D e rij ke verscheidenheid van migraÍttentalen Y,. r,9-6-y,l ERTEL DAT je eenboek schrijft over de talen van migranten',schrijft free- lance journalist Gaston Dorren, 'en iedereen gaatervanuit dat het zal gaan ovet detaal-problemenvan migranten. Over slechtNederlands, so- ciale achterstand en, voor je het weet, over jonge Marokkaanse en Antilliaan- se criminelen.' Het bijzondere van Dorrens boek Nieuwe tongen (ultgegeven in samen- werkingmethet multiculturele instituut Forum) is dat taalproblemen pasin het laatste hoofdstukter sprake komen. In de restvan het boek vertelt Dorren met aanstekelijk enthousiasme en in een opvallendsoepele stijl over geschiede- nis, gebruik,grammatica, uitspraak en woordenschat van. acht exotische nieuwkomers in Nederland en Vlaan- deren: Turks, Koerdisch, Rif-Berbers, Marokkaans-Arabisch, Chinees, Sra- nan, Papiamentu, en de Kongolese taal Lingala. Die keuzestaatgarantvoor een ver- blu,ffende variëteit aan taaltypen,die op éénna radicaal verschillen van het Ne- derlands.In Nederlandse oren klinkt het Koerdisch nog het meest ver- trouwd: het Koerdische ntt en min en het Nederlandse nieuw en mijn, bij- voorbeeld, hebben dezelfde voor- ouders.De Koerdische grammatica is niet eenvoudig, maar lang zo'weemd niet als die van het Turks, dat met aan elkaar geplakte achtervoegsels woor- den maakt die in het Nederlands met een hele zin moetenworden vertaald. Chinees is lastigdoor zijn toonhoog- teverschillen en zijn oeroudeplaatjes- schrift. Betrekkelijksimpelis alleende grammatica van het Papiamentu en Sranan, twee talen die ontstaan zijn onder Afrikaanse slaven in het Cari- bischgebied, met een woordenschat die een mengelmoes is van elementen uit verschillende talen. Door die verscheidenheid aan taalty- pen morrelt Nieuu.te tongen voortdu- rend aan de vanzelfsprekendheid van het Nederlandse systeem. Dat het Ne- derlands meervouden maakt door Advertentie woorden te verlengen (huis, huizen), meeverbonden taaltrotsbij aanhet be- bijvoorbeeld,blijkt maar een van de houd van de taal. mogelijkheden. In het Arabischveran- De toekomst van de anderetalen is derïfiIm in aflam, in het Rif-Berbers is minder zeker.Lingala zal snelverdwij- een huis taildart, maar huizen tudrin. nen, omdat Kongolezen in Belgiëster- Het kan nogbuitenissiger: er zijn ook ker hechten aan het Frans en dat ook talen die bij meervouden eenverplicht aan hun kinderen leren. Papiamentu 'maatwoord' eisen, zoals Mandarijn- heeft zelfs op CuraEao, waar het de Chinees. Een Nederlander mag het belangrijkste moedertaal is, een onder- overdiestuksueehebben of overdrie geschikte statusin het onderwijs, en koeien, maar een Mandarijn-spreker maakt daardoor in Nederland weinig moet een woord als 'stuks' gebruiken. kans.Koerdisch is eentwijfelgeval: dat Van die 'maatwoorden'ziin er 55. Zo detaal in Turkije met harde hand wordt hoort tiáo bij langedunnevoorwerpen onderdrukt (Dorren spreekt van 'lin- als een slang,een straat en een bam- guibide'), zou haar juist nog sterkertot boestok,maar ook wetten en neus- eengekoesterdeuitingvaneigenidenti- hoorns worden geteld. met tirio. teit kunnen maken, ook voor Koerden Wie zich voorstelt dat hij dergelijke in het buitenland. \Mezensvïeemde systemen onder de Ook immigranten die hun oudemoe- knie zou moeten krijgen,kan zich beter dertaal generaties lang behouden, zul- voorstellen wat Nederlands zo moeilijk len volgensDorren even goed Neder- maaktvoor buitenlanders. Natuurlijk is lands leren. Dat optimisme zal niet ie- hetverschiltussendeenhetlastig,maar dere onderwijzer en leerplichtambte- wie staater als moedertaalspreker ooit naar delen. Wie detoekomst wat zorge- stil bij eenduivels ingewikkeld woordje lijker inziet, kan meer dan Dorren doet als er? Legmaareens uit waarom je wel de nadruk leggen op hoge percentages zegt:'Er klonk'een sehot', en niet: 'Een allochtone -spijbelaars -en voortil'dige schot klonk', schoolverlaters, en op de kloof tussen Ook Nederlandse klinkerszijn onver- 'mtarte' en 'witte' scholen. wachtestruikelblokken.Maarliefstzes- In de inleiding van Nieuwe tongen tien klinkers heeft het Nederlands, een spreekt Dorren de hoop uit dat zijn aantal dat bij de talen in Donens boek boek de rijkdom van migrantentalen alleenwordtgeëvenaarddoorhetKan- aantoont en eventuele irritatie over tonees. Onder die klinkers bevinden slecht Nederlandsverzacht. Dat lijkt zichnotoiretongbrekersals óeui,maar een vrome multiculturele wens:het is ook het verschil tussenkorte en lange de waag of iemand die vooroordelen klinkers (man, maan) kan lastig zijn koestert over de taal en taalvaardigheid voor sprekers van eentaal die zo'nver- schil niet kent. Het Rif-Berbers heeft maarvier klinkers.Omdat je oren daar- naar gaan staan, horen Marokkanen aanvankelijk de verschillen niet eens. In een zin met zes verschillende klin- kers als 'Jij hebt een heel mooi huis' horen ze er maar vier: 'Jaj habt 'n hiel moej haws.' En toch, zegt Dorren in het laatste hoofdstuk,zullenze het uiteindelijk al- lemaal leren. De eerste generatie mis- schien niet, en zeker niet vlekkeloos. Maar de tweedegeneratie mixt vlotjes Nederlands en Turks,of Nederlands en Berbers,en voor de derde en vierde begintde oorspronkelijke taal al te ver- vagen. De snelheid waarmee dit proceszich voltrekt, hangt onder meer af van de van migranten, geihformeerd wil wor- den over de klinkerharmonie in het Turks of de Papiamentu-spellingstrijd op de Antillen. Maar voor taallie{hebbers is I'{ieuute tongeneen aanwinst, die tussen andere populariserende boeken op dit gebied opvalt doordat de technische kant van taal, het mechaniek van klanken en constructies, er niet in verwaarloosd wordt: hoe worden klinkers en mede- klinkers a€tÍreengeregen tot woorden, hoe wordt een enkelvoud meervoud, eenbevestiging eenwaag?Nieuweton- gezis een verrassend rijk, leesbaar boek over taal - niet alleen die van migran- ten. PeteÍBurgeÍ status die de migrantentaal in het moe- derland geniet. De grootste overlevings- kansen geeft Dorren Turks en Chinees: beide talen hebben een lange traditie, ook alsgeschreven taal.Bovendien dra- gen bij Turken nationalismeen daar- Gaston Dorren: Nieuwe tongen - De talen van migranten in Nederland en Vlaanderen. Sdu/Standard/Forum; 280 pagina's; f 3e,eo. ISBN 90 57 97019 8.