This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ΠΑΛΑΙΤΥΠΑ ΕΚ ΧΟΤΣΙΣΤΗΣ (HOÇISHT) ΚΟΡΥΤΣΑΣ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΣΩΤΗΡΙΟΥ Θ. ΜΠΟΡΤΣΗ Ή ΚΡΑΛΗ
'Η κωμόπολις τής Χοτσίστης εύρίσκεται 20 χλμ. περίπου άπό τά ελληνικά σύνορα (Κρυσταλλοπηγή). Στά 1915 λειτουργούσε αστική1 Σχολή, ήτο εύρωστη ο’ικονομικά, τό ελληνικό στοιχείο αριθμούσε2 1.536 άτομα, ενώ τό μουσουλμανικό 243 άτομα. Τό έτος 1999 ή μαθήτρια Λυκείου Klodianna3, σήμερα βαπτισμένη "Αννα Ζωηφόρου-Κράλη, φοιτήτρια τής γαλλικής γλώσσης στό Πανεπιστήμιο Έλβασανίου καί δασκάλα στό Φροντιστήριο Ελληνικής γλώσσης στή Χότσιστα Κορυτσάς μοΰ έπέδειξε μερικά βιβλία τού παππού της. Ή συχνή επαφή πού είχα εκτοτε καί ή ένίσχυσίς μου στό έργο της εκ μέρους των χριστιανών τού μετοχιού τού 'Αγίου Γεωργίου Μπασή Θεσσαλονίκης όπου εφημερεύω, ήτο αιτία νά μοΰ έμπιστευθή τήν κρυφή4 βιβλιοθήκη τού παππού της Σωτηρίου Θεοδώρου Κράλη. Ό παππούς της, μαραγκός στό επάγγελμα, άπόφοιτος τής άστικής σχολής Χοτσίστης καί γνώστης τής ελληνικής, φρόντισε νά κρύψη τά κάτωθι βιβλία σέ ειδικές κρύπτες πού ό ίδιος έκτισε εντός τού τοίχου τής οικίας του. Έγεννήθη τό έτος 1906 καί έκοιμήθη τό 1992 μέ διαύγεια νοός. Έως τέλους τής ζωής του έδίδασκε τήν ελληνική γλώσσα στίς έγγονές του, τονώνοντας τό ηθικό τής οίκογενείας του υπέρ τής μητρός Ελλάδος, αφού ευτύχησε νά ϊδη τόν αύτοκρημνισμόν τού κομμουνιστικού καθεστώτος τού Ένβέρ Χότζα στήν ’Αλβανία.
Τά βιβλία πού αριθμούσαν τή βιβλιοθήκη του είναι τά κάτωθι:
1. Ιστορία του Πατριαρχείου καί ή εκλογή του Οικουμενικού Πατριάρχου Ιωακείμ Γ . "Εχει 280 σελίδες. Είναι κολοβόν. Κυρίως άναφέρεται στό βιο- γραφικό καί τήν εκλογή τού Οικουμενικού Πατριάρχου ’Ιωακείμ Τ'. Είναι διαστάσεων 14x20 εκ. Έξεδόθη στήν Κωνσταντινούπολή όπως αναφέρει στήν
3. Τό όνομα προέρχεται άπό τή «λίστα ονομάτων» πού είχαν δικαίωμα νά διαλέξουν γιά τά παιδιά τους δίνοντάς το κατά τή δήλωση γεννήσεως στό Ληξιαρχεΐον. Ό Ζωηφόρος Κράλης, γεωπόνος, τό διάλεξε γιατί τό δεύτερο συνθετικό είναι Άννα, τό όνομα της μητέρας του.
4. ’Εάν ένα βιβλίο χριστιανικόν καί δή ελληνικόν άνακαλύπτετο άπό τό άθεο κομμουνιστικό καθεστώς του Χότζα, θά ήταν αίτια έκκριζώσεως τής οίκογενείας καί εξορίας μέ όλα τά άλλα συνακόλουθα.
π. Ελευθέριος Καρακίτσιος
αρχή (...). Έν Φαναρίω Κωνσταντινουπόλεως τή 18 Ιουνίου 1901 / Κ. ΣΠΑ- ΝΟΥΑΗΣ
2. Φυλλάδα εκμαθήσεως τής Ιταλικής γλώσσης με διαλόγους, 32 σελίδων, άκέφαλος-κολοβή διαστάσεων 12x14 εκ. μάλλον τής πρώτης δεκαετίας του 20ού αίώνος.
3. Καινή Διαθήκη ήτοι ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ / ΚΑΙ / ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΑΩΝ. Είναι δερματόδετο βιβλίο διαστάσεων 23x16 εκ. "Εχει σελίδες 1-424. Είναι έκδοσις του 1879 μέ ελληνικό κείμενο καί άλβανικό μέ ελληνικούς χαρακτήρες άλφαβήτου, διότι δεν υπήρχε γραπτή αλβανική γλώσσα τόν 19ο αιώνα. Στό φ. 4α γράφει: ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ / KAI AI / ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ / ΠΑΡΑΦΡΑΣΘΕΙΣΑΙ / ΕΚ ΤΟΥ ΑΡΧΕΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ5^..) / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕ / 1879
"Εχει ενθυμήσεις γραμμένες όλες μέ απλό γραφίτη άπό τόν Ιδιο γραφέα:α) Στό φ. Ια Sotirios Th(eodoru) Borshi. Τό επίθετο του Μπόρσης έλαβε
άπό τή γενέτειρά του χωριό Μπόρσι Κορυτσάς. Τό επίθετό του τό άλλαξε τό 1935 μετά άπό πιέσεις τού αλβανικού κράτους σέ Κράλης, στά πλαίσια τού πλήρους έξαλβανισμοΰ τής Βορείου Ηπείρου.
κι ’ ελευθερίαν κράζων.Έξεδόθη στην ’Αθήνα όπως αναφέρει: ΤΕΛΟΣ / ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΜΙ
ΧΑΗΛ ΣΑΑΙΒΕΡΟΥ/ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1914 /ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ (...)
5. ΟΙ / ΚΟΑΟΚΟΤΡΩΝΑΙΟΙ. Βιβλίον θεάτρου άκέφαλον, έχει διαστάσεις 12x18 έκ. καί αρχίζει άπό σελίδα 4 έως 48 σελίδα. Είναι σταχωμένο μαζί μέ τό ύπ’ άρίθμ. 4 καί τά επόμενα 5, 6, 7 άπό τόν κτήτορά του.
6. Η ΓΕΝΟΦΕΒΑ / ΗΘΙΚΟΝ ΔΙΗΓΗΜΑ Είναι βιβλίον διήγημα τό γνωστόν ή ΓΕΝΟΒΕΦΑ διαστάσεων 12x18 έκ. κολοβόν. ’Έχει σελίδες 1-80 καί είναι σταχωμένο μαζί μέ τό ύπ’ άρίθμ. 4, 5, 6, 7 άπό τόν κτήτορά του. Έξεδόθη στήν ’Αθήνα. ΕΚΔΟΤΗΣ ΜΙΧΑΗΑ ΣΑΑΙΒΕΡΟΣ/ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ (...) 1914
7. ΙΣΤΟΡΙΑ / ΤΟΥ / ΜΕΓΑΛΟΥ / ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ / ΒΙΟΣ, ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ A ΥΤΟΥ / ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΙΝ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ / ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ / 1914. ’Έχει διαστάσεις 12x18 έκ. ’Έχει σελίδες 1-94 καί περιέχει τήν ιστορία τού Μεγάλου ’Αλεξάνδρου. Είναι σταχωμένο μαζί μέ τά ύπ’ άριθμ. 4, 5, 6 όλα μαζί άπό τόν κτήτορα Σωτήριο Θ. Κράλη ή Μπόρση.
τον έξεδόθη άναλώμασι των τιμιωτάτων εν / πραγματευταΐς αύταδέλδων Ίωάννον Ρέσσου εις /καί προσηνέχθη δι’ έπιοτασίαις δε κύριον / Φιλίππου Θεσ/κης εν ετει 1805 / έκδίδεται το δεύτερον υπό Κοσμά Γ. Καραμηνά μοναχού ζωγράφον / Σμύρνη / τυπογραφεΐον Ν. Μαρκοπούλον / 1908. ’Έχει σελίδες 1-22. Είναι κολοβόν.
67. ΙΣΤΟΡΙΑ / ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΩΝ / ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ / τοϋ ΣΟΛΩΝΟΣ ΒΛΑΣΙΟΥ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΚΟΡΤΣΗ / (...) ΕΚΔΟΣΙΣ ΑΤΛΑΝΤΙ- ΔΟΣ ΕΝ ΝΕΑ ΥΟΡΚΤΡ. Τό βιβλίον έχει διαστάσεις 23x16 έκ. καί 286 σελίδες. Είναι πανόδετο. Στό φ. Ια αναγράφεται: προς τήν Ελληνική νεότητα / τό νά μάθη καί μελετήση / τά παραδείγματα ενός έθνους / πού εγινε μέγα (...).
68. ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ Ν. ΚΥΡΙΑΚΟΥ/Η/ΚΑΣΣΙΑΝΗ/ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΒΙΟΣ/ΤΗΣ ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΗΣ ΜΟΝΑΧΗΣ//..) ΕΚΔΟΤΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ «ΑΤΔΑΝΤΙΔΟΣ» ΕΝΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. Τό βιβλίο έχει 780 σελίδες καί έξεδόθη στην ’Αμερική. Είναι πανόδετο διαστάσεων 16x23 έκ.
70. ΙΣΤΟΡΙΑ Άκέφαλον-κολοβόν αρχίζει από τήν 5-148 σελίδα. Είναι ιστορία αρχαίων χρόνων καί στά περιεχόμενα άναφέρονται έκτος των άλλων A ' ΜΕΡΟΣ / Φίλιππος ό Μακεδών, ’Αλέξανδρος ό μέγας, Περί των διαδόχων τοϋ ’Αλεξάνδρου. ΜΕΡΟΣ Β ' / Περί κτίσεως τής Ρώμης, Βασιλείς Ρώμης (...) Πύρρος ό βασιλεύς τής Ήπειρον, διαστάσεων 12x18 έκ.
71. ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΑΟΓΙΑ / ΤΗ. RIBOT/ AI ΑΣΘΕΝΙΑΙ / ΤΗΣ / ΠΡΟΣΩΠIΚΟΤΗΤΟΣ /μετάφρασις /Πετρούλας Ψηλορείτη. Είναι διαστάσεων 14x21 καί έχει σελίδες 156. Είναι κολοβόν.
Στή σ. 19 υπάρχει γραμμένη ένθύμησις στά αλβανικά:α) Kujtim nga Sotir Krali (= Ένθύμησις άπό Σωτηρίου Κράλη)β) Εντός τού βιβλίου υπήρχε μία φωτογραφία τού Σωτηρίου Κράλη.γ) Εντός τού βιβλίου υπήρχε ένα έλληνικό χαρτονόμισμα μέ ημερομηνία
6.4.1940 ΔΡΑΧΜΑΙ 10 ΑΕΚΑ. Αυτό σημαίνει ότι ό Σωτήριος Θ. Κράλης άπό τή Χοτσίστα είχε δοσοληψίες μέ τήν Ελλάδα έως τό 1945 πού έπεβλήθη- κε ό κομμουνισμός στήν ’Αλβανία καί έκτοτε απομονώθηκε στή Χοτσίστα. 6
30) Τά μοναστήρια κατά τήν δουλείαν φύλακες τής εθνικής παιδείας καί τής θρησκείας
31) "Η διοίκησις τής Εκκλησίας τού Ελευθέρου κράτους μετά τήν ανεξαρτησίαν αυτού
32) Τά άλλα Πατριαρχεία / Επίλογος / (...)/ ΣΙΔΕΡΗ εν Αθήναις. Έχει διαστάσεις 14x21 έκ.
74. ΓΕΝΙΚΗ / ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ / ΣΥΝΤΟΜΟΣ /Δ. Η. ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ δ.φ. / (...) ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ / ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΔΙΧΩΣ ΝΑΧΟΥΜΕ / ΤΗ ΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΑΙΤΙΟΥ είναι σχόλιον στό A ' θεώρημα Ή ύπόστασις είναι ώς έκ τής φύσεως της προγενεστέρα των τροποποιήσεών της
δ) Στή σ. 4 στό θεώρημα Ε ' / Εις τήν φύσιν δέν δύναται νά υπάρξουν δύο ή περισσότε/ραι υποστάσεις τής αυτής ήτοι τής αυτής ίδιότητος (υφής = ΔΙΑΓΡΑΦΕΤΑΙ ή λέξις * καί παραπέμπει στην ώα γράφοντας: * ΔΕΝ Τ’ ΑΡΕΣΕΙ Τ’ ΑΝΤΩΝΗ Κ. Η ΑΕΞΙ Η ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΗ, Η ΑΠΟΛ ΥΤΗ ΕΧΕΙ ΣΥΝΙΘΗΣΕΙ - ΚΑΤΑ / ΠΟΘΕΝ ΔΕΙΧΝΕΙ - ΝΑ ΚΛΙΝΗ ΤΟΝ ΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ/συμπλεγματικό μονόγραμμα του Σ καί Μ).
ε) στή σ. 45 κάτω ώα: εννοεί τον Καρτέσιον, κυρίως Brunoστ) στή σ. 46 κάτω eòa: πρβλ. Bucher καί Leibnitz
. ζ) σ. 48 κάτω ώα: * ΕΝΑ ΤΡΟΜΕΡΟ ΛΑΘΟΣ ΒΑΣΙΚΟ ΣΕ ΚΑΝΕΙ ΝΑ ΧΑΛΑΣ ΟΑΟΤΕΑΑ ΟΛΟ ΤΟΝ / ΕΙΡΜΟ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ, ΠΡΟΣΕΧΕ ΟΤΑΝ ΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΞΕΡΕΙΣ ΠΩΣ / ΘΑ ΔΙΑΒΑΣΤΗΣ / 11/31 (= Νοέμβριος 1931) ΑΝΤΩΝΗΣ Σ(υμεών) ΜΠΟΡΣΗΣ
Ό Αντώνιος Συμεών Μπόρσης είναι αδελφός του Θεοδώρου Μπόρση πατέρα τοϋ Σωτηρίου Θεοδώρου Μπόρση. ’Από ότι φαίνεται όλες οί παραπομπές στό βιβλίο αυτό είναι τοϋ ίδιου τοϋ ’Αντωνίου Μπόρση, πού προφανώς είναι μορφωμένος. ’Από ο,τι μέ πληροφόρησε ό Ζωηφόρος Σωτηρίου Κράλης υιός τοϋ Σωτηρίου Μπόρση, πού είναι γεωπόνος, ό ’Αντώνιος είχε σπουδάσει στήν Κωνσταντινούπολη καί διετέλεσε καθηγητής στήν ’Αστική Σχολή Χοτσί- στης επί πολλά χρόνια. Έζησε καί πέθανε στή Χοτσίστα.
Παλαίτυπα έκ Χοτσίστης Κορυτσάς της βιβλιοθήκης Σ. Θ. Μπόρτση 117
η) Στη σ. 49 σημειώνει ό ίδιος γραφεύς: ordo ac connexio rerum idem est ac ordo / et conexio idearum μεταφυσικός παραλληλισμός εν άντιθέσει πρός τόν δυαλισμόν Καρτεσίον/καί εμπειρισμός Locke ΒΙΒΛ/ΛΕΙΟΝI. ΣΙΔΕΡΗ
Τό βιβλίον έχει διαστάσεις 13x21 καί εν δλψ 112 σελίδες. Σταχωμένη μέ τό ύπ’ άρίθμ. 74.
Τό βιβλίο ύπ’ άριθμ. 83 καί 84 είναι μαζί σταχωμένα άπό τόν κτήτορατης βιβλιοθήκης.
81 Η ΗΘΙΚΗ ΤΗΣ ΕΙΡΩΝΕΙΑΣ/ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Γ. Δ. ΦΕΞΗ/ ΑΘΗΝΑΙ.Είναι διαστάσεων 13x21 έκ., έχει έν δλψ 1-148 σελίδων.
ΠΙΝΑΞ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝκεφ. I Αντίφασις τον ανθρώπου σελ. 3κεφ. 2 Ή αποστολή τής ηθικής » 25κεφ. 3 Αί άνηθικότητες τής ηθικής » 69κεφ. 4 Ή ειρωνεία ώς ηθική στάσις » 114 κ.λπ.82. ΘΕΑΤΗΣ Αθήναι 22 Απριλίου 1939 / άρ. φύλλου 745. Είναι περιο
δικό διαστάσεων, 24x34 έκ. σσ. 1-50. Τό περιοδικό έχει ποικίλα θέματα, όπως λ.χ. στη σ. 45 γράφει. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΗΑΣ ΑΘΗΝΑΣ / Η ΙΔΡΥΣΙΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΡΙΖΑΡΕΙΟΥ ΣΧΟΑΗΣ /... Τέτοια περιοδικά, εφημερίδας έχει οκτώ κομμάτια στή βιβλιοθήκη του ό Σωτήριος Κράλης.
83. ΣΥΝΕΚΔΗΜΟΣ /ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥ/Έχει σελ. από 195 έως 724. Τουτέστιν άκέφαλον-κολοβό τό θρησκευτικό γνωστό βιβλίο. ’'Εχει διαστάσεις 10x17 έκ.
ήταν γραμένα /άπό μουτάδοσεν η στράτα του χοριού /διχός νά τα περιμενον αλα ο Θεός / evi πολι μιγάλους / αφινι να βρουν η απουνι ανθρωπή / να μου φάγουν την χριχί μου κι θιος / Λοιπόν αγαπιτί μου θίε μου / Σε εβλογον υπομέ(νω) δοξασι / (δυσανάγνωστη φράσι) /(ωάννης) Βαζούρας
β) Στη σ. 3 άνω ώα ό ίδιος γραφεύς μέ την ένθύμησι α ' σημειώνει: ο αν- θροπος οτάν τόν βρίσκουν / τα βάσανα τα δικαμου πρεπεί / να κανί επομονίν δια τόν λόγον οπού / παρακαλέσι τον Θεόν / Αγαπιτί μου οπού θεός / απά- ντήσου εμείς γράμα /Διωτή θα γνορίζουν / πρέπει να μπορεζι αμα ηνι δυνατόν / Ιωάννης Βαζούρας
Ό γραφεύς τών δύο ενθυμήσεων είναι άπό τόν "Αλμυρό Βόλου καί ήταν στρατιωτικός, μάλλον κατώτερος, μόνιμος ύπαξιωματικός τού ελληνικού στρατού. Μετά την άπευλευθέρωσι τής Βορείου Ηπείρου δραπέτευσε άπό τόν ελληνικό στρατό εντάχθηκε στόν στρατό Βορειοηπειριυτών καί πολέμησε γιά τήν αυτονομία τής Βορείου ’Ηπείρου. Τό 1917 εύρίσκεται στή Χότσιστα, όπου νυμφεύεται τήν Άθηνά αδελφή τής μητέρας τού Σωτηρίου Θ. Μπόρση ή Κρά- λη. ’Από τόν γάμο του αποκτά δύο παιδιά τόν Κώστα καί τόν ’Ιάκωβο. Ό Κώστας είναι γεωπόνος καί ζοΰσε στό Κοσσυφοπέδιο (Kosovo) ώς τόν πόλεμο μέ τούς Σέρβους. Οί Κοσοβάροι τού έκαψαν τό σπίτι καί προσπάθησαν νά τόν σκοτώσουν. Εκείνος κατέφυγε στό Βελιγράδι, όπου ζεΐ σήμερα. Ό ’Ιάκωβος πέθανε καί άφησε τρία παιδιά. Μεταξύ αυτών τόν Γιάννη Βαζούρα πού σήμερα ζεΐ στήν ’Αθήνα καί εργάζεται στόν ’Ιωάννη Κάλτσο πού κατάγεται άπό τή Χοτσίστα καί είναι συγγενής του. Ευρίσκουμε τόν πρόγονο τού Ί. Κάλτσου στήν ένθύμησι β' τού ύπ’ άριθ. 3 βιβλίου τής παρούσας εργασίας. Ό παππούς ’Ιωάννης Βαζούρας στόν πόλεμο τού 1922 κατατάσσεται εθελοντής στό Μικρασιατικό μέτωπο όπου φονεύεται. Ή Άθηνά μένει χήρα, δέν ξαναπανδρεύεται, άφοσιώνεται στά παιδιά της καί στήν έπιβίωσίν της ώς τέλος. Στό αρχείο τού Σωτηρίου Κράλη υπάρχει ολόσωμη φωτογραφία μέ στρατιωτική στολή τού Ίωάννου Βαζούρα.
86. ΠΙΝΑΚΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ / ΤΗΣ / ΛΑΛΟΥΜΕΝΗΣ ΓΑΩΣΣΗΣ. Είναι διαστάσεων 11x16 εκ. καί 1-58 σελίδων. Είναι ή γραμματική τής απλής κα- θαρευούσης τής ελληνικής γλώσσης πού διδασκόταν στίς Αστικές Σχολές.
87. ΕΠΙΤΟΜΟΝ ΚΟΣΜΟΓΡΑΦΙΑ /τού έτους 1882. Είναι ακέφαλη, αρχίζει άπό σ. 3 έως 182 σελίδα όπου έχει παράρτημα μέ σχήματα /ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΟΣΜΟΓΡΑΦΙΑΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΖΑΧΑΡΙΑΑΗ κολοβό σελίδων 1-91 στα- χωμένα μαζί άπό τόν κτήτορα.
Στό τελευταίο φ. 182α υπάρχει ένθύμησις μέ αραβική γραφή σέ τέσσερις σειρές μέ μελανί γραφίτη τήν οποία αδυνατώ νά άναγνώσω. Στό Ιδιο φύλλο,
άνω ώα, έχει ô ίδιος γραφέας τό όνομά του Πέτρος Γεωργίου Σιμώτα. Ήταν καθηγητής στην ’Αστική Σχολή Χοτσίστης καί οί απόγονοί του σήμερα ζοΰν στά Τίρανα, όπως μέ πληροφόρησαν.
88. ΣΥΝΟΨΙΣ / ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ/ΑΠ’ ΑΡΧΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ ΥΠΟ/ΡΩΜΑΙΩΝ ΥΠΟΔΟΥΛΩΣΕΩΣΑΥΤΩΝ/συνταχθεΐσα νπό/κ. I. ΙΡΒ1ΓΓΟΣ/Μεταφρασθείσα δέ εκ τοϋ :Αγγλικόν υπό I. ΑΝΤΩΝΙΑΛΟΥ/Κατ’ έγρισιν τής επί τών διδακτικών βιβλίων επιτροπής / Προς χρήσιν τών Δημοτικών Σχολείων / ΕΚΛΟΣΙΣ ΝΕΩΤΑΤΗ /Δαπαναις τών ΑΔΕΛΦΩΝ ΦΙΛΙΚΟΥ / Βφλιοπωλεΐον εν Κωνσταντινουπόλει / ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ / ΤΥΠΟΙΣ «ΠΡΟΟΔΟΥ» 1872
89. ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ / Λ. DEBAY / ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ / ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ / ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ μεταφρασθείσα εκ τής 115ης Γαλλικής έκδόσεως. / υπό Ο. ΟΡΦΑΝΙΛΟΥ. Περιλαμβάνει τά κεφάλαια όπως: περί τοϋ έρωτος - τής εύτυχίας - τής συζυγικής πίστεως - ζηλοτυπίας - μοιχείας - διαζυγίου - τής άγαμίας - τών συνεπειών αύτής κ.λπ.
Είναι βιβλίον κολοβόν, εκδόσεις πρώτης δεκαετίας 20ου αίώνος, διαστάσεων 13x21 έκ. Στις σσ. 32-33 υπάρχει σημειωμένο μέ καλλιγράφο έπισυρ- μένη γραφή μέ μελάνι πέννας καταλόγου βιβλίων γιά τά όποια φαίνεται ότι είχε ενδιαφέρον αγοράς:
90. Μ. 1. ΒΡΑΤΣΑΝΟΥ/ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑΡΙΟΝ/ΠΡΟΣ ΧΡΗΣΙΝ / ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Δ ' ΤΑΞΕΩΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ / ΒΙΒΛΙΟ- ΠΩΛΕΙΟΝI. Ν. ΣΙΔΕΡΗ / ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ / 1907. Είναι διαστάσεων 13x20 έκ. καί έχει 1-175 σελίδες. Στό τελευταίο φύλλο έχει τίς κάτωθι ενθυμήσεις μέ απλό γραφίτη:
α) Σωτήριος Θ. Μπόρσης / 24/5/21
122 π. Ελευθέριος Καρακίτσιος
β) Σωτήριος Θ. Μπόρσης / Sotir Thodf Borshi / me 24//5//21 me 24 me Mai ne met / 1921
Την Ιδια ένθύμησι την έπαναλαμβάνει πάλι παρακάτω στό Ιδιο φύλλο. Στό βιβλίο υπάρχει μία ξεχωριστή κόλλα αναφοράς πού επάνω ο Σωτήριος έχει γραμμένο με πέννα μελάνης τό τραγούδι:
Η ΕΛΑΦΙΝΑ°Όλο τάπόσκια περπατεΐ /τα πόζερβαγναντεύει κι ’ όπου εΰρη γάργαρο νερό / θολώνει καί τό πίνει. Κι ό ήλιος τήν / ερώτησε καί ό ήλιος τήν ρωτάει γιατί ελαφίνα / ταπεινή δέν πας κοντά μέ τ’ άλλα μόνον/ τά άπόσχια περπατεΐς, τά πού ζερβαγναντεύεις / καί δπ’ εϋρης γάργαρο νερό θολώνεις καί πηγαίνεις/Ηλιε μου σαν μέ ρώτησες θά σοϋ πώ /ομολογήσω δώδεκα χρόνο υς πήρα χωρίς /ελάφι καί από τούς δώδεκα καί εμπρός /γέννησα ελαφάκι καί εκεί πού βγήκε ό βασιλιάς /νά λαφοκυνηγήση τό πυρ ποϋβόσκουν/μοναχός ρίχνη καί τό σκοτώνει είχε /τήν πρώτη τήν δροσιά είχε τού Μαιου τά (δυσανάγνωστα) /...... κι ο βασιλιάς τό ζήλευσεν /(δυσανάγνωστη σειρά μία)άφήνω γειά στόν ’Όλυμπον σ’ δλα τά κορφο /βούνια σέ σάς λιμέργια έρημα πλατάνια μέ /τούς ίσκιους Ζήδρο μου καπετάνε μου τού Όλύμπου /τά ξεφτέρια. "Αφήνω γεια τόν ήλιο μου και /τό λαμπρό φεγγάρι πού μου φεγγε νά πιρπατώ /τόν άξιο παλλικάρι. Ζήδρο μου καπετάνε μου/βρυσούλιες μέ κρύα νερά καί χαμοήλε μου κάμπους /άφίνω γιά τούς σταυραϊτούς καί/δλα τά ξεφτέρια Ζήδρο μου καπετάνε μου /
Τέλος. Ή "Ελαφίνα
91. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ/ΕΚΛΕΚΤΑ ΒΙΒΛΙΑ / ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΓΚΩΤΙΕ /ΡΟΜΑΝΤΣΟ / Γ. I. I. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ/ΛΘΗΝΑΙ. /’Έχει σελίδες 1-154. Είναι σέ σχήμα τσέπης τό γνωστό περιοδικό ΡΟΜΑΝΤΣΟ, διαστάσεων 12x16 έκ. 7
7. Thodi = Θώόης, υποκοριστικό του Θεοόώρου καί Θεοδώρας πού τό συναντούμε στή μεταβυζαντινή περίοδο σέ όλη τήν Ελλάδα. Σήμερα τό συναντούμε στή Βόρειο Ήπειρο. Βλ. Κ. Σπανός, «ΟΙ θεσσαλικοί οικισμοί στόν Ίεροσολυμιτικό κώδικα 509, 1649-1669», Θεσσαλικό 'Ημερολόγιο 40 (2001) 354, 356.
92. Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ /παραφρασθεΐσα / έκ τοϋ άρχετύπον Ελληνικού / (τά ίδια στην άλβανική γλώσσα μέ Ελληνικούς χαρακτήρες). Κωνσταντινούπολή / 1879. Όλο τό κείμενο είναι στην κάθε σελίδα δίστηλο. ’Αριστερά μέ Ελληνικά καί δεξιά αλβανικά μέ ελληνικούς χαρακτήρες, όπως περιέγραψα στό ύπ’ άρίθμ. 3 τής παρούσης εργασίας. ’Έχει διαστάσεις 16x23 έκ., είναι δερματόδετο. Έχει σελίδες 1-724.
93. Ίωάννου Β. Ίωάννου / ΦΥΣΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ (...) ΠΡΟΣ ΧΡΗΣΙΝ ΤΗΣ Γ και Δ ' ΤΑΞΕΩΣ ΤΩΝ ΔΗΜ. ΣΧΟΑΕΙΩΝ / ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΛΙΒΕΡΟΣ / ΑΘΗΝΑΙ. ’Έχει σελίδες 1-142, διαστάσεων 14x22 έκ.
94. Σχολική βιβλιοθήκη αυγής Αθηνών / ΙΣΤΟΡΙΑ / ΤΗΣ /ΝΕΩΤΕΡΑΣ ΕΑ- ΑΑΔΟΣ / ΠΡΟΣ ΧΡΗΣΙΝ / ΤΗΣ Δ ' ΤΑΞΕΩΣ ΤΩΝ ΣΧΟΑΕΙΩΝ ΤΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ / ΥΠΟ / ΜΙΧΑΗΑ I. ΣΙΓΑΛΑ / Διευθυντοϋ τοϋ Δημοτικού Σχολείου Θήρας /ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΕΠΙ ΤΗΝ ΠΕΝΤΑΕΤΙΑΝ 1904-1909 (...) ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1904. Έχει σελίδες 1-64, καί διαστάσεις 14x22 έκ.
105. Σχολείο καί Ζωή (...) Η ΚΑΤΑΧΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ/, διαστάσεων 10x19 έκ., δερματόδετο. Έχει σελίδες 1-414. Ή πρώτη σελίδα γράφει ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΖΩΗ/βιβλιοθήκη γιά δασκάλους καί Γονείς / Δ/ντής Κ. Δ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ / τού PA ΥΟΤ / Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ / μετάφραση /1. Βαχ-
116. ΕΑΑΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ / ΠΡΟΣ ΧΡΗΣΙΝ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΩΝ ΑΜ- ΦΟΤΕΡΩΝ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ/(...) ΒΙΒΑΙΟΔΕΤΙΚΟΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ/Π. ΑΓΓΕΛΙΔΟΥ ΚΑΙ ΣΙΑ/ΕΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΑΕΙ/1911. Στό έξώφυλλο του βιβλίου ή ση- μείωσις: Georgios A. Papadopolos / etos 1914 / Petros / Marcou.
117. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ/ΤΗΣ/ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΑΩΣΣΗΣ/ΠΡΟΣ ΧΡΗΣΙΝ/ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ / ΑΡΡΕΝΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΘΗΑΕΩΝ / ΜΙΧΑΗΛ I. ΣΑΛΙ ΒΕΡΟΣ ΕΚΛΟΓΗΣ/ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ/ 1898. Έχει διαστάσεις 12x18 έκ„ σσ. 1- 142. Στή σ. 13, δεξιά ώα, μέ μελάνι πέννας σημειώνει: Σωτήριος Θεοδώρου Μπόρση.
118. X. ΚΑΡΜΙΤΣΗ / ΠΡΩΗΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΟΥ ΤΩΝ ΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ ΚΟ- ΡΥΤΣΑΣ / ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ / ΤΗΣ / ΚΟΡΥΤΣΑΣ / ΚΑΙ / ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΙΚΙΔΟΣ / ΠΡΟΣ ΧΡΗΣΙΝ / ΤΩΝ ΚΑΤΩΤΕΡΩΝ ΤΑΞΕΩΝ / ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΤΩΝ ΑΡΡΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΑΓΩΓΕΙΟΥ / ΤΗΣ ΠΟΑΕΩΣ / Αδεια του Υπουργείου τής Παιδείας / ποιείν τι δει ας γόνυ χλωρόν / ΘΕΟΚ ΙΔ 170 / ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ/ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΝ Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ / 1888.
Τό βιβλίον έχει διαστάσεις 13x19. ’Έχει σελίδας 1-97. Είναι σταχωμένο από τόν Σωτήριο Κράλη με χοντρά χάρτινα εξώφυλλα. Άξιοσημείωτον είναι ότι στά κράτη τής Χερσονήσου του Αίμου συμπεριλαμβάνονται τό Μαυρο- βούνιον καί ή ’Ανατολική Ρωμυλία. ’Ενθυμήσεις έχει στή σ. 20.
α) Στήν άριστερή ώα με γραφίτη: Ιωάννης Άν. Παπαόόπουλος 1925.β) Πρό τής σ. 53 στό λευκό φύλλο γράφει ô ίδιος γραφέας τό όνομά του
στά Λατινικά: Jani Andoni / Παπαόόπουλος / 1925 / καί άπό κάτω εχει ζωγραφισμένη τήν ελληνική σημαία έγχρωμη. Παρ’ ότι έχει πέντε χρόνια ή Βόρειος Ήπειρος αλβανική κατοχή τό πατριωτικό συναίσθημα είναι έντονο στόν ’Ιωάννη Παπαδόπουλο.
γ) Σέ λευκό φύλλο πρό τής σ. 73 έχει γραμμένο ό ίδιος γραφέας τό έτος 1924 ζωγραφισμένο μέ γραφίτη μέσα σέ μαύρο πλαίσιο καί άπό κάτω τήν ελληνική σημαία πάλι ζωγραφισμένη έγχρωμη.
Είναι ένα δευτέρι λογαριασμών από τό έτος 1924 έως 1929 πού εργαζόταν στην Κορυτσά σέ κάποιο εμπορικό κατάστημα. Κρατάει κάθε ήμερα τού μηνός λεπτομερή λογαριασμό τού μισθού του καί τί πληρώνει σέ άλλους εργάτες καθημερινώς. Είναι ένα AEYTEPß παρόμοιον εκράτουν οί νοικοκυ- ραίοι κατά τούς προηγούμενους αιώνας στό σπίτι τους με λεπτομέρεια έσοδα, έξοδα, ομολογίες κ.τλ. ’Άρχιζαν πάντα όπως καί επί τού παρόντος ο Σωτήριος Κράλης.
γ) αμέσως απέναντι γράφει ο ’ίδιος γραφέας μέ γραφίτη: ό κόζμος να χα- θι παραποννο δεν / εχουμι τόρα θά ζμίξουμι ολι μαζί / θα ακολοθύμι τορα τιραγια δεν εχομε /....... γιλού αναστεναγμέ πικρία σαβανα10 / τρομάρα.
10. Είναι τά αισθήματα πού τόν κυριαρχούν, διότι άνήκει σέ αντάρτικό σώμα στήν άνατολι- κή περιοχή Κορυτσάς καί καταζητείται άπό τούς ’Αλβανούς γι’ αυτό καί άργότερα φεύγει άπό τή Χότσιστα στά 1920 (στό Μικρασιατικό μέτωπο) χωρίς νά επιστρέφει.
Παλαίτυπα εκ Χοτσίστης Κορυτσας της βιβλιοθήκης Σ. Θ. Μπόρτση 131
ραμε. Ή φωτογραφία είναι βγαλμένη στό Δυρράχιο όπου εργάζεται καί έχει τήν ένθύμησι (πού επιμένει πάλι στην πατρική του γλώσσα έν έτει 1935): Ευθύμιον Δυρραχίου /πλησίον τοϋ μαγαζιού/μας έτος 1935 / Tfj σεβαστή μου μητέρα /Άννη Θ. Κράλλη/ô υιός Σ. Θ. Κράλης Τ.Σ. (τουρκική σφραγίδα).
130. ομολογία τοϋ άποστόλι / γιόργι Γρ.-(όσια) 575 / εις τό χρόνο αυτό / του έδωσα άκόμη 500/τό 1866 Ιουλίου: 2/
Αυτά είναι γραμμένα κατά μήκος έξωθεν τής κόλλας τοϋ ομολόγου. Ένώ παραπλεύρως κατά πλάτος τής κόλλας τοϋ ομολόγου αναγράφονται τά κάτωθι:
'Ομόλογον διά γρόσια (Αριθ. 620) μέ λίρ(ας) όθωμ(ανικάζ) 107 / Τά άνωτέρω εξακόσια είκοσι γρόσια έδανείσθημεν οι υποφαινόμενοι /παρά τοϋ '/ω(άννου) γεώργη Σάββα άτι να ύποσχόμεθα άλληλεγίως πλειρώσαι / αυτά εις την διαταγήν αυτού μέχρι των ελευσομένων "Αγίων Αποστόλων / πάρελ- θούσης δέ τής προθεσμίας ταύτης θέλουσι τοκισθή νομίμως διό δίδομεν / τό παρόν μοι εις χείρας του πρός ένδειξιν καί άσφάλειαν των όπως υποφαι- νόμεθα /Έν Χοτσίστη τή 28 8/βρίου (σβυσμένο διότι άπεκολλήθη τό εθνόσημο)/ Διμίτριος γιανάχι ηποσκομεΣιμεών Χρήστου υπόσχομαι τά άνωθεν (άναγραφόμενα) όπως δέ υπογράφομαι /κατ’ αιτησιν του παρά τοϋ Τωάννον (...) όπως δέ δεδήλοτε / μηνάς παπ(πάς)12 Κονσταντίνου μαρτυρώ /Ιωάννης παπ(πάς) Κωνσταντίνον μαρτυρώ /.
133. "Εξωθεν του ομολόγου άναγράφονται: ομολογία του μανό/λη χρήστου 1865 / υπό εγγεγραμμένου) Χρ. Ήλιου /Γρ(όσια) 875/Ν. 43/
"Εσωθεν τό ομόλογον γράφει τά κάτωθι, ενώ εις τό άνω δεξιόν μέρος όπως καί σε όλα τά ομόλογα είναι ή τουρκική σφραγίδα μέ άραβικούς χαρακτήρες γύρωθεν, ενώ εις τό μέσον υπάρχει πάντοτε «αραβούργημα» αποσπάσματος τού κορανίου:αρηθμόν 875 / Τ.Σ.
οκτακόσια ενδομήντα πέντε κεφαλεο καθαρό / το οπηω ελαβον εγο ο ηπο- κατουθεν ηποφενομενος / εις διαταγήν του σχολαρηου χρηστό ηληου επητρο- πος τον λά /βον της σχολής Χοτζηστη υπόσχομε Απωδοθούνε / αύτω μεχρη εις τήν προθεσμήαν δηορηαν: a μαρτιου / να τα ευκαρηστησο κόρης (χωρίς) τηνα πληρώσιος (;) εγώ / πρόστεν τους μαρτήρους δηωβεβίον της αληθηας / 1865 μαρτιου προτης / μανόλης χρήστου ηπόσκομε τα ανοθεν / Χρηστός Ήλιου εγγυητής διά τά άνωθεν γρόσ(σια) /
’Από τό ομόλογον αυτό πληροφορούμεθα ότι στην κώμη τής Χοτσίστης λειτουργεί ή ’Αστική Σχολή Χοτσίστης (Γυμνάσιο σημερινό) καί σχολάρχης
12. Παρατηρούμε δτι ή Χότσιστα εχει όύο ιερείς αδέλφια έκ τών όποιων δ ένας είναι ανορθόγραφος.
είναι ό Χοτσιστιανός Χρηστός Ήλιου εγγράμματος καί καλλιγράφος, όπως φαίνεται στήν υπογραφή του. Τό ομόλογο άνορθόγραφο συνέταξε σίγουρα άλλος γραφέας γιά αυτό καί διαφέρει ό γραφικός χαρακτήρας, όμως μάς πληροφορεί ότι ή σχολή Χοτσίστης έχει λάββον (κληροδότημα) καί επίτροπος είναι ό σχολάρχης Χρηστός Ήλιου. Σημαντική είδησις διά τήν κώμην τής Χοτσίστης πού άναφέρεται στά ύπ’ άριθ. 134, 135, 137, 138 ομόλογα πού μέ τούς τόκους των λειτουργεί ή Σχολή Χοτσίστης άφ’ ενός αλλά καί διευκολύνονται οι κάτοικοι άφ’ ετέρου.
εδανήσθην εγω υποφενος απο τον κηριόν Χρίστον / ηληού ηποσκομε δε πλη-ροσω αυτό εις διαταγήν αυ / του του ανοτερου τριακοσιά δέκα πεντε γροσιακόρης / τηνός προφασεός κατά τήν προτήν ηουληου πάρε λ / θουσης δε τηςπροθεσμηας να τρεχωσι με(χ)κρονηκον / τοκόν προς δέκα πεντε της % δηατούτο δηδομή / το παρόν αυτό εις ενδειξιν 1867 ηουληου 20 / σαλη οζσμανήμαζή με τον πεδηομου υποςκομε τα ανοθεν / γροσια.μουεχτάρης17 σπαχής18 μαρτηρομουεχτάρης ουδελασα μαρτιςμουεχτάρης ασανης παρηακταρις μαρτηρόεγώ ò τέλης19 πηνέ με λογον του σαλη οςμανή γραφών μαρτηρο /
"Αξιόν λόγου στό παρόν ομόλογον ότι άπό τό λάσον έδίδοντο ομόλογα καί εις τούς μουσουλμάνους. Επίσης μαθαίνουμε ότι ή Χότσιστα στά 1867 είχε μουχτάρη καί Σπαχη.
φαινο κατοθεν με μαρτυρους πιαρα Απο τον Χρίστον ή/λιού κε υποσκομε να τα μετρισο Απο σιμερων εντός /τον δεκά πέντε ημέρες αυγουστου να του τα μετρισο /εις διαταγήν ηδίου απογραμενου και αν περασόν A /πο την διοριάν ηποσκομέ πλερόσι νόμιμόν / τοκο ουτος κε υποσκομεθα
Χοτσίστη 1870 απριλίου 5εγο ασαν σαλή και με το πεδή μου ηποσκομεθα τα ανοθε / γροσια
17. Muhtar ή μουχτάρης ή μουκτάρης ή μιχτάρης: αιρετός δημοτικός η κοινοτικός σύμβουλος τών χωρίων ή συνοικιών. Βλ. Άντ. Θεοφυλακτίδου, Τουρκο-ελληνικόν Λεξικόν, Nur Basimeri 3/1 1960, σ. 465.
18. Σπαχης η σπανς, τουρκικά sipah. σημαίνει ίππεύς. Έδόθη ώς τίτλος τού τιμαριούχου έπί τουρκοκρατίας πού συγκέντρωνε καί τούς φόρους.
19. Είναι τό όνομα ’Αριστοτέλης Πίνο η Μπίνο τού όποιου υπάρχουν οί απόγονοι ακόμη σήμερα στή Χότσιστα, μάλιστα ό Δημήτριος είναι τοπογράφος μηχανικός.
Είναι τό πρώτο ομόλογο τοΰ 'Ιερού Ναού 'Αγίου Νικολάου Χοτσίστης πού εκδίδει γιά τήν ένίσχυσίν του καθ’ ότι ό Ί. Ναός χτίζεται αυτή την εποχή καί είναι ενα κόσμημα τής περιοχής, όπως δείχνει ή φωτογραφία του.
"Αγιε Ηγούμενε καί κύριοί επίτροποι / τής ίεράς Μονής τού 'Αγίου Ήλία, /Ή οικία τήν οποίαν ή ιερά Μονή ε/χει εδώ καί εις τήν οποίαν κατοικώ εγώ / σχεδόν κινδυνεύει νά πέση καί θά / είχε πέσει, αν δέν έφρόντιζα κάθε / ώρα καί στιγμή νά τό επισκευάζω /διά τάς έπισκευάς δέ τούτης έχω / δαπανήσει τρεις λίρας, τάς οποίας / μέ πολλάς καί κοπώδεις εργασίας / είχε βγάλει. Εφέτος λοιπόν / θά μείνω χωρίς ψωμί. Διά τούτο / σάς παρακαλώ θερμώς, όταν ελθη / ô καιρός τού άλωνίο, νά μου στεί-/λετε 150 οκάδες σιτάρι, διά νά μή άποθά-/νω τής πείνας τώρα εις τά γηρατεία / διότι ή εργασία μου δέν έπαρκεί εις / διατροφήν μου. /Σάς προσκυνώ ή δούλη σας /Ίσακίτσα /
Ή Ιερά Μονή Προφήτου Ήλιου Χοτσίστης υπήρχε έως τό 1967 επάνω στό βουνό τής Χοτσίστης όχι πολύ μακριά άπό τό χωριό. Στή δικτατορία τού Χότζα χρησιμοποιήθηκε γιά στρατώνας επί πολλά έτη. Στά 1967 πού άπηγο- ρεύθη ή θρησκεία στήν Αλβανία ή Ιερά Μονή κατεδαφίσθηκε όπως καί άλλα παρεκκλήσια καί 'Ιεροί Ναοί. Γλύτωσαν ό 'Ιερός τών Αγίων Αναργύρων λίγο επάνω άπό τά τελευταία σπίτια τού χωριού. Αύτός χρησιμοποιήθηκε μέχρι τό 1994 ώς φυλάκιο του αλβανικού στρατού όπου έμεναν μόνιμα στρατιώτες. Σήμερα επανήλθε στή λατρεία άπό τούς ορθοδόξους χριστιανούς τής Χοτσίστης. Παραμένουν μέ λατρεία άπό τούς ορθοδόξους χριστιανούς τής Χοτσίστης. Παραμένουν μέ όλονύκτιες προσευχές Χριστιανοί άπό τήν γύρω περιοχή τής Κορυτσας πολλές φορές γιά τήν ιασί τους άπό ψυχικά νοσήματα. Οί Χριστιανοί τής περιοχής ευλαβούνται πολύ τόν 'Ιερό Ναό τών 'Αγίων ’Αναργύρων Χοτσίστης.
Όσο γιά τήν οικία στήν Κορυτσά περιουσία τής 'I. Μονής Προφήτου Ήλιοι Χοτσίστης άλλά καί ή υπόλοιπος εκκλησιαστική περιουσία τής ’Ορθόδοξης Εκκλησίας ’Αλβανίας κατασχέθηκε άπό τό κράτος καί δόθηκε σέ ανθρώπους τού κόμματος τίς περισσότερες φορές καί ελάχιστες σέ άλλους απλούς πολίτες. Σήμερα αποδόθηκε στήν Εκκλησία έλάχιστον μέρος τής κλαπείσης περιουσίας άπό τό κράτος ή άκόμη διεκδικεΐται άπό τήν Εκκλησία.
Ή 'Ιερά Μονή Προφήτου Ήλιοΰ Χοτσίστης έπανεκτίσθη τό έτος 1815 καί κατεδαφίσθη άπό τό κομμουνιστικό καθεστώς Ένβέρ Χότζα τό 1974. Είχε 40 δωμάτια κελλιά καί κάθε δωμάτιο ανήκε καί σέ ένα χωριό τής περιοχής όπου πήγαιναν οί κάτοικοι γιά προσκύνημα. Γέροντες τής Χοτσίστης ένθυμήθηκαν μοναχούς τής I. Μονής τούς κάτωθι:
όπως χαρακτηριστικά μου άνέφεραν αυτοί οί γέροντες στή Χότσιστα.
148. Συμφωνητικό 9.9.1941 μεταξύ 'Ιερού Ναού 'Αγίου Νικολάου Χοτσί- στης καί τής Όλγας Χρίστου Καραβακή, σε μετάφραση23 από τά αλβανικά όπου είναι γραμμένο:
Ή υπογεγραμμένη "Ολγα Χρίστον Καραβακή ή γυναίκα / τον Κώστα Γιώργη Αφεζόλη πού κατοικεί στή Χοτσίστα / δηλώνει ότι θά αναβάλλω όλα τά δικαιώματα όσα / αφορούν τά χωράφια μας γιά τό χρέος πού μου /χρωστούσε ή Εκκλησία τού 'Αγίου Νικολάου Χοτσίστας / 450 χρυσά Ναπολεό- ντια, επειδή έχω πάρει πολλές / φορές χρήματα (ρήτρα) καί όπως έχουμε / αποφασίσει στίς 10.5.1938 μέ τήν επιτροπή τής Εκκλησίας / τό ποσοστό πού έχουμε άποφασίσει γιά τήν πληρωμή / καί τό τελευταίο ποσοστό πού πρέπει νά μέ / πληρώσουν. ’Αποφασίσαμε νά μήν έχω δικαίωμα γιά / τό ποσοστό. Κάναμε αυτή τή δήλωση καί τό δέχτηκαν καί / οί μάρτυρες καί από τήν επιτροπή τής Εκκλησίας /Χότσιστα 9.9.1941/ ή υπογεγραμμένη /Οί μάρτυρες είναι: / "Ολγα Χρίστο Καραβακή /Γιώργος Αφεζόλης /Νικος Γκιάτα /Ιωσήφ Πλάκου / '
Ό μεγαλοπρεπής 'Ιερός Ναός 'Αγίου Νικολάου Χοτσίστης ευτυχώς λόγιο τού χώρου αλλά καί τής μεγαλοπρέπειας του δέν κατεδαφίσθη μετά τήν επιβολή τής αθεΐας τό 1967 άλλά χρησιμοποιήθηκε από τό μέσον καί πίσω ώς αίθουσα κινηματογράφου καί διαλέξεων κομμουνιστικής προπαγάνδας καί άπό τό μέσον καί εμπρός ώς βιβλιοθήκη τού κομμουνιστικού κόμματος γιά τήν κώμη τής Χοτσίστης. Φυσικά τροποποιήθηκε ό εσωτερικός χώρος μέ τοίχους, αφού άφαιρέθηκαν τέμπλο, εικόνες, γυναικωνίτης, προσκυνητάρια καί ό,τι άλλο εμπόδιζε στήν καινούργια διαμόρφωση.
Ό 'Ιερός Ναός άπεδώθη στή λατρεία.Μέχρι σήμερα γίνεται άποχωμάτωση, άποτειχισμός καί λοιπαί έργασίαι
πρόσθεται, γιά νά άποδωθει ô 'I. Ναός πλήρης στήν πρώτερή του μορφή γιά τίς λειτουργικές ανάγκες τής Χοτσίστης. Μετά τήν επιβολή αθεΐας άπό τόν Ένβέρ Χότζα τό 1967 ô 'I. Ναός 'Αγίου Νικολάου πρωτολειτουργήθηκε τό 1992 άπό τόν νΰν ιερέα π. Παντελή Πλιάκου. Ό 'I. Ναός άρχισε νά κτίζεται τό 1906 καί τελείωσε τό 1926 κατά πληροφορίες τών γερόντων τής Χοτσίστης. Ή Χότσιστα είχε πρό τού 1967 τούς κάτωθι I. Ναούς: 'Αγίου Νικολάου, 'Αγίων ’Αναργύρων Κοσμά καί Δαμιανού, 'Αγίου Κων/νου, Άγ. Ίωάννου,
23. Ή μετάφρασις εγινε από τήν Άννα Ζωηφόρου Κράλη, φοιτήτρια τής γαλλικής γλώσ- σης, άπό τή Χότσιστα.
Παλαίτυπα έκ Χοτσίστης Κορυτσδς της βιβλιοθήκης Σ. Θ. Μπόρτση 143
ασφάλεια αφήνουμε εξαγορά (6) κομμάτια στην περιουσία τής Εκκλησίας του 'Αγίου Νικολάου μέ συμβόλαια μέ αντίγραφα γιά τούς δύο Νου 5-10 ημερομηνία 1 Ιανουάριου 1928 τά όποια κομμάτια είναι: ένα χωράφι οικόπεδο, ένα χωράφι οικόπεδο, ενα μαγαζί μέ πλευρά οίκοπέδου-κήπου, ενα άλλο μαγαζί μέ κήπο καί τό έκτο κομμάτι ενα μαγαζί πού συνορεύει μέ γείτονες όλα αυτά μαζί καί τό κόστος όλων αυτών όπως γράφουμε καί στό δευτέρι (πρακτικό) μαζί μέ αυτό τό συμβόλαιο καί τό δευτέρι (πρακτικό) θά τό παραδίνουμε σέ αυτούς πού μάς έχουν τό δικαίωμα (απόλυτο) νά έχουν ενέχυρο όλα αυτά τά (6) έξι κομμάτια πού άναφέραμε παραπάνω τού 'Αγίου Νικολάου. Τά όποια μετά θά είναι περιουσία τού δανειστή άλλά θά είμαστε υποχρεωμένοι νά έχουν μιά άσφάλεια άπόλυτη.
Όλο τό κείμενο είναι στά αλβανικά καθ’ ότι απαγορεύεται ή χρήσις τής ελληνικής γλώσσης μετά τό 1920. ’Όπισθεν τού μισού αυτού συμβολαίου έχουμε τίς κάτωθι υπογραφές:
’Από την παρουσίασε της διασωθείσης βιβλιιοθήκης τού Σωτηρίου Θεοδώρου Κράλη εξάγουμε πολλά στοιχεία γιά τό χωριό Χότσιστα. Ή ’Αστική Σχολή Χοτσίστης πού κατηργήθη μετά τήν ένσωμάτωσι τού χωριού στό νεοσύστατο αλβανικό κράτος έδωσε πολλούς μορφωμένους στήν κρατική μηχανή. Ή ώθηση στά γράμματα καί τόν πολιτισμό γιά τό χωριό ήταν μεγάλη. Παρά πολλοί άπόφοιτοι των Πανεπιστημίων ’Αλβανίας καταγόμενοι άπό τή Χότσι- στα στελεχώνουν ακόμη σήμερα τό αλβανικό κράτος ή εύρίσκονται εργαζόμενοι στήν Ελλάδα ως πολιτικοί μηχανικοί ή τοπογράφοι26. Ό Θεόδωρος, όπως συμπεραίνεται, κατείχε σημαντικά τήν ελληνική παιδεία καί διά τούτο τόν υιό του Ζωηφόρο τόν προώθησε στά γράμματα. Είναι σήμερα γεωπόνος καί έχασε τήν εργασία του στήν κοινότητα Χοτσίστης, γιατί ή κόρη του ’Άννα λειτουργεί τό Ελληνικό Φροντιστήριο Χοτσίστης, οπότε μπήκε στό στόχαστρο ανθελληνικών κύκλων τού χωριού πού σκοπίμως δέν αναφέρω. Όλη ή βιβλιοθήκη είναι ένα ελάχιστο δείγμα πολιτισμού πού άπέμεινε άπό τήν ανθούσα άλλοτε έλληνική κωμόπολι τής επαρχίας Κορυτσάς τής όμορφης Χοτσίστης πού σήμερα ξεγυμνώθηκε στήν προσπάθεια τής πλήρους έξαλβανίσεώς της άπό τό 1920 καί εντεύθεν.
26. Είναι οι αδελφοί Μπίνο πού εργάζονται στή Θεσσαλονίκη, ενώ ό Δημήτριος Μπίνος εργάζεται σήμερα στή Χότσιστα ώς τοπογράφος.
SUMMARY
Eleftherios Karakitsios, Books of Old Editions from the Sotirios Bortsis’s or Kralis’s Private Collection in Hotsista, Koritsa.
The town of Hotsista is ten kilometers from Greek-Albanian borders on the side of Albania. When the Albanian State was formed in 1912-1914, Hotsista together with a substantial part of Northern Epirus passed under Albanian command. The town populated by Greeks held an Urban School ftom the mid- 19th century till the early 20th century. Many of the Greeks were successful in their academic pursuits and came to hold senior oflices of the Albanian State. St. Nikolaos’s Church’s council established a bank (Lasso) in the town. Numerous contracts that the bank made with Hotsista’s residents in conjunction with various informative remarks known as enthymises (ενθυμίσεις) can be found in Bortsis’s collection. Contracts and enthymises in the volumes of the collection total up to 152. He managed to store and keep them in fine condition, saving them from destruction. Considering that these documents were forbidden by Enver Hoja’s communist regime, we can be sure that Bortsis protected them by risking his life. I hold these documents to be of great historical importance and this is why I chose to base my project on them.
146 π. Ελευθέριος Καρακίτσιος
9S*■Λγ y crrt
■ì&r
--Ì&ZbfjéE£.Γ' , 7 y y - ,1 /i~<x. cr·*· 4K.ic*rt<-<r <r/e<- cy- & -° ;7 z*--0 v
o at et. efleeis er )rfl>/'τ~ if tJer**^ à** vr* C*c
p Oc fleer flï or /r/r/rxs lee- tj-j M /ry'a/s), fl) fl£*■ 'Zo-î-