GZbaW mnIe od nIenaWIcI Go. Tomasz Dostatni Str. 26-30 G
Dlaczego? G JerzyBralczyk, Lucyna Kirwil Str. 14-24 G ten
WsIK,ach,ten WsIKG Ian F. Hancock Str. 206-209GDjango pobudza G
Robert Sankowski Str. 150-153 G1960-1970. od FInlandII
postambuGMikkoSavolainenStr. 98-115GZ ziemipolskiej do woskiej G
Karolina Golemo Str. 180-187ISS
N 14
25-3
496 n
r reje
stru p
raso
wego
157
/ MS-
rej. p
r. 44/
94
dIalognr 1 2014
pheniben
G Idcy G Monika Buaj Str. 94-97 G Przymusmobilnoci G Paulina
Wilk Str. 62-67 GWartoposucha G Maria Pomianowska Str.
178-179GEuropa ma to gdzie G Jarosaw MikoajewskiStr. 82-85 G2004.
KIngsleys crossIngG Olivier Jobard Str. 116-135 GNienawi zakadatog
G Wojciech Maziarski Str. 188-197
dIalogphenibenRedaktor naczelna Joanna
Talewicz-KwiatkowskaRedaktor Dariusz FedorSekretarz redakcji
Magorzata KoaczekKorekta Grayna KwiekKoncepcja kwartalnika, projekt
graficzny, fotoedycja i produkcja Dominique Roynette, Piotr
Wjcik
Fundacja PICTURE DOCPrzygotowanie fotografii do druku Mariusz
GlejzerPromocja i dystrybucja Kinga Orze-DereFinanse Renata
MuchaDrukarnia Colonel, Krakw
Wydawca FUNDaCJa DIaLOG PHENIBENUl. Berka Joselewicza 532-600
Owicimtel. (33) 842 69 89fax (33) 842 53 92
[email protected]
nas na Facebooku
Patne ze rodkw finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego
Zadanie jest realizowane dziki dotacji Ministra administracji i
Cyfryzacji
Nr In
deks
u ISS
N: 14
25-3
496,
nr re
jestru
pras
oweg
o: 15
7/M
S - r
ej. pr
. 44/
94, n
akad
: 100
0 egz
empla
rzy
GA
Ih GnLibAnDh LnAeDpC
LA
AD
DU AC
GJJC
OeA
eD
ANNU
DFF
nGeeeGeGObibibOnnibLnibLeenAenAhhAIpphDphD
Czowiek - najlepsza inwestycja!
Projekt wspfinansowany ze rodkw Unii Europejskiej w ramach
Europejskiego Funduszu Spoecznego
DIALOG-PHENIBEN - N 13 54 DIALOG-PHENIBEN - N 13
Nasi i inniW Polsce mieszkaj komuchy, a seks by jedynym, na co
nie musieli czeka w kolejce- taki arcik dotyczcy Polakw pojawi si w
jednym z odcinkwbardzo popularnego serialu amerykaskiego, w ktrym
gwn rol gragwiazdor ashton Kutcher. Serial jest komedi, tekstom
wygaszanym na ekranie towarzysz wic salwy miechu z offu. Salw
wystrzeli te realizator po arcie z Polski i Polakw.W mediach, na
forach i portalach internetowych zawrzao.Jak tak mona!Polska jest
nowoczesnym krajem, a komuna to relikt przeszoci. Trudno sidziwi, e
taki tekst pojawi si w produkcji amerykaskiej, bo Amerykanie s
niedouczeni i nic nie wiedz o historii Europy. Gosom
oburzeniatowarzyszyy dyskusje o tym, co zrobi, by Polska nie bya
postrzegana za granic przez pryzmat niesprawiedliwego i niewiele
majcego z yciemstereotypu. Wypominano filmowe przykady
przedstawiania naszych w zachodnim kinie. Polak jest w nich
najczciej pokrzywdzonym przez losnieudacznikiem, pijakiem i
patriarchalnym samcem. W ocenach poziomunaszej krzywdy niemal
wszyscy i media, i internauci, i politycy - bylizgodni. zreszt jak
mogo by inaczej. Sprawa dotyczya Polski i Polakw!nas!Inaczej jest
wtedy, kiedy sprawa dotyczy Ich. Innych. na drugi plan schodzwwczas
argumenty o stereotypowym, krzywdzcym i generalizujcym
ichpostrzeganiu. Przecie kady ma prawo wyraa swoje opinie, czy
nie?yjemy w wolnym kraju! Dlaczego wic tekst piosenki jednego z
discopolowych zespow miaby kogo oburza? Przecie sowa:A nie mwiem
moja kochana / Wyskrob prosz tego cygana / Cygan to zodziej i tak
ju zostanie / Pan Jezus w biblii ma to napisane()Jak si nie
wkurwimoja kochana? / Przecie znw rodzisz maego cygana / Nie rb
tych oczu, to nic nie pomoe / Wspczucia szukaj w cygaskim taborzeto
ironia, art, a artystw nie wolno cenzurowa. Sprawa, ktr w
mediach
okrelano cygask afer, trafia na wokand, jednak wobec
brakuznamion czynu zabronionego postpowanie umorzono. niestety, nie
jest to jako szczeglnie zaskakujce, jeli wemie si pod uwag, e
polskiesdy nie widz nic zego w antysemickich okrzykach, ktre s
rzekomozwizane z histori klubw pikarskich, a nie nienawici wobec
ydw, lub w swastyce, ktra jest azjatyckim symbolem szczcia. Wolno
jestprzecie najwaniejsza, aCyganie- jak przekonywa polityk i
publicystaPiotr G. -s jak ZSRR,bo przywracaj cenzur tamtych
czasw.
Joanna Talewicz-Kwiatkowska
EDYT
ORI
AL
Problem z gowyzachd, ameryka tam niegdy jechao si za chlebem, za
wolnoci. Od niedawna na mapie ziem obiecanych jest te Polska.
Jeszczemy imigranckieperyferia, czsto przystanek tylko czy tranzyt,
ale trafiaj do nas ju nie tylko post-Sowieci gwnie z Ukrainy, ale i
przybysze z Wietnamu, czy Chin. Wedug narodowego Spisu Powszechnego
imigranci stanowi w Polsce ledwie 0,1 procent. liczba migrujcych
Polakw jest wiksza, jestemy wic jednym z nielicznych krajw Unii
Europejskiej z ujemnym saldem migracyjnym. Wicej osb wyjeda z
naszego kraju, ni do niego przyjeda. Czy mamy przez to dla migrantw
wicej zrozumienia? niekoniecznie. nawet znikoma obecnoprzybyszw z
innego kraju, czsto wyznawcw innej religii, z inn kultur,jzykiem, z
miejsca rodzi problem: dla szk, urzdnikw, politykw, ale i dla
takzwanych zwykych obywateli. Imigranci burz im ich porzdek.
Przecie nadaldominuje pogld, e skoro jeste u nas, to musisz si
dostosowa.Facebookowy fanpage nie dla islamizacji Europy polubio
kilkadziesit tysicyosb. Kupujc kebaba, osiedlasz araba, nie rb tego
napisa Wojciech. Wyapa, spali, zdelegalizowa doradzi inny
internauta. Podobnychkomentarzy jest wicej. ale nie liczba jest tu
niepokojca. Wane jest, kim sautorzy. Bynajmniej nie wpisuj si w
obraz stereotypowego ysego kibola. S tam m.in. meneder, nauczyciel
angielskiego, urzdnik, student prawa,wokalistka w chrze,
germanistka... Czy trzeba przypomina, e to wanie w rodowiskach
intelektualnych rodzi si nazizm? Strach bierze, gdy szuka
sianalogii. Bo si mona doszuka. Podobnie jak w latach 30.
dowiadczylimykryzysu ekonomicznego. yje si nam trudniej, ronie
frustracja i rozczarowanie,tak jak rosy wtedy. Szuka si wic
winnego. Wtedy te si szukao. Dawniejznajdowao si yda, czasem Roma.
Dzi te. Czsto wystarczy imigrant. a jeli na dodatek jest Romem a o
to akurat nie jest trudno, szczeglnie po roku 2007, kiedy do UE
przystpiy Bugaria i Rumunia z prawie dwumilionowpopulacj Romw.
Przybywaj wic i? Buduj prowizoryczne osady i mieszkajw nich latami.
Im moe jest lepiej ni w kraju, w ktrym wczeniej yli. ale nam?Mamy
to zaakceptowa? Jak znale rozwizanie, ktre bdzie ich wcza w
nurtspoecznego ycia, nie zakcajc spokoju i poczucia bezpieczestwa
innych?W Gdasku z problemem imigrantw romskich poradzili sobie
pracownicyBiura Obsugi Mieszkacw. W asycie policji, stray miejskiej
i urzdnikwgdaskiego magistratu zburzyli pi barakw, w ktrych od
trzech lat Romowiemieszkali. Pozbawili kilkanacie osb, w tym dzieci
i kobiet w ciy, dachu nadgow. Gdzie ci Romowie teraz pjd? Co zrobi?
a urzdnicy - czy oni rozwizaliproblem? Czy go raczej stworzyli?
Joanna Talewicz-Kwiatkowska
DIALOG-PHENIBEN - N 13 7
Mediolanu: 13 marca przymusowoeksmitowano dwa osiedla
Romw.Wczeniejsze eksmisje miaymiejsce 3 marca. Osobyprzymusowo
pozbawione dachunad gow od tamtej pory yj na ulicy. nie dlatego, e
lubiwczgostwo; nie maj rwniezapisanego takiego stylu ycia w Dna, a
w wielu przypadkach ichkultura daleka jest odromantycznej wizji
wiecznegowdrowca. Tych ludzi (sic!) poprostu pozbawiono dachu
nadgow i nie maj si gdzie podzia.Bez uprzednich konsultacji z
mieszkacami, braku formalnego
nakazu eksmisji, wbrew prawu, bez poszanowania ludzkiejgodnoci
tutaj, w Europie,przymusowo wysiedlane si caerodziny. Trzeba jednak
przyzna,e miasto przygotowuje si do akcjiprofesjonalnie, wysyajc
donieuzbrojonych i wystraszonychmieszkacw zarwno policjlokaln, jak
i krajowych carabinierioraz wszelkiej maci urzdnikw i fachowcw.
Taka grupa musimie racj! To s dopierostandardy unijne! Szkoda
tylko, e wadze nie wykazuj chci doznalezienia trwaych rozwiza
dlatrudnej sytuacji, w ktrej znaleli
si Romowie. zamiast tego miastoprzynajmniej raz w miesicuwydaje
potne sumy pienidzy naprzenoszenie Romw z jednegomiejsca na drugie.
Skutkiem tejpolityki jest zmuszanie Romw dobezdomnoci - cz z nich
pi naulicy, inni w zatoczonychschroniskach tymczasowych... I takdo
czasu kolejnej eksmisji. Rzeszaosb zaangaowanych przezwadze do
przeprowadzania akcjieksmisyjnych ma chyba za
zadanieuwiarygodnienie przedsiwzicia w oczach opinii publicznej.
zaraz,zaraz, a czy opinia publiczna juwie o swoim nieistnieniu?
ROmskA pOczTA G kINGI ORzE-DERE
STYCZE PolskaNiechciani ssiedziWe Wrocawiu oburzenimieszkacy
osiedla przy ul.Henrykowskiej podpisywali petycjprzeciwko rumuskim
Romom.Mieszkacy boj si obcego, bojsi Cygana. Jasno wyrazili
swojepogldy, mwic, i nie chc:kradziey na osiedlu,
dewastacji,degradacji rodowiska i wama dosamochodw. na osiedlu
pojawiysi plakaty z hasem: RumuscyCyganie w kontenerach na
Tarnogaju. Rada osiedlainformowaa mieszkacw o cichym
porozumieniuprezydenta miasta z UrzdemMiejskim, zarzdem
zasobuKomunalnego oraz MiejskimOrodkiem Pomocy Spoecznej,ktrzy bez
konsultacji z mieszkacami postanowiliponownie sprowadzi na
osiedleprzy Henrykowskiej rumuskichCyganw. Miasto ewidentnie
nieradzi sobie z t sytuacj, a mieszkacy dowiaduj si o planach wadz
z mediw, co z pewnoci nie agodzi napi.Trudno si dziwi
rozgoryczeniuludzi. Jeszcze trudniej zrozumiepostpowanie wadz
Wrocawia,ktre jako remedium naskomplikowan sytuacj Romwwymyliy
podzia ich rodzin. Dla mczyzn przygotowanoblaszane kontenery na
Tarnogaju, a dla kobiet miejsca w dawnymszpitalu Bonifratrw przy
ul.Traugutta. W caej sprawienajbardziej dziwi to, i po
pierwsze,nikt nie konsultuje planw z mieszkacami osiedla, ktrzymaj
prawo decydowa o swoimotoczeniu. Po drugie, nikomu nieprzyszo na
myl omwienieplanw z samymizainteresowanymi - rumuskimiRomami.
Przerzucanie ich
z miejsca na miejsce jak workakartofli nic nie da,
nastrojespoeczne bd si pogarsza.Dodatkowo w kontekcieWrocawia w
mediach powielanyjest negatywny obraz ju nawet nieRoma, lecz
brudnego i bezdomnego Cygana. W nowomowie facebookowo-sieciowej
pozostaje jedenkomentarz: nie, nie lubi tego orazcoping in a crisis
situation, you do it wrong.
LUTY RumuniaTo tylko sowaPolityk powinien umie siwypowiada. Jeli
mwi adnie - zyskuje poklask i uznanie, jelimwi to, co chce
usyszespoeczestwo - zyskuje poparcie i rosnce supki w sondaach. Czy
polityk powinien mwimdrze? Raczej tak a co, jelimwi niedorzecznie?
albo poprostu gada gupoty? Czy wyborcato zweryfikuje?
niekoniecznie. na szczcie wypowiedzi mogweryfikowa
odpowiednieinstytucje. nie wiadomo, czyprezydent Rumunii
zaniemg,powiedzia co powiedzia z premedytacj, czy moe plt,
co mu lina na jzyk przyniosa.Pewne jest, e powiedzia, i Romowie
nie chc pracowa i kradn. Sowa okazay si natyle syszalne, e
RumuskaPastwowa Rada zwalczaniaDyskryminacji (CnCD)
ukaraaprezydenta Traiana Bsescugrzywn 600 lei (185 dolarw).Rada
zwalczania Dyskryminacjipocztkowo odmawiaa wszczciapostpowania w
tej sprawie, gdyprezydent Bsescu wypowiedziakontrowersyjne sowa
pozagranicami Rumunii, na konferencjiprasowej w Sowenii w 2010
roku.Sowa jednak pady i niesmakpozosta. Dopiero po interwencjiSdu
najwyszego CnCD zajosi rozpatrzeniem tej sprawy.Wysoko kary nie
powala,prezydent raczej nie zbiednia,moe jednak kolejnym razem
sizastanowi, zanim zabierze gos.Przysowia jednak s mdrocinarodu. W
tej sprawie mowa jestsrebrem, a milczenie zotem.
MARZECWochyPrzymusowawdrwkaKolejny akt zakrojonej na szerokskal
akcji oczyszczania
Mona razem3 grudnia 2013 w krakowskim Domu Polonii dziki dotacji
Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji odbyasi konferencja W
cieniu ludobjstwa. Problemy integracji Romw i Sinti w Europie w
przeszoci i wsp-czenie. Organizatorami wydarzenia byli:
Stowarzyszenie Romw w Polsce, Instytut Studiw Midzykul-turowych
oraz Centrum Bada Holokaustu Uniwersytetu Jagielloskiego. Wrd
zaproszonych goci - wy-kadowcw i panelistw - znaleli si wybitni
znawcy przedmiotu, m.in.: prof. Gerhard Baumgartner, prof.Ewa
Nowicka, dr Sawomir Kapralski, dr Alexander Korb, dr Jolanta
Ambrosewicz-Jacobs, dr Joanna Tale-wicz-Kwiatkowska, dr Magorzata
Koaczek, Teresa Wontor-Cichy. Podczas sesji Ludobjstwo Romw iSinti
oraz jego konsekwencje: Pami, reprezentacje i program bada,
Wspczesne problemy integracjiRomw: Edukacja przeciwko uprzedzeniom
oraz Reprezentacje przeszoci i teraniejszoci Romw wsztuce
uczestnicy konferencji mieli okazj przyjrze si zmieniajcym si losom
spoecznoci romskiej wEuropie od pocztku XX wieku do czasw
wspczesnych.Konferencja cieszya si ogromnym zainteresowaniem zarwno
przedstawicieli wiata akademickiego, jaki modziey szkolnej, co
potwierdza potrzeb organizacji tego typu wydarze.Dzikujemy za
liczny udzia!
I kadej wsplnej chwili rb zdjcie,i zachowuj je w pamici i w
duszy- jak dugo trwa w niej bd- bdMarcin Kornak
Marcin jest tytanem pracy. Wierzy w sens tego, co robi i potrafi
swoimzapaem do pracy zaraa innych. Ludzie go szanuj, bo potrafi z
nimiwsppracowa. Ma niezwyk umiejtno rozwizywania sytuacjitrudnych,
a nawet konfliktowych. Jest wraliwym i niezwykle mdrymczowiekiem.
Dla nas - wsppracownikw - jest wzorem donaladowania i przyjacielem
- tak o Marcinie Kornaku mwia Anna Tatarze Stowarzyszenia Nigdy
Wicej. Spotkaymy si na konferencji wWarszawie. Kilka tygodni pniej
byymy razem w Wilnie nakonferencji powiconej mowie nienawici. To
wtedy poznaymy sibliej. Wtedy te rozmawiaymy o Stowarzyszeniu Nigdy
Wicej orazo jego zaoycielu i prezesie Marcinie Kornaku. Przyznam, e
byam gobardzo ciekawa. Znaam jego dorobek, syszaam o
niezwykymzaangaowaniu i misji, ale nigdy nie zetknam si z nim
osobicie.Rozmawialimy kilkakrotnie przez telefon, wymienialimy
maile. Wydami si osob niezwykle otwart i wietnie zorientowan w
sprawachromskich. Nasza ostatnia korespondencja mailowa dotyczya
tekstu o70. rocznicy likwidacji Zigeunerlager, ktry miaam napisa
domagazynu Nigdy Wicej. Umwilimy si na rozmow telefoniczn,by ustali
szczegy. Niestety, nie zdylimy...
Joanna Talewicz-KwiatkowskaMarcin Kornak (1968 - 2014) - dziaacz
spoeczny, zaoyciel i prezesStowarzyszenia Nigdy Wicej, redaktor
naczelny magazynu NigdyWicej. Poeta i autor tekstw utworw grup
rockowych ze scenyniezalenej. Od 15. roku ycia, po wypadku, porusza
si na wzkuinwalidzkim. W 2012 r. uhonorowany zosta tytuem Czowieka
BezBarier. Odznaczony przez prezydenta Bronisawa
KomorowskiegoKrzyem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
6 DIALOG-PHENIBEN - N 13
Fot.
Stow
arzy
szen
ie "N
igdy W
icej"
DIALOG-PHENIBEN - N 14 9
nastpnie wypadki potoczyy siniezwykle szybko: grupa ponad 60
nacjonalistw uzbrojonych w paki i acuchy zaatakowaamieszkania Romw,
wybijajcszyby oraz niszczc samochody.Obrzucono kamieniami
samochdGerarda lindera, szefa
stowarzyszenia andrychowskichRomw, mistrza wiata w
kick--boxingu. W jednej z kawiarniodmwiono obsuenia
romskiejrodziny. Kibice klubu Beskidandrychw i dziaacze
lokalnegooddziau ModzieyWszechpolskiej zaczli
organizowa antyromskie patroleobywatelskie. na Facebookupowsta
antyromski profil. Skalanienawici zaskakuje. Populacjaandrychowa to
21 020mieszkacw, z czego tylko 100 to Romowie.
Wsppraca Sonia Styrkacz
C tam, Romie, w polityce?Magorzata Koaczek
W Brukseli kolejny szczyt. Tym razem Romw. 500 delegatw, Jos
Manuel Barroso i transmisja online na ywo. Ale te prezydent Rumunii
Traian Bsescu, znany ze swoichrasistowskich uwag o spoecznoci
romskiej, i bardzo mao przedstawicieli romskichorganizacji. Amnesty
International te z pastw UE nie jest zadowolona.
4 kwietnia w Brukseli po raz trzeci (po Brukseli w 2008 i
Cordobie w 2010) zwoano Europejski Szczyt Romw, tym razem podhasem
Lokalnie dla wczenia Romw. Cele przywiecay delegatom jak zawsze
szczytne: postanowili przeanalizowa sposobyi rezultaty wdraania
krajowych strategii integracji Romw oraz omwi sposoby poprawy
integracji Romw na szczeblulokalnym. Dyskutowali o edukacji,
zatrudnieniu, opiece zdrowotnej i sytuacji mieszkaniowej czonkw
spoecznoci romskichw Europie. Przewodniczcy Komisji Jos Manuel
Barroso przyzna, e Romowie wci dowiadczaj dyskryminacji, dzieci
trafiajdo szk specjalnych, a wiele rodzin yje niekiedy w
katastrofalnych warunkach. Czyli to, co zawsze. Wiceprzewodniczca
Viviane Reding dostrzega, e, niestety, politycy sprzyjajcy
integracji Romw w wyborach nie szwycizcami. Wygrywaj takie zuchy
jak Traian Bsescu, prezydent Rumunii, ktry w lutym zosta ukarany
grzywn zastwierdzenie, e Romowie utrzymuj si z kradziey i nie chc
pracowa. I na szczyt go zaproszono. I to z wyprzedzeniem,
wprzeciwiestwie do wielu romskich organizacji pozarzdowych, ktre,
jak podaje portal romea.cz, poinformowane zostay wostatniej chwili.
Nie pozostao to bez echa sie Europejskich Romskich Organizacji
Obywatelskich (European Roma GrassrootsOrganizations ERGO) dzie
przed spotkaniem zorganizowaa zgromadzenie przedstawicieli
pozarzdwek w protecieprzeciwko zbyt maemu angaowaniu Romw w
planowanie i zorganizowanie szczytu.Nie tylko Romowie nie maj
powodw do zadowolenia z dziaa pastw UE. Z opublikowanego 8 kwietnia
raportu AmnestyInternational Prosimy o sprawiedliwo: poraka Europy
w ochronie Romw przed przemoc na tle rasowym wynika, e kraje
eu-ropejskie nie wywizuj si z obowizku zwalczania dyskryminacji,
zastraszania i przemocy na tle etnicznym wobec Romw.Najwiksze cigi
zebray Czechy, Francja i Grecja, ktre s najbardziej bierne w
zwalczaniu przestpstw motywowanychnienawici wobec Romw. Badania
Amnesty wskazuj nawet, e czasami to wadze same podsycaj
dyskryminacj wobecRomw, politycy wygaszaj rasistowskie komentarze,
a policja nie reaguje odpowiednio na przypadki przemocy. Co
wicej,norm w wielu krajach s dyskryminacja, przymusowe wysiedlenia,
segregacja i edukacja poniej standardw. W wielu krajachRomowie si
boj, nie chc wychodzi z domw, yj w strachu. A politycy na szczytach
debatuj i poklepuj si po plecach.
Magorzata Koaczekdoktor nauk politycznych, autorka pracy
doktorskiej Etniczna mobilizacja Romw po rozszerzeniu Unii
Europejskiej w 2004roku. Studium przypadku - Polska, Sowacja, Wgry.
Wykada w Instytucie Studiw Regionalnych na
UniwersytecieJagielloskim w Krakowie.
ROmskA pOczTA G kINGI ORzE-DERE
KWIECIE PolskaSowa nienawistne Przed sdem w Opolu rozpocz
siproces trzech dwudziestolatkwoskaronych o publiczne groeniedwm
Romkom. Do zdarzedoszo w maju 2013 roku.Mczyni mieli
publiczniezniewaa kobiety. Grozili te, e zabij i spal dziecko
jednej z nich. Oskareni czciowoprzyznali si do winy, ale tumaczyli
si te, e zniewagibyy jedynie odpowiedzi nawczeniejsze zaczepki ze
stronyRomw. za przemoc lub grobywobec osb z powodu ichprzynalenoci
narodowej,etnicznej czy rasowej grozi kara od 3 miesicy do lat 5
wizienia.
UkrainaO jak niepodlegowalcz?Grupa rosyjskich
separatystwzaatakowaa 19 kwietnia Romwzamieszkujcych
ukraiskiSowiask. agresorzy wamali sido ich domw,
skatowalimieszkacw, a zrabowanydobytek wywieli ciarwkami.
MAJEuropaRomowie w europarlamencie! Dwch
przedstawicielispoecznoci romskiej weszo w wyniku wyborw
doParlamentu Europejskiego. Po raz
pierwszy mandat zdobyapochodzca ze Szwecji RomkaSoraya Post z
InicjatywyFeministycznej. 57-letnia Postdziaa na rzecz praw
czowieka, w tym na rzecz Romw. Drugi z romskich mandatw
przypad44-letniemu DamianowiDrghiciemu z Rumunii. Drghicistartowa z
ramienia lewicowejkoalicji skupionej woksocjaldemokratw.
Gratulujemy!
PolskaDymy i zadymyRomowie z Maszkowic znaleliosobliwy sposb na
zarobek: palsprzt elektroniczny i sprzedajodzyskane w ten sposb
metale.Okolic spowijaj kbytoksycznego dymu. Mieszkacy
bezskutecznie prbowali zmusiRomw do zaprzestania tychdziaa.
Konflikt przybiera na sile,dochodzio do regularnych bjek.Po dugich
mediacjach Romowie w pisemnej deklaracji zobowizalisi zaprzesta
palenia elektroniki.Mieszkacy nie czuj siusatysfakcjonowani. Tego
typudeklaracje byy ju skadane w przeszoci i adna nie
przyniosaoczekiwanych rezultatw. Obiestrony konfliktu maj swoje
racje.Dla Romw sprzeda metalu jestniekiedy jedynym rdemutrzymania,
z kolei mieszkacy nie chc y w oparach trujcegodymu.
CZERWIECWatykanPapie broni RomwW trakcie audiencji dlauczestnikw
sympozjum Koci i Romowie zorganizowanegoprzez Papiesk Rad ds.
Duszpasterstwa Migrantwpapie Franciszek I napitnowapogard okazywan
Romom.Stwierdzi, e s oniwykorzystywani, zmuszani doebrania oraz e
czsto trafiaj namargines ycia spoecznego. Papie wezwa
spoecznomidzynarodow do podjciainicjatyw zmierzajcych dopoprawy
warunkw, w jakich yjRomowie. Podkreli ogromn rolKocioa katolickiego
w tymprocesie.
PolskaW Andrychowie wrzeniebezpiecznie zaostrzy sikonflikt
polsko-romski w andrychowie. zamaskowanisprawcy napadli i pobili
Romkspacerujc z dziemi, czegorezultatem bya regularna bijatykaw
parku miejskim. Ucierpieli w niejzarwno Romowie, jak i Polacy.
Ostatnia edycja warsztatw dziennikarskich Dialog szans na zmian
odbya si 24-28 marca 2014 rokuw Owicimiu. Wykadowcami byli m.in.:
Dominique Roynette, Piotr Wjcik, Dariusz Fedor i Adam Kozak.
Najak-tywniejsi uczestnicy warsztatw odbd stae w redakcji naszego
kwartalnika. W ramach rzeszowskiego festiwaluWschd Kultury i
projektu Kontener Wolnoci 29 czerwca 2014 roku odbya si debata z
cyklu Debaty narzecz dialogu. Tematem dyskusji byo pytanie:
Migracja - zmiana na lepsze?. W rozmowie uczestniczyli:Viktoriya
Herun, imigrantka, czonkini Lokalnej Grupy Wsparcia projektu Lublin
dla wszystkich, Monika Budka,gwny specjalista ds. pomocy
cudzoziemcom w MOPR Lublin, i Jakub Kociek, doktorant na Wydziale
StudiwMidzynarodowych i Politycznych UJ, konsultant midzykulturowy.
Debat poprowadzia Kinga Orze-Dere.
8 DIALOG-PHENIBEN - N 14
Fot.
Arch
iwum
pryw
atne
Fot.
Arch
iwum
pryw
atne
ksIkA
DIALOG-PHENIBEN - N 14 11
Jn Berky Mrenica Jr.Jzef Jochymczyk Merstein
Me givauMe givau
Pyta Me givau jest wynikiem pracy artystwz Polski i Sowacji w
ramach projektu Stowarzy-szenia Romw w Polsce Polsko-sowackie
warsz-taty w muzyce bez granic. Jzef Jochymczyk -Merstein oraz Jn
Berky-Mrenica Jr. - niezwykymaria muzyki polskich i sowackich Romw
orazSinti Jazz. Dziewi tradycyjnych romskich kom-pozycji w nowych,
ciekawych aranacjach i dwapopularne utwory mainstreamu: Piosenka o
mo-jej Warszawie oraz Powiedz e mi moja mia.Zapraszamy do
suchania!
10 DIALOG-PHENIBEN - N 14
wiadectwo HllenreineraMatthias Bahr, Peter Poth
Walczy, aby zagada Sinti i Romw nie bya ju nigdy okrelana mianem
zapomnianegoholokaustu. Gono upomina si o prawa ofiar do pamici i
prawa ocalaych do godnegoycia. To wany gos gos tego, ktry przey
Wanie ukazaa si ksika Hugo Hllenreiner. Das Zeugnis eines
berlebendenSinto und seine Perspektiven fr eine bildungssensible
Erinnerungskultur. Jej bohater- niemiecki Sinti Hugo Hllenreiner -
spdzi dziecistwo w obozach Auschwitz--Birkenau, Mauthausen i
Ravensbrck. Przey deportacje, dowiadczy godu i otarsi o mier. Po
wojnie cae swe ycie powici dawaniu wiadectwa o Zagadzie. Zeswym
przesaniem zwraca si zwaszcza do ludzi modych. Przestrzega: To si
niemoe nigdy wicej zdarzy. Nigdy!.Dziki Hugo Hllenreinerowi wiat
dowiaduje si o tragedii Romw, ktrym przezdugie lata odmawiano prawa
do gosu. Po 1945 roku wci traktowani byli jakobywatele drugiej
kategorii, co byo now odmian wykluczenia i zakamywaniahistorii. I
to te jest czci ich wiadectw i prawdy o Auschwitz. Pierwszy rozdzia
ksiki (Spotkania i inspiracje) to opinie osb, ktre spotkay
HugoHllenreinera i czerpay inspiracj z jego wiadectwa. Drugi
zawiera wskazwkiedukatorw, ktrych historia Hugo natchna do
kreowania edukacji wraliwej naupamitnianie ofiar Holokaustu. W
kolejnym zostay przedstawione i zanalizowanezadania, projekty,
inspiracje i pomysy zwizane z upamitnianiem ofiar Holokaustu. W
ksice przedstawiono te najwaniejsze informacje dotyczce zagady Romw
i najnowsze wyniki bada naukowych na ten temat. Znajdziemy w niej
rwnie tekstyprezesa Stowarzyszenia Romw w Polsce Romana
Kwiatkowskiego orazprzewodniczcego Centralnej Rady Niemieckich
Sinti i Romw Romani Rosegopowicone osobie Hugo Hollenreinera i jego
dzieu.Dla nas, autorw publikacji, poznanie tej wybitnej postaci byo
ogromnym zaszczytem.
Ksika powstaa dziki wsppracy z Centrum Dokumentacyjnym i
KulturalnymNiemieckich Sinti i Romw w Heidelbergu i z NS - Centrum
Dokumentacyjnym w Monachium. Dostpna jest tylko w jzyku niemieckim,
planowane s przekady nainne jzyki.
Prof. dr Matthias Bahr wykada edukacj religijn w Departamencie
NaukKulturowych i Spoecznych na Uniwersytecie Koblenz-Landau
(Niemcy); prowadziinterdyscyplinarne seminaria na terenie byego
obozu Auschwitz-Birkenau.Peter Poth wykada histori i jzyk niemiecki
w szkole redniej Regenta SchoolNittenau k. Regensburga (Niemcy);
prowadzi seminaria na terenie byego obozuAuschwitz-Birkenau we
wsppracy z uniwersytetami w Regensburgu i Koblenz--Landau.
Fot.
Adam
Koza
k
12 DIALOG-PHENI-
M o W a n i e n a W i c iFotografie
Micha Siarek
Krakw, al. Pokoju 19-23. Wzdu caegobudynku, zorientowanego
rwnolegle do linii tramwajowej, cign si napisyubliajce ydom,
policji oraz lokalnymklubom sportowym.D
lacz
ego?
DIALOG-PHENIBEN - N 13 1514 DIALOG-PHENIBEN - N 13
D.F.: Do kogo, do czego i dlaczego odczuwamy nienawi na te
pytaniabdziemy szukali odpowiedzi. Ale ja na wstpie musz si
przyzna, takzupenie na serio, e troch si rozmowy o nienawici
wystraszyem. Boczy nie przywoamy jakiego demona? Ktry, kiedy si go
ju nazwie, zacznienami rzdzi?Moe wic lepiej zacznijmy niewinnie, od
czego najprostszego? Panie Pro-fesorze, jaki jest rdosw sowa
nienawi?J.B.: Jeszcze w XIX wieku Sienkiewicz pisa: Ona go okrutnie
nawidzi.Okrutnie, czyli bardzo. Nawidzie, czyli widzie chtnie. No a
potem toprosta negacja. Niechtnie widzie, czyli nienawidzi.
D.F.: A jak to pojcie funkcjonowao w kulturze?J.B.: Sprawdmy w
przysowiach. Tak go nienawidzi, e si a nim brzydzi.Nienawi wszystko
we ze obraca. Nienawi zem cudzem si chodzi,cho jej to samej rwno
szkodzi.L.K.: Czyli sabnie, gdy widzimy, e nienawidzonemu dzieje si
le.J.B.: Nienawi sen odbiera. Nienawi nigdy od bogactw i kredytu
nierozdzielna. O, to dobre jest: Nienawi najdzie win i do krzywdy
przy-czyn.Prosz zwrci uwag, e rzadko w kontekcie nienawici mylimy o
sobiei rzadko wasne emocje tak nazywamy. Natomiast moemy tak mwi
okim innym. Czyli nie przyznajemy si do nienawici, chocia inni nam
wtej sytuacji mog nienawi przypisa. Owszem, uywamy sowa nienawiw
pierwszej osobie czasu teraniejszego, czyli nienawidz, ale
najczciejto jest taki emocjonalny part. Jak ja nienawidz tych myszy
- krzyczakot Dinks. A Gargamel nienawidzi smerfw i to te byo
zabawne. Takwic nienawi z jednej strony ma w sobie wymiar przesady
artobliwej. Az drugiej strony, kiedy jest serio, nie jest
identyfikowana z nami. A jestjeszcze jeden aspekt komplikacji
uczuciowej, ktra wie si z nienawici.Czasami wyraali j poeci. U
Owidiusza jestodi et amo, nienawidz i ko-cham, przy czym u nas to
tumaczono odwrotnie: kocham i nienawidz.Nie wiem dlaczego. Moe to
tylko sprawa rytmu?
D.F.: A kolejno jest tu chyba dosy istotna?J.B.: Tak. W
niemieckim z kolei maj jedno pikne sowo: Hassliebe -poczenie mioci
i nienawici.
D.F.: Czyli?J.B.: Oznacza ono emocjonalny stosunek do kogo,
gdzie temperatura jesttak wysoka, e to ona sibardziej liczy ni
znak.
D.F.: Czy moemy zatem postawi ju tez, e nienawi to co
takiego,nad czym nie panujemy?J.B.: Nie panujemy, nie panujemy. Ale
to te jest troch tak jak z resenty-mentami, ktre te mamy, ale do
ktrych si nie przyznajemy, bo s onezupenie w sferze irracjonalnej.
Ja bym wic nienawi wstpnie opisywajako co, do czego serio si nie
przyznajemy, co artobliwie wykorzystujemy,czym si bawimy i co
chtniej przypisujemy innym. I jeszcze jedno: monamyle o nienawici
jako o czym racjonalnym.L.K.: A mnie ten kierunek rozwaa nie
pasuje. Przygotowaam sobie sche-
DemonDariusz Fedor: Gdy poprosiem Pastwa o rozmow o nienawici,
PanProfesor wykrzykn artobliwie: Ha! Bdziemy musieli t nienawi
wsobie wznieci. Bardzo mi si to spodobao, ja bym chtnie tak zacz.
Toco, wzniecamy? I zobaczymy, co si bdzie dziao.
Jerzy Bralczyk: Eeee, chyba nie. Bo mnie si wydaje, e o
nienawici nie dasi mwi, kiedy sinienawidzi. Albo si nienawidzi,
albo si mwi. Chociamoe i mona? Diabli wiedz.
Lucyna Kirwil: Najpierw moe si zastanwmy, kogo nienawidzimy.
Jasobie to pytanie zadaam. No i doszam do wniosku, e owszem,
czuamrne emocje negatywne wobec osb, ktre co zego mi w yciu
zrobiy.Nigdy jednak nie sigao to tego, co uwaam za nienawi. Bo
nienawi tonie jest uczucie.
D.F.: To co to jest? Jeli to nie uczucie, czyli nie z serca
(albo z wtroby)pynie, to moe z rozumu? Z wyrachowania?J.B.: Tak jak
zemsta, ktra na zimno najlepiej smakuje!L.K.: Nie, to jest blisko
zemsty, blisko gniewu, ale nienawi to jest rwniewrogo. Na przykad
do kogo, ale i do czego: do ideologii, gendera,religii, rasy
waciwie do czegokolwiek.
M o W a n i e n a W i c i
G Ja nienawidz G Ty nienawidzisz G On, ona, ononienawidzi G My
nienawidzimy G Wy nienawidzicieG Oni, one nienawidz
Z prof. Jerzym Bralczykiem, jzykoznawc, oraz dr Lucyn Kirwil,
psychologiem (on profesora),rozmawia Dariusz Fedor
Dlaczego?
Nienawi jestblisko zemsty
i gniewu. To rwnie
wrogo do kogo,
ale i do czego
DIALOG-PHENIBEN - N 13 1716 DIALOG-PHENIBEN - N 13
mat - tak r emocji. Na patkach wypisane s emocje, ktre nie tylko
s-siaduj ze sob, ale wynikaj z siebie, przechodz jedne w drugie.
Zwrcie,prosz, uwag: tu w ogle nie ma nienawici! Powtrz wic: nienawi
niejest emocj, nie jest uczuciem!
D.F.: Bo moe ona jest ukoronowaniem emocji? Czy sowa: Jak ja ci
nie-nawidz! nie pojawiaj si na samym kocu? Kiedy ju tak narosn
emocje,e musi si co sta? A kiedy ju si uleje - to co to jest?
Oczyszczenie, kat-harsis i koniec nienawici? Czy dopiero pocztek?
Pojawia si to sowo iwtedy dopiero si zaczyna?J.B.: Zaczyna si.L.K.:
Jeeli mi si uleje i powiem, e kogo nienawidz, to zgodnie z mojszko
nienawidz jeszcze bardziej i jestem gotowa zrobi mu co zego.J.B.: W
moim jzyku nienawi czy si z czym jeszcze - jest uczuciemponiekd
pozytywnym. Tzn. w takim sensie, w jakim mwimy, e negatywnyjest
brak czego. Tak jak badanie Wassermanna moe by pozytywne. Nie-nawi
to bowiem aktywno, ktra wyzwala w czowieku co, moe - takjak pan
powiedzia - katharsis. To silna emocja, ktr nawet chcemy prze-ywa:
nienawidz kogo, kocham kogo...I to jest taki rodzaj konstytuowania
siebie, czy swojego stosunku wobec wiata.
D.F.: Czyli nienawi jest potrzebna?J.B.: W moim przekonaniu moe
by potrzebna.L.K.: Chyba wyjd zaraz.
D.F.: Czyli nienawi nie tylko buduje emocjeJ.B.: ale pozwala
okreli siebie i doda sobie wartoci...
D.F.: a innym uj. Czy my aby tej nienawiciL.K.: Gloryfikujecie
j!
D.F.: I to jest wanie ten demon, ktrego ja siboj. Ledwomy go
przywo-ali, a ju zaczyna nami rzdzi.
naznaczeni i wskazaniD.F.: A co nam o nienawici mwi Biblia?
J.B.: O, w kontekcie nienawici Biblia to dobry trop! W
przekadzie Wujkaczytamy: Przetom umiowaIzrael, a Izmael miaem w
nienawici. DlaczegoBg mia Izmael w nienawici? Nie dlatego, e
Izmaelici co zego zrobili.Oni po prostu byli apriorycznie przeklci.
Tak jak ydzi byli narodem wy-branym, tak Izmaelici byli do
nienawici.
D.F.: Ale bycie wybranym to znaczy bycie wskazanym zatem bez
mojejwoli. Mojesz zostawybrany na przewodnika bez swojej woli,
ucieka odtego, ale by wskazany. Czyli jeli wskazuje Bg tego, ktry
prowadzi ku do-bremu, to obiekt nienawici wskazuje po co?
J.B.: eby go pogry!L.K.: Napitnowa.
D.F.: Skoro mog by naznaczony nienawici, to znaczy, e nie mam na
toadnego wpywu?J.B.: To pitno Kaina. Ale nienawi to te obowizek!
Panie, nienawidziemza mwi Kryspus z Quo vadis. Dla niektrych
nienawi grzechu jestnajsilniejsz podstaw wiary. Kryspus yje dla
nienawici.
D.F.: Nienawidzi - po chrzecijasku?J.B.: W chrzecijastwie
nienawi moe by suszna! Otrzsam py zmoich sandaw i przeklinam!
Przecie przeklestwo jest czynem wi-tym!
D.F.: Zatem mamy nienawi konstytuujc emocje...J.B.: nienawi jako
obowizek
D.F.: jako powinno i naznaczenie.J.B.: Zwaszcza powinno - bo
musz nienawidzi: grzechu, szatana.
D.F.: A jak to wida w jzyku? Sowa, jak wiadomo, chodz
stadami...J.B.: Taaak, oczywicie. Mwi si: nienawidz obudy.
Nienawidz kamstwa.Nawiasem mwic, to strasznie gupie powiedzenie:
nienawidz gupoty,bo tak mwi ludzie gupi najczciej. I to jest takie
samodowartociowaniesiebie, bo jeeli ja czego nienawidz, to znaczy,
e taki nie jestem. Zamiastpowiedzie, e jestem szlachetny, to mog
powiedzie: nienawidz otrostwa.Zamiast powiedzie, e jestem
prawdomwny, mwi: nienawidz kam-stwa.L.K.: Ta funkcja to jest
silniejsze zaakcentowanie negatywnej postawy. Rw-nie dobrze mona
powiedzie: nie lubi kamstwa. Nie lubigrzechu. Znaczyto samo.J.B.:
O, nie!L.K.: Nie lubigrzeszy.J.B.: Nie! Bardzo lubigrzeszy! Kto nie
lubi grzeszy?!
D.F.: Rzeczywicie, lubigrzeszy brzmi lepiej ni nie lubi
grzeszy.Ale tylko brzmi.J.B.: Bo nienawidz to co wicej ni nie lubi.
To jest deklaracja. I nie-nawi - do szatana, do grzechu - jest
konstytutywna dla moralnoci chrze-cijaskiej.
D.F.: Mwimy o bardzo wysokim, bo moralnym, poziomie
nienawidzenia.Moe bymy tak troch bliej ziemi zeszli? Nienawidzi
grzechu, szatanajest - wydaje mi si - atwo. Bo podmiot
nienawidzenia jest nienamacalny.Ale przecie ludzie nienawidz
zdecydowanie bardziej przyziemnie.L.K.: ony, szkoy.J.B.: W
horrorach, np. u Stephena Kinga, pojawiaj sipostaci w taki
sposbopisane, e czytelnik czuje do nich nienawi. Takie, ktre drcz
innych,ktre ciesz si tym, e drcz. I czytelnik nie moe wobec takiej
kumulacjicech niesympatycznych pozosta obojtnym.
Lucyna Kirwil- doktor psychologii,wykadowca Szkoy
WyszejPsychologii Spoecznej.Zajmuje si psychologimediw i
psychologiagresji. Bada sposobykorzystania z internetuprzez dzieci
i modzie. Jest kierownikiem polskiegozespou badawczego eU Kids
online.
Jerzy Bralczyk- profesor, jzykoznawca,specjalista w zakresie
jzykamediw, reklamy i polityki.czonek Rady JzykaPolskiego, a od
2003 zasiadaw jej prezydium (od 2007jako przewodniczcy). Jest take
czonkiemPolskiego TowarzystwaJzykoznawczego, KomitetuJzykoznawstwa
Pan, Rady etyki i aduinformacyjnego przyGiedzie PapierwWartociowych
w Warszawie i collegiuminvisibile.
Nienawi jakoobowizek,powinno
i naznaczenie jako
deklaracja!
Jerzy Bralczyk i Lucyna KirwilFot. Micha Wargin/east news
DIALOG-PHENIBEN - N 13 1918 DIALOG-PHENIBEN - N 13
nienawistnicy i hejterzyD.F.: Ten, kto nienawidzi, to?J.B.: Byo
takie sowo w polszczynie rzadko uywane - nienawistnik. Okre-lano
nim kogo, kto ma predyspozycje do nienawici.
D.F.: Nie myli z pieniaczem.J.B.: W Zapiskach iz podpolja
(Notatkach z podziemia) Dostojewskiegojest taki klasyczny
nienawistnik, ktry jest czowiekiem chorym, czowiekiemzym. Ja
czieowiek bolien, ja czieowiek zo - tak si ta ksika zaczyna. Ijest
ona zapisem stanu emocjonalnego, ale tei postawy wobec wiata.
Bo-hater nie dlatego nienawidzi, e inni s li, nie. On ich
nienawidzi niejakoze swojej wasnej natury. To wanie
nienawistnik.
D.F.: Dzisiaj nie ma junienawistnikw, s za to hejterzy.J.B.: Ha!
Kiedy na moich zajciach jeden ze studentw wesoo si przyzna:ja
jestem hejterem.
D.F.: Takich, dla ktrych hejtowanie stao si stylem ycia, jest
wielu. Topostawa, jak u nienawistnika, czy moe raczej zwizana z mod
poza?J.B.: Jeli to ch zwrcenia uwagi, to nie jest to nienawi.
Czowiek z po-dziemia nie chce na siebie zwraca uwagi. On jest z
podziemia!
D.F.: On nienawidzi, on tym yje, jemu to jest potrzebne do ycia.
A hejto-wanie jest potrzebne tylko dla akceptacji. Do bycia
zauwaonym.J.B.: Do rozbawienia - zyskuje si dziki temu lajki...
D.F.: A czy nie jest tak, e konsekwencj pobaania dla hejtowania
(toprzecie taka konwencja internetowa!) jest wiksza tolerancja dla
nienawici?e t drog nienawiniepostrzeenie, mikko wchodzi w tkank
spoeczni rozplenia si po cichu, nie wywoujc alarmw? A efektem tego
moe bynp. zachowanie prokuratury, ktra nie widzi nienawici tu,
gdzie wszyscyj widz? e widok kibicw hajlujcych czy wykrzykujcych
pod adresemkontrgrupy ydzi do gazu powoduje komentarz wymiaru
sprawiedliwoci,e to taka kibicowska konwencja? Gra stadionowa
mieszczca si w granicachmasowej rozrywki?J.B.: Tu s dwie moliwoci:
albo si to wszystko rozmieje i wtedy przestajebymocne, albo si tak
uniewraliwimy, e staniemy si potworami.
D.F.: Albo zaczniemy to wszystko ciga i...?L.K.: Niestety,
raczej opcja druga: nastpuje desensytyzacja - odwraliwienie.Widzimy
drugiego czowieka jako istotpozbawion wyszych uczu. Czegoten Cygan
ode mnie chce? Przecie to jest zwyky Cygan, brudas taki...J.B.: To
jest nienawi?L.K.: To jest skutek nienawici!J.B.: To jest
pogarda.L.K.: Ja znalazam tak definicj: o nienawici mwi si, e to
jest mczceuczucie.
D.F.: Zwaszcza dla odbiorcw tej nienawici.L.K.: No nie, tu
chodzi o nosicieli. Bo nienawici nie mona ot tak, poprostu,
manifestowa. Nie mona ot tak sobie chodzi z transparentem:Nienawidz
Romw.
D.F.: Nie zgodz si. Wydaje mi si, e klimat spoeczny w ostatnim
czasiezmieni sina tyle, e wanie atwiej jest si z nienawici ujawni.
Tylkoe nie ulic i nie z transparentem si chodzi. Ale czy ulic i
transparentemnie jest dzi internet?L.K.: Jest. To do naszej
definicji moemy dorzuci: nienawi to postawa.
Startery i stereotypyD.F.: W jzyku s sformuowania, ktre pomagaj
rozpocz rozmow,startery. Czy mona zainicjowa nienawi? Czy s
startery nienawici?J.B.: Niewtpliwie takim starterem byo
przypisanie ydom mczestwaChrystusa. Kto wywoywa najwiksz nienawi?
Owszem, ydzi, ale wrdydw kto? Judasz.
D.F.: Ktry na dodatek sipowiesi.J.B.: I rozpuknsi, i wntrznoci z
niego wyszy.... Judasz by kwintesencjwszystkiego najgorszego:
zdradzi, by faszywy, wzi pienidze za t zdrad,by przyczyn cierpienia
Jezusa.
D.F.: I to s te startery wanie: zdrajca, sprzedawczyk... Ale z
Judaszem toPan wybra akurat dosy atwy przykad. Z ydami to te zbyt
oczywiste. Jarozumiem, dlaczego w prostym umyle mona byo yda
znienawidzi -tego biblijnego yda, a potem przenie to na ca reszt
ydw, cznie zssiadami. Chocia na tych bliskich ssiadw to nie, bo ten
Icek zza potuto zazwyczaj by porzdny czowiek i przyzwoity Ale skd
si wzia naprzykad nienawi do Cyganw?L.K.: Bo Cygan by inny i w
zwizku z tym nie mona byo przewidzie, jaksi zachowa. To takie
najbardziej prymitywne wytumaczenie.J.B.: Ale jak si zachowa Cygan,
przewidywalimy.
D.F.: Ukradnie konia. I kur. To znaczy dziadek mwi, e jego
ssiadowiCyganie ukradli konia, w zwizku z tym ja wiem, e kady Cygan
kradniekonia. Tak to dziaa?L.K.: Powoli. Wrmy do starterw
nienawici. Starter nie jest dowiadcze-niem jednostkowym. Starter
jest efektem dowiadcze kulturowych, cywi-lizacyjnych, spoecznych w
najbliszej grupie. To moe byzwizane z tym,czego dowiedzielimy si z
ksiki, na przykad o Murzynku Bambo, ktryczarn ma skr ten nasz
koleka...J.B.: Ale tutaj nie ma startera nienawici.
D.F.: Kiedy ja si tego wierszyka uczyem, to wtedy nie byo.
Murzynek,znaczy miy urwis, na drzewo ucieka i to mi niczego
rasistowskiego niesugerowao, bo ja te po drzewach aziem.
Nienawi dla akceptacji?Rozbawienia?
Nienawi jako postawa?
DIALOG-PHENIBEN - N 13 2120 DIALOG-PHENIBEN - N 13
L.K.: Wtedy bylimy do niego podobni, teraz junie jestemy.
D.F.: Czy aby teraz aenie po drzewach nie kojarzy si ju z
przygod,tylko z odniesieniem do mapy? Z pogard?L.K.: A ja upiera
sibd, e starterem nienawici jest inno, odrbno,lk przed owym obcym,
a zwaszcza to, e nad t innoci nie mamy kon-troli. To znaczy nie
jestemy w stanie przewidzie, w jaki sposb ci inni sizachowaj.J.B.:
Nie zgadzam si. Nie uwaam, eby niewiedza, czy niemoliwo
prze-widywania, co kto zrobi, rodzia nienawi. Wydaje mi si, e
nienawiraczej bierze si z wiedzy, ale z faszywej. Czy te z
wyobraenia stereoty-powego: e on wanie zrobi tak a tak, bo jest
taki a taki. Jeeli ja nie wiem,jaki on jest, bo on jest np. Czukcz,
to go jeszcze nie nienawidz, bo to jestdla mnie dziwado. Ale jeeli
to jest yd, to ja wiem, co on zrobi. Bo on jusprzeda Chrystusa.
Jeeli Cygan, to te wiem. W teleturnieju pado pytanie:rudy,
przebiegy, na trzy litery. Mia by lis, ale pytany odpowiedzia: yd.I
nie wiadomo byo, co z tym zrobi.
D.F.: Odezwa si silny stereotyp?L.K.: A stereotyp nie bierze si
z niczego. Stereotyp to jest efekt przekazy-wanych dowiadcze wielu
pokole. Mona nim przesikn, chonc opo-wieci rodzinne, ale mona te go
naby, czytajc lektur.
D.F.: Lachiw rizaty (wyrzyna Polakw) - ten kozacki okrzyk znany
nam zSienkiewiczowskiej Trylogii budzi i dzi groz.J.B.: I daje
jeszcze jeden asumpt do rozwaa o nienawici: przede wszyst-kim
nienawidzimy kogo, kto, jak nam si zdaje, nas nienawidzi. To
niejest tak, e Cyganw czy ydw nienawidzimy tylko ze wzgldu na
ichobyczaje. Nienawidzimy, bo oni nie chc by z nami.
D.F.: I pewnie knuj przeciwko nam.J.B.: Ale przede wszystkim nie
chc nas zaakceptowa. ydzi si nie asy-miluj, bo nie chc by z nami.
Cyganie - ile oni maj najrozmaitszychobwarowa, ktre sprawiaj, e z
gadziami nie bd si zgadziali wcale. Ijeli oni nawet nie reprezentuj
takiej postawy, to my im j przypiszemy.
D.F.: Nienawi z niezrozumienia?J.B.: Tak, nie rozumiemy ich, ale
uwaamy, e to oni nas nie rozumiej...
D.F.: I nakrcamy spiral? Nasza nienawi jako odpowied na ich
nienawi?J.B.: Choby hipotetyczn.L.K.: Moemy te komu przypisywa, e
zagraa - czy ja wiem? - ustrojowi,bo chce praw dla swojej
mniejszoci. Chce takiego samego dostpu doedukacji, takich samych
poborw, a zarabia mniej, wic to nasze podatkibd szy na jego
potrzeby i to zagraa naszym interesom. Tak, zgodz si:nigdy nie jest
tak, e nienawi bierze si z rzetelnej wiedzy i obiektywnejoceny.
rdem nienawici s wanie: niedokadna ocena, brak rozpozna-nia,
generalizowanie cech negatywnych, i to bardzo czsto
domniemanych.Mao tego: jest takie skrzywienie w osdzaniu. Na
przykad jak nasi kibicezachowuj si agresywnie na stadionie, to si
mwi: tak, krzyczeli i machali
rkoma. A kibice nie nasi te krzyczeli i tak samo machali rkami.
Ale ichzachowanie ocenimy inaczej: oni byli agresywni i rzucali si
do bjki.
D.F.: Z czego to si bierze?L.K.: To jest bd percepcyjny - bd
generalizacji, ktry polega na tym, emy tamtych - innych -
traktujemy nie jako pojedynczych ludzi, bo tak tomy traktujemy
siebie. Ich traktujemy zbiorowo. I nie rozrniamy pojedyn-czych osb.
Oni smas, a w tej masie wszyscy s dla nas tacy sami.
D.F.: I wtedy atwo generalizowa: e kady yd knuje, kady Cygan
jestbrudny.J.B.: Przyrzekam na kobiety stao niewzruszon/Nienawidzi
rd mski,nigdy nie by on/Nienawidzi, tak - oprcz mego stryja/I mego
ojca/Istryjecznych braci/I pana Jana.../I pana Karola.../I
Jzia/Kazia, Stasia.../Hola!Hola!Na ostronoci nikt nigdy nie straci
- mwi Klara i Aniela w lubachpanieskich Fredry.L.K.: To jest wietna
ilustracja, jak dziaa ten stereotyp. Kiedy mwimy oNICH, to ONI
smas. A o masie atwiej mie jak najgorsze zdanie i wyob-raenie. Ba!
mona nazwa ich psami, insektami, winiami po to, by odebratej grupie
cechy ludzkie. S badania, ktre wykazuj, e nie odmawiamytym onym
prawa do przeywania wielkich emocji, takich wanie jakzo, gniew,
rado. Odmawiamy im za to prawa do przeywania emocjisubtelnych,
takich jak przyja, mio, duma, cierpienie. Bo co on tammoe czu, ja
to cierpi dopiero.D.F.: A czy tu jest jaka kolejno, tzn. e najpierw
kogonienawidzimy, adopiero potem mu odbieramy te wysze uczucia? Czy
te najpierw komuodbieramy i potem to ju tylko moemy go - tak
ogooconego - nienawi-dzi?J.B.: Ja myl, e to jest to samo.L.K.: To
jest element tej postawy.J.B.: Ale z drugiej strony bardzo czsto
jest tak, e nienawidzimy, bo oninas nienawidz.L.K.: Albo mylimy, e
oni nas nienawidz.
nienawidzcy i nienawidzeniD.F.: Moe teraz sprbujmy od drugiej
strony do nienawici podej. Borozwaamy motywacje, ktre kieruj
czowiekiem, ktry nienawidzi, albot nienawici jest niesiony, albo ta
nienawi nim powoduje, albo t niena-wici zosta naznaczony. A jak to
wyglda od drugiej strony - tych, ktrzys nienawidzeni?L.K.: Ci,
ktrzy nienawidz, nie chc mie z nienawidzonymi nic wsplnego,wic
tamci - nawiasem mwic - to z reguy jest mniejszo. Ci,
ktrychnienawidzimy - to jest te ciekawe - to jest mniejszo w sensie
spoecznym.Trudno jest powiedzie, e nienawidzimy wikszoci. No wic
ten kto, ktojest tak znienawidzony, jest psychologicznie w bardzo
trudnej sytuacji, booczywicie on by nie chcia by nienawidzony. On
chciaby by w sytuacjirwnoci.
Nienawi jako odpowied na nienawi.
Chobyhipotetyczn
DIALOG-PHENIBEN - N 13 2322 DIALOG-PHENIBEN - N 13
D.F.: Chciaby, ale co moe zrobi? Ma ten mur nienawici
przeskoczy?Zburzy? Jak?J.B.: Nie, on wie, e jego identyfikacja jest
moliwa tylko w opozycji.
D.F.: Bo inaczej traci siebie? A to straszliwa cena! Bo albo
jestem nienawi-dzony, albo mnie nie ma?J.B.: Tak. I dlatego godz si
na bycie nienawidzonym, bo to jest lepszewyjcie...L.K.: Nie!
Podejmuj np. role, ktre s ponad podziaami i ponad przyczyntej
nienawici. Niektrym to si udaje i przechodz do innej grupy, tylko
ewtedy najczciej trac swoj tosamo pierwotn. Jak np. Papusza.J.B.:
Ale to te nie tak. Ona bya znienawidzona tylko przez swoich. Albobd
znienawidzony przez innych jako ten inny, albo przez swoich
jakoten, ktry wyszed z grupy. To ja ju wol: niech mnie inni
nienawidz, nieswoi.
D.F.: Lepiej by nienawidzonym, czy lepiej nienawidzi?J.B.: A
lepiej by kochanym, czy kocha?
D.F.: To nie jest to samo.J.B.: By kochanym i nie kocha to jest
dosy trudna sytuacja. A kocha inie by kochanym - no, te nie za
bardzo, ale czuj si wtedy szlachetniej.Bo nie kocha kochajcego - to
czuj si wini. A jak jest z nienawici?By nienawidzonym? Jaki musz
by. Mam jakiecechy.
Menederowie nienawiciD.F.: Mio nie wybiera. Nienawi
wybiera?J.B.: Mwi si, e od mioci do nienawici jest jeden krok.L.K.:
A ja chciaabym was doprowadzi do negatywnych zjawisk i
zachowawynikajcych z nienawici - do pogromw na przykad. Bo jeli
uwolnimyt nienawi w ostatecznej postaci i pod jej dyktando
zaczniemy wyraaemocje, podejmowa dziaania, ktre pozwol nam
nienawizademon-strowa - to wchodzimy na prost drog. Dojdziemy ni do
dziaa typuKu-Klux-Klan czy rze Tutsi przez Hutu.
D.F.: Nienawi w formie zinstytucjonalizowanej?L.K.: Ludzie nie
musz mie instytucji, by czy si w watahy, w ktrychna innych si
wybior.J.B.: Ale bardzo adnie si z religinienawi czy. Bo religia,
skoro zakadawyjtkowo swojego Boga i swojego nieba, to musi pokaza,
e ci inni zjakich wzgldw s poganami albo zasuguj na Boy gniew.
Zabijajciewszystkich, Bg rozpozna swoich...
D.F.: To troch nie te czasy - chrzecijastwo nam teraz zagodniao.
Sowateraz uywam tu w peni wiadomie. Bo teraz jest jednak inaczej.
Kiedyw centrum francuskiego Orleanu szedem w stron piknej gotyckiej
katedry,ktra w socu janiaa na kocu drogi. Szedem, a raz z lewej,
raz z prawej
strony syszaem piewy muezina. Katedra bya zamknita na
gucho.J.B.: I co pan czu? Nienawi?
D.F.: Nie, skd. Czuem zaciekawienie.L.K.: O wanie, to wietny
przykad. By rozbi stereotyp, pokonanienawi,trzeba budzi
zaciekawienie tymi obcymi, tymi innymi.Jest taka stara, sprawdzona
metoda, ktra si nazywa hipoteza kontaktu.Naley doprowadzi do tego,
eby ludzie robili co razem. Ale nie maj toby jakie dziaania
specjalne, nadzwyczajne, nie. Chodzi o czynnoci po-wszednie: wsplne
gotowanie, jedzenie, zakupy w jednym sklepie, granie
itaczenie...
D.F.: Ci graj, a ci tacz?L.K.: Nie, razem graj, w tej samej
orkiestrze, i tacz razem, bo musz siwymiesza.
D.F.: Czyli nie e robimy cygask orkiestr, tylko robimy orkiestr,
wktrej graj i Cyganie, i gadziowie?L.K.: Tak. To jest bardzo stara
hipoteza, ktra mwi, e jak si w tych czyn-nociach codziennych
poznajemy, to padaj stereotypy. Bo one obejmujanonimowe osoby w
masie. A jak ju widzimy pojedyncz osob, to nie mamiejsca na
stereotyp. Najatwiej jest to zrobi z dziemi w szkole. Przezwiele
dziesitkw lat uwaano, e to zawsze dziaa, to znaczy jak si
dopro-wadzi do kontaktu, to efekt musi by pozytywny. Dzisiaj wiemy,
e to nie-zupenie prawda.
D.F.: Bo wiele takich pomysw nie wypalio? L.K.: Nie wypalio, bo
byy pozorne motywacje. A trzeba w ludziach wzbu-dzi potrzeb
przeamania tej bariery, przekroczenia granicy, ktra ich odsiebie
oddziela. Do tego suy wanie zaciekawienie.J.B.: A ja myl, e to nie
o to chodzi, eby sipozby nienawici, bo tochyba jest za trudne. Tu
raczej trzeba myle, jak nie dopuci do jej wybu-chu.
D.F.: W niedawno wydanej przez Czarne ksice Mateusza
JaniszewskiegoDom nad rzek Loes o Timorze Wschodnim autor uywa
pojcia, ktre- wydaje mi si - mogoby by pomocne w naszym
definiowaniu nienawici:menederowie przemocy. Bo tam, na tej wyspie
optanej bratobjczwojn, kto przemoc - nienawici - zarzdza. Z caego
arsenau rodkwjeden by szczeglnie przydatny: sowa. Sowa odrniajce,
pitnujce, wy-kluczajce. Mowa nienawici.J.B.: Nie lubi tego
okrelenia.
D.F.: Wiem, e Pan go nie lubi i dlatego a do tej pory staraem si
go nieuywa.J.B.: A ja go nie uywam, bo uwaam, e sowa przywouj
rzeczy, s maymistarterami nienawici. Jeeli ja mwi, e kto uywa mowy
nienawici, toprzecie sam robi krok w stron nienawici!
D.F.: I pojawia si realnie nienawi?
Nienawi, jako narzdzie,
jako instrument,jako ideologia
DIALOG-PHENIBEN - N 13 2524 DIALOG-PHENIBEN - N 13
J.B.: Nie wiem, czy automatycznie - u mnie moe jeszcze nie, u
niego moete nie. Wol mwi o mowie agresywnej, o mowie brutalnej, bo
to cechymierzalne. Mwienie, e co jest przejawem nienawici, jest
wchodzeniemdo czyjej gowy.
D.F.: To jak mwi o ludziach, ktrzy nienawi maj za instrument -
zdo-bywania czy sprawowania wadzy? Ktrzy nie tylko siej nienawi w
umy-sach, ale i buduj na niej ukad spoeczny? Na Sowacji, w Bugarii
powstajgetta romskie, odgradza si je murami od reszty miasta. To
nie s pomysyz ksiyca, to s plany realizowane przez konkretnych
ludzi.J.B.: No to ju ich pan skreli.
D.F.: Chce Pan powiedzie, e ja ich nienawidz?J.B.: No...
D.F.: Nie, nienawici nie czuj. Ja si ich boj.L.K.: S ludzie,
ktrzy z nienawici robi sobie ideologi.J.B.: A mnie si wydaje, e z
nienawici jest jeszcze tak, e ona si silniejprzejawia czy atwiej
wytwarza, kiedy jestemy bezradni i nie moemy niczrobi. Nie jestem
tego pewien, ale moe by tak, e jeeli mog czemu za-radzi, to zajmuj
si zaradzaniem.
D.F.: A jeeli ju nic zrobi nie mog, to zawsze zostaje mi
nienawi?
BarometrD.F.: A czy s czasy, kiedy tej nienawici jest wicej?
Czasy, ktre jej sprzy-jaj?L.K.: S okolicznoci spoeczne, kiedy
system spoeczny si destabilizuje -to nie musi by system
ekonomiczny, polityczny na poziomie makro, caejPolski. To moe by w
maym miasteczku, w ktrym cokolwiek zostanierozchwiane. Kiedy nie
sposb znale prawdziwej przyczyny, zawsze atwoznajdzie si koza
ofiarnego. Pada zazwyczaj na tego, kto jest sabszy, ktosi nie
potrafi obroni. I na niego mona to odium zrzuci.J.B.: Dobre sowo
odium: nienawi.
D.F.: Czyli nienawi jako rodzaj barometru spoecznego?L.K.: Mona
tak to rozumie.
D.F.: To mamy puent: przygldajmy si nienawici, analizujmy jej
poziom,bymy czego nie przespali. Traktujmy to jako powinno.A moe
jupora bi na alarm?
Dariusz Fedor
i m i o n a n i e n a w i c i n a s z a s o n d a
Sowa chodz stadami. W stadzie jakich swchodzi po wiecie
nienawi?
G rage, cholera, mania, enfado, mosqueo,desagrado, hasto,
tedious, humdrumVictor, 23 lata, student politologii, Hiszpania
G , ,, , ,, ,, ,Oleksa, 24 lata, studentka historii, Ukraina
G niech, antypatia,odraza, obrzydzenie,zemsta, zo,zorzeczenie,
wstrt,awersja, wrogoSamar, 24 lata, student sztuki nowych mediw,
Polska, z pochodzenia Libanka
G racism, prejudice,ignorance, fear, humancondition, raw,
pain,irrationality,uncontrollableJodie, 21 lat, studentka
stosunkwmidzynarodowych, Australia
M o W a n i e n a W i c i
Wrocaw, osiedle Psie Pole. Przed zapowiadan przez wrocawskie
rodowiska narodowo-radykalnena 20 maja 2013 akcj zburzenia
romskiegokoczowiska na murze jednej z ruin pojawi si
napisWybaczcie. Przypisuje si go rodowisku, ktre aktywnie dziaa na
rzecz dialogu kultur.Likwidacja koczowiska nie dosza do
skutku.Z
baw
mni
e od
nie
naw
ici..
.
DIALOG-PHENIBEN - N 13 2928 DIALOG-PHENIBEN - N 13
Wic mnie od nienawici obroi od pogardy mnie zachowaj.Co
postanowisz niech si zici,Niechaj si wola Twoja stanie.Ale zbaw
mnie, od nienawici,Ocal mnie od pogardy, Panie.
Tak, piewa j take Piotr Gintrowski. Czasami wykonywali j razem.
W czasiekoncertu w 1992 roku Kaczmarski powiedzia, e ta pie to byo
credo na czas so-lidarnociowej walki. Bo nienawi, ktra rodzi si w
sercu, jest uczuciem, z ktrymmusz sobie poradzi. Musz stoczy w
sobie wewntrzn walk. A wiemy, e nicnie przychodzi atwo.
G G G
Nienawi towarzyszy ludziom od stworzenia wiata, od pierwszych
pokole. Wska-zuje na to tradycja judeochrzecijaska, biblijna.
Opisany w Ksidze Rodzaju bardzowymowny przykad Kaina wyranie
pokazuje, jak wyglda cay proces powstawanianienawici: zrodzona z
zazdroci dy do zapanowania nad innymi, prowadzc wrezultacie do
bratobjstwa. To, e jednym ze rde nienawici jest zazdro, pewnie te i
pogarda, potrzebaprzypomina, gdy zazdro jak robak czsto gryzie
serce czowieka. Przesanie reli-gijne, take chrzecijaskie,
ewangeliczne, jest inne. Polska tradycja odrzucania nienawici,
pogardy i budowania na tolerancji, dialogujest czsto czona z
czasami Jagiellonw. Jan Pawe II w swojej ksice Pami itosamo, mwic o
polskoci, ktra jest bliska jego sercu, w pewnym momenciepodsumowa:
A wic polsko to w gruncie rzeczy wielo i pluralizm, a nie ciasnotai
zamknicie. Wydaje si jednak, e ten jagielloski wymiar polskoci, o
ktrymwspomniaem, przesta by, niestety, w naszych czasach czym
oczywistym. Wielo,rnorodno, o ktrej wspomina Jan Pawe II, zakada
uznanie tego drugiego,innego jako mogcego mnie wzbogaci. Musimy wic
przebija si przez wci po-wracajc nienawistn ideologi Wadysawa
Gomuki, ktry mwi o jednej Polsce,Polakach prawdziwych, i sia
nienawi w stosunku do innych. I wraca do tradycjiwielokulturowoci,
wielowyznaniowoci, rnorodnoci etnicznej i narodowej takjak tradycja
jagielloska w praktyce prbowaa te ywioy czy.
G G G
Jest taki tekst mao znanego kazania prymasa Polski kardynaa
Stefana Wyszyskiegoz 14 kwietnia 1966 roku, wygoszonego do
neoprezbiterw w Gnienie. ...Nigdy niepowiedzcie, e kto jest waszym
wrogiem. Pamitajcie o tym, e wrogo nie zaleyod tego, kto
nienawidzi, ale od tych, ktrzy na nienawi odpowiadaj
nienawici.Chobycie doznali nienawici, jak ostrzega Chrystus, mwic
posyam was jakoowce midzy wilki, pamitajcie, e macie wszystkim
otwiera wasze serca, ubogaconeBo mioci. Nigdy nie dopuszczajcie do
swojego serca uczucia niechci do nikogo....S to sowa skierowane do
ksiy stojcych na progu ycia kapaskiego, wypowie-dziane prawie 50
lat temu. Wydaje mi si, e ich aktualno jest cigle ywa.
UczniowieChrystusa nie mog zapomnie, e Ewangelia jest dobr nowin,
tzn. najpierwmio, miosierdzie, a dopiero potem ostre sowa
napomnienia, jeli to jest potrzebne.wity Augustyn powie, e mamy
stosowa w yciu zasad z mioci osb, z nie-nawici bdu i to jest chyba
jedyny odcie nienawici, ktry jest dopuszczalny.Jeli czowiek
postpuje le, mona go upomnie, ale zawsze mio musi by na
Sowem mog wyrazi najgbsze uczucie mioci do drugiego
czowieka.Sowem mog dotkn, zrani. Sowem mog obrazi, spowodowa
wy-kluczenie, nawet zabi. Sowo przeze mnie wypowiedziane ma
olbrzymimoc. Czsto, niestety bardzo czsto, gniewliwe uczucie, ktre
nosz wsobie, moe mnie zalepia. I bywa, e auj bardzo sw, ktre
wypo-wiedziaem. Ale nie mog ju wrci do stanu sprzed wypowiedzi.
rdem nienawici, ktra jest treci lub skutkiem moich sw, moe
byuczucie,ale moe te by ideologia, uprzedzenie, stereotyp, zwyka
gupota, ksenofobia, aczasami ch zemsty. Tak, sowem mog nie pociech
i wyraa mio, ale mogte rozpta wojn, wrogo, nienawi. I przez lata
mog ni zatruwa moje serce,mj umys. Mog.
G G G
Dla mnie i dla mojego pokolenia Jacek Kaczmarski piewajcy w
stanie wojennymModlitw o wschodzie soca wyraa uczucia, ktre
nosilimy w sobie. Bronilimysi przed nienawici, przed zemst.
Piosenka bya lekarstwem. Jej sowa koiy iuspokajay gorce umysy.
Wtedy nie wiedziaem, e tekst pieni napisa emigrant zmarca 1968 roku
Nataniel Tenenbaum. A Jacek Kaczmarski nie by formalnie
chrze-cijaninem. Chrzest przyj kilka godzin przed mierci w Wielk
Sobot 2004 roku.Kady Twj wyrok przyjm twardy,Przed moc Twoj si
ukorz.Ale chro mnie Panie od pogardy,Przed nienawici strze mnie
Boe.Wszak Ty jest Niezmierzone Dobro,ktrego nie wyra sowa.
G Nigdy nie powiedzcie, e kto jest waszymwrogiem G Pamitajcie o
tym, e wrogo nie zaley od tego, kto nienawidzi, ale od tych,ktrzy
na nienawi odpowiadaj nienawici
o. Tomasz Dostatni OP
Zbaw mnie od nienawici...
M o W a n i e n a W i c i
DIALOG-PHENIBEN - N 13 3130 DIALOG-PHENIBEN - N 13
pierwszym miejscu. Nienawi rodzi nienawi. Gdy na nienawi
odpowiadam po-kojem, to tak jak to teraz wida na Ukrainie, postawa
taka przemienia serca naj-wikszych wrogw. Nawet jeli tego od razu
nie wida. To trudne zadanie, ale prze-sanie Ewangelii,
chrzecijaskie przesanie pokazuje, e to jest moliwe.
G G G
Nienawi wystpujca w sercu czowieka jest take tajemnic. Czsto
niewytuma-czaln. Jakby jaki demoniczny wirus zatruwa postpowanie,
decyzje, nasze wybory.Mona mwi czasami o nienawici lepej, niczym
nieuzasadnionej. Chrystus byofiar takiej nienawici. W Ewangelii w.
Jana czytamy, gdy jest mowa o dzieach Je-zusa: Teraz jednak
widzieli je, a jednak znienawidzili i Mnie, i Ojca mego. Ale to
sistao, aby si wypenio sowo napisane w ich Prawie: Nienawidzili
mnie bez powodu(J 15,25). Dlatego mona powiedzie, e w kadej ofierze
nienawici mona dostrzecChrystusa. Jego odrzucenie, Jego umieranie,
Jego mier. I dlatego take chrzecijanie,jeli chc by prawdziwymi
uczniami swojego mistrza, musz zawsze sta po stronieofiar, a nie po
stronie tych, ktrych serca pon nienawici.
G G G
W oficjalnym nauczaniu Kocioa katolickiego mona znale takie
wypowiedzi:Naley jednak przezwycia i usuwa wszelk form
dyskryminacji odnonie dopodstawowych praw osoby ludzkiej, czy to
dyskryminacji spoecznej, czy kulturalnej,czy te ze wzgldu na pe,
ras, kolor skry, pozycj spoeczn, jzyk lub religi, po-niewa
sprzeciwia si ona zamysowi Boemu (Gaudium et spes). Czy w
innymmiejscu: Nietolerancja moe by take skutkiem tendencji
fundamentalistycznych,ktre co jaki czas dochodz do gosu. Mog one
prowadzi do powanych naduy,takich jak radykalne tumienie wszelkiego
publicznego ujawniania odmiennoci,albo wrcz swobody wypowiadania
si. Fundamentalizm moe take prowadzi dowyczenia drugiego czowieka z
ycia spoecznego.... (Jan Pawe II na wiatowyDzie Pokoju). I kolejny
tekst, tym razem z Katechizmu Kocioa Katolickiego:Obowizek
traktowania drugiego czowieka jako bliniego i czynnego suenia
mustaje si szczeglnie naglcy wtedy, gdy bdc pozbawionym czego,
znajduje si onbardziej w potrzebie. Wszystko, co uczynilicie
jednemu z tych braci moich naj-mniejszych, Mniecie uczynili (Mt 25,
40). I dalej: Ten sam obowizek rozcigasi take na tych, ktrzy myl
lub dziaaj inaczej ni my. Nauka Chrystusa domagasi nawet
przebaczenia krzywd. Rozciga przykazanie mioci, ktre jest
przykazaniemNowego Prawa, na wszystkich nieprzyjaci. Wyzwolenia w
duchu Ewangelii nie dasi pogodzi z nienawici do nieprzyjaciela jako
osoby, lecz tylko z nienawici doza, ktre popenia on jako
nieprzyjaciel.
G G G
Wracajc raz jeszcze do polskiej tradycji chrzecijaskiej. Jeden z
modych onierzyPowstania Warszawskiego, Jan Romocki Bonawentura,
napisa wiersz-modlitw,nazwan Modlitw Szarych Szeregw. Silnie
emocjonalna, wyraa wezwanie doprzebaczenia i odrzucenia nienawici i
zemsty. Sam autor zgin, majc dziewitnacielat, w Powstaniu
Warszawskim:
... Od krzywd - lecz i od zemsty za nieUchro nas, Panie
Uchro od za i nienawici.Niechaj si odwet nas nie zici.Na
przebaczenie im przeczyste
Wlej w nas moc, Chryste.
G G G
Jeli w jzyku religijnym pojawiaj si sowa obraajce innych,
wykluczajce, agre-sywne, pitnujce z takiego czy innego powodu, sowa
anatemy, to zaprzeczaj onereligijnemu przesaniu. Jzyk zemsty,
pogardy musi by zastpowany jzykiem zro-zumienia, dialogu, empatii i
miosierdzia. Religia ma jednoczy, wiara, jak chciaw. Augustyn, ma
by lekarstwem dla duszy. Sowo ludzkie, to wypowiedziane w
ja-kikolwiek sposb, ma przyciga, a nie odpycha. Martin Buber w
swoich Opowieciach chasydw przywouje tak histori z domuchasydzkiego
Jakuba Icchaka z Przysuchy: Pewnego razu Jehudi poleci
swojemuuczniowi, rabbiemu Bunamowi, aby uda si w drog. Bunam, o nic
nie pytajc, z kil-koma chasydami ruszy traktem do miasta. Okoo
poudnia dotarli do jakiej wsi iwstpili do szynkarza, ktry, cieszc
si z pobonych goci, zaprosi ich na posiek.Rabbi Bunam usadowi si w
izbie, inni za wchodzili i wychodzili, wszelkimi sposobamichcc
wybada, czy miso, ktre miano im poda, jest aby ze zwierzcia nie
wybrako-wanego, czy rzenik by odpowiedni i czy solenie odbyo si jak
naley. Nagle jaki ob-darty czowiek, ktry siedzia za piecem i trzyma
jeszcze w rku kij wdrowny, zaczmwi: Tyle z tym robicie ceregieli,
czy to, co ma wej do waszych ust jest doczyste, ale o czysto tego,
co wychodzi z waszych ust, mniej si troszczycie!.Rabbi Bunam chcia
odpowiedzie. Ale wdrowiec, jak to ma Eliasz w zwyczaju, juznik.
Rabbi poj, w jakim celu jego nauczyciel wysa go w drog. Oby i nam
si to przydarzyo, aby nieznany go czasami tak nas zaskoczy,
bymyzrozumieli, e mowa jest srebrem, a milczenie zotem. I jeszcze
jedno. Warto tu za-uway, e chasydzk opowie Bubera komentuj
ewangeliczne sowa: Nie to, cowchodzi do ust, czyni czowieka
nieczystym, ale to, co z ust wychodzi, czyni go nie-czystym.
Tradycja judeochrzecijaska czsto bardziej si uzupenia i dopenia,
nina pierwszy rzut oka by si nam wydawao.
G G G
Zakoczybym te kilka sw o nienawici ukrytej w sowach, i o
przekraczaniu i bu-rzeniu murw, ktre sami sobie budujemy,
odgradzajc si jedni od drugich, sowamiJana Pawa II, sowami, ktre s
mi bardzo bliskie. Byy mottem wielu spotka idebat, ktre animowaem,
a ich aktualno jest stale prawdziwa. Czy nie monapowiedzie, e po
upadku jednego muru, tego widzialnego, jeszcze bardziej odsonisi
inny mur, ktry dzieli nasz kontynent - mur, ktry przebiega przez
ludzkie serca?Jest on zbudowany z lku i agresji, z braku
zrozumienia dla ludzi o innym pocho-dzeniu, kolorze skry,
przekonaniach religijnych, z egoizmu politycznego i gospo-darczego
oraz z osabienia wraliwoci na warto ycia ludzkiego i godno
kadegoczowieka. Nawet niewtpliwe osignicia ostatniego okresu na
polu gospodarczym,politycznym i spoecznym nie przesaniaj istnienia
tego muru. Jego cie kadzie sina caej Europie. Obymy potrafili te
mury przekracza.
Tomasz Dostatni OP
Tomasz Dostatni OP -
dominikanin,publicysta,duszpasterzinteligencji,rekolekcjonista. W
latach 1995-2000 penifunkcj dyrektoraWydawnictwa W drodze w
Poznaniu. Jest autoremkilkudziesiciuprogramwtelewizyjnych z cyklu
Rozmowy w drodze.Publikuje w prasiewieckiej i katolickiej. autor
wielupublikacjiksikowych.
M o W a n i e n a W i c i
Wrocaw, skrzyowanie ulic Podwale oraz Muzealnej.Piktogram
znajduje si na murze Sdu Rejonowego.W tym samym czasie ulic dalej
odbywaa simanifestacja rodowisk narodowo-radykalnych w obronie
swoich czonkw, ktrzy zakcili wykadprof. Baumana okrzykami: Precz z
komun i Raz sierpem, raz motem czerwon hoot. D
ieud
onn
ni
enaw
istni
k
DIALOG-PHENIBEN - N 13 3534 DIALOG-PHENIBEN - N 13
To te zdania, tych kilka sw za duo, spowodoway, e weFrancji
zakazano wystpw Dieudonn. Patrick Cohen jestdziennikarzem radiowym.
Dieudonn Mbala Mbala wini gopotrjnie: za jego pochodzenie, za
pieczoowito, z jak wy-konuje swj zawd, i za renom, ktr si cieszy.
Wszystkoto, czego Dieudonn od dawna nie znosi i o czym od bardzo
dawna gonomwi.
DojrzewanieDieudonn, byy komik, zacz dryfowa w kierunku
antysemityzmu jakiedwanacie lat temu. Przedtem mia raczej lewicowe
pogldy, pitnowa ra-sizm i wykluczenie, wypowiada si w obronie osb
bez prawa pobytu i po-stulowa, aby przyzna prawa wyborcze
imigrantom. Wystpowa przy rnych okazjach u boku SOS Rasizm i w 2000
rokuotrzyma od ONZ honorowy tytu Czowieka Dobrej Woli za walk
przeciwrasizmowi.Tymczasem jego byy partner sceniczny Elie Semoun
nazywago sprzedawc samochodw totalnie owadnitym przez pienidze.
Tenduet, may yd i wielki czarny, dobrze sprawdza si w okrelonej
konwencji.Sam na scenie, bez partnera, Dieudonn koncentruje si na
kreowaniuswojej tosamoci Metysa i zgasza swoj kandydatur w wyborach
prezy-denckich w 2002 roku. Odtd jego wystpienia bd krciy si
wokkwestii niewolnictwa, najwikszej tragedii w historii ludzkoci, i
rnychmiar, jakie przykada si do stara o odszkodowania dla potomkw
ofiarhistorycznych zbrodni. Po tym, jak nie udaje mu si speni
wymogw formalnych i zebra nie-
zbdnej liczby podpisw dla swojej kandydatury, przez co odpada
zprezy-denckiego wycigu, zblia si do COFFAD (Stowarzyszenia Cr i
SynwDeportowanych Afrykaczykw), a take do radykaw z Nation of
Islam.Porwnuje wyzysk czarnych do shoah. W tym samym czasie
KinematografiaNarodowa odmawia dotacji na realizacj jego filmuCode
noir. Dieudonnradykalizuje swe pogldy i wypowiedzi. Odpowiada:
Zawsze istniao bardzomocne lobby, ktre ma monopol na cierpienie
ludzkoci (...) lobby ydow-skie, ktre nienawidzi czarnych i uzurpuje
sobie monopol na cierpienie, boma w tym interes. Kiedy jego lista
EuroPalestina przegrywa w wyboracheuropejskich w 2004 roku,
Dieudonn zakada stron internetow o tematyceantysemickiej, popiera
roszczenia spoecznoci arabskiej, natrzsa si zy-
G Wiesz, nie jestem pewien, czy jak wiatrzawieje, to Patrick
Cohen bdzie mia czas sispakowa G Kiedy go sysz, auj, e nie ma
jukomr gazowych. Szkoda!
Sophie Bloch
Dieudonn nienawistnik
M o W a n i e n a W i c i
Sophie Bloch - francuska dziennikarka,pracowaa dla La Dpche du
Midi oraz bya redaktornaczelna Paris-Normandie.
Dieudonne Mbala Mbalapodczas premiery swojegofilmu pt
antysemita" w teatrze Main d'or w Paryu,15 stycznia 2012.Fot.
Patrick Kovarik/aFP/east news
Sho ananasSho sho shoananasTy si czepiaszshoaJa si
czepiamananasaDrogi ananasieNidy ci niezapomn Tyle wycierpiaeI za
to, co musiaeznosi Domagamy siodszkodowania,ktre ci si
naleySonecznego kraju i milionwdolarw Za milionyananaswwycinitych w
sokachZa milionyananaswpozbawionychswoich bliskich piewajmy na
zawszeShoa sho ananas!
Sowa Shoananas, piosenki,ktrej klip po decyzji sdu zostausunity
z internetu.
DIALOG-PHENIBEN - N 13 3736 DIALOG-PHENIBEN - N 13
dw w czasie swoich wystpie na scenie, a wreszcie w 2006 roku
wpadaw ramiona Jean-Marie le Pena, lidera nacjonalistw francuskich.
Pikanteriicaej sytuacji dodaj jeszcze trzy rzeczy: pomoc finansowa,
ktr otrzymujeod prezydenta Iranu Ahmadineada, gdy wystawia swoj
list antysyjonis-tyczn w wyborach europejskich w 2009 roku;
zaproszenie do wsplnychwystpw Roberta Faurissona, negacjonisty;
wsparcie, jakie deklaruje dlareimu Baszszara al-Asada w czasie
wojny w Syrii.
PobaanieCo przez te wszystkie lata robi z tym francuski wymiar
sprawiedliwoci?Wiele i nic zarazem. To jest waciwe dla
antysemityzmu: wywoa uczuciepodejrzliwoci wobec instytucji wadzy -
pisze Michel Prazan w Le Monde.Cech szczegln antysemityzmu la
franaise jest goszenie go w toniehumorystycznym, poprzez arty,
szydzenie, drwiny, parodi. Inn cechcharakterystyczn jest zawsze
znalezienie sposobu na obejcie zakazwprawnych - a to poprzez
negacjonizm, a to po wprowadzeniu prawa Gayssotaw 1990 roku, przez
zamian - przynajmniej w warstwie werbalnej - niena-wici wobec ydw
na nienawi wobec syjonistw. Sze wyrokw ska-zujcych za przejawy
antysemityzmu, pi innych za zniesawienie i kary wwysokoci 65000
euro - taki jest efekt dziaa wymiaru sprawiedliwoci.Byy jeszcze
zakazy wystawiania spektakli lub przerywanie ich w
Szwajcarii,Belgii i Kanadzie. Problem w tym, e adna kara grzywny
nie zostaa zapa-cona, podobnie jak 887 000 euro, ktre Dieudonn jest
winny urzdowiskarbowemu (podaje si za niewypacalnego). Za to
Dieudonn wygrywaproces, ktry wytoczy wadzom miejskim zakazujcym
wystawiania jegospektakli.
Gdy okazao si, e 400000 euro zostao wyprowadzone na konta w
Kamerunie, pojawiosi podejrzenie, e Dieudonn pra brudne pienidze, e
650000 euro ukryw swej posiadoci i e jego fani, pacc nielegalne
skadki, znacznie przy-czynili si do powikszenia si jego majtku.
Tego byo za wiele. Sprawzaj si sam minister spraw wewntrznych
Manuel Valls, ktry nakazazbada, czy sdy w sprawie Dieudonn nie byy
zbyt askawe. 9 stycznia2014 roku, na 90 minut przed rozpoczciem
wystpu, spektakl Dieudonnzosta odwoany. Rozptaa si burza medialna
na jeden z ulubionych przezFrancuzw tematw, czyli wolno sowa i
prawo do swobodnej wypowiedzi.Z jednej strony s ludzie, ktrzy jak
Manuel Valls twierdz, e naleaobyukrci maszyn nienawici, ktr rozkrca
Dieudonn i skoczy z bez-karnoci i nadmiern tolerancj. Ci popieraj
profesora uniwersytetu De-nysa de Bchillon, ktry uwaa, e wyrok
nakazujcy odwoanie spektakluze wzgldu na treci naruszajce godno
osoby ludzkiej by suszny. Na amach Le Monde Denys de Bchillon
dodaje: Jako spoeczestwomamy wiele do stracenia za kadym razem, gdy
ludzie myl i maj kutemu dobre powody, e wystarczy by wystarczajco
sprytnym i przebiegym,eby przelizgn si przez oczka sieci.Ma to
niezwykle powane konsekwencje, jeli chodzi o kwestie rwnociwobec
prawa i katastroficzne skutki dla demokracji. (...) Od zakoczenia
IIwojny wiatowej budowalimy nasz tosamo spoeczn na niechci
wobecokruciestwa nazizmu. Walka z przejawami antysemityzmu staa si
pod-
Ja w kwestii prezydentw zatrzymaem si na Ptainie, lubi go:wsik,
czapeczka, by zabawny. Troch rasista, ale duo mniej niFranois
Hollande, najgorszy ze wszystkich.
Hitler nie by specjalnym rasist.
Antysemita? Nie twierdz, e nim nigdy nie bd. Daj sobietroch
czasu do zastanowienia. Nie musz wybiera midzyydami a nazistami,
jestem w tej kwestii neutralny. Co siwydarzyo, zanim si urodziem?
Kto kogo okrad? Mam swojma teori.
Holocaust bdzie nas drogo kosztowa, cigle go spacamy.
ElieWiesel, nastpny Nobel, zmajstrowa nam niezy rachunek i niema
tremy. Mog zobaczy, panie Wiesel, gdzie jest tenantysemityzm, eby
sprawdzi pana obliczenia? Co to jest zaszampan? Nie zapac.
Modzi Niemcy nie mog ju paci za pepe i meme. 25% ichzarobkw
idzie na shoah.
Guillaume, jeste neonazist. Dobry wieczr, Guillaume, co toza
projekt nazi dla modego, ktry chce si w to wcign?Zbiorowe
samobjstwo w bunkrze? Produkcja mydeek zemietanki francuskiego
show-biznesu?.
Jedyn nienawici, jak dostrzegam dzisiaj, jest nienawiydw wobec
reszty wiata.
Rodzina Rothschildw nie bdzie chyba dawaa lekcjimoralnoci
Trzeciej Rzeszy, kiedy sama si wzbogacia nawyzyskiwaniu
czarnych?.
Kippa city, kraj, ktry ukradli Palestyczykom.
Fragmenty zakazanego spektaklu
38 DIALOG-PHENIBEN - N 13
walin naszej wsplnoty spoecznej. Z drugiej strony pojawiaj si
ci,ktrych niepokoi kwestia naruszenia wolnoci sowa i wypowiedzi.
Naleydo nich socjalista Jack Lang, byy minister kultury i edukacji:
Rada Pastwa(Le Conseil dEtat) pooya na szali wolno sowa i
poszanowanie godnociosoby ludzkiej, co moe prowadzi do tego, e odtd
prawo moralne bdzieprzewaao nad prawem publicznym/pastwowym. () Od
1930 roku niezakazano wystpw z innych powodw ni zakcenie porzdku
publicz-nego. Mamy wic do czynienia z olbrzymim krokiem wstecz,
ktry groziwprowadzeniem prewencji, cenzury moralnej wobec prawa do
swobodnejwypowiedzi. Puszka Pandory dla naduy zostaa otwarta.
WybiegDieudonn tymczasem wietnie radzi sobie w internecie.
Milczca wikszoobserwatorw tej afery obawia si, e duo atwiej jest
zakaza wystpu, ninp. odwrci krzyw bezrobocia.
Sophie BlochZ francuskiego przeoya Magorzata Welman
W 2005 roku w swoim skeczuDieudonn po raz pierwszywykonuje
charakterystycznygest: jedno rami kieruje w d, drug rk opiera
naramieniu rki skierowanej w d. Ten gest,przypominajcypozdrowienie
nazistw, odtej pory nosi nazw quenelle.W 2009 roku uywa quenellena
plakatach wyborczychswojej listyantysyjonistycznej, potemprzyznaje
coroczne nagrody- Zot Quenelle dlanajbardziej zagorzaychzwolennikw,
zwaszczatych, ktrzy pozuj do zdjw miejscach pamici ydw.Komentarz
autora: Bardzomnie cieszy to, e swoj maquenelle woyem kij w
mrowisko syjonizmu. Gest zosta jednak szybkoskomercjalizowany i sta
siswego rodzaju znakiemrozpoznawczym. Quenellemoe przynie wiele
zyskwi nie kosztowa wicej nizakaz pobytu w WielkiejBrytanii i
zawieszenieudziau w piciu meczach dla pikarza, reprezentantaFrancji
nicolasa anelki, ktrypokaza ten gest w czasiemeczu. Jak orzeka
komisjaodpowiedzialna za sankcjedla pikarza: francuskinapastnik nie
powtrzywicej obraliwego gestuquenelle. Quenelle mia bywyrazem
wsparcia isolidarnoci anelki dlaDieudonn - przyjaciela,ktry si
znalaz w opaach.
i m i o n a n i e n a w i c i n a s z a s o n d a
Zjakimi innymi sowami kojarzy ci si sowo nienawi?
G przemoc, zo, agresja, nietolerancja,ekstremizm, wulgarno,
pacz, psychoza,samotno, bezradnoAngelika, 25 lat, studentka
orientalistyki, Polska
G La falta de empata, la mentira, el derroche, la injusticia,
juzgar, la pobreza, la enfermedad, el miedo, la ignorancia, la
quejaMaria, 25 lat, studentka architektury,Hiszpania, pochodzi z
Iranu
G (anakh), (awe), (uttedna), (ubal), (prakop),(ruth),
(garmi),(krodh), (tej),(tap), (rosz), (szadwikar sui),(gazab),
(roudr),(aprasannta),(ag),(krodhonmad),(khid),
(gussa),(bedari),(wjakro), (sthai bhaw sui),(amarsz), (asuya),
(akro)Saket, 26 lat, absolwent turystyki, Indie
G Krieg, Unverstndnis,Streit, Egoismus,Unvershnlichkeit,Terror,
Intoleranz, Stolz,Verachtung, VorurteilDominik, 24 lata, student
informatyki,Niemcy
Protest widzw po odwoaniu spektaklu DieudonneM'bala M'bala w
teatrze Zenith w Saint-Herblain w zachodniej Francji.Fot.
Jean-Sebastien evrard/aFP/east news
M o W a n i e n a W i c i
Wrocaw, wieowce przy ul. Powstacw lskich.nieznani sprawcy
namalowali swastyki i czaszkiwidoczne z ulicy i okolicznych
budynkw. cay ten chuligaski trud wkadamy w naszukochany klub - lsk
- to napis na szczycie jednegoz wieowcw naprzeciw Sky Tower.Po
wie
dz, ja
k m
nie
nien
awid
zisz
DIALOG-PHENIBEN - N 13 4342 DIALOG-PHENIBEN - N 13
Wokreleniach pasoytnicze cierwa, wyznawcy pe-dofila czy leniuchy
kaukaskie nie ma nic zniewaa-jcego orzek kilka miesicy temu sd. Nie
podzieliwic zdania prokuratury i organizacji pozarzdowych,dla
ktrych wpisy na forach internetowych dotyczceCzeczenw, umieszczane
regularnie przez pewnego funkcjonariusza StrayGranicznej, to sianie
nienawici w czystej formie. Sdzia w uzasadnieniuwyroku tumaczya, e
nie ma powodu do karania sprawcy, bo przecieokrelenie cierwo
pojawiao si ju wczeniej w literaturze i w debaciepublicznej w swej
analizie powoany do sprawy biegy zacytowa midzyinnymi przemwienie
Wadysawa Gomuki i fragment prozy z gatunkufantasy. Oskarony mg nie
wiedzie, e wypowiadane przez niego opiniemaj charakter zniewag,
skoro nawet sd, by to rozstrzygn, musia siposikowa opini biegego
uzasadniaa sdzia biaostockiego sdu.
W mowie i w jzykuTak zwana mowa nienawici to w ogle jeli wierzy
rzdowym statysty-kom do rzadkie zjawisko. Jak gosi najnowsze
sprawozdanie ProkuraturyGeneralnej, na 343 postpowania prowadzone w
I proczu 2013 r. a 73znich dotyczyy przestpstw popenianych z
wykorzystaniem Internetu. In-nymi sowy, kilkanacie milionw
uytkownikw polskiego Internetu a73 razy propagowao faszystowski lub
inny totalitarny ustrj pastwa lub
nawoywao do nienawici na tle rnic narodowociowych,
etnicznych,rasowych, wyznaniowych albo ze wzgldu na bezwyznaniowo.
Dla po-rwnania: autorzy Raportu mniejszoci przygotowanego przez
CollegiumCivitas i fundacj Wiedza Lokalna naliczyli takich postw w
cigu jednegoroku ponad 100 tysicy, tylko na trzech gwnych
portalach. Obliczyli te,e posty zawierajce bezporednie nawoywania
do dziaania przeciwkorozmaitym mniejszociom stanowi ok. 2 procent
wszystkich wpisw. Badacze sugeruj jednak, by w dyskusji o
brutalizacji jzyka Internetu byostronym z prost kalk angielskiego
hate speech. Okrelenie mowa nie-nawici bowiem ma siln konotacj
prawn, a ju sama nienawi mieciw sobie spory adunek emocjonalny. Z
kolei sowa takie jak hejtowa,hejter, hejtowanie stay si za bardzo
potoczne i uywane s w zbyt wielurnych kontekstach, by mogy by
uznane za precyzyjne okrelenie zjawiska.Na gruncie polskim
najlepiej chyba sprawdzi si wic bardziej pojemny -ni mowa nienawici
- jzyk wrogoci. Zaliczane s do niego wszelkieopinie o charakterze
uprzedze, czyli zdradzajce negatywne nastawienieemocjonalne wzgldem
danej grupy bd osoby postrzeganej przez pryzmatprzynalenoci do
danej grupy mniejszociowej, a wic na przykad takiestwierdzenia jak
A ydki s wyrachowane od zawsze! (wikszo cytatwz forw
najpopularniejszych portali: Onet.pl, WP.pl i Gazeta.pl, z
przeomulutego i marca 2014 r.). W takim rozrnieniu mowa nienawici
oprczskrajnie negatywnych emocji zawiera take wezwanie do dziaania,
np. po-bicia, odebrania praw, wyrzucenia z kraju/wsplnoty (Ja tam
bym ich za-gazowa wszystkich i po problemie).
Bardzo, bardziej, najbardziejJak due jest to zjawisko? Z analizy
przeprowadzonej na potrzeby Raportumniejszoci wynika midzy innymi,
e blisko co trzeci post na forum za-wiera fragmenty zidentyfikowane
jako jzyk wrogoci - najwicej dotyczyomniejszoci narodowych i
seksualnych. Mowa nienawici, czyli jawne wez-wanie do dziaania
przeciwko danej grupie, to ok. 2 procent wypowiedzi, adotyczy ona
najczciej muzumanw (64 proc.) i ydw (32 proc.). Cociekawe, gdy
badano natenie negatywnych emocji, ydzi zostali przezinternautw
potraktowani stosunkowo najagodniej (1,6 w 4-stopniowejskali
natenia negatywnych emocji), niewiele gorzej byo z muzumanami.Z
badania wynika natomiast, e Polacy wyraajcy swe emocje w
komen-tarzach na internetowych forach zdecydowanie najgorszego
zdania s oRomach (2,7 w 4-stopniowej skali), urgaj take lesbijkom
(2,3) i gejom(2,1).
Otwarcie i skrycieSposobw pewnie jest mnstwo, ale w przypadku
mniejszoci najczstszejest granie na stereotypach, zarwno w sposb
bezporedni (istnieje zasada,e nawet Cygan nie kradnie w swoim
rodowisku. Debilizm mafioswprzekracza logik, a stare powiedzenie
przy chytroci Polaka traci sens,Geje nie maj pojcia o rodzinie, o
dzieciach, o odpowiedzialnoci i o cz-stych wyrzeczeniach dla
rodziny, wic niech siedz cicho i niech nie twierdz,e jest im ciko,
bo ich ycie polega na orgiach i koczy si na rozporku),jak i
bardziej zawoalowany (w portalu NaTemat.pl: Niech Pani sama
przedsob odpowie na pytanie, czy zaprosiaby Pani cygask rodzin do
siebie
G Wedug Prokuratury Generalnej w polskimInternecie nawoywanie do
nienawici wystpuje roczniea 73 razy G Badacze i organizacje
pozarzdowenaliczyli takich postw w cigu jednego roku ponad 100
tysicy G Tylko w trzech gwnych portalach
Milena Rachid Chehab
Powiedz, jak mnienienawidzisz
M o W a n i e n a W i c i
DIALOG-PHENIBEN - N 13 4544 DIALOG-PHENIBEN - N 13
ksualizmu znalaz wpis fana. Pisa on: Ty cioto... Lecha Was
chceszkrytykowa padalcu jeden za jego waciwe pogldy? Kim ty cierwo
jeste,co? Wszystkie peday powinny zna swoje miejsce... Gdybym mia
takmoliwo, wymordowabym wszystkich pedaw, jak uczynili to w
obozachw Owicimiu i Brzezince, a take Dachau. Nie odzywaj si mska
dziwko,a najlepiej spadaj mska k***o z wizji... Dla mnie jeste
kompletnym zerem!!(na uwag zwraca wykropkowanie sowa na k).
Prawdopodobnie jednaknie wczya mu si w tej chwili szczeglna wraliwo
na sowo, ale prze-straszy si automatycznej ochrony blokujcych
publikacj przeklestw.Kady, kto klikn w profil tej osoby, mg
zobaczy, jak si nazywa, skdpochodzi, jakich ma znajomych czy gdzie
spdzia wakacje. Wojewdzkijednak, cho upubliczni wpis, ukry dane
autora, bojc si prawdopodobnieoskare o zniesawienie. Takich
wtpliwoci nie ma ju natomiast dzien-nikarz TVN24 Jarosaw Kuniar,
wyjtkowo niepopularny w internetowymwiatku. On z kolei postanowi
walczy z pokanym wianuszkiem osobistychhejterw, stawiajc na
odzieranie ich z anonimowoci. Skoro sdy majtakie sprawy gdzie,
uroczycie zaczynam na FB cykl ZimieniaiZnazwiska ogosi, po czym
przytoczy tre otrzymanego mejla, wyjtkowo obrali-wego, wraz z
nazwiskiem nadawcy i namiarami na niego. W rozmowie zjednym z
portali tumaczy, e w ten sposb liczy, e cho cz atakujcychgo
internautw da mu spokj. Trzeba wreszcie narzdzi, eby kastrowaich
worki z jadem uzasadnia Kuniar.
Ironicznie i politycznieDue portale internetowe zatrudniaj do
odsiewania moderatorw, ale popierwsze - wcale im tak bardzo nie
zaley na jakoci dyskusji, bo najwa-niejszy jest ruch na stronie,
czyli kliknicia niewane w co i po co (podobnocz dyskusji na forach
generowana jest przez sam portal, na przykad zapomoc botw
umieszczajcych komentarze automatycznie, byle si dziaoalbo dziki
niesabncej kreatywnoci pracownikw agencji reklamowych).A po drugie
- nie do koca sobie radz z problemem. Bo o ile wulgaryzmy mona
zablokowa odgrnie (cho pomysowo nie-ktrych przy zapisywaniu
brzydkich sw, na przykad w transkrypcji an-gielski, jest
niesabnca), a posty, ktre najbardziej ra innych internautw(na tyle,
e masowo zgaszaj to moderatorowi), mona do szybko przej-rze, kopot
jest z jzykiem wrogoci, ktry jest przekazywany nie wprost,czsto w
postaci presupozycji czy ironii. Przykad? Dyskusja pod tekstem72.
Rocznica pierwszej deportacji ydw na zagad do Auschwitz. O ileatwo
wskaza bezporednie przejawy mowy nienawici w takich wypo-wiedziach
jak A nie mona by tak deportowa teraz wszystkich pozosta-ych? Byoby
mniej nierobw i zodziei oraz yjcych na koszt podatnikapolskiego
albo Czyli powinnimy uczci t rocznic? Jakie s propozycjena ten
wieczr? Jaki festyn? Jakie fajerwerki?, o tyle mona zrozumie,e
moderatorowi moga zadre rka przy komentarzu Ja przepraszam ispytam
niemiao. Czy my Polacy, Sowianie, mamy witowa czy te ob-chodzi t
rocznic?. Cho prawdopodobnie rka moderatora w ogle nie draa, skoro
wszystkiewyej wymienione wypowiedzi zostawi bez mrugnicia okiem.
Podobniezreszt jak toczc si niemal rwnoczenie dyskusj pod tekstem
KarolSzymaski nie wystartuje w eurowyborach, gdzie dyskutanci
lustrowali
do domu i nie baa si, e po ich wyjciu stan majtkowy nie bdzie si
zga-dza :). Czsto nawet jeli wypowiedzi internautw zawieraj
przejawy zdecydo-wanej niechci wzgldem mniejszoci, ich autorzy na
wstpie zaznaczaj,e nie s anty, co w ich przekonaniu uprawnia ich do
wygaszania sdw,ktrych sami nie zakwalifikowaliby pewnie do przejaww
jzyka wrogoci: - ydki. Jak kto mwi o ydkach, to od razu antysemita,
porbao si wgowach ydom i tyle (...). Kto le spojrzy, kto powie
okreleniem ty y-dzie, to od razu jest antysemit. Jaka paranoja!!!;
- Nie jestem rasist, ale Romosceptykiem, taki sobie termin
wymyliem.Jestem Romosceptykiem zawsze, jak patrz na twarze Romw,
ktrzy za-biliby mnie wzrokiem, gdyby mogli. Bywa te, e takie osoby
przyznaj si do rasizmu, ale usprawiedliwiaj go:Jeli kto mwi prawd
otwarcie, od razu jest atakowany przez witojebliwemedia, nazywany
rasist. Okay, jestem rasistk. Nie podam za mod. Alerasizm ten jest,
podkrelam, w peni zasuony. Powiem tak: wolaabymmie w swoim
ssiedztwie tysic ydw ni dziesiciu Cyganw.
Z pogardWarto tu zaznaczy, e spora cz badaczy nie zalicza do
jzyka wrogocinegatywnych sdw pod czyim adresem - nawet tych mocno
nacechowa-nych negatywnie - jeli mowa jest o konkretnym przypadku
i/lub gdy danejosoby nie postrzega si przez pryzmat jej
przynalenoci do grupy, do ktrejsi zalicza nie z wasnego wyboru.
Innymi sowy, wolno sowa pozwalanam mwi, e X to zodziej (bez dowodw
moe si jednak nie oby),natomiast sylogizm X jest Cyganem, a kady
Cygan to zodziej jest zde-cydowanie nieuprawniony. Ale zdarza si, i
to czsto, e pogardliwe okrelenia takie jak ydek (albopo prostu yd,
jak w zwrocie ty ydzie), peda, ciota czy arabus sprzez internautw
uywane jako epitety, zarwno pod adresem wspdys-kutantw, jak i
bohaterw komentowanego artykuu, a czsto take bezbezporedniego
zwizku z tematem dyskusji (ydek Radek to jedno z po-pularniejszych
wrd hejtujcych forumowiczw okrelenie szefa MSZ Ra-dosawa
Sikorskiego). W celu zdyskredytowania danej osoby czsto uywasi
mniej lub bardziej wybrednych aluzji dotyczcych pochodzenia -
nie-wane, czy rzeczywistego (Stuhrowi to ju mycka chyba na maksa
uciskaczerep) - lub sugestii dotyczcych prawdziwego nazwiska danej
osoby(Mosiek Feingold/Maciej Stuhr/to syn Icka Feingolda pseudo
Stuhr).Czste jest rwnie niewybredne sugerowanie ukrywania przed
opini pub-liczn orientacji homoseksualnej danej osoby, zwykle
celebryty lub polityka(Gesty pojednawcze prezia-geja s mocno
dwuznaczne. Wiadomo te, enie wolno si odwraca od prezia
plecami).
Z imienia i z nazwiskaCho anonimowo sprzyja wulgarnoci i
epatowaniu jzykiem wrogoci,podobne treci znale mona rwnie w
portalach spoecznociowych,gdzie z zasady wymagane jest
przedstawianie si z imienia i nazwiska (chow rzeczywistoci dziaa to
rnie, wielu uytkownikw tworzy faszywekonta). Jaki czas temu jeden z
takich wpisw nagoni Kuba Wojewdzki,ktry pod swoim postem o
wypowiedzi Lecha Wasy dotyczcej homose-
Milena Rachid Chehab- skoczyaMidzywydziaoweindywidualne
StudiaHumanistyczne na UniwersytecieWarszawskim i PolskSzko
Reportau. obecnie pisze dla Magazynuwitecznego Gazety
Wyborczej,Duego Formatu,coatchingu oraz Wprost.
DIALOG-PHENIBEN - N 13 4746 DIALOG-PHENIBEN - N 13
Komoruskim, Komorusek (a bywa take na przykad matoem
ortogra-ficznym), a Polska to Tuskmenistkan, Ubekistan, jedno
wielkie moralneszambo, ktrym rzdz zeszmaceni POjebacy (notabene
czsta zabawaw rozmaitych sowach skrtami nazw partii, zwaszcza PO),
zaprzacy,nazikomuna i zdrajcy. Ale tak brutalne oskarenia mog si
pojawipod adresem kadego w dyskusji o transmitowanej w telewizji
impreziesportowej cierwem zostaa prezydent Warszawy (Co widz!
Przedwszystkimi sportowcami na samym przodzie stoi bufetowa! To
cierwowepchnie si wszdzie), zdrajczyni - synna tenisistka (Co tam
robi tazdrajczyni Radwaska), politycy - grup przestpcz na Wiejskiej
i wBelwederze, a Grzegorz Lato - czonkiem mafii (Grzesiu Lato jest
zewschodniego podwrka mafijnego, wic w CIA by si chyba nie nada.
Tamrzdz od czasw Zimnej Wojny postnazici). Uywajcy takich
okrelenajczciej nie ponosz adnych tego konsekwencji.
Po tysickroBrutalizacja jzyka Internetu to po trosze i
przyczyna, i skutek tabloidyzacjiycia publicznego w ogle. Jeszcze
kilkanacie lat temu okrelenia najgrub-szego kalibru zarezerwowane
byy co najwyej dla tabloidw, ktre lubowaysi w takich terminach jak
zwyrodnialec czy zdrajca. Z czasem jednaktakiego jzyka coraz czciej
zaczli uywa politycy goszczcy w wieczor-nych wiadomociach i
programach publicystycznych. Dzi ju rzadko kt-rego widza dziwi, gdy
parlamentarzyci uywaj nieparlamentarnego jzykaalbo gdy nazywaj
swoich przeciwnikw mianem zdrajcw, zaprzacwczy faszystw. Ale nawet
jeli takie okrelenia nie s traktowane przez interlokutorw dokoca
serio, raczej jako element politycznej gry lub poetyki gorcej
dyskusjina internetowym forum, niebezpiecznie aktualne staje si
stwierdzenie, ekamstwo powtrzone tysic razy w kocu staje si prawd.
Co jednak zro-bimy, gdy ju wszyscy powyzywamy si od najgorszych,
przejdziemy nadtakimi okreleniami do porzdku dziennego, a potem
nagle znowu pojawisi potrzeba, by nazwa kogo dosadniej? I jak
bardzo bdzie to musiaoby jednoznaczne, by sfer jzyka wrogoci zaczo
ogarnia polskie prawo?Tego jeszcze, niestety, chyba nikt nie
wie.
Milena Rachid Chehab
wzajemnie nie tylko swe pogldy polityczne, ale i pochodzenie i
rwnienie przebierali w sowach: Radoskur22PL: Wiesz, gdzie zostae
poczty, pisi pajacu? Jak nie to ja cipowiem! W pocigu relacji
Tarnw-Bukareszt w drugiej klasie z bandowosionych spoconych cyganw.
:) [Prosz zwrci uwag na ca gampowodw do obraenia interlokutora:
pogldy polityczne, pochodzenie et-niczne, pochodzenie z nieprawego
oa, a take sugestia niezamonocipoprzez podkrelenie, e jego matka w
chwili poczcia podrowaa drugklas]. Taaa: A ciebie zrobi chyba diabe
na dzikiej wini na zakrcie pod wiatr zgrki?. [No c, autorowi nie
sposb odmwi wyobrani]. Olek: Zobacz siebie w lustrze!! Zobaczysz
imbecyla Hahaha.
Kumaty go: Ty w swoim widzisz tylko padlin z pryszczy.
Dalej jest jeszcze gorzej. Pewnie dlatego, e dyskusja toczy si
pod tekstempolitycznym, a to tematyka, wok ktrej retoryka hejtu
jest najbardziejrozwinita. Co ciekawe, pretekstu nie musz dostarcza
newsy ze wiatapolityki hejterom potrafi si skojarzy z PO, PiS-em,
Smoleskiem, czasamiPRL-u, trudn sytuacj ekonomiczn w kraju itd.
absolutnie wszystko.Nawet temat tak odlegy jak news o odkryciu
15-latka ze Strasburga, ktrypodway teori Newtona dotyczc ruchu
galaktyk karowatych: - Jakby Macierewicz mia wicej czasu, myl, eby
obaliby wszystko, cosi da i wcisn swoj teori, ale na razie jest
zajty; - W kraju coraz wiksza bieda, a oni nam bzdety o karowatych
androme-dach wciskaj - czyby temat zastpczy?; - Czyli wiat nie jest
dzieem przypadku, chaosu albo wielkiego wybuchu,jak chc ateici.
Tyle pienidzy zmarnowano na udowadnianie gupawejteorii; - Pan
przeszanowny tUSK powinien da mu polskie obywatelstwo, moepodwayby
teori chaosu, jaka panuje w Sejmie; - Spraw, Stwrco, aby Platforma
znalaza si w kosmosie i nie gnbia na-rodu polskiego; - To jeszcze
niech maolat zreformuje polsk sub zdrowia, kolej i naprawiprogram
budowy autostrad, jak taki mdry. Czsto hejterzy okazuj wrogo
politykom oraz niektrym celebrytom,nieprawidowo zapisujc ich
nazwiska do nagminne jest na przykadpisanie nazwisk ma liter
(wojewucki nie zasuguje, by go pisa prawid-owo). Zdarzaj si te
rnego rodzaju kalambury, takie jak: A gdzie jestzielona wyspa z
cudami pana T eraz U syszysz S ame K amstwa?. Politycy,ktrych
przywouje si n