ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΠΙΘΕΤΩΝ 1. Επίθετα σε: -ος, -η, -ο (άσχημος, -η, -ο) -ος, -α, -ο (αθώος, -α, -ο) -ός, -ιά, (-ή), -ο (γλυκός, -ιά, -ό / κακός, -ιά και –ή, -ο) -ύς, -ιά, -ύ (βαθύς, -ιά, -ύ) -ής, -ιά, -ί (θαλασσής, -ιά, -ί) -ής, -α, -ικο (ζηλιάρης, -α, -ικο) 2. Ανώμαλα επίθετα: ο πολύς, η πολλή, το πολύ επίθετα σε –ης, -ης, -ες (διεθνής, -ής, -ες) επίθετα σε –ύς, -εία, -ύ (οξύς, -εία, -ύ) 3. Ελλειπτικά επίθετα: πρόκειται για μερικά επίθετα που εκφράζουν ιδιότητα η οποία αποδίδεται συνήθως μόνο σε ένα γένος, γι’ αυτό και δε συνηθίζεται στα άλλα γένη, π.χ. κοκκινογενής, βυζανιάρικο ΚΛΙΣΗ ΕΠΙΘΕΤΩΝ Επίθετα σε -ος, -ης, -ο ΕΝΙΚΟΣ Ονομ. ο άσχημος η άσχημη το άσχημο Γεν. του άσχημου της άσχημης του άσχημου Αιτ. τον άσχημο την άσχημη το άσχημο Κλητ. άσχημε άσχημη άσχημο ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ Ονομ. οι άσχημοι οι άσχημες τα άσχημα Γεν. των άσχημων των άσχημων των άσχημων Αιτ. τους άσχημους τις άσχημες τα άσχημα Κλητ. άσχημοι άσχημες άσχημα
46
Embed
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΠΙΘΕΤΩΝgym-faneromeni-lef.schools.ac.cy/data/uploads/...επίθετα σε –ης, -ης, -ες (διεθνής, -ής, -ες) επίθετα σε –ύς,
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
3. Ελλειπτικά επίθετα: πρόκειται για μερικά επίθετα που εκφράζουν ιδιότητα η οποία αποδίδεται συνήθως μόνο σε ένα γένος, γι’ αυτό και δε συνηθίζεται στα άλλα γένη, π.χ. κοκκινογενής, βυζανιάρικο
ΚΛΙΣΗ ΕΠΙΘΕΤΩΝ
Επίθετα σε -ος, -ης, -ο
ΕΝΙΚΟΣ
Ονομ. ο άσχημος η άσχημη το άσχημο
Γεν. του άσχημου της άσχημης του άσχημου
Αιτ. τον άσχημο την άσχημη το άσχημο
Κλητ. άσχημε άσχημη άσχημο
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
Ονομ. οι άσχημοι οι άσχημες τα άσχημα
Γεν. των άσχημων των άσχημων των άσχημων
Αιτ. τους άσχημους τις άσχημες τα άσχημα
Κλητ. άσχημοι άσχημες άσχημα
Επίθετα σε -ος, -α, -ο
ΕΝΙΚΟΣ
Ονομ. ο αθώος η αθώα το αθώο
Γεν. του αθώου της αθώας του αθώου
Αιτ. τον αθώο την αθώα το αθώο
Κλητ. αθώε αθώα αθώο
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
Ονομ. οι αθώοι οι αθώες τα αθώα
Γεν. των αθώων των αθώων των αθώων
Αιτ. τους αθώους τις αθώες τα αθώα
Κλητ. αθώοι αθώες αθώα
Επίθετα σε -ός, -ιά, -ό
ΕΝΙΚΟΣ
Ονομ. ο γλυκός η γλυκιά το γλυκό
Γεν. του γλυκού της γλυκιάς του γλυκού
Αιτ. τον γλυκό την γλυκιά το γλυκό
Κλητ. γλυκέ γλυκιά γλυκό
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
Ονομ. οι γλυκοί οι γλυκές τα γλυκά
Γεν. των γλυκών των γλυκών των γλυκών
Αιτ. τους γλυκούς τις γλυκές τα γλυκά
Κλητ. γλυκοί γλυκές γλυκά
Επίθετα σε -ύς, -ιά, -ύ
ΕΝΙΚΟΣ
Ονομ. ο βαθύς η βαθιά το βαθύ
Γεν. του βαθιού/βαθύ της βαθιάς του βαθιού/βαθύ
Αιτ. τον βαθύ τη βαθιά το βαθύ
Κλητ. βαθύ βαθιά βαθύ
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
Ονομ. οι βαθιοί/βαθείς οι βαθιές τα βαθιά
Γεν. των βαθιών των βαθιών των βαθιών
Αιτ. τους βαθιούς/βαθείς τις βαθιές τα βαθιά
Κλητ. βαθιοί/βαθείς βαθιές βαθιά
Επίθετα σε -ής, -ιά, -ί
ΕΝΙΚΟΣ
Ονομ. ο θαλασσής η θαλασσιά το θαλασσί
Γεν. του θαλασσιού της θαλασσιάς του θαλασσιού
Αιτ. τον θαλασσή τη θαλασσιά το θαλασσί
Κλητ. θαλασσή θαλασσιά θαλασσί
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
Ονομ. οι θαλασσιοί οι θαλασσιές τα θαλασσιά
Γεν. των θαλασσιών των θαλασσιών των θαλασσιών
Αιτ. τους θαλασσιούς τις θαλασσιές τα θαλασσιά
Κλητ. θαλασσιοί θαλασσιές θαλασσιά
Επίθετα σε -ης, -α, -ικο
ΕΝΙΚΟΣ
Ονομ. ο ζηλιάρης η ζηλιάρα το ζηλιάρικο
Γεν. του ζηλιάρη της ζηλιάρας του ζηλιάρικου
Αιτ. τον ζηλιάρη την ζηλιάρα το ζηλιάρικο
Κλητ. ζηλιάρη ζηλιάρα ζηλιάρικο
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
Ονομ. οι ζηλιάρηδες οι ζηλιάρες τα ζηλιάρικα
Γεν. των ζηλιάρηδων των ζηλιάρικων
Αιτ. τους ζηλιάρηδες τις ζηλιάρες τα ζηλιάρικα
Κλητ. ζηλιάρηδες ζηλιάρες ζηλιάρικα
ΑΝΩΜΑΛΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
ο πολύς – η πολλή – το πολύ
ΕΝΙΚΟΣ
Ονομ. ο πολύς η πολλή το πολύ
Γεν. του πολλού/πολύ της πολλής του πολλού/πολύ
Αιτ. τον πολύ την πολλή το πολύ
Κλητ. - - -
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
Ονομ. οι πολλοί οι πολλές τα πολλά
Γεν. των πολλών των πολλών των πολλών
Αιτ. τους πολλούς τις πολλές τα πολλά
Κλητ. - - -
Επίθετα σε -ης, -ης, -ες
ΕΝΙΚΟΣ
Ονομ. ο διεθνής η διεθνής το διεθνές
Γεν. του διεθνούς της διεθνούς του διεθνούς
Αιτ. τον διεθνή την διεθνή το διεθνές
Κλητ. διεθνή διεθνή διεθνές
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
Ονομ. οι διεθνείς οι διεθνείς τα διεθνή
Γεν. των διεθνών των διεθνών των διεθνών
Αιτ. τους διεθνείς τις διεθνείς τα διεθνή
Κλητ. διεθνείς διεθνείς διεθνή
ΚΛΙΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΤΟΥ ο πολύς, η πολλή, το πολύ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο
Ονομαστική ο πολύς η πολλή το πολύ
Γενική του πολλού της πολλής του πολλού
Αιτιατική τον πολύ την πολλή το πολύ
Κλητική -- πολύ -- πολλή -- πολύ
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο
Ονομαστική οι πολλοί οι πολλές τα πολλά
Γενική των πολλών των πολλών των πολλών
Αιτιατική τους πολλούς τις πολλές τα πολλά
Κλητική -- πολλοί -- πολλές -- πολλά
Το επίθετο ο πολύς, η πολλή, το πολύ γράφεται με –υ και ένα λ στο αρσενικό και
το ουδέτερο (στην ονομαστική, αιτιατική, κλητική του ενικού αριθμού). Στις άλλες
πτώσεις όμως (που δεν έχουν το –υ γράφονται με δύο λ. Το θηλυκό γράφεται με
δύο λ σ’ όλες τις πτώσεις και των δύο αριθμών.
Το ρήμα είμαι και έχω λέγονται βοηθητικά ρήματα γιατί βοηθούν στο να κλίνουμε
τον παρακείμενο, υπερσυντέλικο και συντελεσμένο μέλλοντα των άλλων ρημάτων.
π.χ. του ρήματος γράφω ο παρακείμενος είναι έχω γράψει, ο υπερσυντέλικος είχα
γράψει και ο συντελεσμένος μέλλοντας θα έχω γράψει.
Και το ρήμα είμαι μας βοηθάει στο να κλίνουμε την παθητική μετοχή π.χ. είμαι
πλυμένος.
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να μεταφέρετε στον ενικό τα παρακάτω ονοματικά σύνολα
1. Οι ανάγκες των ανθρώπων: ________________________________________
2. Τα θεμέλια των οικοδομημάτων: ____________________________________
3. Τα μεγέθη των αγαλμάτων: ________________________________________
4. Οι πληροφορίες των ξεναγών: ______________________________________
5. Οι υποδείξεις των υπευθύνων: ______________________________________
6. Οι υποχρεώσεις των πολιτών: ______________________________________
7. Τα δικαιώματα των εργατών: _______________________________________
8. Τα μηνύματα των εκφωνητών: ______________________________________
9. Τα πληρώματα των καραβιών: ______________________________________
10. Τα αριστουργήματα των καλλιτεχνών: ________________________________
2. Να μεταφέρετε στον πληθυντικό τα παρακάτω ονοματικά σύνολα
1. Ο πληθυσμός του κράτους: ________________________________________
2. Η συνέλευση του συμβουλίου: ______________________________________
3. Το συμβόλαιο της αγοράς: _________________________________________
4. Το στόλισμα της αίθουσας: ________________________________________
5. Το κλάδεμα του δέντρου: __________________________________________
6. Η παρουσίαση του γεγονότος: ______________________________________
7. Το βήμα του ρήτορα: _____________________________________________
8. Το φως του προβολέα: ____________________________________________
9. Το στέλεχος της οργάνωσης: _______________________________________
10. Το βράδυ της αποκάλυψης: ________________________________________
11. Το χρέος της χώρας: _____________________________________________
3. Να γράψετε στην ίδια πτώση του πληθυντικού τα ουσιαστικά
η επίδειξη της τηλεπικοινωνίας
του αντιπάλου το αφιέρωμα
της ευθύνης του πληρώματος
την ανάκριση του καθεστώτος
του μηχανήματος του φωτός
το βράδυ η γνώση
4. Να δώσετε τη Γενική πληθυντικού των παρακάτω αρσενικών ουσιαστικών
ο επιχειρηματίας ο νομάρχης
ο πίνακας ο βιβλιοπώλης
ο ειρηνοδίκης ο άγγελος
ο φύλακας ο δάσκαλος
ο κυβερνήτης ο έμπορος
ο άρχοντας ο κάτοικος
5. Να βάλετε τα πιο κάτω ουσιαστικά σε πτώση Γενική
Ενικός Αριθμός Πληθυντικός Αριθμός
η γλώσσα
η φοιτήτρια
η αλεπού
η χώρα
η θάλασσα
η γνώση
η εφημερίδα
η γυναίκα
η έξοδος
η κατοικία
6. Να τοποθετήσεις στη Γενική πληθυντικού την δεύτερη λέξη κάθε ζεύγους
1. το ύψος – το κέρδος: ____________________________________________
2. το αποτέλεσμα – η εξέταση: _______________________________________
3. η περιοδεία – ο υπουργός: ________________________________________
4. η μετανάστευση – ο πληθυσμός: ____________________________________
5. οι αποφάσεις – το συμβούλιο: ______________________________________
6. οι εισπράξεις – ο ταμίας: __________________________________________
7. οι πρωθυπουργοί – τα κράτη: ______________________________________
8. το χειροκρότημα – ο θεατής: _______________________________________
9. οι συντάξεις – ο γεωργός: _________________________________________
Επαναληπτικές Ασκήσεις στην Ενότητα 4
1. (α) Να διακρίνετε στις παρακάτω προτάσεις την ονοματική φράση από τη
ρηματική φράση:
α) Ο Πέτρος απαγγέλλει ποιήματα στις εθνικές επετείους.
στρατιωτικές παρελάσεις, μεγάλα πανηγύρια και διασκεδάσεις, όλα καταφεύγουν στη
μουσική. Κάθε στιγμή, σε κάθε μας βήμα συναντούμε τη μουσική.
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
Παράγραφος
1. Να βρείτε τη θεματική πρόταση, τις λεπτομέρειες και την κατακλείδα πρόταση των παρακάτω παραγράφων.
«Ο Κολοκοτρώνης είχε όλα τα χαρίσματα του καλού αρχηγού. Είχε
σώμα εύρωστο και παράστημα επιβλητικό. Το βλέμμα του ήταν ζωηρό
και αστραποβόλο και η βροντερή φωνή του έδινε θάρρος στους
συμπολεμιστές του και σκόρπιζε το φόβο και τον τρόμο στον εχθρό.
Διακρινόταν ακόμα για την αντρεία του, την ευφυΐα του, τη στρατιωτική
του ικανότητα, την τόλμη και τη σωφροσύνη. Σε όλη τη διάρκεια της
επανάστασης υπήρξε η εξοχότερη στρατιωτική φυσιογνωμία».
«Ο πατέρας μου απολαμβάνει πραγματικά τις χαρές της ζωής. Κανένας
δεν το είδε ποτέ κατσούφη, με κατεβασμένα μούτρα. Πάντα είχε έτοιμο
το αστείο του και ένα πλατύ χαμόγελο στα χείλη. Ευχαριστιέται να
πειράζει κάποιον, και αυτός ο κάποιος συνήθως είμαι εγώ. Όταν
έρχεται κάποιος συμμαθητής μου να διαβάσουμε μαζί, αμέσως βγάζει
τα συμπεράσματά του και το αστείο αρχίζει. Πολλές φιλικές μας
οικογένειες έρχονται να περάσουν μαζί μας μια ευχάριστη βραδιά ή να
ζητήσουν μια συμβουλή. Τα Χριστούγεννα τραγουδάει τα κάλαντα μαζί
με τα παιδιά. Το Πάσχα που μας πέρασε έφτιαξε ο ίδιος το πασχαλινό
τσουρέκι για το σύλλογο όπου ανήκει. Τέτοια πράγματα ευχαριστούν
τον πατέρα, γιατί δεν είναι ποτέ τόσο ευτυχισμένος, όσο όταν
συμβάλλει ο ίδιος στην ευχαρίστηση των άλλων».
«Πράγματι μου αρέσουν πολύ τα παγωτά. Χτες το πρωί αμέσως μετά
το πρωινό μου έφαγα ένα πελώριο χωνάκι βανίλιας στο
ζαχαροπλαστείο. Στα διαλείμματα, ενώ οι άλλοι συμμαθητές μου
στριμώχνονταν γύρω από τον τυροπιττά, εγώ καταβρόχθιζα τα παγωτά
του. Το μεσημέρι, μετά το γεύμα, η κ. Μαίρη, που μένει στο επάνω
διαμέρισμα της πολυκατοικίας μας, έφερε ένα τέταρτο σπιτίσιο παγωτό
φράουλα.
Παραγωγή Γραπτού Λόγου: Περιγράφω έναν περίπατο στο δάσος ή σε κάποιο άλλο μέρος, όπου η φύση με εντυπωσίασε!
Εκδρομή στο βουνό Οίτη
Φέτος το καλοκαίρι συμμετείχα στο πρόγραμμα μιας ορειβατικής
κατασκήνωσης που βρίσκεται στο βουνό Οίτη της Στερεάς Ελλάδας. Μια ηλιόλουστη ημέρα, μια ομάδα παιδιών με τη συνοδεία ομαδαρχών αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε μια πορεία μες στο βουνό που οδηγεί σ΄ ένα ξέφωτο γνωστό στην περιοχή ως Αϊ - Πνεύμα.
Μετά από δέκα λεπτά πεζοπορίας φθάσαμε στη "Σπηλιά του Ηρακλή" που βρίσκεται βόρεια από το Ξηροβόνι. Σύμφωνα με την μυθολογία εκεί ο Ηρακλής λυτρώθηκε από το χιτώνα που τον έκαιγε και έγινε ημίθεος. Η θέα στο σημείο ήταν εξαιρετική, αφού μπορούσαμε να δούμε την οροσειρά της Οίτης και τα Βαρδούσια.
Όμως το πιο ωραίο κομμάτι της διαδρομής ήταν η κατάβαση ενός καταπληκτικού φαραγγιού που μας οδήγησε στο Αϊ - Πνεύμα. Το φαράγγι περνούσε μέσα από τεράστια βράχια που πολλές φορές στένευαν το πέρασμα του. Φυτά κάθε λογής ήταν διάσπαρτα στις δυο μεριές του φαραγγιού: ψηλά έλατα, πυκνοί θάμνοι, πολύχρωμα λουλούδια. Οι μυρωδιές ανακατεύονταν μεταξύ τους κι εμείς νιώθαμε ακόμα πιο κοντά στη φύση. Διάφορα παράξενα έντομα, σαύρες και βατραχάκια εμφανίζονταν από εδώ κι από εκεί. Το νερό κυλούσε στη μέση του φαραγγιού κι εμείς δροσιζόμασταν με την παρουσία του.
Άλλες φορές το αγγίζαμε κι άλλες τσαλαβουτάγαμε σ’ αυτό. Αλλά κι ήχοι ακούγονταν παντού: η ροή του ποταμού, το κελάηδησμα των πουλιών, το θρόισμα των φύλλων, το πέταγμα των εντόμων, οι φωνές των βατράχων αλλά και το σύρσιμο των παπουτσιών μας και οι ομιλίες μας.
Έπειτα σε κάποιο σημείο της πορείας μας υπήρχε ένα άνοιγμα κι εκεί κάναμε μια στάση για να απολαύσουμε το κολατσιό μας και να ξεκουραστούμε λιγάκι. Ψηλά στο μέρος που καθίσαμε υπήρχε μια σπηλιά. Ανεβαίνοντας με προσοχή φτάσαμε στην είσοδό της. Ανάψαμε τους φακούς μας και μπήκαμε μέσα. Το θέαμα ήταν μαγευτικό. Το λιγοστό φως των φακών μας αντανακλούσε στο εσωτερικό της σπηλιάς που από την υγρασία έμοιαζε σαν γυαλί. Οι ομιλίες μας έφταναν στα αυτιά μας σαν αντίλαλος. Μόλις βγήκαμε έξω από τη σπηλιά, απολαύσαμε τη θέα του φαραγγιού από ψηλά. Αυτό το τοπίο θα μου μείνει αξέχαστο. Γιατί κάθε φορά που ακούω τις λέξεις καλοκαίρι και βουνό, μου έρχονται αμέσως στο μυαλό η θέα του φαραγγιού αλλά και οι ξέγνοιαστες στιγμές που ζήσαμε με τα άλλα παιδιά εκεί. Αυτές οι εικόνες ζωντανεύουν μπροστά μου και με κάνουν να αισθάνομαι μεγάλη χαρά. Μακάρι να τις ξαναζούσα!
ΕΝΟΤΗΤΑ 4 – ΦΡΟΝΤΙΖΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΟΥ
1) Στον πιο κάτω πίνακα να γράψετε το θέμα των απλών ή αρχικών λέξεων και τις παραγωγικές
καταλήξεις ή επιθήματα.
Απλή ή αρχική λέξη Θέμα Παραγωγικές καταλήξεις - επιθήματα
κουβέντα
Αμερικανός
Έλληνας
ονειροπολώ
καπνός
τροφή
σοκολάτα
παιδί
οικείος
Κυριακή
παράδοση
δραστήριος
τσιγάρο
αθλητής
μάγος
επιθυμώ
2) Να εντοπίσετε και να γράψετε τα προθήματα των πιο κάτω παράγωγων λέξεων στον πίνακα
που σας δίνεται.
Παράγωγη λέξη Πρόθημα
δύσοσμη
παρατηρήσει
αντικαρκινικής
προτιμούσαν
μεταφέρει
επιτρέψει
αποφεύγονται
ατονία
προγεύματος
καταφεύγουν
ενδέχεται
εκπαίδευση
περιλαμβάνει
3) Να γράψετε τις παραγωγικές καταλήξεις των πιο κάτω παράγωγων λέξεων.
Παράγωγες λέξεις Επιθήματα
καπνιστής
τσιγαρίλα
προπονητής
καθημερινός
ζαλάδα
επιθυμία
διατροφική
αμερικανικός
μαγική
φυσικό
4) Να δημιουργήσετε νέες λέξεις με την αλλαγή του προθήματος (αρχή λέξης) ή του
Ο μαθητής για να κατανοήσει τις ερωτήσεις αυτές και να απαντήσει θα πρέπει να γνωρίζει ότι:
1) Τα ονόματα και τα ρήματα διακρίνονται σε απλά, όταν σχηματίζονται από το θέμα και την κατάληξη (π.χ. ντομάτα), και σε μη απλά, όταν είναι προϊόντα παραγωγής (π.χ. ντοματ-ιά) ή σύνθεσης (αγγουροντομάτα).
2) Παραγωγή είναι η διαδικασία κατά την οποία από μια λέξη σχηματίζουμε με την προσθήκη κάποιων στοιχείων κάποιες άλλες λέξεις (παράγωγες λέξεις). Π.χ. από τη λέξη «παιδί» τη λέξη «παιδάκι».
3) Ο συνηθέστερος τρόπος με τον οποίο παράγονται λέξεις είναι ο εξής: προσθέτουμε στο θέμα της λέξης κάποια παραγωγικά στοιχεία. Τα στοιχεία αυτά ονομάζονται προσφύματα και η διαδικασία προσφυματική παραγωγή. Τα στοιχεία αυτά προστίθενται είτε αριστερά, δηλαδή πριν, από το θέμα και ονομάζονται προθήματα [π.χ. προσθέτουμε μια πρόθεση ή το στερητικό α πριν τη λέξη (φεύγω→διαφεύγω, κακός→άκακος)] είτε δεξιά, δηλαδή μετά το θέμα και ονομάζονται επιθήματα [π.χ. στο θέμα της λέξης προσθέτουμε μια νέα διαφορετική κατάληξη, που λέγεται παραγωγική κατάληξη (πατέρας→πατερούλης)].
4) Τα πιο συνηθισμένα προθήματα είναι: οι προθέσεις (κατά, μετά, παρά, αντί, από), το στερητικό α-, τα λόγια αχώριστα μόρια (ξε-, ημι-, αρχι-, δυσ-, ομο-, ευ-, παν-, αει-, διχο, τηλε-).
Σημείωση: επίσης ως προθήματα χρησιμοποιούνται και πολλές προθέσεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, όπως αμφί, ανά, διά, εις, εκ, και εξ,, εν (εμ-, εγ-, ελ-, ερ-), επί (επ-, εφ-), περί, υπό (υπ-, υφ-) προ, υπέρ, συν (συγ-, συλ-, συμ-, συρ-, συσ-, συ-, συνε-), οι οποίες σύμφωνα με τη Νεοελληνική Γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη εντάσσονται στα λόγια αχώριστα μόρια.
5) Τα πιο συνηθισμένα επιθήματα ή παραγωγικές καταλήξεις είναι οι καταλήξεις των υποκοριστικών (μανούλα, παιδάκι, Γιωργάκης), των μεγεθυντικών (παίδαρος, κεφάλας), αλλά και οι καταλήξεις –ένιος
6) Σε μια λέξη συχνά συναντάμε περισσότερα από ένα επιθήματα ή προθήματα ή και τα δύο (π.χ. συν-εργατ-ικ-ότητα)
7) Σύνθεση έχουμε όταν μια λέξη σχηματίζεται από την ένωση των θεμάτων δύο ή περισσότερων λέξεων (π.χ. αγγουροντομάτα). Η πρώτη λέξη ονομάζεται πρώτο συνθετικό (αγγούρι) και η δεύτερη δεύτερο συνθετικό (ντομάτα).
8) Το πρώτο συνθετικό μπορεί να είναι: κάποιο επίρρημα (καλώς + σκέφτομαι: καλοσκέφτομαι), επίθετο (γλυκός + ανάλατος: γλυκανάλατος), αριθμητικό (πρώτος + πορεία: πρωτοπόρος), ρήμα (ανοίγω + κλείνω: ανοιγοκλείνω) ή ουσιαστικό (μαχαίρι + πιρούνια: μαχαιροπίρουνα).
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Είναι η έκθεση των ουσιαστικών γνωρισμάτων κάποιου αντικειμένου, τόπου,
γεγονότος, πράξης, σκέψης ή εντύπωσης.
ΕΙΔΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ
Α) ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ
Ιστορική
Σχετική με τη ζωή
Σχετική με τη φύση
Καλλιτεχνική
Περιγραφή ζώων
Σχετική με παραδόσεις, θρύλους, μύθους
Β) ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
Προσωπογραφία: η λεπτομερής περιγραφή της προσωπικότητας κάποιου
Ηθογραφία: η περιγραφή του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου ή περιγραφή ηθών και
εθίμων ενός τόπου
Χαρακτηρισμός: η περιγραφή προσώπου ή πράγματος με τονισμό των χαρακτηριστικών
γνωρισμάτων του
Χρονογραφία: περιγραφή της εποχής ή της στιγμής που λέγεται ή γίνεται κάτι
Τοπογραφία : περιγραφή διάταξης ενός τόπου
Περιγραφή γεγονότων: γεγονότων που συνέβησαν σε ορισμένο τόπο και χρόνο
ΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΑΜΕ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Λογοτεχνία
Επιστήμη
Σχολικά βιβλία
Εφημερίδες
Πρακτικοί οδηγοί
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ
Τοπίο
Αντικείμενο
Κτήριο
Πρόσωπο κ.λπ.
Η περιγραφή μπορεί να είναι υποκειμενική (π.χ. λογοτεχνία) ή αντικειμενική (π.χ.
επιστήμη). Γενικά εξαρτάται από τη θέση στον χώρο, την ιδιαίτερη προσωπικότητα και
τον χαρακτήρα του ατόμου που περιγράφει και από τη σκοπιά που αντιμετωπίζει τα
γεγονότα.
ΔΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΤΟΠΙΟΥ
Α) Προχωρά από το γενικό στο ειδικό.
Β) Οργανώνεται με βάση το σημείο περιγραφής, όταν ο συγγραφέας στέκει ακίνητος
εκεί και βλέπει τον χώρο ή με βάση την κίνηση προς ένα τέρμα. Για παράδειγμα από
μακριά πάμε κοντά, από βόρεια πάμε νότια, από κάτω πάνω και το αντίστροφο
ΣΕ ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ (προσώπου, ζώου , αντικειμένου), η οργάνωση του
κειμένου ακολουθεί μια πορεία από τα απλά στα σύνθετα ή από τα δευτερεύοντα στα
κύρια.
ΓΛΩΣΣΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ
Χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και ακρίβεια.
Γίνεται χρήση επιθέτων που δίνουν ζωντάνια και παραστατικότητα
Κυριαρχεί ο ενεστώτας και γενικά οι εξακολουθητικοί χρόνοι.
Γίνεται συχνά χρήση βοηθητικών ρημάτων (είμαι , έχω).
ΑΦΗΓΗΣΗ
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΦΗΓΗΣΗ
Με τον όρο αφήγηση εννοούμε την προφορική ή γραπτή παρουσίαση ενός γεγονότος ή
μιας σειράς γεγονότων πραγματικών είτε φανταστικών.
ΠΩΣ ΟΡΓΑΝΩΝΕΤΑΙ ΜΙΑ ΑΦΗΓΗΣΗ
Η αφήγηση οργανώνεται με άξονα το χρόνο, αλλά τα γεγονότα ή οι καταστάσεις που
εξιστορούνται συνδέονται αιτιολογικά μεταξύ τους.
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ
α) Αρχικά δίνονται πληροφορίες για τους «πρωταγωνιστές/ήρωες», τον χώρο, τον χρόνο
και την κατάσταση από την οποία ξεκινά η αφήγηση.
β) Έπειτα δίνεται η εξέλιξη της αφήγησης και η έκβασή της (η κατάληξή της).
Γ) Τέλος δίνεται η λύση , δηλαδή το τέλος της ιστορίας και διατυπώνεται η κρίση του
αφηγητή για το νόημα της ιστορίας. Πολλές φορές η κρίση του αφηγητή μπορεί να
συμπίπτει με τη λύση.
Σχηματικά στην αφήγηση έχουμε:
1. Τον τόπο και τον χρόνο
2. Τα πρόσωπα -ήρωες
3. Το πρόβλημα και τον στόχο
4. Τη δράση και τα αποτελέσματα
5. Τη λύση
ΠΟΙΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ
Ο κύριος χρόνος της αφήγησης είναι ο αόριστος, που ως συνοπτικός χρόνος είναι
κατάλληλος για να δηλωθεί η εξέλιξη, αλλά συχνά χρησιμοποιείται και
ο παρατατικός. Επίσης χρησιμοποιείται και ο ιστορικός ενεστώτας στη θέση του
αορίστου (δηλαδή παρουσιάζονται τα γεγονότα σαν να συμβαίνουν τη στιγμή που
γίνεται η αφήγηση), για να δοθεί ζωντάνια στην αφήγηση.
ΠΟΙΕΣ ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ
Στην αφήγηση χρησιμοποιούνται συνδετικές λέξεις ή φράσεις που δείχνουν:
α) τη χρονική σειρά των γεγονότων (π.χ. ύστερα, μετά, στη συνέχεια κ.λπ.)
β) την αιτιολογική σχέση μεταξύ τους (π.χ. επειδή, καθώς, αφού, ενώ, έτσι κ.λπ.).
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ
Υπάρχουν τρία είδη αφήγησης:
α) Η μυθοπλαστική αφήγηση, στην οποία κυριαρχεί ο κόσμος της φαντασίας και του
μύθου.
β) Η ιστορική αφήγηση, η οποία συνδέεται με την παρουσίαση γεγονότων του
παρελθόντος και συναντάται στην ιστορία.
γ) Η ρεαλιστική αφήγηση, με την οποία γίνεται η παρουσίαση γεγονότων του παρόντος
στις καθημερινές συζητήσεις με σαφή και πειστικό τρόπο (για παράδειγμα στα ρεπορτάζ
των ειδήσεων κ.λ.π)
ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1. Βάζω ένα σημείο στίξης και δικαιολογώ την επιλογή μου.
Οι μαθητές κρατούσαν το μολύβι στο χέρι τους
Τι ώρα είναι
Πόσο γρήγορα κυλάνε οι μέρες του χρόνου
Η Σοφία είναι ενθουσιασμένη με το σχολείο μας
Τι να κάνω όμως
Καλή χρονιά
2. Χαρακτηρίζω τις ακόλουθες προτάσεις ως απλές ή επαυξημένες και μετατρέπω τις απλές προτάσεις σε επαυξημένες και το αντίστροφο.
Είμαι μαθητής της Α΄ Γυμνασίου.
………………………………………………………………………………………....
Τα μαθήματα παρουσιάζουν ενδιαφέρον.
………………………………………………………………………………………….
Κανένας δε μιλούσε.
………………………………………………………………………………………….
Όλοι έγραφαν συγκεντρωμένοι.
………………………………………………………………………………………….
Οι ελεύθερες ώρες μειώθηκαν.
………………………………………………………………………………………….
3. Να κάνετε τις παρακάτω επαυξημένες προτάσεις απλές.
Ο επιστάτης του σχολείου μας έφυγε πρωί πρωί για το ταμείο.
………………………………………………………………………………………….
Ο βιαστικός μαθητής δεν πρόσεξε την πινακίδα στο δρόμο.
………………………………………………………………………………………….
Ο θυρωρός της πολυκατοικίας άνοιξε διάπλατα την πόρτα στους καινούργιους ενοίκους.
………………………………………………………………………………………….
Θέλετε ένα γλυκό του κουταλιού;
………………………………………………………………………………………….
Δε σε καταλαβαίνω καθόλου.
………………………………………………………………………………………….
Ο παππούς έστειλε πολλά όμορφα δώρα στον εγγονό του.
………………………………………………………………………………………….
Δέχομαι την πρότασή σου με έναν όρο.
………………………………………………………………………………………….
4. Στις παρακάτω προτάσεις να βάλετε τα σωστά σημεία στίξης, ώστε να εκφράζουν αυτό που δηλώνεται στην παρένθεση.
Έχει αρχίσει το μάθημα από νωρίς (ερώτηση)
Ο υπουργός συντάσσει επίσημα έγγραφα (πληροφορία)
Τι θ’ απογίνω μοναχός μου (έντονο συναίσθημα)
Πάψε να παίζεις θέατρο (προτροπή)
Μη μιλάς (απαγόρευση)
ENOTHTA 1η
ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
Επαναληπτικές ασκήσεις
Α. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις με βάση τα συστατικά/δομή τους.
(απλή, επαυξημένη, ελλειπτική)
α) Ο γυμνασιάρχης ενημέρωσε τους .____________________________
β) Είμαι μαθητής. ____________________________
γ) Ο Πέτρος βοήθησε τον παππού. ____________________________
δ) Θα φάμε σε εστιατόριο. ____________________________
ε) Καλή χρονιά! ____________________________
στ) Η Σοφία είναι πολύ ενθουσιασμένη. ____________________________
ζ) Η Λίνα ψήλωσε. ____________________________
η) Η Άννα ακολούθησε αμίλητη τον Γιώργο. ____________________________
θ) Αύριο χάλια ο καιρός. ____________________________
ι) Όλοι τρέχουν στην καινούρια αίθουσα. ____________________________