1 "…Ας πάρουμε, τις έξι μέρες της Γένεσης σαν εικόνα για την αναπαράσταση εκείνου, που στη πραγματικότητα πραγματοποιήθηκε σε τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια. Μια μέρα της Γένεσης αντιστοιχεί, επομένως, σε εξακόσια εξήντα εκατομμύρια χρόνια . Ο πλανήτης μας γεννήθηκε τη ∆ευτέρα, την ώρα μηδέν. Τη ∆ευτέρα, την Τρίτη και την Τετάρτη μέχρι το μεσημέρι η Γη σχηματίζεται. Η ζωή αρχίζει την Τετάρτη το μεσημέρι κι αναπτύσσεται σ' όλη της την οργανική ομορφιά στη διάρκεια των τριών επομένων ημερών. Το Σάββατο στις τέσσερις, το απόγευμα μόλις, εμφανίζονται τα μεγάλα ερπετά. Πέντε ώρες αργότερα στις εννιά το βράδυ, όταν τα δέντρα Σενγκόια βγαίνουν από τη Γη, τα μεγάλα ερπετά εξαφανίζονται. Ο άνθρωπος δεν εμφανίζεται παρά το Σάββατο το βράδυ, τα μεσάνυχτα παρά τρία λεπτά. Ένα τέταρτο του δευτερολέπτου πριν από τα μεσάνυχτα γεννιέται ο Χριστός. Ένα τεσσαρακοστό του δευτερολέπτου πριν από τα μεσάνυχτα αρχίζει η βιομηχανική επανάσταση. Τώρα, είναι μεσάνυχτα, Σάββατο βράδυ, και περιτριγυριζόμαστε από ανθρώπους που πιστεύουν ότι αυτό που κάνουν εδώ και ένα μόλις τεσσαρακοστό του δευτερολέπτου μπορεί να διαρκέσει επ' αόριστο….." DAVID BROWER
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
"…Ας πάρουµε, τις έξι µέρες της Γένεσης σαν εικόνα για την αναπαράσταση
εκείνου, που στη πραγµατικότητα πραγµατοποιήθηκε σε τέσσερα δισεκατοµµύρια
χρόνια. Μια µέρα της Γένεσης αντιστοιχεί, εποµένως, σε εξακόσια εξήντα εκατοµµύρια
χρόνια . Ο πλανήτης µας γεννήθηκε τη ∆ευτέρα, την ώρα µηδέν. Τη ∆ευτέρα, την Τρίτη
και την Τετάρτη µέχρι το µεσηµέρι η Γη σχηµατίζεται. Η ζωή αρχίζει την Τετάρτη το
µεσηµέρι κι αναπτύσσεται σ' όλη της την οργανική οµορφιά στη διάρκεια των τριών
εποµένων ηµερών. Το Σάββατο στις τέσσερις, το απόγευµα µόλις, εµφανίζονται τα
µεγάλα ερπετά.
Πέντε ώρες αργότερα στις εννιά το βράδυ, όταν τα δέντρα Σενγκόια βγαίνουν από τη Γη,
τα µεγάλα ερπετά εξαφανίζονται. Ο άνθρωπος δεν εµφανίζεται παρά το Σάββατο το
βράδυ, τα µεσάνυχτα παρά τρία λεπτά. Ένα τέταρτο του δευτερολέπτου πριν από τα
µεσάνυχτα γεννιέται ο Χριστός. Ένα τεσσαρακοστό του δευτερολέπτου πριν από τα
µεσάνυχτα αρχίζει η βιοµηχανική επανάσταση. Τώρα, είναι µεσάνυχτα, Σάββατο βράδυ,
και περιτριγυριζόµαστε από ανθρώπους που πιστεύουν ότι αυτό που κάνουν εδώ και ένα
µόλις τεσσαρακοστό του δευτερολέπτου µπορεί να διαρκέσει επ' αόριστο….."
DAVID BROWER
2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ………………………………………………………. σελ. 3
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ…………………………………………………… σελ 4
ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ……………………………… σελ 5
∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΟΜΑ∆ΑΣ… σελ 6
ΕΝΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ………………………………. σελ 8
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ……………………………… .. σελ 10
ΚΛΙΜΑ……………………………………………………………. σελ 11
ΠΑΓΕΤΩ∆ΕΙΣ ΠΕΡΙΟ∆ΟΙ……………………………………… σελ 15
ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ……………………………… σελ 17
∆ΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΕΡΟΖΟΛ………………………………………….. σελ 21
ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ………………………………………… σελ 22
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ……………….. σελ 24
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ………………………………. σελ 33
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ;………………………………… σελ 38
ΑΚΡΑΙΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α…………… σελ 40
∆ΙΑΣΚΕΨΕΙΣ……………………………………………………… σελ 41
∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ Π.Ο. Β' ΜΕΡΟΣ
ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΗ ΕΚ∆ΡΟΜΗ ΣΤΟ ΚΠΕ ΣΤΥΛΙ∆ΑΣ-ΥΠΑΤΗΣ… σελ 43
ΑΠΟΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚ∆ΡΟΜΗ…………………….. σελ 50
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ………… σελ 51
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ……………………… σελ 54
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ……………………… σελ 56
Ο∆ΗΓΟΣ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ……………………… σελ 58
ΕΠΙΛΟΓΟΣ……………………………………………………………σελ 62
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………………………………………………………σελ 63
3
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το δραµατικό στοιχείο της σύγκρουσης Ανθρώπου και Φύσης έγκειται στην παρακάτω
αντίφαση: αφενός είναι παραπάνω από φανερό πως το ανθρώπινο είδος εξαρτάται από τις
φυσικοχηµικές και βιολογικές διεργασίες• αφ' ετέρου είναι, επίσης, φανερό πως σήµερα όλα τα
φυσικά οικοσυστήµατα, από τα οποία εξαρτάται ο άνθρωπος, υποβαθµίζονται µε διάφορους
τρόπους, ακυρώνοντας, ως ένα βαθµό, τη δυνατότητα αυτής της ίδιας παραγωγής τροφής και
όχι µόνο: η καλλιεργήσιµη γη χάνει τη γονιµότητά της, η υπερβόσκηση και η υπεραλίευση (σε
συνδυασµό µε τον υπερπληθυσµό) µειώνουν συνέχεια την κατακεφαλήν παραγωγή τροφής, ενώ
τα φυσικά δάση- που αποθηκεύουν νερό, σταθεροποιούν το κλίµα και παρέχουν καταφύγιο στη
Από την εποχή του χαλκού ως τον Οµηρο και από την κλασσική Αρχαιότητα ως τις
µέρες µας, γεγονότα και θρύλοι γύρω από την έννοια "περιβάλλον"
Πέρασαν πάνω από 2.000 χρόνια από τότε που για πρώτη φορά ο Ξενοφών έθετε το
θέµα της ορθολογικής διαχείρισης των φυσικών πόρων. Ο Ιπποκράτης επισήµανε ότι ο
χαρακτήρας και η δηµιουργικότητα των λαών διαµορφώνεται από τις συνθήκες
περιβάλλοντος, ο Πλάτων περιέγραφε τις καταστροφές του οικοσυστήµατος της Αττικής και
οι ποιητές της Αρχαίας Ρώµης έγραφαν για το "φαιόχρωµο νέφος της πόλης".
"Οι Ελληνες " έγραφε χρόνια µετά ο Σίλερ, "παρατηρούν τη φύση µε το µυαλό τους ",
καθώς στην αρχαία Ελλάδα συναντά κανείς τα πρώτα κείµενα µε σοβαρές σκέψεις για το
περιβάλλον, αλλά συναντά και τα πρώτα δείγµατα περιβαλλοντικής νοµοθεσίας.
Αν όµως σπέρµατα οικολογικής σκέψης και συµπεριφοράς συναντάµε 3000 χρόνια πριν,
τα οικολογικά προβλήµατα ξεκινούν πολύ πιο νωρίς. Τα προβλήµατα άλλωστε αυτά
συνετέλεσαν, όπως λένε πολλοί µελετητές, στην παρακµή πολλών αρχαίων πολιτισµών.
Η µεταλλουργία π.χ., που άρχισε πριν από 6.000 περίπου χρόνια στη γη, έφερε
επαναστατικές αλλαγές. Εκτός από τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις στον καταµερισµό της
εργασίας και της εξουσίας, χαρακτηρίστηκε και από τις καταστροφικές για το περιβάλλον
επεµβάσεις, που επιταχύνθηκαν µε την υλοτόµηση των δασών για καυσόξυλα και για τη
ναυπήγηση πλοίων. Χαρακτηριστική είναι η παρατήρηση του Οµήρου ότι "ο σιδερένιος
πέλεκυς" υπήρξε σοβαρό µέσο καταστροφής για την εποχή του.
Πριν από 6000 χρόνια, η παραγωγή τροφίµων παρουσίασε σηµαντική µείωση στη Μεσοποταµία
και ο πολιτισµός των Σουµερίων παρήκµασε, καθώς οι χρησιµοποιούµενες πρακτικές άρδευσης
οδήγησαν στην αλατοποίηση τεραστίων εκτάσεων γης.
Και ενώ κανείς δεν µπορεί να προσδιορίσει µε ακρίβεια το πρώτο οικολογικό γεγονός,
σίγουρα όµως οικολογικό γεγονός είναι αυτό που καταγράφει η αρχαιολόγος Ρουθ Τράινγκχαµ.
Αναφέρει λοιπόν, ότι την τρίτη χιλιετία π.Χ. ο αφανισµός της πρώτης βιοµηχανίας χαλκού στις
κοιλάδες του ∆ούναβη οφείλεται στην καταστροφή των δασών από την υπερβολική ξύλευση για
διασφάλιση της αναγκαίας ύλης για την τήξη του µεταλλεύµατος.
9
Ας τρέξουµε, όµως, λίγο το ρολόι της Ιστορίας για να φτάσουµε στην Αρχαία Ελλάδα, όπου η
αναγνώριση της φύσης ως υποδειγµατικού µέτρου για την κοινωνική συµπεριφορά των
ανθρώπων βρίσκεται στη βάση της φιλοσοφικής, ηθικής, αισθητικής, κοινωνικής και
οικονοµικής θέσης των αρχαίων Ελλήνων. Αναφέρουµε κάποια χαρακτηριστικά παραδείγµατα:
Ο Αριστοτέλης θεωρεί αντικείµενο της οικονοµίας την παραγωγή αγαθών για άµεση
χρήση και προτείνει τον αποτελεσµατικό χειρισµό των πόρων και την ορθή σχέση των
ανθρώπινων ενεργειών προς τη φύση. Επισηµαίνει τους κινδύνους που συνεπάγεται η
υπερβολική παραγωγή αγαθών, πέρα από το επίπεδο αυτάρκειας, η οποία οδηγεί στον
άσκοπο πλουτισµό που µε τη σειρά του παρασύρει στον ευδαιµονισµό, την
εκµετάλλευση των ανθρώπων, την κατασπατάληση πόρων, τη δηµιουργία πλαστών
αναγκών και τελικά τη διατροφή του ανθρώπου.
Ο Θεόφραστος έκανε συναρπαστικές παρατηρήσεις που αναφέρονται στις κλιµατικές
αλλαγές, οι οποίες προξενούνται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες της αποστράγγισης
και της δασικής αποψίλωσης.
Ο Ξενοφών ασχολείται µε την ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων και τη
µελέτη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, ώστε οι ανθρώπινες ενέργειες να
προσαρµόζονται πρακτικά προς το καλύτερο αποτέλεσµα της σχέσης πόρων-εδάφους-
ανθρώπινης εργασίας. Είναι, δηλαδή, από τους πρώτους που εισάγει την έννοια της
οικονοµικής διαχείρισης του περιβάλλοντος.
Ο Ηράκλειτος έχει χαρακτηριστεί και ιδρυτής της οικολογίας. Περιέγραψε τη φύση ως
ένα πολύπλοκο σύστηµα από διαδικασίες, οι οποίες επενεργούν και εξαρτώνται η µία
από την άλλη.
Αξιόλογη είναι η µαρτυρία του Πλάτωνα για τις καταστροφές του οικοσυστήµατος της
Αττικής, για το ρόλο του γεωγραφικού περιβάλλοντος, για το "άριστο µέγεθος πόλης",
για το ρόλο των αναγκών και της σχέσης τους προς τους φυσικούς πόρους και το
περιβάλλον για "το καλό και ωραίο στις ανθρώπινες κατασκευές".
Ήταν από τους πρώτους που προειδοποίησαν ότι η αποψίλωση των δασών προκαλεί
διάβρωση των εδαφών, µεταβολή του κλίµατος και ζηµιές στην καλλιέργεια.
10
Α. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ
Το 1957 οι Ρότζερ Ρίβιλ και Χανς Σουις, δύο εξέχοντες επιστήµονες του Ινστιτούτου
Ωκεανογραφίας του Σκριπς στις ΗΠΑ, διατύπωσαν την άποψη ότι: "Η ανθρωπότητα προωθεί
ένα τεράστιο γεωφυσικό πείραµα, όχι στο εργαστήριο ή στον υπολογιστή αλλά στο ίδιο της
τον πλανήτη, τα αποτελέσµατα αυτού του πειράµατος, το οποίο ουσιαστικά έχει αρχίσει µε
την Βιοµηχανική Επανάσταση, θα φανούν καθαρά µέσα στις επόµενες δεκαετίες".
Στις 23 Ιουνίου 1988, 31 χρόνια αργότερα από την πρόβλεψη των επιστηµόνων του
Σκρίπς, ο Τζειµς Χάνσεν, διευθυντής του Ινστιτούτου ∆ιαστηµικών Ερευνών της ΝΑΣΑ,
δήλωνε στη Γερουσία των ΗΠΑ σε ειδική ακρόαση:"Η παγκόσµια θέρµανση έχει αρχίσει''.
Ένα εξαιρετικά ευρύ δίκτυο από στατιστικά σταθµισµένες µετρήσεις δείχνει µια αναµφίβολη
πλέον αύξηση της µέσης ατµοσφαιρικής θερµοκρασίας κατά 0,6 0C.
Ταυτόχρονα, κατά τον Τζέιµς Χάνσεν, η δεκαετία του '80 αποδείχθηκε ότι ήταν η θερµότερη
από όσες µέχρι σήµερα καταγράφηκαν. Η δυσκολία µε την οποία µια αµερικανική κρατική
υπηρεσία θα τολµούσε να αρθρώσει µια τέτοια κατηγορηµατική πρόταση αποτελεί
αναµφισβήτητη απόδειξη της αλήθειας. Παράλληλα πολλοί επιστήµονες αρχίζουν να
προβληµατίζονται µήπως ήδη υποτιµώνται, αν δηλαδή η κατάσταση είναι περισσότερο
δυσµενής από ό,τι επιστηµονικά περιγράφεται. Το 1988 θα µείνει στην ιστορία ως εναρκτήριο
έτος θετικής απόκρισης της ανθρωπότητας στο "φαινόµενο του θερµοκηπίου".
Το 1986, η Επιστηµονική Επιτροπή για τα Περιβαλλοντικά Προβλήµατα (Scientific
Comitee of Problems of the Environment) επεσήµανε ότι η παγκόσµια υπερθέρµανση πρέπει να
ληφθεί ως ένα από τα σηµαντικότερα µακροπρόθεσµα προβλήµατα του πλανήτη. Η έρευνα που
πραγµατοποιήθηκε κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10 ετών επιβεβαίωσε το µέγεθος της
επερχόµενης απειλής. Το 1996, η ∆ιακυβερνητική Επιτροπή για τις κλιµατικές αλλαγές
(Intergovernmental Panel on Climate Change, εν συντοµία IPCC), ένα σώµα 2.500 και
πλέον επιστηµόνων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, επεσήµανε για πρώτη φορά ότι οι εκποµπές
αερίων του θερµοκηπίου στην ατµόσφαιρα κατά το παρελθόν φαίνεται ότι έχουν πλέον "ορατές
επιπτώσεις στο παγκόσµιο κλίµα". Επιπλέον, η IPCC τόνισε ότι αν, συνεχιστούν οι υπάρχουσες
τάσεις στις εκποµπές του θερµοκηπίου στην ατµόσφαιρα, τότε τον επόµενο αιώνα θα προκληθεί
µια τέτοια αύξηση της θερµοκρασίας του πλανήτη, ''που παρόµοια δεν έχει εµφανιστεί για
περισσότερα από 10000 χρόνια".
11
Β. ΚΛΙΜΑ Για να περιγράψουµε την ατµοσφαιρική κατάσταση χρησιµοποιούµε δύο έννοιες που διαφέρουν
σηµαντικά µεταξύ τους, τον καιρό και το κλίµα.
♦Καιρό ονοµάζουµε τις ατµοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν σε µια περιοχή σε µια
δεδοµένη στιγµή ή µέρα.
♦Κλίµα καλούµε το µέσο όρο των καιρικών συνθηκών που επικρατούν σε µια περιοχή
για µεγάλο χρονικό διάστηµα.
'Αµεση απόρροια των τεράστιων ρευµάτων θερµότητας που κυκλοφορούν σε ολόκληρη την
επιφάνεια του πλανήτη, το κλιµατικό σύστηµα της γης επηρεάζεται από αναρίθµητες
µεταβλητές που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση (Εικόνα 1).
Εικόνα 1: Παράγοντες επίδρασης του κλίµατος
1. Εισροή Ηλιακής Ενέργειας
Έχοντας ταξιδέψει 150 εκατοµµύρια χιλιόµετρα η ηλιακή ακτινοβολία προσκρούει στα
ανώτερα στρώµατα της ατµόσφαιρας µε ένταση περίπου 3 λαµπτήρων των 100 watt /m2.
Μεγάλο µέρος της αντανακλάται πίσω στο διάστηµα. Η υπόλοιπη ενέργεια θερµαίνει τη γη και
επηρεάζει το κλίµα της.
12
2. Σύσταση της ατµόσφαιρας
Μια λεπτή ισορροπία αερίων δίνει στη Γη µέση θερµοκρασία 15 0C. Όπως είναι γνωστό,
η ατµόσφαιρα της Γης αποτελείται κυρίως από Αζωτο και Οξυγόνο ενώ περιέχει σε
µικροποσότητες περίπου µια δεκάδα από ευγενή αέρια και διοξείδιο του άνθρακα
3. Οι Ωκεανοί
Καλύπτοντας το 70 % της γήινης επιφάνειας οι ωκεανοί είναι η κύρια πηγή των
υδρατµών που περιέχει ο αέρας. Οι ωκεανοί αποθηκεύουν αποτελεσµατικά θερµότητα και τη
µεταφέρουν σε απόσταση χιλιάδων χιλιοµέτρων. Όταν µία ποσότητα του θερµού νερού
συγκεντρώνεται σ' ένα συγκεκριµένο σηµείο, η εξάτµιση και οι νεφώσεις είναι πιθανό να
αυξηθούν. Οι θαλάσσιοι οργανισµοί καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του
άνθρακα.
Μία σηµαντική πηγή των διακυµάνσεων του κλίµατος σε παγκόσµιο επίπεδο αποτελεί το
φαινόµενο Ελ Νίνιο (το οποίο περιγράφει την περιοδική θέρµανση του Ειρηνικού ωκεανού και
τις σχετικές µεταβολές στην κυκλοφορία των ατµοσφαιρικών µαζών).
4. Ο Κύκλος του Νερού
Η άνοδος της θερµοκρασίας του αέρα συνεπάγεται αυξηµένη εξάτµιση του νερού καθώς
και τήξη των θαλάσσιων και χερσαίων πάγων. Ο σχηµατισµός των νεφών µπορεί να προκαλέσει
πτώση της θερµοκρασίας.
5.Σύννεφα
Ο ρόλος των νεφών παραµένει κατά µεγάλο µέρος άγνωστος, αλλά πιστεύεται ότι
αφενός µειώνουν τη θερµοκρασία της Γης, αντανακλώντας την ηλιακή ακτινοβολία, και
αφετέρου θερµαίνουν τη Γη, παγιδεύοντας τη θερµότητα που εκπέµπεται από την επιφάνειά της.
6.Πάγος και Χιόνι
Λευκές, αστραφτερές εκτάσεις πάγου και χιονιού αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία
πίσω στο ∆ιάστηµα, προκαλώντας πτώση της θερµοκρασίας του πλανήτη. Οι θαλάσσιοι πάγοι
που λιώνουν αντλούν θερµότητα από την θάλασσα. Στο Βόρειο Ηµισφαίριο η χιονοκάλυψη έχει
ελαττωθεί κατά 10 % περίπου τα τελευταία χρόνια, αλλά δεν έχει παρατηρηθεί αξιόλογη τήξη
του παγετωνικού καλύµµατος της Ανταρκτικής.
7.Χερσαία Επιφάνεια
Όταν η ηλιακή ενέργεια διαπερνά τη χερσαία επιφάνεια, µετατρέπεται σε θερµότητα το
µεγαλύτερο µέρος της οποίας εκπέµπεται σύντοµα προς τα πάνω. Όµως, η τοπογραφία και οι
διάφορες χρήσεις της γης µπορεί να έχουν σηµαντικές επιπτώσεις στο κλίµα. Οι οροσειρές
φράζουν το δρόµο στα σύννεφα δηµιουργώντας ξερά ρεύµατα αέρα.
13
Η κλίση του εδάφους επιτρέπει µεγαλύτερη απορροή, αφήνοντας τη γη και τον αέρα ξηρότερα.
Τα τροπικά δάση απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα, αλλά, αν αποψιλωθούν για να γίνουν
βοσκοτόπια, η ίδια γη µετατρέπεται σε πηγή µεθανίου.
Παράλληλα, οι γεωλογικές διεργασίες στο φλοιό της γης και ιδιαίτερα οι σεισµοί, τα ηφαίστεια
και οι λοιπές γεωθερµικές διεργασίες επηρεάζουν µεσοπρόθεσµα το κλίµα.
8.Ανθρώπινη Επίδραση
Η ανθρώπινη δραστηριότητα επιτείνει το φαινόµενο της ανόδου της θερµοκρασίας.
Τα καυσαέρια είναι η κύρια αιτία της αυξανόµενης συγκέντρωσης διοξειδίου του
άνθρακα.
H αστικοποίηση και η συνδεόµενη µε αυτή ρύπανση έχουν ως αποτέλεσµα την
αύξηση της θερµοκρασίας, η οποία οφείλεται σε µια σειρά παραγόντων όπως:
η επιβράδυνση των ανέµων από τα ψηλά κτίρια, η έκλυση θερµότητας
από ενεργειακές διεργασίες και η ελάττωση της εξάτµισης καθώς οι
βροχές καταλήγουν στις αποχετεύσεις (αντί να
κατακρατούνται από το έδαφος). Οι συνδυασµένες επιδράσεις της
αστικοποίησης στο τοπικό κλίµα είναι πολύ σηµαντικές.
Στην Αθήνα, η αστικοποίηση ευθύνεται για την αύξηση της
µέγιστης θερµοκρασίας κατά 1οC µέσα στα τελευταία 20 χρόνια (Metaxas and
others, 1991).
Η ερηµοποίηση ( δηλ. η υποβάθµιση της γης σε άνυδρες, ηµιάνυδρες και ξηρές µε
χαµηλή υγρασία περιοχές λόγω ανθρώπινης παρέµβασης)
οδηγεί στην αύξηση της µέγιστης ηµερήσιας θερµοκρασίας
και στη µείωση των βροχοπτώσεων.
Η υποβάθµιση της γης οδηγεί σε µείωση της υγρασίας του
εδάφους, γεγονός το οποίο οδηγεί µε τη σειρά του σε
µείωση της εξάτµισης. Το αποτέλεσµα είναι να µειωθούν οι βροχοπτώσεις και να
αυξηθούν οι µέγιστες θερµοκρασίες.
14
Η αποδάσωση οδηγεί σε παρόµοια αποτελέσµατα, καθώς µειώνονται οι ποσότητες του νερού
που αρχικά συγκρατούνται από τα φυτά και στη συνέχεια
ανακυκλώνονται µέσω της διαπνοής των φυτών και
δηµιουργούν βροχές.
Πειράµατα που πραγµατοποιήθηκαν στον Αµαζόνιο και στη
νότια Νιγηρία έδειξαν ένα σαφώς υψηλότερο εύρος θερµο-
-κρασιών πάνα από αποδασωµένες περιοχές. Εξάλλου, ο ρόλος των δασών στη δηµιουργία
βροχοπτώσεων είναι τεκµηριωµένος: περίπου το 50% των βροχοπτώσεων του Αµαζονίου
οφείλεται στην εξάτµιση και την αναπνοή των φυτών (Salati,1978).
H άρδευση και οι τεχνητές λίµνες έχουν τα αντίθετα αποτελέσµατα από την ερηµοποίηση,
καθώς οι βροχοπτώσεις αυξάνονται σε τοπικό επίπεδο λόγω της αύξησης
των υδατικών αποθεµάτων και οι ηµερήσιες θερµοκρασίες µειώνονται.
15
Γ. ΠΑΓΕΤΩ∆ΕΙΣ ΠΕΡΙΟ∆ΟΙ
Η ζωή ανθεί στη Γη εδώ και 4 δισεκατοµµύρια χρόνια. Στο διάστηµα αυτό έχουν
σηµειωθεί δραστικές αλλαγές του κλίµατος, από παγετώδεις περιόδους, που διήρκεσαν µυριάδες
χρόνια, µέχρι διαστήµατα αχνιστής ζέστης. Πολλοί οργανισµοί επωφελούνταν από κάθε αλλαγή,
άλλοι απλώς προσαρµόζονταν και άλλοι χάνονταν.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από την πρώτη εποχή των παγετώνων, 160.000 χρόνια πριν,
µέχρι σήµερα η µέση θερµοκρασία της Γης δεν άλλαξε πάνω από 10οC.
Πιθανότερη αιτία της µείωσης της θερµοκρασίας κατά την πρώτη περίοδο των παγετώνων
φαίνεται να είναι η αλµατώδης αύξηση της φυτικής βιοµάζας στον πλανήτη, η οποία
απορρόφησε τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα από την ατµόσφαιρα, οι οποίες είχαν
προέλθει από την ηφαιστειακή δραστηριότητα και τις λοιπές γεωθερµικές διεργασίες της
προηγούµενης περιόδου.
Η αναθέρµανση που προέκυψε στη συνέχεια, στην µεταξύ των δύο παγετώνων περίοδο, µπορεί
κάλλιστα να ερµηνευτεί, κατά ένα µέρος, από µία ισορροπία δηµιουργίας νέας φυτικής βιοµάζας
-αποικοδόµησης της νεκρής.
Η νεότερη περίοδος παγετώνων, που άρχισε πριν από 18.000 χρόνια και ήταν σαφώς πιο ήπια
από την προηγούµενη, θα πρέπει να θεωρηθεί ως το ακρότατο µιας παρατεταµένης ψύξης της
Γης, προερχόµενη από µία συνεχή µείωση των ΄"αερίων θερµοκηπίου" στην ατµόσφαιρα.. Η
µείωση αυτή οφείλεται στην διαρκώς αυξανόµενη ηρεµία των γεωθερµικών διεργασιών στο
φλοιό της Γης, αλλά και σε µια αργή πλέον αύξηση της φυτικής βιοµάζας.
Η πρόσφατη, µετά τη δεύτερη περίοδο των παγετώνων, αναθέρµανση της Γης, που συµπίπτει
πρακτικά µε τη νεολιθική εποχή, θα πρέπει να ειδωθεί ως αποτέλεσµα καθαρά ανθρωπογενών
δραστηριοτήτων και ιδιαίτερα µιας εκτεταµένης καταστροφής των δασών. Μολονότι αλλαγές
στη θερµοκρασία έχουν συµβεί αρκετές φορές από το τέλος της τελευταίας παγετώδους
Εποχής, (πριν από 10000 χρόνια περίπου) η αύξηση του 0,5 οC του 20ού αιώνα είναι ασυνήθιστα
µεγάλη, απότοµη και εκτεταµένη.
Μέχρι το 1860, η µέση θερµοκρασία του πλανήτη αυξήθηκε κατά 0,3-0,6 οC. Από τα µέσα
της δεκαετίας του 1970, όµως, η αύξηση της θερµοκρασίας ήταν ιδιαίτερα απότοµη, µε τα
οκτώ θερµότερα έτη να εµφανίζονται από το 1983 και µετά. Το 1996, η IPCC ανακοίνωσε
ότι αυτή η αύξηση της θερµοκρασίας "δε µπορεί να οφείλεται µόνο σε φυσικά αίτια".
16
Εικόνα 2: Στοιχεία από δείγµατα πάγων της Ανταρκτικής δείχνουν το συσχετισµό
διοξειδίου το άνθρακα και θερµοκρασίας.Τα τελευταία 200 χρόνια υπήρξε
τόσο µεγάλη όσο και η φυσική µεταβολή του κλίµατος από τις παγετώδεις
στις µεσοπαγετώδεις περιόδους
Εικόνα 3: Χάρτης εξάπλωσης των
παγετώνων στην Ευρώπη
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΡΚΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΠΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ, ΜΠΟΟΥΛΝΤΕΡ, ΚΟΛΟΡΑΝΤΟ Εικόνα 4: Υποχώρηση των παγετώνων και µεταβολή της βλάστησης στις ΗΠΑ
17
∆. ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Την ονοµασία φαινόµενο του θερµοκηπίου την καθιέρωσε το 1822 ο Γάλλος
µαθηµατικός Φουριέ, θεωρώντας πως ο µηχανισµός µε τον οποίο αυξάνεται η θερµοκρασία της
ατµόσφαιρας είναι παρόµοιος µε αυτόν που αυξάνει τη θερµοκρασία σε ένα θερµοκήπιο.
Εικόνα 5: Μηχανισµός του φαινοµένου του θερµοκηπίου
Η ηλιακή ακτινοβολία που πέφτει στην επιφάνεια της Γης- µε ενέργεια ίση µε περίπου 3
λαµπτήρες των 100 βατ/τετραγωνικό µέτρο - απορροφάται κατά ένα µέρος από αυτήν, ενώ κατά
το άλλο µέρος εκπέµπεται πίσω στη ατµόσφαιρα, µε τη µορφή της υπέρυθρης ακτινοβολίας.
Από το σύνολο της ακτινοβολίας αυτής ένα µέρος δεσµεύεται από τα αέρια του θερµοκηπίου
(διοξείδιο του άνθρακα, µεθάνιο, υδρατµούς, οξείδια του αζώτου και χλωροφθοράνθρακες)
που υπάρχουν στην ατµόσφαιρα, γεγονός που οδηγεί στην ήπια αύξηση της θερµοκρασίας της.
Το υπόλοιπο διαπερνά την ατµόσφαιρα και διαφεύγει στο διάστηµα.
Αν δεν δεσµευόταν η υπέρυθρη ακτινοβολία, η µέση θερµοκρασία της Γης θα ήταν -20οC, αντί
για τη µέση θερµοκρασία των 15 οC που είναι ευνοϊκή για τη ζωή.
Με αυτό τον µηχανισµό, τα αέρια του θερµοκηπίου παίζουν καθοριστικό ρόλο στη
διατήρηση της θερµοκρασιακής ισορροπίας της Γης.
Όµως καθώς οι συγκεντρώσεις των αερίων του θερµοκηπίου διαρκώς αυξάνονται, πολλοί
επιστήµονες πιστεύουν πλέον ότι αυτό το γεγονός θα οδηγήσει στην υπερθέρµανση του
πλανήτη.
18
Ο βαθµός απορρόφησης θερµικής ακτινοβολίας για το καθένα από τα αέρια θερµοκηπίου
είναι διαφορετικός, µε αποτέλεσµα η σχετική τους συνεισφορά στο φαινόµενο του θερµοκηπίου
να έχει ως εξής:
∆ιοξείδιο του άνθρακα : 57 %
Μεθάνιο : 12 %
Οξείδια του Αζώτου : 6 %
Χλωροφθοράνθρακες : 25 %
ή Φρέον
Σύνολο : 100%
Η τύχη, όµως, των προαναφερθέντων αερίων είναι διαφορετική για το καθένα:
α) Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2)
Ήδη από την νεολιθική εποχή µέχρι την πρώτη βιοµηχανική επανάσταση, στις αρχές του
19ου αιώνα, η συγκέντρωση του είχε ανέβει κατά 0,01% επηρεάζοντας την άνοδο της
θερµοκρασίας κατά 5 οC µέσα σε 10.000 χρόνια
Στα τελευταία περίπου 180 χρόνια, από τις αρχές του 19ου αιώνα µέχρι σήµερα, η µέση
συγκέντρωση του διοξειδίου του
άνθρακα ανέβηκε κατά 0,007%,
προκαλώντας ταυτόχρονα µια αύξηση
της γήινης θερµοκρασίας κατά 0,6 οC
Έπειτα από ένα µέσο χρόνο
παραµονής 4 ετών στην ατµόσφαιρα
το διοξείδιο του άνθρακα
απορροφάται από χερσαία και
θαλάσσια φυτά, για να εξυπηρετήσει
τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης,
καθώς επίσης και από το θαλασσινό
νερό, όπου και παγιδεύεται στα
ιζήµατα των ωκεανών. Οι ωκεανοί
αφαιρούν τουλάχιστον 2 εκατοµµύρια
τόνους από την ατµόσφαιρα κάθε χρόνο.
19
Η δραµατική άνοδος του διοξειδίου του άνθρακα στην ατµόσφαιρα οφείλεται κυρίως
στην αυξηµένη καύση διαφόρων ορυκτών
καυσίµων (άνθρακα, πετρελαίου και
φυσικού αερίου).
Μια άλλη σηµαντική πηγή διοξειδίου του άνθρακα στην ατµόσφαιρα προέρχεται από την
εκχέρσωση των δασών για τη γεωργία και την ξυλεία.
Όταν τα δέντρα κόβονται και καίγονται ή αφήνονται να σαπίσουν, ο
άνθρακάς τους απελευθερώνεται ως διοξείδιο του άνθρακα.
Η απώλεια αυτών των δέντρων σηµαίνει επίσης απώλεια των
σηµαντικότερων καταναλωτών του διοξειδίου του άνθρακα (για τη
φωτοσύνθεση) οπότε προσλαµβάνεται λιγότερο αέριο από την ατµόσφαιρα.
Αυτό που γνωρίζουµε µε βεβαιότητα είναι ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα απελευθερώνει στην
ατµόσφαιρα 7 δισεκατοµµύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα το χρόνο, ποσότητα που
προστίθεται στους 750 δισεκατοµµύρια τόνους που υπάρχουν στον αέρα.
Αν ο ρυθµός αυτός συνεχιστεί, η ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα στην ατµόσφαιρα θα
διπλασιαστεί σε σχέση µε τα προβιοµηχανικά επίπεδα ως το έτος 2060-και ως το τέλος του 21ου
αιώνα µπορεί να τετραπλασιαστεί.
β) Το µεθάνιο(CH4)
Προέρχεται κυρίως από τις βιολογικές διεργασίες αποδόµησης νεκρής φυτικής και
ζωικής οργανικής ύλης, αποσύνθεσης απορριµµάτων, από εκπνοή βοοειδών, από βακτήρια σε
ορυζώνες, καθώς και από διαρροές φυσικού αερίου.
Αποτελεί τελικό προϊόν των βιολογικών διεργασιών και κατά συνέπεια δεν µπορεί να
καταναλωθεί από καµία βιολογική διεργασία όπως συµβαίνει µε το διοξείδιο του άνθρακα.
Η αποµάκρυνσή του από την ατµόσφαιρα γίνεται µέσω οξειδωτικών διαδικασιών και ιδιαίτερα
µέσω αντίδρασής του µε τη ρίζα υδροξυλίου (ΟΗ)
Ο µέσος χρόνος παραµονής του στην ατµόσφαιρα ανέρχεται στα 11 χρόνια, οι δε 3,5χ10 9
τόνοι, που είναι συσσωρευµένοι στην ατµόσφαιρα, υφίστανται κάθε χρόνο µία προσθήκη
300χ10 6τόνων. Σήµερα είναι περίπου δυόµισι φορές πιο διαδοµένο από όσο ήταν τον 18ο αιώνα.
20
γ) Το φρέον ή χλωροφθοριωµένοι υδρογονάνθρακες (CFCs)
Προέρχεται αποκλειστικά από τις "µοντέρνες" λειτουργίες του πολιτισµού (σπρέϊ,
χηµικούς διαλύτες, ηλεκτρικά ψυγεία, ερ-κοντίσιον κ.ά.) και κατευθύνεται ταχύτατα στην
ατµόσφαιρα, δηµιουργώντας τόσο το φαινόµενο του θερµοκηπίου όσο και τη γνωστή "τρύπα
του όζοντος".
Η αποµάκρυνσή του από την ατµόσφαιρα και την στρατόσφαιρα πραγµατοποιείται κυρίως µέσα
από την οξείδωσή του, από όπου προκύπτουν άλλες χλωριοενώσεις µη δραστικές "για το
φαινόµενο του θερµοκηπίου" αλλά κρίσιµες για "την τρύπα του όζοντος".
Ο ιδιαίτερα αργός ρυθµός αποµάκρυνσή του λόγω οξείδωσης γίνεται αιτία συσσώρευσης, η
οποία παίρνει ιδιαίτερα ψηλούς ρυθµούς (5% το έτος). Αρκεί να ειπωθεί ότι σήµερα εκπέµπεται
ετησίως άνω των 30.000 τόνων πάσης φύσεως φρέον, το οποίο έχει συσσωρευτεί µέχρι στιγµής
στην ατµόσφαιρα σε ποσότητα άνω των 500.000 τόνων. Από αυτούς (τους 30.000),
καταστρέφονται περίπου 5.000 τόνοι το χρόνο ενώ οι υπόλοιποι εξακολουθούν να
συσσωρεύονται. Οι χλωροφθοράνθρακες είναι σήµερα απαγορευµένοι µε διεθνή συνθήκη λόγω
των επιβλαβών συνεπειών τους στο στρώµα του όζοντος.
δ) Τα οξείδια του αζώτου ( π.χ. υποξείδιο του αζώτου)
Προέρχονται από κάθε είδους καύση ορυκτών καυσίµων αλλά και από ορισµένες
βιολογικές διεργασίες (π.χ. αποσύνθεση αζωτούχων λιπασµάτων). Εισέρχονται στην
ατµόσφαιρα συνεισφέροντας τόσο στο φαινόµενο του θερµοκηπίου όσο και στη δηµιουργία της
τρύπας του όζοντος.
Τα οξείδια του αζώτου αποδοµούνται µε έναν βραδύτατο ρυθµό προς νιτρικά άλατα ή προς
άζωτο και οξυγόνο, δηµιουργώντας έτσι µια συγκέντρωση στην ατµόσφαιρα ύψους 700
εκατοµµυρίων τόνων.
Εικόνα 6: Πηγές των
αερίων του " φαινοµένου
του θερµοκηπίου "
21
1. ∆ράση των Αεροζόλ
Τα αερολύµατα, πιο γνωστά ως αεροζόλ, είναι µικροσκοπικά σωµατίδια ή σταγονίδια
αιωρούµενα στον αέρα και προέρχονται από διάφορα φυσικά φαινόµενα (όπως ανεµοθύελλες,
πυρκαγιές, ηφαιστειακές εκρήξεις) είτε από τις διάφορες δραστηριότητες του ανθρώπου.
Τα αερολύµατα παίζουν διπλό ρόλο. Η επίδρασή τους µπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της
θερµοκρασίας. Αντίθετα, άλλα αεροζόλ, όπως αυτά του θείου, πιστεύεται ότι προκαλούν µείωση
της θερµοκρασίας. Μερικά ευνοούν τους υδρατµούς του αέρα να συµπυκνώνονται σε
µικροσκοπικά σταγονίδια. Τα νέφη που προκύπτουν από την παραπάνω διεργασία είναι πυκνά
και στιλπνά και σκιάζουν την επιφάνεια επί ολόκληρες εβδοµάδες. Με παρόµοιο τρόπο,
σωµατίδια καπνού εµποδίζουν την ηλιακή ακτινοβολία να φτάσει στη Γη µέχρι να παρασυρθούν
από τη βροχή και να πέσουν στο έδαφος.
Επιπλέον, τα σωµατίδια του θείου συµµετέχουν στη δηµιουργία του φαινοµένου της όξινης
βροχής και η εκποµπή τους υπόκειται σε ελέγχους.
Σε κάθε περίπτωση, σύµφωνα µε την IPCC, η ψυκτική δράση των αεροζόλ "δεν
αντισταθµίζει την υπερθέρµανση που προκαλείται από τα αέρια του θερµοκηπίου".
Τα αεροζόλ έχουν µικρότερη διάρκεια ζωής στην ατµόσφαιρα από τα αέρια του θερµοκηπίου.
Ενώ τα αέρια του θερµοκηπίου παραµένουν στην ατµόσφαιρα για αιώνες, τα ηφαιστειακά
αεροζόλ παραµένουν µερικούς µόνο µήνες ή χρόνια και αυτά που προέρχονται από τις διάφορες
ανθρωπογενείς δραστηριότητες µόλις µερικές ηµέρες. Αυτό σηµαίνει ουσιαστικά ότι τα
αποτελέσµατά τους είναι τοπικά και περιορισµένα.
Έτσι, παραδόξως, η ρύπανση της ατµόσφαιρας, που προέρχεται από τη καύση του
γαιάνθρακα και πετρελαίου µε προσµείξεις θείου, είναι πιθανόν να µετριάσει κάποιες από τις
επιπτώσεις της αύξησης της θερµοκρασίας της Γης. Η Εθνική ∆ιεύθυνση Ωκεανών και
Ατµόσφαιρας (National Oceanic and Atmospheric Administration ή NOAA) των ΗΠΑ εκτιµά
ότι κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα τα αερολύµατα µείωσαν το ποσοστό αύξησης της
θερµοκρασίας, που σε διαφορετική περίπτωση θα ανερχόταν στο 20%.
Η επίδραση των αερολυµάτων ίσως µας βοηθήσει να δώσουµε κάποια εξήγηση για την
παράδοξη πτώση της θερµοκρασίας στα µέσα του 20ου αιώνα.
Μετά το 1970 οι µακροπρόθεσµες επιπτώσεις του διοξειδίου του άνθρακα και του µεθανίου
κατανίκησαν τη δράση των βραχύβιων αερολυµάτων, προκαλώντας έτσι την άνοδο της
θερµοκρασίας από τότε µέχρι σήµερα.
22
Εικόνα 7: Η ηφαιστειακή έκρηξη του όρους Πινατούµπο στις Φιλιππίνες το 1991 εκτόξευσε
µια τεράστια ποσότητα θειικών αλάτων στη στρατόσφαιρα προκαλώντας πτώση της
θερµοκρασίας σε παγκόσµιο επίπεδο, η οποία διήρκεσε 2 χρόνια
2. Κλιµατικά Μοντέλα και τα Όρια τους
Για την πρόβλεψη της µελλοντικής συµπεριφοράς του κλίµατος, οι επιστήµονες
χρησιµοποιούν ψηφιακές προσοµοιώσεις των αλληλεπιδράσεων µεταξύ της ξηράς, του αέρα,
του νερού, του πάγου και του ηλιακού φωτός. Αυτά τα λεγόµενα Μοντέλα Γενικής
Κυκλοφορίας (General Circulation Models ή GCM) στηρίζονται στους γνωστούς φυσικούς
νόµους που διέπουν τη κυκλοφορία των ανέµων και τη κίνηση των ωκεανών. Για κάθε τµήµα
του πλανήτη, υπολογίζουν την επίδραση διαφόρων παραγόντων, όπως είναι η θερµοκρασία του
αέρα, η περιστροφή της Γης, η επιφανειακή τριβή στο επίπεδο της θάλασσας, οι βροχοπτώσεις
και άλλες κλιµατικές συνθήκες.
Ένα τέλειο µοντέλο, αν είχε επαρκείς πληροφορίες για τις κλιµατικές συνθήκες που
επικρατούσαν στη Γη πριν από µερικές εκατοντάδες χρόνια, θα µπορούσε να δώσει µια ακριβή
περιγραφή του σηµερινού κλίµατος. Μόλις πρόσφατα κατασκευάστηκαν µοντέλα ικανά να
απεικονίσουν ρεαλιστικά το σηµερινό κλίµα της Γης χωρίς πολλές διορθώσεις και προσαρµογές.
Σύµφωνα µε το Εθνικό Κέντρο Έρευνας της Ατµόσφαιρας στο Μπόουλντερ του
Κολοράντο, όλα τα GCMs προβλέπουν αύξηση της θερµοκρασίας της Γης, αλλά µπορούν να
δώσουν µόνο τα όρια µέσα στα οποία θα κυµανθεί η προβλεπόµενη θερµοκρασιακή µεταβολή.
Βέβαια, όλα τα κλιµατικά µοντέλα εµπεριέχουν και ορισµένους περιορισµούς, µε
σηµαντικότερους τους ακόλουθους:
Η περιορισµένη διακριτική ικανότητα των παγκόσµιων κλιµατικών µοντέλων οδηγεί στο
23
να µη µπορούν να απεικονιστούν επακριβώς πολλά γεωγραφικά χαρακτηριστικά όπως επίσης
και οι αλληλεπιδράσεις ανάµεσα στην ατµόσφαιρα και την επιφάνεια της Γης.
Οι φυσικές διακυµάνσεις του κλίµατος σε τοπικό επίπεδο είναι πολύ µεγαλύτερες από αυτές
που προβλέπονται από το µέσο κλίµα ηπείρων ή ευρύτερων περιοχών.
Η δράση των αεροζόλ δεν µπορεί να ληφθεί υπόψη στα παγκόσµια µοντέλα, παρά µόνο µε
απλοποιηµένο τρόπο.
Οι αλλαγές στη χρήση της Γης -όπως η αποδάσωση και η ερηµοποίηση- δεν λαµβάνονται
συχνά υπόψη, παρόλο που επηρεάζουν καθοριστικά το κλίµα.
Παρόλο, όµως, που υπάρχουν οι προαναφερόµενοι περιορισµοί, οι επιστήµονες
υποστηρίζουν ότι τα αποτελέσµατα των GCMς είναι αξιόπιστα όσον αφορά στις
µακροπρόθεσµες κλιµατικές αλλαγές και παραµένουν τα καλύτερα εργαλεία για την πρόβλεψη
των µελλοντικών κλιµατικών αλλαγών σε τοπικό επίπεδο.
Εντούτοις τα αποτελέσµατα αυτών των µοντέλων "πρέπει να εκλαµβάνονται ως σενάρια
των πιθανών µελλοντικών κλιµατικών αλλαγών και όχι ως σίγουρες προβλέψεις". ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΡΚΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΠΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ, ΜΠΟΟΥΛΝΤΕΡ, ΚΟΛΟΡΑΝΤΟ
Εικόνα 8: Με δεδοµένο τον αναµενόµενο διπλασιασµό του διοξειδίου του άνθρακα µέχρι το 2100, η µέση θερµοκρασία του Ιουλίου στις Ν.Α. ΗΠΑ αναµένεται να αγγίξει τους 37 οC, µια αύξηση 20% σε σχέση µε σήµερα Εικόνα 9: Χρησιµοποιώντας τα δεδοµένα για τα αέρια του θερµοκηπίου από το 1850, το µοντέλο της GFDL/NOAA έκανε εκτιµήσεις για τη θερµοκρασία, που πρoσεγγίζουν τις σηµερινές µετρήσεις. Με την αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα, όπως προβλέπει το µοντέλο, οι θερµοκρασίες θα συνεχίσουν την ανοδική τους πορεία.
24
Ε. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ¨ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ"
Οι αναµενόµενες µεταβολές στη θερµοκρασία
Οι περισσότεροι ειδικοί στο κλίµα θεωρούν σήµερα ως βασική επίπτωση µια µέση
αύξηση της θερµοκρασίας της Γης µε έµφαση στα άκρα του πλανήτη, µια αύξηση, δηλαδή, η
οποία θα είναι µικρή σχετικά στους Τροπικούς και θα αυξάνεται δραστικά καθώς µεγαλώνει το
γεωγραφικό πλάτος.
Οι διαρκώς αυξανόµενες συγκεντρώσεις των αερίων του θερµοκηπίου µπορούν από µόνες τους
να προκαλέσουν αύξηση της θερµοκρασίας στη Μεσόγειο, σε παρόµοια µάλιστα επίπεδα µε
αυτά που θα παρατηρηθούν σε παγκόσµια κλίµακα.
Τα αποτελέσµατα που προκύπτουν από τέσσερις πρόσφατες µελέτες δείχνουν ότι οι
θερµοκρασίες στη Μεσόγειο µπορούν να αυξηθούν κατά 3,5 οC µέχρι το δεύτερο µισό του
21ου αιώνα, ως αποτέλεσµα του διπλασιασµού του CO2 (Wigley,1992). Σύµφωνα µε τρεις
µελέτες που υιοθετούν το µοντέλο της βαθµιαίας αύξησης των συγκεντρώσεων του CO2,
περίπου η µισή από αυτή την αύξηση - από 1,4 οC έως 2,6 οC - µπορεί να συµβεί µέχρι το
2020 (Rosenzweig and Tubiello, 1997)
Αν υποθέσουµε ότι οι εκποµπές των αεροζόλ σταθεροποιηθούν στα επίπεδα του 1990, τότε οι
θερµοκρασίες αναµένεται να αυξηθούν σε παγκόσµια κλίµακα από 1,6 εως 3,5 οC µέχρι το
2100, µε πιθανότερη τιµή αυτή των 2,5 οC. Από την άλλη πλευρά, αν οι εκποµπές των αερίων
του θερµοκηπίου πλησιάσουν τις µέγιστες τιµές που προβλέπονται στα σενάρια της IPCC, τότε
οι αναµενόµενες αυξήσεις στη θερµοκρασία θα είναι ακόµα µεγαλύτερες, φτάνοντας µέχρι και
4,5 οC το 2100.
25
Μεταβολές στην Εµφάνιση Ακραίων Φαινοµένων
Aκραίο καιρικό φαινόµενο ονοµάζεται ένα φαινόµενο το οποίο δεν έχει επαναληφθεί ή
έχει πολύ µικρό βαθµό επανάληψης, δηλαδή συµβαίνει µια φορά στα 50-100 χρόνια.
Καθώς µεταβάλλεται το κλίµα, η συχνότητα εµφάνισης ακραίων φαινοµένων στην περιοχή της
Μεσογείου αναµένεται να µεταβληθεί τόσο λόγω των αλλαγών του µέσου κλίµατος όσο και
λόγω των σχετικών κλιµατικών διακυµάνσεων.
Οι θερµότερες συνθήκες που αναµένεται να επικρατήσουν στην
περιοχή της Μεσογείου θα αυξήσουν τη συχνότητα εµφάνισης
ταχύτητας και διεύθυνσης ανέµου, ειδικούς ανιχνευτές θερµοκρασίας (µέγιστης-ελάχιστης-
µέσης /1ώρα), ειδικούς ανιχνευτές υγρασίας και όργανο καταγραφής διαστηµάτων βροχής.
Φωτογραφία 7: Τι είναι µετεωρολογικός σταθµός
48
Αργότερα στο Περιβαλλοντικό Κέντρο, οι οµάδες ελέγχουν την ορθότητα των σηµειώσεων
τους στα φύλλα εργασίας και συµπλήρωσαν το έντυπο αξιολόγησης του Προγράµµατος.
Φωτογραφία 8 : Πως λειτουργεί Φωτογραφία 9: Μετρήσεις ανέµου, υγρασίας
Φωτογραφία 10 : Πως λειτουργεί το βροχόµετρο
49
…..Όσα είδαµε εκεί µας έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση και προκάλεσαν τον θαυµασµό όλων µας, πλουτίζοντας έτσι
τις γνώσεις µας.
….Η επίσκεψη αυτή αποδείχτηκε για µας πολύ ενδιαφέρουσα και επιµορφωτική.
…..Γενικά, αυτή η εκδροµή ήταν µια εκδροµή η οποία πρόσφερε πολλές γνώσεις στα παιδιά σχετικά µε το περιβάλλον και κατά τη γνώµη µου καλό θα ήταν τέτοιου είδους εκδροµές να γίνονται συχνότερα.
…Κατά τη γνώµη µου, από την εκδροµή αυτή αποκόµισα πολλές γνώσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και τους τρόπους διατήρησής του, απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωσή µας στη Γη.
Ο λόγος, που συµµετείχα σε αυτή την εκδροµή, δεν ήταν για να χάσω σχολείο, αλλά για να µάθω περισσότερα πράγµατα για τον κόσµο που ζούµε και πώς µπορούµε να τον κάνουµε καλύτερο. Ευχαριστώ για την ευκαιρία και την βοήθεια.
...Η επίσκεψή µας στο ΚΠΕ Στυλίδας -Υπάτης ήταν εξαιρετικά ενηµερωτική. Οι υπεύθυνοι ήταν αρκετά φιλικοί και µας πρόσφεραν πολλές γνώσεις µε το πλούσιο ενηµερωτικό τους υλικό για το φαινόµενο του θερµοκηπίου. Επίσης, µας έδωσαν την ευκαιρία να διατυπώσουµε τις απορίες µας και φρόντισαν να µας απαντήσουν πρόθυµα και µε απλό τρόπο.
…Από αυτή την εκδροµή έµαθα πάρα πολλά πράγµατα, τα οποία δεν γνώριζα, και ενθουσιάστηκα πολύ.
…Ευχαριστούµε τις καθηγήτριές µας, που οργάνωσαν και µας συνόδεψαν σε αυτή την εκδροµή, όπου µάθαµε τόσα πολλά για το περιβάλλον και πως ο άνθρωπος το καταστρέφει.
50
Β . ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Κάθε φορά που ανοίγουµε τον διακόπτη του ηλεκτρικού, κάθε φορά που
µαγειρεύουµε, που ανοίγουµε το ψυγείο ή την τηλεόραση καταναλώνουµε ενέργεια. Ενέργεια
που έχει παραχθεί σε κάποιο σταθµό ηλεκτροπαραγωγής ρυπαίνοντας το περιβάλλον.
Στα πλαίσια αυτών των σκέψεων, η περιβαλλοντική οµάδα έφτιαξε ένα ερωτηµατολόγιο
δραστηριοτήτων χρήσης ενέργειας στο οποίο καλείται κανείς να απαντήσει σχετικά µε την
καθηµερινή εφαρµογή τους .
Όλοι οι µαθητές της οµάδας ζήτησαν από συγγενείς, φίλους και γείτονες να απαντήσουν στο
ερωτηµατολόγιο αυτό, ώστε να αποκτήσουµε µία ενδεικτική εικόνα του τρόπου χρήσης της
ενέργειας από τους κατοίκους του Καρπενησίου.
Το πλήθος των ερωτηθέντων ανέρχεται στους 38 και είναι στο σύνολό τους ενήλικοι.
1 . ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ : ΠΩΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩ ΤΗΝ
ΕΝΕΡΓΕΙΑ
1.Όταν έχω χρόνο περπατώ ή πηγαίνω µε το ποδήλατο
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
2. Σβήνω την κουζίνα και το θερµοσίφωνα όταν δεν τα χρειάζοµαι
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
3. Κλείνω τη βρύση όταν κάνω σαπουνάδα στη µπανιέρα
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
4. Αφήνω τη βρύση ανοιχτή όταν βουρτσίζω τα δόντια µου
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
8 1615
33 5 0
625 7
10 21 8
51
5. Κλείνω τα φώτα του σπιτιού που δεν χρειάζονται άµεσα
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
6. Όταν είναι ενεργοποιηµένη η κεντρική θέρµανση αφήνω τα παράθυρα ανοικτά
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
7. Η τηλεόραση, το στερεοφωνικό κ.λ.π δεν κλείνουν ποτέ αλλά παραµένουν σε αναµονή , µέχρι την
επόµενη χρήση
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
8. Μαγειρεύω διαφορετικό φαγητό για κάθε γεύµα
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
9.Συνοµιλώ στο τηλέφωνο πολύ συχνά και για αρκετή ώρα
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
10. Γράφω πάντοτε και στις δύο πλευρές της σελίδας
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
12.Συλλέγω τα άχρηστα χαρτιά, περιοδικά, τα γυάλινα µπουκάλια και αλουµινένια κουτιά
και τα στέλνω για ανακύκλωση
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
13.Αγοράζω προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον, π.χ σπρέι που δεν βλάπτουν το Οζον
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
28 5 5
1 33 4
6 26 6
22 6 10
9 22 7
20 126
5 25 8
19 11 8
52
14. ∆εν καταναλώνω άσκοπα βενζίνη
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
15. Καίω συχνά τα ξερά κλαδιά και τα ξερά φύλλα της αυλής ή του κτήµατός µου
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
16. Χρησιµοποιώ την ηλιακή ενέργεια για θέρµανση νερού
ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
17. Μου αρέσει να αγοράζω προϊόντα τα οποία πολλές φορές δεν χρειάζοµαι απαραίτητα ΝΑΙ ΟΧΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ
24 7 7
8 22 8
15 17 6
9 17 12
53
2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
54
55
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων έχει συνείδηση της εξοικονόµησης ενέργειας
και νερού, αλλά υπάρχει και ένα ποσοστό, µικρό σχετικά, το οποίο αδιαφορεί
ή αγνοεί το κόστος που έχει στο περιβάλλον η σπατάλη ενέργειας.
Παρατηρείται ότι ένα σηµαντικό ποσοστό των ερωτηθέντων προτιµούν τη
µετακίνηση στη πόλη µε το αυτοκίνητο (>40% συµπεριλαµβανοµένων και
αυτών που απάντησαν µερικές φορές). Όµως επίσης, ένα 40% προτιµά να
περπατήσουν ή να κινηθούν µε ποδήλατο για τις σύντοµες διαδροµές.
Είναι γνωστό ότι οι ελληνικοί δρόµοι δε διευκολύνουν τους ποδηλάτες και
τους πεζούς! Είναι αναµενόµενο, λοιπόν, να χρησιµοποιείται το αυτοκίνητο
πολύ συχνά, προκαλώντας κυκλοφοριακή συµφόρηση στο κέντρο της πόλης
µας. Αυτή η συνήθεια συµβάλλει στην αύξηση των εκπεµπόµενων αερίων του
θερµοκηπίου.
Σχετικά µε τη χρήση του τηλεφώνου, της θέρµανσης και των ηλεκτρικών
συσκευών, παρατηρείται ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων δρα
συνετά και ορθολογικά. Αυτό πιθανώς να συµβαίνει λόγω κόστους,
ενώ σχετικά µε τη διατροφή τους συµπεριφέρονται τελείως διαφορετικά, αφού
η ποικιλία του φαγητού στα γεύµατα αυξάνει την καταναλισκόµενη ενέργεια.
Αφού δεν υπάρχει Πρόγραµµα Ανακύκλωσης στην πόλη του Καρπενησίου, το
µεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων του δεν ανακυκλώνει το χαρτί, το γυαλί, το
αλουµίνιο κ.λ.π. Εποµένως, η ανακύκλωση δεν έχει γίνει προς το παρόν µία
συνειδητή καθηµερινή δραστηριότητα. Ποιος φταίει; Ο ∆ήµος…….; Η έλλειψη
ενηµέρωσης του πολίτη……;
Οσο αφορά στην καταναλωτική συµπεριφορά σε προϊόντα φιλικά στο
περιβάλλον (π.χ σπρέι που δεν βλάπτουν το Οζον, προϊόντα σε ανακυκλώσιµες
συσκευασίες, οικολογικά απορρυπαντικά κ.λ.π.), οι µισοί αδιαφορούν και οι
56
άλλοι µισοί εµφανίζονται προσεκτικοί και επιλεκτικοί στα προϊόντα που
αγοράζουν. Βέβαια, πολλά από τα οικολογικά προϊόντα δεν είναι ευρέως
γνωστά στους καταναλωτές, λόγω έλλειψης διαφήµισης, ή είναι πιο ακριβά,
καθώς επίσης µπορεί και η παραγωγή τους να είναι µικρή και τα σηµεία
πώλησή τους περιορισµένα.
Αν και το µεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων χρησιµοποιεί πολύ συχνά
αυτοκίνητο, παρόλ' αυτά προσπαθούν να οδηγούν κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να
µην την καταναλώνουν άσκοπα βενζίνη.
Αν και είναι συχνό φαινόµενο να καίνε οι αγρότες ξερά κλαδιά και χόρτα, το
µεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων (58%) είπαν όχι σε αυτή τη τακτική.
Υπάρχει ένα σηµαντικό ποσοστό (40%) ατόµων που απάντησε θετικά.
Η άσκοπη καύση νεκρής φυτικής ύλης αυξάνει τα αέρια του θερµοκηπίου στην
ατµόσφαιρα, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί πολύ συχνή αιτία πυρκαγιάς.
Είναι γεγονός ότι οι πολίτες αυτής της χώρας δεν ενηµερώνονται επαρκώς για
τις επιπτώσεις των δραστηριοτήτων τους στο περιβάλλον ή, αν γνωρίζουν,
απλώς τις αγνοούν, συµβάλλοντας µακροπρόθεσµα στη ρύπανση του πλανήτη
µας.
Η υπερκατανάλωση ακολουθείται ως πρακτική, συνειδητά και όχι, από το 50%
περίπου των ερωτηθέντων. Είναι γνωστό ότι υπερκαταναλώνοντας αγαθά
ουσιαστικά συµβάλλουµε στην αύξηση της ενέργειας που δαπανάται για την
παραγωγή τους, άρα αυξάνονται και οι εκποµπές αέριων ρύπων στην
ατµόσφαιρα. Γι' αυτό, σκεφτείτε πριν αγοράσετε.!! Προτού ψωνίσετε,
καταγράψτε τι έχετε και τι πραγµατικά χρειάζεστε. Μην πετάτε τα
αντικείµενα που αγοράσατε κάποια δεδοµένη στιγµή και δεν χρειάζεστε
πλέον. Μπορεί να είναι χρήσιµα για κάποιον φίλο σας.
Η χρήση της ηλιακής ενέργειας, που είναι πολύ σηµαντική ως τρόπος µείωσης
εκποµπής των αερίων του θερµοκηπίου, δεν είναι διαδοµένη στο Καρπενήσι
αρκετά . Μόνο το 39 % φαίνεται να εκµεταλλεύεται συστηµατικά την ενέργεια
του ήλιου. Πιθανώς λόγω των επικρατούντων καιρικών συνθηκών;
57
4. ΕΝΑΣ Ο∆ΗΓΟΣ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Για κάθε κιλοβατώρα που καταναλώνουµε, πάνω από ένα κιλό διοξειδίου του
άνθρακα εκλύεται στην ατµόσφαιρα.
Εξοικονοµώντας λοιπόν ενέργεια, όχι απλώς κερδίζουµε χρήµατα, αλλά συµβάλλουµε και στην
προστασία του περιβάλλοντος.
Σε παλιές κατοικίες µπορούµε να µειώσουµε τη κατανάλωση ενέργειας µέχρι και 60%, ενώ σε
νέες κατοικίες η κατανάλωση µπορεί να µειωθεί ακόµα και σε ποσοστό 90% µε σωστό
σχεδιασµό. Πολλά από τα µέτρα αυτά κοστίζουν ελάχιστα, ενώ αποδίδουν άµεσα.
Οι δυνατότητες για εξοικονόµηση ενέργειας είναι σχεδόν απεριόριστες. Ας δούµε κάποιες απλές
συµβουλές που µπορούµε να εφαρµόσουµε όλοι µας:
Φωτισµός
Το φυσικό φως είναι αναντικατάστατο. Μην το εµποδίζετε να µπαίνει στο
εσωτερικό του κτιρίου σας. Μην ξεχνάτε να σβήνετε όσα φώτα δε σας χρειάζονται. Οι ανοιχτόχρωµοι τοίχοι φωτίζουν τους χώρους και κάνουν το τεχνητό φωτισµό
λιγότερο απαραίτητο.
Τοποθετείστε τους πάγκους εργασίας ή τα γραφεία δίπλα στα παράθυρα. Αλλάξτε τους κοινούς λαµπτήρες πυρακτώσεως µε νέους συµπαγείς λαµπτήρες
φθορισµού χαµηλής κατανάλωσης. Οι νέοι οικονοµικοί λαµπτήρες καταναλώνουν
4-5 φορές λιγότερη ενέργεια και διαρκούν 8-10 φορές περισσότερο.
Η αντικατάσταση των λαµπτήρων, σε ένα µεσαίου µεγέθους σπίτι, θα σήµαινε
3,5 τόνους λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα. Ακόµη και µε τις σηµερινές -σχετικά
υψηλές- τιµές τους συµφέρουν µακροπρόθεσµα, λόγω της οικονοµίας σε ηλεκτρικό
ρεύµα.
58
Ενέργεια από τον ήλιο
Τοποθετήστε ηλιακό θερµοσίφωνα. Πετυχαίνετε µέχρι
και 40% µείωση στο λογαριασµό του ηλεκτρικού και
εξοικονοµείτε µέχρι και 1500 κιλοβατώρες το χρόνο.
Κάθε φορά που κάνετε ένα ντους µε ζεστό νερό από τον
ήλιο, αποφεύγεται η έκλυση 3 κιλών διοξειδίου του
άνθρακα στην ατµόσφαιρα.
Σκεφτείτε σοβαρά να βάλετε ένα φωτοβολταϊκό σύστηµα
στο σπίτι σας. Τα φωτοβολταϊκά µετατρέπουν την ηλιακή
ενέργεια απ' ευθείας σε ηλεκτρική, χωρίς να ρυπαίνουν.
Θερµοµόνωση
Προσθέστε θερµοµόνωση. Ένα καλά µονωµένο σπίτι των 100 τ.µ.
έχει κέρδος 1.700 λίτρα πετρελαίου το χρόνο. Βάλτε διπλά κουφώµατα και τζάµια (ιδίως στα βόρεια ανοίγµατα). Κλείστε τις χαραµάδες.
Μονώστε το θερµοσίφωνα σας και τις σωληνώσεις τυλίγοντας τα µε
ένα στρώµα µονωτικού.
Θέρµανση
Μια θερµοκρασία γύρω στους 18-19 βαθµούς είναι αρκετή για να
νιώθουµε άνετα στο χώρο µας. Η περιττή ζέστη, όχι µόνο αποτελεί
σπατάλη αλλά µπορεί να προκαλέσει ακόµα και δυσφορία.
Μειώνοντας τη θερµοκρασία του λέβητα κατά ένα µόλις βαθµό,
εξοικονοµούµε 7% των καυσίµων.
Φροντίστε για τη συντήρηση του λέβητα-καυστήρα δύο φορές το
χρόνο. Αν η απόδοσή του δεν ξεπερνά το 70%, είναι καιρός να τον
59
αλλάξετε. Σε δύο-τρία χρόνια θα έχετε κάνει απόσβεση των εξόδων
αγοράς του από την οικονοµία στα καύσιµα.
Μη χρησιµοποιείτε άσκοπα ηλεκτρικά θερµαντικά σώµατα και
θερµοσυσσωρευτές. Καταναλώνουν διπλάσια ενέργεια.
Μη σκεπάζετε τα καλοριφέρ.
Το χειµώνα κλείνετε τα πατζούρια και τις κουρτίνες το βράδυ, για
να κρατήσετε τη ζέστη στο χώρο σας. Σε αντίθεση µε το χειµώνα,
το καλοκαίρι κρατάτε κλειστές τις εσωτερικές πόρτες.
∆ροσισµός
Το καλοκαίρι, κρατήστε τον ήλιο έξω από τα κτίρια τοποθετώντας
σκίαστρα κάθε τύπου.
Αντί για air-condition αξιοποιήστε τις δυνατότητες του φυσικού
δροσισµού. Αν παρόλ' αυτά διαθέτετε ήδη κλιµατιστικό, φροντίστε
να τοποθετήσετε ένα σύστηµα αυτοµατισµού που µπορεί να µειώσει
την κατανάλωσή σας κατά 20% περίπου.
Προτιµήστε ανεµιστήρες οροφής, που µπορούν να ρίξουν εύκολα τη
θερµοκρασία στον χώρο σας κατά 3 βαθµούς, χωρίς να καταναλώσουν
τόσο πολλή ενέργεια, όπως τα κλιµατιστικά.
Φυτέψτε φυλλοβόλα δένδρα σε αυλές, κήπους, πεζοδρόµια,
ακάλυπτους χώρους. Αφήστε αναρριχώµενα φυτά να αγκαλιάσουν
πέργκολες και τοίχους.
Προτιµάτε ανοιχτόχρωµα χρώµατα για το βάψιµο των εξωτερικών
σας τοίχων. Αποµακρύνουν τη ζέστη.
60
Ηλεκτρικές συσκευές
Όταν αγοράζετε ηλεκτρικές συσκευές προσέχετε την ενεργειακή τους
κατανάλωση. Θα εκπλαγείτε µε τις διαφορές που έχουν µεταξύ τους
οι διάφορες µάρκες. Στα ψυγεία π.χ. υπάρχει επιπλέον ειδική
σήµανση για την απόδοσή τους, που επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Κάνετε συχνά απόψυξη του ψυγείου σας και µην ανοίγετε άσκοπα τις
πόρτες του.
Οι 60 βαθµοί είναι αρκετοί για να καθαρίσουν τα ρούχα σας στο
πλυντήριο. Η πρόπλυση δεν είναι πάντα αναγκαία. Ο κάδος του
πλυντηρίου σας να είναι πάντα γεµάτος.
Μην αφήνετε την τηλεόραση, το στερεοφωνικό ή άλλες ηλεκτρικές
συσκευές σε κατάσταση αναµονής (stand by). Καταναλώνουν ρεύµα!