This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
’Α λλά αν ο ί ανώ τεροι υπηρεσιακοί παράγοντες ε ίχον τήν καλλίτερον γνώ μην δ ι ’ αυτόν, τό πλήθος τώ ν μαθητών του δέν τόν ξεχνά κα ί δέν τόν ξεχνούσε ά ντιμ ετω πίζοντάς τον όντας πλέον σ υνταξιούχος μέ σεβασμόν βαθυτάτην έκτίμησιν κα ί άγάπην.
Θεωρώ τό δεύτερον ότι ε ίνα ι τό πλέον ουσιαστικόν, όταν ή κο ινω νία , ο ί μαθητές του, άνδρες κα ί γυνα ίκες τής Λ εβαδείας τόν ατένιζαν μέ αυτήν τήν ανεκδήλωτη αγάπη.
Ό Ε ύθύμ ιος Δάλκας πέραν τής δημιουργικής του δραστηριότητος καί τής πλούσιας κο ινω νικής του προσφ οράς, αγαπούσε τήν π α τρ ίδα του τήν Λ εβάδεια, τά περ ίχω ρά της, τήν περ ιοχήν της π ερ ιγράφ οντάς την εις τά έργα του.
Πόλη τής Β οιω τίας, άπό τ ίς άρχαιότερες καί ισχυρότερες, πού πήρε τό όνομά της άπό τό γ ιό τοΰ μυθικού βασιλέα Μ ινύα, τόν Ό ρχομενό. Οί κάτοικοί του, ο ί Μ ινύες, πανάρχαιος λαός, εγκαταστάθηκαν στήν περιοχή, προερχόμενοι άπό τή Μ ικρά Ά σ ία , άνέπτυξαν δε σπουδαίο εμπόριο καί κατέστησαν τήν πόλη τους τόσο ισχυρή, ώστε ό "Ομηρος τή συνέκρινε μέ τ ίς Θήβες τής Α ίγύπτου. Χαρακτηριστικά τής ισχύος καί προόδου τών Μ ινυών είναι τά μεγάλα τεχνικά έργα, λείψανα τών οποίω ν σώ ζονται καί σήμερα, πού χρησίμευαν γ ιά τή διαρκή αποχέτευση τώ ν ύδάτω ν τής Κ ωπάίδας. Κ ατά τόν Τ ρω ικό πόλεμο, ο ί Ό ρχομένιο ι έκστράτευσαν μέ τούς ’Α χαιούς, μετέχοντας στήν εκστρατεία μέ τρ ιάντα πλοία, ύπό τούς Ά σκάλαφο κα ί Ίάλμενο. Κ ατά τούς μεταγενέστερους ιστορικούς χρόνους, ό Ό ρχομενός άποτελούσε μία άπό τίς πόλεις τής Βοιωτικής όμοσπονδίας. Τό 367 π.Χ ., καταστράφηκε όλοσχερώς άπό τούς Θηβαίους, ο ί όποιο ι σκότωσαν όλους τούς άνδρες καί εξανδραπόδισαν τ ίς γυναίκες καί τά πα ιδιά . Μ ετά άπό λίγες δεκαετίες, οί βασιλείς τής Μ ακεδονίας ξα νάχτισαν τήν πόλη, πού, όμως, δέν μπόρεσε νά άνακτήσει τήν παλα ιά αίγλη της.
Η ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΟΡΧΟΜΕΝΟΥ ΜΙΝΥΑΣ, ΜΙΝΥΑΔΕΣ, ΜΙΝΥΕΣ
Ό Ά λ μ ο ς, πού κληρονόμησε τή βασιλεία τοΰ Ό ρχομενοΰ άπό τόν παλαιό καί άκληρο βασιλιά Ετεοκλή, είχε δύο θυγατέρες, τή Χρύση καί τή Χρυσογένεια. Ή πρώτη άπό αύτές ζευγαρώθηκε μέ τόν ’ Αρη καί έκανε γυιό τόν Φλεγύα, όπω ς είδαμε. Ή άλλη κόρη τοΰ Ά λμ ου , ή Χρυσογένεια, έσμιξε μέ τόν Π οσειδώνα κ ι έφερε στόν κόσμο τόν Χρύση. Ό Χρύσης έγινε πατέρας τοΰ Μ ινύα, πού άναδείχτηκε ό πρώ τος άπό τούς Μ ινύες, μιά ξακουσμένη φυλή τής Β οιω τίας, πού ο ί στερνοί βλαστοί της βρίσκονταν άργότερα σέ πολλά μέρη, όπω ς στήν Ίω λ κό , στή Λήμνο, στήν ’Ιω νία , στή Λ ακω νία , στή Θήρα καί στήν Κυρήνη. Ό Μ ινύας άπόχτησε πλοΰτο καί δόξα, καί ή χώ ρα του έγινε μεγάλη καί εύτυχισμένη, έτσι πού ό κόσμος τή θαύμαζε καί τή μακάριζε.Α πόχτησε άκόμα ό Μ ινύας τρεις κόρες κι ένα μοναχογιό , τόν Ό ρ χο μ ενό . Α υτός ό Ό ρ χο μ ενό ς έδωσε τό όνομά του στόν τόπο, πού ώς τότε τόν έλεγαν ’Α νδρηίδα, άπό τόν Ά νδρ έα , τόν πρώ το οικιστή του, πού ήταν ό πατέρας τοΰ παλαιοΰ
Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΜΙΝΩΑΛείψανα τού τάφου τοΰ Μίνωα, τοϋ γενάρχη τών πρώτων κατοίκων
τοϋ Βοιωτικοΰ Όρχομενοΰ, τών Μινυών. ’Ανάγεται στά 1600 περίπου π.Χ. Κατά τόν Παυσανία (Βοιωτικά, Λ Η ' , 38), «ό Θησαυρός τοϋ Μινύα, πού είναι κτίσμα θαυμαστό καί άπό κανένα άλλο κατώτερο μέσα στήν Ελλάδα ή άλλου, έχει ο’ικοδομηθεΐ ώς εξής: είναι λίθινος, κυκλικού σχήματος καί όχι ύπερολικά οξυκόρυφος. Ό λίθος τής κορυφής λένε πώς εξασφαλίζει τή συνοχή σέ ολόκληρο τό οικοδόμημα» (μτφρ. Ν. Παπαχατζής, Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησι,ς, έκδ. ’Εκδοτικής ’Αθηνών.
Συλλογή ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΛΕΒΑΔΕΙΑΣ
καί άκληρου βασιλιά Ετεοκλή. Τόση ήταν ή φήμη τής γενιάς τοΰ Μ ινύα, πού καί μεγάλοι βασιλιάδες γύρευαν νύφη άπό τόν Ό ρχομενό. Έ τ σ ι καί ό Νηλέας, ό βασιλιάς τής Πύλου, πήρε γυναίκα τήν κόρη τοΰ Ά μ φ ίονα καί τής Νιόβης, τή Χ λω ρίδα, πού έγινε μητέρα τού Νέστορα (σ. 224). Κ αί γιά τή μητέρα τοΰ Ίάσονα, τοΰ άρχηγοΰ τής Ά ργοναυτικής Εκστρατείας, έλεγαν πώ ς κρατούσε άπό τή γενιά τοΰ Μινύα.
Ο ί κόρες τοΰ Μ ινύα, εϊτε γ ιατί ήταν άφοσιωμένες στό νοικοκυριό τους εϊτε γ ιατί άγαποΰσαν πολύ τούς άντρες τους, δέν ήθελαν νά μποΰν στήν άκολουθία τοΰ Διονύσου. Έ τσ ι, άπασχολημένες τόν περισσότερο καιρό μέ τόν άργαλειό, έμεναν στό σπίτι καί κακολογούσαν τίς άλλες γυναίκες πού, ξεμυαλισμένες μέ τήν οργιαστική λατρεία αυτού τοΰ θεοΰ, ξεπόρτιζαν κάθε τόσο κ ι έπαιρναν τά βουνά καί τά λαγκάδια. "Ομως ό Δ ιόνυσος οργίστηκε μέ τίς κόρες τού Μ ινύα. Γ ι’ αυτό, μιά φορά πού αύτές έμειναν ήσυχες στό σπίτι τους, τήν ώρα πού όλες ο ί άλλες γυναίκες γιόρταζαν τόν Διόνυσο, παρουσιάστηκε μπροστά τους ό ίδ ιο ς ό θεός, μεταμορφωμένος σε κοπέλα, καί τ ίς παρακίνησε νά μή λείψουν άπό τή γ ιορτή. Αύτές όμως δέν έδωσαν σημασία. Τότε ό Δ ιόνυσος μεταμορφώθηκε σέ ταύρο, σέ λιοντάρι, σέ τίγρη, φ ίδ ια κουλουριάστηκαν στούς άργαλειούς, φυλλώματα άπό άμπέλια καί κισσό άπλώθηκαν άποπάνω τους, κ ι άπό τή στέγη άρχισε νά στάζει μέλι καί γάλα καί κρασί. Τότε ο ί κόρες τοΰ Μ ινύα τρελάθηκαν. Πάνω στήν παραφορά τους, άρπαξαν μιανής τό πα ιδ ί καί, νομίζοντας πώ ς είναι έλαφάκι, τό κατασπάραξαν. Ύ στερα άφησαν τά σπίτια τους καί κατέφυγαν στά βουνά. Έ κεΐ τίς βρήκε ό Έ ρμης, τίς σπλαχνίστηκε, τίς άγγιξε μέ τό χρυσό ραβδί του καί τίς μεταμόρφωσε σέ νυχτοπούλια: τή μιά σέ νυχτερίδα, τήν άλλη σέ κουκουβάγια καί τήν τρίτη σέ κουρούνα.
Α π ό τίς κόρες τοΰ Μ ινύα, έλεγαν άργότερα, κρατούσαν οί π ιό ξακουσμένοι άπό τούς ’Αργοναύτες. Ό γ ιός όμως τοΰ Μ ινύα, ό Ό ρχομενός, δέν άφησε παιδιά . Έ τσ ι ή βασιλεία πέρασε στά χέρια τοΰ Κλύμενου, πού ήταν έγγονός τοΰ Φρίξου. Ό Κλύμενος άπέκτησε δύο γιούς, τόν Έ ργίνο καί τόν Α ζέα. Τόν Κλύμενο, όπω ς είδαμε (σ. 98), τόν σκότωσαν οί Θηβαίοι. Έ τ σ ι ό πρώ τος γ ιός του, ό Έ ργίνος, έχοντας άπό τόν πατέρα του ευχή καί κατάρα νά πάρει έκδίκηση γιά τό θάνατό του, κίνησε πόλεμο κατά τής Θήβας καί τήν άνάγκασε σέ ύποτέλεια. Ή δύναμη τοΰ Ό ρχομενοΰ στά χρόνια τοΰ Έ ργίνου ήταν μεγάλη. Ό Έ ργίνος άπέκτησε καί δύο γιούς, τόν Τροφώνιο καί τόν ’Αγαμήδη, πού έγιναν ξακουστοί μέ τήν τέχνη τους νά χτίζουν ναούς, παλάτια καί άλλα θαυμαστά έργα (βλ. π ιό κάτω). Ή ύπεροχή τοΰ Ό ρχομενοΰ άπέναντι στή Θήβα πήρε τέλος όταν άντρώθηκε ό ’Ηρακλής, πού πέτυχε μέ πόλεμο νά ελευθερώσει τήν πατρίδα του. Τότε σκοτώθηκε ό Έ ργίνος σέ μάχη μέ τούς Θηβαίους, πού είχαν άρχηγό τόν ’Ηρακλή. Ό άλλος γ ιός τοΰ Κλύμενου, ό άδελφός τοΰ Έ ργίνου , ό Ά ζέας, είχε γιά τόν Ά κ το ρ α . Αύτός πάλι άφησε μιά κόρη, τήν Ά στυόχη, πού όταν έσμιξε μέ τόν Ά ρ η , έφερε στόν κόσμο δύο γιούς, τόν Ά σκάλαφο κα ί τόν Ίάλμενο. Ό Ά κάλα φ ος καί ό Ίάλμενος οδήγησαν τούς Ό ρχομένιους στόν Τ ρω ικό Πόλεμο, μέ μιά δύναμη άπό 30 καράβια. ’Αργότερα άλλοι άπό τούος Μ ινύες πήγαν μαζί μέ τούς γιούς τοΰ Κ όδρου καί εγκαταστάθηκαν στήν ’Ιωνία καί άλλοι, διωγμένοι άπό τή Λήμνο, όπου τούς είχαν σπείρει οί ’Αργοναύτες στό πέρασμά τους, κατέληξαν στή Λ ακωνία κι άπό έκεΐ μοιράστηκαν σέ νέες πατρίδες, στήν ’Α χαΐα καί στήν ’Ή λιδα, στή Θήβα καί άπό έκεΐ στήν Κυρήνη.
ΤΡΟΦΩΝΙΟΣ ΚΑΙ ΑΓΑΜΗΔΗΣΌ Τ ροφ ώ νιος καί ό Ά γαμήδης ήταν π α ιδ ιά τοΰ Έ ργίνου , τοΰ βασιλιά τώ ν Μ ινύων.
Ή τ α ν σπουδαίο ι αρχιτέκτονες καί ή φήμη τους είχε άπλιοθεΐ σ ’ όλη τήν Ε λλ ά δα . Έ χ τ ιζ α ν ναούς, όπω ς τοΰ Π οσειδώ να στήν ’Α ρκαδία, κα ί σπ ίτια , όπω ς τής ’Αλκμήνης στή Θήβα, καί άλλα. "Οταν ό Ά π ό λλω να ς ήθελε νά φ τιάξει τό ναό του στούς Δελφούς, τούς έδωσε πα ρ α γ
Συλλογή ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΛΕΒΑΔΕΙΑΣ
γελία νά τόν χτίσουν άφοΰ ό Ιδ ιο ς χάραξε τά θεμέλια. Τά δύο άδέλφια πού έχτισαν τό ναό κα ί μετά τού ζήτησαν νά πληρω θούν γ ιά τόν κόπο τους. Δέν τοΰ ζήτησαν κάτι τό συγκεκριμένο, άλλά αύτό πού θά ήταν τό καλύτερο γ ιά τούς ανθρώ πους. Ό Α π ό λλω να ς ύποσχέ- θηκε νά τούς πληρώσει σέ εφτά ήμέρες κα ί αύτο ί έπρεπε ώ ς τότε νά περιμένουν τρώ γοντας καί π ίνοντα ς. Τά δύο αδέλφια έκαναν όπω ς τούς είπε ό Θεός. Τήν έβδομη μέρα, έπεσαν νά κοιμηθούν καί δέν ξαναξύπνησαν. Ό Α π ό λλω να ς τούς είχε χαρίσει έναν εύτυχισμένο θάνατο.
ΦΛΕΓΥΑΣ ΚΑΙ ΦΛΕΓΥΕΣΌ Φλεγύας ήταν γ ιός τοΰ "Αρη καί τής Χρύσης, τής κόρης τοΰ Ά λ μ ο υ (άλλοι έλεγαν τής
Δωτίδας) καί πατέρας τής Κ ορωνίδας, πού γέννησε τόν Α σκληπιό άπό τήν ένωσή της μέ τόν Α πόλλω να. Γιά τόν Φλεγύα πίστευαν πώ ς ήταν καί πατέρας ή άδελφός τοΰ Ίξίονα .
"Οταν ό περίφημος βασιλιάς τοΰ Ό ρχομενοΰ Ε τεοκλής πέθανε άκληρος, ή βασιλεία πέρασε στό γένος τοΰ Ά λ μ ο υ , τοΰ γιοΰ τού Σίσυφου, πού κυβερνούσε ένα μέρος άπό τήν έπι- κράτεια τοΰ Ετεοκλή. Ε π ειδή ό Ά λ μ ο ς δέν είχε γιούς, άνέβηκε στό θρόνο ό έγγονός του ό Φλεγύας. Ό Φλεγύας έχτισε στή Βοιωτία τήν πόλη Φλεγύα καί μάζεψε γύρω του τούς π ιό άντρειωμένους "Ελληνες, πού άπό τόν άρχηγό τους ειπώθηκαν Φλεγύες.
Ό Φλεγύας καί ό στρατός του, μεθυσμένοι άπό τή δύναμή τους, άδικοι και παράνομοι, άψηφώντας τό θυμό τώ ν θεών, άφοΰ πρώ τα βασάνισαν τούς γείτονές τους γύρω άπό τή λίμνη τής Κ ωπάΐδας, αρπάζοντας τά ζώα καί τά γεννήματά τους, άρχισαν νά άπειλοΰν καί τή Θήβα. Μ προστά στόν κ ίνδυνο αύτόν άποφάσισαν ό Α μ φ ίονα ς καί ό Ζήθος νά χτίσουν τά τείχη τής πόλης. Α ργότερα όμως, όταν τά δύο άδέλφια είχαν π ιά πεθάνει, ο ί Φλεγύες μέ βασιλιά τόν Εύρύμαχο κατόρθωσαν νά πατήσουν τή Θήβα καί νά τή λεηλατήσουν. Α π ό τότε ή Θήβα έμεινε έρημη, ώσπου ήρθε ό Κ άδμος καί τήν ξανάχτισε.
Ή άσέβεια τών Φλεγύων ήταν τόση, ώστε κάποτε άποφάσισαν νά έκστρατεύσουν στούς Δελφούς, γ ιά ν ’ άρπάξουν τά πλούτη τοΰ ίεροΰ, ή καί γ ιατί ό Φλεγύας ήθελε νά εκδικηθεί τόν Α πόλλω να πού τού είχε σκοτώσει τή θυγατέρα (βλ. τόμ. 2, Α σκληπιός). Στήν άρχή πολέμησαν καί σκότωσαν τό μάντη καί ποιητή Φ ιλάμμονα καί τόν λίγο, μά έκλεκτό, στρατό του - πού είχαν έρθει άπό τό Ά ρ γ ο ς γ ιά νά ύπερασπίσουν τό μαντείο - , έβαλαν μάλιστα καί φωτιά στό να ό - έπειτα όμως μπήκε στή μέση ό ίδ ιο ς ό θεός καί τούς εξόντωσε μέ κεραυνούς άπα- νω τούς καί μέ σεισμούς δυνατούς πρώτα, μέ θανατικό έπειτα. Οί λίγοι πού γλίτωσαν έμειναν στή Φωκίδα.
Κ αί στήν Πελοπόννησο ιστορούσαν γιά τίς άρπακτικές διαθέσεις τοΰ Φλεγύα. Σχεδίαζε, έλεγαν, νά κάνει έπιδρομή στά μέρη τους, γ ιατί είχε άκουστά γ ιά τά πολλά τους πλούτη, ήθελε όμως πρώ τα νά έξακριβώσει πόσο πολλοί ήταν οί κάτοικοι καί άν θά είχαν τή δύναμη νά τού άντισταθοΰν. Πήρε λο ιπόν τήν κόρη του τήν Κ ορωνίδα καί ήρθε στήν Α ργολ ίδα , τάχα σάν άπλός έπισκέπτης. Ή κόρη όμως έκρυβε στά σπλάχνα της έναν γιό άπό τόν Α πόλλω να καί όταν ήρθε ή ώρα της, γέννησε τόν Α σκληπιό. Ε π ειδή φοβόταν τόν πατέρα της, άφήκε τό νεογέννητο πλάσμα σ ’ ένα βουνό τής Έ π ιδα υρ ία ς, όπου τό βύζαξε μιά γίδα. Ή έκστρατεία τοΰ Φλεγύα στήν Πελοπόννησο δέν φαίνεται νά πραγματώθηκε· μιά φορά, ή παράδοση δέν μάς είχε διασώσει καμία σχετική μαρτυρία.
CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
έκδ. Ελληνικά Γράμματα
Συλλογή ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΛΕΒΑΔΕΙΑΣ
ΠΟΛΥΧΡΟΝΗ Κ. ΕΝΕΠΕΚΙΔΗ ’Από τό βιβλίο του “ΑΘΗΝΑΪΚΑ - ΑΊΤΙΚΟΒΟΙΩΤΙΚΑ - ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΑΚΑ” Έκδ. ΩΚΕΑΝΙΔΑ
ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΟΠΩΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ
ΚΑΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ*Στή γερμανόφωνη περιηγητική φ ιλολογία τοΰ 19ου αιώ να κάνει εντύπωση τό γεγονός ότι
ελάχισ το ι ά ρχα ιολόγο ι, ισ τορ ικο ί ερευνητές κα ί λόγ ιο ι ή κα ί α π λο ί τα ξ ιδ ιώ τες άποφ ασ ί- ζουν, όταν βρίσκονται στήν ’Αθήνα ή στούς Δελφούς, νά έπισκεφθοΰν ή νά ερευνήσουν καί τίς πανάρχα ιες πολιτείες τής Β οιω τίας. Οί λόγοι είνα ι τεχνικοί καί πρέπει νά άναζητηθοΰν φ υσικά στήν άνυπαρξία άμαξιτώ ν δρόμω ν κα ί κατάλληλων ξενώ νω ν, έπειτα στίς επικ ίνδυνες ελώδεις περιοχές καί στίς όχ ι σπάνιες ληστρικές επιθέσεις πού τ ίς εύνοοΰσε καί ή γεωλογική διαμόρφωση τοΰ εδάφους. Ή Βοιω τία ώς terra incognita!
Σ ’ ένα αύστριακό σχολικό βιβλίο γεω γραφίας πού είχε ένταχθεΐ «κατά τρόπο πού νά δ ια βάζεται εύχάριστα κα ί όχ ι βαρετά», ό πω ς τον ίζετα ι ήδη στό εξώφυλλό του - τό βιβλίο έχει έκδοθεΐ τό 1743 στό Salzburg, έχει 432 σελίδες, πολλούς χάρτες καί εύρετήριο πόλεω ν - , δ ια βάζουμε στή σελίδα 363 μεταξύ άλλων: «Στήν εποχή μας επικρατεί σ ’ όλη τήν Ε λ λ ά δα βαθύτατη σιω πή (altum silentium), γ ι ’ αύτό κα ί άφήνουμε τή νεολαία μας ν ’ άσχολειτα ι μόνο μέ τούς 'Έλληνες ποιητές», εννοεί όχ ι μέ τ ίς σημερινές συνθήκες στήν Ε λλ ά δα . Κ ι άμέσως π α ρακάτω: «Στήν έποχή μας ή πόλη τής Λ ειβαδιάς καί τοΰ Λ επάντο έχουν καλή φήμη. ’Αλλά ή αύταρχική ’Αθήνα πού τή λένε σήμερα Setines καί ή περήφανη Θήβα μέ τό τω ρινό της όνομα Stives έχουν γ ίνε ι άγνώ ριστες. Fuimus Troes - κα ί δ ιηγώ ντας τα νά κλα ΐς. Ά φ α ν τ ο ς κα ί ό να ό ς σ τούς Δ ελφ ούς, στέρεψε κ α ί ή Κ α σ τα λ ία πηγή, τώ ν π ο ιη τά δ ω ν τό ά θά να το νερό». Έ τ σ ι έπρεπε ν ’ άπαντήσουν ο ί νεαροί σ υμπατρ ιώ τες τοΰ M ozart (πού γεννήθηκε τό 1756, δηλαδή 13 χρόνια μετά τήν έκδοση τοΰ σχολικοΰ αύτοΰ βιβλίου μέ τ ίς ερωτήσεις καί τ ίς έτοιμες άπαντήσεις γιά τούς μαθητές - καί δέν άποκλείεται καθόλου νά τό πρόφτασε κ ι ό ίδ ιο ς ό μουσουργός). Καί στό ερώτημα: «Καί πο ιά είναι ή όγδοη χώρα τής εύρωπαϊκής Τουρκίας κάτω άπό τή δεξιά όχθη τοΰ Δούναβη;» ίσ ω ς ν ’ άναμάσησε ό μεγαλοφυής μαθητής τήν έτοιμη άπάντηση τοΰ τυφλοσούρτη: «Ή Λειβαδιά, παλαιότερα Ά χα ΐα , δηλαδή ή κυρίω ς Ε λλ ά δα πού συμπεριλαμβάνει τήν ’Αττική, τή Βοιωτία κ.τ.λ.».
Ά νά φ ερα σάν εισαγωγή τό παραπάνω άπόσπασμα άπό τό σχολικό βιβλίο τοΰ Salzburg όχι μόνο γιά τήν άφέλειά του, πού καί αύτή εΐναι κληρονομημένη, δηλαδή ξεσηκωμένη άπό άλλα σχετικά έγχειρίδια γεω γραφίας τής κεντρικής καί δυτικής γερμανόφω νης Ευρώπης, άλλά καί έπειδή είνα ι χαρακτηριστική γ ιά τήν άγνοια πού κυριαρχούσε κ α θ’ όλο τόν 18ο αιώνα στή Γερμανία ώ ς πρός τή ζωή γενικά στίς ελληνικές πόλεις. Έ λ ε ιπ α ν γ ιά τή συγγραφή καλών γεω γραφικών βιβλίων ο ί άμεσες πηγές, ο ί έπιτόπιες έρευνες, ο ί επιστημονικές άπο- στολές καί οί άξιόπιστοι μάρτυρες αύτοψίας καί αύτηκόίας - όλα αυτά πού διέθεταν οί Ά γ γ λ ο ι καί ο ί Γάλλοι ήδη άπό τόν 16ο αιώνα. Ή Γερμανία, κατακερματισμένη σέ κρατίδια μέ άντιμαχόμενα συμφέροντα ώς τόν 19ο αιώνα, περιορίζετα ι στό νά μεταφράζει τά καλά βιβλία τής ξένης περιηγητικής φ ιλολογίας στίς ελληνικές χώρες καί κυρίω ς τή Μ ικρά ’Ασία. Οί Γερμανοί άφήνουν, θά έλεγε κανείς, τούς ’Αγγλογάλλους νά κάνουν τά επικίνδυνα καί πολυέξοδα ταξίδ ια τής μακρινής εκείνης έποχής καί περιμένουν τρόπον τινά μέ άγω νία νά δημοσιευθοΰν τά άποτελέσματα γιά νά τά μεταφράσουν άμέσως, κάποτε ταυτόχρονα μάλιστα μέ τήν έκδοση τοΰ πρωτοτύπου. Έ τ σ ι μεταφράζουν άπληστα τόν Chandler, τόν Weeler, τόν Spon, τόν Tournefort, τόν Tavernier, τόν Beaujour καί τούς άλλους γνωστούς καί λιγότε-
Μέ τήν ειρήνη τοΰ 387 π.Χ. ή Σπάρτη ξανακέρδισε την ήγεμονικήτης θέση στην Ελλάδα. Είχε χάσει όμως τήν πρώτη δύναμή της, καί χαρακτηριστικό είναι ότι, γιά νά άποτρέψει τή δημιουργία μιας όμοσπονδίας τών χαλκιδικών πόλεων μέ επικεφαλής τήν Ό λυνθο, γεγονός πού παραβίαζε τούς όρους τής ειρήνης, χρειάστηκε νά κάνει αλλεπάλληλες εκστρατείες 5 χρόνια συνεχώς.
Ή ενέργεια αυτή προκάλεσε πολλές διαμαρτυρίες τών ελληνικών πόλεων εναντίον τών Σπαρτιατών. Οί τελευταίοι όμως άρκέστηκαν νά άντικαταστήσουν τό Φοιβίδα, ενώ άντίθετα καταδίκασαν σέ θάνατο τόν ηγέτη τών δημοκρατικών Θηβαίων Ίσμηνία.
Τό ολιγαρχικό καθεστώς δέ διατηρήθηκε πολύ στή Θήβα. Τό 379 π.Χ. εφτά Θηβαίοι πολιτικοί φυγάδες ήρθαν κρυφά άπό τήν ’Αθήνα στή Θήβα καί, σέ συνεργασία μέ δημοκρατικούς μέσα άπό τήν πόλη, κατόρθωσαν νά σκοτώσουν τούς ολιγαρχικούς άρχοντες. Ό λαός οπλίστηκε καί πολιόρκησε μέ τή βοήθεια τών ’Αθηναίων τή σπαρτιατική φρουρά, πού τελικά έγκατέλειψε τήν πόλη ύστερα άπό συμφωνία. Στά χρόνια πού άκολούθησαν ώς τό376 π.Χ. οί Σπαρτιάτες έκαναν πολλές εισβολές στή Βοιωτία, άλλά αποκρούονταν κάθε φορά άπό τούς Θηβαίους καί τούς ’Αθηναίους, πού είχαν συμμαχήσει.
Σημαντικό γεγονός ήταν καί ή ίδρυση τής Β ' ’Αθηναϊκής συμμαχίας τό 377 π.Χ. Σκοπός τής συμμαχίας ήταν νά άποτρέψει τίς σπαρτιατικές επεμβάσεις στίς ελληνικές πόλεις καί νά συμβάλει στή διατήρηση τής «Ειρήνης τοΰ βασιλέως». Τά μέλη της διατηρούσαν τήν αυτονομία τους καί ήταν άπαλλαγμένα άπό τήν καταβολή φόρου. Ό άριθμός τους έφτασε τελικά τά 70.
Γιά νά σταματήσουν τό δυνάμωμα τής ’Αθήνας, οί Σπαρτιάτες καί οί σύμμαχοί τους αποφάσισαν νά τήν άποκλείσουν άπό τή θάλασσα. Ή προσπάθειά τους όμως αύτή άπέτυχε, όταν ό στόλος τους νικήθηκε άπό τόν άθηναϊκό στή Νάξο (376 π.Χ.).
Τ ό 375 π.Χ. άθηναϊκά πλοία μέ τό στρατηγό Τιμόθεο, καί ύστερα άπό αίτημα τών Θηβαίων, κινήθηκαν στά παράλια τής Πελοποννήσου καί ματαίωσαν έτσι τή σπαρτιατική εισβολή στή Βοιωτία γιά τό χρόνο εκείνο. Οί Θηβαίοι βρήκαν τότε τήν ευκαιρία νά κυριαρχήσουν σ ’ όλη τή Βοιωτία καί νά βάλουν τίς βάσεις τής ήγεμονίας τους, καί στή συνέχεια έκαναν εισβολή στή Φωκίδα. Οί Φωκεις ζήτησαν τή βοήθεια τής Σπάρτης, πού έστειλε δικό της καί συμμαχικό στρατό μέ επικεφαλής τό βασιλιά Κλεόμβροτο. συνέχεια στή σελ. 430
συνέχεια άπό τή σελ. 427ρο γνωστούς περιηγητές καί έρευνητές τοΰ ελληνικού χώρου. Ό 18ος α ιώ νας είνα ι γ ιά τούς Γερμανούς αιώ νας μεταφράσεων, χω ρίς νά λείπουν φυσικά, ήδη άπό τήν ’Αναγέννηση καί π ρ ίν άκόμη, ο ί άνοργάνω τοι καί τυχα ίο ι εκείνοι άπό τούς γερμανικούς χώ ρους ταξιδιώ τες πού πήγαιναν κυρίω ς σάν προσκυνητές στούς Α γ ίο υ ς Τόπους, έπιαναν καί στά ελληνικά νησιά τοΰ Ίονίου , τοΰ Α ιγαίου καί τοΰ ’Α ρχιπελάγους, περιδιάβαζαν γ ιά μερικές μέρες ή καί ώρες στίς άρχαιότητες, παρατηροΰσαν έπιπόλαια τή ζωή τώ ν κατοίκων, τά ήθη καί τά έθιμά τους, άκόμη καί τή διάλεκτό τους καί τά έβαζαν κι αυτά περιθω ριακά στίς πλατιές, επίμονες περιγραφές τώ ν 'Α γίω ν Τόπω ν πού ήταν καί ό κύριος στόχος τους. Μ όλις στίς άρχές τοΰ 19ου αιώ να άρχίζει ή συστηματική περιήγηση τοΰ ελληνικού χώρου άπό τούς Γερμανούς λογίους, στούς όποιους συμπεριλαμβάνουμε φυσικά λόγω γλώσσας κα ί τούς Α ύστριακούς καί τούς Ελβετούς.
Συλλογή ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΛΕΒΑΔΕΙΑΣ
Ή ηγεμονία τής Θήβας (371-362 π.Χ.)Ή ηγεμονία τής Θήβας, πού άρχισε μετά τή μάχη στά Λεύκτρα, είναι ουσιαστικά δημιούργημα
δύο άντρων, τοΰ ’Επαμεινώνδα καί τοΰ Πελοπίδα. Αυτοί θεμελίωσαν τό μεγαλείο καί τή δύναμη τής πατρίδας τους, γ ι’ αύτό ή θηβαϊκή ήγεμονία έζησε όσο εζησαν καί οί δημιουργοί της.
Μιά άπό τίς σοβαρές συνέπειες τής ήττας τών Σπαρτιατών στά Λεύκτρα ήταν καί ή εξάρθρωση τής Πελοποννησιακής συμμαχίας. Τήν άρχή έκαναν οί ’Αρκάδες, πού μέ πρωτοβουλία τής Μαντεινίας άρχισαν νά οργανώνουν ομοσπονδία καί κάλεσαν σέ βοήθεια τούς Θηβαίους. Τό χειμώνα τοΰ 370 π.Χ. ό ’Επαμεινώνδας πραγματοποίησε τήν πρώτη εισβολή του στήν Πελοπόννησο μέ επιβλητική στρατιωτική δύναμη, στήν όποία ήρθαν νά προστεθούν οί ’Αρκάδες καί δυνάμεις άπό πολλές άλλες γειτονικές πόλεις. Ό Θηβαίος στρατηγός λεηλατώντας τή Λακωνική πέρασε έξω από τήν περίτρομη Σπάρτη καί έφτασε ώς τό Γύθειο. Στή συνέχεια οργάνωσε τό κοινόν τών !Αρκάδων μέ πρωτεύουσα τή Μεγαλόπολη, καθώς καί ένα άνεξάρτητο άπό τή Σπάρτη μεσσηνιακό κράτος μέ πρωτεύουσα τή Μεσσήνη. Οί Σπαρτιάτες βρέθηκαν σέ πολύ δύσκολη θέση καί ζήτησαν τή βοήθεια τών ’Αθηναίων, μέ τούς όποιους είχαν κλείσει συμμαχία.
’Ενώ αύτά συνέβαιναν στήν Πελοπόννησο, ό άλλος Θηβαίος στρατηγός, ό Πελοπίδας, έκστρά- τευσε στή Θεσσαλία καί τήν προσάρτησε στή θηβαϊκή συμμαχία, άφοΰ νίκησε τόν τύραννο τών Φερών ’Αλέξανδρο. Στή συνέχεια άνάγκασε τό βασιλιά τής Μακεδονίας ’Αλέξανδρο Β ' νά γίνει υπήκοος τού βοιωτικοΰ κοινού καί πήρε όμήρους 30 εύγενεΐς Μακεδόνες γιά εγγύηση. Άνάμεσά τους ήταν καί ό νεώτερος άδερφός τοΰ βασιλιά τής Μακεδονίας, ό Φίλιππος (369 π.Χ.).
Τό 369 π.Χ. ό ’Επαμεινώνδας κατέβηκε γιά δεύτερη φορά στήν Πελοπόννησο καί παρά τίς προσπάθειες Σπαρτιατών καί ’Αθηναίων λεηλάτησε τήν περιοχή τής Έπιδαύρου καί τής Κορινθίας.
Γιά νά μπορέσουν νά εδραιώσουν καί νά ένισχύσουν τήν ήγεμονία τους οί Θηβαίοι, εκτός άπό τίς στρατιωτικές επιχειρήσεις πού έκαναν, επιχείρησαν νά κερδίσουν τήν εύνοια τοΰΠέρση βασιλιά καί νά εξασφαλίσουν τήν ύποστήριξή του. Τό 368 π.Χ. λοιπόν ό Πελοπίδας επικεφαλής θηβαϊκής άντιπροσωπείας πήρε κι αύτός τό δρόμο γιά τά Σοΰσα, όπου είχαν συγκεντρωθεί πρεσβευτές καί άπό άλλες ελληνικές πόλεις μέ τόν ϊδιο σκοπό. Τελικά οί Θηβαίοι κατόρθωσαν νά ύπογράψουν μιά συμφωνία μέ τόν Αρταξέρξη. Καμιά όμως άπό τίς άλλες ελληνικές πόλεις δέν τήν άναγνώρισε καί αύτό ήταν μιά σοβαρή διπλωματική άποτυχία γιά τή Θήβα.
Τό 369 π.Χ. ό ’Επαμεινώνδας έκανε μιά τρίτη εισβολή στήν Πελοπόννησο καί υποχρέωσε τίς πόλεις τής Ά χαΐας νά ένταχθοΰν στή θηβαϊκή συμμαχία.
Ή Θήβα είχε φτάσει π ιά στό κορύφωμα τής δύναμής της. Ή κυριαρχία της απλωνόταν στή Μακεδονία, στή Θεσσαλία, σ’ όλη τήν ’Ανατολική Στερεά (εκτός άπό τήν ’Αττική) καί στό μεγαλύτερο μέρος τής Πελοποννήσου. Είχε όμως λιγότερη σταθερότητα άπό κάθε προηγούμενη ήγεμονία, γιατί, εκτός άπό τίς βαθιές άντιθέσεις πού χώριζαν τά σύμμαχά της κράτη, ή ιδια ή Θήβα δέν είχε θεμελιωμένη δύναμη καί τής έλειπε ή απαραίτητη πείρα. Τέλος, σοβαρό εμπόδιο στή σταθεροποίηση τής θηβαϊκής ήγεμονίας ήταν τό ότι είχε νά άντιμετωπίσει συνασπισμένους εναντίον της τούς ’Αθηναίους καί τούς Σπαρτιάτες.
Ταυτόχρονα μέ τήν τρίτη εισβολή τού ’Επαμεινώνδα στήν Πελοπόννησο (367 π.Χ.), ό Πελοπίδας πραγματοποίησε μιά έκστρατεία εναντίον τοΰ τυράννου τών Φερών ’Αλέξανδρου. Στή σύγκρουση πού έγινε στίς «Κυνός Κεφαλές», τοποθεσία κοντά στά Φάρσαλα, ό Πελοπίδας σκοτώθηκε κι έτσι χάθηκε ό ένας άπό τούς δημιορυγούς τοΰ θηβαϊκοΰ μεγαλείου.
Στή συνέχεια ό Επαμεινώνδας έπιχείρησε νά δημιουργήσει στόλο, γιά νά άπλώσει τήν κυριαρχία τής Θήβας καί στή θάλασσα. Εΐχε μάλιστα μερικές επιτυχίες κατά τών ’Αθηναίων. ’Αναγκάστηκε όμως νά έγκαταλείψει τήν προσπάθειά του αύτή, γιατί ή κατάσταση στήν Πελοπόννησο είχε άρχίσει νά παίρνει δυσάρεστη τροπή γιά τούς Θηβαίους. ’Εκτός άπό τίς άχαϊ- κές πόλεις, πού είχαν προσχωρήσει στή σπαρτιατική συμμαχία άμέσως μετά τήν αποχώρηση τοΰ ’Επαμεινώνδα τό 367 π.Χ., είχαν άκόμη συμμαχήσει μέ τή Σπάρτη οί Ή λεΐοι έξαιτίας τής διαμάχης
Συλλογή ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΛΕΒΑΔΕΙΑΣ
τους μέ ιούς ’Αρκάδες. Τό σοβαρότερο όμως ήταν ότι ή άρκαδική ομοσπονδία είχε διασπαστεί καί οί βόρειοι ’Αρκάδες μέ τήν υποκίνηση τής Μαντινείας πέρασαν στή συμμαχία τής Σπάρτης.
Γιά νά ένισχύσει τίς έξασθενημένες θηβαϊκές θέσεις, ό ’Επαμεινώνδας πραγματοποίησε τήν τέταρτη εισβολή του στήν Πελοπόννησο τό 362 π.Χ. Οί αντίπαλοί του, Λακεδαιμόνιοι, ’Αθηναίοι, ’Αχαιοί, Ήλεΐοι, Μαντινεΐς καί πολλοί ’Αρκάδες, τόν περίμεναν συγκεντρωμένοι στή Μαντινεία. Ό Θηβαίος στρατηγός οδηγώντας ένα στράτευμα άπό Θηβαίους, Θεσσαλούς, Εύβοεΐς, Άργείους, Μεσσήνιους καί πολλούς ’Αρκάδες, επιχείρησε μιά αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον τής Σπάρτης, πού ήταν άδεια άπό στρατό. Τήν πόλη έσωσε τήν τελευταία στιγμή ό βασιλιάς ’Αγησίλαος, πού, ενώ είχε φύγει άπό τή Σπάρτη καί προχωρούσε μέ στρατό πρός τή Μαντινεία, ειδοποιήθηκε έγκαιρα καί πρόλαβε νά γυρίσει πίσω καί νά αποκρούσει μέ τή βοήθεια τοΰ πληθυσμοΰ τόν Επαμεινώνδα. Οί Θηβαίοι άναγκάστηκαν νά γυρίσουν πίσω στή Μαντινεία, όπου τό καλοκαίρι τοΰ 362 π.Χ. τά δύο άντίπαλα στρατεύματα άναμετρήθηκαν σέ μιά άμφίρροπη σύγκρουση. Οί Θηβαίοι εφάρμοσαν καί πάλι τήν τακτική τής λοξής φάλαγγας, άλλά, ενώ ή μάχη έκλινε πρός τό μέρος τους, ό ’Επαμεινώνδας τραυματίστηκε θανάσιμα. Ή σύγκρουση σταμάτησε σ’ ένα στάδιο πού κανένας δέν μποροΰσε νά διεκδικήσει άναμφισβήτητα τή νίκη. Ό θάνατος όμως τοϋ Επαμεινώνδα ήταν τό αποφασιστικό πλήγμα κατά τής θηβαϊκής ήγεμονίας.
Μετά τή μάχη στή Μαντινεία καί τήν πτώση τής θηβαϊκής ήγεμονίας πού άκολούθησε, καμιά άπό τίς πόλεις τής Νότιας Ελλάδας δέν ήταν σέ θέση νά διαδραματίσει ήγετικό ρόλο στόν ελληνικό κόσμο. Ή Σπάρτη μαστιζόταν άπό όλιγανθρωπία καί γρήγορα βρέθηκε στήν άνάγκη νά άγωνί- ζεται γιά τήν επιβίωσή της. Ή Β ' ’Αθηναϊκή συμμαχία διαλύθηκε μετά τήν αποστασία τών πόλεων πού τή συγκροτούσαν καί τήν ήττα τής ’Αθήνας στό «Συμμαχικό πόλεμο» (357-355 π.Χ.). Ή ώρα τής Μακεδονίας είχε φτάσει.
συνέχεια άπό τή σελ. 428Στό μεταξύ οί ’Αθηναίοι φοβισμένοι άπό τό γρήγορο δυνάμωμα τών Θηβαίων έκλεισαν ειρήνη
μέ τή Σπάρτη. Ή ειρήνη αυτή παραβιάστηκε σχεδόν άμέσως μέ ένα ναυτικό πόλεμο στό Ίόνιο, όπου ό ’Αθηναίος στρατηγός Ίφικράτης είχε σημαντικές επιτυχίες κατά τών Σπαρτιατών. Π αρ’ όλα αυτά όμως, ό ίδ ιος φόβος έκανε τούς ’Αθηναίους νά πάρουν τήν πρωτοβουλία γιά καινούργιες διαπραγματεύσεις. Έ τσ ι τό 371 π.Χ. ύπογράφτηκε ειρήνη άνάμεσα στούς ’Αθηναίους, τούς Σπαρτιάτες καί πολλά άλλα ελληνικά κράτη μέ βασικό όρο τη διατήρηση τής αυτονομίας τών πόλεων. Ή απαίτηση τοΰ άντιπρόσωπου τών Θηβαίων ’Επαμεινώνδα νά υπογράψει γιά λογαριασμό όλων τών βοιωτικών πόλεων δέν έγινε δεκτή, γιατί διαφορετικά θά άναγνωριζόταν ή ήγεμονία τής Θήβας στή Βοιωτία.
Μετά τήν αποχώρηση τοΰ Θηβαίου άντιπρόσωπου, οί Σπαρτιάτες έδωσαν εντολή στό βασιλιά τους Κλεόμβροτο, πού βρισκόταν μέ τό στρατό του στή Φωκίδα, νά εισβάλει στή Βοιωτία καί νά υποχρεώσει τή Θήβα νά άφήσει τίς βοιωτικές πόλεις αυτόνομες. Ό Κλεόμβροτος προχώρησε ώς τά Λεύκτρα, όπου συγκρούστηκε μέ τό θηβαϊκό στρατό, πού τόν διοικοΰσε ό ’Επαμεινώνδας. Ό Θηβαίος στρατηγός εφαρμόζοντας μιά επαναστατική γιά τήν εποχή τακτική, τήν τακτική τής «λοξής φάλαγγας», όπως ονομάστηκε, κατόρθωσε νά συντρίψει τό σπαρτιατικό στρατό. Ό ϊδιος ό Κλεόμβροτος καί 400 άπό τούς 700 Σπαρτιάτες πού τόν άκολουθοΰσαν σκοτώθηκαν (μάχη στά Λεύκτρα, ’Ιούλιος τοΰ 371 π.Χ.).
Ή μάχη αυτή διέλυσε τό μύθο γιά τό άήττητο τοΰ σπαρτιατικοΰ στρατού καί σημείωσε τό οριστικό τέλος τής σπαρτιατικής ήγεμονίας καί τήν άρχή τής θηβαϊκής. Ακόμη εγκαινίασε νέα τακτική στίς πολεμικές συγκρούσεις, πού χρησιμοποιήθηκε άπό τότε μέ διάφορες παραλλαγές σ’ όλους σχεδόν τούς πολέμους.
^ Ο Ι Α Τ Ι Κ « Επιμέλεια στήλης: Κατερίνα Γ. Κωνσταντέλλου■■μ μ μ μ η μ ιμ μ η μ β η ν η η ν η ν μ ιη μ μ μ η η η η β ν η μ μ β η η η η η η ιιμ μ η η η η ν ν η η η μ ι
Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΕΙΑΣ, καταγραφές μνήμης στό τόπο καί στό χρόνο, 7° Δημοτικό σχολείο Λιβαδειάς.