አህባሽና - bilal.link · 6 ሉያይህ ፇሌጎ አሌቻሇም። ታሊቁ ብርሃንህ፣ መሇኮታዊ ግዛፇትህ አስዯምሞት ራሱን ሳተ። አንተ

0

1

አህባሽና የአሊህ ባህሪያት (ሇማምታቻዎቻቸው የተሰጠ ምሊሽ)

ጥንቅር፡- አሔመዱን ጀበሌ

የካቲት 2004

2

ማውጫ ርዔስ ገጽ 1. .ማውጫ……………………………………….……………..…......2

2. መግቢያ……………………………………………………………...5

3. አህባሽና የአሊህ ባህሪያት……………...…………………………….11

4. አሊህ(ሱ.ዏ) ከሁለም በሊይ ነው ስንሌ? …………………………..15

5. የባህሪው አስፇሊጊነት........…………………………………….......16

6. "አሊህ በሁለም ቦታ ይገኛሌ"? ………………………………...…20

7. ግሌጽ ማስረጃዎች ………………………………………………..24

ሀ) ተፇጥሯዊ ማስረጃ.……………………………………………….24

ሇ) የጸልት ማስረጃ.…………………………………………………..25

ሏ) ልጂካዊ ማስረጃ…………………………………………………..26

መ) የሚዔራጅ ማስረጃ.……………………………………………….27

ሠ) ቁርኣናዊ ማስረጃ.…………………………………………………28

ረ) የሏዱስ ማስረጃ.…………………………………………………...33

8. ቀዯምት ነቢያት ምን ብሇው ነበር?………………………………..41

ሀ) ነቢዩ ኢብራሂም (ዏ.ሰ)…………………………………………….41

ሇ) ነቢዩ ሙሳ (ዏ.ሰ)………………………………………………….42

9. የነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ባሌተቤቶች ምን አለ?……………………………45

ሀ) ዖይነብ ቢንት ጀሔሽ (ረ.ዏ).……………………………………….45

ሇ) ኡሙ ሰሇማ (ረ.ዏ)………………………………………………..46

ሰሒባዎች(ረ.ዏ) ምን አለ?.…………………………………………47

ሀ) አቡበክር አስ-ሲዱቅ (ረ.ዏ)……………………………………...…47

ሇ) ዐመር ኢብኑሌ ኸጣብ (ረ.ዏ)……………………………………..47

ሏ) ዐስማን ኢብኑ ዏፊን (ረ.ዏ)………………………………………48

3

መ) ዏብዯሊህ ኢብኑ ዏባስ (ረ.ዏ).……………………………………...48

ሠ) ዏብዯሊህ ኢብኑ መስዐዴ (ረ.ዏ)..………………………………....49

10. ቀዯምት የኢስሊም ሉቃውንት ንግግር.……………………………49

ሀ) አቡሌ-ዒሉያ..………………………………………………………49

ሇ) ሙጃሂዴ…………………………………………………………..49

ሏ) ዏብዯሊህ ኢብኑ ሙባረክ …………………………………………50

መ) ኢማም አሌ-አውዙዑ……………………………………………..50

11. የመዛሀብ ባሇቤቶች ምን አለ? ………………………………….51

ሀ) ኢማም አቡ ሏኒፊ ምን አለ?.……………………………………51

ሇ) ኢማም ማሉክስ ምን አለ?..………………………………………52

ሏ) ኢማም ሻፉዑስ?..………………………………………………...53

መ) ኢማም አሔመዴስ? ……………………………………………..53

12. ላልች ሉቃውንትስ ምን አለ?………………………………….54

ሀ) ኢስሏቅ ኢብኑ ራህዊያ..………………………………………….54

ሇ) ኑዏይም ኢብኑ ሏምማዴ.………………………………………...54

ሏ) ኢማም ቁርጡቢ..…………………………………………………55

መ) ኢማም ቲርሚዘ.………………………………………………...55

ሠ) ኢብኑ ጀሪር አ-ጦበሪ..……………………………………………55

ረ) ኢብኑ ኹዖይማ.…………………………………………………..55

ሸ) አቡሌ ሏሰን አሌ-አሽዒሪ..…………………………………………56

ቀ) ዏብደሌቃዴር ጄይሊኒ ምን አለ? ………………………………..57

13. መቶዎቹን ሇአብነት.………………………………………….....58

14. ሰማይ ምንዴነው?..……………………………………………...62

15. አሊህን የሚመስሇው የሇም!.…………………………………….62

16. በአሊህ ባህሪያት ሊይ መሠረታዊ መርሆች ……………………69

17. የአህባሽ ‹‹ሹብሃዎች››..………………………………………...70

4

18. ብዥታዎቻቸው…………………………………………………81

19. የቋንቋ ትርጓሜውስ?……………………………………………..85

20. አሊህ የት ነው ያሇው?…………………………………………....86

21. ጥያቄውስ?.……………………………………………………….93

22. የተሳሳተ ግንዙቤ…………………………………………………..94

23. ‹‹ተእዊሌ›› ?.. …………………………………………………..97

24. ሌዩ ዒሊማ ይኖራቸው ይሆን?.………………………………….100

25. "አሊህ የሇም" ወዯሚሌ?! ………………………………………103

26. በግሇሰቡ ሊይ ዴንበርን ማሇፊቸው!.……………………………104

27. ጥሊቻን ማስፊፊት ብቻ?..……………………………………….107

28. ‹‹ከኛ ውጭ ሁሊችሁም ካፉሮች ናችሁ!››..……………………..107

29. ማጠቃሇያ..………………………………………………………109

30. ጥቂት ምክር ሇአህባሾች . ……………………………………..111

31. ስሇአሔባሽ የዒሇም ዒቀፌ ዐሇሞች ፇትዋ.……………………..114

ሀ) ስሇአህባሽ የአዛሏሩ ፕሮፋሰር ዒሉ ጁሙዒህ ፇትዋ..………….114

ሇ) ሸይኽ ድክተር ሙሏመዴ ሰዑዴ አሌ-ቡጢ..…………………….116

ሏ) ሸይኽ ድክተር ወህባህ አሌ-ሏይሉ.……………………………117

መ) ሸይኽ ዩሱፌ አሌቋርዶዊ..………………………………………117

ሠ) የሳዐዱ ዒረቢያ የፇተዋ ምክር ቤት.……………………………118

ረ) በ“አህባሽ” ኑፊቄና ጥመት ሪያ የዒሇም ሙስሉሞች ምን

ይሊለ?………………………………………………....………………134

5

መግቢያ በአሊህ ስም እጅግ በጣም ሩህሩህ በጣም አዙኝ በሆነው።

አሊህ የተመሰገነ ይሁን! ያ ሁለን የፇጠረ! የሚያጠፊና የሚመሌስ!

የዒርሹ ባሇቤት! እዛነቱ ሰፉ! ቅጣቱ ብርቱ! የፇሇገውን ባርያውን ወዯ

መሌካም መንገዴ የሚመራ! እስሌምናን ከምንም በሊይ የመረጠ! ጸጋውን

ሁለ በውስጡ ያኖረ! ሙስሉሞችንም ከሔዛቦች ሁለ ምርጥ ያዯረገ!

ሙሏመዴን ታሊቅ ተምሳላት ያዯረገ! የመረጣቸውን ሰዎች

መሌዔክተኛውን እንዱመስለ፣ የተከበሩ ሶሒቦቻቸውን ደካ እንዱከተለ

የገጠመ! በዙቱ፣ በሥራዎቹ እና በመሌካም መገሇጫዎቹ የሚወዯስ!

በዙቱ፣ በተግባሩ እና በባህሪያቱ አንዴ ብቻ መሆኑን የመሰከረ!

‹‹አሊህ በማስተካከሌ የቆመ (አስተናባሪ) ሲሆን ከርሱ በስተቀር ላሊ አምሊክ

የላሇ መሆኑን መሰከረ፤መሊእክቶችና የእውቀት ባሇቤቶችም እንዯዘሁ

መሰከሩ፤ ከርሱ በስተቀር ላሊ አምሊክ የሇም፤አሸናፉው ጥበበኛው ነው።››

(ሱራ አሉ-ዑምራን፡18)

ብቸኛ፤ ሸሪካ የላሇው! ነጠሊ፤ አምሳያ የላሇው! የሁለ መሸሻ፤

ተቀናቃኝ የላሇው! የመጀመሪያው፤ ቀዲሚ የላሇው። ቀዲሚው፤

መጀመሪያ የላሇው። ዖውታሪው፤ መጨረሻ የላሇው። ከበፉትም ሆነ

ወዯፉት በምለዔ ባህሪያት የሚገሇፅ፣ ምለዔ እንዯሆነ የኖረ፤ ምለዔ ሆኖ

የሚኖር ብቸኛ ጌታ ነው! አሊህ ሆይ! ስሊንተ የሚናገሩ ምሊሶች፣ አንተን

የሚያሌሙ ሌቦች፣ ስሊንተ የሚጽፈ ብዔሮች፣ ስሊንተ የሚሰሙ

ጆሮዎች… አንተን ቢያውቁህ በፌጡር አንዯበት፣ በጠፉ ምሊሶች፣ ባዯፈ

ሌቦናዎች እንዯማትገሇፅ ሲያውቁ ይዯነብራለ! ያፌራለ! ከዘህ በፉት ሙሳ

6

ሉያይህ ፇሌጎ አሌቻሇም። ታሊቁ ብርሃንህ፣ መሇኮታዊ ግዛፇትህ

አስዯምሞት ራሱን ሳተ። አንተ በደንያ ዏይን አትታይም። በደንያ

አንዯበትህ የምስጢር ማንነትህ አይጋሇጥም። ስሊንተ የሚመራመሩ

አእምሮዎች ግርማህ መዯናገርን እንጂ ላሊን አይጨምርሊቸውም! ጥራት

ይገባህ! አንተ ብቻ እንጂ ያንተን ማንነት የሚያውቅ የሇም። ጥራት

ይገባህ! ስሊንተ የምናምነው በመጽሏፌህ ውስጥ እንዲሌከን የሚመስሌህ

እንዯላሇ ከማመን ጋር ነው። ማየትህ፣ መስማትህ፣ የበሊይነትህ፣ ቁጣህ፣

እዛነትህ፣ ውዳታህ፣ ፌቅርህ… እኛ እንዯምናውቀው የፌጡር ማየት፣

መስማት፣ እዛነት፣ ቁጣ፣ የበሊይነት፣ ውዳታ ወይም ፌቅር አይዯሇም።

ሌባችን ውስጥ የሚቀረጽ ማንኛውም ባህሪ ያንተ አይዯሇም። ምስጢርህን

የተነተኑ ሌቦች ሁለ ተሰበሩ! ስሊንተ የገሇጹ አንዯበቶች ሁለ ተረቱ!

ስሊንተ ያስተነተኑ አእምሮዎች ሁለ ተንዲሇጡ! የውስጥ ማንነትህን

ሇማወቅ የዲከሩ ሁለ ከመንገዴ ሊይ ቀሩ! አንተ ግን ሔያው ነህ።

አትቀየር። አትሞት። ሰማይን ፇጥረሃሌ፤ በምትፇሌግ ጊዚ ትቀይራታሇህ።

እንዲሌነበረች ታዯርጋታሇህ። ሰዎችን ፇጥረሃሌ፤ ከሔይወት በኋሊ ሞትን፣

ከወጣትነት በኋሊ እርጅናን ትሇውጥሊቸዋሇህ። ሁለም ይሞታሌ። አንተ

ግን አንተ ነህ። አትቀየር፤ አትሇወጥ! ማንነትህ ብ አዋቂዎችን

አዯናግሯሌ። እኛ ግን ስሊንተ የምንሇው አንተ የገሇፅከውን ብቻ ነው።

እንዱሁም ነቢያችን(ሶ.ዏ.ወ) ስሊንተ ካስተማሩን ዉጭ ስሊንተ ህሌዉና

አንፇሊሰፌም! አንተ ማንንም እንዯማትመስሌ እንመሰክራሇን። ሔያው

እንዯሆንክ እናምናሇን፤ ግን ሔያውነትህን የሚመስሌ ሔይወት ያሇው

የሇም! ቻይነትህን እናምናሇን፤ ችልታህን የሚጋፊ፣ ፌሊጎትህን የሚነቅፌ

የሇም! አዋቂነትህን እናምናሇን፤ ካንተም የሚዯበቅ የሇም! ሰሚነትህን፣

ተመሌካችነትህንና ተናጋሪነትህን እናምናሇን፤ ግን መስማትህን የሚመስሌ

መስማት፣ መመሌከትህን የሚመስሌ መመሌከት፣ መናገርህን የሚመስሌ

መናገር ያሇው የሇም! ‹‹የሚመስሇው ምንም ነገር የሇም። እርሱም

ሰሚው፣ ተመሌካቹ ነው፡›› (ሱራ አሌ-ሹራ፡11) ጌታችን ሆይ! አንተ ዖንዴ

7

ከመዴረስ ከሚያቅቡ አቀበቶች፣ መንገዴ ከሚያስቱ ስህተቶች፣ አንተን

ከሚያስከፈ እንቅፊቶች ጠብቀን! የምንሠራውን ሁለ ሇስሜታችን እና

ሇደንያ ሳይሆን ሊንተ ውዳታ ብቻ አዴርግሌን።

ከተውሑዴ ክፌልች አንደ በሆነው በአሊህ ስሞችና ባህሪያት ሊይ መከተሌ

ስሊሇብን ጎዲና የዘህ ኡማህ ሰሇፍች ብ ብሇዋሌ። ጽፇዋሌም። አሊህ

(ሱ.ወ) ሰው ስሇርሱ ጥሩ ግንዙቤ እንዱኖረው ሇማዴረግ ባወረዲቸው

መጽሏፍቹና በሊካቸው ነቢያት አማካኝነት ራሱን ገሌጿሌ። የሰው አዔምሮ

በዔውቀቱም ሆነ በአዴማሱ ዉስን ስሇሆነ ወሰን ስሇላሇው አሊህ ሇመገንዖብ

አይቻሇውም። ስሇዘህ የሰው ሌጅ የአሊህን ባህሪያት ከፌጡሮች ባህሪያት

ጋር እንዲያቀሊቅሌ፣ እንዲያመሳስሌ እና እንዲይምታታ በማሇት አሊህ

በችሮታው ከራሱ ባህሪያት ከፉልቹን በራሱ ሇሰው ሌጅ ገሌጿሌ። የአሊህ

ባህሪያት ከፌጡር ባህሪያት ከተመሳሰለበትና ከተምታቱበት የሰው

መጨረሻ ፌጡርን እንዯ አምሊክ አዴርጎ መያዛ ነው። በዘህ ሁኔታ

ፌጡርን እንዯ አምሊክ አዴርጎ መያዛ ነው ሇጣዕት አምሌኮ መሠረት

የሆነው። በሁለም አረማውያን ሃይማኖቶች ፌጡሮች የአሊህን ባህሪያት

በተከታዮቹ ተሰጥቷቸው በአሊህ ፇንታ ወይም ከአሊህ ጋር ይመሇካለ።

አሊህ ስሇራሱ በቁርኣኑ እንዯዘሁም ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) በሏዱሳቸው ስሇ

አሊህ ባህሪያት ከፉልቹን ገሌጸዋሌ። ሰሏቦችም አሊህ እና መሌዔክተኛው

በገሇጹት መሌኩ ያሇምንም ቅዴመ ሁኔታ አምነዋሌ። ከኛም የሚጠበቀው

እንዱሁ ማዴረግ ነው፡፡ታሊቁ ዒሉም ኢማም አሽ-ሻፉዑ (ረሑመሁሊህ)

እንዱህ ይሊለ፡-

آمنث باهلل وبما جاء عن هللا على مزاد هللا، وآمنث ) :قبه اإلب اىؾبفؼ سح هللا

(بزسىل هللا،وبما جاء عن رسىل هللا على مزاد رسىل هللا

8

"በአሊህ አመንኩ፤አሊህ ሉገሌጸው በፇሇገው መሌኩ ከርሱ በመጣውም

አመንኩ፤ በአሊህ መሌዔክተኛ አመንኩ፤እንዱሁም ከመሌዔክተኛው

በተነገረው እና መሌዔክተኛው ሉገሌጹት በፇሇጉት መሌኩ አምኛሇሁ።"1

መጨረሻው ያምርሇት የሚሻ ሁለ ሊፌታም ቢሆን ሉዖነጋው

የማይገባው አብይ ጉዲይ እያንዲንዶ ተግባሩም ሆነ አቋሙ ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ)

ካስተማሩት እና ሰሒቦቻቸው ከነበሩበት ጎዲና መግጠሙን ሉፇትሽ

እንዯሚገባው ነው። ስሇአሊህ ባህሪም ሆነ በአጠቃሊይ በኢስሊም ዉስጥ

የያዛነው አቋም የመሌክተኛውን ፇሇግ የተከሇ ስሇመሆኑን ሌንፇትሽ

ይገባሌ። ምክንያቱም ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ያስተማሩትን እና ሰሒቦች

የተረደበትን ጎዲና በመተው በዯካማ አእምሮው ሊይ የተንተራሰ

አመሇካከትን ማራመደ ውጤቱ የከፊ ይሆናሌ። ነቢያችንን(ሶ.ዏ.ወ)

ያስተማሩንን ይዖን በተግባር ስንከተሊቸው የአሊህን ዉዳታ እናገኛሇን።

አሊህ(ሱ.ወ) እንዱህ ሲሌ በቁርኣን ይገሌጻሌ፡-

‹‹በሊቸው፡-አሊህን የምታፇቅሩ ከሆናችሁ ተከተለኝ፤ አሊህ ያፇቅራችኋሌ፤

ኃጢአቶቻችሁንም ይምራሌ፤አሊህ መሒሪ፣አዙኝ ነው።››(ኣሉ-ዑምራን፡ 31)

ይህች መጽሏፌ ስሇአሔባሾች ማንነት፣ዒሊማና ታሪክ የምታብራራ

አይዯሇችም። ምስጋና ሇአሊህ ይገባውና ሔዛበ ሙስሉሙ ስሇአህባሽ

1 ኢብኑ ቁዲማ፣ዘም አታእዊሌ፣ ገጽ 7፤ኢብኑ ተይሚያ፣ሪሳሇቲሌ መዱናህ፣ ገጽ 31

9

ማንነት ዯህና ግንዙቤ አግኝቷሌ።2 ስሇሆነውም ስሇማንነታቸው ሳይሆን

የሔዛበ ሙሉሙን አንዴነት ሇመበታተን ከሚጠቀምበት ብዥታዎች

ዉስጥ ዋንኛውን ትዲስሳሇች። ቡዴኑ ከራሱ አመሇካከት ዉጭ ያለትን

ወገኖች በከሃዱነት በመፇረጅ አስገራሚ እርቀትን ተጉዝዋሌ። በተሇይም

በክህዯት ሇመፇረጅ ትሌቅ መሳሪያ አዴርጎ የሚጠቀመው አጀንዲ የአሊህን

ስሞችና ባህርያትን ጉዲይ ነው። በዋናነትንም የአሊህን ከፌጡራኑ የበሊይ

የመሆን ባህሪውን(ሲፇተሌ ዐለውን) ነው። በነጥቡ ሪያ በተሇያየ መሌኩ

ከጥንት ጀምሮ መሇስተኛ አሇመግባባቶች የነበሩ ቢሆንም እንዯ አህባሾች

ግን የተቃረናቸውን ሁለ በቀሊለ ‹‹ወሃቢያ›› ወዖተ የሚሌ ታፔሊ

በመሇጠፌ በከሃዱነት እስከ መፇረጅ የዯረሰ ቡዴን ያሇ አይመስሌም።

ምንም እንኳ የአህባሽ አንጃ የሚታገሌሇት ዒሇማ ላሊ ቢሆንም ሆን ብል

የሚያነሳቸው አንዲንዴ ነጥቦች በተራው ሙስሉም ሊይ ብዥታን ሲፇጥር

ይታያሌ። ይህች መጽሏፌ አህባሾች በክህዯት እስከ መፇረጅ የዯረሱበት

አቋም ከኢስሊም አንጻር ምን ሥፌራ እንዲሇው በማሳየት ማንነታቸውን

2ከጥቂት ወራት ወዱህ “አህባሽ” የሚባሇው ጀመዒ (አንጃ) የኢትዮጵያዊያን ሙስሉሞች የመወያያ አጀንዲ ሆኗሌ፡፡ አንጃው የተሇየ የእምነት ፌሌስፌና በመያ አይዯሇም ትኩረትን የሳበው፡፡ የጡዖቱ መነሻ የወቅቱ የኢትዮጵያ እስሌምና ጉዲዮች ምክር ቤት ሹማምንት የሁለም ሙስሉሞች ተወካይ መሆናቸውን ከቁም ነገር ሳያስገቡት በዒሇም ሪያ በኑፊቄ (heresy) እና ጥመት (deviation) የተወገዖውን የአህባሽ ጀመዒ የእምነት ፌሌስፌና በኢትዮጵያ ውስጥ የወዯፉቱ ብቸኛ የእስሌምና አቅጣጫ ሇማዴረግ ላት ተቀን በትጋት እየሰሩ መገኘታቸው ነው፡፡ ይህንን ጉዲይ እጅግ አነጋጋሪ ያዯረገው ዯግሞ “አህባሽ”ን የማንገሱ እቅዴ መጅሉሱ በሌዩ ሌዩ መዴረኮች በምክንያትነት ከሚያቀርበውና “የሀይማኖት ጽንፇኝነትን መዋጋት አሇብን” ከሚሇው ሀሳብ ጋር በጭራሽ የማይገናኝ መሆኑ ነው፡፡(ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ ሌቂዲህ 1432 ዒ.ሂ/ ጥቅምት 2004 ዒ.ሌ.፣ገጽ4)

10

ማጋሇጥን አሊማዋ አዴርጋሇች። የአሊህ ከዏርሽ በሊይ መሆን አህባሾች

እንዯሚለት ማስረጃ የላሇው(መጤ) ነው ወይንስ ነጥቡን ሽፊን አዴርገው

የሙስሉሙን አንዴነት ሇመበታተን የተነሱት አህባሾች ናቸው መጤ?

በዋናነት መጽሏፎ ስሇአሊህ (ሱ.ወ) ባህሪያት ሉኖረን ስሇሚገባን አቋም

መጠነኛ ግንዙቤ ማስጨበጥና አህባሾች ስሇሚያነሱት ብዥታ ተገቢ ምሊሽ

መስጠትን ዒሊማዋ አዴረጋሇች። መጽሏፌዋ ሙለ ሇሙለ የጥናትና

ምርምር ሥራ ሳትሆን በዖርፈ ካገኘሁት ንባብ የተውጣጣ የጥንቅር ሥራ

ነች። ሔዛበ ሙሉሙ ሊይ በአህባሾችና በተባባሪዎቻቸው ሊይ ከተጋረጠበት

የመከፊፇሌ ሴራ፣አንዴነትን አሳጥቶ ወዯ ኃሊ ሉመሌሰን ከተነሳው አካሌ

አሊህ(ሱ.ወ) በጥበቡ ሔዛባች ይጠብቀን! መጽሏፎ ኮፒ ራይት የሊት።

በፇሇጉት ቋንቋና መንገዴ ማሳተም፣ማሰራጨትና መጠቀም ይችሊለ።

ሇትብብርዎ አሊህ ምንዲዎን አብዛቶ ይክፇሌዎ! ሇኔም አሊህ(ሱ.ወ)

ምንዲዬን እንዱሰጠኝ በደዒዎ አይርሱኝ! መሌካም ንባብ!3

3የዘህች መጽሏፌ ከፉለ ከዘህ ቀዯም በ1998 የአህባሽ አስተሳሰብን በየዩኒቨርሲቲው ሇማስረጽና የተማሪዉን ጀመዒ ሇመበታተን የተዯረገውን ዖመቻ ሇመጋፇጥ ከወንዴም ‹ዏብዯሊህ ዏዯም› በጋር በመሆን ‹‹ኢብኑሌ ኢስሊም አቡ አብደራህማን›› በሚሌ የብዔር ስም ሇህትመት በቅቶ ነበር፡፡ ያኔ የመጽሏፎ ስርጭት ችግሩ ባነበረበት ስፌራ ብቻ ተወስኖ ነበር፡፡ በዘህኛው ህትመት ሊይ ዏብዯሊህ ዏዯም(አሊህ ይማረውና) አዖጋጅቶት የነበረውንና ስሇአህባሾች ማንነት የሚያወሳውን የመጀመሪያውን ክፌሌ አሌተካተተም፡፡ ምክንያቱም ስሇ አህባሽ ማንነት ከዘያ የተሻለ ሥራዎች በመሠራታቸው ያንን አሻሽል ማውጣቱ አስፇሊጊ መስል አሌታየኝም፡፡ በህብረተሰቡ ዖንዴም ስሇአህባሽ በቂ ግንዙቤ እየየተፇጠረ ነው፡፡ በአሊህ(ሱ.ወ) ባህሪያት ሊይ የአህባሾችን ብዥታ ሇመቅረፌ የሚያስቸሇውን ክፌሌ ብቻ በማስፊት ሇማቅረብ ተሞክሯሌ፡፡ ሇመጽሏፈ ግብኣትነትም የድ/ር አቡ አሚና ቢሊሌ ፉሇፕስ የተውሂዴ መጽሏፌ በሰፉው ጥቅም ሊይ ዉሎሌ፡፡በተጨማሪም ስሇአህባሾች የዒሇም ዒቀፌ ዐሇሞችን ፇትዋ (ሠሇፉያ ጋዚጣ ታትሞ የነበረው) በዘህ መጽሏፌ እንዲሇ እንዱካተት ተዯርጓሌ፡፡ በተጨማሪም በዐባህ አብደሰሊም

11

አህባሽና የአሊህ ባህሪያት በኢስሊም ታሪክ ዉስጥ የነቢዩን(ሶ.ዏ.ወ) ፇሇግ አጥብቀው ባሌተከተለት ዖንዴ የአሊህ(ሱ.ወ) ባህሪያት መምታትን ሲፇጥር ተስተውሎሌ፡፡ በተሇይም የግሪክ ፌሌስፌናንና ኢስሊምን ባንዴነት ሇመከተሌ ባዯረጉት ጥረት ኑፊቄ ዉስጥ ገብተዋሌ፡፡ ከነቢያዊው ፇሇግም ርቀዋሌ፡፡ይህ ዴርጊታቸው ሇዐሇሞች ዉግዖት ዲርጓቸዋሌ፡፡ ከነኚህ መካከሌ በዋነኛነት ጃህሚያና ሙዔተዘሊ ይጠቀሳለ፡፡የእነኚህ ቡዴኖችን ጥሜት በመጋፇጥ ኢማም አሔመዴ ኢብኑ ሀንበሌ ከፌተኛ መስዋዔትነትን ከፌሇዋሌ፡፡ በብዥታቸው ሊይም መጽሏፌትን ዯርሰዋሌ፡፡ ስህተታቸውንም አብራርተዋሌ፡፡ በዘህም ምክንያት ታስረዋሌ፡፡ ተገርፇዋሌ፡፡ እንግሌትና መከራን ተቀብሇዋሌ፡፡ የነቢዩን(ሶ.ዏ.ወ) ሱናዊ ጎዲና ሇመጠበቅ ባዯረጉት ከፌተኛ ተጋዴል ‹‹የአህሇ ሱናው ኢማም›› የሚሌ የማዔረግ ስምም በዐሇሞች ተሰጥቷቸዋሌ፡፡ ኢማም አሔመዴና መሰሌ ዐሇሞች ባዯረጉት ከፌተኛ መስዋዔትነት ዴባቅ የተመታው የኑፊቄው አስተሳሰብ ዲግም ሉያንሰራራ ሲታገሌ ይስተዋሊሌ፡፡ የነጃህሚያንና ሙዔተዘሊን ማንነት ያሊወቀ፣ሱናዊውን የ‹‹አህሇሱና ወሌጀመዒ››ን መንገዴ በቅጡ ያሌተረዲ ሰው፣ በቀሊለ ሇመሰሌ ቡዴኖች እኩይ ፌሌስፌና ሰሇባ ይሆናሌ፡፡ ዙሬም ቢሆን የነኚህን እና መሰሌ ቡዴኖችን አቋምና ፌሌስፌና አዋህድ በአዱስ መሌክ ‹‹አህባሽ›› የተሰኘ የኑፊቄ ቡዴን ተነስቷሌ፡፡ አስተሳሰቡንም ሇማስፊፊት በግብራበሮቹ ዴጋፌ ዖመቻውን አጧጡፎሌ፡፡ ይህ ቡዴን የነጃህሚያን፣ ሙዔተዘሊንና ላልች የኑፊቄ ቡዴኖችን አቋም ሇማስፊፊት በሱና(አህሇ ሱና ወሌጀመዒ) ስም ሲያምታታ እንመሇከታሇን፡፡ ሰዑዴ አማካኝነት ‹‹አህባሽ ማነው? ምንዴነው?›› በሚሌ ርዔስ በኢንተርኔት ከተሰራጨው የአማርኛ መጽሏፌ አሌፍ አሌፍ ማብራሪያዎች በግርጌ ማስታወሻ ተካተዋሌ፡፡ በተጨማሪም የተሇያዩ ወገኖችን ሀሳብ አሌፍ አሌፍ እንዲሇ የተዋስኩበት ጊዚም አሇ፡፡ ከቆይታ አንጻር፣ እንዲሇ የተዋስኳቸው ሀሳቦች የአንዲንድቹ ምንጭና ባሇቤት አሌተጠቀሰም፡፡ ስሇሆነም መጽሏፎ ‹ጥንቅር› ነች፡፡

12

አምሊካችን አሊህ(ሱ.ወ) የርሱ ብቻ የሆኑ ምርጥ ስሞችና ባህሪያት አለት፡፡ የአሊህን(ሱ.ወ) ባህሪያት እርሱ ራሱ በገሇጸሌን ሁኔታ መቀበሌ ግዴ ይሇናሌ፡፡ ባህሪያቱ ማንም በአዔምሮው ተጠቦ (ተፊሇስፍ) ያገኛቸው ሳይሆኑ አሊህ(ሱ.ወ) በቁርኣኑ የገሇጻቸውና መሌዔክተኛውም(ሶ.ዏ.ወ) በሀዱሳቸው ያብራሩት ነው፡፡ ኢስሊምን ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) ባስተማሩን መሌኩ ሳንረዲ እንዯ አህባሾች በራሳችን ፌሌስፌና ካሊስኬዴን ወዯሚሌ ቅዞት ከገባን መውጫው ሩቅ ይሆናሌ፡፡ ኢስሊምን በቅጡ ሇመረዲት ወሳኙና መሠረታዊው ዉስኑ አዔምሯችን ሳይሆን ወህይ(ራዔይ) ነው፡፡ ኢስሊማዊ ሔግጋትም ሆኑ አጠቃሊይ የሃይማኖቱ አስተምህሮዎች የሚዯነገጉት በአዔምሯችን ሳይሆን በቁርኣንና ሀዱስ ነው፡፡ ይህ ማሇት ሚዙኑ አዔምሯችን ከሆነ፣አዔምሯችን የተረዲውን እንቀበሊሇን፡፡ ሉረዲ ያሌቻሇውን ዯግሞ ቁርአንም ሆነ ሀዱስ ምንም ቢለ ሊንቀበሌ ማሇት ነው፡፡ ምክንያቱም አዔምሯችን አሌተረዲውምና፡፡ ይህ ዉዴቅ የሆነ እሳቤ ነው፡፡ ዯካማው አዔምሯችን እንዳት ከአሊህ ቃሌ(ቁርኣን) እና ከነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) ሀዱስ(ሱና) ጋር ይነጻጸራሌ? ጥንት ሙዔተዘሊዎች የኢስሊም መሠረቱ አመክንዮ(አዔምሮ) እንጂ “ወህይ” አይዯሇም ይለ ነበር፡፡አህባሾችም ያንኑ አቋም ያራምዲለ፡፡ የአህባሽ ቡዴን መስራቹ ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪም ‹‹ሰሪሁሌ በያን› በተሰኘው መጽሏፈ(4ኛ እትም) ጥራዛ 1፣ገጽ 95 ሊይ ይህ የሙዔተዘሊ አቋም፣ አቋሙ መሆኑን በግሌጽ አስፌሯሌ፡፡ ጌታችን ሆይ! ፌጹም ነህ! ክብርህንና ሌዔሌናህን ከማቃሇሌ ጥራት ይገባህ! አንተ ፌጹም እንዯሆንክ እናምናሇን! በሁለም ሊይ ቻይ ነህ! አህባሾች በአሊህን(ሱ.ወ) ሊይ ያሊቸው ሸውራራ አስተሳሰብ ዖርፇ ብ ነው፡፡ ፌጹምነቱን ጥርጣሬ ዉስጥ የሚከቱ አቋሞችም አሊቸው፡፡ እጅግ የሚገርመው ዯግሞ ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ‹‹ኢዛሃሩሌ ዏቂዯቱ ሱኒያ አሊ ሸርህ ዏቂዯቱ ጠሒዊያ›› በተሰኘው መጽሏፈ(4ተኛ እትም)፣ ገጽ 52 ሊይ አሊህ(ሱ.ወ) በሁለም ነገር ሊይ ቻይነቱን ይጠራጠራሌ፡፡ ‹‹የማይችሊቸው ነገሮች የለምን?›› አይነት ጥያቄ ይሰነዛራሌ፡፡ አሁን እስቲ በአሊህ ይሁንባችሁ፣ ግሇሰቡ ይህንን ጽፍ ሲያሰራጭ ምን ሇማስተማር አሌሞ ይሆን? ሙስሉሙ ስሇ አሊህ(ሱ.ወ) ኃያሌነት እንዱራጠር ነውን? ጌታችን

13

ሆይ! ስሊንተ ባህሪም ሆነ ስሞች ከተነገረን ዉጭ አንፇሊፇሌም! በቀጥታም ይሁን በተዖዋዋሪ ‹ስሊንተም ካንተ በሊይ እናውቃሇን›ም አንሌም! የአሊህ(ሱ.ወ) ባህሪያት ከየትኛውም ፌጥረታት ሌዩ ነው፡፡ አሊህን(ሱ.ወ) የሚመስሇው እንዯላሇ ራሱ ነግሮኗሌ፡፡ የአሊህ መሌዔክተኛም (ሶ.ዏ.ወ) ይህንን አብራርተውሌናሌ፡፡ ያሇ ምንም መወሊወሌ እንዯተነገረን እናምናሇን፡፡ ባሇማመሳሰሌ ስምም ባህሪውን አናስተባብሌም፡፡ አህባሾች ሌዩ ትኩረት ከሚሰጧቸው መካከሌ የአሊህ(ሱ.ወ) ባህሪያት ዋንኛው ነው፡፡ ትኩረት መስጠታቸው ባሌከፊ ነበር፡፡ ነገር ግን ነጥቡ ሊይ ያሊቸው ግንዙቤ የተሳሳተና በኑፊቄነት የተወገዖ ነው፡፡ ሊይ ሊዩን ሲታዩ አህባሾች የአሊህን(ሱ.ወ) ባህሪያት ሇማጥራት የሚጨነቁ ይመስሊለ፡፡ ሆኖም በጥሞና ሲቃኙ ትግሊቸው የጥንቶቹን የኑፊቄ ቡዴኖችን ህያው ሇማዴረግ ነው፡፡ አህባሾች የአሊህን ባህሪያት ይቀበለና “ፇጣሪ ከፌጡራን ጋር አይመሳሰሌም” በሚሌ ስሜት አስገራሚ የፌሌስፌና ትንተናዎች ውስጥ ይገባለ፡፡ “አሊህ ባህሪዎቹን በቁርአን እንዯዘያ ብል የገሇጸው ሇኛ በሚገባን ቋንቋ በዯንብ ሇማብራራት ፇሌጎ ነው እንጂ ባህሪያቱ በዘያ ቋንቋ ከተነገሩት ጋር አንዴ ናቸው ብል መናገር ክሌክሌ፤ እንዯዘህ ብል ማመን ፇጣሪን ከፌጡራን ጋር ማመሳሰሌ ስሇሆነ ኩፌር ነው” በማሇት ዉዴቅ አቋምን ያራምዲለ፡፡ በአህባሾች አነጋገር መሠረት በቁርአን ውስጥ የተገሇጸው “አሊህ ሰሚና ተመሌካች ነው” የሚሇው ቃሌ የአሊህን መስማትና ማየት አይገሌጽም ማሇት ነው፡፡ በዘህም “አሊህ ዙት እንጂ ሲፊት የለትም” ከሚለት ሙዔተዘሊዎችና ጃህሚያዎች ጋር ይመሳሰሊለ፡፡ አህባሾች እንዯ ትሌቅ ግኝት የሚናገሩት አንዴ አባባሌ አሇ፡፡ ይኸውም “አሊሁ መውጁደን ቢሊ መካን” (አሊህ ያሇ ቦታ ነው ያሇው) የሚሌ ነው፡፡ ከየትኛውም የአህባሽ ጀመዒ አባሌ ጋር ብትቀራረቡና በኢስሊማዊ ጉዲዮች ሊይ ብትወያዩ የንግግራቸው መነሻና መጨረሻ ሆኖ የምታገኙት ይህንን አባባሌ ነው፡፡ አንዲንዴ ሰዎች አባባለን ሲሰሙ አህባሾች በአቂዲ ጉዲዮች

14

ሊይ ሌዩ ጥረት(ጁህዴ) የሚያዯርጉ ይመስሊቸውና ሇክርክር ይጋበዙለ፡፡4 ሆኖም የነርሱ ዒሊማ ሆን ብል ዉዛግብ ማንሳትና ሙስሉሙን ማዯናገር ነው፡፡ የአሊህ(ሱ.ወ) ባህሪያት ጉዲይም በጥሌቀት የሚዲሰሰው ሃይማኖታዊ ትምህርት በመማር ሊይ ሊለ ተማሪዎች(ዯረሳዎች) እንጂ በቋሚነት ትምህርቱን ሇማይከታተለት አይዯሇም፡፡ ምክንያቱም በንቃትና በጥሞና መከታተሌ ስሇሚገባ፣ አንዳ ሰምቶ ዲግም ሇማይመሇስ ሰው አጀንዲውን ማንሳት ሙለ ግንዙቤ እንዲይኖረው ያዯርጋሌ፡፡ አህባሾች ግን ሆነ ብሇው በየሄደበት ሁለ ተራውን ሙስሉም ዉዥንብር ዉስጥ በሚከት መሌኩ ነጥቡን ያነሳለ፡፡ የሚያተኩሩትም አሻሚ በሆኑ ነጥቦች ሊይ ነው፡፡ በዘህም ፉትና ይፇጥሩና የተዯናገረው ወገን ወዯነርሱ ጎዲና እንዱሳብ ያዯርጋለ፡፡ ነቢያችን(ሶ.ዏ.ወ) መሰሌ አጀንዲ ካሊቸው ሰዎች አስጠንቅቀዋሌ፡፡ ቡኻሪና ሙስሉም ዒኢሻን(ረ.ዏ) ዋቢ በማዴረግ እንዯዖገቡት የአሊህ መሌዔክተኛ(ሶ.ዏ.ወ) ‹‹አሻሚዎችን የሚከተለ ሰዎችን ካየሽ፣ አሊህ ካወሳቸው ሰዎች መካከሌ መሆናቸውን እወቂ፡፡ ተጠንቀቋቸውም፡፡›› ብሇዋሌ፡፡ማንኛውም ትምህርት መሰጠት የሚገባው ተማሪው በሚገባውና በግንዙቤው ዯረጃ መጠን መሆን ይጠበቅበታሌ፡፡ ምክንያቱም ከግንዙቤው በሊይ ሲሆን መረዲት ያዲግተዋሌ፡፡ ታሊቁ ሰሒባ ዒሉ ኢብኑ አቡ ጧሉብ(ረ.ዏ) እንዱህ ይመክራሌ፡- ‹‹ሰዎችን በእውቀት ዯረጃቸው ሌክና በሚገባቸው መሌኩ አስተምሩ፡፡ አሊህንና መሌዔክተኛውን እንዱያስተባብለ ትሻሊችሁን?›› አሊህ(ሱ.ወ) በፇቀዯው መጠን በርሱ ባህሪያት ሪያ የአህባሾችን ዉዥንብር በጥሌቀት እንዲስሳሇን፡፡ በተሇይም እነርሱን ባሌተከተለት ሊይ ክህዯትን ‹ኩፌርን› ሇመፇረጅ ምክንያት የሆናቸው የአሊህን(ሱ.ወ) ከፌጥረተ ዒሇሙ በሊይ መሆንን በስፊትና በጥሌቀት እንተነትናሇን፡፡ በጥሞናና ትዔግስት እንዱያነቡ እጋብዙሇሁ፡፡

4 ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ገጽ 12-14

15

አሊህ(ሱ.ዏ) ከሁለም በሊይ ነው ስንሌ? ከአሊህ ባህሪያት ውስጥ ይህኛው አሊህን ብቻ ሇማምሇክ በጣም

አስፇሊጊ የሆነው ባህሪው ነው። ይህ ባህሪው የግሪክ ፌሌስፌና ተፅዔኖ

ባዯረገባቸው ሙስሉሞች (ሙዔተዘሊዎች) ሊይ ከፌተኛ መምታታትን

የፇጠረና እስከዙሬም ዴረስ በአንዲንዴ ሙስሉሞች ዖንዴ ትክክሇኛ ግንዙቤን

ያሊገኘ ባህሪ ነው። ይህ ባህሪ “አሌ-ዐለው” የተሰኘው ሲሆን ትርጉሙም

ከፌተኛነትን የበሊይነትን እና በሰው አዔምሮ ሉገመት ያሇመቻሌን የሚተካ

ነው። አሊህ በዘህ ቃሌ ሲገሌጽ አሊህ ከፌጡሮቹ በሊይና ውጭ መሆኑን

የሚያሳይ ነው። በፌጥረታት ውስጥ ሉጠቃሇሌ አይችሌም። ፌጥረታትም

በማንኛውም መንገዴ ከርሱ በሊይ ሉሆኑ አይችለም እሱነቱ ከፌጡሩ

ሙለ በመለ የተሇየ ነው። እርሱ ፇጣሪ ነው። ዩኒቨርስና በውስጡ ያለ

ነገሮች ሁለ ዯግሞ በርሱ የተፇጠሩ ናቸው። ይሁን እንጂ ባህሪያቱ

በፌጥረታቱ ውስጥ ያሇገዯብ ተግባራቸውን ያከናውናለ። እርሱ ሁለንም

ያያሌ ሁለንም ይሰማሌ ሁለንም ያውቃሌ። በፌጥረተ ዒሇሙ ውስጥ

ሇሚከሰቱት ሁለም ነገሮች ብቸኛ ሳቢያ እርሱ ነው። ከርሱ ፇቃዴ ውጭ

ምንም ነገር ሉሆን አይችሌም። ስሇዘህ ስሇ አሊህ ያሇው በኢስሊማዊ ፅንሰ-

ሏሳብ ከፌጡሮቹ ጋር ባሇው ግንኙነት አንፃር ሲታይ ሁሇት ይዖት አሇው

ማሇት ይቻሊሌ። ከአሊህ አንጻር ብቻ ወይም ከፌጡር አንፃር ብቻ ሲታይ

ግን ፌፁም አሃዲዊ ነው። ኢስሊማዊ ፅንስ ሏሳብ ይዖቱ ሁሇት ነው ስንሌ፡-

አሊህ አሊህ ነው ፌጡር ፌጡር ነው። ሁሇት የተሇያዩ ናቸው ማሇታችን

ነው ፇጣሪና ፌጡር ወሰን የሇሽና ውስን። አንደ ላሊውን ሉሆን

አይችሌም ሁሇቱም አንዴ አይዯለም። አይመሳሰለምም። ከአሊህ አንጻር

ብቻ ሲታይ አሃዲዊ ነው ስንሌ ዯግሞ አሊህ ፌፁም አንዴ ነው፣ ወሊጆች

የለትም፣ ሌጅ የሇውም ሸሪክም (አጋርም) የሇውም፣ በመሇኮታዊነቱ እርሱ

ሌዩ ነው፣ አምሳያ የሇውም። ሇዩኒቨርስ ብቸኛ የኃይሌ ምንጭ እርሱ

ነው። ማንኛውም ነገር በርሱ ሊይ ጥገኛ ነው። እንዯዘሁም ከፌጡር

አንጻር ብቻ ሲታይ አሃዲዊ ነው የምንሇው፡- በዩኒቨርስና በውስጡ ያለት

16

ነገሮች ሁለ የተፇጠሩት በአንዴ አሊህ ብቻ ነው። ሁለም የአንዴ ፇጣሪ

ውጤት ናቸው። አሊህን ከፌጥረተ ዒሇሙ (ከዩኒቨርስ/ሁሇንተና) ጋር አንዴ

ማዴረግና ከፌጥረታቱ መካከሌ በአንደ ውስጥ ሰርጿሌ ወይም

ተዋህድታሌ ብል ማመን ይህ ሁለ ከሃይማኖቱ ጎራ የሚያወጣ ኩፌር

/ክህዯት/ ነው።

የባህሪው አስፇሊጊነት አሊህን ሇማምሇክ የበሊይነት (ዐለው) ባህሪው በጣም አስፇሊጊ ነው።

ኢስሊም በመጨረሻ በተሟሊ መሌኩ ከመዴረሱ በፉት የሰው ሌጅ ከዘህ

ከተቀዯሰ የአሊህ ባህሪይ ምንነት በጣም ርቆ ነበር። ክርስቲያኖች ፇጣሪ

በሰው ቅርጽ ወዯ ምዴር መጥቶ ሥጋና ዯም ሇብሶ በመጨረሻም ተሰቀሇ

ይሊለ። ይህም ነቢዩ ዑሳን (ኢየሱስን) ነው። ከክርስቲያኖች በፉት ዯግሞ

አይሁዲዊያን እንዯሚለት እግዘአብሓር በሰው መሌክ ወዯ ምዴር መጥቶ

ከነቢዩ ያዔቆብ ጋር ታግል ማሸነፌ አቅቶታሌ (ኦሪት ዖፌጥረት 32፣25-

30) ፊርሶች ዯግሞ ጣዕቶቻቸው ሁለንም የአሊህ ባህሪያት አሊቸው ብሇው

ስሇሚያምኑ በቀጥታ እነሱን ያመሌካለ። ሑንደዎች ዯግሞ ጌታችን

የሚለት ብራህማን በሁለም ቦታ እና በሁለም ነገር ውስጥ ይገኛሌ

ብሇው ስሇሚያምኑ ቁጥር ስፌር የላሊቸውን ጣዕታት ያመሌካለ።

ብራህማንን የሚወክለ የሰው ሌጆችንና እንሰሳቶችን ያመሌካለ።5

ብራህማን በሁለም ቦታ ይገኛሌ የሚሇው የሑንደ እምነት በኋሊ ወዯ

ክርስትና እምነት ገባ በመጨረሻ ከነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) በኋሊ ከብ ትውሌድች

በኋሊ ወዯ ሙስሉሞችም ገባ። በአባሲዴ ዖመነ-መንግስት የሔንዴ፣ የፊርስ

(ፔርሺያ) እና የግሪክ ፌሌስፌና በፌሌስፌናው ዒሇም ተጨመረ። ከዘያም

ሇሱፉያ እምነት መሠረታዊ መመሪያ ሆነ። በመጨረሻም መዔተዘሊ

የሚባሌ የፌሌስፌና ጎራ ተፇጠረ። ሙዔተዘሊዎች በአባሲዴ ከሉፊ

5Joh R. Hennels (1984). Dictionary of Religions. (penguin Books: England. pp. 67-68

17

በማእሙን አስተዲዯር (እ.አ.አ. 813-832) ውስጥ ቁሌፌ ቦታዎችን ይዖው

ነበር። በከሉፊው እርዲታ ይህን ፌሌስፌናቸውንና ላልች የተበረትን

እምነቶች በሰፉው አሰራጩ፣ አስፊፊ። ይህን የሙዔተዘሊ6 ፌሌስፌና

6 “ሙዔተዘሊ” - ስመ-ገናናው የኑፊቄ ቡዴን (ከ750ዎቹ እሰከ 1200 ዒ.ሌ)፡- በኢስሊማዊው ዒሇም ከታዩ ታሊሊቅና እጅግ አነጋጋሪ የኑፊቄ ፉርቃዎች አንደ “ሙዔተዘሊ” ነው፡፡ ከዘህ ቀዯም እንዯገሇጽኩት የዘህ ፉርቃ ጥንስስ የተጣሇው ዋሲሌ ኢብን አጣእ የሚባሇው የሏሰን አሌ-በስሪ ተማሪ “ትሌቅ ሀጢአት የሰራ ሙስሉም መጨረሻው ጀሀነም ነው ወይስ ጀነት?” በሚሇው ጥያቄ ሊይ ከመምህሩ ጋር በነበረው መጠነኛ የስነ-መሇኮት ሌዩነት ነው፡፡ ዋሲሌ ከሀሠን አሌ-በስሪ (ረ.ተ) ከተሇየ በኋሊ በርካታ ተማሪዎችን በማሰባሰብ በላልችም የአቂዲ ጉዲዮ ሊይ ሌዩ ሌዩ ትንተናዎችን ማካሄዴ ጀመረ፡፡ የዋሲሌ ተማሪዎችም ኢስሊማዊውን አቂዲ በግሪኮች የፌሌስፌና መንገድች መተንተኑን በስፊት ተያያት፡፡ በዘህም “የእምነት መሰረት ምክንያታዊነት ነው እንጂ ወህይ አይዯሇም” የሚሌና መሊውን ኡማ ያስዯነገጠ አቋም ያ፡፡ በአጭሩ “ሙእተዘሊ” በኢስሊም ቋንቋ የሚናገር ግሪክ-ቀመስ የስነ-አመክንዮ ቡዴን ሆኖ ተገኘ፡፡ የሙእተዘሊ ፉርቃ በዯንብ ከሚታወስባቸው አቋሞቹ መካከሌ የሚከተለት ይጠቀሳለ፡፡ አሊህ “ዙት” እንጂ “ሲፊት” የለትም፡፡ ቀዯርንና ቀዶ በኢማን መሰረቶች ውስጥ አይካተቱም፡፡ የእምነት መሰረቱ አመክንዮ እንጂ “ወህይ” አይዯሇም፡፡ ቁርአን መኽለቅ ነው እንጂ የአሊህ ንግግር አይዯሇም፡፡ ዖሊሇማዊም

(eternal) አይዯሇም። አሌ-መንዘሊ በይነሌ መንዘሇተይን (በሁሇቱ ቤቶች መካከሌ ሶስተኛ ቤት)

መኖሩ እርግጥ ነው፡፡ (እንዱህ ሲለ “ታሊሊቅ ሏጢአቶችን ሰርቶ ተውባ ሳያዯርግ የሞተ ሙስሉም ጀነትም ሳይገባ፤ ወዯ ጀሀነም ሳይወረወር ሇዖሊሇም የሚኖርበት ቦታ አሇ” ማሇታቸው ነው)፡፡

ሙእተዘሊዎች በነዘህ አቋሞቻቸው ሙስሉሙን ህዛብ ማስዯንገጣቸው ሳያበቃ በ9ኛው ክፌሇ ዖመን መጀመሪያ ሊይ የነገሰው ኸሉፊ አሌ-ማእሙን ፌሌስፌናቸውን ተቀብል በማጽዯቅ በኡማው ሊይ በሀይሌ ሇመጫን ተነሳ፡፡ በተሇይ “ቁርአን መኽለቅ እንጂ የአሊህ ንግግር አይዯሇም” የሚሇውን

18

የሙእተዘሊ አቋም የማይቀበሇውን ማንኛውንም አሉም አይቀጡ ቅጣት ሇመቅጣት ቆረጠ፡፡ ሇዘህም “ሚህና” የሚባሌ “የፇተና ሸንጎ” አቋቋመ፡፡ በዘህ ሸንጎ ፉት ቀርቦ “ቁርአን መኽለቅ ነው” የሚሌ ቃሌ ያሌሰጠ አሉም በይፊ እንዱገረፌና ሀብቱ እንዱዖረፌ አወጀ፡፡ በዖመኑ የነበሩት ኡሇማ በእጅጉ ተሰቃዩ፤ ተገረፈ፡፡ በርካቶችም የኸሉፊውን ቅጣት በመፌራት “ቁርአን መኽለቅ ነው” አለ፡፡ አንዲንድችም ከሀገር ተሰዯደ፡፡ ታዱያ በዘያ የመከራ ዖመን ትክክሇኛውን የአህለ-ሱንና አቂዲ ሇመጠበቅ ሰበብ ይሆን ዖንዴ አሊህ አንዴ አስገራሚ ጀግና አስነሳ፡፡ ይህ ጀግና ታዋቂው አሉም ኢማም አህመዴ ኢብን ሀንበሌ (ረሂመሁሊህ) ነው፡፡ ኢማም ኢብን ሀንበሌ ሇማእሙን “ሚህና” ሳይሸበር “ቁርአን የአሊህ ቃሌ ነው፤ የአሊህ ቃሌ “መኽለቅ ነው” የሚለ ሰዎች ከኢስሊም ወጥተዋሌ” ብል ተናገረ፡፡ ኸሉፌ አሌ-ማእሙን ቃለን እንዱያጥፌ ቢመክረው “እንቢ አሇ፡፡ በሹመት ቢያባብሇውም በአቋሙ ጸና፡፡ በነገሩ የተናዯዯው አሌ-ማእሙን ኢብን-ሀንበሌ በህዛብ ፉት እንዱገረፌ አዖዖ፡፡ ከዘያም ወዯ እስር ቤት ወረወረው፡፡ አሌ-ማእሙን ከሞተ በኋሊ የነገሱት አሌ-ሙእተሲም እና አሌ-ወሢቅ የተባለ ኸሉፊዎችም ኢብን ሀንበሌን የሚችለትን ያህሌ አሰቃይተውታሌ፡፡ ኢብን ሀንበሌ ግን ሇቅጣት ሳይበገር በአቋሙ ሊይ እንዯጸና ቆየ፡፡ በ833 የተጀመረው የአሌ-ሚህና ፇተና ያበቃው በ861 አሌ-ሙተወኪሌ የተባሇው ኸሉፊ ሲነሳ ነው፡፡ ይህኛው ኸሉፊ እውነተኛ ሙስሉም በመሆኑ የሚህናን ሸንጎ ወዱያውኑ ነው የበተነው፡፡ ኢብን ሀንበሌንም ከነበረበት እስር ቤት በማውጣት በክብር አኑሮታሌ፡፡ ኸሉፌ ሙተወኪሌ “ሙዔተዘሊ የሚያስተምረው የኑፊቄ መንገዴ ነው” በማሇት የሙዔተዘሊ ምሁራን በቃዱነትና በሙፌቲነት እንዲይሰሩ እገዲ ጥልባቸዋሌ፡፡ በዘህ ብቻም ሳያበቃ የሙዔተዘሊ ምሁራን በሙስሉሙ ምዴር እንዲያስተምሩ አዴርጓቸዋሌ፡፡ በመሆኑም በበስራ እና በባግዲዴ ተጠናክረው የነበሩት ትምህርት ቤቶቻቸው ተዖግተዋሌ፡፡ ከሙተወኪሌ በኋሊ የተነሱ ኸሉፊዎችም የሙእተዘሊን ፌሌስፌና ከሙስሉሙ ዒሇም ሇማስወገዴ ከፌተኛ እርምጃዎችን ወስዯዋሌ፡፡ ሆኖም ሙእተዘሊዎች ከኸሉፊ ቤተመንግስት ሇሚመጣባቸው ጫና አሌተበገሩም፡፡ እንዱያውም አዯገኛ የሙእተዘሊ

19

የሚቃወሙትን የሚመረምሩ ፌርዴ ቤቶች በሁለም የግዙቱ ክፌልች

ተቋቋሙ፣ ፌሌስፌናውን በመቃወማቸው ብ ሙስሉም ምሁራን ታሰሩ፣

ተገረፈ፣ ተሰቃዩ፣ ተገዯለ። ይህ ሁኔታ በዘህ መሌኩ ሇብ ጊዚ ከቀጠሇ

በኋሊ በኢማም አሔመዴ ኢብን ሏንበሌ ዖመን (እ.አ.አ.778-855) ከፌተኝ

ተቃውሞ ገጠመው። ኢማም አሔመዴ ሶሒቦችና ተከታዮቻቸው ሲከተለት

የነበረውን ትክክሇኛውን ኢስሊም ሇመጠበቅ ይህን አዱሱን ፌሌስፌና

በቆራጥነት ስሇተቃወሙትና ስሇታገለት በመጨረሻ የፌሌስፌናው ማዔበሌ

ከሰመ። በአሌ-ሙተወኪሌ ከሉፊነት ዖመን (847-861) የሙዔተዘሊ

ፇሊስፊዎች ከመንግስት አስተዲዯራዊ ቁሌፌ ቦታቸው ተወገደ።

ፌሌስፌናውም በመንግሥት ተወገዖ። በዘሁ ምክንያት ብዎቹ የዘህ

ፌሌስፌና ፅንሰ-ሏሳብ እስከዙሬ ዴረስ ሳይጠፊ ቆይቷሌ። ይህን እምነት

የያት አሽዏሪያዎች (የአሽዏሪ ተከታዮች) ናቸው። ይህ የአሽዏሪ መዛሀብ

ስሙ የተወሰዯው ከአቡሌ ሀሰን አሉይ አሌ-አሽአሪ (873-935) ነው።

አቡሌሏሰን እስከ አርባ ዒመታቸው የሙዔተዘሊ ተከታይ ነበሩ። ከዘያም

ሏዱሶችን በማጥናት የሙዔተዘሊ ፌሌስፌና ከኢስሊም ጋር እንዯሚጋጭ

ከተረደ በኋሊ ሙዔተዘሊን በመተው ላሊ ፌሌስፌናዊ አመሇካከት

መሠረቱ። ወዯ መጨረሻ ዔዴሜያቸው አካባቢ ይህንንም አመሇካከት ሙለ

በሙለ ትተው ወዯ ትክክሇኛው የሱና (የሏዱስ) መንገዴ ተመሇሱ።7

ሉቃውንት በየክፌሇ ሀገሩ እንዯ አሸን ፇሌተዋሌ፡፡(ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ገጽ 75-76) 7ከዘያ በኋሊ ግን ላልች በተሇይም አንዲዴ የሻፉዑ መዛሀብን ያሌተረደ ተከታዮች አቡሌ ሀሰን አሌ-አሽዏሪ ከነበሩበት አቋም ቶብተው መመሇሳቸውን ሳያውቁ/ሳይዯርሳቸው/ የመጀመሪያውን የአሽዏሪን አመሇካከት በመያዛ እምነቱ እስከ ዙሬ ዴረስ እንዱቆይ አዴርገዋሌ። ይህንን እምነት ከያት ሰዎች ኢማም አሌባቂሊኒ፣ኢማም አሌ-ሏረመይን አሌ-ጅወይኒ፣ አሌ-ገዙሉ እና አሌ-ራዘ ይገኙበታሌ። (Shorter Encyclopedia of Islam, pp, 46-7 and 210-215)

20

የኢስሊም መዙግብት ሁለ የሚጠቁሙት የጌታችንን (ሱ.ወ) ከፌጥረት

ዒሇሙ በሊይ መሆኑን ባሇማወቅ "አሊህ በሁለም ቦታ ይገኛሌ" የሚለም

ወገኖች አለ፡፡ ይህን አመሇካከት የሚያራምደ ወገኖቻችን ሇዏብዯሊህ አሌ-

ሏረሪ ተከታዮች ማምታቻና ማዯናገሪያ ግንባር ቀዯም ተጠቂዎች

በመሆናቸው "አሊህ በሁለም ቦታ ይገኛሌ" (አሊህ አሇ፤ ግና ስፌራ

የሇውም) የሚሇውን አመሇካከት ከቁርኣንና ከሏዱስ አንፃር እንቃኛሇን፡፡

በተቃራኒው "አሊህ የትም ቦታ የሇም" በማሇት ከዏርሽ በሊይ መሆኑን

የሚክዯውን የአህባሾችን ማምታታቻና ማዯናገሪያን ከቁርኣን፣ ከሏዱስ፣

ከሰሇፍች ኢጅማዔ (የጋራ ሃሳብ) እንዱሁም ከተፇጥሮ አንፃር በሰፉው

እንዲስሳሇን።

"አሊህ በሁለም ቦታ ይገኛሌ"? አሊህ(ሱ.ወ) በእርሱነቱ(በዙቱ) ‹‹በሁለም ስፌራ ይገኛሌ›› ከሚሇው

እምነት በመነሳት አንዲንዴ ሰዎች አሊህ ይበሌጡኑ የሚገኘው ከእንስሳት፣

ከተክልች፣ ከማዔዴናት፣ ወዖተ... ይሌቅ በሰዎች ውስጥ ነው ሲለ

ቆይተው ከጊዚ በኋሊ አሊህ ይበሌጡን የሚገኘው ከላልች ሰዎች ይሌቅ

በእነርሱ በራሳቸው ውስጥ እንዯሆነ ተናገሩ። በእንዯነዘህ ዒይነቶቹ

የሙስሉሙ ሔብረተሰብ አባሊት አሊህ በእነሱ ውስጥ የሚገኘው በ‹ሐለሌ›

ወይም በ‹ኢቲሒዴ› ነው። ሐለሌ ማሇት ሰው በአሊህ ውስጥ መኖር

ማሇት ሲሆን ኢቲሒዴ ማሇት ዯግሞ የሰው መንፇስና የአሊህ መንፇስ

ሙለ በሙለ አንዴ መሆን ማሇት ነው። ከዖጠነኛው ክፌሇ ዖመን

አህባሾች የሚከተለት የሱፉ ጠሪቃ “ሪፊዑያ” ይባሊሌ፡፡ ይህ ጠሪቃ ሲሌሲሊውን (የሼይኾች የቅብብልሽ መንገዴ) ከነቢዩ ጋር የሚያገናኘው የሺዒ አማኞች አስራ ሁሇቱ ኢማሞቻችን ናቸው የሚሎቸውን ሰዎች በመቁጠር ነው፡፡(ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ ገጽ 48)

21

ሙስሉሞች ውስጥ ቅደስ (ወሉይ) ተብዬው አሌ-ሏሊጅ8 የተባሇ ሱፉያ

እርሱና አሊህ አንዴ መሆናቸውን በግሌፅ አወጀ።9 ከሺዒ የተገነጠለ

ኑሴይሪያዎች ዯግሞ ዏሉይ ኢብን አቡጧሉብ አሊህ የተገሇጠበት ቅርፅ ነው

ይሊለ።10 ኢብን ዏረቢ ዯግሞ አሊህ በሰው ውስጥ ስሇሚገኝ ሰው ሇራሱ

መፀሇይ (ራሱን ማምሇክ) አሇበት ሲሌ ጽፎሌ። በ1975 የሞተው ኤሉጃ

ሙሏመዴ በአሜሪካ ጥቁሮች አሊህ ናቸው ብሎሌ።1112 ጂም ጆንስም

8 እንዯ አሌ-ሀሇጅ እና ኢብን አረቢ የመሳሰለት “ሱፉ” ነን ባዮች ዯግሞ ግሌጽ የወጣ ኩፌር ውስጥ የሚያስገቡ ፌሌስፌናዎችን በተሰውፌ ስም መጻፌና ማስተማር ጀመሩ፡፡ ሇምሳላ አሇ-ሀሇጅ “ማነው ሀቅ?” በሚሌ ጥያቄ ጀመረና “አነሌ ሀቅ”፤ ማሇትም “አሌ-ሀቅ እኔ ነኝ” የሚሌ ፌሌስፌና ሊይ ዯረሰ፡፡ እኛ ሙስሉሞች “አሌ-ሀቅ” የምንሇው አሊህን ብቻ ነው፡፡ ሰውዬው ግን ራሱን “አሌ-ሀቅ” ብል ጠራ፡፡ ይህንን እንዱተው ቢመከር እንቢ አሇ፡፡ በዘህም የተነሳ በጊዚው የነበረው የባግዲዴ ኸሉፊ በስቅሊት ቀጣው፡፡(ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ ገጽ 39) 9 A.J.Arberry (1976), Muslim Saints and Mystics, Rutledge and Kegan Paul: London, pp. 266-271. 10

shorter Encyclopedia of Islam, pp. 454-455 11Elijah Muhammad, our savor has arrived /Chicago; Muhammad's Temple of Islam no.2, 1974) pp. 26,56,57. 39046 12 የኢስሊም ማህበረ-ህዛብ (The Nation of Islam) :- ይህ ፉርቃ በአሜሪካ በነገሰው የዖር መዴሌዎ ፖሉሲ የተከፈ ጥቁር አሜሪካውያንን እውነተኛ ፌሊጎት ሇማሟሊት በሚሌ ምክንያት ነው በ1930 ዒ.ሌ. በሰሜን አሜሪካ የተቋቋመው፡፡ የማህበሩ መስራች “ዋሊስ ፇርዴ ሙሀመዴ” ይባሊሌ፡፡ የፉርቃውን የፌሌስፌና ሀሳቦች በተከታዮቹ አእምሮ ውስጥ ሇማስረጽ በጣም የሇፊው ሰው ግን ኢሉጃህ ሙሀመዴ ነው፡፡ አንጃው የጥቁሮች ጭቆና በተባባሰበት ዖመን የተወሇዯ በመሆኑ በጥቂት ጊዚያት ውስጥ ብ ተከታዮችን ሇማፌራት ችሎሌ፡፡ ይህ አንጃ ከትክክሇኛው የአህለ ሱንና መንገዴ የሚሇየው በሚከተለት የኑፊቄ እና የጥመት ፌሌስፌናዎቹ ነው፡፡ አንጃው “አሊህ በዋሊስ ፇርዴ ሙሀመዴ ውስጥ ሰርጿሌ” በማሇት ያስተምራሌ፡፡

22

ራሱን አምሊክ ነኝ በማሇት በአሜሪካና በአውሮፓ ውስጥ በሚሉዮን

የሚቆጠሩ ተከታዮችን አፇራ። በመጨረሻ በ1979 ራሱንና 900

ተከታዮቹን ገዯሇ።13 ስሇዘህ ሰው አምሊክ ነኝ ማሇቱ በአንዴ ቦታ ወይም

በአንዴ ሃይማኖት ብቻ የተወሰነ አይዯሇም። ሁኔታዎች ከተመቻቹ

በማንኛውም ጊዚ ቦታና ሃይማኖት ሉከሰት ይችሊሌ። ሰው መጀመሪያ

አሊህ ከዏርሽ በሊይ መሆኑን ባሇማወቅ አሉያም ባሇመቀበሌ "አሊህ በሁለም

ቦታ ይገኛሌ" የሚሇውን እምነት ከያዖ የሰውን(የፌጡርን) አምሊክነት

በቀሊለ ይቀበሊለ። ‹‹አምሊክ ነኝ›› የሚለ ሰዎችንም በቀሊለ ተከታዮችን

ያፇራለ።

ኢማም አሔመዴ ኢብኑ ሏንበሌ ከአንዴ ጃህሚያ (አሊህ ከዏርሽ በሊይ

የሇም ብል ከሚያምን ሰው) ጋር ሲከራከሩ "በቂያማ ቀን ጀነት፣ ጀሀነም፣

ዏርሽና ንፊስ (አየር) አሇ ወይስ የሇም?" በማሇት ጠየቁት። "አሇ" ሲሌ

መሇሰ። "ጌታችን የትነው ያኔ የሚሆነው?" በማሇት በዴጋሚ ጠየቁት።

"በዘህ ዒሇም በሁለም ቦታ በሁለም ነገር ውስጥ እንዲሇው ያኔም

በሁለም ቦታ በሁለም ነገር ውስጥ ይሆናሌ" ብል መሇሰ። ኢማም

“ዋሊስ ፇርዴ ሙሏመዴ የክርስቲያኖቹ እየሱስና የሙስሉሞቹ ማህዱ ነው” ብል ያምናሌ፡፡

“ጥቁር ህዛብ ከማንኛውም ህዛብ የበሇጠ እና ያሌተበከሇ ትክክሇኛ ህዛብ ነው” በማሇት ያስተምራሌ፡፡ ጥቁሮች ከአዯምና ከሀዋ በፉት እንኳ ሇብ ሚሉዮን አመታት በምዴር ሊይ ነበሩ ይሊሌ፡፡

ስሇ ፇሇክና ስሇህዋ ያሇው ግንዙቤ ከቁርአን ጋር በእጅጉ ይራራቃሌ፡፡ (ሇምሳላ ፉርቃው “መሬትና ጨረቃ ጥንት በአንዴ ሊይ ነበሩ” በማሇት ያምናሌ)፡፡ ስሇዘህ ፉርቃ የበሇጠ ሇማንበብ ይህንን የኢንተርኔት ገጽ ይጫኑ http://en.wikipedia.org/wiki/Nation_of_Islam(ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ ገጽ 79) 13/E.u.,Esien/Undom (1962), Black Nationalism, Chicago: University of Chicago Press, p.32.)

23

አሔመዴም "አንተ እንዯምትሇው፡- በዘህ ዒሇም ከዏርሽ በሊይ የነበረው

አሊህ ከዏርሽ በሊይ ይሆናሌ። በጀነት የነበረው በጀነት ይሆናሌ። በአየር ሊይ

የነበረው በአየር ሊይ ይሆናሌ በጀሀነም የነበረው በጀሀነም ይሆናሌ?"

በማሇት ጠየቁት። የሚሇው ጠፊው፡፡ እዘህ ሊይ የነርሱ በአሊህ ሊይ

መዋሸት ተጋሇጠ።14 ጃህሚዮች በርካታ የቁርኣን መሌክቶችን የካደ፣

በበርካታ የቁርኣን አናቅጽ የጸዯቁ የአሊህ ስሞችና ባህሪያትን ያስተባበለ

አንጃዎች ናቸው። ይህም ብቻ አሌበቃቸውም። የነርሱን እምነት

እንዱቀበለ ሙስሉሞችን አስገዴዯዋሌ። ዐሇሞችን ተፇታትነዋሌ።

በተሇይም ኢማም አሔመዴ በእነርሱ ብ ፇተናዎች ዯርሶባቸዋሌ።

ኢማም አሔመዴ ይህ አሊህ ከዏርሽ በሊይ አይዯሇም የሚሇው አቋምም ሆነ

ላልች የጃህሚዮች አቋሞች ኩፌር መሆኑን ዯጋግመው ቢገሌጹም

ብዎቹን አሊከፇሩም። የዘህ አስተሳሰብ መስራች ስሇሆነው ጃህም ኢብኑ

ሰፌዋን፣ ኢማም ዖሀቢ እንዱህ ብሇዋሌ፡- "አንዴም ሏዱስ አውርቶ

አሊገኘሁሇትም ብ ተንኮሌ ግን ዖርቶ ሄዶሌ።" ከዘህ የምንረዲው "አሊህ

በሁለም ቦታ ይገኛሌ" የሚሇው እምነት በጣም አዯገኛ መሆኑን ነው።

ምክንያቱም ሰዎች አሊህን ትተው ፌጡሮችን እንዱያመሌኩ ስሇሚያዯርግ

ነው። በተውሑዴ አሌ-አስማእ ወስ-ሲፊት (አሊህን በባሔሪያቱና በስሞቹ

አንዴ ማዴረግ እምነት) ሊይ ሽርክ መፇጸም (አምሌኮ የማጋራት ተግባርን)

ነው። ምክንያቱም ሇአሊህ የማይገባው ባህርይ እየተሰጠው ነው።

በቁርኣንም ሆነ በሏዱስ አሊህ በዘህ መሌኩ አሌተገሇጸም። በቁርኣንና

በሏዱስ የተገሇጸው የዘህ ተቃራኒ ነው።

14አቃዑዴ አስ-ሰሇፌ ሉኢማም አሔመዴ ኢብኑ ሏንበሌ ወሌ-ቡኻሪ ወ ኢብኑ ቁተይባ ወ ዐስማን አዴ-ዲረሚ፣ ገጽ 96-97

24

ግሌጽ ማስረጃዎች በአሊህ ዖንዴ ታሊቁ ወንጀሌ ከርሱ ጋር ወይም በርሱ ፇንታ ላሊን

ማምሇክ ‹‹ሽርክ/ኩፌር›› ስሇሆነም የኢስሊም መርሆዎች ፌጡርን

ማምሇክን ይቃወማለ። አሊህ ከፌጡሮቹ ሙለ በሙለ የተሇየና ከፌጡሮቹ

በሊይ ሇመሆኑ ብ ማስረጃዎች ትክክሇኛ ሙስሉሞች በሚያምኑባቸው

ኢስሊማዊ እምነቶች ሊይ የተመሠረቱ ናቸው። ማስረጃዎቹ እጅግ በጣም

ብ ስሇሆኑ በዘህች አነስተኛ መጽሏፌ ውስጥ ሁለንም ማካተት

ባይቻሌም የሚከተለትን ብቻ ሇማየት እንገዯዲሇን፡-

ተፇጥሯዊ ማስረጃ በኢስሊማዊ አመሇካከት ሰው ሲወሇዴ የተወሰኑ ተፇጥሯዊ

ዛንባላዎችን ይዜ ይወሇዲሌ። ይህ እውነታ የተመሠረተው አሊህ አዯምን

ሲፇጥር ዛርያዎቹን ከጀርባው አውጥቶ ሇአንዴነቱ እንዱመሰክሩ

ማዴረጉን በሚያብራራው የቁርኣን አንቀጽ ሊይ ነው፡-

‹‹ጌታህም ከአዯም ሌጆች ከጀርቦቻቸው ዖሮቻቸውን ባወጣና ‹ጌታችሁ

አይዯሇሁምን?› ሲሌ በነፌሶቻቸው ሊይ ባስመሰከረባቸው ጊዚ (የሆነውን

አስታውስ)፤‹‹ጌታችን ነህ፡ መሰከርን›› አለ።›› (ቁርኣን ሱራ አሌ-

አዔራፌ፡172)

አሊህ በሁለም ቦታና በሁለም ነገር ውስጥ አሇ ከተባሇ በማርያም

ማህጸን ዉስጥም ይኖራሌ ማሇት ነው። በተጸነሰው ሌጇ ኢየሱስ ዉስጥም

አሇ ማሇት ነው። ታዱያ ክርስቲያኖች ‹‹ኢየሱስ አምሊክ ነው›› ማሇታቸው

ስህተቱ ምኑ ጋር ሉሆን ነው? እንዱሁም በሁለም ስፌራ በዙቱ

25

(በህሌዉናው) ካሇ በቆሻሻ ውስጥም ይኖራሌ ማሇት ነው። ሰዎች ይህንን

ሲሰሙ በተፇጥሯቸው ይዖገንናቸዋሌ። ዩኒቨርስን የፇጠረ አሊህ(ሱ.ዏ)

በዒይነ-ምዴር ውስጥና ሇግርማዊነቱ በማይገቡ ላልች ቦታዎች ውስጥ

ይኖራሌ የሚሇውን በተፇጥሯቸው አይቀበለትም። ስሇዘህም አሊህ

በውስጣቸው ያዯረገው የሰዎች የተፇጥሮ ዛንባላ አሊህ በሁለም ቦታ አሇ

የሚሇውን እምነት ካሌተቀበሇ ይህ እምነት ትክክሌ ሉሆን አይችሌም።

ማንኛውም ሰው ባይማር እንኳ አሊህ(ሱ.ወ) ከበሊዩ ከሰማያት በሊይ እንዲሇ

በተፇጥሮው ይመሰክራሌ። ደዒም ሲያዯርግ ወዯ ሊይ አቅጣጫ ነው።

ይህንን ማስተባበሌና አሊህ ከሰባቱ ከሰማያት በሊይ ከዏርሹ በሊይ መሆኑን

መካዴ የሰው ተፇጥሮን መካዴ ነው።

የጸልት ማስረጃ በኢስሊም የጸልት ሔግና ዯንብ መሠረት የአምሊኮ (የጸልት) ቦታዎች

አምሊክን ወይም ፌጡርን የሚወክለ ናቸው ከሚባለ ሀውሌቶችና

ሥዔልች ሙለ በሙለ ነጻ መሆን አሇባቸው። ማንኛውም የፀልት

አኳኋን (ሩኩዔ፣ ሱጁዴ፣ ወዖተ...) ከአሊህ ላሊ ሇማንም ሇምንም ማዴረግ

ክሌክሌ ነው። አሊህ በሁለም ቦታ በሁለም ነገርና በሁለም ሰው ውስጥ

ቢኖር ኖር ሰው እርስ በርሱ አንደ ላሊውን ማምሇክ ወይም ኢብን ዒረቢ

በጹሁፈ ውስጥ እንዯሇገጸው ሰው ራሱንም ማምሇክ በትክክሌ ተቀባይነት

ይኖረው ነበር። እንጨቶችን እንስሳትንና ላልች ጣዕቶችን

የሚያመሌከውንም ሰው አምሌኮው ትክክሌ እንዲሌሆነና የማይታየውን

አምሊክ አሊህን ብቻ ማምሇክ እንዲሇበት ማሳመን አይቻሌም ነበር።

ምክንያቱም ‹‹እኔ የማመሌከው ጣዕቱን ሳይሆን በጣዕቱ ውስጥ

(በእንጨቱ ወይም በእንስሳቱ ውስጥ) ያሇውን የአምሊክ ክፌሌ ነው››

ይሊሌናሌ። ያም ሆኖ ግን በኢስሊም የዘህ አይነት አምሌኮ የሚፇጽም

ከካፉር (ከከሒዱ) ይመዯባሌ። ምክንያቱም ሇፌጡር እየሰገዯ ነውና።

የኢስሊም ዒሊማ ሰዎችን/አጋንንትን ፌጡርን ከማምሇክ አሊቆ ፇጣሪያቸውን

26

ብቻ እንዱያመሌኩ ሇማዴረግ ነውና። ይህ የሚያሳየው አሊህ በፌጡር

ውስጥ እንዯማይገኝና ሙለ በሙለ ከፌጡር የተሇየ መሆኑን ነው።

ሇዘህም ነው አሊህን በተሇያዩ ነገሮች ማስመስሌ ሙለ በሙለ

የተከሇከሇው። የጸልት ማስረጃን የሚከተሇው የነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) ሏዱስ

ግሌጽ ያዯርገዋሌ፡- "አንዴ ባሪያው እጁን ወዯ እርሱ(አሊህ) በዖረጋ ጊዚ

በባድ ሇመመሇስ አይሻም።"15 አህባሾች “ደዒ ወዯ ሰማይ የምናዯርገው

አሊህ ወዯ ሰማይ ስሊሇ ሳይሆን ሰማይ የደዒ ቂብሊ ስሇሆነ ነው።” ይሊለ።

ይህንን ሇማመን ማስረጃችሁስ ምንዴነው? ያሇማስረጃ እንዳት አቋም

ትይዙሊችሁ?

ልጂካዊ ማስረጃ በአዔምሯችን ስናስተነትን ሁሇት ነገሮች ሉኖሩ የሚችለት ወይ አንደ

ባንደ ውስጥ ሆኖ በርሱ ሊይ ጥገኛ በመሆን ነው። ሇምሳላ፡- የአንዴ ነገር

ባህሪይ ወይም ዯግሞ ሁሇቱም በተሇይ መኖር አሇባቸው። ስሇዘህ አሊህ

ዒሇምን ሲፇጥር ወይም በራሱ ውስጥ ነው ወይም ዯግሞ ከርሱ ውጭ

ነው የፇጠረው።ኢማም አሔመዴ እንዲብራሩት16 የመጀመሪያው ተቀባይነት

የሇውም። ምክንያቱም አሊህ በራሱ ውስጥ ዒሇምን ፇጠረ ካሌን ወሰን

የላሇው ታሊቁ አሊህ በራሱ ውስጥ ወሰን ያሊቸውን የጉዴሇትና የዴክመት

ባህሪያት በራሱ ውስጥ አለ ማሇታችን ነው። ይህ ሉሆን አይችሌም።

ስሇዘህ ዒሇምን የፇጠረው ከራሱ ውጭና በተሇየ ሁኔታ መሆን አሇበት።

ነገር ግን ዒሇም በአሊህ ሊይ ጥገኛ ሆኖ ይኖራሌ። ዒሇምን ከራሱ ውጭ

ከፇጠረ ከራሱ በሊይ ወይም ከራሱ በታች አዴርጎ መፌጠር አሇበት።

ዒሇምን ከራሱ በሊይ አዴርጎ ፇጠረ ካሌን ከአሊህ የበሊይነትና ግርማዊነት

ሉስማማ አይችሌም። እስከ ዙሬ ዴረስ በየትም ቦታ ሰው ደዒ (ጸልት)

15 አሔመዴ፣ ቲርሚዘና ኢብኑ ማጃህ 16ኢማም አሔመዴ፣ አሌ-ረዴ አሇሌ ጃህሚያ፣ ገጽ 139

27

ሲያዯርግ ወዯ ሊይ እንጂ ወዯታች አዴርጎ አያውቅም። ነቢያችንም

(ሶ.ዏ.ወ) ቢሆኑ መሌክቱን ማዴረሳቸውን ሰሀቦችን ከጠየቁ በኋሊ

ጣታቸውን ወዯ ሊይ በማንሳት "ጌታዬ ሆይ አዴርሻሇሁን? አሊህ ሆይ!

መስክር (ሇማዴረሴ)" ይለ ነበር። ስሇዘህ አሊህ ያሇው ከፌጥረታት በሊይ

ነው።

የሚዔራጅ ማስረጃ ወዯ መዱና ከመሰዯዲቸው ከሁሇት ዒመት በፉት ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ከመካ

ወዯ ኢየሩሳላም ተአምራዊ የሇሉት ጉዜ (ኢስራእ) ካዯረጉ በኋሊ ወዯ ሊይ

ሰባት ሰማያትን አሌፇው ከፌጥረታት በሊይ ወጡ። ይህ ሁኔታ

‹‹ሚዔራጅ›› በመባሌ ይታወቃሌ። ይህ ተአምራዊ ጉዜ የተሰጣቸው

በቀጥታ አሊህ ባሇበት ተገኝተው እንዱገናኙ ነው። ሶሊት በቀን አምስት ጊዚ

መስገዴ ግዳታ የተዯረገው እዘያ ከሰባተኛው ሰማይ በሊይ ነው። ነቢዩን

(ሶ.ዏ.ወ) አሊህ በቀጥታ አነጋገራቸው። አሊህ ሁለም ቦታ ቢኖር ኖሮ ነቢዩ

(ሶ.ዏ.ወ) የትም ቦታ መሄዴ ባሊስፇሇጋቸው ነበር። ቤታቸው ተቀምጠው

አሊህ ባሇበት በቀጥታ በተገናኙ ነበር። እንዯዘሁም የዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ

ተከታዩች የቁርኣንና የሏዱስን ማስረጃዎች የራሳቸውን ትርጓሜ እየሰጡት

ወዯ ጎን በመተው "አሊህ አሇ፣ግን የትም ቦታ የሇም" /አቅጣጫም ሆነ ቦታ

የሇውም/ ማሇትን እንዯመረጡት እውነታው ቢሆን ኖሮ ሁለም ሙስሉም

እንዯሚያውቀው የነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) ሰባት ሰማያትን አሌፇው ያዯረጉት

ጉዜ /በሚዔራጅ/ ባሊስፇሇገም ነበር። ስሇዘህ የነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) ተአምራዊ

የሰማይ ጉዜ (ሚዔራጅ) አሊህ ከፌጡሮች በሊይ እንጂ በፌጡሮች ውስጥ

እንዲሌሆነ ያሳያሌ።

28

ቁርኣናዊ ማስረጃ አሊህ(ሱ.ወ) ከፌጥረታት በሊይ መሆኑን የሚገሌጹ የቁርኣን አንቀጾች

እጅግ ብ ናቸው። በቀጥታም ሆነ በተዖዋዋሪ ከሚገሇጹት አንቀጾች

ውስጥ ወዯ ሊይ ወዯ አሊህ ስሇሚወጡ ነገሮች እና ከአሊህ ወዯታች

ስሇሚወርደ ነገሮች የሚናገሩ አንቀጾች ይገኙበታሌ። አህባሾች17 ግን

እነዘህን ሁለ አናቅጽ ተቃርነው ቆመዋሌ፡፡ የአሊህን(ሱ.ወ) ከፌጡራኑ

በሊይ በሰማያት መኖሩን ከሚነግሩን መካከሌ የሚከተለትን ሇአብነት

ማየት እንችሊሇን፡-

1) "መሊእክቱና መንፇሱም ሌኩ አምሳ ሺህ ዒመት በኾነ ቀን ውስጥ

ወዯርሱ ያርጋለ (ይወጣለ)።" (አሌ-መዒሪጅ ፡4)

2) "መሌካም ንግግር እና መሌካም ሥራ ወዯርሱ ይወጣሌ"(ፊጢር፡10)

17አህባሽ “ሇአቂዲ ጥራት የምታገሌ ነኝ” ይሊሌ፡፡ የጀመዒው ተከታዮች “ዋነኛው ኃይማኖታዊ ዒሊማችን በወሃቢዎች ተንኮሌ የተበከሇውን የጥንቱን እውነተኛ የአህለ ሱንና አቂዲ በተገቢው መንገዴ ማስተማር ነው” ይሊለ፡፡ ይህ ግን አህባሽን በትክክሌ ሇሚያውቁ ሰዎች አይዋጥሊቸውም፡፡ እነዘህ ሰዎች እንዯሚለት “የአህባሾች ፌሊጎት ተውሂዴን ማጥራትና ሰዎች አሊህን ብቻ እንዱገ ማስተማር ሳይሆን እስሊማዊውን የአምሌኮ ህግ ማውዯም ነው”፡፡ ይህንን ሇማስረዲትም አህባሾች ሽንጣቸውን ገትረው የሚከራከሩባቸውን ነጥቦች እንዴናስተውሌ ይመክራለ (የዘህን ዛርዛር በክፌሌ ሶስት እመጣበታሇሁ)፡፡ (ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ ገጽ 11)

29

3) "አሊህም ባሇ ጊዚ (አስታውስ)፣ ዑሳ ሆይ! እኔ ወሳጂህ ወዯ እኔም አንሺህ ነኝ" (አሉ ዑምራን ፡55)

4) አይሁድች ነቢዩ ዑሳን (ዏ.ሰ) ሇመግዯሌ በሞከሩበት ጊዚ ከሰባቱ

ሰማያት በሊይ ያሇው አሊህ (ሱ.ወ) ከነርሱ ተንኮሌ ጠብቆት ወዯ ሰማይ

እንዲነሳው ሁለም ሙስሉም የሚያውቀው ነው። አሊህ (ሱ.ወ) የነቢ

ዑሳ(ዏ.ሰ) አሇመገዯሌና ወዯ ሊይ መነሳት ሲገሌፅ እርሱ ከፌጡሮቹ በሊይ

እንዲሇም እንዱህ ይጠቁማሌ፡-

"እኛ የአሊህን መሌዔክተኛ የመርየምን ሌጅ አሌመሲህ ዑሳን ገዴሌን

በማሇታቸውም (ረገምናቸው) አሌገዯለትም፣ አሌሰቀለትምም፣ ግን ሇነሱ

(የተገዯሇ ሰው በዑሳ) ተመሰሇ፣ እነዘያም ከርሱ (መገዯሌ) በጥርጣሬ

ውስጥ ናቸው፤ ጥርጣሬን ከመከተሌ በስተቀር በርሱ ነገር ምንም ዔውቀት

የሊቸውም፤ በእርግጥም አሌገዯለትም። ይሌቁንስ አሊህ ወዯርሱ አነሳው፤

አሊህም አሸነፉ ጥበበኛ ነው።" (አን-ኒሳእ፡157-158) በዘህ የቁርኣን አንቀጽ

አሊህ(ሱ.ወ) ዑሳን(ዏ.ሰ) ‹‹አሊህ ወዯርሱ አነሳው›› ይሇናሌ፡፡ አህባሾች

እንዯሚለት አቅጣጫም ሆነ ስፌራ ከላሇው ታዱያ ወዳት አነሳው?

5) ነቢዩ ሙሳ (ዏ.ሰ) ከሰማያት በሊይ ባሇው አሊህ እንዱያምን ፉርዏውያንን

ሲጣሩ አሊህ በቁርኣኑ እንዱህ ይሊሌ፡-

30

"ፇርዕንም አሇ፡- ሃማን ሆይ! መንገድችን እዴርስ ዖንዴ ረዢም ሔንጻን

ሇኔ ካብሌኝ። የሰማያትን መንገዴ (እዯርስ ዖንዴ)፣ ወዯ ሙሳም አምሊክ እመሇከት ዖንዴ። እኔም ውሸታም ነው ብዬ በእርግጥ እጠረጥረዋሇሁ።

(አሇ)" (አሌ-ሙዔሚን፡ 36-37)

6) ከአሊህ ወዯታች ስሇሚወርደ ነገሮች ምሳላ ዯግሞ ከሚከተሇው አንቀጽ

እንረዲሇን፡-

"እነዘያን ያመኑትን ሇማረጋጋት፣ ሙስሉሞችንም ሇመምራትና ሇማብሰር (ቁርኣንን) ቅደስ መንፇስ (ጂብሪሌ) እውነተኛ ሲኾን ከጌታህ አወረዯው። በሊቸው" (አን-ነሔሌ፡ 102) 7) የአሊህን ከፌጡሩ በሊይ መሆንን በቀጥታ የሚገሌጹ የአሊህ ስሞችና

የአሊህ ንግግሮች ብ ናቸው። ሇምሳላ አሊህ ራሱን "አሌ-ዏሉይ" እና

"አሌ-አዔሊ" በማሇት ሰይሟሌ። የሁሇቱም ትርጉም በጣም ከፌተኛ

ከርሱ በሊይ ምንም የላሇ ማሇት ነው።"እርሱ ከሁለም በሊይ ታሊቅ

ነው።" (አሌ-በቀራ፡ 255)

8) ከባሪያዎቹ በሊይ መሆኑን በግሌጽ ሲናገር እንዱህ ይሊሌ፡-

"እርሱም ከባሮቹም በሊይ ሲኾን አሸናፉ ነው" (አሌ-አንዒም፡ 18)

9) ስሇባሪያዎቹ ሲገሌጽ እንዱህ ይሊሌ፡-

31

"ጌታቸውን ከበሊያቸው ሲኾን ይፇሩታሌ፣…" (አን-ነሔሌ፡ 50) የሚከተለት የቁርኣን አንቀጾች ዯግሞ በቀጥታ አሊህ (ሱ.ወ) ከ"ዏርሹ"

በሊይ ‹ኢስቲዋእ› እንዲሇው ያመሊክታለ፡-

1) "(እርሱ) አር-ረሔማን ነው። በዏርሹ ሊይ በተዯሊዯሇ።" (ጣሀ፡ 5)

2) "ከዘያም ራሱን ከዏርሹ በሊይ አዯሊዯሇ።" (አሌ-አዔራፌ፣54)

3) "ከዘያም ከዏርሹ (በ)ሊይ የተዯሊዯሇ (አምሊክ) ነው።" (ዩኑስ፡ 3)

4) "ከዘያም ከዏርሹ (በ)ሊይ የተዯሊዯሇ (አምሊክ) ነው።"(አር-ረዔዴ፡2)

5) "ከዘያም ከዏርሹ (በ)ሊይ የተዯሊዯሇ (አምሊክ) ነው።"(አሌ-ፈርቃን፡ 59)

6) "ከዘያም ከዏርሹ (በ)ሊይ የተዯሊዯሇ (አምሊክ) ነው።"(አስ-ሰጅዲህ፡ 4)

7) "ከዘያም ከዏርሹ (በ)ሊይ የተዯሊዯሇ (አምሊክ) ነው።"(አሌ-ሏዱዴ፡4)

32

እነዘህ አያዎች አሊህ (ሱ.ወ) ከዏርሹ በሊይ ‹ኢስተዋእ› እንዲሇው

ይገሌጻለ። እዘህ ሊይ ሌብ ሌንሌ የሚገባን "ሲፇተሌ ኢስቲዋእ"ም (ከሊይ

መዯሊዯሌ) ሆነ ላልቹ የአሊህ ባህሪያት በሞሊ በምንም መሌኩ ከፌጡር

ባህሪያት ጋር አሇመመሳሰሊቸውን ነው። ታዴያ የአሊህ "ሲፇተሌ

ኢስቲዋእ" (ከዏርሽ በሊይ መሆኑን/ከሊይ መዯሊዯሌ) እና የፌጡራኑ

"ሲፇተሌ ኢስቲዋእ" (ከበሊይ መዯሊዯሌ) በጭራሽ የሚመሳሰለ አይዯለም።

ሇየቅሌ ናቸው። ‹‹በእንዳት ዒይነት ሁኔታ?›› የሚሌ ጥያቄ ቢነሳ አጭርና

አሻሚ ያሌሆነው መሌስ ‹‹ፌጡራንን በማይመስሌበት ሇርሱ ጌትነት

በሚስማማ መሌኩ ነው›› የሚሌ ይሆናሌ። ሇባሪያዎቹ አሊህ ከፌጥረታት

በሊይ መሆኑንና በፌጥረታት ውስጥ አሇመሆኑን ወይም በማንኛውም

መንገዴ በፌጥረታት ያሌተካበበ መሆኑን ቁርኣን ራሱ ትርጉሙን

ሇሚያጤኑ ሰዎች ግሌጽ አዴርጓሌ።

8) "ወይም ከሰማይ በሊይ ያሇን በናንተ ሊይ ጠጠርን ያዖሇች ነፊስን

ቢሌክባችሁ ትተማመናሊችሁን? (አትፇሩምን)?" (አሌ-ሙሌክ፡ 17)

ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) የቁርኣንን ተፌሲር ያሳውቀው ዖንዴ ደዒ ያዯረጉሇት

ታዋቂው ሰሒቢይ ዏብዯሊህ ኢብኑ ዏባስ (ረ.ዏ) ይህንን የቁርኣን አንቀጽ

ሲተረጉም "ከሰማይ በሊይ የተባሇው አሊህ ነው" ብሇዋሌ።18 እንዯዘሁም

ኢማም በይሏቂ "ፉ" የምትባሇው የዏረቢኛ መስተጻምር በዏረቢኛ ቋንቋ

በርካታ ትርጉም እንዲሊትና በዘህኛው አገባብዋ "መን ፉ ሰማእ" ሲባሌ

"ፉ" እዘህ ሊይ "ፇውቅ" (ከሰማይ በሊይ) የሚሌ ትርጓሜ እንዲሊት

ገሌጸዋሌ።

9) "በሰማያትና በምዴር ያሇው ሁለም የርሱ ነው። እርሱ ዖንዴ ያለትም

(መሊእክት) እርሱን ከመገዙት አይኮሩም አይሰሊቹምም" (አሌ-አንቢያ፡ 19) 18ኢብኑሌ ጀውዘ፣ ዙዯሌ መሲር ፉ ዑሌመ ተፌሲር፣ ጥራዛ 8፣ ገጽ 322

33

10) "ነገሩን ሁለ ከሰማይ ወዯ ምዴር ያዖጋጃሌ ከዘያም በምትቆጥሩት

(ዖመን) ሌኩ ሺህ ዒመት በሆነ ቀን ውስጥ ወዯርሱ ይወጣሌ

(ይመሇሳሌ)።" (አስ-ሰጅዲህ፡ 5)

11) "ከሁለም በሊይ የሆነውን ጌታህን ስም አሞግስ" (አሌ-አዔሊ፡ 1)

12) "እነዘያ ጌታህ ዖንዴ ያለት (መሊእክት) እርሱን ከመገዙት

አይኮሩም፣ ያወዴሱታሌም ሇርሱ ብቻ ይሰግዲለ" (አሌ-አዔራፌ፡ 206)

አህባሾች እንዯሚለት አሊህ(ሱ.ወ) የትም ባይኖር(አቅጣጫም ሆነ ስፌራ

ባይኖረው) ኖሮ ታዱያ እንዳት መሊዔክት እርሱ ዖንዴ ሉሆኑ ቻለ?

የሏዱስ ማስረጃ አሊህ(ሱ.ወ) በመሬት ሊይ ወይም በፌጥረታት ውስጥ ያሇመሆኑን እና

ከፌጥረታት ሁለ በሊይ እንዯሆነ የሚገሌጹ በርካታ የነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ)

ንግግሮች አለ። ሌክ እንዯ ቁርኣን አንቀጾች ከፉልቹ ሏዱሶች በተዖዋዋሪ

ሲገሌጹ ከፉልቹ ዯግሞ በቀጥታ ይገሌጻለ።

34

1) በተዖዋዋሪ ከሚገሌጹት ሏዱሶች መካከሌ መሊእክት ወዯ ሊይ ወዯ አሊህ

እንዯሚወጡ የሚገሌጽ በአቡ ሁረይራ የተሊሇፇሌን ሏዱስ ይገኝበታሌ።

በዘህ ሏዱስ ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) እንዱህ ብሇዋሌ፡-

يتعاقبون فيكم مالئكة : "وعن أبي ىريرة أن رسول اهلل صمى اهلل عميو وسمم قالم يعرج الذين بالميل ومالئكة بالنيار ويجتمعون في صالة الفجر وصالة العصر، ث

تركناىم وىم : باتوا فيكم، فيسأليم ربـيم وىو أعمم بـيم، كيف تركتم عبادي؟ فيقولون19"يصمون وأتيناىم وىم يصمون

"ከእናንተ ጋር አንዴ የመሊኢካ ቡዴን በምሽት ከናንተ ጋር ይቆያለ። አንዴ

የመሊእክት ቡዴን ዯግሞ ቀን ከእናንተ ጋር ይቆያሌ። ሁሇቱ ቡዴኖች

በዏስርና በፇጅር ሶሊቶች ይገናኛለ። ከዘያም ማታ ከእናንተ ጋር የቆዩት

(ወዯ ሰማይ) ይወጣለ። አሊህም እያወቀ ባሪያዎቼን በምን ሁኔታ

ተዋችኋቸው? በማሇት ይጠይቃቸዋሌ። ‹ትተናቸው ስንመጣ ይሰግደ

ነበር። ስናገኛቸውም ይሰግደ ነበር።››20

በተዖዋዋሪ ከሚገሌጹት ዯግሞ አሊህ ከዏርሹ በሊይ መሆኑን የሚያወሱ

ሏዱሶች ይገኙበታሌ። የአሊህ ዏርሽ ዯግሞ ከላልች ፌጥረታት ሁለ በሊይ

ነው።

2) ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) እንዱህ ማሇታቸውን አቡሁረይራ አስተሊሌፇውሌናሌ፡-

لما خمق اهلل الخمق كتب : "عن النبي صمى اهلل عميو وسمم أنو قالأبي ىريرة وعنإن رحمتي تغمب : في كتاب، كتبو عمى نفسو فيو مرفوع عنده فوق العرش

21"غضبي

رواه البخاري ومسمم 19

20 ቡኻሪ፣ ሙስሉምና ነሳኢ ዖግበውታሌ أخرجو البخاري ومسمم 21

35

"አሊህ ፌጥረታትን ፇጥሮ ሲያበቃ የኔ ርህራሄ(ራህመት) ከኔ ቁጣ

ይቀዴማሌ በማሇት ከፊኑ በሊይ በሆነ ከርሱ ጋር ባሇው መጽሏፌ ውስጥ

ጻፇ።" (ቡኻሪና ሙስሉም ዖግበውታሌ)

3) ላሊው ዯግሞ ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) የታመሙ ሰዎች እንዱያዯርጉ

ያስተማሩት ደዒ (ፀልት) እንዱህ ይሊሌ፡- "ከሰማይ በሊይ ያሇህ ጌታችን

አሊህ ሆይ! ስምህ ይቀዯስ…"

4) አቢ ሰዑዴ እና አቡ ሁረይራ (ረ.ዏ) እንዲስተሊሇፈት የአሊህ መሌዔክተኛ

(ሶ.ዏ.ወ.) እንዱህ ብሇዋሌ፡-

وال يصعد "قال رسول اهلل صمى اهلل عميو وسمم : عن أبي ىريرة رضي اهلل عنو قالو 22إلى اهلل إال الطيب

"…ወዯ አሊህ መሌካም(ሥራ) እንጂ አይወጣም።" (ቡኻሪና ሙስሉም

ዖግበውታሌ)

5) በዏብዯሊህ ኢብኑ ዒምር ኢብኑ አሌ-ዒስ (ረ.ዏ) እንዲስተሊሇፈት የአሊህ

መሌዔክተኛ (ሶ.ዏ.ወ) እንዱህ ብሇዋሌ፡-

ارحموا من في األرض يرحمكم من في : )رسول اهلل صمى اهلل عميو وسمم يقوليقول 23(السماء

"ምዴር ሊለት እዖኑ፤ ከሰማይ በሊይ ያሇው (አሊህ) ያዛንሊችኋሌ።"24

6) የሚከተሇው ሏዱስ ዯግሞ በቀጥታ ከሚገሌጹት ሏዱሶች በጣም ግሌጹ

ነው። ሙዒውያ ኢብን አሌ-ሏከም (ረ.ዏ) እንዱህ ብሇዋሌ፡-

مبذ ى غ ث أحذ اىجاخ فب جبسخ ى، : )قبه ؼبخ ث اىحن اىغي

أب سجو ث آد فبعفذ -فأطيؼزب راد فئرا اىزئت قذ رت ب ثؾبح

: عي رمشد رىل ى، فؼظ رىل ػي، فقيذفصننزب فأرذ اى صي هللا ػي

البخاري ومسمم أخرجو 22

رواه أبو داود والترمذي 2324 አቡ ዲውዴና ቲርሚዘ ዖግበውታሌ

36

ف اىغبء، : أ هللا؟ قبىذ: ادػب فقبه ىب سعه هللا: بسعه هللا أفال أػزقب؟ قبه

(" اػزقب فئ ؤخ: قبه. سعه هللا صي هللا ػي عي: أب؟ قبىذ: قبه 25

"በኡሐዴ ተራራ አሌ-ጀዋሪያ በምትባሌ ቦታ አቅራቢያ በጎቼን የምትጠብቅሌኝ አንዱት ሴት አገሌጋይ (ባሪያ) ነበረችኝ። አንዴ ቀን በጎቼን ሇማየት ስሄዴ ተኩሊ አንዶን በግ ወስዶታሌ። እንዯማንኛውም የአዯም ሌጅ (የሰው ሌጅ) እኔም ስህተት መስራቴ ስሇማይቀር ፉቷን በጥፉ ክፈኛ መታኋት። ከዘያም ወዯ ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) መጥቼ ሁኔታውን ስነግራቸው በጣም ከባዴ ወንጀሌ መስራቴን አሳሰቡኝ። "የአሊህ መሌዔክተኝ ሆይ! (ከባርነት) ነጻ ሊዯርጋት አሌችሌምን?" አሌኳቸው "ወዯኔ አምጣት" አለኝ። አመጠኋትም። "አሊህ የትነው ያሇው?" ሲለ ጠየቋት። "ከሰማይ በሊይ" ስትሌ መሇሰች። ከዘያም "እኔ ማን ነኝ?" በማሇት ጠየቋት። "አንቱ የአሊህ መሌዔክተኛ ነዎት" በማሇት መሇሰችሊቸው። ከዘያም "በርግጥ እሷ እውነተኛ አማኝ ስሇሆነች ነጻ አዴርጋት" አለኝ። 26 የአንዴን ሰው እምነት ሇማረጋገጥ መጠየቅ ያሇበት ጥያቄ "በአሊህ

ታምናሇህ?" የሚሇው መሆን ነበረበት ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ግን ይህን

አሌጠየቁም። ምክንያቱም በዘያን ወቅት የነበሩት ሰዎች አብዙኛዎቹ

በአሊህ ፇጣሪነት ያምናለና። ቁርኣን እንዱህ ሲሌ በብ ቦታ ይገሌጻሌ፡-

"ሰማያትንና ምዴርን የፇጠረ ፀሏይንና ጨረቃንም የገራ ማን እንዯሆነ ብትጠይቃቸው፣ በእርግጥ አሊህ ነው፣ ይለሃሌ።" (አሌ-ዏንከቡት፡ 61)

.رواه مسمم وأبو داود والنسائى 25

26 ሙስሉም፣አሔመዴ፣ አቡዲውዴ፣ ኢብኑ ኹዖይማና አሌ-በዙር ዖግበውታሌ።

37

በዘያን ጊዚ ነበሩ የመካ አረማውያን አሊህ በጣዕቶቻቸው ውስጥ

እንዲሇ ያምኑ ስሇነበረ የርሷም እምነት እንዯ ላልች መካዊያን አረማዊ

ይሆን ወይስ መሇኮታዊ ትምህርት መሠረት በግሌጽ አሃዲዊ እምነት

መሆኑን ሇማረጋገጥ ነበር ይህንን ጥያቄ የጠየቋት። አሊህ ከፌጥረታቱ

ውጭ እንዯሆነ ታምናሇች ወይስ አሊህ በፌጥረታቱ ውስጥ ሆኖ እርሱን

ማምሇክ ይቻሊሌ ብሊ ነው የምታምነው? ይህን ሇማረጋገጥ ነው ይህን

ጥያቄ የጠየቋት። "አሊህ የት ነው ያሇው?" ሇሚሇው ጥያቄ "ከሰማይ

በሊይ" ብሊ መመሇሷ ሇጥያቄው ብቸኛ ተገቢ መሌስ መሆኑን ሙስሉሞች

ሉያውቁት ይገባሌ። ምክንያቱም ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) በዘህ ሊይ በመሞርኮዛ

ነው እውነተኛ አማኝ መሆኗን ያረጋገጡሊት። የዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ አሌ-

ሏበሺ ተከታዮች (አሔባሾች) እንዯሚለት "አሊህ አሇ። ግን የትም ቦታ

የሇም" (አቅጣጫም ሆነ ቦታ የሇውም) እውነታው እንዱህ ቢሆን ኖር

"ከሰማይ በሊይ" ብሊ የሰጠችውን የአሊህ መሌዔክተኛ (ሶ.ዏ.ወ) መሌስ

ባስተካከለሊት ነበር። እርሳቸው ግን መቀበሌ ብቻ ሳይሆን በርሷ ምሊሽ

ረክተው እውነተኛ አማኝ መሆኗንም መሰከሩሊት። እርሳቸው ባለበት

አንዴ ነገር ተነግሮ እርሳቸው ካሌተቃወሙት ያ ነገር ሱንና (ተቅሪሪያህ-

ያጸዯቁት) ይባሊሌ። ተቀባይነት አሇው። በአንዲንዴ የግሪክ ፌሌስፌና

ተፅዔኖ ያሳዯረባቸው እና "ዑሌመሌ ከሊም"ን ከመረጃ ይበሌጥ አትኩረው

የያት አሔባሾች በርካታ የቁርኣን አንቀጾችንና የነቢዩን (ሶ.ዏ.ወ) ሏዱሶች

የራሳቸው ትርጓሜ በመስጠት ትርጉም አሌባ እንዲዯረጉት ላሊ ትርጓሜ

በመስጠት ትርጉም አሌባ ማዴረግ ሲሳናቸው ይህንን ሏዱስ "ሏዱሱሌ-

ጃሪያን"(አሊህ ከሰማያት በሊይ እንዲሇ ባሪያይቱ ሇረሱሌ(ሶ.ዏ.ወ)

የመሰከረችበት ሀዱስ) አንቀበሌም እስከ ማሇት ዯረሱ። ሆኖም ሏዱሱሌ

ጃሪያን ኢማም ማሉክ "ሙወጠእ"፣ ኢማም አሔመዴ "ሙስነዴ"፣ ኢማም

ሙስሉም "ሰሑሔ ሙስሉም" በተሰኘው መጽሏፊቸው እንዱሁም ኢብኑ

ዏብደሌበር፣ ኢብኑ ከሢር፣ ኢማም አዛ-ዖሀቢ እና ዏብደሌ ቃዴር

ጄይሊኒ፣ ኢማም ነወዊ፣ ኢማም በይሏቂ፣ ኢብኑ ኹዖይማ እንዯዘሁም

38

ሁለም የኢስሊም ሉቃውንቶች የሏዱሱን ሶሑሔነት (ትክክሇኛነት)

መስክረው አስተምረዋሌ። ‹‹ሰሑሔ (ትክክሌ) አይዯሇም›› ያሇው ዏብዯሊህ

አሌ-ሏረሪ ብቻ ነው! ታዱያ ይህን ሁለ ውዴቅ አዴርገን ዏብዯሊህ አሌ-

ሏረሪን እንዴንቀበሌ ይፇሌጋለ? ፇጽሞ! ሀዱሱ ዉዴቅ ሉሆን

የሚችሌበትን ሰነዴና ምክንያት ሳይቀርቡ በዯፇናው ዉዴቅ እንዯሆነ

ማሰብ አግባብነት አሇውን? ይህንንና ላልች የነቢያችንን(ሶ.ዏ.ወ) ሰሂህ

ሀዱስ ያሇመፇሊሰፌ ተቀብል ጌታችን(ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ መሆኑን ማመን

አህባሾች እንዯሚለት የሚያከፌር ከሆነ መሰሌ ሀዱሶችን ያስተሊሇፈሌ

ሰሀቦች፣ ከነርሱ ተቀብሇው ያዯረሱን ታቢኢዮች እና ሀዱሱን

በኪታቦቻቸው ያሰፇሩት አኢማዎችና ሰሂህነቱን የመሰከሩት እነ ኢማም

ማሉክ፣ ኢማም አሔመዴ፣ ኢማም ሙስሉም፣ ኢብኑ ዏብደሌበር፣ ኢብኑ

ከሢር፣ ኢማም አዛ-ዖሀቢ እና ዏብደሌ ቃዴር ጄይሊኒ፣ ኢማም በይሏቂ፣

ኢብኑ ኹዖይማ እንዯዘሁም ሁለም የኢስሊም ሉቃውንቶች ካፉሮች

ሉሆኑ?

7) አቡዖር ባወሩትና ኢማም ሙስሉም በዖገቡት ሶሑሔ ሏዱስ አቡዖር

ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) በሚዔራጅ ጉዝቸው ሰማያትን አሌፇው ወዯ አሊህ ሲሄደ

ጌታቸውን አሊህን (ሱ.ወ) አይተው እንዯሆነ "ጌታዎትን አይተዋሌን?"

በማሇት ጠየቃቸው። ነቢዩም (ሶ.ዏ.ወ) አሊህን ሳይሆን "ብርሃንን ነው

ያየሁት" በማሇት መሇሱ። በመሠረቱ ሰሏቦች ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ጌታቸው

ዖንዴ መሄዲቸውን ባያውቁ ኖሮ "ጌታዎትን አይተዋሌን?" በማሇት

ባሌጠየቋቸው ነበር። አሊህ (ሱ.ወ) ከሰማይ በሊይ ባሇው አቅጣጫ አሇ ብል

በማመን "ጌታዎትን አይተዋሌን?" በማሇት ነቢዩም (ሶ.ዏ.ወ) ሲጠየቁ

ጥያቄው ስህተት ቢሆን ኖሮ "አሊህ እኮ ቦታም ሆነ አቅጣጫ የሇውም"

በማሇት ሰሏቦችን አያርሙም ነበርን? ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) ማረሙን ረስተውት

‹‹አሊህ ከሰማይ በሊይ ነው ያሇው›› ብሇው የሚያምኑ ሙስሉሞችን

አህባሾች ከፌራችኃሌ ብሇው ሉያሰሌሙ ነውን?

8) ከዔብ ኢብኑ ማሉክ እንዱህ ብሇዋሌ፡-

39

لقد : ))حكم في بني قريظةقال رسول اهلل صمى اهلل عميو وسمم لسعد بن معاذ لما . متفق عميو(( حكمت فييم بحكم الممك من فوق سبع سموات

"ሰዔዴ ኢብኑ ሙዒዛ በኒ ቁረይዙዎች ሊይ በፇረዯበት ጊዚ ረሱሌ (ሶ.ዏ.ወ) እንዱህ አለ ‹በእርግጥ በነርሱ ሊይ ንጉሱ (አሊህ) ከሰባት ሰማያት በሊይ ሆኖ የፇረዯውን ፌርዴ ፇርዯሃሌ።›››/ቡኻሪና ሙስሉም/

9) አቡሁረይራ (ረ.ዏ) ባስተሊሇፈት ሏዱስ ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) ሰው

በሚሞትበት ጊዚ ስሇ መጥፍ ነፌስና መሌካም ነፌስ ሲገሌጹ ስሇ መሌካም

ሰው ነፌስ እንዱህ ሲለ ተናግረዋሌ፡- "መሌካም ነፌስ ከፌ ወዲሇው አሊህ ትወጣና ከዘያም አሊህ የባሪያዬን መጽሏፌ በከፌተኛው (ዑሉዩን) ጻፈሇት ሲሌ ያዙሌ።" (ሙስሉም) 13) አቡ ሁረይራ (ረ.ዏ) እንዲስተሊሇፈት ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) እንዱህ ብሇዋሌ፡-

إ : "عيقبه سعه هللا صي هللا ػي : ػ أث ششح سض هللا ػ قبه

هلل الئنخ عبسح زجؼ جبىظ اىزمش، فئرا جذا جيظ رمش جيغا ؼ،

"فئرا رفشقا صؼذا إى سثـ27

"ሇአሊህ ተንቀሳቃሽ መሊእክት አለት። አሊህ የሚወሳበትን ስፌራ(የዘክር መጃሉስ) ይከተሊለ(ይፇሌጋለ)። አሊህ የሚወሳበትን ስፌራ ሲያገኙ አብረዋቸው ይቀመጣለ። ከስፌራው ሲሇዩ ወዯ ጌታቸው ይወጣለ።" /ሙስሉም ዖግበውታሌ/ 14) ጃቢር ኢብኑ ዏብዱሊህ(ረ.ዏ) እንዲስተሊሇፈት ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ)

በመሰናበቻው ሏጅ በዐርና ሸሇቆ (ዋዱ ዐርና) ሊይ ሆነው ኩጥባ አዯረጉ።

ከዘያም እንዱህ ሲለ ሰሏቦችን ጠየቋቸው፡-

ػ جبثش ث ػجذ هللا سض هللا ػب ف رمش حجخ اىداع، فف أ سعه هللا صي

أز غئى : "هللا ػي عي خطت اىبط ف ثط اىاد قبه ف آخش خطجز

أخرجو مسمم في صحيحو 27

40

ؾذ أل قذ ثبىغذ، أدذ، صحذ، فقبه ثأصجؼ : قبىا" فب أز قبئي؟ع

اىي اؽذ اىي اؽذ اىي : "اىغجبثخ شفؼب إى اىغبء نجب إى اىبط

"اؽذ28

"በአሊህ ፉት ስሇኔ ትጠየቃሊችሁ። ምን መሌስ ነው የምትሰጡት?" ሰሏቦችም "መሌዔክቱን እና አዯራውን ማዴረስዎን፣ ሇኛም መሌካም ማዴረግዎን እንመሰክራሇን" አለ። ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) በጣታቸው ወዯ ሰማይ አንስተው እና ወዯ ሰዎቹ እያመሊከቱ "አሊህ ሆይ! መስክር። አሊህ ሆይ! መስክር። አሊህ ሆይ! መስክር" አለ።29 12) አቡሁረይራ (ረ.ዏ) የአሊህ መሌዔክተኛ (ሶ.ዏ.ወ) ሉተኙ ሲለ እንዱህ

በማሇት አሊህን እንዯሚማጸኑ አውስተዋሌ፡-

عن أبي ىريرة رضي اهلل عنو، أن رسول اهلل صمى اهلل عميو وسمم كان يدعو عند الميم أنت األول فميس قبمك شيء، وأنت اآلخر فميس : "ذكر الحديث وفيوف. النوم

30" بعدك شيء، وأنت الظاىر فميس فوقك شيء، وأنت الباطن فميس دونك شيء"አሊህ ሆይ! የመጀመሪያ ነህ፣ ካንተ በፉት ምንም ነገር አሌነበረም። አንተ

የመጨረሻው ነህ (ኋሊ ብቻህን ቀሪ ነህ)፣ ካንተ በኋሊ የሚቀር የሇም።

አንተም ግሌጽ (ህሌዉናህ የማይጠረጠር) ነህ፣ ካንተ በሊይ ምንም ነገር

የሇም። አንተ ስውር ነህ፣ ካንተ ውጭ ያሇ አካሌ ምስጢራዊ (ስዉር)

ሉሆን አይችሌም።"31

12) አቡ ዯርዲእ (ረ.ዏ) እንዲስተሊሇፈት ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) እንዱህ ብሇዋሌ፡-

رواه مسلم وأبو داود وابن ماجه 28

29 ሙስሉም፣አቡ ዲዉዴና ኢብኑ ማጃህ ዖግበውታሌ፡፡ داود والترمذي رواه اإلمام أحمد ومسمم وأبو 30

31ሙስሉም፣ አሔመዴ፣ አቡ ዲዉዴና ቲርሚዘ

41

ف حذث أث اىذسداء سض هللا ػ أ عغ سعه هللا صي هللا ػي عي

"رن ؽئب فيقو سثب هللا اىز ف اىغبء رقذط اعلػ ا: "قه32

"ስሊንዲች ስሞታ ማሰማት የፇሇገ ሰው ጌታችን ከሰማይ በሊይ ያሇኸው አሊህ ሆይ! ስምህ ይቀዯስ ይበሌ።"/አቡ ዲውዴ ዖግበውታሌ/

ቀዯምት ነቢያት ምን ብሇው ነበር? ነቢያት በመሊ ከፇጣሪ ወዯ ተሰጣቸው መመሪያ በመጣራት የሰው

ሌጅን ከጨሇማ ወዯ ብርሃን ሉያወጡ ዖንዴ የተሊኩ ናቸው። ስሇሆነም

ሰዎች ያምኑበት ዖንዴ የሊካቸውን ፇጣሪ አሊህ (ሱ.ወ) ባህሪ በተወሰነ

ዯረጃም ቢሆን ሇህዛቦቻቸው መግሇጻቸው የማይቀር ነው። ኢስሊም

በሁለም ነቢያት ማመኑን ግዳታ ያዯርግብናሌ። በማስከተሌ አሊህ (ሱ.ወ)

ከፌጡሩ በሊይ እንዲሇ ከሚጠቁሙ የቀዯምት ነቢያት (ዏ.ሰ) አባባልች

ሇአብነት ያህሌ እነሆ፡-

ሀ) ነቢዩ ኢብራሂም (ዏ.ሰ) አቡ ሁረይራ (ረ.ዏ) እንዲስተሊሇፈት የአሊህ መሌዔክተኛ (ሶ.ዏ.ወ) እንዱህ

ብሇዋሌ፡-

ىق إثشا ف اىبس، ىب أ: "قبه سعه هللا صي هللا ػي عي: ػ أث ششح قبه

"اىي إل احذ ف اىغبء، أب احذ ف األسض أػجذك: قبه33

‹‹ኢብራሂምን እሳት ውስጥ በወረወሩት ጊዚ ኢብራሂም እንዱህ አሇ ፡-

አንደ ከሰማይ በሊይ ያሇኸው አሊህ ሆይ! እኔ አንደ በምዴር ያሇሁ ባሪያህ

ነኝ (እርዲኝ)።››34

.الحديث رواه أبو داود 32والخطيب في تاريخو ( 1/19)وأبو نعيم في الحمية (. 75)أخرجو الدارمي في الرد عمى الجيمية 33 ( 56، برقم 93ص )وابن قدامة في إثبات صفة العمو ( 10/346)

42

ሇ) ነቢ ሙሳ (ዏ.ሰ) 1ኛ) በቡኻሪ እና ሙስሉም በተዖገበው በዘህ ሏዱስ ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ)

ሚዔራጅ በሚባሇው ጉዜ ከመሌዏኩ ጅብሪሌ (ዏ.ሰ) ጋር በመሆን ሰባት

ሰማያትን አሌፇው ከወጡ በኋሊ ሀምሳ ሶሊት በህዛባቸው ሊይ ግዳታ

ተዯረገ።ሲመሇሱ ነቢዩ ሙሳ (ዏ.ሰ) ጋር በሰማይ ተገናኙ።ሀምሳ ሶሊት

በህዛባቸው ሊይ ግዳታ እንዯተዯረገባቸው ነገሯቸው። ሙሳም (ዏ.ሰ)

"ህዛቦችህ አይችለምና ወዯ ጌታህ ተመሇስና ሶሊቱ እንዱቀነስ ጠይቅ"

አሎቸው። ነቢያችንም (ሶ.ዏ.ወ) ወዯ አሊህ በመመሊሇስ ሶሊትን ከሀምሳ ወዯ

አምስት አስቀንሰዋሌ። አሊህ ከዏርሽ በሊይ ባይሆን ኖሮ ነቢዩ ሙሳ (ዏ.ሰ)

ሇነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) "ወዯ ጌታህ ተመሇስና ሶሊቱን እንዱቀነስ ጠይቅ"

ባሎሎቸው ነበር። ነቢዩም(ሶ.ዏ.ወ) ‹‹ወዯ ጌታዬ ተመሇስኩ›› ባሊለ ነበር።

አሔባሾች እንዯሚለት አሊህ (ሱ.ወ) የትም ባይኖር ኖሮ ሇምንስ ነቢያችን

(ሶ.ዏ.ወ) ሰባት ሰማይ መውጣት አስፇሇጋቸው? አህባሾች እንዯሚለት

‹‹አሊህ(ሱ.ወ) ከዏርሹ በሊይ ነው›› ብል ማመን "የጃሂሉያ እምነት" ከሆነ

ነቢዩ ሙሳ (ዏ.ሰ) የጃሂሉያ እምነት ነበራቸው ሉለን ነው? ነቢዩ ሙሳ

(ዏ.ሰ) ወይስ አህባሾች ናቸው የጃሂሉያ እምነት ያሊቸው? ነቢያችንስ

ከታችኛው ሰማይ ወዯ ሊይ አሌፇው የወጡበትን ሲገሌጹ ‹‹ወዯ ጌታዬ

ተመሇስኩ›› ማሇታቸው ስህተተኛ ነበሩ? አህባሾች ነቢያችንን ሉያርሙ

ይሞክራለን?

2ኛ) እንዱሁም በቁርኣን እንዯተነገረን ነቢዩ ሙሳን (ዏሰ) ሇማስዋሸት

ፉርዏውን እንዱህ ብል ነበር፡-

34

ዲሪሚ፣ረዴ ዏሇሌ ጃህሚያ፣ገጽ 75፤ኢቡ ነዑም፣በአሌ-ሐሌያ፣ጥራዛ 1፣ገጽ 19

43

"ፇርዏውንም አሇ፡- ሃማን ሆይ! መንገድችን እዯርስ ዖንዴ፣ ረዥም ህንጻን ሇኔ ካብሌኝ። የሰማያትን መንገድች /እዯርስ ዖንዴ/ ወዯ ሙሳም አምሊክ እመሇከት ዖንዴ፡- ‹እኔም ውሸታም ነው ብዬ በእርግጥ እጠረጥረዋሇሁ› አሇ።"(አሌ-ሙዔሚን፡ 36-37) ከዘህ የቁርኣን አንቀጽ የምንረዲው በሙሳ (ዏ.ሰ) ስሇፇጣሪ የተነገረውን

እውነት ፉርዏውን እንዯጠረጠረ እና ያንንም ሇማረጋገጥ ወዯ ፇጣሪ

የሚዯርስበትን መወጣጫ እንዱሰራሇት ሃማንን /ሚኒስቴሩን/ እንዲዖዖው

ነው። ነቢዩ ሙሳ (ዏ.ሰ) የፇጣሪን ከሰማይ በሊይ መኖር ሇፉርዏውን

ባያስተምሩት/ባይነግሩት/ ኖሮ ፉርዏውንም ሙሳን ሇማስዋሸት ከሰማይ

በሊይ የሚዯርስበትን መንገዴ እንዱሰራሇት ባሊዖዖ ነበር። ፉርዏውን ሙሳ

(ዏ.ሰ) የተናገሩት ‹(ያስተማሩት) ውሸት ነው› በሚሌ ጥርጣሬ ከሰማይ

በሊይ የሚወጣበት ካብ እንዱካብሇት ፉርዏውን ስሇምንስ ጠየቀ? ከዘህስ

አቅጣጫ (ከሰማይ በሊይ) ውጭ ፇጣሪን መፇሇጉ ሙሳን ማስዋሸት ነው

ብልስ ሇምን አሊስበም? አሊህ (ሱ.ወ) ከፌጡራን ሁለ በሊይ መሆኑን ሙሳ

ባያስተምሩ ኖሮ ፉርዏውን እንዲሰበው ከሰማይ በሊይ ወጥቶ አሊህ

አሇመኖሩን ማረጋገጥ ሙሳን (ዏ.ሰ) ማስዋሸትስ እንዳት ይሆናሌ?35 ነቢዩ

35ስሇ አሊህ ሊይ የፉርዒውን አቋም ግሌጽ ነው። የአሊህን ከሰማያት በሊይ መኖር ክድ ራሱን ነው አምሊክ አዴርጎ ሇህዛብ ሲያቀርብ የነበረው‹‹አነ ረቡኩሙሌ አዔሊ-እኔ ታሊቁ ጌታችሁ ነኝ።›› በሚሌ ነው። የርሱ አቋም አሊህ አሇ፣ ከዏርሽ በሊይ ነው የሚሌ አሌነበረም። በአንዴ ወቅት አንዴ አህባሽ በባህርዲር ከተማ ሊይ ስንወያይ ‹‹እንዳት ይህን የቁርአን አንቀጽ ማስረጃ

44

ሙሳ (ዏ.ሰ) በሚዔራጅ ጉዜ ወቅት ሇነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) "ወዯ ጌታህ

ተመሇስና ሶሊት እንዱቀነስ ጠይቅ" ያለትም ሆነ ሇፉርዏውን አሊህ(ሱ.ወ)

ከዏርሽ በሊይ መሆኑን መናገራቸው የሚያመሊክተው "አሊህ (ሱ.ወ) ከዏርሽ

በሊይ ነው" ብል ማመናቸውን ነው፡፡ የዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ተከታዮች

እንዯሚለት "የጃሂሉያ እምነት" ሳይሆን ቀዯምት ነቢያት ያስተማሩት፣

አሊህ በቁርኣኑ የነገረን፣ነቢያችን(ሶ.ዏ.ወ) በሏዱሳቸው የገሇጹት እንዯዘሁም

የአራቱ መዛሀብ ባሇቤቶች የሆኑት ኢማም አቡ ሏኒፊ፣ ኢማም ማሉክ፣

ኢማም ሻፉዑ እና ኢማም አሔመዴም ሆኑ ላልች የኢስሊም ሉቃውንት

በሙለ ያስተማሩት ቅን ጎዲና መሆኑን አህባሾ ባይቀበለትም ቁርኣንም

ሆነ የዱን ኪታቦች በሙለ ይህንን ነው የሚያረጋግጡት! ፉርዒውን

የአምሊክን ከሰማያት በሊይ መኖርን ክዶሌ፡፡ ሙሳን(ዏ.ሰ) ‹‹እኔም ውሸታም ነው ብዬ በእርግጥ እጠረጥረዋሇሁ›› ሲሌ ፉርዒውን ተናግሯሌ፡፡ ታዱያ

ሇፉርዒውን አቋም የሚቀርበው የአህባሽ እምነት ነው ወይስ የአህሇሱናው?

(ምክንያቱም ፉርዒውንም፣ አህባሾችም የአሊህን ከሰማያት በሊይ መኖር

አስተባብሇዋሌና!)

አዴርገህ ታመጣሇህ? እናንተ የፉርዒውንን መንገዴ ነውን የምትከተለት?›› ሲሌ ጥያቄ አቅርቦ ነበር። ይህ በቁርአን ጥቅሱ ሊይ ያሇውን የሙፇሲሮችን ትንታኔ ትቶ በነፌሲያ ከመጓዛ እንዱሁም ጥቅሱን ራሱ በጥሞና ካሇማስተንተንና የራስን አቋም ሊሇመተው ከሚዯረግ ሙከራ የሚመጣ ነው።

ኢብኑ አብዱሌ በር ‹አት-ተምሂዴ› በተሰኘው መጽሏፊቸው ጥራዛ 7፣ ገጽ 133 እንዯጠቀሱት ‹‹ነቢ ሙሳ(ዏ.ሰ) ‹በሰማይ ያሇኸው ጌታዬ› ይሌ ነበር፡፡ ፉርዏውን ግን ዉሸታም ብል ይጠረጥረዋሌ፡፡››

45

የነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ባሇቤቶች ምን አለ? ኢስሊምን ከባሇቤታቸው ከነቢዩ ሙሏመዴ (ሶ.ዏ.ወ) አንዯበት በቀጥታ

በቤታቸው የተማሩት የነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ባሇቤቶች አሊህ ከሰማያት በሊይ

ስሇመሆኑ ከተናገሩት ውስጥ ሇአብነት እነሆ፡-

ሀ) ዖይነብ ቢንት ጀሔሽ (ረ.ዏ) የነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ባሇቤት የሆነችው ዖይነብ ቢንት ጀሔሽ (ረ.ዏ)

በላልቹ የነቢዩ ሚስቶች ሊይ እንዱህ በማሇት ትኩራራባቸው ነበር፡-

مبذ صت ثذ جحؼ سض هللا ػب رفزخش : حذث أظ سض هللا ػ أ قبه

صجن أبىن صصجز هللا فق : ػي أصاج اىج صي اى ػي عي رقه

.عجغ عباد36

"እናንተን ሇነቢዩ የዲሩዋችሁ ቤተሰቦቻችሁ ናቸው። እኔን ግን ሇነቢዩ የዲረኝ አሊህ ከሰባት ሰማያት በሊይ ሆኖ ነው።"37

አሔባሾች እዘህም ጋር ላሊ ትርጓሜ መስጠት ፇሌገዋሌ። ዖይነብ (ረ.ዏ)

ሇማስረዲት የፇሇገችው “አሊህ በሇውሏሌ መሔፈዛ ሊይ የኔን ጋብቻ

ተጽፎሌ” የሚሇውን ነው። የሚገርም ነው! ከሊይ ባሳሇፌነው የዖይነብ

(ረ.ዏ) ንግግር ዖይነብ(ረ.ዏ) በላልች የነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ሚስቶች ሊይ

ትኩራራ የነበረው የርሷ ጋብቻ የተሇየ ስሇሆነ ነበር።ምክንያቱም ዖይነብን

ዖይዴ ኢብኑሌ ሒሪስ(ረ.ዏ) ከፇታት በኃሊ አሊህ(ሱ.ወ) ራሱ ነው በቁርአን

ሇነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) የዲራት። እንዱህ ሲሌ፡-

‹‹እናም ዖይዴ ከርሷ ጋር ያሇውን ጉዲይ በፇጸመ (ጋብቻዋን ባፇረሰ) ጊዚ አጋባንህ።››(አሌ-አሔዙብ 33፡37)

ورد في الصحيحين3637 ቡኻሪ፣ ሙስሉምና አቡዲዉዴ ዖግበውታሌ፡፡

46

አህባሾችን የምንጠየቀው ዖይነብ በንግግሯ ማስተሊሇፌ የፇሇገችው

ጋብቻዋ በሇውሏሌ መሔፈዛ ሊይ መጻፈን ከሆነ፣ በላልች የነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ)

ሚስቶች ሊይ ሌትኩራራ ፇጽሞ ሰበብ አይሆናትም። ምንያቱም የዖይነብም

ሆነ የሁለም የነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ሚስቶች ጋብቻ በሇውሏሌ መሔፈዛ

ተጽፎሌ። ታዱያ የርሷን ምን ሇየው? ይህ ብቻ ሳይሆን በሇውሏሌ

ማህፈዛ(የአሊህ ዉሳኔ የሚጻፌበት በሰማያት ያሇ መጽሏፌ) ሊይ ሁለም

ነገር ተጽፎሌ። የዖይነብን (ረ.ዏ) ንግግር ላሊ ትርጉም ሇመስጠት

እንዯሞከሩት ከሆነ፣ ታዱያ ዖይነብ (ረ.ዏ) የርሷ ጋብቻ ምን ተሇየና ነው

በላልቹ የምትኩራራው? ነጥቡን አህባሾች ሉያዙቡት እንዯሞከሩት ካየነው

ዖይነብ እንኳን በላልች የነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) ሚስቶች ሌትኩራራ ይቅርና

በአቡሇሃብ ሚስት እንኳ መኩራራት ትችሊሇችን? ምክንያቱም

የዖይነብም(ረ.ዏ) ሆነ የአቡሇሀብ ሚስት የጋብቻ ዉሳኔ በሇውሏሌ መሔፈዛ

ሊይ ተጽፎሌና።

ሇ) ኡሙ ሰሇማ (ረ.ዏ) የነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) ባሇቤት የሆኑት ኡሙ ሰሇማ (ረ.ዏ) አሊህ ከዏርሽ

በሊይ መሆኑን ስሇሚገሌጸው የቁርኣን አንቀጽ "አር-ረሔማኑ ዏሇ-ሌ-ዏርሺ

ኢስተዋ" ሊይ እንዱህ ብሇዋሌ፡- "እንዳት ሆኖ? የሚሇው የሚታወቅ አይዯሇም። ኢስተዋእ(ከዏርሹ በሊይ ከፌ አሇ) ማሇት ዯግሞ የማይታወቅ አይዯሇም(ይታወቃሌ)። በርሱ ማመን ይኖርብናሌ። ማስተባበለ ኩፌር ነው።"38

38አሌ-ሊሌካኢ፣በሱና፣ጥራዛ 2፣ገጽ 397፣ ቁጥር 663፤ ኢብኑሌ ሏጀር፣ ፇትሐሌ ባሪ፣ ጥራዛ 13፣ ገጽ 406

47

ሰሒባዎች(ረ.ዏ) ምን አለ? ኢስሊምን ከነቢዩ ሙሏመዴ (ሶ.ዏ.ወ) አንዯበት በቀጥታ የተማሩት

እነዘያ ምርጥ ትውሌድች ጌታችን አሊህ (ሱ.ወ) ከሰማያት በሊይ(ከዏርሽ

በሊይ) እንዲሇ ምን ብሇው ይሆን? በማስከተሌ ከሰሒባዎች ንግግር ሇአብነት

ያህሌ እናያሇን፡- ሀ) አቡበክር አስ-ሲዱቅ (ረ.ዏ) አቡበክር አስ-ሲዱቅ ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ሲሞቱ እንዱህ ብሇዋሌ፡-

مبذ ؼجذ هللا فئ هللا ح ف اىغبء . مب ؼجذ حذا فئ حذا قذ بد"

((ال د39

"ሙሏመዴን የሚገዙ(የሚያመሌክ) ሙሏመዴ በእርግጥ ሞቷሌ። አሊህን

የሚገዙ አሊህ ሔያው ሲሆን ከሰማይ በሊይ ነው፤ አይሞትምም።"40

ሇ) ዐመር ኢብኑሌ ኸጣብ (ረዏ) ዐመር ኢብኑሌ ኸጣብ (ረ.ዏ) ከሰዎች ጋር በመሆን በመንገዴ ሊይ

እየሄደ ሳሇ አንዱት አሮጊት አስቆመቻቸው፡፡ ይነጋገሩም ጀመር። ከዐመር

(ረ.ዏ) ጋር ከነበሩት አንደ "ሇዘህች አሮጊት ብሇህ ከሰዎች ዖገየህሳ?" ሲሌ

ጠየቃቸው። ዐመርም "ማንነቷን ባወቅህ! ማን እንዯሆነች አውቀሃሌን?

ይህቺ ሴት እኮ አሊህ (ሱ.ወ) ከሰባት ሰማያት በሊይ ሆኖ ስሞታዋን

የሰማሊት ኸውሊ ቢንት ሠዔሇባህ ነች። አሊህ(ሱ.ወ.) በቁርኣኑ እንዱህ ሲሌ

ነበር ስሇርሷ የገገሇጸው፡-

وأخرجو ابن قدامة في ( ضمن عقائد السمف –473ص )أخرجو الدار مي في الرد عمى المريسي 39

(. 70 ، برقم102 -101ص )إثبات صفة العو 40ዲሪሚ፣ አሌ-ረዴ አሇሌ በሺር አሌ-ሚሪሲ፣ገጽ 473፤ኢብኑ ቁዲማ፣ ኢስባት ሲፇት አሌ-ዐለው፣ገጽ 101-102

48

"አሊህ የዘያችን በባሎ (ነገር) የምትከራከርህንና ወዯ አሊህ ስሞታ የምታሰማውን (ሴት) ቃሌ በእርግጥ ሰማ።"(አሌ-ሙጃዲሊህ፡1) ይህ

የቁርኣን አንቀጽ የወረዯው በርሷ ምክንያት ነበር። በአሊህ እምሊሇሁ!

በሇሉት ወዯ እኔ መጥታ ብታስቆመኝ ትቻት አሌሄዴም፤ ሇሶሊት ካሌሆነ

በቀር ሶሊትም ቢሆን ሰግጄም እመሇሳሇሁ።"41

ሏ) ዐስማን ኢብኑ ዏፊን (ረ.ዏ) ከዏብደረሔማን ኢብኑ ዏውፌ(ረ.ዏ) በተሊሇፇው ሀዱስ ዐስማን ኢብኑ

ዏፊን(ረ.ዏ) በይዒህ (ቃሌ ኪዲን) ሲገባ (በኸሉፊነት ሲመረጥ) ራሱን ወዯ

መስጂዴ ጣሪያ በማንሳት (ወዯ ሰማይ በመመሌከት) "ጌታዬ ሆይ!

መስክር" ማሇቱ ተሊሌፎሌ።42

መ) ዏብዯሊህ ኢብኑ ዏባስ (ረ.ዏ) ታሊቁ ሰሀባና የቁርኣን ተንታኙ ዏብዯሊህ ኢብኑ ዏባስ (ረ.ዏ) የነቢዩ

(ሶ.ዏ.ወ) ባሇቤት የሆኑት እመት ዒኢሻ (ረ.ዏ) ሉሞቱ በተቃተረቡበት ጊዚ

እንዱህ አሊቸው፡-

مذ أحت غبء سعه هللا : ))فقبه ىب. اث ػجبط ىب دخو ػي ػبئؾخ رد

صي هللا ػي ىغ ى ن حت إال طجب، أضه هللا ثشاءرل فق عجغ

((عباد43

41

ረዴ ዏሇሌ-ጀህሚያ ገጽ 26፤ ኢብኑ ሏጀር፣ በአሌ-ኢሳባ፣ጥራዛ 7፣ገጽ 620 42ኢማም ዖሀቢ፣ በ"ዐሇው" በተሰኘው መጽሏፊቸው፣ገጽ 63

. 349 –1/276رواه الدارمي في رده عمى الجيمية ، وأحمد 43

49

"ከአሊህ መሌዔክተኛ(ሶ.ዏ.ወ) ባሇቤቶች ውስጥ ተወዯጇ ነበርሽ። እርሳቸውም (ነቢዩ) መሌካምን እንጂ አይወደም ነበር። ንጹህ መሆንሽን ከሰባት ሰማያት በሊይ ሆኖ አሊህ ቁርኣንን44 አወረዯ።"45

ሠ) ዏብዯሊህ ኢብኑ መስዐዴ (ረ.ዏ) ዏብዯሊህ ኢብኑ መስዐዴ (ረ.ዏ) እንዱህ ብሇዋሌ፡- "አሊህ ከዏርሽ በሊይ

ነው።ከምትሰሩት ሥራ ምንም ነገር አይጋርዯውም።"46

ቀዯምት የኢስሊም ሉቃውንት ንግግር አሊህ ከፌጥረታቱ በሊይ ስሇመሆኑ ታቢዑዮች፣ የታቢዑዮች ታቢዑዮች

እና ላልች ቀዯምት ምሁራን የተናገሩት እጅግ ብ ስሇሆኑ በዘህ አጭር

ጽሐፌ ውስጥ ሁለንም ማስፇር ባይቻሌም ዋናዋናዎቹን ብቻ ሇአብነት

ያህሌ እንመሇከታሇን፡-

ታቢዑዮች

1) አቡሌ-ዒሌያ የዏብዯሊህ ኢብኑ ዏባስ ተማሪ የሆነው አቡሌ ዒሌያ "ኢስተዋ"

የሚሇውን "ኢርተፇዒ" ማሇትም "ከበሊይ ሆነ" በሚሌ ተርጉሞታሌ።47

ይህ እንግዱህ በሰሂህ ‹አሌ-ቡኻሪ›› ዉስጥ የሚገኝ ነው። እንዯ አህባሾች

እምነት አሊህ(ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ መሆኑን ማመን ክህዯት(ኩፌር) ነው።

ታዴያ ይህን የነገረን የታሊቁ ሰሃባ ኢብኑ አባስ ተማሪ ካፉር ነውን?

44የአኢሻን መወንጀሌ እና ነጽሔት መሆኗን አሊህ በቁርኣኑ 24፡11-20 ተናግሯሌ፤ 45

ዲሪሚ በረዴ አሇሌ ጀህሚያ እና አሔመዴ ዖግበውታሌ፤ 46

ኢማም አሔመዴ፡ አር-ረዴ ዏሇሌ-ጀህሚያ፣ ገጽ 138 እና ቡኻሪ 47 ሰሑሔ አሌ-ቡኻሪ፣ ባብ ኪታቡ ተውሑዴ

50

ሀዱሱን በኪታባቸው በማስፇር ያስተሊሇፈሌን ኢማም አሌ-ቡኻሪስ ካፉር

ሉሆኑ ነውን?

2) ሙጃሂዴ ሙጃሂዴ "ኢስተዋ ዏሇሌ ዏርሽ"ን የሚሇውን የቁርኣን አንቀጽ ሲተረጉም

"ከዏርሹ በሊይ ሆነ" በማሇት ነበር ያብራራው።(ሰሑሔ አሌ-ቡኻሪ)

3) ዏብዯሊህ ኢብኑ ሙባረክ (181 ሂጅራ) ሰሑሔ በሆነ ሰነዴ ዲሪሚ፣ ሒኪም እና በይሏቂ እንዯዖገቡት ዏሉ ኢብኑ

ሁሰይን ኢብኑ ሸቂቅ፣ ዏብዯሊህ ኢብኑ ሙባረክ ‹‹አሊህን እንዳት ነው

የምናውቀው?›› በሚሌ ሇተጠየቁት ጥያቄ እንዱህ ሲለ መሌሰዋሌ፡-

: سح هللا ػذ ب قو ى ( 181) قبه ػجذ هللا ث اىجبسك إب أو خشاعب

( خيقثأ فق عبار ػي ػشؽ ثبا: ثبرا ؼشف سثب؟ قبه )48

"ጌታችንን የምናውቀው ከሰባት ሰማያት ከዒርሹ በሊይ ሆኖ በፌጡሩ

ውስጥ ሳይገባ ነው። ጃህሚዮች እንዯሚለት (አሊህ ከሰማይ በሊይ የሇም)

አንሌም" እንዯዘሁም ቡኻሪ ኻሌቅ አፌዒለሌ ዑባዴ፣ ገጽ 15 ሊይ

እንዯዖገቡት ዏብዯሊህ ኢብኑ ሙባረክ እንዱህ ብሇዋሌ "ጃህሚዎች አሊህ

እዘህ ምዴር አሇ እንዯሚለት አንሌም። ነገር ግን ከዒርሹ ባሊይ ነው

የምንሇው።"

4) ኢማም አሌ-አውዙዑ ኢማም አህለ ሻም ኢማም ዏብዯሊህ ኢብኑ ዐመር አሌ-አውዙዑ(157

ሑጅራ) እንዱህ ብሇዋሌ፡- ‹‹ታቢዑዮች ባለበት ዖመን ‹ጌታችንን

48والبيهق 67رقم 40أخزجه البخاري ف خلق أفعال العباد والذارم ف الزد على الجهمية ص /

538ف األسماء ص

51

የምናውቀው ከዏርሹ በሊይ ሆኖ ነው› እንሌ ነበር። ስሇ አሊህ ባህሪያት በሱንና በተዖገቡት እናምንም ነበር።››49

የመዛሀብ ባሇቤቶች ምን አለ?

5) ኢማም አቡ ሏኒፊ ሸይኸሌ ኢስሊም አቡ ኢስማኢሌ አሌ-አንሷሪ "አሌ-ፊሩቅ" በተሰኘው

መጽሏፊቸው ከአቢ ሙጢዔ አሌ-በሇኺ ባጣቀሱት ሰነዴ እንዱህ ይሊለ፡-

"ሙጢዔ አሌ-በሇኺ በአንዴ ወቅት አንዴ ሰው ጌታው በሰማይ ወይም

በምዴር እንዲሇ አሊውቅም ካሇ እንዳት ሉሆን እንዯሚችሌ አቡ ሏኒፊን

ጠየቃቸው። አቡ ሏኒፊ እንዱህ ሲለ መሇሱሇት፡- ክዯዋሌ (ከፌረዋሌ)።

ምክንያቱም አሊህ እንዱህ ብሎሌ፡- ‹(እርሱ) አሌ-ረህማን በዏርሽ (ፊኑ)

በሊይ ሆነ› (ጣሀ፡ 5) ዏርሽ ዯግሞ ከሰባት ሰማያት በሊይ ነው" አለ። አሌ-

በሌኺ ቀጠለና "ከዏርሹ በሊይ ነው ካሇና ዏርሹ ግን ከሰማይ በሊይ ይሁን

ወይ በምዴር ይሁን አሊውቅም ካሇስ?" በማሇት ጠየቋቸው። አቡ ሏኒፊ

አሁንም ሲመሌሱ እንዱህ አለ "ከፌሯሌ። ምክንያቱም አሊህ ከሰማያት

በሊይ መሆኑን ስሇካዯ ነው። አሊህ ከሰማያት በሊይ መሆኑን የካዯ ሁለ

ከፌሯሌ።"50

6) ኢማም ማሉክ ሀ) ኢብኑ ዏብደሌበር "አተ-ተምሂዴ" በተሰኘው መጽሏፊቸው ሊይ ኢማም

ማሉክ እንዱህ ማሇታቸውን ዖግበዋሌ፡- "አሊህ (ሱ.ወ) ከሰማይ በሊይ ነው።

በዔውቀቱ ሁለም ቦታ ይገኛሌ። ቦታ አይገዴበውም።"

49

ኢማም አሌ-በይሀቂ፣ አሌ-አስማእ ወስ-ሲፊት፣ ገጽ 408 እና ገጽ 515፤ ኢብኑሌ ሀጀር፣ ፇትሐሌ ባሪ፣ ጥራዛ 13፣ ገጽ 417 50ሸርሁ ፉቅሁሌ አክበር፣ገጽ 171፤ኢማም አዛ-ዖሀቢ፣አሌ-ዐለው፣ ገጽ 103፤

52

ሇ) እንዱሁም ኢማም አሌ-በይሀቂ "አሌ-አስማእ ወስ-ሲፊት" በተባሇው

መጽሏፊቸው እንዯዖገቡት አንዴ ሰው ኢማም ማሉክን እንዱህ ሲሌ

ጠየቃቸው፡- "እንዳት ተዯሊዯሇ/‹ከዏርሹ በሊይ ከፌ አሇ›?"፡፡ ኢማም ማሉክም "ከዏርሽ በሊይ መሆኑ(መዯሊዯለ) ግሌጽ ነው። ‹እንዳት?› የሚሇው አይታወቅም። አምኖ መቀበሌ ግዳታ ነው። መጠየቁ (መፇሊፇለ) ቢዴዒ (ፇጠራ) ነው" በማሇት መሇሱ።51

7) ኢማም ሻፉዑ ሀ) ኢማም አብደረሔማን ኢብኑ አቢ ሒቲም አሌ-ራዘ አቡ ሹዏይብና አቡ

ሠውር ከሙሏመዴ ኢብኑ ኢዴሪስ አሌ-ሻፉዑ እንዱህ ማሇታቸውን

ዖግበዋሌ፡-

اىقه ف اىغخ اىز أب ػيب سأذ ػيب :)سح هللا ( 204) قبه اإلب اىؾبفؼ

أ ال إى إال هللا أ اإلقشاس ثؾبدح : اىز سأز ثو عفب بىل غشب

حذا سعه هللا، أ هللا ػي ػشؽ ف عبئ قشة خيق مف ؽبء52

)

"የሏዱስ ባሇቤቶችን ስሊገኘሁበትና እንዯ ሱፌያን፣ (ኢማም) ማሉክና

ከላልቹ እንዯ ወሰዴኩትና እኔ ያሇሁበት ሱንና(ፇሇግ)፡- ‹‹ከአሊህ ላሊ

የሚመሇክ ፇጣሪ አሇመኖሩን መመስከር። ሙሏመዴም የአሊህ መሌዔክተኛ

መሆናቸውን መመስከር፡፡ አሊህ ከዏርሹ በሊይ በሰማያት እንዯሆነና

ፌጡራኑን በፇሇገው መሌኩ እንዯሚቀርብ መመስከር(ነው)።››53

ሇ) እንዯዘሁም ኢማም ዖሀቢ “በሲየር አዔሊመ ኑበሊእ” ሊይ ኢማም

ሻፉዑ እንዱህ ማሇታቸውን ዖግበዋሌ፡- 51

መሳኢሌ አሔመዴ ኢብኑ ሏንበሌ፣ ሉአቢዲውዴ፣ ገጽ 263፤ ዏብዯሊህ ኢብኑ አሔመዴ ኢብኑ ሀንበሌ፣ አ-ሱና፣ገጽ 11

52 94رقم 182أخزجه ابن قذامة ف إثبات العلى ص

53 ኢብኑ ቁዲማ፣ ኢስባት አሌ-ዐለው(ትርጓሜው የአሊህን ከፌጡራን በሊይ መሆን ማረጋገጥ)፣ ገጽ 182፣ ቁጥር 94፤

53

نثبت ىذه الصفات التي جاء بـيا القران ووردت بـيا السنة وننفي التشبيو عنو كما ))

((ليس كمثمو شيء: )نفى عن نفسو فقال "በቁርኣን እና በሱና የተገሇጹትን ባህሪያቱን እናረጋግጣሇን (እንቀበሊሇን)።

ስሇ ራሱ አምሳያ እንዯላሇው እንዯገሇጸው መመሳሰሌን ከርሱ

እናስተባብሊሇን። "የሚመስሇው የሇም።"

8) ኢማም አሔመዴ ሀ) ኢብኑ አብደሌ ሀሚደ አሌመይሙኒ ኢማም አሔመዴ ኢብኑ

ሏንበሌን፡- ‹‹ኃያለ አሊህ ከዏርሽ በሊይ አይዯሇም፤›› ስሊሇ ሰው ምን

ይሊለ?" በማሇት ጠየቋቸው። ኢማም አሔመዴም "ንግግራቸው በሙለ

በክህዯት ሪያ ይሽከረከራሌ" በማሇት መሇሱ።54

ሇ) አሌ-ሊሌካኢ ከዩሱፌ ኢብኑ ሙሳ አሌ-ቃጣን እንዯዖገቡት የዏብዯሊህ

አባት (ኢማም አሔመዴ) እንዱህ ተጠየቁ፡-

قو ألث ػجذهللا هللا فق اىغبء اىغبثؼخ ػي : "قبه عف ث ع اىقطب

سا اىخاله، ػ " . ؼ: ػشؽ، ثبئ خيق، ػي قذسر ثنو نب؟ قبه

.عف55

"አሊህ ከፌጥረቱ ሰይዋሃዴ (ፌጡር ውስጥ ሳይገባ) ከሰባተኛው ሰማይ

በሊይ ከዏርሹ በሊይ ነውን? ችልታው(ቁዴራው) እና እውቀቱ በሁለም

ቦታ ነውን?" ኢማም አሔመዴ "አዎን" በማሇት መሇሱ።56

54አሌ-ሊሌካኢ በሱና ኪታብ የዖገቡት

ي في ئأخرجو الاللكا(. 115، ح 3/159)، (تتمة الرد عمى الجيمية)أخرجو ابن بطة في اإلبانو 55(. 674، برقم 402-3/401)شرح اصول اعتقاد أىل السنة والجماعة

56 ኢብኑ በጣ፣ በኢባና፤አሌ-ሊሌካኢ፣በሸርህ ኢዔቲቃዴ አህለሱና ወሌ ጀመዒ፣

ጥራዛ 3፣ ገጽ 401-402

54

ሉቃውንት ምን አለ? 9) ኢስሏቅ ኢብኑ ራህዊያ(238 ሑጅራ)

اجبع أو اىؼي أ فق : ) سح هللا( 238) قبه إعحبق ث إثشا اث سا

(اىؼشػ اعز،ؼي مو ؽء ف أعفو األسض اىغبثؼخ57

የኹራሳኑ ሉቅና የኢማም አሔመዴ ወዲጅ ኢስሏቅ ኢብኑ ኢብራሂም

ኢብኑ ራህዊያ እንዱህ ብሇዋሌ፡- ‹‹እርሱ(አሊህ) ከዏርሹ በሊይ ከፌ እንዲሇ (እንዯተዯሊዯሇ) የእውቀት ባሌተቤቶች ስምምነት አዴርገዋሌ፡፡ ከሰባተኛው መሬት ዉስጥ ሥር ያሇውን ሁለ ያውቃሌ፡፡››58

10) ኑዏይም ኢብኑ ሏምማዴ የኢማም ቡኻሪ መምህር የሆኑት ኑዏይም ኢብኑ ሏምማዴ አሌ-አኽዙዑ

እንዱህ ብሇዋሌ፡-

خيق فقذ مفش، أنش ب صف هللا ث فغ ث ؽج هللا: "ؼ ث حبد، قه

".ى رؾجبسع فقذ مفش، ىظ ب صف هللا ث فغ الس59

"አሊህን ከፌጡሮቹ ያመሳሰሇ ከፇረ። አሊህ እራሱን የገሇፀበትን ባህሪንም

ያስተባበሇ ከፇረ፤ አሊህ ራሱን የገሇፀበት አገሊሇፅ ማመሳሰሌ አይዯሇም።

እንዯዘሁም ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) ስሇ አሊህ (ሱ.ወ) የተናገሩትን መቀበሌ

ማመሳሰሌ አይዯሇም።" ብሇዋሌ።60

57

260/ 6درء جعارض العقل 58ኢብኑ ተይሚያ፣ ዯርእ ተዒሩዯሌ ዏቅሌ ወነቅሌ፣ጥራዛ 6፣ ገጽ 260

أخزجه الذهب ف العلى 5960ኢማም አዛ-ዖሀቢ በ‹‹ዐለው›› ሊይ የዖገቡት፤

55

11) ኢማም አሌ-ቁርጡቢ ኢማም አሌ-ቁርጡቢ በተፌሲራቸው እንዱህ ይሊለ፡- "ኢብኑ ዏባስ (ረ.ዏ)

እንዱህ ብሇዋሌ “ከሰማይ በሊይ ያሇን ትተማመናሊችሁ? (ምንም

አያዯርገንም ብሊችሁ)” (አሌ-ሙሌክ፡ 16-17) የሚሇውን የቁርአን አንቀጽ

ሲተረጉሙ “ከሰማይ በሊይ ያሇን (አሊህን) ብትወነጅለት ቅጣቱ ምንም

አያዯርገንም ብሊችሁ ታምናሊችሁ?” በማሇት ተርጉሟሌ።61

12) ኢማም ቲርሚዘ ኢማም ቲርሚዘ እንዱህ ብሇዋሌ ‹‹እርሱ (አሊህ) ከዏርሹ በሊይ ነው።"

አሊህ ከዏርሹ በሊይ ከፌ የማሇቱ (የመዯሊዯለ) ተፌሲር /ትርጉም/

አሊህ(ሱ.ወ) ሇታሊቅነቱ በሚስማማ መሌኩ በሊይ መሆኑ የሰሇፍች ተፌሲር

ነው።››62

13) ኢብኑ ጀሪር አ-ጦበሪ የሙፇሲሮች መሪ የሆኑት ኢማም ኢብኑ ጀሪር አጥ-ጠበሪ እንዱህ

ብሇዋሌ፡- "ኢስቲዋእ ማሇት ከበሊይ መሆንና ከፌ ማሇት ነው።" /ሰሪሔ

አስ-ሱንና/

14) ኢብኑ ኹዖይማ አቡ በክር ሙሏመዴ ኢብን ኢስሒቅ ኢብኑ ኹዖይማ እንዱህ ማሇታቸው

ተዖግቧሌ፡- "አሊህ ከፌጡሩ ሳይወሃዴ ከሰባት ሰማይ በሊይ፣ ከዏርሽ በሊይ

ነው በማሇት የማያረጋግጥ ሰው እርሱ በጌታው የከፇረ (የካዯ) ነው።

61ኢማም አሌ-ቁርጡቢ፣ተፌሲር አሌ-ቁርጡቢ፣ጥራዛ 17፣ገጽ 215 62 ኢማም ቲርሚዘ፣ኪታቡ ሰዯቃ

56

ዯሙም ሀሊሌ ነው። ከቶበተ ይቶብት። ያሇዘያ አንገቱን በሰይፌ

እቀሇዋሇሁ።"63

15) አቡሌ ሏሰን አሌ-አሽዒሪ ሀ) አሔባሾች አባባሊቸውና እምነታቸው በኢማም አሌ-አሽዏሪ መዛሀብ ሊይ

እንዲለ አዴርገው ይቀርባለ። ነገር ግን እጅጉን ከኢማም አቡሌ ሀሰን አሌ-

አሽዒሪ መዛሃብ የራቁ ናቸው።አቋማቸው በአብዙኛው በጃህሚዮች64 እና

በዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ አስተሳሰብ ሊይ እንጂ በአህሇ ሱንና ወሌጀመዒው

ኢማም አሌ-አሽዒሪ መዛሀብ ሊይ አይዯሇም። አቡሌ ሀሰን አሌ-አሽዒሪ

ቶብተው ወዯ አህሇ ሱንና አቋም ከተመሇሱ በኋሊ "አር-ረሔማን ዏሇሌ

ዏርሺ ኢስተዋ" ስሇሚሇው የቁርኣን አንቀጽ እንዱህ ብሇዋሌ፡-

63ዏቂዲቱሌ ሰሇፌ ወ አስሏቡሌ ሏዱስ ዱምነ መጅሙዒ አር-ረሳኢሌ አሌ ሙኒይራ፣ጥራዛ 1፣ገጽ 111 64ጀህሚያ (750ዎቹ እስከ 800ዎቹ መጀመሪያ) ከቀዯሪያ ቀጥል የሚጠቀሰው የኑፊቄ ፉርቃ (አንጃ) ጀህሚያ ይባሊሌ፡፡ ይህ ፉርቃ በጀህም ኢብን ሰፌዋን (በ746 በኡመያዊያን ኸሉፊዎች በሞት የተቀጣ) ጠንሳሽነት ነው የተጀመረው፡፡ ታዱያ ይህኛውም ፉርቃ ብ ሳይቆይ ነው እንዯ “ቀዯሪያ” ብንን ብል የጠፊው፡፡ ጀህሚያዎች “አሊህ ዙት (እርሱነት ወይም Essence) እንጂ ሲፊት የሇውም” ባይ ናቸው፡፡ ምክንያታቸውንም ሲያስረደ “አሊህ ሲፊት አሇው ማሇት ፇጣሪን ከፌጡራን ጋር ማመሳሰሌ ነው” ይሊለ፡፡ በዘህም የተነሳ “አሊህ ይናገራሌ፤ ያያሌ፤ ይሰማሌ፤ ይዯሰታሌ“ የመሳሰለ ቁርአናዊ አባባልችን ሲተረጉሙ ከመዯበኛ ፌቺያቸው ያጣምሙዋቸዋሌ፡፡ በላሊ በኩሌ “ቁርአን መኽለቅ ነው” የሚሇውን ፌሌስፌና ያመጡት ጀህሚያዎች ናቸው፡፡ የዘህንም ምክንያት ሲያስረደ “ፇጣሪ ከሰው ጋር የሚመሳሰሌበት ባህሪ የሇውም፡፡ በመሆኑም ፇጣሪ አይናገርም፡፡ ስሇዘህ ቁርአን የርሱ ንግግር ሳይሆን በርሱ የተፇጠረ መጽሀፌ ነው፡፡” ይሊለ፡፡(ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ ገጽ 74)

57

"صىخ اعز أ اعزىقبىذ اىؼزـ"65

ىظ اعزاء هللا ػي اىؼشػ اعزالء : "

(/اىؼزضىخ أو اىقشد) 233ؿ " سعبىخ إى أو اىثغش"/ "مب قبه أو اىقذس

"ሙዔተዘሊዎች ኢስተዋ ማሇት ኢስተውሊ ማሇት ነው ይሊለ።"66 እንዯዘህም እምነታቸውን ሲገሌፁ "የአሊህ ከዏርሹ በሊይ ኢስቲዋእ መሆን አህለሌ ቀዯሮች/ሙዔተዘሊዎች/ እንዯሚለት ‹ኢስተውሊ› ማሇት አይዯሇም።"67

ሇ) አሊህ (ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ እንዯሆነ ሁለም ሰሇፍች(ቀዯምት ዯጋግ

አበዎች) ኢጅማዔ (ስምምነት) እንዲዯረጉ ከዖገቡት ውስጥ አንደ ኢማም

አቡሌ ሀሰን አሌ-አሽዒሪ ይገኙበታሌ።68

ሏ) ኢማም አቡሌ ሀሰን አሌ-አሽዏሪ "አሌ-ኢባና ዏን ኡሱለዱያናህ"

በተባሇው ኪታባቸው ውስጥ፡- "ስሇ ኢስቲዋእ ምን ትሊሇህ? ብባሌ፤

የምንሇው ኃያለ አሊህ ከዏርሹ በሊይ ከፌ ብሎሌ "አር-ረሔማን ከዏርሹ

በሊይ ከፌ አሇ" እንዲሇው ነው፡፡" ብሇዋሌ።

16) ዏብደሌቃዴር ጄይሊኒ በዙሂዴነትና በወሉይነት የሚታወቁት የሀንበሉ መዛሃብ ተከታዩ ሼኽ

ዏብደሌቃዱር ጄይሊኒ እንዱህ ብሇዋሌ፡-

سح ( 561) ػيبء اىضذ اىزصف اىؾخ ػجذ اىقبدس اىجال اىحجي

69( ثجخ اىؼي غز ػي اىؼشػ) :هللا قبه

تبين كذب المفتري إلى ما نسب "وكتاب 211و 157: لألشعري ص " مقاالت اإلسالميين"انظر 65

. 150لمحافظ ابن عساكر ص " إلى اإلمام األشعري66 አቡሌሀሰን አሌ-አሽዒሪ፣ መቃሊት አሌ-ኢስሊሚይን፣ገጽ 211፣157 67 አቡሌ ሀሰን አሌ-አሽዒሪ፣ ሪሳሊ ኢሊ አህለ አስ-ሱገር፣ገጽ 233 68 ሪሳሊ ኢሊ አህሌ ሱገር፣ ገጽ 231

58

‹‹እርሱ(አሊህ) ከበስተሊይ አቅጣጫ ከዏርሽ በሊይ ከፌ ብል ነው ያሇው።››70

እንዱሁም ዏብደሌቃዴር ጄይሊኒ አሊህ(ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ ስሇመሆኑ

እንዱህ በማሇት ይገሌጻለ፡- "እርሱ /አሊህ/ ከዏርሹ በሊይ ነው። ነቢዩ

(ሶ.ዏ.ወ) ያቺን ሴት አገሌጋይ "አሊህ የት ነው?" በማሇት በጠየቋት ጊዚ

ወዯ ሊይ ጠቁማ በማሳየቷ አማኝ መሆንዋን መስክረውሊታሌ። የአር-

ረህማን ዏርሽ ከውሃ በሊይ ነው። ኃያለ አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው።"71

አህባሾች “አሊህ የት ነው?” ማሇት አይቻሌም ቢዴዒ ነው አለ። ይህን

ጥያቄ ነቢያችን(ሶ.ዏ.ወ) ናቸው የጠየቁት፡፡ ታዱያ ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) ቢዴዒ

ፇጸሙ? አህባሾች ነቢዩንም (ሶ.ዏ.ወ) ሉያርሙ ይፇሌጋለ? አህባሾች

የባሪያዋን ሴት ሀዱስ ተቀብል ሌክ እርሷ እንዲመነችውና ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ)

እንዯመሰከሩሊት ማመን ‹ያከፌራሌ› አለ። ታዱያ ቀዯምት ዐሇሞችንም

ሆኑ እነ አብደሌቃዱር ጄይሊኒን ካፉር ሉለ ነውን?(ሇነገሩ አህባሾች

በርካታ ታሊሊቅ ዏሉሞቸን ካፉር ሲለ ፇርጀዋሌ! ቢለስ ከነርሱ ማንነት

አንጻር ይገርማሌን?)

መቶዎቹን ሇአብነት አሊህ(ሱ.ወ) ከፌጡራኑ ሁለ በሊይ (ከዏርሽ በሊይ) መሆኑን

ነቢያችን(ሶ.ዏ.ወ) አስተምረዋሌ። ይህን ማመን ከአማኝም እንዯሚያስቆጥር

መስክረዋሌ። አህባሾች ግን በተቃራኒው ይህን ማመን ‘ክህዯት ነው’

ይለናሌ።72 ሌክ ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) እና ሰሏቦች ባመኑበት መሌኩ ያመነን

69

95الغنية للجيالن/ 70 ዏብደሌ ቃዱር ጄይሊኒ፣ አሌ-ጉነያህ፣ገጽ 95 71 አብደሌቃዴር ጄይሊኒ፣አሌ-ጉነያህ፣ ገጽ 54፣ 56-57 72አሁን ያለት ሁለም ኢስሊማዊ የአቂዲ መንገድች አሊህ በራሱ የገሇጻቸው ባህሪያትና መሌከ መሌካም ስሞች እንዲለት ያስተምራለ፡፡ ሇምሳላ ሙስሉሞች በሙለ“አሊህ ይናገራሌ፤ ያያሌ፤ ይሰማሌ፤ ይዯሰታሌ፤ ይቆጣሌ፤ ይምራሌ፤ ይቀጣሌ፤ ይችሊሌ፤ ያዯርጋሌ.. ወዖተ..” በማሇት እናምናሇን፡፡

59

ሰው ‹ካፉር› እንዯሆነ ፇረጁ። በኢስሊም ታሪክ በምሁራን መካከሌ መጠነኛ

አሇመግባባት የነበረ ቢሆንም አሊህ ከዏርሹ በሊይ መሆኑን ያመነን ሰው

ሌክ እንዯ አህባሾቹ የሚያከፌር ግን አሌነበረም። የሚገርመው አሊህ(ሱ.ወ)

ከዏርሽ በሊይ መሆኑን የሚያረጋግጡ ኢስሊማዊ ማስረጃዎች ከአንዴ ሺህ

በሊይ ቢሆኑም አሔባሾች ሇመቀበሌ ፇቃዯኛ አሌሆኑም። ይባስ ብሇው

መጤና አዱስ (በኢብኑ ተይሚያህ እና በሙሏመዴ ኢብኑ ዏብደሌ ወሃብ

የተጀመረ) እያስመሰለ ሇተራው ሙስሉም ያቀርባለ። ይህ አቋማቸው

አሊዋቂነታቸውን አሌያም ሆን ብሇው የሙስሉሙን አንዴነት ሇማናጋትና

ሇማዯናገር ካሌሆነ ምን ሉባሌ ይችሊሌ? አሊህ(ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ መሆኑ

የቁርኣን አስተምህሮ አይዯሇምን? የነቢያችን ሏዱሶች ውስጥ ያሇስ

አይዯሇምን? የሰሏቦችና የታቢዑዮችስ እምነት አሌነበረምን? በአጠቃሊይ

የሰሇፍችስ እምነትና አቋምስ አሌነበረምን? የአሊህን ባህሪያት እንዯ

በእነዘህ የአሊህ ባህሪያት የምናምነው ግን “ቢሊ ኬይፌ” (“እንዳት!” የሚሌ ጥያቄ ሳናስከትሌ) ነው፡፡ የአሊህን ባህሪያት ከፌጡራኑ ባህሪዎች ጋር ማመሳሰሌም (“ተሸቢህ” ማዴረግ) ክሌክሌ ነው፡፡ በቁርአንና በሏዱስ ከተነገረው በሊይ እየሄደ መፇሊሰፌም አይፇቀዴም፡፡ ስሇፌጡራኑ ራሱ በትክክሌ መረዲት ያቃተን ሰዎች ስሇፇጣሪ የምንፇሊሰፌበት ምክንያት የሇምና፡፡አህባሾችም እነዘህን የአሊህ ባህሪያት ይቀበለና “ፇጣሪ ከፌጡራን ጋር አይመሳሰሌም” በሚሌ ስሜት አስገራሚ የፌሌስፌና ትንተናዎች ውስጥ ይገባለ፡፡ “አሊህ ባህሪዎቹን በቁርአን እንዯዘያ ብል የገሇጸው ሇኛ በሚገባን ቋንቋ በዯንብ ሇማብራራት ፇሌጎ ነው እንጂ ባህሪያቱ በዘያ ቋንቋ ከተነገሩት ጋር አንዴ ናቸው ብል መናገር ክሌክሌ፤ እንዯዘህ ብል ማመን ፇጣሪን ከፌጡራን ጋር ማመሳሰሌ ስሇሆነ ኩፌር ነው” በማሇት የትኛውም ሙስሉም የማያምንበትን አቋም ያራምዲለ፡፡ በአህባሾች አነጋገር መሰረት በቁርአን ውስጥ ተገሇጸው “አሊህ ሰሚና ተመሌካች ነው” የሚሇው ቃሌ ላሊ የአሊህን መስማትና ማየት አይገሌጽም ማሇት ነው፡፡ በዘህም “አሊህ ዙት እንጂ ሲፊት የለትም” ከሚለት የጥንቶቹ ሙዔተዘሊዎችና ጃህሚያዎች ጋር ይመሳሰሊለ፡፡(ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ ገጽ 12)

60

አህባሾች (ላሊ ትርጉም ሇመስጠት ሳይሞክሩ) በቁርኣንና በሏዱስ እንዯ

ተገሇጸው አሊህ ከዏርሽ በሊይ መሆኑን ምንም ሳይፇሊሰፈ ካስተማሩት

ስሇፍች ሇአብነት፡- ዑክሪማ፣ ቀታዲ፣ ሱሇይማን አሌ-ተይሚ፣ ከዔብ አሌ-

አሔባር፣ ሙቃቲሌ፣ አሌ-ድሏክ፣ ሏሰን አሌ-በስሪ፣ ማሉክ ኢብኑ ዱናር፣

አቡ ዒሉያ፣ አሌ-ቀርዘ፣ ዐበይዴ ኢብኑ ዐመይር፣ ረቢዏቱ ኢብኑ አቢ

ዏብደረሔማን፣ ዏብዯሊህ ኢብኑ አሌ-ከዋ፣የአራቱ መዛሀብ ኢማሞች

/ኢማም አቡ ሏኒፊ፣ ኢማም ማሉክ፣ ኢማም ሻፉዑና ኢማም አሔመዴ/፣

ዏብዯሊህ ኢብኑ ሙባረክ፣ አውዙዑ፣ ሏምማዴ ኢብኑ ዖይዴ፣ መስሩቅ፣

ሰዑዴ ኢብኑ ጁበይር፣ ሱፌያን አሌ-ሰውሪ፣ ወሃብ ኢብኑ ጀሪር፣

ኢብራሂም አሌ-ጠይሊጠይ፣ አቡ ዐመር አሌ-ጠሇመንቂ፣ ማሉክ አሌ-

ሰጊር፣ አቡበከር አሌ-ማሉኪ፣ ቡኻሪ፣ ሙስሉም፣ አቡ አሌ-ቃሲም አሌ-

አንዯለሲ፣ኢብኑ አቡ ዖመነይን፣ ቃዱ አብደሌዋሀብ ፣ ኢብኑ ሱረይጅ፣

ኢብኑ ሏዲዴ፣ ኢስማዑሌ አሌ-ተይሚ፣ አቢ-ዒምር አሌ-ሰህረወርዱ፣

አቢበክር አሌ-ተሚሚ፣ አቢ ሁሴን አሌ-ዐመራኒ፣ አቢ በክር ኢብኑ

መውሂብ፣ አቢ ሏሚዴ አሌ-ኢስፇራየይኒ፣ ኢብኑ ኹዖይማ፣ ሰዔዴ አሌ-

ዖንጃኒ፣ ጠበሪ፣ አሌ-ሊካኢ፣ የዘዴ ኢብኑ ሀሩን፣ ዏብደረሔማን ኢብኑ

መህዱ፣ አሌ-ዯብአ፣ ኢባዴ ኢብኑ አሌ-ዏዋም፣ ሸይኽ ቡኻሪ አሌ-ቃዔነቢ፣

አሉ ሸይኽ አሔመዴ፣ ዒሲም ሸይኽ ቡኻሪ፣ ዏአብደሌ ዏዘዛ አሌ-ኪናኒ፣

ጀሪር ሸይኽ ኢስሏቅ እና ኢስሏቅ ኢብኑ ራሃወይ፣ ቲርሚዘ፣ አብኑ

ማጃህ፣ ሏኪም አሌ-ሏሚዱ፣ አሌ-ኹዙዑ፣ አሌ-ቀጠይዑ፣ በሽር ኢብኑ

ወሉዴ፣ አቢ ዩሱፌ፣ ሙሏመዴ አሌ-ሸይባኒ፣ አሌ-ጠሏዊ፣ አሌ-ዲሪሚ፣

ኢብኑ ቁተይባ፣ አሌ-ወራቅ፣ ካሪጃ ኢብኑ ሙስዏብ፣ አቢ ዖርዒህ፣ አሉ

አብኑ መዱኒ፣ አሌ-ከርማኒ፣ ሱነይዴ ሸይኽ ቡኻሪ፣ አሌ-አስበሃኒ፣ አሌ-

ሳጂ፣ አሌ-ሷቡኒ፣ በሽር ሸይኽ ኢስሏቅ፣ አሌ-በካሉ፣ ያህያ ኢብኑ ራፉዔ፣

ኢብኑ ኢስሏቅ እና አሌ-ቁርጡቢ ሲገኙበት ከዘያም እና ቃዱ ዑያዴ፣

በሽር አሌ-ሀፉ፣ አቢ ኢስማዑሌ አሌ-አንሷሪ፣ አቡ ነዑም፣ አቡሌ-ሀሰን

አሌ-አሽዒሪ፣ አብደሌ ቃዴር ጀይሊኒ፣ ሁሴን ኢብኑ አሔመዴ፣ ፇኽረዱን

61

አር-ራዘ፣ አሌ-መዛፇሪ፣ ሸይኹሌ ኢስሊም ኢብኑ ተይሚያ፣ ኢብኑሌ

ቀይም አሌ-ጀውዘ፣ ኢማም ዖሀቢ፣ ኢብኑ ቁዲማ፣ ኢብኑ ከሢር፣ ኢብኑ

ረጀብ ከነዘህ ላሊም በርካታ ቀዯምት ዐሇሞች ሁለ እንዯዘሁም ከቋንቋ

ሉቃውንቶች እነ አሌ-ፇራዐ፣ ሳዔሇባ፣ ኢብኑ አዔራቢ፣ ከሉሌ ሸይኽ

ሲበዌ፣ ኒፌጠወይህ፣ አሌ-አክሸፌ አሊህ ከፌጡራን ሁለ በሊይ እንዲሇ

ያምኑ ነበር። የሚገርመው አህባሾች ‹‹አሊህ(ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ መሆኑን

ማመን ኩፌር ነው›› ይለናሌ። ቀጥሇውም የዱን ግንዙቤው አናሳ ሇሆነው

ሙስሉም ‹አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው› የሚሇውን እምነት ማስተማር

የጀመረው ‹‹ኢብኑ ተይሚያህ›› ነው የሚሌ አስተሳሰብ ይፇጥሩቧቸዋሌ።

ቀጥሇውም ‹‹እርሱን የተከተለት ወሃቢዮች ናቸው። እነርሱም ሙጀሲማና

ካፉሮች ናቸው።››73 ወዖተ የሚሌ አስተምህሮ ያሰርጹባቸውና

ያታሌሎቸዋሌ። ጉዲዩንም ከኢብኑ ተይሚያ ጋር አያይዖው አዱስ የፇጠራ

ትምህርት ሇማስመሰሌ ብ ዲክረዋሌ። የአህባሽ መስራቹ ዏብዯሊሔ አሌ-

ሏረሪም ‹‹መቃሊቱ ሱኒያ ፉከሽፉ ዯሊሇቱ አሔመዴ ኢብኑ ተይሚያ››

የተሰኘና ሼኸሌ ኢስሊም ኢብኑ ተይሚያን ካፉርነት የሚፇርጅ መጽሏፌ

ጽፇዋሌ።74 እስካሁን ስናይ እንዯነበረው ይህ የአሊህ(ሱ.ወ) ከዏርሽ

(ከሰማያት) በሊይ የመሆኑ አስተምህሮት የቁርኣን፣የነቢያችን(ሶ.ዏ.ወ)

73“ወሀቢያ” ፡-አህባሾች “ወሀቢያ” የሚለት ከነርሱ ጋር በአቂዲና በመዛሀብ የተሇየውን ሰው ብቻ አይዯሇም፡፡ እነርሱ የፇጠሩትን ጸረ-ተውሂዴ የሆነ የአምሌኮ ፌሌስፌና የማይቀበሇውን ሰው፤ ቡዴን፤ ዴርጅት በሙለ “ወሀቢ” ነው የሚለት፡፡ በዘህ ሊይ የመዛሀብ ወይም የአቂዲ ሌዩነት አያዯርጉም፡፡ ሰውዬው አህባሾች የሚያምታቱበት የሻፉዑይ መዛሀብ ተከታይ ሆኖ ጸረ-ተውሂዴ ፌሌስፌናቸውን የማይቀበሌ ከሆነ “ወሃቢ” ይለታሌ፡፡ ማንም ባሌሰጣቸው ስሌጣን “የተክፉር አዋጅ” ያውጁበታሌ፡፡ (ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ ገጽ 26) 74በቅርቡ በተሇያዩ የአህባሽ ማጥመቂ መዴረኮች ሊይ ሔዛቡ ኢብኑ ተይሚያን ካፉርነት እንዱያጸዴቅ፣‹ኢብኑ ተይሚያን አሊህ ይርገመው› አብሯቸውም እንዱሌ አጥማቂ ሉባኖሳዊያን ጫና ሲፇጽሙ ነበር።

62

ሀዱስ፣ የሰሀቦችና የሱና ተከታዮች ሁለ አቋም አይዯሇምን? ታዱያ ይህ

ሁለ ቅጥፇት ሇምን?

ሰማይ ምንዴነው? የአሊህ (ሱ.ወ) ከሰማያት በሊይ የመሆኑ ባህሪ ሲጠቀስ በቁርኣን፣

በሏዱስ እና በሰሇፍች ንግግር ውስጥ በተዯጋጋሚ ሲነሳ ነበር-ሰማይ።

‘ሰማይ’ በዏረብኛ ቋንቋ ሁለት ትርጓሜ ሲኖረው የመጀመሪያው ትርጉም

‹ከበስተሊይ ያሇ ሁለ ነገር› ሰማይ ሲባሌ። ሁሇተኛው አሊህ በቁርኣኑ

ዯጋግሞ የገሇጻቸው ‹ሰባቱን ሰማያት› የሚወክሌ ነው። ከነዘህ ሰባቱ

ሰማያት በሊይ ነው ዏርሽ ያሇው። ‹አሊህ ከሰማይ በሊይ ነው› ሲባሌ ከሰባቱ

ሰማያት ከዏርሽ በሊይን መሆኑን ሇማመሌከት መሆኑን ሌብ ሌንሌ

ይገባሌ። ዏርሽም፣ ሰባቱ ሰማያትም ሆኑ ኩርሲይ ሁለም ፌጥሮች

ናቸው። አሊህ በፌጥሩ ውስጥ ወይም ስር ከመሆን የጠራ ጌታ ነው።

እርሱ እንዯ ነገረን ከፌጡራን ሁለ በሊይ ነው።

አሊህን የሚመስሇው የሇም! ፇጣሪን ከፌጡር ጋር ፌጡርን ከፇጣሪ ጋር ማዙመዴ(ማመሳሰሌ)

በምንም መሌኩ የሚታሰብ አይዯሇም። በአንዲንዴ አጋጣሚዎች የአሊህና

የፌጡር ባህሪያት በተመሳሳይ ስም ተጠርተው እናገኛሇን። ይህ ግን

በተጠሩበት ስም ወይም ባህሪ ተመሳሳይነት አሊቸው ሇማሇት እንዲሌሆነ

መገንዖብ ይሻሌ። ሇምሳላ አሊህ ራሱን ሰሚና ተመሌካች መሆኑን

ይገሌጽሌናሌ፡-

"እርሱ(አሊህ) ሰሚና ተመሌካች ነው።" (አሌ-ሹራ 42፡11) የተወሰኑ

ፌጡራኑንም "ሰሚና ተመሌካች" መሆናቸውን ይገሌጻሌ፡-

63

"እኛ ሰውን (በግዲጅ) የምንሞክረው ስንሆን ቅሌቅልች ከኾነ የፌትወት ጠብታ ፇጠርነው ሰሚ ተመሌካችም አዯረግነው።" (አሌ-ኢንሳን፡ 2)

አሊህ(ሱ.ወ)ም ሰውም ይሰማለ፡፡ ያያለም፡፡ ሆኖም የአሊህ መስማትና

ማየት መሆን ከፌጡራኑ የመስማትና የማየት ሥርዒት ጋር የሚገናኝና

የሚመሳሰሌ አይዯሇም። የአሊህ (ሱ.ወ) መስማትና ማየት ወስንና ገዯብም

የሇውም። አሊህ(ሱ.ወ) ቢጤ የሇውም። ባህሪያቱም ከፌጡራን ባህሪያት

ጋር በምንም መሌኩ አይመሳሰለም። የአሊህን ባህሪያት ከፌጡራኑ

ባህሪያት ጋር የሚያመሳስለት ወገኖች በርግጥ የክህዯት/ኩፌር/ ተግባር

ፇጽመዋሌ። ሌክ እንዯላልቹ በቁርኣንና በሏዱስ እንዯ ተገሇጹት የአሊህ

ባህሪያት ሁለ የአሊህ መስማትና ማየት በስያሜ ካሌሆነ በስተቀር ከፌጡር

ባህሪያት ጋር በምንም መሌኩ አይመሳሰሌም። ጥቃቅን ሌዩነቶችን

በማጉሊት እና በተሇያዩ ፇጠራና አለባሌታዎች የሙስሉሞችን አንዴነት

ሇመሇያየት በሚያዯርጉት ጥረት የሚታወቁት አህባሾች የዱን እውቀት

የላሊቸውን ሙስሉሞችን ሇማዯናገር "ምዴር፣ ሰማይ እና ዏርሽ

መጠናቸው ውስን ናቸው ወይስ አይዯለም?" "ውስን ናቸው" በማሇት

ሲመሇስሊቸው፣ በማስከታሌ "ታዱያ እንዳት አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው

ይባሊሌ? አሊህ በዏርሽ ስፊት መጠን ሉወሰን?" ሲለ ይጠይቃለ። በአሊህ

ሊይ ዴንበርን አሌፇው በአዔምሯቸው ሇመሳሌ(በምናባቸው ሇመቅረጽ)

በመሞከር አሊህን በውስኑ አእምሮ ሉቀርጹት ሲታገለ ይታያለ። ግራ

ገብቷቸው ግራ ሇማጋባት (አሌያም ሆን ብሇው) ሇሚጥሩት አሔባሾች

የምንሊቸው የሰው አእምሮ በዔውቀቱም ሆነ በአዴማሱ የተወሰነ ስሇሆነ

ወሰን ስሇላሇው አሊህ (ሱ.ወ) ሇመገንዖብ አይቻሇውም። አሊህ ስሇ ራሱ

በቁርኣኑ ከገሇፀው ባህሪያት ውስጥ እንዯዘሁም ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ)

በሏዱሳቸው ካስተማሩት የአሊህ ባህሪያት ውስጥ አንደ ከዏርሽ በሊይ

64

የመሆኑ ባህሪ መሆኑ ግሌጽ ነው። “አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው” ሲባሌ

‹‹አሊህ ዏርሽ ሊይ ተቀምጣሌ፣ ቆሟሌ ወይም ዏርሽ አሊህን ተሸክሟሌ››

ማሇት አይዯሇም። ፇጽሞ! ይህ ከንቱ እምነት ነው! ዏርሽም ሆነ

ተሸካሚዎቹ መሊእክት አሊህን(ሱ.ወ) እርዲታ የሚከጅለ (ህሌውናቸው

በአሊህ ብቻ የሆኑ) ናቸው። አሊህ ከዏርሽም ሆነ ከተሸካሚዎቹ የተብቃቃ

ጌታ ነው። የሚያርፌበት ፊን የሚሻ አይዯሇም። ዏርሽም ሆነ ፌጡራኑ

ሁለ ውስን ናቸው። እርሱን የሚመስሇው የሇምና በማንኛውም መንገዴ

ከርሱ ጋር ሉነጻጸሩ አይችለም። እርሱነቱ ከፌጡሩ ሙለ በሙለ የተሇየ

ነውና። እርሱ ፇጣሪ ነው። ዏርሽም ሆነ ዒሇም በሞሊ ዯግሞ በርሱ

የተፇጠሩ ፌጡራን ናቸው። አሊህ(ሱ.ወ) ፇጣሪ ነው። ፌጡር ዯግሞ ያው

ፌጡር ነው። የተሇያዩ ናቸው። ፇጣሪ ወሰን አሌባ ነው። ፌጡር ዯግሞ

ውስን። አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው ሲባሌ ሇእርሱ በሚገባና ፌጡራኑን

በማይመስሌበት ሁኔታ ራሱ አሊህ(ሱ.ወ) እና ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ)

እንዯነገሩን (ሇርሱ ሌቅና) በሚሆን መሌኩ ማሇት ነው። አሊህ ከፌጥረታት

ሙለ በሙለ የተሇየ ነው። አህባሾች በምሊሳቸው ባይናገሩም ተግባራቸው

እንዯሚመሰክረው "አሊህ ከዏርሽ በሊይ ሲሆን ምን ይመስሊሌ?" የሚሇው

ጥያቄ ካሌተመሇሰሌን ከዏርሽ በሊይ መሆኑን አንቀበሌም እያለ ነው።

አንዴ ሰው ኢማም ማሉክን፡- "እንዳት ከዒርሹ በሊይ ሆነ?" በማሇት ጠየቃቸው። እርሳቸውም "ከዏርሽ በሊይ መሆኑ(መዯሊዯለ) ግሌጽ ነው። እንዳት? የሚሇው አይታወቅም። አምኖ መቀበሌ ግዳታ ነው። መጠየቁ (መፇሊፇለ) ቢዴዒ (ፇጠራ) ነው" በማሇት መሌሰዋሌ።75 አሊህ (ሱ.ወ)

በቁርኣኑ የገሇጸውንም ሆነ ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) ስሇ አሊህ ባህሪያት

የገሇጹትን እንዲሇ ያሇማመሳሰሌ እና ያሇማስተባባሌ መቀበሌ እንዲሇብን

75መሳኢሌ አሔመዴ ኢብኑ ሏንበሌ፣ ሉአቢ ዲውዴ፣ ገጽ 263፣ዏብዯሊህ ኢብኑ አሔመዴ፣አሱና፣ ገጽ 11

65

ኢስሊም ያስተምረናሌ፡፡ የኢማም ቡኻሪ መምህር የሆኑት ኑዏይም ኢብን

ሏምማዴ አሌ-አኽዙዑ እንዱህ ይገሌጻለ፡-

"አሊህን ከፌጡሮቹ ያመሳሰሌ ከፇረ፣ አሊህ እራሱን የገሇፀበትን ባህሪንም ያስተባበሇ ከፇረ፣ አሊህ እራሱን የገሇፀበት አገሊሇጽ ማመሳሰሌ አይዯሇም። እንዯዘሁም ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) ስሇ አሊህ (ሱ.ወ) የተናገሩትን መቀበሌ ማመሳሰሌ አይዯሇም። ስሇ አሊህ(ሱ.ወ) በግሌፅ የተጠቀሱትንም ሆነ በሰሑሔ ሏዱስ የመጡትን ባህሪያት ሇጌታ እንዯሚገባ ሳያመሳስሌ አምኖ የተቀበሇ ትክክሇኛውን ጎዲና ተመራ"።76 እዘህ ሊይ ሉታወስ የሚገባው በትክክሇኛው ማስረጃ የተረጋገጡትንና

ከህዋሳዊ ግንዙቤ በራቁት/የሩቅ ሚስጢሮች-ገይብ/ በሆኑት እንዯ ዏርሽ እና

ኩርሲይ እንዯዘሁም በአሊህ (ሱ.ወ) ባህሪያት በሙለ ያሇ ምንም ተእዊሌ

/ንጽጽራዊ ትርጉም ፌሇጋ/ መባዖን ማመን ሰሊማዊ የሆነው የሰሇፍች ጎዲና

መሆኑን ነው። በተቃራኒው መጃዛን ሇጌታችን(ሱ.ወ) ባህሪያት

ማስተባበያነት መጠቀሙ የ"አህለሌ ከሊም" እና "አህለሌ ፇሌሰፊ" ጎዲና

መሆኑን ነው።

የአሊህን ስሞችና ባህሪያቱን በተመሇከተ ማመሳሰሌ /ተምሢሌ/ እና

ትርጉም አሌባ ማዴረግ/ተዔጢሌ/ ማዴረግ ክህዯት/ኩፌር/ ነው።

ትርጉሙን ማዙባት /ተሔሪፌ/ በቢዴዒ አራማጆች ዖንዴ ንጽጽራዊ ትርጉም

/ተእዊሌ/ የሚሰጠው ሲሆን ይህም የባጢኒያ ቡዴን ዒይነት ተእዊሌን

የመሳሰሇው ከፉለ ዯግሞ ኩፌር ነው። ከፉለ ዯግሞ የአሊህን ባህሪያት

አስተባባዮች የሚያራምደት አይነት ተእዊሌ ሲሆን ጥመት የሆነ አዱስ

ፇጠራ /ቢዴዒ/ ነው። አሊህ በዏርሽ መጠን ከመወሰን የጠራ ነው! አሊህ

(ሱ.ወ) ፌፁምነቱን ከሚጻረሩ ነገሮች ሁለ የጠራ ነው። ‹አሊህ ከዏርሽ

በሊይ ነው› ሲባሌ ሇእርሱ በሚገባና ፌጡራኑን በማይመስሌበት ሁኔታ

76ኢማም አዛ-ዖሀቢ፣ሲየር አዔሊመ ኑበሊእ ሊይ እና ‹ዐለው› ሊይ የዖገቡት

66

ነው። አሔባሾችን የምንጠይቃቸው ጥያቄ "አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው ያሇው

ካሌን ፌጡርን ይመስሊሌ" ስትለ ፌጡርን እንዯሚመስሌ እንዳት

አወቃችሁ? እንዱህ ከተባሇ ፌጡርን ስሇመምሰለስ ምንስ ማስረጃ

አሊችሁ? እንዳት ከዏርሽ በሊይ እንዲሇ የተገሇጸ ነገር በላሇበት ሁናቴ

ፌጡርን መምሰለን ምንስ አሳወቃችሁ? ቁርኣንን አትቀሩምን? አሊህ

በቁርኣኑ፡-

"የሚመስሇው የሇም። እርሱ ሰሚው ተመሌካች ነው" (አሽ-ሹራ፡11)

ማሇቱን አሌቀራችሁምን (አሊነበባችሁምን)? አሊህ ከዏርሽ በሊይ መሆኑን

ገሌጾ ሳሇ፣ ነቢያችንም (ሶ.ዏ.ወ) አስተምረውን፣ እንዯዘሁም ሰሇፍችም

በስምምነት ተቀብሇውት ሳሇ እንዯ ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ያሇ ግሇሰብ "አሊህ

ከዏርሽ በሊይ ነው አይባሌም። ምክንያቱም እንዱህ ከሆነ እንዱህ ሉሆን

ነውና"። እንዱሁም “እንዱህ ማመን ኩፌር ነው” ወዖተ. ቢሌ እንዳት

ተቀባይነት ይኖረዋሌ? ነቢያችንን እንመን ወይንስ አህባሽን?

"እርሱን የሚመስሌ ነገር የሇም። እርሱ ሰሚም ተመሌካችም ነው።" (አሽ-

ሹራ፡11)

በዘህ አንቀጽ ውስጥ ከፌጡራን ጋር መመሳሰለን ውዴቅ በማዴረግ ምለዔ

የሆኑ የመስማትንና የማየትን ባህሪያት ሇራሱ አጽዴቋሌ። ይህ

የሚያሳየው የአሊህን ባህሪያት እንዲሇ ሇመቀበሌ አሊህን ከፌጥራን ጋር

ማመሳሰሌ የግዴ እንዲሌሆነ ነው። ሁሇቱ ምንም ዒይነት ግንኙነት

የሊቸውምና። በበርካታ የቁርኣን አናቅጽ ሊይ ይህን የአገሊሇጽ ጥበብ

እናስተውሊሇን። አሊህ ሇራሱ ምለዔ ባህሪያትን ያፀዴቃሌ። ከዘሁ ጎን ሇጎን

ከፌጡራን ጋር መመሳሰለንም ውዴቅ ያዯርጋለ። ይህ የቀዯምት

ሙዔሚኖች(ሰሇፍች)ም የአስተሳሰብ ስሌት ነው። የአሊህን ስሞችና

67

ባህሪያት ያጸዴቃለ። ግና ከፌጡራኑ ጋር መመሳሰለን ውዴቅ ያዯርጋለ።

ሇአሊህ ራሱ የነገረንን ባህሪያቶችን(ሇምሳላ፡-ኢስቲዋእ) ማጽዯቅ፣ ‹‹አሊህን

ከፌጡራን ጋር ማመሳሰሌ ነው›› የሚሌ እምነት ስሊሇው የአሊህን ባህሪያት

ውዴቅ እንዱያዯርግ ምክንያት ሆነው። ይህ ግሇሰብ ሁሇት ስህተቶችን

ፇጽመ። አሊህን ከፌጡራኑ ጋር ማመሳሰሌን (ተሽቢህ) እና የአሊህን

ባህሪያት ትርጉም አሌባ ማዴረግ (ተዔጢሌ)። ሇአሊህ የማይገባውን ጎዯል

ባህሪያት ሰጠው። አሊህን ከፌጡራን ጋር ከማመሳሰሌ ብክሇት ሌቦናው

ቢጸዲ ኖሮ የአሊህ ስሞች ከሌዔሌናው ጋር የሚጣጣሙ መሆናቸውን

መረዲት ባሌከበዯው ነበር። የአሊህ ባህሪያት ከሌዔሌናው ጋር በሚጣጣምና

ከፌጡራን ጋር ከማመሳሰሌ በጸዲ መሌኩ ሇመቀበሌ ዛግጁ በሆነ ነበር።

የአሊህ ባህሪያት የፇጡራኑን ይመስሊሌ ያሇ አሊህን በትክክሌ አሊወቅም።

ተገቢውን ክብርም አሌቸረውም። ይህ ሰው "ተሽቢህ" ሊይ ሊሇመውዯቅ

በተከተሇው የአስተሳሰብ ስሌት ሳቢያ "ተዔጢሌ" ከሚለት በሽታ ሊይ

ወዯቀ። እናም የአስተሳሰብ መሠረታቸውን ቁርኣንና ሏዱስ በማዴረግ

ሇአሊህ በቁርኣንና በሏዱስ የተወሱ ባህሪያትን ያጸዯቁሇትን እና እንዲሇ

የተቀበለትን ሙስሉሞች "ሙሸቢሀ" (አሊህን ከፌጡራን ጋር

የሚያመሳስለ) እና "ሙጀሲማ" (ሇአሊህ አካሊዊ ቀርጽን የሚሰጡ) በማሇት

ወነጀሎቸው። ሌቦናው ውስጥ የአሊህ ባህሪያት ከፌጡራን ባህሪያት ጋር

ይመሳሰሊለ የሚሌ የአስተሳሰብ ብክሇት ስሊሇበት ከዘህ ስህተት ሊይ

ወዯቀ። እነኝህ ባህሪያት ከአሊህ ታሊቅነት ጋር የሚጋጩ መሆናቸውን

አሌተረዲም። ኢማም ኢብን ኹዖይማህ ሇጃህምዮችና ተከታዮቻቸው

እንዱህ በማሇት ምሊሽ ሰጥተዋሌ፡-

‹‹የአሊህን ኪታብና የነብዩን (ሶ.ዏ.ወ) ሏዱሶች በመከተሌ አመሇካከታቸውን የቀረጹ አሊህ(ሱ.ወ) በቁርኣኑና መሌዔክተኛው(ሶ.ዏ.ወ) በሏዱሳቸው የአሊህ ባህሪያት እንዯሆኑ የገሇጿቸውን ባህሪያት እንዲሇ የተቀበለ ወገኖች በጀህምዮች እምነት አሊህን ከፌጡራኑ ጋር የሚያመሳስለ (ሙሸቢህ) ናቸው። እኛም በምዴር ሊይ የሚገኙት ዐሇማዎቻችንም የሚከተሇውን

68

እንሊሇን የምናመሌከው ሌዐሌ አምሊክ ፉት እንዲሇው ነግሮናሌ። እጅግ የተከበረና የሊቀ እንዱሁም የማይጠፊ ፉት። አምሊካችንን አሊህን የሚመስሌ የሇም ሰሚው ተመሌካችም ነው።›› ታሊቁ የቡኻሪ አስተማሪ የነበሩት ኑዏይም ኢብን ሏማዴ አሌ-ኸዙዑን

ጨምሮ ላልች ምሁራን የተናገሩት ነው። ይኸውም፡-

"አሊህን ከፌጡራኑ ጋር ያመሳሰሇ ከፌሯሌ። አሊህ ራሱን የገሇፀበትን ባህሪ ያሌተቀበሇ ከፌሯሌ። አሊህና መሌዔክተኛው አሊህን ከገሇፁበት የአሊህ ባህሪያት ውስጥ ከፌጡራኑ ጋር የሚያመሳስሇው አንዴም ባህሪ የሇም። ግሌፅ የቁርኣን አንቀጾች ሶሑሔ የሏዱስ ዖገባዎች ሇአሊህ ያፀዯቋቸውን ባህሪያት ከአሊህ ሌዔሌና ጋር በሚጣጣም መሌኩ እንዲሇ በቀጥተኛ ትርጉማቸው የተቀበሇና አሊህን ከጎዯል ባህሪያት ያፀዲ ትክክሇኛውን የእምት ጎዲና ይዝሌ።" 77

የአሊህን ባህሪዎች እና ስሞች አስመሌክቶ የሰሃቦችኛ የአህሇሱናዎች አቋም

ይኸው ነው። አሊህን ከፌጡራን ጋር ሳያመሳስለና ባህሪያቶቹን ከቀጥተኛ

ትርጉማቸው ሳይነጥለ እንዲለ ያፀዯቋቸዋሌ። ከዘሁ ጎን ሇጎን

አምሊካቸውን ከጎዯል ባህሪያት ሁለ ያጸዲለ። የአመሇካከት መሠረታቸው

ተከታዩ ቁርኣናዊ ቃሌ ነው፡-

"እርሱን የሚመስሌ ነገር የሇም። እርሱ ሰሚም ተመሌካችም ነው።" (አሽ-ሹራ፡ 11)

77 ኢማም አዛ-ዖሀቢ በ‹ሲፇተሌ ዐለው››፣ገጽ 184

69

በአሊህ ባህሪያት ሊይ መሠረታዊ መርሆች በአሊህ(ሱ.ወ) ባህሪያት ሪያ ሌናውቃቸው ግዴ የሚለን መሠረታዊ

መርሆች አለ። እነርሱም የሚከተለት ናቸው፡-

1.አሊህ(ሱ.ወ) በቁርኣኑ ስሇራሱ የነገረንን ያሇምንም ማንገራገር እንዲሇ

መቀበሌና ማመን። እንዱሁም መሌዔክተኛው(ሶ.ዏ.ወ) ስሇ አሊህ(ሱ.ወ)

የተናገሩትን ማጽዯቅ(ተቀብል ማመን) ይገባሌ። መሌዔክቱን ሳናዙባ፣

ትርጉም አሌባ ሳናዯርግ፣ እንዳት? ብሇንም ገሇጻ ሳንሰጥበት እና

ከፌጡራን ጋርም ሳናመሳስሌ እንቀበሊሇን። እናምናሇን።

2.አሊህ(ሱ.ወ) በቁርኣኑ ‹‹የኔ ባህሪ አይዯሇም›› ብል የተናገረውን፣ ‹‹አዎን

አይገባውም›› ብሇን እንዲሇ መቀበሌ። እንዱሁም ነብዩ (ሶ.ዏ.ወ) የአሊህ

ባህሪ እንዲሌሆነ የነገሩንን እንዲሇ ተቀብሇን፣ የአሊህ ባህሪ አሇመሆኑን

አምነን፣ አይገባውም ብሇው የተናገሩትን እንዲሇ ይዖን እንከተሊሇን።

3.የአሊህ(ሱ.ወ) ባህሪያትና ስሞች ‹‹ተውቂፉያ› ናቸው። ማሇትም

አሊህ(ሱ.ወ) በቁርኣኑ ስሇራሱ የነገረንን ስሇ ራሱ ባህሪ በማረጋገጥ፣

አሌያም ነብዩ(ሶ.ዏ.ወ) ስሇአሊህ የተናገሩትን፣ ያፀዯቁት ሊይ ብቻ መገዯብ

ነው። ማንም ግሇሰብ ስሇ ‹‹አሊህ(ሱ.ወ) እንዱህ ነው›› አሌያም ‹‹እንዱህ

ሉሆን አይችሌም›› ማሇት አይችሌም። ምክንያቱም ይህን ማብራራት

የአሊህ(ሱ.ወ) እና የረሱሊችን(ሶ.ዏ.ወ) መብት ብቻ ነው። ስሇዘያ ነገር

በቁርኣን አሌያም በሏዱስ ካሊገኘው በስተቀር።

4.የአሊህን(ሱ.ወ) ባህሪ ማጽዯቅ ማሇት ያ ባህሪ መኖሩን ማፅዯቅ እንጂ፣

እንዳት እንዯሆነ ‹‹እውነታው እንዱህ ነው›› ብል ማጽዯቅ አይዯሇም።

ሇምሳላ ‹‹አሊህ(ሱ.ወ) ይሰማሌ›› ስንሌ ያጸዯቅነው (ያመነው) አሊህ

የመስማት ባህሪ እንዲሇው እንጂ እንዳት እንዯሚሰማ አይዯሇም።

ምክንቱም ስሇ አሊህ(ሱ.ወ) ባህሪ እንዳትነቱን እና ዉስጠ ሚስጢሩን

አናውቅምና።

70

የአህባሽ ‹‹ሹብሃዎች›› የዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪም ሆነ ተከታዮቹ “አሊህ ከዏርሽ በሊይ አይዯሇም።

የትም የሇም።” ከማሇት አሌፇው ‹‹አሊህ(ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ ነው የሚሌ

ሁለ ካፉር ነው›› እስከሚሌ ዴረስ ሇያት አቋም ሊይ ከቁርኣንና ሏዱስ

ማስረጃ የሊቸውም። ሆኖም ‹‹ሰሇፍች ተናግረውታሌ›› በሚለት እና

በሏሰት፣ በቆርጦ ቅጠሊ፣ ዯዑፌ እንዱሁም አብዙኛዎቹ ከሺዒ መጽሏፌት

በተወሰደ ማጭበርበሪያዎች በዱን ግንዙቤያቸው ዯከም ያለትን ሙስሉም

ወገኖቻችንን ያምታታለ። በማስከተሌ ከማጭበርበሪያቸው ውስጥ

የተወሰኑትን ሇአብነት እናያሇን፡-

1ኛ) ኢማም ዒሉይ (ረ.ዏ) ተናግረውታሌ የሚለት ይህ አባባሌ፡-

( مب هللا ال نب ا ػي ب ػي مب)

"አሊህ ነበር ቦታ ሳይኖር።እርሱ አሁን(መጀመሪያ) በነበረበት ሊይ ነው።"

በመጀመሪያ ዯረጃ ዒሉይ (ረ.ዏ) ይህንን ተናግረውታሌን? ሇሚሇው ጥያቄ

ምሊሽ እነሆ፡-

ሀ) ይህ አገሊሇጽ የዒሉይ (ረ.ዏ) ንግግር እንዲሌሆነ ዐሇሞች በግሌጽ

አብራርተዋሌ። ‹ነው› ብል ሇመቀበሌም ትክክሇኛ(ጠንካራ) ሰነዴ

ያስፇሌጋሌ። ‹‹ፉቅሁሌ አኽ-በር›› የተሰኘውን የአቡ ሏኒፊን ኪታብ ሸርህ

ያዯረጉት አሌ-አጀልኒ ከቃሪ እንዱህ ሲለ ዖግበዋሌ፡-

"እርሱ አሁን የነበረበት (መጀመሪያ) ሊይ ነው ያሇው።" የሚሇው

ከሱፉያዎች ንግግር የተጨመረ ነው።"

ሇ) እንዯዘሁም ዒሉይ (ረ.ዏ) ተናግሮታሌ ስሇሚለት አባባሌ ታሊቁ ዒሉም

ሒፉዛ ኢብኑ ሏጀር በቡኻሪ ማብራሪያ ሊይ እንዱህ ብሇዋሌ፡-

71

(زا اىشاخ ال رجذ ف ؽء مزت اىحذث)ه اىحبفظ اث حجش قا78

"ይህ ዖገባ በየትኛውም የሏዱስ ኪታብ ሊይ አይገኝም።"79

ሏ) ይህ አህባሾች ዏሉይ ተናግረውታሌ ብሇው በመረጃነት የሚያቀርቡት

(በርካታ ሰሑሔ ሏዱስን ሊሇመቀበሌ) አባባሌ በየትኛውም በሱኒዮች (የነቢዩ

(ሶ.ዏ.ወ) ሱንና ተከታይ) የሏዱስ ኪታብ ዉስጥ አይገኝም። ነገር ግን

በኢስሊም ሊይ (ዏሉይ (ረ.ዏ) ሊይም) ዴንበር ባሇፈት በሺዒዎች

መጽሔፌቶች ሊይ ይገኛሌ። ሇአብነት ያህሌ ዐሇሞች የሚከተለትን

አስፌረዋሌ፡- አሌ-ካፉ፣ጥራዛ 1፣ገጽ 90 እና 442፤ አስ-ሰደቅ አት-

ተውሑዴ፣ ገጽ 175፤ አሌ- መጅሉሲ፣ በሔር አሌ-አንቃር ጥራዛ 3፣ ገጽ

315፣ ኑር አሌ-በራሂን፣ጥራዛ 1፣ ገጽ 430። በእርግጥ ዒሉይ ኢብኑ

አቢጧሉብ(ረ.ዏ) ሊይ ሺዒዎች በርካታ ሏሰትን ቀጥፇዋሌ፡፡ እንዱሁም

ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) ሱና ከመከተሌ ይሌቅ በዒሉይ ሊይ የተቀጠፈ ሏሰቶችን

መከተሌን መርጠዋሌ፡፡ በሚዖገንን ሁኔታ ዒሉይ(ረ.ዏ) ሊይ በርካታ ሏሰት

ተቀጥፎሌ፡፡ የኩፊው ታቢዑይ አሸ-ሸዏቢ(100 ሑጅራ በኃሊ) እንዱህ

ይገሌጻሌ፡- ‹‹ከዘህ ዐማ ዒሉይ ሊይ እንዯተዋሸ በማንም ሊይ

አሌተዋሸም።››80

ይህንን ይዖው ነው እንግዱህ አሔባሾች ብዥታ ሇመፌጠር የሚታገለት፡፡

በአንዴም የሱኒዮች (በነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) ሱና ተከታዮች) ኪታቦች ዉስጥ

የላሇውን ከሺዒ መጻሔፌት በመውሰዴ የዱን ግንዙቤያቸው አናሳ የሆኑት

ዖንዴ እውነተኛ ማስረጃ በማስመሰሌ ያምታታለ። አህባሽ ከነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ)

ሱና በርካታ ሀዱሶች እያለ ሊሇመቀበሌ ከሺዒ መጻሔፌት ማስረጃ ፌሇጋ

ሇምን ይባዛናለ?

78

( 6/289فزح اىجبس ) 79ኢብኑሌ ሀጀር፣ፇትሐሌ ባሪ፣ጥራዛ 6፣ ገጽ 289 80ኢማም አሌ-በይሀቂ፣ የሱነኑሌ ኩብራ መግቢያ፣ገጽ 80፣ በቁጥር 132 ሊይ

72

መ) በመሠረቱ ከምንም ፌጥረታት በፉት አሊህ (ሱ.ወ) ብቻ እንዯ ነበረ

ኢምራን ኢብኑ ሁሴን (ረ.ዏ) ባስተሊሇፇውና ቡኻሪ በዖገቡት ሏዱስ

ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ)፡- "አሊህ ነበረ፣ ከርሱ ላሊ ምንም አሌነበረም። ዒርሹም

ከውሃ ሊይ ነበር።" ብሇዋሌ። ነቢዩም (ሶ.ዏ.ወ) በዘህ ሏዱሳቸው "ከርሱ

ላሊ ምንም አሌነበረም" በማሇት ዏርሽ፣ ሰማይ፣ ምዴር፣ ኩርሲይም ሆነ

ቦታ የሚባሌ ነገር (ዒሇም በሞሊ) እንዲሌነበር ከመግሇጻቸውም ጋር ከዏርሽ

በሊይ መሆኑን አሊህ (ሱ.ወ) በቁርአኑ እንዯዘሁም ቁርአንን ሉያብራሩ

የተሊኩት ነብያችን (ሶ.ዏ.ወ) ናቸው ያስተማሩት። ይህ የዒሉይ ንግግር

ሰሑሔ ቢሆን እንኳ አሊህ ከዏርሽ በሊይ አሇመሆኑን ይገሌጻሌን? ዒሉይስ

(ረ.ዏ) እንዯ ጃህሚያ፣ ሙዔተዘሊ እና አህባሽ ቁርኣንን እና ሏዱስን

በመቃረን አሊህ ከዏርሽ በሊይ አይዯሇም ይሊለን?

2ኛ) አሊህ ከዏርሽ በሊይ አይዯሇም ብል ሉከራከር የአህባሹ መሪ ዏብዯሊህ

አሌ-ሏረሪ እንዱህ ይሊሌ፡- "ኢማም ዒሉ አሇይሂ ሰሊም እንዱህ ብሇዋሌ፡-

‹‹አሊህ ዏርሽን የፇጠረው ኃይለን ሇማሳየት እንጂ ሉቀመጥበት አይዯሇም።

››81

ሀ) የሚገርመው ይህም ማስረጃ የሚለት በዒሉይ ሊይ ዴንበርን ካሇፈት

ከሺዒዎች መጽሏፌ ከሆነው ‹‹አጥ-ጠበሩሲ አሌ-ኢህታጅ›› ጥራዛ 2፣ ገጽ

195 የተወሰዯ ነው። ‹‹እውነተኛ አህሇሱና እኛ ነን›› እንዯምትለት

እውነት ከሆነ፣ ሇምንስ አቋማችሁን ሇማሳመን ከሱና ኪታብ ወጥታችሁ

በአፇንጋጮቹ የሺዒ መጽሏፌ ዉስጥ ፌሇጋ ትባዛናሊችሁ?

ሇ) በመሠረቱ ‹‹አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው›› ሲባሌ ‹‹አሊህ ዏርሽ ሊይ

ተቀምጧሌ›› ማሇት እንዲሌሆነ ግሌጽ ነው። ይህስ ማስረጃ ‹‹አሊህ ከዏርሽ

በሊይ አይዯሇም›› ማሇትን ያስይዙሌን?

81መናረሌ ሁዲ፣የአህባሾች መጽሓት፣ ቁጥር 5፣ ገጽ 37

73

ሏ) በዘህ በአህባሾች ‹ማስረጃ› ዉስጥ አሊህ(ሱ.ወ) ‹‹አሊህ ዏርሽን

የፇጠረው ኃይለን ሇማሳየት›› እንዯሆነ ተነግሯሌ። ከመካከሊችን ዏርሽን

ያየ አሇን? ታዱያ አሊህን ሉያመሌኩ(ሉገት) ከተፇጠሩት ሰውና ጅን

ዏርሽን ያየ አሇን? ታዱያ ካሊየን የታሌ በዘህ ጉዲይ ሊይ የአሊህ ችልታ

ይፊ የሆነው? አምሊካችን አሊህ(ሱ.ወ) የርሱን ታሊቅነት፣ ችልታውንና

ኃያሌነቱን እንዴናውቅ፣እንዴናስተነትን የሚያዯርገን በምናየው ነገር ነው።

ሇምሳላ በቁርኣን አሊህ(ሱ.ወ) ስሇግመሌ፣ሰማይ፣ምዴር፣ራሳችን፣ ተራራን

ወዖተ ተመሌከቱ፣ አስተንትኑ-ሲሌ ይመክረናሌ። የምናያቸውን ነገሮች

አስተንትነን የርሱን ታሊቅነት እንዴንረዲ ያዯርጋሌ። የማናያቸውን የሩቅ

ነገሮች ዯግሞ እንዱሁ እንዴናምን እንጂ እንዴናስተነትን አይጋብዖንም።

ፇጽሞ አሊየናቸውም። ሇመረጃ ያህሌ ስሇ ሩቅ ነገሮች ይነግረናሌ እንጂ

አስተንትነን የርሱን ታሊቅነት እንዴንረዲ አያዯርገም።

መ) በዘሁ ማስረጃቸው አሊህ ዏርሽን የፇጠረው ሉቀመጥበት እንዲሌሆነ

ተነግሯሌ።በእርግጥ አሊህ ሇህሌዉናው ዏርሽንም ሆነ ማንኛውንም ነገር

አይሻም። ግና ‹‹አሊህ ዏርሽን መቀመጫው አዴርጎ ይዝሌ›› ማን አሇ?

አሊህ(ሱ.ወ) ‹‹ህሌዉናውን ሇማቆየት ዏርሽ አስፇሌጎታሌ›› ያሇ አሇን?

ጌታችን አሊህ(ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ ነው ብል እንዯተነገረን ማመን የግዴ

ህሌዉናውን ሇማቆየት ዏርሽ አስፇሌጎታሌ ብል ከማመን ጋር ምን

አገናኘው?

ሠ) ዒሉይ ኢብኑ አቢጧሉብ(ረ.ዏ) እውነት ይህንን ንግግር ቢናገሩስ

እርሳቸው ሌክ እንዯ አህባሾች የነቢዩን(ሶ.ዏ.ወ) አስተምህሮ ተቃርነው

የአሊህ ከዏርሽ በሊይ መሆን ያስተባብሊለን?

ረ) የምታቀርቧቸው ‹‹ማስረጃ››ዎች ሰነዲቸው(ተክክሇኛነቱ) ምን ያህሌ

የተረጋገጠ ነውን? የተጻፇውን ሁለ ሰነደ ሳይፇተሸና ትክክሇኛነቱ

ሳይረጋገጥ ትቀበሊሊችሁን? ይህ ፇጽሞ የማይሆን ነው፡፡ ሇዘህም ነው

74

ዏብዯሊህ ኢብኑ ሙባረክ(181 ሑጅራ) ረሂመሁሊህ እንዱህ ብሇዋሌ፡-

‹‹ሰነዴን መፇተሸ ከዱን ነው፡፡ ሰነዴ ባይኖር ኖሮ የፇሇገ ሰው ያሻውን

በተናገረ ነበር፡፡››82

3ኛ) ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ የአሊህን ከፌጡር በሊይ መሆንን ሉያስተባብሌ

እንዱህ ይሊሌ፡- "ኢማም ጃዔፇር አስ-ሳዱቅ አሇይሂ ሰሊም እንዱህ ብሇዋሌ፡

صػ أ هللا ف ؽء أ ؽء أ : قبه اإلب جؼفش اىصبدق ػي اىغال"

.(ػي ؽء فقذ أؽشك83

“አሊህ በሆነ ነገር ውስጥ ነው፤ ከሆነ ነገር ነው ወይም ከሆነ ነገር በሊይ ነው ብል የሚያስብ በእርግጥ አሻርኳሌ።(አምሌኮታዊ ተግባርን ከአሊህ ጋር አጋርቷሌ)”84 ሀ) በመጀመሪያ ዯረጃ ‹‹አሊህ በሆነ ነገር ውስጥ ነው›› ብል ማመኑ

ኩፌር (ክህዯት) ነው። ምክንያቱም አሊህ ዖሊሇማዊና ብቻውን ያሇምንም

የነበረ ጌታ ነው። ከሁለም ነገር የተብቃቃም ጌታ ነው። እንዯዘሁም

‹‹አሊህ ከሆነ ነገር ነው (ዙቱ/ህሌዉናው)›› አይባሌም። ምክንያቱም አሊህ

ከምንም በፉት ብቻውን ነበርና።

ሇ) ይህም አህባሾች በማስረጃነት የሚጠቀሙት አባባሌ ሺዒዎች በኢማም

ጃዔፇር አስ-ሳዱቅ ሊይ የቀጠፈትን ነው። እንዯምሁራን ገሇጻ ይህ አህባሾች

‹‹ማስረጃ›› ብሇው በገሇጹት አገሊሇጽ ‹‹አት-ተውሂዴ›› ከተባሇው በሺዒዎች

መጽሏፌ ገጽ 178 የተወሰዯ ነው።

82 ሰሂህ ሙስሉም፣ መግቢያ፣ ገጽ 15

56ص 5منار اليدى عدد 8384መናረሌ ሁዲ መጽሓት፣ቁጥር 5፣ ገጽ 56

75

መ) አሊህ (ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ መሆኑን አሊህ(ሱ.ወ) በቁርኣኑ እና

ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) በሏዱሳቸው፣ እንዱሁም ሰሏቦች በንግግራቸው

አረጋግጠዋሌ። በዘህ ሺዒዎች በጃዔፇር አስ-ሳዱቅ ሊይ በቀጠፈት እና

አሔባሾች ከነርሱ ወስዯው ባስተጋቡት አባባሌ መሠረት የነቢያችንን

(ሶ.ዏ.ወ) ሰሏቦች ‹‹አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው›› ስሊለ ሙሽሪኮች ናቸው

እያለ ነውን?

4ኛ) የአህባሾች መጽሏፌ የሆነው ሙኽተሰር ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ

የተባሇው የአማርኛ ትርጉም እንዱህ ይሊሌ፡-

"በአንዴ ቦታ ያሇ ነገር መጠን ያሇው ነው። መጠን ያሇው ነገር

ዯግሞ በዘያ መጠን የሠራው ሠሪ ያስፇሌገዋሌ። አንዲች ነገር

የሚያስፇሌገው ባሇ ጉዲይ ዯግሞ አምሊክ ሉሆን አይችሌም። ስሇዘህ አሊህ ከቦታ ከአቅጣጫ የጠራ ነው። አሊህ በሰማይ አሇ አይባሌም። ከበስተሊይ አቅጣጫ አሇ አይባሌም። እንዱሁም አሊህ በሁለም ቦታ አሇ አይባሌም። ይሌቁንስ የምንሇው አሊህ አሇ፣ ነገር ግን ላልች ያለትን ነገሮች የማይመስሌ ነው።"85

ሀ) አሊህ (ሱ.ወ) ፌፁምነቱን ከሚፃረሩ ነገሮች ሁለ የጠራ አምሊክ ነው።

አሊህ ከዏርሽ በሊይ መሆኑን ራሱ ነው የገሇጸሌን። መሌዔክተኛውም

(ሶ.ዏ.ወ) ናቸው ይህንን ያስተማሩት። ሰሏቦችም ናቸው በስፊት

በንግግራቸው ያብራሩት እንጂ ማንም ግሇሰብ ከነፌሲያው ተነስቶ ገይብ

(ከምናባችን ሩቅ) ስሇሆኑት "አሊህ እንዳት ዏርሽን ፇጠረ?፣ እንዳት

ከዏርሽ በሊይ ሆነ?" የሚለትን አስቂኝ ጥያቂዎች በውስን አዔምሮው ሊይ

85

ከሙኽተሰር ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ፣ የእምነት ክፌሌ አጭር ትንተና ከተባሇው የአማርኛ ትርጉም መጽሏፌ፣የ1995-1996ዒ.ሌ እትም፣ ገጽ 20(ይህ መጽሏፌ በ2011 ዲግሞ ታትሟሌ። ይህ ግን ከበፉቱ ሇውጥ አሇው፣ ገጹም ይሇያያሌ)

76

ተንተርሶ ‹‹እንዱህ ከሆነ እንዱህ ሉሆን ነው። ስሇዘህ አሊህ ከዏርሽ በሊይ

አሇ አይባሌም።›› ሉሌ ፇጽሞ አይቻሇውም።እነዘህ ወገኖች ከአሊህ (ሱ.ወ)

፣ከመሌዔክተኛው (ሶ.ዏ.ወ) እና ከሰሒቦች (ረ.ዏ) በሊይ ‹‹እናውቃሇን››

እያለን ነው?

ሇ) አሔባሾች ከሊይ በጠቀስነው መጽሏፊቸው "ይሌቁንስ የምንሇው አሊህ

አሇ፤ ነገር ግን ላልች ያለትን ነገሮች የማይመስሌ ነው" ብሇዋሌ።

በመጀመሪያ ዯረጃ አሊህ(ሱ.ወ) በቁርኣኑ፣ መሌዔክተኛውም (ሶ.ዏ.ወ)

በሏዱሳቸው የገሇጹትን ነው ተቀብሊችሁ የምታምኑት ወይስ እናንተው

ሇራሳችሁ ነው ያሻችሁትን የምትናገሩት (የምትለት)? በሁሇተኛ ዯረጃ

ዯግሞ አሁንም የማስታውሳቸው አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው ሲባሌ ሇእርሱ

በሚገባና ፌጡራኑን በማይመስሌበት ሁኔታ መሆኑን ነው። አሊህ ላልችን

ይመስሊሌ ማን አሇ? አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው ያሇው ካሌን ፌጡርን

ይመስሊሌ ስትለ ፌጡርን እንዯሚመስሌ እንዳት አወቃችሁ? እንዱህ

ከተባሇ ፌጡርን ስሇመምሰለስ ምንስ ማስረጃ አሊችሁ? እንዳት ከዏርሽ

በሊይ እንዲሇ የተገሇጸ ነገር በላሇበት፣ሇመግሇጽም ባሌተሞከረበት ሁናቴ

ፌጡርን መምሰለን ምንስ አሳወቃችሁ? ቁርኣንን አትቀሩምን? አሊህ

በቁርኣኑ "የሚመስሇው የሇም። እርሱ ሰሚው ተመሌካች ነው" (አሽ-ሹራ፡

11) ማሇቱን አሌቀራችሁምን?

5ኛ) ዏብዯሊህ አሌ-ሏበሺ ከሊይ በአቡ ሏኒፊ ምዔራፌ ስር የገሇጽነውን

ንግግራቸውን ቆርጦ ከራሱ በመቀጠሌ እንዱህ ይሊሌ፡- "ጌታዬ ከሰማይ

በሊይ ወይም በምዴር እንዲሇ አሊውቅም ያሇ ሰው እንዯዘሁም ከዏርሽ በሊይ

ነው። ዒርሹ ግን ከሰማይ በሊይ ይሁን ወይ በምዴር አሊውቅም ያሇም

(ይከፌራሌ)"። ምሊሹም እነሆ፡-

ሀ) በመጀመሪያ ዯረጃ በዘህ አዖጋገብ በየትኛው ኢስሊም መዙግብት ተዖገበ?

ምንጩንስ ሇምንስ አሌጠቀሳችሁም?

77

ሇ) አሔባሾች ቆርጠው ያስቀሩት የአቡ ሏኒፊ ንግግር እነሆ፡- (አሌ-በሇኺ

ቀጠለና "ከዏርሹ በሊይ ነው ካሇና ዏርሹ ግን ከሰማይ በሊይ ይሁን ወይ

በምዴር አሊውቅም ካሇስ?" በማሇት ጠየቋቸው። አቡ ሏኒፊ ሲመሌሱ

እንዱህ አለ "ከፌሯሌ። ምክንያቱም አሊህ ከሰማያት በሊይ መሆኑን ስሇካዯ

ነው። አሊህ ከሰማያት በሊይ መሆኑን የካዯ ሁለ ከፌሯሌ" አሊህ ከዏርሽ

በሊይ መሆኑን ማስተባበሌን አቋም አዴርገው የያት የሀበሺ ተከታዮች

ሇምንስ ይህንን የአቡሀኒፊን ንግግር ቆርጠው ዯበቁ? እምነት በማታሇሌ

ይሆናሌን?

ሏ) በአቡ ሏኒፊ ንግግር ሊይ የተጨመረው እነሆ፡- "እንዯዘሁም ከዏርሸ

በሊይ ነው። ዏርሹ ግን ከሰማይ በሊይ ይሁን ወይ በምዴር አሊውቅም

ያሇምም (ይከፌራሌ)"። ‹‹ዒሉም ነኝ፣ ያሇኔ ማን?›› የሚሌ ሰው እንዳት

እንዱህ ያታሌሊሌ? ሰውን ማታሇሌ ሇጊዚው ቢቻሌስ አሊህን(ሱ.ወ)

ማታሇሌ ይቻሊሌን?

መ) ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ቆርጦ እንዯቀጠሇው ሳይሆን ከአቡ ሏኒፊ መዖገቡ

በእርግጠኝነት በሁለም ዒሉሞች ዖንዴ የሚታወቀው ሙለ ንግግራቸው

የሚከተሇው ነው፡-

ثغذ إى أث طغ " اىفبسق"س ؽخ اإلعال أث إعبػو األصبس ف مزبث

اىجيخ، أ عأه أثب حفخ سض هللا ػ ػ قبه الأػشف سث ف اىغبء أ ف

ػشؽ ( ػي اىؼشػ اعزاىشح : )األسض، فقبه قذ مفش أل هللا رؼبى قه

فق عجغ عباد، قيذ فئ قبه إ ػي اىؼشػ، ىن قه ال أدس اىؼشػ ف

قبه مبفش أل أنش أ ف اىغبء، ف أنش أ ف . اىغبء أ ف األسض

''اىغبء فقذ مفش86

، وىو في 171ص "والشيخ عمي القاري في شرح الفقو األكبر 103ص " العو"رواه الذىبي في 86 .37الفقو األكبر ص "

78

ሼኸሌ ኢስሊም አቡ ኢስማኢሌ አሌ-አንሷሪ ‹‹አሌ-ፊሩቅ›› በተሰኘው መጽሏፊቸው ከአቢ ሙጢዔ አሌ-በሇኺ በተሊሇፇ ሰነዴ እንዱህ ብሇዋሌ፡-"ሙጢዔ አሌ-በሇኺ በአንዴ ወቅት አንዴ ሰው ጌታው በሰማይ ወይም በምዴር እንዲሇው አሊውቅም ካሇ እንዳት ሉሆን እንዯሚችሌ አቡ ሏኒፊን ጠየቃቸው። አቡ ሏኒፊ እንዱህ ሲለ መሇሱሇት፡- "ክዯዋሌ (ከፌረዋሌ)። ምክንያቱም አሊህ እንዱህ ብሎሌ፡-((እርሱ) አር-ረሔማን ከዏርሽ በሊይ ከፌ አሇ(ተዯሊዯሇ) (ቁርኣን ሱረቱ ጣሀ፡ 5) ዏርሽ ዯግሞ ከሰባት ሰማያት በሊይ ነው" አለ። አሌ-በሇኺ ቀጠለና "ከዏርሹ በሊይ ነው ካሇና ዏርሹ ግን ከሰማይ በሊይ ይሁን ወይ በምዴር አሊውቅም ካሇስ?" በማሇት ጠየቋቸው። አቡ ሏኒፊም ሲመሌሱ እንዱህ አለ "ከፌሯሌ። ምክንያቱም አሊህ ከሰማያት በሊይ መሆኑን ስሇካዯ ነው። አሊህ ከሰማያት በሊይ መሆኑን የካዯ ሁለ ከፌሯሌ።"87 አህባሾች ማንን ሉያታሌለ? 6ኛ) ላሊው የአህባሾች ጥያቄና ማዯናገሪያ፡- ‹‹አሊህ(ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ

ነው የምትለት እውነት ከሆነ ዏርሽን ሳይፇጥርስ የት ነበር?›› ብሇው

ይጠይቃለ።

ሀ) በመጀመሪያ ይህን ያሌነው እኛ ሳንሆን አሊህ(ሱ.ወ) እና

ነቢያችንን(ሶ.ዏ.ወ) ናቸው።

ሇ) አህባሾችን የምንጠይቀው፣ ሇመሆኑ እምነት(አቂዲ) በልጂክ ነው

የሚገነባው? ወይንስ በቁርኣንና ሱንና?

ሏ) ሇአህባሾች ጥያቄ በአጭሩ ‹‹ምሊሹ በቁርኣንና ሱና አሌተነገረንም››

ብል መመሇስ ይቻሌ ነበር። ግና በአህባሾች አካሄዴ በልጂክ እንጓዛና

ነጥቡን እንመሌከት።

87ሼኽ ዒሉ ቃሪ፣ሸርሁ ፉቅሁሌ አክበር(የአቡ ሏኒፊ መጽሏፌ ማብራሪያ)፣ገጽ 171

79

መ) በመጀመሪያ መታወቅ ያሇበት ጥያቄው ራሱ ስህተት መሆኑን ነው።

ምክንያቱም አሊህ(ሱ.ወ) ምንንም ሳይፇጥር ብቻውን ነበር። ከኢምራን

ኢብኑ ሁሴን(ረ.ዏ) በተሊሇፇውና ቡኻሪ በዖገቡት ሏዱስ ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ)

እንዱህ ብሇዋሌ፡- ‹‹አሊህ ብቻ ነበር፣ከርሱ ላሊ ምንም አሌነበረም።››።

ከአሊህ(ሱ.ወ) ዉጭ ያሇው ፌጥረተ ዒሇሙ ሁለ ‹‹ፌጡር/ ዒሇም››

ይሰኛሌ። ይህ ዏርሽን ፣ሰማይን፣ምዴርን እና አጠቃሊይ ሥፌራን ሁለ

ይጨምራሌ። ቦታም ሆነ ዒሇም በሞሊ ሳይፇጠር አሊህ(ሱ.ወ) ብቻውን

ነበር። አሊህ ብቻውን በነበረበት ‹‹የት ነበር?›› ብል መጠየቅ ትክክሇኛ

ጥያቄ አይዯሇም። ምክንያቱም ‹‹የት?›› የሚሇው ጥያቄ የሚጠየቀው

ስፌራን ሇማወቅ ነው። ‹‹የት?›› ሇሚሇው ጥያቄ ስፌራ/ቦታን አመሊካች

ምሊሽ ‹‹እዘህ፣እዘያ፣ከሰማይ በሊይ፣ ከዏርሽ በሊይ›› ወዖተ ብል መመሇስ

አይቻሌም። ምክንያቱም ቦታ ራሱ ገና አሌተፇጠረምና። የተፇጠረ ነገርም

አሌነበረም። ዒሇምን ሳይፇጥር አሊህ(ሱ.ወ) ብቻውን በነበረበትና ምንም

ባሌነበረበት ስፌራን አመሊካች ጥያቄ(ሇምሳላ የት ነበር?) ብል መጠየቅ

ስህተት ነው። ሇዘህም ነው ‹‹አሊህ ዏርሽን ሳይፇጥርስ የት ነበር?››

የሚሇው ጥያቄ ስህተት የሚሆነው።

ሠ) መታወቅ ያሇበት አንኳር ነጥብ ትክክሇኛ የነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) ሱና ተከታይ

(የአህሇሱና ወሌጀማዒ ተከታይ) የሆነ ግሇሰብ ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) ያስተማሩትን

አጥብቆ የሚይዛና ባሌተነገረው ነገር ካሊወቅሁ ብል ወዯ ጥፊት

ሉያመራው የሚችሌ መፇሊፇሌ ዉስጥ እንዯማይገቡ ነው። የሰሃቦችም

ባህሪና ፇሇግም የነቢዩን(ሶ.ዏ.ወ) ፇሇግ አጥብቆ መያዛ ነበር።

ረ) ላሊው እዘህ ሊይ መረሳት የላሇበት አብይ ነጥብ ሰማይና ዏርሽ

ከተፇጠረ በኃሊ ‹‹አሊህ የት ነው?›› የሚሇውን ጥያቄ ነቢያችን(ሶ.ዏ.ወ)

ራሳቸው መጠየቃቸውን ነው፡፡ ስሇሆነም ይህ ከሊይ የተነሳው የአህባሾች

ጥያቄ መሠረተ ቢስ ነው፡፡

80

7ኛ) ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) እንዱህ ብሇዋሌ፡- ‹‹አንዴ የአሊህ ባሪያ ሇአሊህ ቅርብ

የሚሆነው ሱጁዴ ሊይ ሆኖ ነው፤ስሇዘህ ደዒእ አብ››። ይህንን ሀዱስ

ይዖው አንዲንዴ አህባሾች እንዱህ ብሇዋሌ፡- ‹‹እነዘህ ወሃቢያዎች

እንዯሚለት አሊህ ሰማይ ያሇ ቢሆን ኖሮ፣ ሱጁዴ ሊይ ካሇው ሰው ይሌቅ

የቆመው ሰው ሇአሊህ ይቀርባሌ››። ይህ ማሇት ሱጁዴ ሊይ ካሇ ሰው ይሌቅ

የቆመ ሰው ይቀርባሌ። ከቆመው ሰው ዯግም ጣሪያ ሊይ ያሇ ሰው ሇአሊህ

ይቀርባሌ። ይህ ማሇት ከፌ ባሊችሁ ቁጥር ወዯ አሊህ ትቀርባሊችሁ ማሇት

ነው። ነገር ግን ሏዱሱ የሚሇው ‹ሱጁዴ ሊይ ያሇ ሰው ሇአሊህ ይቀርባሌ›

ነው። ስሇዘህ አሊህ(ሱ.ወ) ዏርሽም በሊይ ሆነ ሰማይ ሊይ የሇም ወዯሚሇው

ይመራናሌ።›› አለ።88

ሀ) እዘህ ጋር አያይዖን ጥያቄ እናቅርብሊቸው። ‹አንዴ ባሪያ ሇጌታው

ቅርብ ነው› የተባሇው የቦታ ቅርበትን ሇመግሇጽ ነው ወይንስ የዯረጃን

ቅርበትን ነው? እንበሌና የመጀመሪያውን ‹‹የቦታ ቅርበትን ነው›› ብሇው

መሌሰዋሌ እንበሌ። ምክንያቱም አሊህ(ሱ.ወ) ከሰማይ በሊይ ነው የሚሇውን

ሇማስተባበሌ ይፌጨረጨራለና። እንዯነርሱ አባባሌ ‹‹የቦታ ቅርበትን ነው

የሚያሳየው›› ብሇን ያዛን። በሏዱሱ ሊይ ‹‹ሱጁዴ ሊይ ያሇ ሰው ሇአሊህ

ቅርብ ነው›› ተብሎሌ። ስሇዘህ አሊህ ሇሱጁዴ አዴራጊው ቅርብ ነው።

ሰውየው ሱጁዴ ያዯረገው ዯግሞ መሬት ሊይ ነው። ስሇዘህ ‹ሱጁዴ

ሊዯረገው ሰው ቅርብ ነው› ስሇተባሇ አሊህ ያሇው አፇር ውስጥ ነው ማሇት

ነው! ምክንያቱም እንዯ ምሊሹ ከሆነ ከቆመው ሰው ይሌቅ አሊህ(ሱ.ወ)

ሇሱጁዴ አዴራጊው ይቀርባሌ ተብሎሌና። ግና አህባሾች ‹እስቲዋእን›

(የአሊህን ከዏርሽ በሊይ) ሇማስተባበሌ ሲለ ‹‹አሊህ(ሱ.ወ) አፇር ውስጥ

88 ይህንን በኢንተርኔት ነው ሲያስተምሩ የነበሩት።

81

ነው›› ብሇው ሉቀበለ ነው? ይህማ ከሆነ ‹‹ካፉያውን ሸሽተው አሸንዲው

ሥር ተጠሇለ›› ይለታሌ ይህ ነው!

ሇ) እንበሌና መሌሳቸው ‹‹የዯረጃ ቅርበትን ሇማመሊከት ነው›› የሚሇው

ነው። ይህን ከተቀበለ ዯግሞ፣ ሀዱሱ የአሊህ(ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ መሆኑን

ሇማስተባበሌ የሚቀርብ አይሆንም ማሇት ነው።፡በእርግጥ የሏዱሱም

መሌእክት የዯረጃን ክብርን/ቅርበትን ሇማሳየት ነው። የሏዱሱ መሌዔክትም

አሊህ(ሱ.ወ) ከሰማይ በሊይ ይሁን አይሁን ሇመናገር የመጣ አይዯሇም።

ብዥታዎቻቸው የአሔባሾች ትሌቁ ችግራቸው "ማመሳሰሌ" የሚሇው ሳይገባቸው

"አሊህን ከፌጡር እንዲናመሳስሌ" በማሇት ብቻ ቁርኣንንና ሏዱስን

እንዱሁም የሰሃቦችንና የአኢማዎችን(ሰሇፍችን) ኢጅማዔ እስከ መጻረር

ዯረሱ። ይህም ብቻ ሳይሆን ጽንፇኛ አቋምን በማራመዴ ከነርሱ

የተቃረኑትን ሁለ አከፇሩ። በእርግጥ የፇጣሪ ባህርያት ከፌጡራን

ባህሪያት ጋር ተመሳሳይ እንዯሆኑ የሚያምን ሰው የጠመመና እውነቱን

የሳተ ነው። የፇጣሪ ባህሪያት ከፌጡራን ባህሪያት ጋር እንዯማይመሳሰለ

ቁርኣን አረጋግጧሌና። አሊህ እንዱህ ይሊሌ፡-

"የሚመስሇው ምንም ነገር የሇም፣ እርሱም ሰሚ ተመሌካቹ ነው።" (አሽ-

ሹራ፡ 11)

ሁሇት ነገሮች ስያሜያቸው ተመሳስሇ ማሇት እነርሱ በርግጥ

ተመሳሰለ ማሇት እንዲሌሆነ ግሌጽ ነው። ሇምሳላ፡- የሰው ሌጅ ፉት

አሇው ግመሌም ፉት አሇው። ሁሇቱም በስያሜ አንዴ ናቸው። ሁሇቱም

‹ፉት› የሚሌ መጠሪያ አሊቸው። ነገር ግን በተጨባጩ የሁሇቱም ፉቶች

አንዴ አይነት አይዯሇም። ግመሌ እጅ አሇው ሰውም እጅ አሇው። የሁሇቱ

82

እጆች ይመሳሰሊለን? ምሊሹ አይመሳሰለም ነው። ታዱያ አሊህ ፉት አሇኝ

ብሎሌ ግን የፌጡራንን ፉት አይመስሌም፤ እጅ አሇኝ ብሎሌ ግን

የፌጡራንን እጅ አይመስሌም፤ አሊህ ከዏርሽ በሊይ "ኢስተዋእ" አሇው።

የፌጡራንን ከሆነ ነገር በሊይ "ኢስተዋእ"ን መሆንን አይመስሌም፤ ሇምን

አትለምን? (እንዳት ሳንሌ-እርሱ ያሇውን ብቻ በማመን መቀበሌ።)

ከፌጡራን ባህሪያት ውስጥ የአሊህ አይነት ባህሪያት ይኖራለን? በፌፁም

ሉኖር አይችሌም። ስሇዘህ የአሊህን ባህሪያት በምንም አይነት መገመት

ወይም ከፌጡራን ባህሪያት ጋር ማመሳሰሌ አይቻሌም። "የሚመስሇው

ምንም ነገር የሇም፤ እርሱም ሰሚ ተመሌካቹ ነው።" እዘህ ሊይ

እያንዲንዲችን ሌብ ሌንሇው የሚገባን ነጥብ አሊህ በቁርኣኑ እና

በመሌዔክተኛው አማካኝነት በገሇጸሌን ስሞቹና ባህሪያቱ ሳናዙባ፣ ትርጉም

ሳናሳጣ፣ አካኋኑን ሳንገሌፅና(እንዳትነቱን ሇማብራራት ሳንሞክር)

ከፌጡራን ጋር ሳናመሳስሌ ማመን እንዲሇብን ነው። የአሊህን ስሞችና

ባህሪያት አስመሌክቶ ሰው ‹‹ሇምን?፣ እንዳት?›› ከሚለ ጥያቄዎች

መራቅ አሇበት። የአሊህ ባህሪያት ምን ሇሚመስለ እንዯሚችለ

ከማስተንተን ራሱን ማቀብ አሇበት። በእርግጥ አሊቅብ ቢሌም በአዔምሮው

በማሰብ ውስጠ ሚስጥሩ ሊይ መዴረስ አይችሌም። ሰው ይህን ፇሇግ

ከተከተሇ እረፌት ያገኛሌ። ይህ እውነተኛ አማኞች ፇሇግ ነውና። አሊህ

ከዒርሹ በሊይ መሆኑን በቁርኣኑ ውስጥ በሰባት ስፌራዎች በራሱ

አጽንቷሌ። ሁለም "ዏሇሌ ዏርሽ" (ከዏርሽ በሊይ) በሚሌ ቃሌ ነው

የተገሇጸው። በዏረብኛ ቋንቋ ‹ኢስቲዋእ› የሚሇውን ቃሌ ስንመሇከት "ዏሊ"

ከታከሇበት ከፌ ማሇትንና ከሊይ ወይም ከበሊይ መሆንን እንጂ ላሊን

አያመሊክትም። "አር-ረሔማን ከዏርሹ በሊይ ከፌ አሇ(ተዯሊዯሇ)" (ጠሃ፡5)

የሚሇውና ላልች አንቀጾች ትርጉማቸው የሚያመሊክተው አሊህ

በአጠቃሊይ ከላልች ፌጥረታት ሁለ የበሊይ ከመሆኑ በተሇየ መሌኩ

ከዏርሹ በሊይ መሆኑን ነው። ይህ ከበሊይ መሆን በእውነታዊ መሌኩ

ሇአሊህ የፀና ነው። ሇርሱ በሚገባ መሌኩ ከዒርሹ በሊይ ሆኗሌ። የርሱ

83

ከዒርሹ በሊይ መሆን ሰው በአሌጋው ሊይ ወይም በከብት ሊይ ወይም

በመርከብ አሉያም ላሊ ነገር ሊይ ከበሊይ ከመሆኑ ጋር በምንም መሌኩ

አይመሳሰሌም። የፌጡር በአንዴ ነገር በሊይ መሆን አሊህ ከዒርሹ በሊይ

ከፌ ማሇት ጋር ሉመሳሰሌ አይችሌም። አሊህን የሚመስሇው ምንም

የሇምና። "ዏሇሌ ዏርሽ ኢስተዋ" የሚሇው ትርጉሙ "ዏሇሌ ዏርሽ

ኢስተውሊ" (በዏርሹ ሊይ ባሇስሌጣን ሆነ) ብል መተርጎም ተቀባይነት

የሇውም። ምክንያቱም ይህ የቃለን ትርጓሜ ማዙበት ነውና። ሰሒቦች

(ረ.ዏ) እና ታቢዑዮች የተስማሙበትንም መፃረር ነው። አሊህ በቁርኣኑ

‹ኢስተዋእ› ሲሌ እኛ ‹ኢስተውሊ› ካሌን አሊህ ያወረዯውን ሳይሆን

የራሳችንን እይታ እየተከተሌን ነው።89 በዘህ መሌኩ በመተርጎም

ሇተሳሳቱት ወገኖች ጥሊቻና ጠሊትነት ሳይሆን ምክር እንሇግሳቸዋሇን፡፡

ነገር ግን ይህን አቋም ከመያዛ አሌፇው የተቃረናቸውን ሁለ

የሚያከፌሩት የአህባሾች አካሄዴ ግን እጅግ አዯገኛ ነው፡፡ አህባሾች እንዯ

ጃህሚያዎች ቁርአን ያሇውን ያሇምንም መወሊወሌ መቀበለን እንዯ ስህተት

ቆጠሩት። አህባሾች ዯግሞ በክህዯት ፇረጁት። ይህ አካሄዴ በአሊህ(ሱ.ወ)

ሊይ አንዴ ሙእሚን ከአፈ አውጥቶ ሉናገራቸው የማይገባው ከባዴ

ስህተት የሚያስከትሌ ነው። አሊህ በቁርኣኑ እንዯገሇጸው ቁርኣን የወረዯው

ያሇምንም ጥርጣሬ በዏረብኛ ቋንቋ ነው። አሊህ(ሱ.ወ)ም እንዱህ ብሎሌ፡-

89አህባሾች ‹ማስረጃ› ብሇው የሚያቀርቡት አንደ ግጥም ነው፡፡ ግጥሙን የገጠመው ክርስቲያን ነበር፡፡ እንዱህ ይሊሌ፡- ቀዴ ኢስቲዋ ቢሺሩን አሊ ኢራቂ(ቢሽር ኢራቅን ተቆጣጠረ) ሚን ገይር ሰይፌ ወሊ ዯም ሚህራቂ(ያሇ ሰይፌና ዯም መፊሰስ) ኢብኑ ሀዖም ይህንን ግጥም እንዯ ዱናዊ ‹ማስረጃ› የሚያቀርቡ ወገኖችን አስመሌክተው እንዱህ ይሊለ፡- ‹‹ይህንን ግጥም ያሇው የተረገመ ነው፤ የተረገመ ነው፡፡የዘህን ክርስቲያን ግሇሰብ ግጥም በአሊህ ዱን ዉስጥ(በኢስሊም) ማስረጃ አዴርገው የሚያቀርቡትም የተረገሙ ናቸው፡፡››(አሌ-ፇስሌ ፉ አሌ-ሚሇሌ ወ ኒሀሌ፣ ጥራዛ 2፣ገጽ 123)

84

"ታውቁ ዖንዴ ቁርኣንን ዏረብኛ አዯረግነው።" (አዛ-ኽሩፌ፡ 3)

አንዴ ነገር በአንዴ ነገር ሊይ "ኢስተዋእ" ሆነ ማሇት ከዘያ ነገር በሊይ ሆነ

ማሇት ነው። ከቃለም ጋር የሚስማማ ትርጉም ይህ ነው። ስሇዘህም

"ኢስተዋ ዏሇሌ ዏርሽ" ማሇት ሇግርማዊነቱ፣ ሇታሊቅነቱና ሇክብሩ በሚገባ

ሁኔታ ከዒርሹ በሊይ ሆነ ማሇት ነው። "ኢስተዋእ" የሚሇው ቃሌ

በ"ኢስቲእሊ" (ባሇስሌጣን መሆን) በሚሇው ከተተረጎመ የቃለ ትርጓሜ

ተዙባ ማሇት ነው። ምክንያቱም የቁርኣን ቋንቋ የሚያመሇክተውን ከበሊይ

የመሆንን ትርጉም ዋጋ በማሳጣት ላሊ ትርጉም መስጠት ስሇሆነ።

"ኢስተዋእ" ሇሚሇው ቃሌ "ኢስተዔሊእ" (ባሇስሌጣን መሆን) የሚሇውን

ትርጉም መስጠት የሚያስከትሊቸው ከንቱ ውጤቶች ውስጥ ሇአብነት፡-

1ኛ/ ከሰማያት እና በምዴር መፇጠር በፉት ዏርሽ በአሊህ ስሌጣን ስር

አሌነበረም እንዯ ማሇት ነው።

2ኛ/ ትርጉሙ እንዱህ ነው ከተባሇ "ኢንነሊህ ኢስተዋ ዏሇሌ አርደ" (አሊህ

በምዴር ሊይ ባሇስሌጣን ሆነ) በላልች ፌጥረታቱም ሊይ እንዯዘሁ

ባሇስሌጣን ሆነ ብሇን መናገር እንችሊሇን ማሇት ነው። ይህ አባባሌ

ዯግሞ ያሇምንም ጥርጣሬ ከንቱ (ባጢሌ) ነው፡፡ ሇአሊህ(ሱ.ወ)

ተገቢው አይዯሇም።

3ኛ/ ይህ አባባሌ የቃለን ትርጉም ማዙባት እና ካሇቦታው ማስቀመጥ

ነው።

4ኛ/ ይህ ትርጓሜ የሰሇፍችን ስምምነት (ኢጅማእ) የሚፃረር ነው።

85

የቋንቋ ትርጓሜውስ? አሔባሾች የዱን ግንዙቤያቸው አናሳ የሆኑትን ሰዎች በመምረጥ

ሇማጭበርበር "አር-ረሔማን ዏሇሌ ዒርሺ ኢስተዋ" በሚሇው የቁርኣን

አንቀጽ ሊይ "ኢስተዋእ" የሚሇው ቃሌ ወዯ አስራ አምስት የቋንቋ ፌቺ

እንዲሇው በማውራት "አህሇ ሱናዎች የሚፇስሩት ተፌሲር ትክክሌ

አይዯሇም።" ይሊለ። በመጀመሪያ ዯረጃ እያንዲንዲችን ሌንገነዖብ የሚገባን

ነጥብ ቁርኣንን ማንም እንዲሻው መተርጎም እንዯማይችሌ ነው። ቁርኣን

የሚተረጎምበት አጠቃሊይ መርህ ተቀምጧሌና። ይኸውም በመጀመሪያ

ቁርኣን በቁርኣን ይተረጎማሌ። ቁርኣን ቁርኣንን ያብራራሌና። ሇአንዴ

አንቀጽ ላሊ ሥፌራ ሊይ ማብራሪያ ይሰጣሌ፡፡ በማስከተሌ በሏዱስ

ይተረጎማሌ። አንዴ አንቀጽ ከቁርኣን ከራሱ ማብራሪያ ቀጥል የአንቀጹን

መሌዔክት ሇማወቅ ወዯ ሏዱስ ይኬዲሌ። ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) የተሊኩበት አብይ

ዒሊማ ቁርኣንን ማብራራት ነውና። አሊህ(ሱ.ወ) በቁርኣኑ ይህንን

ሲያብራራ፡-

‹‹ሇሰው ሌጆች የወረዯሊቸውን(መሌዔክት) ታብራራሊቸውና እነርሱም ያስተነትኑ ዖንዴ ቁርኣንን ወዯ አንተ(ነቢዩ) አወረዴን፡፡››(አን-ነሔሌ 16፡44) በሦስተኛ ዯረጃነት ሰሀቦች ቁርኣንን ከነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) በቀጥታ ስሇተማሩ

ከማንም በሊይ የነርሱ ትርጓሜ ይወሰዲሌ። ሰሒቦቹ ባመኑበት አኳሒን

ማመን ነው ትክክሇኛው መንገዴ፡፡አሊህም(ሱ.ወ) በቁርኣኑ እንዱህ ይሇናሌ፡-

86

‹‹በርሱ ባመናችሁበት ብጤ ቢያምኑ በእርግጥ ተመሩ፤ ቢዜሩም እነርሱ በጭቅጭቅ ዉስጥ ብቻ ናቸው፤እነርሱንም አሊህ ይበቃሃሌ፤ እርሱም ሰሚው ዏዋቂው ነው፡፡››(በቀራ፡137) በአራተኛ ዯረጃነት የታእቢዮች አረዲዴ ይወሰዲሌ። ምክንያቱም

አብዙኛዎቹ የሰሀቦች ተማሪዎች በመሆናቸው ቃሊቸው ክብዯት ይሰጠዋሌ።

በመጨረሻም እነዘህ ሁለ ሲጠፈ የተፌሲር ምሁራን ወዯ ተናገሩት

ይኬዲሌ። እዘህ ሊይ ሌብ ሌንሌ የሚገባን አንዴ የቁርኣን ዒያን ላሊ

የቁርኣን ዒያ የሚፇስር ፌቺ እያሇ፣ የነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) ያንን ዒያ

የሚፇስር ሏዱሳቸው እያሇ እንዯዘሁም ሰሀቦችም (ረ.ዏ) ሆኑ ታዔቢዮች

የፇሰሩት ተፌሲር እያሇ በማንኛውም መሌኩ ሇ"አራህማን ዏሇሌ አርሺ

ኢስተዋ"ም ሆነ ሇላልቹ የቁርኣን ዒያዎች የዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ተከታዮች

የራሳቸውን ትርጓሜ ቢሰጡ ፇፅሞ እንዳት ተቀባይነት ይኖረዋሌ?!90

አሊህ የት ነው? ሀ) የዱን ግንዙቤያቸው አናሳ በመሆኑና ሰሇፍችን ባሇመከተሊቸው

የተነሳ አህባሾች ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ሴት ባሪያዋን የጠየቋትን "አሊህ የት ነው

ያሇው?" የሚሇውን ጥያቄ መጠየቁ እንዯዘሁም ባሪያዋ የመሇሰችውን

ምሊሽ መስጠቱ ስህተት እንዯሆነ ሇመስበክ ይሞክራለ። ይህንን

90በ1998 በባህርዲር ከተማ(ባህር ዲር ዩኒቨርሲቲ) ከአንዴ አህባሽ ጋር ስንወያይ ‹አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው› ብሊችሁ ስሇምታምኑ፡- ‹ካፉር ናችሁ›› ሲሌ ፇርጆን ነበር፡፡ከቁርኣን፣ሀዱስና የሰሀቦች ንግግር በርካታ ማስረጃዎች ቢቀርብሇትም አቋሙን ሇማስረዲት የዏረብኛ የቋንቋ መዛገበ ቃሊት(ዱክሺነሪ) ይዜ ቀርቦ ነበር፡፡ ሇአቋሙ ይዯግፇኛሌ ብል የዏረብኛ መዛገበ ቃሊት ይዜ ሉያሳምነን ሲፌጨረጨር የሰሀቦችንና የአኢማዎችን ተርጓሜና አረዲዴ እንዯ ተራ ነገር ቆጥሮ ሇመቀበሌ ፇቃዯኛ አሇመሆኑ አሁንም ይገርመኛሌ፡፡

87

ሇማጠናከር የሚያቀርቡት ምክንያት "እንዳት አሊህ ዏርሽ ሊይ አሇ

ይባሊሌ? ምዴር፣ ሰማይ፣ ዏርሽም ሆነ ፌጡር ሁለ ሳይፇጠር አሊህ ብቻ

ነበር። ስሇዘህ "አሊህ የት ነው?" ብል መጠየቅ አይቻሌም" ይሊለ።

አሔባሾች አሊህ(ሱ.ወ) ስሇራሱ የተናገረውን፣ ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) ስሇ አሊህ

ተናገሩትን ዉዴቅ አዴርገው እንዱህ የሚሌ አቋም ያ፡-

“አሊህ ከፌጥረተ ዒሇሙ (ዩኒቨርስ) ውጭ የሇም። በከፌጥረተ ዒሇሙ ውስጥም የሇም። ከፌጥረተ ዒሇሙ ስር አይዯሇም። ከፌጥረተ ዒሇሙ በሊይም አይዯሇም። ከዒሇም ጋርም አሌተያያዖም። ከፌጥረተ ዒሇሙ ጋር የተገናኘም አይዯሇም። ከፌጥረተ ዒሇሙ ጋርም የተነጣጠሇ አይዯሇም። ከቀኝም የሇም። ከግራም የሇም። ከፉትም የሇም። ከኋሎም የሇም።” ይሊለ።

ይህ አቋም በመጨረሻ ወዳት ነው የሚመራን? “አሊህ የሇም!” ወዯሚሌ

ክህዯት(ኩፌር) የሚመራን። ሉታወቅ የሚገባው ነጥብ አሔባሾች እንዯ

ትሌቅ ማስረጃ በማየት በርካታ ቁርኣናዊ ጥቅሶችን እና የነቢዩን (ሶ.ዏ.ወ)

በርካታ ሏዱሶችን ውዴቅ የሚያዯርጉበት “አሊህ መውጁደን ቢሊ መካን”

(አሊህ ያሇቦታ ነው ያሇው) የሚሇው አገሊሇጽ በሏዱስም ሆነ በቁርአን

አሌተጠቀሰም። “ኢስቲዋእ”እ የሚሇውን ኢማም አሌ-ቡኻሪ በሰሑሔ አሌ-

ቡኻሪ፣ በ“ኪታቡ ተውሑዴ”(22ኛ ምዔራፌ፡-‘ወካነ ዏርሹሁ ዏሇሌ ማእ’

በሚሇው ስር) ታቢዑዩን አቡሌ ዒሌያን አጣቅሰው “ኢስቲዋእ”ን

ሲተረጉሙ (ሲፇስሩ) እንዱህ ይሊለ፡- “አቡሌ ዒሌያ እንዱህ ብሎሌ፡-

ከዏርሹ በሊይ ሆነ ከሰማይ በሊይ ሆነ ማሇት ነው። ሙጃሂዴ ኢብኑ ጀብር

(የዏብዯሊህ ኢብኑ ዏባስ ተማሪ ነው) ይህን ሲተረጉም “ዏሊ ወርተፇዏ”

(ከበሊይ ሆነ፣ከፌ አሇ) ማሇት ነው ብሇዋሌ። ታዱያ አሔባሾች እንዯሚለት

አሊህ ከዏርሹ በሊይ ነው ብል ማመን (ኢስቲዋን-ታቢኢዮቹም ሆነ ሰሇፍች

እንዲመኑት ማመን) የሚያከፌር ከሆነ መጀመሪያ ካፉር የሚሆኑት

ሰሇፍች ሇሆኑ ነዋ? ነቢዩም (ሶ.ዏ.ወ) ሰሏቦችም ካፉር ሉሆኑ ነው?

አሔባሾች የሰሏቦችን እምነት የያትን ሙስሉሞችን ‘ካፉር’ እንዲለት

88

ነቢዩን (ሶ.ዏ.ወ) እና ሰሏቦችን ዯፌረው ካፉር ይሊለ? ሇነገሩ ታሊቁን

ሰሏቢ ሙአዊያ ኢብኑ አቡ ሱፌያንን (ረ.ዏ) እና ላልች

የነቢያችንን(ሶ.ዏ.ወ) ሰሀቦችን ‹‹አመጸኞች›› ብሇው የሇ? ቢለስ ምን

ይገርማሌ? ሀዱሱን ያስተሊሇፈሌን እነኢማሙሌ ቡኻሪስ ካፉር ሉሆኑ

ነዋ?

እነዘህ ወገኖች ያሌገባቸው ነገር "አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው" እንጂ

"አሊህ ዏርሹ ሊይ ነው" እንዲሌተባሇ ነው። "አር-ረሔማን ከዏርሹ በሊይ

ነው" ሲባሌ ‹‹ዏርሽ አሊህን ተሸክሟሌ›› ማሇት አይዯሇም። ዏርሽን

ሳይፇጥርም አሊህ ነበር። ዏርሽም ሆነ ተሸካሚዎቹ መሊእክት አሊህን

የሚከጅለ ፌጡራን ናቸው።

ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) በሏዱሳቸው እንዲለት ምዴርን፣ ሰማይን እና

ፌጡራንን ሁለ ከመፌጠሩ በፉትም አሊህ ብቻ ነበር። አሊህ ከየትኛውም

ፌጡር እገዙን የሚሻ ጌታ አይዯሇም። ሁለም ከእርሱ እገዙን ይሻለ እንጂ።

አሊህ(ሱ.ወ) ጊዚንም ሆነ ቦታን ሳይፇጥር ብቻውን ነበር። መጀመሪያም

የሇውም መጨረሻም የሇውም። ቦታ (ዒሇም) ፌጡር ነው። በማንኛውም

ሁናቴ አሊህ በፌጡር ውስጥ አይሆንም። ይህ የማይካዴ እውነታ ነው።

ግና በዘህ በማስታከክ ውዴቅ አቋምን ማራመዴን ፇሇጉ! በዘህ በማስተካክ

ማራመዴን የፇሇጉት ባጢለ ምንዴነው? በቁርኣን እና በሰሑሔ ሏዱስ

የተገሇጸውን የአሊህን ከፌጡራኑ ሁለ በሊይ መሆኑን ማስተባበሌ ፇሇጉ!?

እንዳት አሊህ ስሇ ራሱ ያሊስተባበሇውን (ከዏርሽ በሊይ መሆኑን)

ሇማስተባበሌ ትሞክራሊችሁ? ስሇ አሊህ እናንተ ከአሊህ በሊይ

ታውቃሊችሁን?

አሊህ (ሱ.ወ) ሰው ስሇ እርሱ ጥሩ ግንዙቤ እንዱኖረው ሇማዴረግ

ባወረዲቸው መጽሏፍችና በሊካቸው መሌዔክተኞቹ አማካኝነት ስሇ ራሱ

ገሌጿሌ። የሰው አእምሮ በዔውቀቱም ሆነ በአዴማሱ የተወሰነ ስሇሆነ

89

ወሰን ስሇላሇው አሊህ (ሱ.ወ) ከተነገረው ዉጭ በመፇሊፇሌ ሙለ ሇሙለ

ሇመገንዖብ አይቻሇውም። አሊህ ስሇ ራሱ ከገሇጸው ባህሪ ውስጥ አንደ

"አሌ-ዐለው" የተሰኘው ነው። ትርጉሙም ከፌተኛነትን፣ የበሊይነትንና

በሰው አዔምሮ ሉገመት፣ ሉታሰብ ያሇመቻሌን የሚተካ ነው። ኢስሊም

የፇጣሪን ሥራ እንዴንመራመር ያበረታናሌ። ስሇ አሊህ (ሱ.ወ) ግን

ከተነገረን ውጭ መመራመሩ መጨረሻው ያሊማረ ውጤት አሌባ ከንቱ

ዴካም ነው። ቡኻሪ በዖገቡት ሏዱስ ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) እንዱህ ብሇዋሌ፡-

"ሰይጣን አንዲችሁን ሳይወሰውሳችሁ አይተውም።" "ማን ፇጠረህ?" ብል

ይጠይቃሌ፡፡ "አሊህ" ትሊሊችሁ። "ሰማይንስ? ምዴርንስ?" ይሊችኋሌ፡፡

"አሊህ ነው" ትሊሊችሁ። ሸይጣን ጥያቄውን /ውስወሳውን/ አያቆምም

"አሊህንስ?" እስኪሊችሁ ዴረስ። ከዘያ በፉት "አዐዘ ቢሊሂ ሚነሸይጧኒ

ረጂም በለ።" ብሇው መክረውናሌ፡፡ የሰው ሌጆች የቱንም ያህሌ

ቢመራመሩ የአሊህን አንዴ ባህሪ ውስጠ ምስጢርና ይዖት ሉገነዖቡ

አይችለም። ይህ ከነርሱ የማሰብ ችልታ በሊይ ነውና። ሇዘህም ነው ኢብኑ

ዏባስ (ረ.ዏ) ባወሩት በዘህ ሏዱስ፡-

ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ)፣ሰሏቦች ተሰባስበው ሳለ አገኟቸውና "ሇምን ተሰባሰባችሁ?"

በማሇት ሲጠይቋቸው "ጌታችንን ሌናወሳው (ሌንዖክር) እና ስሇኃያሌነቱ

ሌናስተነትን ተሰባሰብን" በማሇት ሰሏቦቹ መሇሱ። ነቢዩም (ሶ.ዏ.ወ) "አሊህ

ስሇፇጠረው ነገር አስተንትኑ። እናንተ ሇአሊህ የሚገባውን አትችለምና

(የማሰብ ችልታ በሊይ ነውና) ስሇ አሊህ አታስተንትኑ።"91

እንዱሁም እነዘህ ወገኖች እንዯሚያስቡት "አሊህ የት ነው?" ማሇት

የማይቻሌና ክሌክሌ ቢሆን ኖሮ የፌጡራን ሁለ በሊጭ የሆኑት

ነቢያችን(ሶ.ዏ.ወ) ባሊለት ነበር። የባሪያዋ ምሊሽ ስህተት ቢሆን ኖሮ

ነቢዩም (ሶ.ዏ.ወ) ስህተት የሆነ ምሊሽ ሲቸራቸው ሳያርሟት ዛም

91ጠበራኒ፣ በይሀቂ፣ ኢብኑ አቢ ሼይባ እና ዯይሇሚ ዖግበውታሌ።

90

ይሊለን? በስህተተኝ ምሊሽ ተንተርሰው እንዳትስ ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) እውነተኛ

አማኝ መሆንዋን ይመሰክራለ?

ሇ) ላሊው በአህባሾች የሚነሳው ማምታቻ ‹‹አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው›

ከተባሇ ፌጡርን ይመስሊሌ›› የሚሇው ነው። ስሇዘህ አሊህ ከዒርሸ በሊይ

የሇም" ነው። በመሠረቱ አሊህ ከዏርሽ በሊይ ስሇመሆኑ ራሱ በቁርኣኑ

ገሌፆሌናሌ። ስሇ አሊህ እናንተ ወይስ አሊህ ራሱ ነው የሚያውቀው?

እነዘህን ወገኖች የምንጠይቃቸው ጥያቄ "አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው

ያሇው ካሌን ፌጡርን ይመስሊሌ" ስትለ ፌጡርን እንዯሚመስሌ እንዳት

አወቃችሁ? እንዱህ ከተባሇ ፌጡርን ስሇመምሰለ ምንስ ማስረጃ አሊችሁ?

እንዳት ከዏርሽ በሊይ እንዲሇ የተገሇፀ ነገር በላሇበት ሁናቴ ፌጡርን

መምሰለን ምንስ አሳወቃችሁ? የነዘህ የዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ተከታዮች

ችግር ወሰን የሇሹን አሊህን (ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ እንዳት እንዲሇ በውስን

አዔምሯቸው ሇመሳሌ ሞክረው ሲያቅታቸው ወዱያው ዯንገጥ በማሇት

"አሊህ ከዒርሹ በሊይ የሇም" የሚሌ አቋም ማራመዴን መምረጣቸው ነው።

ጌታችን ስሇራሱ በቁርኣኑ በቀጥታ የገሇጸውን ላሊ ትርጉም ወዯ መስጠት

ምን አዯረሳችው? ስሇሰጣችሁትስ ትርጉም ከቁርኣን፣ ከሏዱስ፣ ከሰሃቦችና

አኢማዎች ምንስ ማስረጃ አሊችሁ?

ሏ) እነዘህ ወገኖች ላሊኛው የሚያነሱት ማምታቻ ‹‹አሊህ (ሱ.ወ)

ከዏርሽ በሊይ ነው፤ ካሌን ፌጡሩን ይመስሊሌ፤ ምክንያቱም ፌጡሩም

እዘያ፣ እዘህ፣ ሊይ እና ታች አሇ፤ በማሇት ስሇምንገሌጽ ስሇዘህ አሊህ

ከዏርሽ በሊይ የሇም" ይሊለ። አሊህ(ሱ.ወ) በቁርኣኑ ሰሚና ተመሌካች ነኝ

ብሎሌ። ፌጡርም(ሇምሳላ፡- የሰው ሌጅ) ሰሚና ተመሌካች ነው። ፌጡራን

እንዯሚሰሙና እንዯሚያዩ ስሇገሇጽን፣ ‹እንዲይመሳሰለ› በማሇት አሊህ

እንዯሚሰማና እንዯሚያይ በቁርኣን የተገሇፀውን ሌናስተባብሌ ነውን?

91

የፌጡሩ መስማት እና ማየት ከፇጣሪ መስማት እና ማየት ጋር ምን

አገናኘው? በአንዴ ወቅት የጃህሚዮች ፌሌስፌና መስራች የሆነው ጃህም

ኢብኑ ሰፌዋን "አሊህ አሇ ማሇት ይቻሊሌ? ፌጡርንም አሇ ስሇምንሌ?"

በማሇት ተጠየቀ። እርሱም ሲመሌስ፡- "አሊህ የሇም ካሌን ሇፌጡርም የሇም

እንሊሇን።አሊህ አሇ ካሌንም ፌጡርንም አሇ እንሊሇን። ስሇዘህ አሊህ

ፌጡሩን ስሇማይመስሌ አሇምም የሇምም ማሇት አይቻሌም" ብልት

አረፇው!92

በዘህ እና በላልች በርካታ ጥመቶቻቸው የተነሳ ኢማም አሔመዴ

ኢብኑ ሏንበሌ ጃህሚዮች ከሙስሉሞች እንዲሌሆኑ ፇረጇቸው። በሏዱስ

በተነገረውና ሙስሉሞች በሰባ ሦስት(73) ቡዴን እንዯሚከፊፇለ ከተነገረው

ውስጥ እንኳ እንዯማይገቡ ገሌጸዋሌ። ካፉር እንዯሆኑም ብያኔ

ሰጥተውባቸዋሌ። በተመሳሳይ መሌኩ የጃህሚዎችን አስተሳሰብ በማራመዴ

ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ "ሙክተሰር ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ" በተባሇ መጽሏፈ ገጽ

14 (የአማርኛው ትርጉም መጽሏፈ93) ሊይ፡-

"አሊህ አንዴ ነው ስንሌ ተጋሪ የላሇው ነው ማሇት ነው። በጌትነቱ ተጋሪ የላሇው ነው ማሇት ነው። አንዴ ነው ስንሌ በዘህ አገባቡ ቁጥርን ሇማመሌከት አይዯሇም። ምክንያቱም ቁጥር ሉጨምርም ሉቀንስም ይችሊሌ።" ሲሌ ጽፎሌ።

አሊህ ያሳያችሁ እንግዱህ! እነዘህ ወገኖች ምን አይነት አካሄዴ እየሄደ

እንዲለ! መጨረሻው ያምርሇት የሚሻ ሁለ እንዯነዘህ ካለ በቀጥታም ሆነ

በተዖዋዋሪ ወዯ ክህዯት ሉያመሩ ከሚችለ አባባልች ከፌተኛ ጥንቃቄ

92

ሸርሐ አሌ-አስፇሒኒ፣ ገጽ 76-80 93ይህ የአማርኛው ትርጉም በ1990ዎቹ የታተመውና በአህባሾች የተሰራጨው መጽሏፌ ዉስጥ ይገኛሌ። ነገር ግን በ2011 ታትሞ በኢንተርኔት የተሰራጨው ሊይ ይህ ስፌራ ከቦታው አይገኝም።

92

በማዴረግ በቁርኣን፣ በሏዱስና በሰሃቦች ግንዙቤ ሊይ መብቃቃት

ይኖርበታሌ። ምክንያቱም የአኺራ ጉዲይ ነውና!

እዘህ ሊይ ከሰሃቦች(ሰሇፇ ሷሉህ) ጎዲና ሊፇነገጡት ሇአህባሾች እና

ሇመሰልቻቸው የምንሊቸው አሊህ (ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ መሆኑ በቀጥታ

በቁርኣን ተገሌጾ ሳሇ ሰሇፍችም በዘሁ መሌኩ ተርጉመውት ሳለ ዏብዯሊህ

አሌ-ሏረሪ አሌ-ሀበሺ በቁርኣንና በሰሇፍች ፌቺ ሊይ ሳይቆጠብ (ሳይወሰን)

የአሊህን ቃሌ (ቁርኣንን) እና የነቢያችንን (ሶ.ዏ.ወ) ሏዱስ ትርጉሙን

በማዙባት እንዯፇሇገው እንዳት ይተረጉማሌ? በኡሱሌ መርህ

እንዯሚታወቀው በቀጥታ በቁርኣን በተገሇጸ ነገር (ነስ ባሇበት) ጉዲይ ሊይ

ኢጅቲሃዴ የሇም! ታዱያ ሼኹም ሆነ ተከታዮቹ ስሇ አሊህ (ሱ.ወ) ባህሪያት

በቁርኣን፣ በሏዱስ እና በሰሇፍች ኢጅማዔ የተገሇጸውን ትተው የራሳቸውን

ንጽጽራዊ ትርጉም ፌሇጋ (ተእዊሌ) ከመባዖን አይታቀቡምን? ያሻቸውን

መከተሌ መብታቸው ቢሆንም(ማንም በግዴ አቋም እንዱሇዉጡ ማስገዯዴ

ባይችሌም) ግና የሰሃቦችን መንገዴ የተከተሇንና አቋማቸውን ያሌተቀበሇን

ሁለ ካፉር ሲለ ያሇ ሏፌረት መፇረጃቸው እጅጉን ይዯንቃሌ!

የሚገርመው ዯግሞ ካሇማወቅ ይሁን ጥቅም ፌሇጋ አብረዋቸው

የሚያቀነቅኑ የአንዲንዴ የመስጂዴ ኢማሞች ጉዲይ ነው። ሙስሉሙን

ማክፇር አዯጋውን እና ከጀርባው ያሇውንስ አጀንዲ አሌተረደት ይሆን?

እጅግ የሚገርመው ነገር ዯግሞ ‹አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው ያሇ ይከፌራሌ››

ሲለ አብረዋቸው የቆሙ አንዲንድችን ስመሇከት በእርግጥ ትንሽ ኪታብ

የቀራ ሰው ሁለ የማይሇውን አባባሌ ‹ኢማም› ሆነው ሲናገሩ ይዯንቃሌ።

እንዯው ሇአሊህ ብሇው የሚያነቡ ከሆነ፣ከቁርኣን ቀጥል ትሌቁ ኢስሊማዊ

ኪታብ(በእጃቸው ያሇውን) ‹ሰሑሔ አሌ-ቡኻሪ› ኪታብ ምናሇ ከፌተው

ቢያነቡ! (‹ሰሑሔ አሌ-ቡኻሪ›፣ ኪታቡ ተውሂዴ፣የኢማሙ አሔመዴ

ኢብኑ ሀንበሌን ‹አሌ-ረዴ ዒሇሌ ጀህሚያ›፣ የአቡ ሀኒፊን ‹ፉቅሁሌ

አክበርን›፣ የአቡሌ ሀሰን አሌ አሽዏሪን ‹መቃሊት አሌ-ኢስሊሚይን

93

ወኢኽቲሊፌ አሌ-ሙሰሉን›፣የኢማም አሌ-ሙዖኒን ‹ሸርሁ ሱንና›፣የኢማም

ኢብኑ ቁዲማ አሌ-መቅዱሲን ‹ኢስባቱ ሲፇተሌ ዐሇው›፣ የጀሊለዱን

አሱዩጢን(እኛ ሀገር ሇዖመናት ሲቀራ የነበረው) ‹ተፌሲሩሌ

ጀሊሇይን›(እርሱም አሊህ(ሱ.ወ) ሇሌቅናው በሚገባ መሌኩ ከዏርሽ በሊይ

መሆኑን ይፇስራሌ።) እና የኢማም አሌ-በይሀቂን ‹ሱነን አሌ-ኩብራ›

ቢያነቡ! በአህባሽ ብዥታ ተሳስተው ሔዛቡን ከማሳሳታቸው በፉት ምናሇ

ቢያነቡ?!

ጥያቄውስ? "አር-ረሔማን ዏሇሌ ዏርሺ ኢስተዋ" /አር-ራሔማን ከዏርሽ በሊይ ሆነ

(ከፌ አሇ)/ የሚሇውን "ኢስተውሊ"/አር-ራሔማን ዏርሹን ተቆጣጠረ/

በማሇት አህባሾችና ሙዔተዘሊዎች እንዯተረጎሙት ከተወሰዯ ጥያቄ

ይፇጠራሌ። ምክንያቱም ሰማያት ከተፇጠሩ በኃሊ ነው አሊህ(ሱ.ወ)

‹ኢስተዋ› የገሇጸው፡፡ ሇምሳላ በሚከተሇው የቁርኣን አንቀጽ አሊህ እንዱህ

ይሊሌ፡-

‹‹ጌታችሁ አሊህ ያ ሰማያትን በስዴስት ቀናት ዉስጥ የፇጠረ ነው፡፡

ከዘያም ራሱን ከፊኑ ሊይ አዯሊዯሇ፡፡››(አሌ-አዔራፌ 7፡54)

ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) እንዯነገሩን ዏርሽ ከተፇጠረ ከ50ሺህ ዒመታት በኃሊ ና

ሰማያት የተፇጠሩት፡፡ በኢማም ሙስሉም በ‹ሰሑሔ ሙስሉም› ሊይ

ከዏብዯሊህ ኢብኑ ዏምር አሌ-ዒስ(ረ.ዏ) በተዖገበው በ1220ኛው ሏዱስ ሊይ

ዏርሽ ሰማይ እና ምዴር ከመፇጠራቸው ከሀምሳ ሺህ(50,000) ዒመታት

ቀዯም ብል እንዯነበረ ተገሌጿሌ። ይህ ዯግሞ ከሊይ ከተገሇጸው ሀዱስ ጋር

ስናመሇከተው የምንረዲው ዏርሽ የተፇጠረው ከሰማያት በ50ሺህ ዒመታት

94

ቀዴሞ ነው፡፡ አሊህ ዯግሞ ኢስቲዋእ እንዲዯረገ የነገረን ሰማያት ከፇጠረ

በኃሊ ነው፡፡ የ‹ኢስተዋእ› ትርጉም ‹አሊህ ዏርሽን ተቆጣጠረ› ተብል

ከተተረጎመ ጥያቄ ይፇጠራሌ፡፡ ይህ ማሇት አሊህ(ሱ.ወ) ዏርሽን ከፇጠረ

ከ50ሺህ ዒመታት በኃሊ ሰማያትን ሲፇጠር ዏርሽን ከተቆጣጠረ(ተቆጣጠረ

ተብል ሲተረጎም) ማሇት ነው፡፡ ታዱያ እንዳት 50,000 ዒመት ሙለ

አሊህ ዏርሽን ሳይቆጣጠር ቆይቶ ሰማይን ከፇጠረ በኋሊ ተቆጣጠረ

ይባሊሌ? 50,000 ዒመት ይቅርና ሇሰከንዴ ሽርፌራፉ እንኳን በማን

ቁጥጥር ሥር ነበረ ሉለ ነው?

የተሳሳተ ግንዙቤ አሊህ(ሱ.ወ) ‹ከዏርሽ በሊይ ነው› ሲባሌ ‹ዏርሽ አሊህን ተሸክሟሌ›

ማሇት አይዯሇም። ዏርሽም ሆነ ተሸካሚዎቹ መሊእክት አሊህን የሚከጅለ

(ህሌውናቸው በአሊህ ብቻ የሆኑ) ናቸው። አሊህ ከዏርሽም ሆነ

ከተሸካሚዎቹ የተብቃቃ አምሊክ ነው። የሚያርፌበት ፊን የሚሻ

አይዯሇም። የአሊህ "ኢስቲዋእ" እና "ዐለው" ዏርሽንም ሆነ የላሊን ነገር

እገዙ የሚፇሌግ አይዯሇም። ሙተዋቲር በሆነ ሰሑሔ ሏዱስ እንዯ

ተዖገበው በየዔሇቱ ላሉትም ወዯ ምዴር ሰማይ መውረደም ፌጡር

ከከፌተኛ ቦታ ወዯ ዛቅተኛ ቦታ ከመውረዴ እሳቤ ጋር የሚመሳሰሌ

አይዯሇም። የአሊህ ፌፁምነት (ከማሌ መሆን) "ሙዒጢሌ" እና "ሙሽቢህ"

የሆኑ ወገኖች ከሚያስቡት ሁለ የጠራ ነው። አሊህ ከተወሰነ ነገር ሥር

ወይም ውስጥ ከመሆን የጠራ ነው። ፌፁምነቱን ከሚፃረሩ ነገሮች ሁለ

የጠራ ነው። አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው ሲባሌ ሇእርሱ በሚገባና ፌጡራኑን

በማይመስሌበት ሁኔታ ነው። አሊህ ከፌጥረታት ሙለ በሙለ የተሇየ

ነው። እርሱ ራሱ እንዯነገረን አምሳያ የሇውም፡-

"የሚመስሇው የሇም። እርሱ ሰሚው ተመሌካች ነው" (አሽ-ሹራ፡11)

95

እንዯዘሁም ፌጥረታት አያካብቡትም፡፡ ከርሱም በሊይም አይሆኑምም።

እርሱ ከሁለም በሊይ ነው። በእይታው፣ ከዔውቀቱና ከኃይለ የሚያመሌጥ

ምንም ነገር የሇም። እዘያ መኖር ሳያስፇሌገው እጅግ በጣም ትንሽና ረቂቅ

የሆኑ ንጥረ ነገሮችን ሁለ ያውቃሌ። የሰዎች አስተሳሰብ ሇአሊህ ሙለ

በሙለ ግሌጽ ናቸው። የሰው ሌብ በስሜት የሚሰራቸው ስራዎች ሁለ

በአሊህ ቁጥጥር ስር ናቸው። አሊህ ሇሰው በጣም ቅርብ መሆኑን የሚገሌጹ

የቁርኣን አንቀጾች ብ ናቸው።ሇምሳላ፡-

"ሰውንም ነፌሱ (በሏሳቡ) የምታጫውተውን የምናውቅ ስንኾን፣ በእርግጥ ፇጠርነው፣ እኛም ከዯም ጋኑ ጅማት ይበሌጥ ወዯርሱ ቅርብ ነን።"(ቃፌ፡ 16) እንዱሁም አሊህ(ሱ.ወ) ይሊሌ፡-

‹‹እናንተ ያመናችሁ ሆይ! (መሌዔክተኛው) ሔያው ወዯ ሚያዯርጋችሁ እምነት በጠራችሁ ጊዚ፣ ሇአሊህ እና ሇመሌዔክተኝው ታዖ፣ አሊህም በሰውየውና በሌቡ መካከሌ የሚጋርዴ መኾኑን ወዯርሱም የምትሰበሰቡ መኾናችሁን ዔወቁ።›› (አሌ-አንፊሌ፡ 24) እነዘህ አንቀጾች ‹‹አሊህ በሰው ውስጥ ሆኖ ከሰው የዯም ጋን ጅማት

የበሇጠ ሇሰው ይቀርባሌ›› ማሇት ወይም ‹‹አሊህ በሰው ሌብ ውስጥ አሇ››

ማሇት አይዯሇም። ምንም ነገር ከአሊህ(ሱ.ወ) ዔውቀት አያመሌጥም

ሇማሇት ነው። ሰው በውስጡ የሚያስበውም ነገር እንኳ ከአሊህ ዔውቀት

96

ውጭ አይዯሇም። የሌብ ስሜቶችም ቢሆኑ ምንም ነገር ከአሊህ ቁጥጥር

ውጭ አይዯለም ሇማሇት ነው። አሊህ እንዱህ ይሊሌ፡-

"አሊህ የሚዯብቁትንና የሚገሌጹትን የሚያውቅ መኾኑን አያውቁምን?"

(አሌ-በቀራ፡ 77)

"…ጠበኞችም በነበራችሁ ጊዚ በናንተ ሊይ (የዋሇውን) የአሊህን ጸጋ

አስታውሱ፣ በሌቦቻችሁ መካከሌ አስማማ፣ በጸጋውም ወንዴማማቾች

ኾናችሁ፣…"(አሉ-ዑምራን፡ 103)

"…ከሦስት ሰዎች መንሾካሾክ አይኖርም፣ እርሱ አራተኛው ቢኾን እንጅ፣አምስትም፣ (አይኖርም) እርሱ ስዴስተኛቸው ቢኾን እንጅ፣ከዘያ ያነሰም የበዙም (አይኖርም)፣ እርሱ የትም ቢኾኑ አብሮዋቸው ቢኾን እንጅ…" (አሌ-ሙጃዯሊ፡ 7) እነዘህን የመሳሰለትን አንቀጾች እንዯየአገባባቸው መገንዖብ አሇብን።

የአንቀጹን የመጀመሪያ ክፌሌ በማንበብ፡-

‹‹አሊህ በሰማያት ውስጥ ያሇውን፣ በምዴርም ውስጥ ያሇውን ሁለ

የሚያውቅ መኾኑን አታይምን?››(አሌ-ሙጃዯሊ፡7)

97

እንዱሁም ይህንን የአንቀጹን የመጨረሻ ክፌሌ በማንበብ በአንዴነት

በማንበብ፡-

‹‹…ከዘያም በትንሳዓ ቀን የሠሩትን ሁለ ይነግራቸዋሌ። አሊህ ነገሩን

ሁለ አዋቂ ነው።›› (አሌ-ሙጃዯሊ፡ 7)

ከአንቀጹ እንዯምንረዲው አሊህ ከሰው ጋር የሚሆነው በዔውቀቱ እንጂ

ኃያለ አሊህ በእርሱነቱ (ህሌዉናው) አይዯሇም። ከፌጥረታቱ ውጭና በሊይ

ነውና።

አንዴ ነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ተናግረዋሌ የሚባሌ ሏዱስ አሇ፡፡ ሀዱሱ እንዱህ

ይሊሌ፡- "ሰማያት ምዴር አሊህን ማዖሌ አይችሌም፡፡ ግና የአንዴ እውነተኛ

አማኝ ሌብ ያዛሇዋሌ (ይይዖዋሌ)"። በመሠረቱ የሏዱሱ ሰነዴ ዯዑፌ

(ዯካማ) ነው። ሏዱሱን ‹እንቀበሌ› ብንሌ እንኳን ትክክሇኛ አዔምሮ ያሇው

ሰው አሊህ(ሱ.ወ) በሰው ውስጥ ይኖራሌ ብል አይገምትም። የአንዴ አማኝ

ሌብ አሊህን መያዛ ከቻሇና ያ አማኝ በሰማያትና በምዴር ውስጥ የሚኖር

ከሆነ አሊህም በሰማያት፣ በምዴር ታዖሇ ማሇት ነው። ስሇዘህ በቁርኣን

በሱና እና በሰሇፍች ኢጅማዔ መሠረት አሊህ ሇግርማዊነቱ ተገቢ በሆነ

ሁናቴ ከዩኒቨርስና ዩኒቨርስ ካዖሊቸው ነገሮች በሊይ ነው። እርሱ

በፌጥረታት ውስጥ አይዯሇም። ግን በወሰን የሇሽ ዔውቀቱ፣ ርህራሄውና

ኃይለ በፌጥረታት ውስጥ ሥራውን ያከናውናሌ።

‹‹ታእዊሌ››? "ተእዊሌ" ቋንቋዊ ትርጉሙ መመሇስ94 ማሇት ነው። በቴክኒካዊ

ፌቺው ዯግሞ የተሇያዩ ትርጓሜዎች አለት። እነርሱም፡- የአንዴ ነገር

94ኢብን አሌ-ዏረቢ፣ሉሳኑ አሌ-ዏረብ፣ጥራዛ 11፣ ገጽ 23-24

98

ጉዲይ መከሰት ወይም ተግባራዊ የሚሆንበት እሇት። በተከታዩ የአሊህ ቃሌ

እንዯተመሇከተው፡-

"(የዙቻውን) ፌጻሜ እንጂ ላሊ አይጠባበቁም፡፡ ፌጻሜው በሚመጣበት ቀን››(አሌ-አዔራፌ፡ 53) እንዯዘሁም ‹‹ማብራራት››(ተፌሲር) ተብልም

ይተረጎማሌ። በርካታ የቁርኣን ሙፇሲሮች ይህንን ትርጉም ሲጠቀሙበት

እንዯዘሁም አንዴን ቃሌ (ወይም መሌክት) ከቀጥተኛ ትርጉም አውጥቶ

መጠቀምም ‹ታእዊሌ› ይባሊሌ። አህባሾች በዘህ በታእዊሌ (ንጽጽራዊ

ተርጉም ፌሇጋ መባዖን) በማስታከክ በርካታ የቁርኣን አንቀጾችንና

ሏዱሶችን ሇራሳችን አዲዱስ ትርጓሜዎችን መስጠት እንዲሇብን

ይነግሩናሌ። በተሇይ የአሊህ መሌካም ስሞችና ባህሪያቱን ሇመካዴ

ታእዊሌን እንዯ ቁሌፌ ማማካኛ አዴርገውታሌ። ከዘህም አሌፍ የአሊህ

ባህሪያትን ታእዊሌ ሳያዯርጉ እንዲሇ የሚቀቡትን( የሚገሌጹትን)

ሙስሉሞችን ‹ከክርስቲያንና ከየሁዲ የባሱ የዱን ጠሊቶች› እስከ ማሇት

ዯረሰ። አህባሾች የአሊህን ባህሪያት ማምታቻ ይሆናቸው ዖንዴ ከዘህ በታች

የቀረበውን የቁርኣን አንቀጽ የሚከተሇው ነው፡-

"እርሱ ያ በአንተ ሊይ መጽሏፈን ያወረዯው ነው፤ ከርሱ (ከመጽሏፈ) ግሌጽ የሆኑ አንቀጾች አለ፤ እነርሱ የመጽሏፈ መሠረቶች ናቸው። ላልች አሻሚዎች አለ፤ እነዘያ በሌቦቻቸው ውስጥ ጥመት ያሇባቸው (ሰዎችን) ማሳሳትን እና ታዔዊለን በመፇሇግ ከርሱ አሻሚውን ይከተሊለ።

99

ታእዊለን (ተክክሇኛውን ፌቺውን) አሊህ ብቻ እንጂ ማንም አያውቅም፤ በዔውቀትም የጠሇቁት በርሱ አምነናሌ፤ ሁለም ከጌታችን ዖንዴ ነው ይሊለ።"(አሉ ዑምራን፡ 7) ይህንን አንቀጽ ታሊቁ ሰሏቢይ ዏብዯሊህ ኢብኑ ዏባስ (ረ.ዏ)

እንዯሚከተሇው መተርጎማቸውን ጣውስ አሌ-የማኒ አውስተውታሌ፡-

"ታእዊለን አሊህ ብቻ እንጂ ማንም አያውቅም።" ካለ በኃሊ ከዘያም

"በዔውቀቱም የጠሇቁት በርሱ አምነናሌ ይሊለ።"95 እዘህ ሊይ ይህንን

አንቀጽ አሔባሾች ሲተረጉሙት "ታእዊለን ከአሊህ እና በዔውቀት ከጠሇቁት

በቀር ማንም አያውቅም" በሚሌ ይተረጉሙና "የነዘህን የአሻሚዎችን

አናቅጽ ፌቺ አሊህና በዔውቀት የጠሇቁት ናቸው የሚያውቁት፤ ስሇዘህ

በዘህ ዖመን ዯግሞ ሸይኽ ዏብዯሊህን አሌ-ሏረሪን የሚያህሌ ዒሉም(ሉቅ)

የሇም፡፡ ስሇዘህ አርሳቸው እውቀት ከተሰጣቸው ናቸውና ትርጉሙን

በሚገባ ያውቃለ። እርሳቸውን እንከተሊሇን"። ይህንን የቁርኣን አንቀጽ

እነርሱ በተረጎሙት መሌኩ ብንሄዴና "ታእዊለን ከአሊህ እና በዔውቀት

ከጠሇቁት በቀር ማንም አያውቅም" የሚሇውን አተረጓጏም ብንከተሌ

እንኳ፣ አሊህ ከፌጡሩ ሁለ የተሇየ የራሱ ባህሪያት እንዲለት እንዱሁም

ከፌጡራኑ በሊይ እና በተሇይ ከዒርሹ በሊይ መሆኑ ሊይ በዔውቀት

የጠሇቁቱን የነቢያችንን(ሶ.ዏ.ወ)፣ የሰሏቦችን፣ የታቢዑዮችን እና

የአኢማዎችን ንግግር ነው ሇቁርኣኑ ማብራሪያነት እየተከተሌን ያሇነው።

አሊህ ከዒርሹ በሊይ መሆኑን በዔውቀት የጠሇቁቱ እንዯ ነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ)፣

ሰሏቦች፣ ታቢዑዮች እና አኢማዎች (አቡ ሏኒፊ፣ ማሉኪ፣ ሻፉዑ እና

ኢማም አሔመዴ) የሰጡትን ማብራሪያ ነው።አሔባሾችን የምንጠይቃቸው

በዔውቀት የጠሇቁት ሰሏቦች፣ ታቢዑዮች እና አቡ ሏኒፊ፣ ኢማም ማሉክ፣

ኢማም አ-ሻፉዑ፣ ኢማም አሔመዴ እና አብደሌ ቃዴር ጄይሊኒ ናቸው

ወይስ ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ነው?

95

ኢብኑ ጀሪር አጥ-ጠበሪ፣ ተፌሲር አጥ-ጠበሪ፣ጥራዛ 3፣ ገጽ 122

100

ሌዩ ዒሊማ ይኖራቸው ይሆን? አህባሾች ‹‹ኢሌመሌከሊምን›› እንዯ ‹‹ኢሌመሌተውሑዴ›› በመያዛ

ሲፇሊፇለ አዯጋ ሊይ ወዴቀዋሌ።መታወቅ ያሇበት ነጥብ ከስሜት

ሔዋሶቻችን ሩቅ የሆኑትንና በማንኛውም ዖዳ ሩቅ ሚስጥራት(ገይብ)

ጉዲዮች ሊይ የቱንም ያህሌ ብንፇሊሰፌ ትክክሇኛውን ዉስጠ ሚስጢሩን

መረዲት ፇጽሞ አይቻሌም። ይህንንም አጀንዲ ሌክ እንዯ ሂሳብና ፌሌስፌና

ትምህር "ሇምሳላ እንዱህ ቢሆን እንዯዘህ ይሆናሌ። እንዯዘህ ከሆነ

እንዱህ እንዳት ይባሊሌ? ስሇዘህ ትክክሇኛው ይህ ነው ትክክሌ" እና ወዖተ

እንዯ አህባሾች እያሌን ብንቀጥሌ እንኳ ዉስጠ ሚስጢሩ ሊይ ፇጽሞ

መዴረስ አንችሌም። ስሇሆነውም መጨረሻው እንዯ አህባሾች

የነቢዩን(ሶ.ዏ.ወ) በርካታ ሰሂህ ሀዱሶች ማስተባበሌ፣ትርጉም ማሳጣትና

አሇመቀበሌ ሊይ መዴረስ ነው። በዘህ ጎዲና ሲጓ በዯረሱበት አቋም ሊይ

ሇመጽናትና ተከታዮቻቸውን ሇማጽናት ማስረጃ የሚመስለ ነገሮችን

ማፇሊሇግ ሊይ ተጠመደ። ሰሂህ ይሁን ዯኢፌ፣ መውደዔ ይሁን የሺዒ

ግዴ የሊቸውም። ምክንያቱም ዒሊማቸው አቋም ይዖው ሇተከታዮቻቸው

መጽኛ ነገር ፌሇጋ ነዋ የሚታገለት! የሚገርመው ዯግሞ ይህንኑ

አቋማቸውን ‹የአህሇሱና ወሌጀማዒ ዏቂዲ› ብሇው ታፔሊ መሇጠፊቸው

ነው! እያካሄደ ባለት የማጥመቅ ዖመቻዎቻቸውም(ስሌጠና) የሚነሳውን

ጥያቄና ማስረጃ ስሇማይቋቋሙ ‹ጥያቄ መጠየቅ አይቻሌም! ጥያቄ

መጠየቅ የፇሇገ በወረቀት ብቻ ነው!›› እስከ ማሇት ዯረሱ። ይህ ሁለ

ሇምን ግን? ሇዘህም ዒሊማ ትኩረት የተዯረገባቸው ሇዱኑ ብም ዯንታ

የላሊቸው፣ግንዙቤያቸው አናሳ የሆኑ፣ በቀሊለ ይታሇሊለ ተብሇው

በታሰቡትና የተነሱሇትን ዒሊማ ሇማሳካት በሚጠቅሟቸውን ግሇሰቦች ሊይ

ነው። ስሇዒሇማቸውና ማጭበርበሪያዎቻቸው ግንዙቤ ያሇውን ምናሌባትም

ኮርሱን ቢሳተፌ እንኳ ‹ጥያቄ መጠየቅ አይቻሌም!› በሚለ ማዋከቢያና

ማስፇራሪያ በማፇን በተቻሇው አቅም ግንዙቤያቸው ዯካማ በሆኑት

101

ወገኖቻችን ሊይ በመጫን ብዥታ መፌጠር ነው! ሇዘህ ዯግሞ የተመረጡት

መሠረታዊ አጀንዲዎች የአሊህ ባህሪያት ጉዲይ እና ሌዩነት ያሇባቸውን

አጀንዲዎች ናቸው። በዘህም በዒሉሞችና በመሻኢኮች መካከሌ ብቻ

በተወሰነ መሌኩ ሲንሸራሸር የነበረውን አጀንዲ በተቻሇ መጠን ተራው

ሙስሉም እንዱጋተው በማዴረግ የማስበርገግ አካሄዴ ነው። አሊህ ቅኑን

ጎዲና የመራቸው ግን ያሊቸውን ብዥታ ወዯ ዒሉሞች ወስዯው ምሊሽ

ይፇሌጉሇታሌ። ወዯ እውነተኛ ዒሉሞች ያሌተመሇሰ ስሇነጥቡ ጥሌቅ

ግንዙቤ ስሇላሇው ያሇው አማራጭ በአህባሽ ማዔበሌ መወሰዴ ነው።

ካሌሆነም የሚይዖውንና የሚጨብጠውን ዱናዊ ነጥብ ሁለ መጠራጠር

ይጀምራሌ። የመጨረሻ የሙስሉሙን አንዴነት የማናጋት ግቡም

ዉጤታማ ይሆንሊቸዋሌ። ሇአህባሽ አስተሳሰብ የተገዙው ወገን ዯግሞ

ላሊውን እየተጠራጠረ ሇነርሱ ጭፌን ታዙዥ ይሆናሌ።የሚነሳውም አጀንዲ

ሆን ተብል ሇተራው ሙስሉም አሻሚና አጠራጣሪ ሉሆኑ የሚችለትን

ነጥቦችን ነው። እስቲ አስተውለ ስሇኢማን መጨመር፣ ስሇሙስሉሙ

አንዴነት፣ ስሇነቢዩ(ሶ.ዏ.ወ) ሱና ፇጽሞ ትኩረት ሰጥተው ሲያስተምሩ

አይመሇከቱም። የሙስሉሙን አንዴነት ሇመበታተን አሻሚውን ብቻ

ያነፇንፊለ። ጌታችን አሊህ (ሱ.ወ) በቁርኣኑ በሌቦቻቸው ውስጥ ጥመት

ስሊሇባቸው አሻሚዉን አንቀጽ ስሇሚከተለ ሰዎች እንዱሁ ይሊሌ፡-

"እነዘያ በሌቦቻቸው ውስጥ ጥመት ያሇባቸው ከርሱ አሻሚውን ይከተሊለ" (አሉ ዑምራን፡ 7) አሻሚውን የቁርኣን አንቀጽ ብቻ በሄደበት ቦታ ሁለ ስሇሚያምታቱ

ሰዎች ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) ሏዱሳቸው እንዱህ መክረውናሌ፡-

102

إذا رأيتم الذين يتبعون ما تشابو منو فأولئك : "قال رسول اهلل صمى اهلل عميو وسمم.96"مالذين سمى اهلل فاحذروه

"ከርሱ(ከቁርኣን) አሻሚውን የሚከተለትን ስታዩዋቸው፣ እነዘያ አሊህ

(በቁርኣኑ) የጠቀሳቸው ናቸውና ተጠንቀቁዋቸው(ራቁዋቸው)" (ቡኻሪና

ሙስሉም)። ኢማም ነወዊ (ረሑመሁሊህ) በዘህ ሏዱስ ማብራሪያ ሊይ

የሚከተሇውን ብሇዋሌ፡- "በዘህ ሏዱስ ከቢዴዒ ባሇቤቶች እና ብዥታ

ሉፇጥሩ የሚችለትን(አሻሚ አንቀጽ) ፉትና ሇመፌጠር ብሇው ከሚከተለት

(በየቦታው ከሚያነሱት) ጋር መቀሊቀሌን (አብሮ መቀመጥን)

ያስጠነቅቃለ።" ብሇዋሌ፡፡97

رواه البخاري ومسمم 96

97ሙስሉሞች በሙለ “አሊህ ጀንነትንና ጀሀነምን ሇመሙሊት የገባው ቃሌ በትክክሌ ይፇጸማሌ” ባዮች ነን፡፡ አህባሾችም በዘህ ያምናለ፡፡ ሆኖም ከዘህ ጋር አዙምዯው የሚናገሯቸው በርካታ ፌሌስፌናዎች አሎቸው፡፡ ሇምሳላ አህባሾች “አሊሁማ አጂርኒ ሚነናር (አሊህ ሆይ! ከጀሀነም እሳት ጠብቀን)” ብል ሇሁለም ሙስሉሞች ደኣ ማዴረግ ክሌክሌ ነው፤ ማንም ሰው እንዱህ አይነቱን ደኣ ማዴረግ ያሇበት ሇራሱ ብቻ ነው” ይሊለ፡፡ “ምክንያቱ ምንዴነው?” ተብሇው ሲጠየቁ “አሊህ ጀሀነምን ሇመሙሊት የገባውን ቃሌ መቃረን ነው!” ይሊለ፡፡ እንዱያውም የአህባሾቹ ሰሪሁሌ በያን መጽሀፌ ገጽ 217 ሊይ ተጽፍ እንዯሚታየው “ይህ ደአ በሙርጂአ አቂዲ እንጂ በአህለ ሱንና አቂዲ ውስጥም የሇም፡፡ ሇሁለም ሙስሉሞች አሊህ ምህረት እንዱያዯርግ መሇመን ያከፌራሌ” ይሊሌ፡፡ በዘህ ትንተና መሰረት የሚከተሇው የቁርኣን አያህ ተቀባይነት የሇውም ማሇት ነው፡፡ “እነዘያ (ሙእሚኖች) ፡- “ጌታችንን ሆይ! የጀሀነም ቅጣትን ከኛ ሊይ መሌስሌን፤ ቅጣቷ የማያሌቅ ነውና” የሚለት ናቸው፡፡” (አሌ-ፈርቃን፡ 65)፡፡ አስተግፉሩሊህ!! አሊህ ባወረዯው የቁርአን አያህ የፇቀዯሌንን በጋራ ደኣ የማዴረግ መብት ሌንነጠቅ ነው እንዳ?!!(ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ገጽ 13)

103

"አሊህ የሇም" ወዯሚሌ?! የዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ተከታዮች በውስን አዔምሯቸው የወሰን የሇሹን

አሊህ (ሱ.ወ) ባህሪያት ከተነገራቸው ውጭ ሇመመራመር እና ሇመፇሊፇሌ

ሞከሩ፡፡ ዒሊማችን ‹‹አሊህን ከማይገቡት ባህሪያት ማጥራት ነው›› ቢለም

የሚከተለት ጎዲና ግን ተቃራኒውን ነው፡፡ ‹‹አሊህ የሇም›› ወዯሚሌ

ዴምዲሜ የሚያዯርስ አቋምን ያ፡፡ እንዱህም አለ፡-

"አሊህ በቀኝም፣ በግራም፣ ከኋሊም፣ ከፉት ሇፉትም፣ ከዏርሽ በሊይም፣ ከዏርሽ በታችም፣ ከዏርሽ በቀኝ በኩሌም፣ ከዏርሽ በስተግራም፣ ዒሇም ውስጥም፣ ከዒሇም ውጭም የሇም። አሊህ የት እንዲሇም እርሱ ብቻ ነው የሚያውቀውም አይባሌም።"98

ምናሌባትም በዘሁ ከቀጠለ "ወዯ ሊይ፣ ወዯ ታች፣ ወዯ ግራ ወዯ ቀን፣

ዒሇም ውስጥ፣ ከዒሇም ውጭ" ወዖተ ቅጥያዎችን በመተው "አሊህ የሇም"

እንዲይለ ያሰጋሌ። እንዯሚታወቀው አሊህ(ሱ.ወ) በዔውቀቱ እንጂ

በርሱነቱ ዒሇም ውስጥ የሇም። አህቦሾች አሊህ ዒሇም (ከፌጡራን) ውጭም

የሇምም አለን! ‹የት እንዲሇም እርሱም ያውቃሌ አይባሌም›ም አለን!

ታዱያ ይህ እምነት ከዒሇም (ከዩኒቨርስ) ከራሱ ውጭ ምንም አይነት

ፇጣሪ የሇም ካለት ከሒዱያን እምነት በምን ተሇየ?99

98አሌ-ኢጅማእ ቢሊ ኪሊፌ አነሊሀ መውጁደን ቢሊ መካን፣ በአህባሾች የኢንተርኔት ዯረ ገጽ ሊይ የሚገኝ፡፡ 99የአህባሽ የምሌመሊና የሰበካ ስሌቶች፡-1ኛ) አህባሽ ጽንፇኝነቱ እንዲይታወቅበት ከፌተኛ ጥንቃቄ ያዯርጋሌ፡፡ ባሇፇው ክፌሌ የጠቀስኳቸው ጽንፇኛ አባሊቱ እንኳ ይህንን ዯካማ ጎናቸውን ሊሇማሳየት በጣም ነው የሚጠነቀቁት፡፡ ሇምሳላ በዯንብ ከማያውቁት ሰው ጋር በዱን ጉዲይ አይከራከሩም፡፡ ከሰውዬው ጋር ተከራክረው አስጨናቂ ውጥረት ውስጥ ሲገቡ ዯግሞ ራሳቸው የሚያስተምሩትን ነገር እንኳ የሚክደበት ወቅት አሇ፡፡ 2ኛ) አንጃው ዋነኛ የማስተማሪያ መጽሀፌቱን ሇማንም ሰው አይሰጥም፡፡ እነዘህን መጽሀፌት የሚያገኙት አንጃው ሙለ እምነት የሚጥሌባቸው አባሊት

104

በግሇሰቡ ሊይ ዴንበርን ማሇፊቸው! እስካሁን ካየናቸው ማስረጃዎች ሁለ ተቃራኒ አቋም ማራመዴን

የመረጡት አህባሾች ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪን በጭፌን እየተከተለ "እንዯ

ናቸው፡፡ ሇላልች ሰዎች የሚቀርቡት በራሪ ጽሁፍችና በአነስተኛ ገጾች የተዖጋጁ ትንንሽ መጽሀፌት (pocket book የሚባለት) ናቸው፡፡ (ሇምሳላ በሀረማያው ስሌጠና የተበተኑት መጽሀፌት የአንጃውን ዴብቅ እምነቶች አያሳዩም፡፡ እነዘያ መጽሀፌት “ፇዱሀቱሌ ወሀቢያ” (የወሀቢ ጥፊት) እና ከዘህ ጋር የሚመሳሰለ ርእሶች ነው ያሊቸው፡፡) 3ኛ) አንጃው አዱስ ገቢዎችን ሇመጥሇፌ እንዱመቸው ቱጃሮችንና ታዋቂ ግሇሰቦችን ይጠቀማሌ፡፡ 4ኛ) የአንጃው አባሊት ጓዯኞቻቸውን ይጀነጅናለ፡፡ በዛምዴናና በጉርብትና በኩሌም ሰዎችን ሇመጥሇፌ ይሞክራለ፡፡ ይህንን የሚያዯርጉት ግን ብ ኢሌም የላሊቸውን ሰዎች እየመረጡ ነው፡፡ 5ኛ) የአህባሽን መስራች ከሌክ በሊይ እያገዖፈ ማወዯስም ላሊው ዖዳ ነው፡፡ ስሇ ሼኽ አብደሊህ ብጹእነት፤ ስሇ እውቀታቸው፤ ስሇዖር ሀረጋቸው፤ ስሇ ከራማቸው ወዖተ… እየተዯጋገመ ይጻፊሌ፤ ይወራሌ፡፡ 6ኛ) ትሌቁ የፕሮፓጋንዲ ስሌታቸው ግን “ወሀቢያን” እንዯ ጭራቅ አዴርጎ መሳሌ ነው፡፡ በመሆኑም “ወሀቢ” በሚለት ቡዴንና ኢብን ተይሚያህ፤ ኢብን አብደሌ ወሃብ፤ ሰይዴ ቁጥብ፤ ኢብን ባዛ ወዖተ… በመሳሰለ ምሁራን ሊይ የማያቋርጥ እርግማን ይወርዴባቸዋሌ፡፡ በቅጥፇት የተፇበረኩ ወሬዎችና ተረቶች ይወራባቸዋሌ፡፡ ሇምሳላ ከዘህ ቀዯም የነገርኳችሁ “የእንግሉዙዊው ሰሊይ የጸጸት ማስታወሻ” አህባሾች ሇፕሮፓጋንዲ ከሚጠቀሙባቸው ታሊሊቅ መሳሪያዎች አንደ ነው፡፡ 6ኛ) በአሇም አቀፌ ዯረጃ የሚጠቀሙበት ዋነኛው መሳሪያ ኢንተርኔት ነው፡፡ የኢንተርኔት ገጾችንና ብልገሮችን በዴርጅት ስም ብቻ ሳይሆን በግሇሰቦችም ስም ይከፌታለ፡፡ (በኢንተርኔትም ቢሆን ትሌቁ ዖመቻ የሚካሄዯው በ“ወሀቢያ” ሊይ ነው፡፡) (ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ ገጽ 70-72)

105

ሸይኽ ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ያሇ አንዴም ዒሉም በዒሇም የሇም" በሚሌ

ግሇሰቡን ከዯረጃው በሊይ ከፌ ከፌ አዯረጉት፡፡ ቁርኣን ምንም ቢሌ፣ሀዱስም

ቢያብራራ፣ የሰሀቦች ንግግር ቢኖርም እነርሱ ዖንዴ ተቀባይነት ያሇው

ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ያሇው ነው! የነቢዩን (ሶ.ዏ.ወ) ታሊቅነት እና

የሰሏቦችን (ረ.ዏ) ዯረጃ ሳይሆን የዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪን ታሊቅነት እና

ከሁለ በሊጭነት ነው ትኩረት ሰጥተው ሌጆችን እያስተማሩ ያለት፡፡

እናም የነቢዩ (ሶ.ዏ.ወ) ስም በመጥፍ ሲነሳ ሳይሆን የዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ

ስም በመጥፍ ሲነሳ ያሇቅሳለ፤ "በሳቸው መጀን፣ ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ

ሆይ! በርሶ ነው ወዯ አሊህ የምንቃረበው፣ ወዯ አሊህ አቃርቡን! አቤት

የርሳቸው ከራማ!" ማሇትን ሌጆችን እያስተማሩና በዘህ አቋም ሊይ

እያሳዯጉ ነው። በኢንተርኔት ግሇሰቡን በማወዯስ የተሇቀቁትን ነሺዲዎችን

ያዯመጠ ሰው በእርግጥ ግሇሰቡን እጅግ ከፌ ከፌ ተዯርገው ይመሇከታሌ።

ሰሀቦች ሇነቢያችን(ሶ.ዏ.ወ) የገጠሟቸው ግጥሞችና ዉዲሴዎች ሁለ

ሇዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ዉሎሌ። የሚገርመው ሇዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ እጅግ

ከፌተኛ ስፌራ የሚሰጡት ተከታዮቹ አህባሾች ብቻ ሳይሆኑ ራሱ ‹ሼኽ›

ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪም ስሇ ራሱ የነበረው እሳቤ እጅግ የሚገርም ነው።

በራሱ መጽሏፌ ‹‹ከኔ በሊይ ማን ዒሉም አሇ?›› ብልት አረፇው።ዏሉም

ሁላም ራሱን ያስተናንሳሌ እንጂ ‹‹ያሇኔ ማን አይሌም?›› አይሌም።

ግሇሰቡ ግን ስሇራሳቸው እንዱህ ሲለ ጽፇዋሌ፡-

‹‹የተከበሩና የሊቁ ምሁር፣የሏዱሶችን ትክክሇኛነት የሚያረጋግጡ ዐሇሞች መሪ፣ በቀሰሙት ትምህርት ሇሚተገብሩ ሰዎች ተምሳላት፣ሏዱስ የሚዖግቡ ሰዎች ኢማም፣ባሇዛናና አሊህን አምሊኪ፣የታሊሊቅ ዛናዎችና ክብሮች ባሇቤት፣ ሸይኽ አቡ ዏብደራህማን ዏብዯሊህ ኢብኑ ዩሱፌ ኢብኑ ኢብኑ ዏብዯሊህ ኢብኑ ጀሚ አሌ-ሏረሪ አሸይቢ አሌ-ዏብዯሪ ሙፌቲ ሀረር…››100

100ዩኑስ ሙሀመዴ ሸሪፌ፣አህባሽ ከየት-ወዳት፣መስከረም 2004፣ ገጽ 9

106

የዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ተከታዮች በአሊህ እና በመሌዔክተኛው (ሶ.ዏ.ወ)

የሚያምኑ ከሆነ የአሊህን ቃሌ ቁርኣንን ሇመረዲት ወዯ ነቢዩ(ሱ.ዏ.ወ)

መመሇስ ይገባቸዋሌ።በተግባር ግን የምናየው ግን ‹ወዯ ሸይካችን ዏብዯሊ

አሌ-ሏረሪ እንመሇሳሇን።› ምክንያቱም እርሳቸው ይበሌጥ የአሊህን ፌሊጎት

(ሉገሌጸው የፇሇገውን) ያውቃለና" በሚሌ እሳቤ ከሱና ሸሽተው የሼኹን

አመሇካከት ይከተሊለ።መከተሌ ያሇብን ቁርኣንን፣ ነቢያችን(ሶ.ዏ.ወ) እና

ሰሃቦች በተረደበት መሌኩ መሆን አሇበት። ነቢዩም(ሶ.ዏ.ወ) ቀጥልም

ሰሇፍቹ ከኛም ሆነ ከሼይኩ ይበሌጥ አሊህን ሉገሌጸው የፇሇገውን

ያውቃለና! ስሇሆነም አሻሚ አናቅጽ እያነሱ ዉዥንብር ከመፌጠር

ተቆጥበው ነቢዩን(ሶ.ዏ.ወ) ያሇመፇሊፇሌ ቢከተለ መሌካም ነው። ሔዛበ

ሙስሉሙም ማወቅ ያሇበት አሻሚ የቁርኣን አናቅጽ እያነሱ ብዥታ

ሉፇጥሩ የሚሹ ሰዎችን መርታት የምንችሇው የነቢያችንን(ሶ.ዏ.ወ) ሱና

አጥብቀን በመያዛ ነው። አሚረሌ ሙእሚኒን ዐመር ኢብኑሌ ኸጣብ

(ረ.ዏ) እንዱህ በማሇት ታሊቅ ምክር መክረውናሌ፡-

أخزن ثؾجبد اىقشآ، فخز ثبىغ إ عأر أبط : "قبه ػش ث اىخطبة

"فئ أو اىغ أػي ثنزبة هللا101

"ከቁርኣን አሻሚውን ይዖው የሚከራከሩዋችሁ ሰዎች ወዯፉት ይመጣለ።እናንተ ዯግሞ በሱንና (ሏዱስ) ተከራከሯቸው። ምክንያቱም የሱንና ባሇቤቶች ይበሌጥ የአሊህን ቃሌ ያውቃለና።"102። ዐመር (ረ.ዏ) እውነት ብሇዋሌ። "ወዯፉት ይመጣለ" እንዲለት አሻሚውን

ይዖው የሚከራከሩ፣ ሇማዯናገር የሚሞክሩ እንዯ ሙዔተዘሊ፣ ጃህሚያ እና

አህባሽ መሰሌ ፉርቃዎች (አንጃዎች) ተፇጥረዋሌ።

.52 -1/48اخش ف اىؾشؼخ 121.ص . سا اىذاس 101

102ዲሪሚ በገጽ 121 ሊይ የዖገቡት

107

ጥሊቻን ማስፊፊት ብቻ? ኢስሊም ገርና ሇሰው ተፇጥሮ የቀሇሇ ዱን ነው። እምነቱ ሰዎች ወዯ

ኢስሊም የሚገቡበትን በር አስፌቷሌ። ከእምነቱ የሚወጡበትን ዯግሞ

አጥቧሌ። ሙስሉም ያሌነበሩ ሰዎች በስፊት ኢስሊምን እየተቀበለ ወዯ

ዱኑ ይገባለ። ከኢስሊም የሚወጡት ግን ዉስን ናቸው። አህባሾ ግን ይህን

አሇዋወጡና ወዯ እምነቱ የሚገባበትን መንገዴ አጠበቡ፡፡ ከእምነቱ

እንዯወጡ የሚፇርጇቸውን ግን እጅግ አበዝሌ። በቀሊለ የተቃረናቸውንም

ሁለ ከእምነቱ ያስወጣለ-ያከፌራለ። በአሊህ ባህሪያት ጉዲይ ሊይ

የተቃረናቸው ይከፌራሌ። በላሊም አጀንዲ የተቃረናቸውንም እንዱሁ

በቀሊለ ያከፌራለ። እነርሱ ዖንዴ "አር-ራሔማን ዏሇሌ ዏርሺ ኢስተዋ"ን

እንዲሇ የተቀበሇም ይከፌራሌ።አሊህ ከዏርሽ በሊይ ነው ያሇ ይከፌራሌ።

በአስተምህሮቶቻቸውም ሊይም ሙስሉሙን ማቃረን፣መሇያየት፣ማክፇር

እና ጥሊቻ መንዙትን እንዯ እስትራቴጂ ተያያት። የዱን ግንዙቤያቸው

አናሳ በሆኑ ግሇሰቦች ሊይ ጥሊቻ ካሰረፁ በኋሊ ከሙስሉሙ ሔብረት

ይነጥሎቸዋሌ። የካፉሮችን ቁጥር ሇማብዙት የተነሱ ይመስሌ

የተቃረኑዋቸውን ሰዎች ሁለን ማክፇራቸው እጅጉን ይዯንቃሌ።

‹‹ከኛ ውጭ ሁሊችሁም ካፉሮች ናችሁ!›› አህባሾች ኢስሊማዊ ማስረጃዎች በሙለ የሚጠቁሙትን

የአሊህን(ሱ.ወ) ከዏርሽ በሊይ መሆን አምነው የተቀበለትን ሙስሉሞች

በማክፇር/ካፉር በማሇት/ ተወዲዲሪ አሌተገኘሊቸውም። ሇነገሩማ የነቢያችንን

/ሶ.ዏ.ወ/ ውዴ ሰሀባ የሆነውን ሙዒውያ ኢብኑ አቢ ሱፌያንን

"ባጊይ"(አመጸኛ) ብሇው የሇ? የነቢያችንን (ሶ.ዏ.ወ) ባሇቤት እሜቴ ዒኢሻንስ

ሰዴበው የሇ? ኻሉዴ ኢብኑ ወሉዴንም እንዱሁ። ሰሏቦችን እንዱህ

እየተዲፇሩ ከነርሱ አመሇካከት ውጭ ያሇን "ካፉር" ቢለ ታዱያ ምን

ያስገርማሌ? በነኢማም አሔመዴ ኢብኑ ሏንበሌ ጥመት የተበየነባቸው

108

"አህለሌ ከሊም" እና "አህለሌ ፇሌሰፊ" እንኳን አሊህ ከዏርሽ በሊይ

መሆኑን ያመነ (የሰሇፍችን አቋም የያዖ) ሰው ይከፌራሌ አሊለም።

በተቃራኒው ግን ዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪም ሆነ ተከታዮቹ በቁርኣንና በሏዱስ

የተገሇፀውን የአሊህን ከፌጡራን ሁለ በሊይ መሆኑን አምኖ የተቀበሇን

"ከአይሁዴና ከክርስቲያን የባሱ ካፉሮች" ይሎቸዋሌ!

ቁርኣናን፣ ሏዱስን እና የሰሏቦችን አቋም አምኖ መቀበሌ ዏብዯሊህ

አሌ-ሏረሪም ሆነ ተከታዩቹ እንዲለት የሚያከፌር ከሆነ ታዱያ የቱ

ሙስሉም ሉያዯርገን?! አንዴን ሙስሉም ‹ካፉር› ማሇት እጅግ የከበዯ

ኃሊፉነት ነው። ጥሌቅ እውቀትን፣ ከስሜት የፀዲ አመዙዙኝ ጭንቅሊትን፣

የረጋና የሰከነ አስተዋይ ስብእናን ይሻሌ። ሺህ ጊዚ መሌሶ መሊሌሶ ማሰብን

ይጠይቃሌ። ከዘህ ሁለ ምሊስን መሰብሰብ አማራጭ አይገኝሇትም። ወዯ

ላልች ሳይሆን ወዯ ራስ ማየት፣ ከላልች በፉት የራስን አቋም

መመርመር መሌካም አማራጭ ነው። ኢማም አቢ ሏሚዯሌ ገዙሉ አንዴን

ሙስሉም ያሇአግባብ ካፉር ከማሇት አንዴ ሺህ ካፉሮችን በስህተት

ሙስሉም ማሇት እጅግ የሚመረጥ መሆኑን ገሌጸዋሌ። አንዴን ሙስሉም

እንዲሻን ካፉር ማሇቱ ምን ያህሌ አዯጋ እንዲሇው የሚገሌፁ የነቢያችን

(ሶ.ዏ.ወ) ሏዱሶች በርካታ ሲሆኑ ሇአብነት ያህሌ ጥቂቱን እነሆ፡-

1)

2) ‹‹አንዴ ሰው ወንዴሙን ‹ካፉር/ከሀዱ› ካሇ፣ ከሁሇት አንደ ካፉርነትን/

ሰውየው እርሱ እንዲሇው ካሌሆነ(ባዩ)/ ራሱ ይህን ይወርሳሌ።"(ቡኻሪ)

( بمبفش ثبءثـب أحذب: ألخ إرا قبه اىشجو: )قه ػي اىصالح اىغال

(اىجخبس)

3) "አንዴን ሙስሉም መርገም የመግዯሌ ያህሌ ነው።" (በዙር የዖገቡት)

4) "አንዴ ሰው ወንዴሙን ካፉር ካሇው እንዯገዯሇው ይቆጠራሌ።"(ቡኻሪ)

109

5) "ሰውን በምሊስ እየወጉ፣ እየተራገሙና የብሌግና ንግግር እየተናገሩ

ሙስሉምነት የሇም።"103

እዘህ ሊይ መረሳት የላሇበት ኢማም አሔመዴ የጃህሚዮች /አሊህ

ከዒርሹ በሊይ የሇም የሚለ/ አስተሳሰብ "ኩፌር" እንዯሆነ ቢያምኑም

ከመካከሊቸው አብዙኛዎቹን ‹ካፉር› አሊለም። ምክንያቱም ስህተት ውስጥ

የወዯቁት ባሇማወቅና ጭፌን ተከታይ መሆናቸውን ጠንቅቀው ስሇተረደ

አብረዋቸው ይሰግደ ነበር። ከአሊህም ምህረት ይሇምኑሊቸው፣

ያዛኑሊቸውም ነበር።104

"ይህን የሠራ ይከፌራሌ፣ ይህን የተናገረ ከኢስሊም ይወጣሌ፣ ይህ

ተግባር ከኢስሊም ያስወጣለ" ወዖተ በማሇት በጥቅለ መናገር ያን ተግባር

የፇፀሙ ሰዎች ሁለ ከኢስሊም ውጭ ይሆናለ ወዯሚሇው ዴምዲሜ

እንዲያመራን ሌብ ሌንሌ ይገባሌ። ምክንያቱም ከኢስሊም የሚያስወጣን

አንደ ተግባር የፇፀመ ግሇሰብ፣ በተሇያዩ ምክንያቶች (መዋኒዔ) ሳብያ

ከኢስሊም ውጭ ሊይሆን የሚችሌበት እዴሌ እጅግ የሰፊ ነውና።

ማጠቃሇያ

እስካሁን እንዲየነው በአሊህ ባህሪያት ጉዲይ በተሇይም ከዏርሽ በሊይ

ስሇመሆኑ በርካታ ማስረጃዎች ቀርበዋሌ፡፡ በአንዲንድቹ ነጥቦች ሊይ

በረጅሙ የኢስሊም ታሪክ ዉስጥ ሌዩነት እንዯነበረበት እሙን ነው፡፡

ሆኖም ከኔ አቋም ዉጭ ያሇው ‹ኩፌር ነው› የሚሌ አቋም ሇሚያራምደት

አህባሾች መካከሌ እውነትን ሇመገንዖብ ሇሚሻው ቆም ብል እንዱያስብ

የሚያዯርጉ ማስረጃዎች ቀርበዋሌ፡፡ሔዛበ ሙስሉሙን ከተጋረጠበት

103 ቲርሚዘና ኢብኑ ማጃህ 104 ኢብኑ ተይሚያህ፣ አሌ-ፇታዋ፣ጥራዛ 7፣ገጽ 507

110

አዯጋና ከአህባሽ ብዥታ ይጠበቅ ዖንዴ አጀንዲዉን ተብራርቷሌ፡፡እነዘህ

ወገኖች አብዙኛዎቹ ይህንን መንገዴ እየተከተለ ያለት ካሇማወቅና ከነርሱ

ጀመዒ ውጭ ላልችን እንዲይሰሙ ሆን ተብል በተጫረባቸው ከፌተኛ

ጥርጣሬ የተነሳ ነው። እስከ አሁን የቀረቡትም ሆነ ሇዘህ አጭር ጽሁፌ

ይበዙሌ በማሇት ከቁርኣን፣ ከሏዱስ እና ከሰሇፍች አባባሌ እዘህ

ያሌቀረቡትን ማስረጃዎች ሁለ የተጠቀሱትን ምንጮቻቸውን በማግኘት

መመርመርና እውነታውን ማወቅ የሚሇው ሌባዊ ምክራችን ሇእያንዲንደ

የዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ተከታይ ይዴረሰው። ሇላሊው ሙስሉም ወገናችን

ዯግሞ ዱንን ተገንዛቦ ከዖረጉት ወጥመዴ እንዱጠበቅ አበክረን

እንመክራሇን!

በቁርኣን እና በሏዱስ በተዖገቡት በአሊህ (ሱ.ወ) ባህርያት ሊይ የሀበሺ

ተከታዮች ብዥታን ሇመፌጠር እንዯሚሞክሩ ከመጽሏፍቻቸውም ሆነ

ከተግባራቸው የሚታይ ቢሆንም ይህች መጽሏፌ ሁለንም መዲሰስ

ዒሊማው አሌነበረም፡፡ሆኖም በመጽሏፎ በተነሱት ነጥቦች እና መሠረታዊ

በሆነው መመሪያ ሁለንም የጌታችንን ባህሪያት መረዲት ይኖርብናሌ፡፡

የሚከተሇውን የኢማም አሌ-ቡኻሪ መምህር የሆኑት ኑዏይም ኢብኑ

ሀማዴ ንግግር ትኩረት ሉቸረው ይገባሌ፡-

"አሊህን ከፌጡሮቹ ያመሳሰሇ ከፇረ፣ አሊህ እራሱን የገሇጸበትን ባህሪንም ያስተባበሇ ከፇረ፣ አሊህ እራሱን የገሇፀበት አገሊሇፅ ማመሳሰሌ አይዯሇም። እንዯዘሁም ነቢያችን (ሶ.ዏ.ወ) ስሇ አሊህ (ሱ.ወ) የተናገሩትን መቀበሌ ማመሳሰሌ አይዯሇም። ስሇ አሊህ (ሱ.ወ) በግሌፅ የተገሇፁትንም ሆነ በሰሂህ ሏዱስ የመጡትን ባህሪያት ሇጌታ እንዯሚገባ ሳያመሳስሌ አምኖ የተቀበሇ ትክክሇኛውን ጎዲና ተመራ።"105

105 ኢማም አዛ-ዖሀቢ፣አሌ-ዐለው፣ ገጽ 184

111

ጥቂት ምክር ሇአህባሾች አሊህ (ሱ.ወ) የራሱ የሆኑ ባህሪያት አለት። ባህሪያቱ ግን ከፌጡራን

ባህሪያት ጋር የማይመሳሰለ ትክክሇኛ ምንነታቸው ከርሱ በስተቀር ማንም

የማያውቃቸው ናቸው። ሳያውቁት የዏብዯሊህ አሌ-ሏረሪ ጎዲና ትክከሌ

መስሎቸው በመከተሌ ሊይ ያለ ወገኖች ሉያውቁት የሚገባቸው ነጥብ

አሊህ (ሱ.ወ) በአዔምሯችን ውስጥ ከምናስበው ሁለ የጠራ ነው፡፡

እርሱን ከምንም ጋር ማመሳሰሌ ትክክሌ አሇመሆኑም ሉታወቅ

ይገባሌ፡፡ ትክክሇኛውና ዋስትና ያሇው አቋም የአሊህን የሊቁ ባህሪያት

(ሲፊት) ያሇ አንዲች ተጨማሪ ትንታኔና ሀተታ እንዲለ ተቀብል ማመን

ነው። የአሊህን ባህሪያት አምኖ አሇመቀበሌ ወይም እርሱን ከፌጡራን

እንዲናመሳስሌ በሚሌ በአእምሯችን ሊይ ተንተርሰን እንዳትነቱን

የማናውቀውን የትኛውንም የአሊህን(ሱ.ወ) ባህሪያትን ማስተባበሌ አሌያም

ላሊ ትርጓሜ መስጠት ከትክክሇኛው መንገዴ ማፇንገጥ ነው። አሊህ(ሱ.ወ)

ከፌጡራን ባህሪና ጉዴሇት ሁለ የጠሩ ባህሪያት ያለት፣ ምንም አምሳያ

የላሇው አንዴ አምሊክ ነው።

እውነተኛ ሙዔሚን በቁርኣንና ሰሂህ ሏዱስ በተገሇጹት ሁለ

ያሇምንም ጥርጣሬና መወሊወሌ አምኖ ይቀበሊሌ፡፡ በማስረጃዎቹም ረክቶ

ይቀበሊሌ፡፡ የሚጠራጠር እውነተኛ ሙእሚን ፇጽሞ አይሆንም፡፡ ይህን

የሚያዯርግ በእምነትና በክህዯት መካከሌ እየዋሇሇ ይኖራሌ፡፡ አቡጃዔፇር

አጥ-ጠሒዊ "ዏቂዯቱሌ ጠሏዊያህ" በተባሇው ኪታባቸው እጹብ ዴንቅ

ንግግር ተናገረዋሌ፡፡እነሆ፡-

"በቁርኣንና በሱና ውስጥ በተመሇከቱት ማስረጃዎች ረክቶ ያሌተቀበሇና ሇኪታብና ሇሱና ያሌተገዙ ሰው ሙስሉም መሆን አይችሌም። ከሰው ግንዙቤ በሊይ የሆነውን ነገር ሇማወቅ የሚባዛን እና በቁርኣንና በነቢዩ ሏዱስ በተሰጠው ዔውቀት ያሌረካ ሰው የጠራ እምነትና ተውሑዴ ባሇቤት አይሆንም። ትክክሇኛው እምነትና ዔውቀት ስሇማይኖረውም በክህዯትና (በኩፌርና) በእምነት መካከሌ ይዋዥቃሌ። አረጋግጦ

112

በመቀበሌና ተጠራጥሮ በማስተባበሌ መካከሌ ይዋሌሊሌ። እውነተኛ ሏቀኛ አማኝ ሳይሆን ተጠራጣሪና ወሊዋይ በመሆን ሚናውን ሳይሇይ ዖወትር በጥርጣሬ ዒሇም ውስጥ ይኖራሌ።"

በመጨረሻም አሊህ(ሱ.ወ) ወዯ ቅን ጎዲና ሁሊችንንም ይምራን።

የነቢያችን(ሶ.ዏ.ወ) እና የሰሒቦቻቸውን ቅን ጎዲና የምንከተሌ አሊህ

ያዴርገን፡፡ ከዘህ ጎዲና ዉጭ ፇጽሞ መከተሌ አይገባም፡፡ ምክንያቱም

ከአሊህን መሌዔክተኛ(ሶ.ዏ.ወ) ጎዲና ርቆ፣ የርሳቸውን ባሌዯረቦች(አርኣያ

የምናዯርጋቸው አማኞች) ፇሇግ ርቆ ጀነትና ስኬት አይከጀሌና፡፡

ጌታችንም(ሱ.ወ) በቁርኣን እንዱህ ይሇናሌ፡-

‹‹ቅኑም መንገዴ ከተገሇጸሇች በኋሊ መሌዔክኛውን የተቀናቀነና ከአማኞች

የተሇየን ጎዲና የሚከተሌ በመረጠው ጎዲና ጉዜውን ይቀጥሌ ዖንዴ

እንተወዋሇን። (በመጨረሻም) ገሃነም እናስገባዋሇን፤ እጅግ አስከፉ

መመሇሻ!››( አን-ኒሳእ፡115)

እምነታችንን በሆነው ባሌሆነው ከመከፊፇሌ መቆጠብ አሇብን፡፡ የተሇያዩ

አንጃዎችንም ከመፌጠር በመቆጠብ የነቢያችንን(ሶ.ዏ.ወ) ፇሇግ(ሱና)

መከተሌ አሇብን፡፡ ነቢዩም(ሶ.ዏ.ወ) የርሳቸውን ሱና ከተከተሇው ወገን

እንጂ አንጃና ቡዴን ፇጣሪ ከሆነው አይዯለም፡፡ አሊህ(ሱ.ወ) እንዱህ

በግሌጽ ነግሮናሌ፡-

113

‹‹እነዘያ እምታቸውን የከፊፇለና የተሇያዩ አንጃዎች የሆኑት፣ አንተ

የነርሱ ወገን ፇጽሞ አይዯሇህም። ጉዲያቸው ሇአሊህ የተተወ ነው፤(ተገቢ

ቅጣት ይቀጣቸዋሌ)። ይሠሩት የነበረውን ሁለንም ይነግራቸዋሌ።›› (አሌ-

አንዒም፡ 159)

አሊህ(ሱ.ወ) ከጸረ-ኢስሊም ሀይልች ተንኮሌ ይጠብቀን፡፡ በኢስሊም አንዴ

ሆነን ሇዱናችን ዖብ የምንቆም አሊህ ያዴርገን፡፡106

106አህባሽ የኛ ስጋት የሚሆነው ግን እርሱ የሚሰነዛራቸው የማታሇያ ዖዳዎች፤ ከሌክ በሊይ የሚዯጋግማቸው የማዖናጊያ አመሇካከቶች፤ ሆን ብል የሚወረውራቸው የማጭበርበሪያ ጥያቄዎችና አስተያየቶች ወዖተ.. በኛ ውስጥ ገብተው የሌዩነት መስመር ማበጀት ከቻለ ብቻ ነው፡፡ ባጭሩ አህባሽ በየትም የትም እያሇ አንዴነታችንን መሰነጣጠቅ ሲችሌ ፌሊጎቱ ሰመረሇት ማሇት ነው፡፡ ስሇዘህ የኡማውን ህብረት የሚንዴበት ቀዲዲ እንዲያገኝ በንቃት መጠበቅ ይጠበቅብናሌ፡፡ ከታሪክ ምዔራፍች እንዯምንረዲው ይህ ኡማ አንዴነቱን ካጠበቀ ሁላም ዴሌ ያዯርጋሌ፡፡ አንዴነቱን ሲያሊሊ ግን ጠሊቶቹ ይበረክታለ፡፡ አህባሽም የጠሊቶቻችን ፉት አውራሪ ሆኖ ሇዖመቻ የመጣው በጠባቂዎቹ ጉሌበት ስሇተማመነ ብቻ ሳይሆን “አንዴነት የሊቸውም” የሚሌ ተስፊ ስሇያዖ ነው፡፡ ስሇዘህ ያ ጀመዒ! አህባሽ ወሀቢ የሚሇው “አሊህ ከአርሽ በሊይ ነው” ያሇውን ሰው ብቻ አይዯሇም፡፡ “ካፉር!” በማሇት የፇረጃቸው ኡሇማ በአንዴ መዛሏብ ብቻ የታቀፈ አይዯለም፡፡ ከዘህ ቀዯም እንዲስረዲሁት አህባሽ እርሱን የማይቀበለትን ሙስሉሞች በሙለ “ወሃቢ ናችሁ“ ነው የሚሇው፡፡ የተሇያዩ ሰበቦችን እየፇጠረ “ተክፉር” ማወጁም ሌማደ ነው፡፡ ይህ ክፈ ቡዴን የዯቀነብንን አዯጋ በእንጭጩ ሇመቅጨት የምንችሇው በአንዴነት ስንቆም ነው፡፡… ስሇዘህ መፇራረጅ፤ መጠሊሇፌ፤ መሻኮት፤ ወዖተ… ይቅርብን፡፡ ሁለም የጋራ ህብረት ይፌጠር፡፡ ይህንን የፇተና ጊዚ ህብረታችንን የምናጠናክርበት አጋጣሚ እናዴርገው፡፡ እስከዙሬ ሊጠፊነውም ተውባ እናዴርግ! ሁሊችንም ሙስሉሞች ነን!! አሊህ በኢስሊም ሊይ ያጽናን፡፡ ዱናችንን ከጠሊቶቹ ይጠብቀው፡፡ የነቢዩን ሱንና በጥበቡ ይጠብቀው፡፡ በነገዋ እሇት በርሱ ፉት ከሚዋረደት አያዴርገን፡፡ አንዴነታችንን ያጠናክርሌን! (ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ ገጽ 85-86)

114

ስሇአሔባሽ የዒሇም ዒቀፌ ዐሇሞች ፇትዋ

ሀ) ስሇአህባሽ የአዛሏሩ ፕሮፋሰር ዒሉ ጁሙዒህ ፇትዋ የአዛሏር ዩኒቨርሲቲው ሙፌቲ ፕሮፋሰር ድ/ር ዒሉ ጁሙዒህ ስሇ አሔባሽ እ.አ.አ በ23/10/2005 የሰጡት ፇትዋ ሲሆን እንዯሚከተሇው ቀርቧሌ። ጥያቄ፡- ከቅርብ ጊዚ ወዱህ ስሇ አሔባሽ እየሰማን ነው። እነዘህ አሔባሽ

የሚባለት ምንዴን ናቸው?

ምሊሽ፡- አሌሏምደሉሊህ አሰሊቱ ወሰሊሙ ዒሊ ረሱሉሊህ ወበዔዴ፡- የግብጽ

ሪፏብሉክ ሙፌቲ ድክተር ዒሉ ጁሙዒህ እንዱህ ሲለ ይመሌሳለ፡-

‹‹ይህ ጀመዒ ከሏበሻ በሆነ ዒብዯሊህ አሌ-ሏረሪ በሚባሌ ሰው

የተመሰረተ ነው። ይህ ጀመዒ ግሌጽ የወጣና ስውር (የተዯበቀ) ነገር

ያሇው ጀመዒ ነው። በግሌጽ በሚታዩበት ጊዚ በፉቅህ የሻፉዑይን መዛሃብ

የሚከተለና በዒቂዲ ዯግሞ የኢማም አሽዒሪን መንገዴ የሚከተለ ናቸው።

በዴብቅ ዯግሞ ሙስሉሞችን ያከፌራለ። ሙእሚኖችን ፊሲቆች ናቸው

ይሊለ። በኡማው መካከሌ ያሌሆነ ነገርን ይነዙለ። የኢስሊምና ሙስሉሞች

ጠሊት ከሆኑ ወገኖች ገንዖብ በመቀበሌ የሚሰሩ ናቸው። ይህ አካሄዴ

በመጀመሪያ የተገኘው ከዘሁ ከሊይ ስሙን ካነሳነው ሰው ሲሆን የተወሰነ

የሸሪዒ ዑሌም በሏበሻ ምዴር ከተማረ በኋሊ ሇዯህንነት ሰዎች ተገዛቶ

ሇሁሇት ዒመታት ሲሰራ ቆይቶ ሚስጥሩ ሲጋሇጥ ከሏበሻ ወዯ ግብጽ

ተሰዯዯ። ወዯ ህዛቦቿና ወዯ ዐሇማዎቿ እስኪጠጋ ዴረስ ሚስጥሩን

ዯብቆ ያዖ። አዛሏር አሽሸሪፌ ውስጥ በሚካሄደ አንዲንዴ ዯርሶች

(ትምህርቶች) ሊይ ይሳተፌ የነበረ ሲሆን በተጨማሪም በአንዲንዴ

ማተሚያዎች ውስጥ ኪታቦችን በማስተካከሌ ሥራ ሊይ ተሰማርቶም

ነበር። ከዘያም ወዯ ቤይሩት ሄዯ። እዘያ ከሄዯ በኋሊ አንዲንዴ ወጣቶችን

ይህንን አሳሳች የሆነ መንገደን እንዱከተለ አዯረገ። በሉባኖስ ውስጥ

115

አንዲንዴ ኪታብ የሚያትሙ ዴርጅቶች ውስጥ ኪታቦችን በማስተካከሌ

ሠራ። በዯቡባዊ ሉባኖስ ውስጥ ከዴርጅቶች፣ከአይሁዴና ከተባባሪዎቻቸው

ጋር በመተባበር ሰራ። በሰባዎቹ አካባቢ የራሱን አስተሳሰብ ማሰራጨት

ጀመረ። ይኸውም ሙስሉሞችን ማክፇር በተሇይ ኢብን ተይሚያን፣ሸይኽ

ዒብደሌወሃብን፣ሳዲህ አሌሏናቢሊህ እና ማንኛውም የሱን ሏሳብ

የሚጻረርን ዒሉም ሁለ ማክፇር ጀመረ። ይህንንም የሚያዯርገው

ከዒሽዒሪይ መንገዴ ወጥተዋሌ ወይም ዯግሞ እሱ እንዯተረዲው

የሻፉዑይን መዛሃብ ተቃርነዋሌ በሚሌ ነው። ተከታዮቹንም በሄደበት

በዯረሱበት ሁለ በሙስሉሞች መካከሌ ፉትናን እንዱቀሰቅሱ አዖዙቸው።

የአሜሪካን ሀገርን ቂብሊ ተቃውመውና ጊዚያዊውን ስሌጣኔ በመቃወም

የሚዲሰሰውን ነገር ተቃርነው ሲናገሩ አይተናቸዋሌ። ሇዘህም

ምክንያታቸው ቢዴዒህ ነው የሚሌ ነው። በዘያው ጊዚ አሜሪካን ውስጥ

ይህን እያዯረጉ እያሇ እንዯገና ከወዯ ጃፓን የዘሁ ዒይነት ችግር ሲፇጥሩ

ታየ። ከነሱ ውጪ ከሆነ ሰው ኋሊ ተከትል መስገዴን እንዯማይበቃ

አዴርገው ተናገሩ። በምግብም ሪያ፣ከላልች እምነት ሴቶች ጋር ጋብቻን

መመስረት በመሳሰለት ጉዲዮች ሊይ ከጥንት ጀምሮ ያለ ዐሇማዎች

የሰጧቸውን ፇትዋዎች ተቃርነው ብቅ ማሇት ጀመሩ። ሴትና ወንዴ

መዯባሇቅ ይችሊሌ እስከማሇትም ዯረሱ። የሙስሉሞችን መሪዎች

ማክፇር፣ከሙሽሪኮች ጋር መተባበርን ፇቀደ። ከዘህ ቀዯም ታይቶ

በማይታወቅ ሁኔታ መዛሏቦችን አንደን ከአንደ ይዯበሊሌቃለ።

ኢማማቸው እንዯሞተ ካስወሩ በኋሊ እንዯገና ዯግሞ መኖሩን አስወሩ።

ምን ዒይነት የመንፇስ መታወክ ወይም የአእምሮ በሽታ እንዲገኛቸው

አይታወቅም በማያውቁት ነገር ገብተው ይዖበራርቃለ። በዘህ በህብረተሰቡ

መካከሌ በሚፇጥሩት ፉትና እና ማሇያየት ሙስሉም ሁለ የነሱን ስም

ሲሰማ የቁጣ ስሜት እንዱሰማው አዴርገዋሌ። የተሇያዩ ኢስሊማዊ

ክፌልች እነሱን በተመሇከተ ሙስሉሞችን አስጠንቅቀዋሌ። ከነዘህም

መካከሌ በአዛሏር አሽሸሪፌ የሚገኘው ኢስሊማዊ የጥናት ማዔከሌ፣በሳዐዱ

116

የዒሇም አጠቃሊይ ጥናት፣ፇትዋ፣ዲዔዋና ኢርሻዴ ማዔከሌ፣በሰሜን አሜሪካ

የሚገኘው የኢፌታእ ከፌተኛ መጅሉስ እና የመሳሰለት ናቸው። ግሌጽ

ስሊሌሆኑ ብ ጊዚ ኪታቦቻቸው የሚያምኑበትን አይዯሇም የሚናገሩት።

ስሇዘህ የዘህ የመሪያቸው ኪታብ ብ ጊዚ ሲታተም ተከታዮችን

በማታሇሌ ሇማፌራት ሲባሌ የተሇመዯ ዒይነት ሆኖ ታገኘዋሇህ። በዘህ

የተነሳ በመታሇሌ የተከተሇው ሰው በኋሊ ውስጡን ሲያይ ሲመሇስና

ተውበት ሲያዯርግ እንዯዘሁም ከነሱ አይዯሇሁም ሲሌ ይታያሌ። አሊሁ

አዔሇም! ይህንን ፇትዋ “ኢስሊም ኦን ሊይን”(

http://www.islamonline.net/servlet/S...=1122528601786) የተባሇው

ዌብ ሳይት ያሰራጨው ሲሆን የበሇጠ ስሇነዘህ ሰዎች ትክክሇኛ ነገር

ማወቅ የፇሇገ ወዯዘህ ዌብ ሳይት በመግባት ማየት ይችሊሌ።

ሇ) ሸይኽ ድክተር ሙሏመዴ ሰዑዴ አሌቡጢ ፇዱሇተ ሸይኽ ድክተር ሙሏመዴ ሰዑዴ አሌቡጢ ስሇአሔባሾች የሰጡትን

ፇትዋ ይመሌከቱ፡-

ጥያቄ፡- አሔባሾች ቤይሩት ውስጥ ዒብዯሊህ አሌሏረሪ የሚባሌ ኢማም አሊቸው። በመስጂዲቸው ውስጥ ከወሃቢይ ኋሊ ተከትል መስገዴ ሏራም

ነው ይሊለ። ኢማም ኢብኑ ተይሚያም ካፉር ነው ይሊለ?

ሸይኽ ሙሏመዴ አሌቡጢ፡- ወሃቢዮችን መከተሌ ሏራም አይዯሇም።

ተከትል የሚሰግዯውም ሰሊቱ ትክክሌ ነው። ሙስሉምን ካፉር ማሇት

አይበቃም። በሞተበት ጊዚ ካፉር ሆኖ እንዯሞተ የምናውቀው ምንም

ማረጋገጫ የሇም። ከሰዎች ኢብኒ ተይሚያ በሞተበት ጊዚ ሙርተዴ ሆኖ

(ከኢስሊም ተመሌሶ) ነበር የሚሌ መረጃ አሊገኘንም። ስሇጠየቅከኝ

ጀመዒዎች ጉዲይ ብ ሙስሉሞችን ያከፌራለ። ሸይኽ ሙተወሉ

ሻዔራዊን፣ሸይኽ ቀርዲዊን ያከፌራለ። እኔንም ያከፌሩኛሌ። እነሱ

እንዯሚያምኑት ከሙስሉሞች መካከሌ የሚያቀሊምጣቸው ብቸኞቹ

ሙስሉሞች እነሱ ናቸው።

117

ጥያቄ፡- አሔባሾች እርስዎን እንዲከፇርዎት ሰምተናሌ። መሌስ

መሌሰውሊቸዋሌ? (እነርሱ ዒቂዲቸው አሽዒሪይ እንዯሆነና የሻፉዑይን

የፉቅህ መስመር እንዱሁም የሪፊዑይን ጠሪቃ እንዯሚከተለ ይፊ

ያዯርጋለ) እንዳት ነው ታዱያ አህሇሱናዎች ፉትና ቀስቃሾች ናቸው

በማሇትና ሙስሉሞችን ያከፌራለ በማሇት መሌስ የሚሰጧቸው?

ሸይኽ አሌቡጢ፡- እኔን ብቻ አይዯሇም የሚያከፌሩኝ። ከእኔ የተሻለትንም

እንዯሚያከፌሩ አውቃሇሁ። እንዯ ሙተወሉ ሸዔራዊ፣ኢብን ተይሚያና

ሸይኽ አሌቀርዲዊን እንዯዘሁም ብዎቹን። አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊም

በውጭም ሆነ በውስጥ ካሇው ፉትና ሁለ እንዱጠብቀኝ እጠይቀዋሇሁ።

በተሇይ የኩፌርን ፉትና። ሔይወቴንም እርሱ ዖንዴ ስገናኝ የርሱን ውዳታ

አግኝቼ እንዱጨርስሌኝ እጠይቀዋሇሁ። www.buti.com/fatwa

ሏ) ሸይኽ ድክተር ወህባህ አሌሓይሉ ሸይኽ ድክተር ወህባህ አሌሓይሉ ስሇአሔባሾች እንዱህ ይሊለ፡-

‹‹እኔ ስሇዘህ ቡዴን ተጠይቄያሇሁ። እነሱ ጠማሞችና አጣማሚዎች

ስሇሆኑ ከነርሱ መራቅና መጠንቀቅ ያስፇሌጋሌ። የፉትና ጀመዒዎች

ናቸው። በሌበ ወሇዲቸው ሰዎችን ይፇትናለ። ሏሊሌን ሏራም ያዯርጋለ።

ሏራምን ዯግሞ ሏሊሌ ያዯርጋለ። ከውጭ ሀገራት ጋር ግንኙነት አሊቸው

ተብሇው ይጠረጠራለ። እንዯዘሁም ከእነርሱ እጅግ በጣም መጠንቀቅ

ያስፇሌጋሌ። እነሱን እንዱጠነቀቁ አሳስባሇሁ።››

(www.antihabashis.com)

መ) ሸይኽ ዩሱፌ አሌቀርዲዊ የዒሇም የዐሇማ ህብረት ምከር ቤት ፕሬዛዲንት ድ/ር ሸይኽ ዩሱፌ

አሌቀርዲዊ ስሇ አሔባሽ የተናገሩት፡-

118

‹‹እነርሱ ከኡመቱ ስብስብ (ኢጅማዔ) የወጡና የተወሰኑ ሰዎችን

የሚወክለ፣ የሙስሉም ዐሇማዎችንም የሚያከፌሩ ናቸው። ይህ አሔባሽ

እየተባሇ የሚጠራው ክፌሌ በጣም ወዯ ጥመት የተጠጋ ኢጅቲሃዴ

የሚያዯርግ ነው። እነርሱም ከኡመቱ ኢጅማዔ የወጡ ናቸው። ኢብኒ

ተይሚያን፣ ኢብኑሌ ቀይምን፣አዛ-ዖሏቢን፣ ኢብኑ ባዛን፣ ኢብን

ዒብደሌወሏብን፣ ሰይዴ ቁጥብንና አሌገዙሉን ያከፌራለ። ማንም የተውት

የሇም። እነርሱ አሊዋቂዎች ናቸው። ችግሩ እነርሱ አሊዋቂዎች ሆነው

አሊዋቂነታቸውን አሇማወቃቸው ነው። ይህ ዒይነቱ አሊዋቂነት አሌ-ጀሔሇሌ

ሙረከብ ይባሊሌ። አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ እንዲሇው፡-

“ሇነርሱም ሰዎቹ እንዲመኑ እመኑ በተባለ ጊዚ ቂልቹ እንዲመኑ

እናምናሇን? ይሊለ፤አዋጅ ንቁ! ቂልቹ እነሱ ናቸው፤ግን አያውቁም”

(ሱረቱሌ በቀራህ አንቀጽ 13)››

/www.islamonline.net/

ሠ) የሳዐዱ ዒረቢያ የፇተዋ ምክር ቤት “ሃይአተ ኪባረሌ

ዐሇማእ” በሳዐዱ ዒረቢያ የፇተዋ ምክር ቤት “ሃይአተ ኪባረሌ ዐሇማእ” (የታሊሊቅ ዐሇማዎች ሔብረት) በዒብዯሊህ አሌሏበሺ ሊይ የሰጡት ፇትዋ።(ፇትዋ ቁጥር 19606)። አሌሏምደሉሊህ ወሰሊቱ ወሰሊሙ ዒሊ መን ሊ ነቢየ

በዔዯህ። ወዒሊ ዒሉሂ ወሳህቢህ። ሇዑሌም ጥናትና የፇትዋ ቋሚ

ኮሚቴ(‹‹ሇጅነቱ ዲዑማህ ሉሌቡሐሲሌ ዑሌሚያህ››) ስሇጀመዒተሌ አሔባሽ

ጥያቄና ማብራሪያ ቀርቧሌ። የዘህ ቡዴን መሪ ዒብዯሊህ አሌ-ሏበሺ

ሉባኖስ ውስጥ የሚኖረው በአንዲንዴ የአውሮፓ፣የአሜሪካና

119

የአውስትራሉያ ሀገራት የሚንቀሳቀሱ ዴርጅቶች ያሇው ነው። ኮሚቴው

ይህ ጀመዒህ ያሰራጨውን ኪታቦችና ጽሐፍች ተመሌክቷሌ። ይህም

እምነታቸውን፣አመሇካከታቸውንና ዲዔዋቸውን ግሌጽ አዴርጎ የሚያሳይ

ነው። ኮሚቴው እነዘህን በጥሞና ከተመሇከተ በኋሊ ሇሙስሉሞች

በአጠቃሊይ ከዘህ የሚከተሇውን ግሌጽ አዴርጓሌ፡-

አንዯኛ፡- በቡኻሪና ሙስሉም ኢብኒ መስዐዴ ረዱየሊሁ ዒንሁ ሏዱስ

እንዯተዖገበው የአሊህ መሌእክተኛ ሰሇሊሁ ዒሇይሂ ወሰሇም እንዱህ አለ፡-

“ከሰዎች የተሻለት በእኔ ዖመን የኖሩ ናቸው፤ከዘያም ከነሱ የሚከተለት፤

ከዘያም ከነሱ የሚከተለት”። እንዱሁም በላሊ አባባሊቸው የአሊህ

መሌእክተኛ ዒሇይሂ ሰሊቱ ወሰሊም እንዱህ አለ፡-

“አሊህን በመፌራት በመስማትና በመታዖዛ አዯራ እሊችኋሇሁ፤ባሪያም መሪ ቢሆንባችሁ፤ከእናንተ ከእኔ በኋሊ የሚኖር ብ ሌዩነቶችን ያያሌ፤የእኔን ሱንናና የተከታዮቼን የሚመሩና የተመሩ የሆኑትን ሱንና ያ፤በክራንቻ ጥርሳችሁ ነክሳችሁ ያ፤ፇጠራዎችን ተጠንቀቁ፤ፇጠራዎች ሁለ ጥሜት ናቸው፤” (አሔመዴ፣አቡ ዲውዴና ቲርሚዘይ የዖገቡት፤ሏዱሱ ሏሰን ሰሂህ

ተብሎሌ)

እነዘህ የተሻለት ዖመናት መሇያቸው ከሆነው መካከሌ ዋና ዋናዎቹ

የተሻሇውም ነገር ሇሰዎች በሙለ የሚያካብበው በማንኛውም ጉዲይ

ቁርአንንና ሱንናን መፊረጃ በማዴረግ ነው። ከማንኛውም አባባሌ ሉቀዴሙ

ይገባሌ። እነሱም፡-

በሸሪዒ ሔግና በዒረብኛ ቋንቋ የተከበሩ ወሔዮች (ራዔዮች) ናቸው።

የሚመሳሰለ የቁርአንና የሏዱስ ማስረጃዎች ወዯ መፊረጃ ማስረጃዎች

ይመሇሳለ። በዘህም የተነሳ በሸሪዒ የሚቆሙና በነሱም የሚሰሩባቸው

ናቸው። ስሇዘህም በክራንቻ ጥርሳችሁ ያ ተብሎሌ። የሚጨመሩም

የሚቀነሱም አይዯለም። በዱን ውስጥ እንዳት ጭማሪም ሆነ የሚጎዴሌ

120

ነገር ሉኖር ይችሊሌ። ከስህተትና ከውዴቀት የተጥራራውን የቁርአን

ማስረጃ አጥብቆ የያዖ ሆኖ ሳሇ።

ሁሇተኛ፡- ከዘያም ከነርሱ በኋሊ ብዙት ያሊቸው አዲዱስ ፇጠራዎች

ተከተለ። ከሁለ የሚገርመው ማንኛውም የሃሳብ ባሇቤት በራሱ ሃሳብ

የሚሄዴ በመሆኑ የሸሪዒ መረጃዎች ተተው። ከሌብ ወሇዴ ጋር

እንዱስማማ ተእዊሌና መንገዴ አሳሳች ተዯርገው ጥቅም ሊይ ዋለ።

በዘህም የተነሳ ከታማኙ መሌእክተኛ ተገነጠለ። ሙእሚን ያሌሆኑትን

መንገዴም ተከተለ። አሊሁ ሱብሃነሁ ወተዒሊ በሱረቱ ኒሳእ አንቀጽ 115

እንዱህ ይሊሌ፡- “ቅኑም መንገዴ ሇእርሱ ከተገሇጸ በኋሊ መሌእክተኛውን የሚጨቃጨቅና ከምእምኖቹ መንገዴ ላሊ የሆነን የሚከተሌ ሰው (በዘህ ዒሇም) በተሾመበት (ጥመት) ሊይ እንሾመዋሇን፤(በመረጠው ሊይ እንተወዋሇን)፤ገሃነምንም እናስገባዋሇን፤መመሇሻይቱም ከፊች!”

አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ ሇዘህ ኡመት ከሰጠው ዯረጃ በማንኛውም ዖመን

ጠንካራ ዐሇማዎችን ማስገኘቱ ነው። እነዘህም ዐሇሞች የእስሌምና

ሃይማኖትን ውበት የሚያበሊሹ ቢዴዒዎችን ይጋፇጣለ። ይህም አሊህ

ዱኑንና ሸሪዒውን ሇመጠበቅ ቃሌ መግባቱ የተተረጎመበት ነው። በሱረቱሌ

ሑጅር አንቀጽ 9 ሊይ አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ እንዱህ ይሊሌ፡- “እኛ

ቁርአንን እኛው አወረዴነው፤እኛም ሇሱ ጠባቂዎቹ ነን”። ነቢዩም ሰሇሊሁ

ዒሇይሂ ወሰሇም በትክክሇኛ ሏዱስ በተረጋገጠው እንዱህ አለ፡- “ከኡመቶቼ

ከፉለ በአሊህ ትእዙዛ ሊይ የቆሙ ናቸው፤የከዲቸው ወይም የተቃረናቸው

አይጎዲቸውም፤የአሊህ ትእዙዛ እስኪመጣ ዴረስ፤እነሱም በሰዎቹ ሊይ ግሌጽ

የሆኑ ናቸው” ላልች አባባልችም አለ።

ሦስተኛ፡- በ14ኛው የሑጅራ ክፌሇ ዖመን በመጨረሻው ሩብ ዒብዯሊህ

አሌሏበሺ የተባለ ከሏበሻ የተነሱና ወዯ ሻም ማሳሳቻ መንገዲቸውን ይዖው

121

የተንቀሳቀሱ ብቅ አለ። በየሀገራቱ ሲዖዋወሩ ቆይተው መቀመጫቸውን

ሉባኖስ ውስጥ አዯረጉ። ወዯ ራሳቸው መንገዴም ሰዎችን መጣራት

ጀመሩ። ተከታዮቻቸውን ማብዙትና አመሇካከታቸውን ማሰራጨት ጀመሩ።

ይህ አመሇካከት ከጀህሚያ፣ከሙዔተዘሊህ፣ከቁቡሪያህና ከሱፉያ የተዯባሇቀ

ነው። ወገንተኛ በመሆንም ሇዘህ አመሇካከታቸው ይከራከሩሇት ጀመር።

ጥሪ ሇማዴረግም መጽሏፌትንና ጋዚጦችን ያሳትማለ። በዘህ ክፌሌ

ከተጻፈት መጽሏፌትና ከተሰራጩት መረዲት እንዯተቻሇው ዒቂዲቸው

ከሙስሉሞች ጀመዒ (ከአህሇሱና ወሌጀማዒህ) የሚያስወጣቸው ነው።

ውዴቅ ከሆኑት ዒቂዲዎቻቸው ሇምሳላ ያህሌ መጥቀስ ቢያስፇሌግ፡-

1/ ኢማንን በተመሇከተ አህሇሌ ኢርጃእ አሌመዛሙም (የተወቀሰን

መመሇስ የተመሇሱ) ባሇቤቶች ስሇመሆናቸው።

እንዯሚታወቀው ሰሃባና ተከታዮቻቸው የያት የሙስሉሞች ዒቂዲ

እስከአሁንም ዴረስ ኢማን ማሇት በምሊስ መናገር፣በቀሌብ ማመንና በአካሌ

መስራት ነው። የግዴ ንጹህ በሆነው የሸሪዒ መንገዴ በማመንና

በመስማማት ሇእርሱ መተናነስ ነው። ይህ ካሌሆነ ኢማን እየተባሇ

የሚጠራው ትክክሇኛነት የሇውም።

ይህንን ዒቂዲ በተመሇከተ ከሠሇፇሷሉህ ብ መረጃዎች ቀርበዋሌ።

ከነርሱም የኢማሙ ሻፉዑይ አሊህ ይዖንሊቸውና ቃሌ ይገኝበታሌ።

ሶሃቦችና ታቢዑዮች ከነርሱም በኋሊ ያለት ተስማምተውበታሌ። እኛ

ያገኘናቸውም ኢማን ንግግር፣ተግባርና ኒያ (ሃሳብ) ነው ይሊለ። ከሶስቱ

አንደ ከላልቹ ጋር ሳይሆን አይበቃም።

2/ ኢስቲጋሳን (እርዲታን) ኢስቲዒዙን (ጥበቃን) እና ኢስቲዒናን ከአሊህ

ውጪ በሞቱ ሰዎች ማዴረግ ይበቃሌ ይሊለ። ይህም በቁርአን፣በሱንናና

በኢጅማዔ (የሙስሉም ሉቃውንት ስምምነት) ውዴቅ ነው። ይህ ሺርክ

122

የመጀመሪያዎቹ የቁረይሽ ኩፊሮችና የላልችም ሃይማኖት ነው አሊህ

ሱብሃነሁ ወተዒሊ እንዲሇው፡-

“ከአሊህም ላሊ የማይጎዲቸውን የማይጠቅማቸውንም ይግገዙለ፤እነዘህም

አሊህ ዖንዴ አማሊጆቻችን ናቸው ይሊለ” (ሱረቱ ዩኑስ 18)

እንዯዘሁም አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ በሱረቱ መር አንቀጽ 2 እና 3

እንዱህ ይሊሌ፡-

“እኛ ወዯ አንተ መጽሏፈን በእውነት (የተሞሊ) ሲሆን አወረዴነው፤

አሊህንም ሃይማኖትን ሇሱ ብቻ ያጠራህ ሆነህ ተገዙው። ንቁ ፌጹም ጥሩ

የሆነው ሃይማኖት የአሊህ ብቻ ነው። እነዘያ ከሱ ላሊ ረዲቶች የያት

ወዯ አሊህ ማቃረብን እንዱያቃርቡን እንጂ ሇላሊ አንገዙቸውም (ይሊለ)፤

አሊህ በዘያ እነሱ በርሱ በሚሇያዩበት ነገር በመካከሊቸው ይፇርዲሌ፤አሊህ

እርሱ ውሸታም ከሃዱ የሆነን ሰው አያቀናም”

እንዱሁም ፇጣሪያችን እንዱህ ይሊሌ፡-

“ከየብስና ከባህር ጨሇማዎች (መከራዎች) በግሌጽና በሚስጢር

የምትጠሩት ስትሆኑ ከነዘህ (ጨሇማዎች) ቢያዴነን በእርግጥ

ከአመስጋኞች እንሆናሇን (ስትለ) የሚያዴናችሁ ማነው? በሊቸው። አሊህ

ከሷና ከጭንቅም ሁለ ያዴናችኋሌ፤ከዘያም እናንተ ታጋራሊችሁ

123

በሊቸው”። በሱረቱሌ ጂን አንቀጽ 18 ሊይ ዯግሞ፡- “እነሆ መስጊድችም

የአሊህ ብቻ ናቸው (በውስጣቸው) ከአሊህ ጋር አንዴንም አትግገ

(ማሇትም)” ይሊሌ። እንዯዘሁም አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ እንዱህ ይሊሌ፡-

“… ጌታችሁ አሊህ ነው፤ንግሥናው የሱ ብቻ ነው፤እነዘያም ከርሱ ላሊ

የምትገዝቸው የተምር ፌሬ ሽፊን እንኳን አይኖራቸውም። ብትጠሯቸው

ጥሪያችሁን አይሰሙም፤ቢሰሙም ኖሮ ሇናንተ አይመሌሱሊችሁም፤

በትንሳኤም ቀን (እነርሱን በአሊህ) ማጋራታችሁን ይክዲለ፤እንዯ ውስጠ

ዒዋቂው ማንም አይነግርህም” (ሱረቱሌ ፊጢር ከ13-14)

የአሊህ ነቢይ ሰሇሊሁ ዒሇይሂ ወሰሇም ዯግሞ፡- “ደዒእ ዑባዲ ነው”

ብሇዋሌ።(አህሇ ሱነን በትክክሇኛ ሰነዴ የዖገቡት) ይህንን ትርጉም

በተመሇከተ ብ የቁርአን አንቀጾችና ሏዱሶች አለ። ይህ የሚያመሇክተው

የመጀመሪያዎቹ ሙሽሪኮች አሊህ ፇጣሪ፣ሲሳይን ሰጪ፣ጠቃሚና ጎጂ

መሆኑን እንዯሚያውቁ ነው። ጌቶቻቸውን የተገት አሊህ ዖንዴ

እንዱያማሌዶቸው ነው። ወዯ እሱም እንዱያቃርቧቸው ነው። በዘህ የተነሳ

አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ ከሃዱዎች ወይም ካፉሮች አሊቸው።

በኩፌራቸውና በሺርካቸው ፇረዯባቸው። የእርሱ ነቢይም መገዙት ሇአሊህ

ብቻ እስኪሆን ዴረስ እንዱጋዯሎቸው አዖዙቸው። “እውከትም እስከማትገኝ

ሃይማኖትም ሁለ ሇአሊህ ብቻ እስከሚሆን ዴረስ ተጋዯሎቸው፤ቢከሇከለም

አሊህ የሚሰሩትን ሁለ ተመሌካች ነው” (ሱረቱሌ አንፊሌ 39)

ይህን በተመሇከተ ዐሇማዎች ብ መጽሏፌትን አዖጋጅተዋሌ። አሊህ

መሌእክተኛውን ስሇሊከበት፣መጽሏፌም ስሊወረዯበት፣ ትክክሇኛው

እስሌምና የቱ እንዯሆነ ግሌጽ አዴርገዋሌ። የጃሂሉያ ቤተሰቦች የሃይማኖት

እምነትና ከአሊህ ሸሪዒ ጋር ያሇውን ሌዩነት አስረዴተዋሌ። ከነዘህ

መጽሏፌት የተሻሇው ሸይኸሌ ኢስሊም ኢብን ተይሚያ አሊህ ይዖንሊቸውና

124

በብ ኪታቦቻቸው ሊይ ያሰፇሩት ነው። ከነሱም መካከሌ፡- “ቃዑዯቱሌ

ጀሉሊ ፉ ተወሱሉ ወሌ ወሲሊህ” የተባሇ ይገኝበታሌ።

3. እነሱ ዖንዴ ቁርአን እውነተኛው የአሊህ ቃሌ አይዯሇም

በቁርአን በሱንናና በኢጅማዔ (በሙስሉም ዐሇማዎች አባባሌ) አሊህ

ሱብሃነሁ ወተዒሊ በፇሇገበት ጊዚ እንዯፇሇገ ሇታሊቅነቱ እንዯሚገባው

ይናገራሌ። ቁርአን አሌከሪም በእውነት የአሊህ ቃሌ ነው። ፉዯልቹም

ትርጉሞቹም። አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ በሱረቱ ተውባህ አንቀጽ 6 ሊይ

እንዲሇው፡-

“ከአጋሪዎቹም አንደ ጥገኝነትን ቢጠይቅ የአሊህን ቃሌ ይሰማ ዖንዴ አስጠጋው”። እንዱሁም በሱረቱ ኒሳእ አንቀጽ 164 ሊይ፡-

“አሊህም ሙሣን ማነጋገርን አነጋገረው” ይሊሌ።

ከዘህም በተጨማሪ በሱረቱ አንዒም አንቀጽ 115 ሊይ፡-

“የጌታህም ቃሌ እውነተኛና ትክክሇኛ ስትሆን ተፇጸመች፤ሇቃሊቱ ሇዋጭ የሇወም”። እንዯዘሁም ፇጣሪያችን በሱረቱሌ በቀራህ አንቀጽ 75 ሊይ፡-

“(አይሁድች) ከነሱ የሆኑ ጭፌሮች የአሊህን ቃሌ የሚሰሙና ከዘያም ከተረደት በኋሊ እነርሱ እያወቁ የሚሇውጡት ሲሆኑ ሇናንተ ማመናቸውን ትከጅሊሊችሁን?” ይሊሌ።

125

በዘህ ትርጉም የሚገሇጹ አንቀጾች ብ እና የታወቁ ናቸው። ከሠሇፇ

ሷሉህም ተያይዜ ይህ ዒቂዲህ (እምነት) የተረጋገጠ ነው ቁርአንና ሱንና

እንዯጠቀሱት። ሇአሊህ ምስጋና ይገባውና።

4. በቁርአንና በሱንና የተጠቀሱትን ተእዊሌ ማዴረግ ግዳታ ነው ይሊለ።

እሱም በአሊህ ጀሇ ወዒሊ ሲፊቶች ሊይ ነው። ይህ ሙስሉሞች

የተስማሙበትን የሚቃረን ነው። እነርሱም ከሰሃባና ከታቢዑዮች ጀምሮ

በነርሱ መንገዴ እስከዙሬ ዴረስ የተከተለትን ሇማሇት ነው። የሚያምኑትም

ኢማን ግዳታ መሆኑንና ስሇ አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ ስሞችና ባህሪያት

ትርጉም ሳይሇውጡ ግኝ መሆኑንም ሳይክደ እንዳት እንዯሆነም

በራሳቸው አባባሌ ሳይገሌጹ አምሳያም ሳያዯርጉሇት እንዲሇ መቀበሌ ነው።

ንግግሮችንም አያዙቡም። አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ ምንም ብጤ

እንዯላሇውና ሰሚና ተመሌካች መሆኑን ያምናለ። እርሱ ስሇራሱ

ባህሪያት የገሇጻቸውን አይክደም። ምክንያቱም ሲማ///፣እኩያ እና ብጤ

የላሇው በመሆኑ።

ኢማሙ ሻፉዑይ አሊህ ይዖንሊቸውና እንዱህ አለ፡- “በአሊህና በአሊህ

ፌሊጎት ከርሱ በመጣው አመንኩ፤በአሊህ መሌእክተኛ፣የአሊህ መሌእክተኛ

በመጡበት እና በአሊህ መሌእክተኛ ፌሊጎት አምናሇሁ”። ኢማም አሔመዴ

አሊህ ይዖንሊቸውና እንዱህ አለ፡- “በእርሷ እናምናሇን፤እውነት እንሊሇን፤

የምንመሌሰው ነገር የሇም፤ረሱሌ የመጡበት መንገዴ ሃቅና እውነት

መሆኑን እናውቃሇን፤ከረሱለሊህ የምንመሌሰው የሇንም፤አሊህ ስሇራሱ

ባህሪያት የገሇጸውን እርሱ ከገሇጸው በሊይ አንገሌጸውም”

126

5. ውዴቅ ከሆኑ ዒቃኢድቻቸው(እምነቶች) አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ

ከፌጡሮቹ ከፌ ማሇቱን መካዴ

የሙስሉሞች ዒቂዲ (እምነት) የቁርአን አንቀጾች፣ነቢያዊ ሏዱሶች፣

ተፇጥሮ እና ትክክሇኛ የሆነ አእምሮ ቁርጥ ያለ ማስረጃዎች ናቸው።

አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ ከፌጥረታቱ በሊይ የሆነና በዒርሹ የተዯሊዯሇ

የባሪያዎቹ ሁኔታ የማይዯበቅበት ነው። አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ በሱረቱሌ

አዔራፌ አንቀጽ 54፣በዩኑስ አንቀጽ 3፣በረዔዴ አንቀጽ 2፣በአሌፈርቃን

አንቀጽ 59፣በሰጅዲህ አንቀጽ 4 እና በሏዱዴ አንቀጽ 4 ሊይ፡- “ከዘያም

በዒርሹ ሊይ (በፊኑ ሊይ) ከፌ አሇ(ተዯሊዯሇ)” ይሊሌ።

በሰባት የቁርአን አንቀጾች ሊይ የተገሇጸ ሲሆን አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ

ስሇራሱ ሲናገር፡- “በጎ ሥራን ከፌ ያዯርገዋሌ፤እነዘያ መጥፍ ሥራዎችን

የሚድሌቱ ሇነሱ ብርቱ ቅጣት አሊቸው፤የነዘያም ተንኮሌ እርሱ ይጠፊሌ”

(ሱረቱ ፊጢር አንቀጽ 10)። እንዯዘሁም በሱረቱሌ በቀራህ አንቀጽ 255

ሊይ እንዱህ ይሊሌ፡- “እርሱም የሁለ በሊይ ታሊቅ ነው”። በሱረቱሌ ዒእሊ

አንቀጽ አንዴ ሊይ ዯግሞ፡- “ከሁለ በሊይ የሆነውን ጌታህን ስም አሞግስ”።

በተጨማሪም፡- በሱረቱሌ ነሔሌ ከአንቀጽ 49-50፡- “ሇአሊህም በሰማያት

ያሇው ከተንቀሳቃሽም በምዴር ያሇው ሁለ መሊእክትም ይሰግዲለ፤እነሱም

አይኮሩም፤ጌታቸውን ከበሊያቸው ሲሆን ይፇሩታሌ፤የታዖትንም ሁለ

ይሰራለ” ይሊሌ። ላልችም የተከበሩ አንቀጾች አለ። ከነቢያችን ሰሇሊሁ

ዒሇይሂ ወሰሇም በትክክሇኛ ሏዱሶች የተረጋገጡም ብ ናቸው። ከነርሱም

መካከሌ ስሇሚዔራጅ ታሪክ ሙተዋቲር (የሏዱሱ ሰንሰሇት ያሌተቋረጠ

ሆኖ) ይገኛሌ። ነቢያችን ሰሇሊሁ ዒሇይሂ ወሰሇም ሰማዮቹን ሰማይ ሰማይ

እያለ ጌታቸው ዖንዴ እስኪዯርሱ አቋረጧቸው። እሱም አቀረባቸው

አስጠጋቸው። ሃምሳ ሰሊቶችን ዋጂብ (ግዳታ) አዯረገባቸው። እሳቸውም

በጌታቸውና በሙሣ መካከሌ ተመሊሇሱ። ከጌታቸው ወዯ ሙሣ ወረደ።

ስንት ግዳታ አዯረገብህ? ሲለ ጠየቋቸው። ሲነግሯቸውም ወዯ ጌታህ

127

ተመሌሰህ እንዱቀንስሌህ ጠይቀው ሲሎቸው እንዱቀንስሊቸው ወዯ

ጌታቸው ወጡ። እንዯዘሁም ቡኻሪና ሙስሉም በትክክሇኛ ሏዱስ ከአቡ

ሁረይራ ረዱየሊሁ ዒንሁ እንዯዖገቡት የአሊህ መሌእክተኛ ሰሇሊሁ ዒሇይሂ

ወሰሇም እንዱህ አለ፡-

“አሊህ ፌጡርን ሲፇጥር በመጽሏፌ ሊይ ጻፇ፤እርሱ ከፊኑ በሊይ ሆኖ፤

ሏዖኔታዬ ቁጣዬን አሸነፇች”። እንዯዘሁም በቡኻሪና ሙስሉም በተዖገበው

ትክክሇኛ ሏዱስ አቢ ሰዑዴ አሌኹዴሪይ ረዱየሊሁ ዒንሁ ባስተሊሇፈት

ነቢያችን እንዱህ አለ፡- “እኔን አታምኑኝም ወይ? እኔ በሰማይ ሊይ ያሇው

የሚያምነኝ ነኝ”። ኢብን ኹዖይማህ በሱነን አቢ ዲውዴ በትክክሇኛ ሏዱስ

በተዖገበው የአሊህ ነቢይ ሰሇሊሁ ዒሇይሂ ወሰሇም እንዱህ አለ፡- “ዏርሽ

ከውሃ በሊይ ነው፤አሊህ በዏርሽ ሊይ ተዯሊዯሇ፤እርሱም እናንተ ያሊችሁበትን

ያውቃሌ”። በትክክሇኛ የሙስሉም እና ላልችም በዖገቡት ሏዱስ፡-

የባሪያዋን ታሪክ ስንመሇከት የአሊህ ነቢይ ሰሇሊሁ ዒሇይሂ ወሰሇም “አሊህ

የት ነው?” አሎት፤እርሷም “ሰማይ ሊይ” አሇቻቸው፤ “እኔ ማን ነኝ?”

እርስዎ የአሊህ መሌእክተኛ ነዎት አሇቻቸው፤ “ነጻ አውጣት እርሷ

ሙእሚን ናት” አለ”። በዘህ ጥርት ያሇ ዒቂዲ ሊይ ሙስሉሞች የሚገኙ

ሲሆን ሰሃባዎች፣ታቢዑዮችና የነሱንም መንገዴ የተከተለት እስከዙሬ ዴረስ

የሚያምኑበት ነው ሇአሊህ ምስጋና ይገባውና። ይህ ጉዲይ አሳሳቢና ትሌቅ

በመሆኑ መረጃዎቹ ብዎች ናቸው። ከአንዴ ሺህ በሊይ መረጃዎች

የዑሌም ባሌተቤቶች ያዖጋጁባቸው ናቸው። እንዯ አሌ ሏፉዛ አቢ

ዒብዱሊህ አዛዖሏቢ በኪታባቸው፡- “አሌ ዐለው ሉሌዒሉይሌ ገፊር” እና

አሌሏፉዛ ኢብኑሌ ቀይም “ኡጅቲማዒሌ አሌጁዩሽ አሌ ኢስሊሚያህ”

በተባሇው መጽሏፊቸው ውስጥ ይገኛሌ።

6. እነርሱም ሇአንዲንዴ የነቢያችን ሰሃቦች የማይገባ ነገር ይናገራለ

ከነዘህ መካከሌ ሙዒዊያህ ረዱየሊሁ ዒንሁን በፊሲቅነት መፇረጃቸው

ነው። በዘህ አባባሊቸው ራፉዲዎችን (ሺዒዎችን) ይመሳሰሊለ። ሇሙስሉም

128

ግዳታ የሚሆነው በሰሃባ ረዱየሊሁ ዒንሁም መካከሌ ስሇተፇጠረው

አሇመግባባት በዛምታ ማሇፌ ነው። እነሱ ከፌተኛ ዯረጃ እንዲሊቸው

በማመን ምሊስን መጠበቅ ነው። የአሊህ መሌእክተኛ ሰሃባ መሆናቸው

መሇያቸው ነው። ከነቢያችን ሰሇሊሁ ዒሇይሂ ወሰሇም እንዯተረጋገጠው

እንዱህ አለ፡- “አስሃቦቼን አትስዯቡ፤አንዲችሁ የኡሁዴ (ተራራን)

የሚያክሌ ወርቅ ቢሰዴቅ ከእነርሱ የአንደን ዯረጃ ወይም ግማሹን

አይዯርስም” (ቡኻሪና ሙስሉም የዖገቡት)

አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊም በሱረቱሌ ሏሽር አንቀጽ 10 ሊይ እንዱህ

ይሊሌ፡-

“እነዘያም ከበኋሊቸው የመጡት ጌታችን ሆይ! ሇእኛም ሇነዘያም በእምነት ሇቀዯሙን ወንዴሞቻችን ምህረት አዴርግ። በሌቦቻችንም ውስጥ ሇእነዘያ ሊመኑት (ሰዎች) ጥሊቻን አታዴርግ። ጌታችን ሆይ! አንተ ሩህሩህ አዙኝ ነህና ይሊለ”። ይህ እምነት የነቢያችንን ሰሃቦች በተመሇከተ ንጹህ የሆነ ሲሆን ሇብ

ክፌሇ ዖመናት የአህሇሱንና ወሌጀማዒ እምነት ነው።

ኢማም አቡ ጃዔፇር አሌጠሏዊ አሊህ ይዖንሊቸውና ስሇ አህሇሱንና

ወሌጀማዒህ ዒቂዲህ እንዱህ ይሊለ፡- “እኛ የረሱሌን ሰሃባዎች እንወዲሇን፤

ከነርሱ መካከሌ በመውዯዴ አናበሊሌጥም፤ከእነርሱ አንደንም ከእርሱ

አይዯሇንም አንሌም፤እነርሱን ሇሚያስቆጣቸው እንቆጣሇን፤ጥሩ ባሌሆነ

ነገር የሚያወሳቸውንም (እንቆጣሇን)፤ በመሌካም ነገር ካሌሆነ

አናወሳቸውም፤ (እነርሱን) መውዯዴ ሃይማኖት ኢማንና ንጹህነት ነው፤

(እነሱን) ማስቆጣት ኩፌር፣ኒፊቅና ዴንበር ማሇፌ ነው”

129

አራተኛ፡- እነዘህን ጀማዒዎች በተመሇከተ ፇትዋቸው የተነጠሇ (ሻዛ የሆነ)

ነው። የሸሪዒ መሰረት የሆኑትን ቁርአንና ሱንና የሚቃረን ነው።

ሇምሳላም፡-

- ገንዖባቸውን ሇመውሰዴ ከኩፊሮች ጋር ቁማር መጫወትን መፌቀዴ፡፡

- የዖሩትንና እንስሶቻቸውን መስረቅን መፌቀዲቸው ይህ ስርቆት ፉትና

የማያስከትሌ እስካሌሆነ ዴረስ፡፡

- ከካፉሮች ጋር በወሇዴ መሥራትን መፌቀዲቸው፡፡

- ችግር ያሇበትን ያ ነሲብ (እዴሌህ ያስገኘሌህን) በማሇት ሏራም

የሆነውን ይህን ተግባር መፌቀዲቸው ናቸው።

ግሌጽ ከሆኑት ተቃራኒ ነገሮች (ሙኻሇፊዎች) ውስጥም፡-

- አጅነቢይ የሆነችን ሴት በስሜት በግሌጽም ሆነ በቴላቪዢን መስኮት

ማየት መፌቀዲቸው፡፡

- አጅነቢይ የሆነችን ሴት ሇረጅም ጊዚ ማየት ሏራም አይዯሇም

ማሇታቸው፡፡

- ሰውዬው ማየት ያሌተፇቀዯሇትን የሴት አካሌ ማየት ሏራም አይዯሇም

ማሇታቸው፡፡

- ሴት ተቆነጃጅታና ተቀባብታ ወንዴን ሇማማሇሌ ካሌሆነ ወዯ ውጭ

መውጣቷ ሏራም አይዯሇም ማሇታቸው፡፡

- በወንድችና በሴቶች መካከሌ መቀሊቀሌን (ኢኽቲሊጥ) መፌቀዲቸው እና

ላልችም መንገዴ የሇቀቁባቸው ፇትዋዎቻቸው ይገኙባቸዋሌ።

እነዘህም ከሸሪዒ ጋር የሚጣረሱ ናቸው። አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ

ከቁጣውና ከቅጣቱ እንዱጠብቀን እንጠይቀዋሇን።

አምስተኛ፡- አስቀያሚ ከሆነው አካሄዲቸው ውስጥ ወዯ ኡማው

ሰርጸው የገቡትን ዐሇማዎች ሇማሸሽ፣ኪታቦቻቸውም ተቀባይነት

እንዲያገኙ ሇማዴረግ፣ሰዎችም በነሱ እንዲይተማመኑ ሇማዴረግ፣

እነሱን በመስዯብና ዯረጃቸውን በማሳነስ ከዘያም አሌፇው በማክፇር

130

ሊይ ተሰማርተዋሌ። ከነዘህ ዐሇማዎች መካከሌ አሌ ኢማም

አሌሙጀዱዴ ሸይኸሌ ኢስሊም አቡሌ ዒባስ አሔመዴ ኢብኒ

ዒብደሌሏሉም ኢብን ዒብደሰሊም ኢብኒ ተይሚያ107 ረሂመሁሊሁ

107የአህባሽና የኢብን ተይሚያህ ግብግብ፡- ‹‹አህባሾች እንዯ ትሌቁ ጠሊታቸው የሚያዩት ማንን ነው? አቡ ጀህሌ፤አቡ ሇሀብ፤ ፉርአውን፤ ወሉዴ ኢብን ሙጊራ፤ ቃሩን፤ ወዖተ ከመሰሊችሁ ተሳስታችኋሌ፡፡ ጽዮናዊ አይሁዲዊያን፤ ሙናፉቆች፤ ሙሽሪኮች ወዖተ… የመሳሰለ ጸረ-ኢስሊም ሀይልችም አይዯለም፡፡ አህባሾች ከነዘህ የአሊህ ጠሊቶች በሊይ የሚጠለት አንዴ ሰው አሇ፡፡ ይህ ሰው ኩፌርና ኑፊቄን ወዯ ኢስሊም ካስገቡት የሙዔተዘሊ እና የጀህሚያ ሰዎች፤ ማሇትም ከነ ዋሲሌ ኢብን አጣእ እና ሰፌዋን ኢብን ጀህም ጋር የሚመዯብ የኑፊቄ አቀንቃኝ (heretic) አይዯሇም፡፡ ሙስሉሞችን በግፌ ከጨፇጨፈት ጀንጂስ ኻን እና ሁሊጉ ኻን (ሁሇቱም የሞንጎሌ መሪዎች ናቸው) ጋርም አይሰሇፌም፡፡ በአንጻሩ ግን በኢስሊማዊ የብርሃን ጎዲና ሊይ ከታዩት አብሪ ከዋክብት መካከሌ የሚመዯብ ውዴ የኢስሊም ሌጅ ነው፡፡ ኡሇማእ ሇርሱ ትሌቅ ክብር አሊቸው፡፡ ከዘህ በማስከተሌም የዘህን ታሊቅ ሰው ኢስሊማዊ ተጋዴልና አህባሾች እርሱን የሚጠለባቸውን ምክንያቶች እናያሇን፡፡ ሼይኹሌ ኢስሊም ኢብን ተይሚያህ- ታሊቁ ሙጀዱዴ በሶሪያና በቱርክ ዴንበር አቅራቢያ የተወሇዯው አቡሌ አባስ ተቂኡዱን አህመዴ ኢብን ተይሚያህ በኢስሊማዊው አሇም ከታዩት አቡ ሀኒፊ፤ ኢማም ማሉክ፤ አሌ-ሻፉኢይ፤ ኢብን ሏንበሌ፤ አሌ-ቡኻሪ፤ ሙስሉም፤ አሌ-ጠበሪ፤ አሌ-ቁርጡቢ፤ አሌ-ገዙሉ፤ አሌ-ጠሃዊ፤ አሌ-ሱዩጢ፤ ወዖተ ከመሳሰለት ዴንቅ ምሁራን ጎራ ይመዯባሌ፡፡ ይህ ሰው እስትንፊሱ ጸጥ እስክትሌ ዴረስ ሇኢስሊም ሇፌቷሌ፡፡ እንዯ ኢብን ከሢር፤ አሌ-ዯሀቢ፤ ኢብኑሌ ቀይም፤ አሌ-ሚእዘ ወዖተ.. የመሳሰለትን ምርጥ የኢስሊም ሌጆች ያስተማረውም እርሱ ነው፡፡ ሇዘህም ነው ዐሇማእ “ሼይኹሌ ኢስሊም” በሚሌ የክብር ስም የሚጠሩት፡፡ (“ምርጥ ኢስሊማዊ ምሁራንን ያስተማረው ሼይኽ” ሇማሇት ነው)፡፡ ነቢዩ (ሰ.ዏ.ወ) በአንዴ ሀዱሳቸው “ነቢዊያው ሱና ፇሩን እንዲይሇቅ በሚሌ አቋም ከፌተኛ ትግሌ የሚያዯርጉ እና በሱናው ሊይ የሚዖፇዖፈ እዴፍችን የሚያጠሩ የተሃዴሶ ፇር ቀዲጆች (ሙጀዱድች) በየምእተ አመቱ ይነሳለ” በማሇት

131

ተናግረዋሌ (ሀዱሱን ቃሌ ቃሌ አሌጠቀስኩትም፤ መሌእክቱ ግን ይኸው ነው)፡፡ በርግጥም ነቢያዊው ፇሇግ ሳይበጠስ ሇዘህ ዖመን የዯረሰው አሊህ የተሃዴሶ ፇር ቀዲጆችን (ሙጀዱድችን) በተሇያዩ ዖመናት በማስነሳቱ ነው፡፡ ሼይኹሌ ኢስሊም ኢብን ተይሚያህም ከነዘያ የተሃዴሶ ሀዋሪያዎች መካከሌ አንደ እንዯሆነ የአራቱም መዛሏብ ምሁራን ተስማምተውበታሌ፡፡ ዙሬ አህባሾች በተበሩክ፤በተወሱሌና በተሰውፌ ስም የሚያጭብረብሩባቸውን ዴርጊቶች ሁለ ኢብን ተይሚያህ ከ700 አመታት በፉት በዛርዛር ጽፍሌናሌ፡፡ “አስመሳዮች እንዲያታሌሎችሁ!” በማሇትም አስጠንቅቆናሌ፡፡ በላሊ በኩሌ አህባሾች እንዯ ቅደስ ጎዲና አዴርገው የሚያሞግሱትና በተሰውፌ (Sufism) ስም በርካታ የኩፌርና የሽርክ ተግባራት የሚፇጸምበትን “የሪፊኢያ ጠሪቃ” በማስረጃ እየሞገተ ባድውን አስቀርቶታሌ፡፡ አህባሾች “ሙሔየዱን ኢብን ዏረቢ” (1165- 1240) ሇሚባሇው ሱፉ ነኝ ባይ ሌዩ ፌቅር አሊቸው፡፡ ሇታሊቁ ቃዱ ሇሼይኽ አብደሌቃዱር አሌ-ጄይሊኒም ፌቅር እንዲሊቸው ይናገራለ፡፡ ኢብን ተይሚያህ ዯግሞ ሁሇቱን ሰዎች በተሇያዩ ባህሮች ውስጥ ያለ ፌጡራን አዴርጎ ነው የሚያያቸው፡፡ ሼይኽ አብደሌቃዱር አሌ-ጀይሊኒን እጅግ በጣም ይወዲቸዋሌ፡፡ “ታሊቅ የአሊህ ባሪያ” ይሊቸዋሌ፡፡ ኢብን አረቢን በተመሇከተ ግን “ሙስሉም ነው ከማሇት ፇሊስፊ ነበር ማሇቱ ይቀሊሌ” ይሊሌ፡፡ ኢብን ተይሚያህ ሀቁን ነው የተናገረው፡፡ ምክንያቱም ራሱን “የበቃና የነቃ የተሰውፌ ኤክስፏርት” አዴርጎ የሚመሇከተው ኢብን አረቢ “ባሪያው ወዯ ጌታ በተጠጋ ቁጥር የጌታው ጌታ ይሆናሌ፤ ጌታውም ወዯ ባሪያው ሲጠጋ የባሪያው ባሪያ ይሆናሌ” በማሇት ያስተምር ነበር፡፡ እንዱያውም “ጌታውና ባሪያው ሁሇቱም አንዴ ናቸው” ይሊሌ፡፡(ሇማብራሪያው እነዘህን ዌብ ሳይቶች ተመሌከቱ http://en.wikipedia.org/wiki/Ibn_Arabi http://www.scribd.com/doc/17234271/Syakh-alAkbar-Ibn-Arabi-brief-biography) ይህ ምን ማሇት ነው? “ኩፌር” አይዯሇም እንዳ? ኢስሊም እንዱህ አይነት ፌሌስፌና ያስተምራሌ? አሊህና ባሮቹ በየትኛው ሚዙን ነው አንዴ የሚሆኑት? አህባሾች እንዱህ አይነት ፌሌስፌና ያስተማረውን ሰው ነው “እንዯ ታሊቅ ሱፉ” አዴርገው የሚጠቅሱት፡፡ ስሇዘህ ኢብን ተይሚያህ ይህንን “ታሊቅ

132

ተዒሊ ይገኙባቸዋሌ። ላሊው ቀርቶ ዒብዯሊህ አሌሏበሺ እየተባለ

የሚጠሩት እኚህን ወዯ መሌካም ሥራ የሚመሩ ኢማም በተመሇከተ

በተሇይ መጽሏፌ ጽፇዋሌ። እርሳቸውን አጥማሚና በጥመትና

በዴንበር ማሇፌ በገዋ ፇርጀዋቸዋሌ። እንዱሁም ያሊለትን አለ

በማሇት በውሸት ሇጥፇውባቸዋሌ። አሊህ በቂያቸው ነው!! እሱ ዖንዴ

የተጣለ ሰዎች መገናኘታቸው አይቀርም።

እንዯዘሁም በተጨማሪም የተሏዴሶውን አራማጅ ኢማም ሸይኽ

ሙሏመዴ ኢብን ዒብደሌወሏብ አሊህ ይዖንሊቸውና በጀዘረተሌ ዒረብ

መሏሌ ሊይ ያዯረጉትን ዲዔዋና ተሏዴሶ ሰዎችንም በአሊህ ማጋራትን

ትተው ወዯ ተውሑዴ (አሊህን አንዴ አዴርጎ ወዯ መገዙት)

መጣራታቸውን፣በቁርአንና በሱንና መሥራት አሇብን ማሇታቸውን፣

ሱንናን ከፌ አዴርገው ቢዴዒን (በዱን ሊይ አዱስ ፇጠራ መጨመርን)

መቅበራቸውን የዱን ምሌክቶችን አሊህ በርሳቸው እንዯገና ሔይወት

እንዱዖራ ማዴረጉን፣ቢዴዒና አዲዱስ ፇጠራዎች በሳቸው ምክንያት

መምከናቸው ይህም ዲዔዋ በአሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊ ችሮታ

በሙስሉሙ ዒሇም በአጠቃሊይ እየተስፊፊ መምጣቱ ብ ሰዎች

ዯግሞ በዘህ ዲዔዋ ሂዲያ ማግኘታቸው (መመራታቸው) የሚታይ

ሲሆን እነዘህ የጠመሙ ጀመዒዎች ግን በዘህ የሱንና ጥሪ ሊይ እና

ጥሪውን በጀመረው ሊይ መርዙቸውን መርጨታቸው ውሸቶችን

በመሇጠፌ ሹብሃት (ማስመሰያዎች) መንዙታቸው በቁርአንና በሱንና

በግሌጽ የቀረበውን ዲዔዋ መካዲቸው ሲሆን ይህ ሁለ ሰዎች ከሃቅ

እንዱሸሹና ሇዘህ መንገዴ ሆን ብሇው ግርድ ሇመሆን የፇጸሙት

ነው። ከዘህ በአሊህ እንጠበቃሇን!!

ሼይኻቸውን” ስሇነካባቸው በርሱ ሊይ ቂም የማይይበት ምክንያት የሇም ፡፡(ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ ገጽ 19-22)

133

ይህ ጀመዒ በነዘህ በተከበሩ የኡመቱ ዐሇማዎች ሊይ ሊሇው ጥሊቻና

ምቀኝነት ምክንያቱ ሁለም ወዯ አሊህ ተውሑዴ ተጣሪ በመሆናቸው

ነው። እንዯዘሁም ዯረጃቸው ከፌ ያለትን የመጀመሪያዎቹን

ክፌሇዖመናት ባሇቤቶች መንገዴ በመያዙቸው ነው። እነሱ ትክክሇኛውን

እስሌምናና ፇርጡን የያ ናቸውና።

ስዴስተኛ፡- ቀዯም ሲሌ በጠቀስነው እና በላልችም ባሌጠቀስናቸው

ጉዲዮች መሰረት ኮሚቴው ከዘህ በታች ያሇውን ወስኗሌ፡-

1/ የአሔባሽ ጀማዒ ፉርቀቱ ዶሊህ (የጠመመ ቡዴን) ከአህሇሱንና ወሌ ጀማዒህ የሙስሉም ጀመዒዎች የወጣ ነው። እነርሱ ሃቅ ወዯሆነው

ሰሃባና ታቢዑዮች የሚከተለትን ዱን በተግባርም በእምነትም በመከተሌ

ወዯዘህ መንገዴ መመሇስ ግዳታ አሇባቸው። ይህ ሇነርሱ መሌካምና

ዖሊቂ የሆነ መፌትሓ ነው።

2/ በዘህ ጀመዒ ፇትዋ መተማመን አይበቃም። ምክንያቱም ዱንን (ቢአቅዋሉ ሻዛ) ከሙስሉም ጀመዒ በወጣ አባባሌ ይፇቅዲለ። ከዘያም

አሌፇው የቁርአንንና የሱንናን መሰረቶች ይቃረናለ። ከፉልቹንም ከሸሪዒ

መሰረቶች ሩቅ በሆኑና በተበሊሹ አባባልች ሊይ መሰረት አዴርገው

ይይዙለ። ይህ ሁለ ሙስሉሞች በአጠቃሊይ በእነሱ ፇትዋዎች

እንዲይተማመኑና እምነት እንዲይጥለ ያዯርጋሌ።

3/ በማንኛውም ቦታ የነርሱ ንግግር እምነት የማይጣሌበት ስሇሆነ እነዘህን የጠመሙ ጀመዒዎች መጠንቀቅና ማስጠንቀቅ ያስፇሌጋሌ። በነሱም ወጥመዴ በማንኛውም ስም ወይም መፇክር ስር እንዲይገቡ

ጭምር። ሇተታሇለት ተከታዮችም ምክር መስጠትና ይህንን ውዴቅ

የሆነ አስተሳሰባቸውንና እምነታቸውን በተመሇከተ ማስረዲት

ያስፇሌጋሌ።

134

ኮሚቴው ሰዎች እንዱጠነቀቁ ይህንን ውሳኔ ያሳሇፇ ሲሆን አሊህ

ሱብሃነሁ ወተዒሊ በመሌካም ስሞቹ እና በባህሪዎቹ ሙስሉሞችን ግሌጽና

ዴብቅ ከሆኑ ፇተናዎች እንዱጠብቅሌን የጠመሙ ሙስሉሞችን ሂዲያ

እንዱሰጣቸው ሁኔታቸውንም እንዱያስተካክሌሊቸው ተንኮሇኞችንም

በተንኮሊቸው እንዱያጠምዲቸው ሙስሉሞችም ከሸራቸው እንዱጠበቁ

እንዱያዯርጋቸው እንዱያዯርግሌን አሊህ ሱብሃነሁ ወተዒሊን

እንጠይቀዋሇን። ሁለን ነገር ቻይ የሆነ ጌታ ነውና!! ወሰሇሊሁ ዒሊ ነቢይና

ሙሏመዱን ወዒሊ አሉሂ ወአስሃቢሂ ወመን ተቢዒሁም ቢኢሔሳኒን ኢሊ

የውሚዱን።

ሇጅነተ ዲዑማ ሉቡሐሲሌ ዑሌሚያህ ወሌኢፌታእ (የዑሌም ጥናትና የፇትዋ ቋሚ ኮሚቴ) አባሊት የነበሩ፡- ሼይኽ በኩር አቡ ዖይዴ፣ሼኽ ድ/ር ሷሉህ አሌፇውዙን፣ሼኽ ዒብደሌዒዘዛ አሇ-ሸይኽ እና ሙፌቲ ሼኽ ዒብደሌዒዘዛ ዒብዯሊህ ቢን ባዛ ናቸው።

በ“አህባሽ” ኑፊቄና ጥመት ሪያ የዒሇም ሙስሉሞች ምን ይሊለ?

ከፉሉፒንስ እስከ ካናዲ፤ ከፉንሊንዴ እስከ ዯቡብ አፌሪካ ያለት ሙስሉሞች በሙለ “አህባሽ” የጥመት እና የኑፊቄ ቡዴን መሆኑን በይፊ አውጀዋሌ፡፡ በርካታ ምሁራን፤ እስሊማዊ ተቋማትና ቡዴኖች አህባሽን ያወገባቸውን ሌዩሌዩ ፇትዋዎች ሰጥተዋሌ፡፡ ከነዘህ መካከሌም አንዲንድቹ እንዯሚከሇተው ቀርበዋሌ፡፡

1. አሇም አቀፌ የፇትዋ አስተዲዯርና የምርምር ተቋም (በማላዥያ የሚገኝ) በአህባሽ ጥመትና ኑፊቄ ሊይ የተሊሇፈ በርካታ ፇትዋዎችን መዛግቧሌ፡፡ ከነርሱ መካከሌ አንደን በሚከተሇው የኢንተርኔት አዴራሻ ማየት ትችሊሊችሁ፡፡

135

http://www.e-infad.my/FMS_en/index.php?option=com_fatwa&task=viewlink&link_id=2489&Itemid=59 2. አህባሾች “የሱፉያ” እና “የሱፉዎች” ጠበቃ እንዯሆኑ ይናገራለ፡፡ ትክክሇኛው “ተሰዉፌ” (Sufism) ከነርሱ ዖንዴ እንዲሇም ያወራለ፡፡ የሱፉ ቡዴኖች ግን አህባሽ ጠማማ አንጃ መሆኑን በይፊ ሲያሳውቁ ነበር፡ ሇምሳላ ያህሌም የዒሇም ትሌቁ የሱፉዎች ማእከሌ መሆኑ የሚነገርሇት የነቅሽባንዱያ ቡዴን በአህባሽ ጥመትና ኑፊቄ ሊይ ያሳሇፊቸውን ሌዩ ሌዩ ፇትዋዎች ከሚከተሇው ዌብ ሳይት ሊይ ማንበብ ይቻሊሌ፡፡ http://naqshbandi.org/topics/refute/aicp/default.htm 3. የሰሜን አሜሪካ የሱኒ (አህለ ሱንና ወሌጀመዒ) ሙስሉሞች ማህበር የአህባሽን ጥመት አስመሌክቶ ያስተሊሇፇው ፇትዋ ከማህበሩ ዴረ-ገጽ ይገኛሌ፡፡አዴራሻውም www.sunnah.org ነው፡፡ 4. ይህንኑ የአሜሪካ ሙስሉሞች ማህበር ከሚመሩት ምሁራን አንደ የሆኑት ድ/ር ጂብሪሌ ፈአዴ ሀዲዴ ሇሌዩሌዩ ጥያቄዎች መሌስ በሚሰጡበት ዌብ ሳይት ሊይ አንዴ ሰው “ወዯ አህባሾች መርከዛ ሄጄ ትምህርታቸውን መከታተሌ ይፇቀዴሌኛሌ?” ብል ሲጠይቃቸው “ከነዘህ የውሸት ሱኒዮች (Pseudo-Sunni) አንዴም አይነት ትምህርት መቀበሌ አይፇቀዴም” በማሇት መሌሰዋሌ፡፡ ሙለውን ጥቄና መሌስ ከሚከተሇው አዴራሻ ማየት ትችሊሊችሁ፡፡ http://qa.sunnipath.com/issue_view.asp?HD=7&ID=12879&CATE=1 5. እኚሁ እስሊማዊ ምሁር በአህባሽ ሊይ የሰጧቸውን ሌዩ ሌዩ ፇትዋዎች ሇማንበብ የሚከተሇውን የዌብሳይት አዴራሻ ይክፇቱ፡፡

http://groups.google.com/group/soc.religion.islam/browse_thread/thread/726707766da1d1ce/f10a69559ba994dc?lnk=gst&q=Al-Ahbash#

136

6. አህባሾች የፉቂህ መዛሀባቸው “ሻፉዑይ” እንዯሆነ ዯጋግመው ያወራለ፡፡ አቂዲን የሚያስተምሩት በኢማም አቡሌ ሀሰን አሌ-አሽዏሪ መንገዴ እንዯሆነም ይጽፊለ፡፡ በዒሇም ሪያ ያለትና የሻፉዑን መዛሀብና የአሽዒሪን የአቂዲ ትምህርት የሚቀበለ ሙስሉሞች ግን አህባሽ የጥመትና የኑፊቄ ቡዴን እንዯሆነ በአንዴ ዴምጽ ይናገራለ፡፡ በሺዎች የሚቆጠሩ ሙስሉሞች ስሇ አህባሽ ያዯረጉትን የኢንተርኔት ውይይት ከሚከተለት ሁሇት ዌብሳይቶች ማየት ትችሊሊችሁ፡፡ a.) http://www.sunniforum.com/forum/showthread.php?2953-ANSWERED-Who-are-the-habashis-%28al-ahbash%29 b.) http://www.marifah.net/forums/topic/2774-sheikh-abdullah-al-harari-and-the-ahbash/ 7. አህባሾች ከሺዒ ቡዴኖች ጋር እንዲማይስማሙ ከዘህ ቀዯም ተናግሬ ነበር፡፡ ማስረጃ ከፇሇጋችሁ አህባሽ በዒሇም ሪያ ከታወቀውና “ሂዛቡሊህ” ከተሰኘው የሺአ ቡዴን ጋር ባሇፇው አመት በቤይሩት ጎዲና ሊይ ያዯረጉትን ውጊያ ከሚከተሇው ዴረ-ገጽ ተመሌከቱ፡፡ http://www.dailystar.com.lb/News/Politics/Aug/25/3-killed-in-clashes-between--Hizbullah-Ahbash-elements.ashx#axzz1XS1rEWeY፡108

አሔመዱን ጀበሌ

የካቲት 2004

ተፇጸመ

108 ኡባህ አብደሰሊም ሰኢዴ፣ አህባሽ ማን ነው? ምንዴነው?፣ ገጽ 51-53