ՀԱՅԿԱԶԵԱՆ ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹԻՒՆ · Այբուբեն • 36 գիր– Սբ. ՄեսրոպեւՍբ. Սահակ406թ. •+ 2 - Օ, Ֆ 11-12րդդարերում, օտար

ՀԱՅԿԱԶԵԱՆՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹԻՒՆ

ՆԵՐԱԾՈՒԹԻՒՆ

Լեզու եւ Գրութիւն

• Ուղղագրութիւնը ճիշտ գրելու ձեւ է:• Լեզուն ունի երկակի կառոյց`• ձայնային համակարգ –

– միաւորը “գիր”• իմաստային համակարգ

– միաւորը “բառ”• լեզուների գրութիւնը յարմարացուած էայդ երկու միաւորների արդիւնաւէտգրելու համար

Այբուբեն

• 36 գիր – Սբ. Մեսրոպ եւ Սբ. Սահակ 406թ.• + 2 - Օ, Ֆ 11-12րդ դարերում, օտարբառերի համար

• գրերի օգտագործումը եւ բառերի գրութեանձեւը մեծ մասով մնաց կայուն մինչեւ 1922թ., բոլոր հայերի, եւ հայերէնի բոլոր ձեւերիհամար

Յետ-1922Բաժանուեց գրելաձեւը. Սփիւռքում շարունակեցին

Մեսրոպեան ուղղագրութիւնն օգտագործել, իսկՍովետական Միութիւնում յօրինուեց

Սովետական գրելաձեւը• 1922 – “մէկ ձայն-մէկ գիր” կարգախօսով

վոչ, յեվ Յերեվան, որաթերթ,տղա յե, աղջիկ եհանուեցին է, օ, ւ տառերըինչպէս պարզեցման շատ փորձեր, չյաջողուեց`

բացառութիւններ շատ կան` երրորդ, դեղձ, մարդ, շուրջ, փորձ, օդ, հոգի

• 1940 – վերականգնուեցին Մեսրոպեան որոշկանոններ

Այլ լեզուների փորձը• Ռուսերէն город, города, Новгород - горт, гарада, Новгрт

• Անգելերէն know, no; write, right, wright; worked, played, boarded, books, weeds

• Ֆրասերէն` travaille, travailles, travaillent, et, est• Ուղղագրութիւնը պահպանողական է: • Պահպանւում է լեզուամշակոյթի ներկայի եւ անցեալի

միջեւ կապը, որը գրաւոր մշակոյթի ակունքն է:• Իսկ հայերէնը իւրայատուկ է իր կայունութեան մէջ:

Սովետական գրելաձեւիհետեւանքները

• Խզուեց Սովետականն օգտագործողների կապը լեզուիմշակոյթի հետ

• Անսովոր եւ ոչ հարազատ դարձաւ մեր հոգեւոր եւգրաւոր ժառանգութիւնը

• Տեղեկատուական կորուստ – աղաւաղուեցին բառերիիմաստային արմատները, թաքցուեց լեզուի կառոյցը

• Հայերէնի եւ հայերի մէջ ստեղծուեց բառերի գրութեանպատնէշ

• Համանունները շատացան, որը ցանկալի չէ կարդալուհամար

• Մօտ 150 առաւել օգտագործուող բառերը ստացան“պարզեցուած” գրելաձեւ

Տեղեկատւութեան կորուստ• Բառերի պատկերներն աղաւաղուեցին• Արմատները խառնուեցին• յօրինել => հորինել (արմատը` օրէն) • հօտ/հոտ, հօր/հոր, յորդ/հորդ => հոտ, հոր, հորդ,

• շաքարաւազ, արագավազ => ավազ• սեր, սէր => սեր• սակայն` արշաւանք, Արմաշավանք =>ավանք• Լեզուի կառոյցը խախտուեց, թաքցուեց

Գրաւոր լեզուի > 80% կարդալն է

Ինչքան տեղեկութիւն, ինչքան յստակութիւն, այնքան արդիւնաւէտ է գրաւոր լեզունկարդացողի համար:

կը գրեմ աւելի հեշտ է վերլուծել աչքի եւ մտքիհամար քան կգրեմ

հոտը սարից է գալիսհօտը սարից է գալիսսերը ո՚՚՞ւր է:կատուի կատու (արմատը պարզ երեւում է)մատեան մատենադարան (ա-ի սղումով)

Օրինակ 1Մինչ 1922թ., բոլոր հայերն ունէին նոյն լեզուիբառային մտապատկերները`

սեր կարդալիսմիայն պատկերացնում էինք` կաթի սերԻսկ հիմա`սովետական ուղղագրութիւն օգտագործողները`

սեր = թէ կաթի սեր, թէ Աստծու սէրմինչ մնացած հայերը` Մեսրոպ Մաշտոցի նմանհասկանում են միայն կաթի սեր

Օրինակ 2Մինչ 1922թ., բոլոր հայերը ունէին նոյնլեզուի բառային մտապատկերներ`

հոր կարդալիսմիայն պատկերացնում էինք` ջրհորԻսկ հիմա սովետական ուղղագրութիւնօգտագործողները`

հոր = թէ՛ ջրհոր, թէ՛ հայր - հօրմինչ մնացած հայերը` Մեսրոպ Մաշտոցինման հասկանում են միայն ջրհոր

Անսովոր, ոչ հարազատԱրդիւնքում, մեր լեզուի Մեսրոպեան գրելաձեւըեւ դրանով գրուած հոգեւոր եւ մշակութայինարժէքների տեսքը դարձաւ անսովոր եւ ոչհարազատ շատերի համար:

Հայր մեր, որ յերկինս ես, սուրբ եղիցի անուն քո: Եկեսցէ արքայութիւն քո, եղիցին կամք քո, որպէս յերկինս եւ յերկրի:

հաւատ, յոյս, սէրԱստուած, Աստուծու, ԱստուծոյՏէր ողորմեա

Լեզուի ամբողջական կառոյցըմասնատուեց

Նախկին Սովետական Միութեան տարածքումանսովոր է դարձել մեսրոպեան ուղղագրութիւնըեւ դրա համար խորթ է սովետականուղղագրութիւն օգտագործողների համար: Մենքմեր ուղղագրութիւնից օտարացել ենք:

Գրական ստեղծագործական ներուժը աւանդականէ` բխում է նախորդ գրութիւններից:

Արմատներից կտրուած գրաւոր մշակոյթը մեռնումէ:

ԱմփոփումՍովետականսերհույսհավատհարությունհանունհոտհորԱստված

Դասական-Մեսրոպեանկաթի սեր, Աստուծոյ սէրյոյսհաւատյարութիւնյանունհոտ (բոյր), հօտ (ոչխարի)հոր (ջրհոր), հօր (հայր)Աստուած, Աստուծոյ

Որո՞նք են տարբերութիւննները

5 ձայն, 5 խումբ գրեր

ո, օ[o]

ե, է[e]

հ, յ[h]

վ, ու, ւ[v]

յ, ե, իւ[y]

Օրինակներ

[y] – Պալեան, միութիւն, եօթ, լոյս[v] – թիւ, հիւանդ, կատուի, գրւում, անցաւ, ԵՐԵՒԱՆ

[h] – Յիսուս, յանուն, յայտնի, արտայայտել, յետ-[o] – մօտ, ովկիանոս[e] – մէջ, գրէ, գրէք, կը գրէր, -օրէնբառավերջի այ, ոյ – երեկոյ, քահանայ, չեմկարդայ, կայ, բայց այո, նա, կարդա՛, Անգլիա, Արա, կեցցո,

Կարդալու 6 կանոններ1. Բառասկզբի Յ, յ կարդացւում է հ

Յակոբ, յուլիս, յունիս, յայտնի, անյայտ2. Բառավերջի յ չի կարդացւում

շուկայ, տղայ, երեկոյ, բայց միավանկ` հայ, թէյ, խոյ, նոյ3. ու-ն ձայնաւորից առաջ կարդացւում է վ

զուարթ, գտնուել, կատուի, յունուար, փետրուար4. իւ-ը բաղաձայնից առաջ կարդացւում է յու

անկիւն, հիւր, միութիւն, բայց թիւ, հիւանդ5. ոյ-ը բաղաձայնից առաջ կարդացւում է ույ

լոյս, գոյն, կապոյտ, բայց հոյակապ, գոյական6. եա-ն, եօ-ն կարդացւում են յա, յո

միութեան, հեշտութեամբ, Պալեան, երեկոյեանեօթը, արդեօք, ընտանեօք

1. Բառասկզբում յ-ն կարդացւում է հԴասական-Մեսրոպեան

յունիսյուլիսյունուարՅիսուսՅակոբՅովհաննէսՅարութիւնՅասմիկ

Սովետական

հունիսհուլիսհունվարՀիսուսՀակոբՀովհաննեսՀարությունՀասմիկ


յայտանյայտյետաձգելիանյետաձգելիյիշելիարտայայտելակնյայտանյաղթ

Սովետական

հայտանհայտհետաձգելիանհետաձգելիհիշելիարտահայտելակնհայտանհաղթ


յարմարամենայարմարյաջողանյաջողյաճախամենայաճախբայց` հոգբայց` անհոգ

Սովետական

հարմարամենահարմարհաջողանհաջողհաճախամենահաճախհոգանհոգ

2. Բառավերջում չկարդացուող -յԴասական-Մեսրոպեան

գուլպայքահանայպահածոյհաւաքածոյերեկոյմեքենայկը կարդայչեմ կարդայ

Սովետական

գուլպաքահանապահածոհավաքածոերեկոմեքենակկարդաչեմ կարդա

2. Բառավերջում կարդացուող -յ(5-6 բառ)

Դասական-Մեսրոպեան

հայճայվայթէյխոյամերիկահայ

Սովետական

հայճայվայթեյխոյամերիկահայ

3. Ձայնաւորից առաջ ու-նկարդացւում է վ


նուէրդժուարգտնուելնեղուէրլեզուիծուիլուալհաշուեկշիռ

Սովետական

նվերդժվարգտնվելնեղվերլեզվիծվիլվալհաշվեկշիռ

3. Ձայնաւորից առաջ ու-նկարդացւում է վ


ՍամուէլՄանուէլգրանցուեսխօսուելհաւաքուենորոշուիբուիբայց` վերարկուի

Սովետական

ՍամվելՄանվելգրանցվեսխոսվելհավաքվենորոշվիբվիվերարկուի

3. ւ-ն կարդացւում է վ բառավերջումեւ ձայնաւորից առաջ


Երեւանտերեւանիւգտնւումթագաւորմոռացաւհիւանդաւագ

Սովետական

Երեւանտերեւանիվգտնվումթագավորմոռացավհիվանդավագ

4. իւ-ն կարդացւում է յուբաղաձայնից առաջ


անկիւնսիւնկորիւնգոյութիւնհայութիւնմիւսհիւթբայց` հաշիւն է

Սովետական

անկյունսյունկորյունգոյությունհայությունմյուսհյութհաշիվն է

4. իւ-ն կարդացւում է յուբաղաձայնից առաջ


հիւսիսնիւթաղիւսմեծութիւնբարձրութիւնձիւնճիւղհիւսել

Սովետական

հյուսիսնյութաղյուսմեծությունբարձրությունձյունճյուղհյուսել

5. ոյ-ը կարդացւում է ույբաղաձայնից առաջ


գոյնլոյսբոյնյոյսյոյնթոյլծոյլկոյր

Սովետական

գույնլույսբույնհույսհույնթույլծույլկույր

5. ոյ-ը կարդացւում է ույբաղաձայնից առաջ


կոյտյոյժնոյնթոյնսոյնմիեւնոյնըստ արժանւոյն

Սովետական

կույտհույժնույնթույնսույնմիեւնույնըստ արժանվույն

6. եա -ն կարդացւում է յաԴասական-Մեսրոպեան

ՍարգսեանԱրամեանմիութեանյայտնութեաներկարութեամբհամբերութեամբդժուարութեամբօգնութեան

Սովետական

ՍարգսյանԱրամյանմիությանհայտնությաներկարությամբհամբերությամբդժվարությամբօգնության

6. եօ-ն կարդացւում է յո (3-4 բառ)Դասական-Մեսրոպեան

եօթարդեօքընտանեօքեօթանասունքսանեօթերեսունեօթ

Սովետական

յոթարդյոքընտանյոքյոթանասունքսանյոթերեսունյոթ

Շնորհաւո՜ր:

• Շնորհաւորում ենք, դասականուղղագրութիւնով կարդալն արդէնսովորեցիք:

• Քանի որ կարդալը գրաւոր լեզուի 80%-նէ, արդէն կարելի է համարել որդասական ուղղագրութեանը 80%-ովտիրապետում էք:

Գրելու կանոններ1. իւ2. եա3. ոյ4. եօ5. ոյա, ոյե, այա6. յեա7. եա, յա8. վ/ւ/ու9. աւ, իւ, եւ10. -ւու-11. օտար բառեր12. բառավերջի -է13. էք, -էր14. է ձայնաւորից առաջ15. է/ի16. է – արմատական (20)17. այ-է խոսակցական18. յատուկ անուններ

19. բառավերջի -յ20. յ/J21. յ < ի22. յետ, յար, յեղ23. յ/հ արմատական (30)24. -օրէն25. -օ26. օ արմատական (40)27. երէն, օրէն, եղէն, աւէտ28. անգիր սովորելու զոյգ բառեր (25) 29. գրաբարեան ձեւեր

150 միաւոր, որոնք անկանոն են, այսինքն` անգիր պէտք է սովորել

Մնացածը կանոնաւոր է եւ լեզուիիմացողը կարող է տրամաբանիճիշտ գրելաձեւը

իւՍովետական

յուղհյութճյուղմիությունանկյունմրջյունսյունաղյուս

Դասական-Մեսրոպեանիւղհիւթճիւղմիութիւնանկիւնմրջիւնսիւնաղիւս

եաՍովետական

սենյակՊալյանմիությանսյանհամարյակյանքանցյալառաքյալ


սենեակՊալեանմիութեանսեանհամարեակեանքանցեալառաքեալ

ոյՍովետական

լույսբույնքույրհամբույրթույլծույլհաճույքշահույթ


լոյսբոյնքոյրհամբոյրթոյլծոյլհաճոյքշահոյթ

եօՍովետական

յոթընտանյոքարդյոք


եօթընտանեօքարդեօք

ոյա, ոյե, այաՍովետական

գոյականհոյակապնոյեմբերբայանունփայատերՀայաստանկայազորկայարան


գոյականհոյակապնոյեմբերբայանունփայատէրՀայաստանկայազօրկայարան

յեաՍովետական

հայացքՍարոյաներեկոյանՀմայակԱղայան


հայեացքՍարոյեաներեկոյեանՀմայեակԱղայեան

եա, յաՍովետական

առավոտյանկայարանհամարյաողորմյամատյան


առաւօտեանկայարանհամարեաողորմեամատեան

վ, ւՍովետական

արշավանքԳոշավանքղեկավարտավարկրծքավանդակբարձրավանդակարագավազմանկավարժ


արշաւանքԳոշավանքղեկավարտաւարկրծքավանդակբարձրաւանդակարագավազմանկավարժ

-վ-, -ու-, -ւ-Սովետական

դժվարկատվիգտնվելգտնվումհաշվումհիվանդգավառմոռացավ


դժուարկատուիգտնուելգտնւումհաշւումհիւանդգաւառմոռացաւ

եւՍովետական

տերեւկեղեւԼեւոնԵՐԵՎԱՆառեւտուրարեւՍԵՎԱՆդպրեվանք


տերեւկեղեւԼեւոնԵՐԵՒԱՆառեւտուրարեւՍԵՒԱՆդպրեվանք

Եւ, ՈւՍովետական

ՈւսանողԵՎՐՈՊԱՈւրարտուԻՋԵՎԱՆՈՒՐՄԻԱԵՎԱԵՎՈւ


ՈւսանողԵՒՐՈՊԱՈւրարտուԻՋԵՒԱՆՈՒՐՄԻԱԵՒԱԵւՈւ

աւՍովետական

ցավլավհասավլավագույնկավիցբավականհավաքգավառ


ցաւլաւհասաւլաւագոյնկաւիցբաւականհաւաքգաւառ

իւՍովետական

լրիվկռիվհիվանդանիվթիվհաշիվպասիվակտիվ


լրիւկռիւհիւանդանիւթիւհաշիւբայց` պասիվբայց` ակտիվ

Բաղաձայն-ու-ձայնաւորՍովետական

Աստվածդժվարգրվածհարվածհունվարստվարառվակսրվակ


Աստուածդժուարգրուածհարուածյունուարստուարառուակսրուակ

իւ-ուՍովետական

հաշիվհաշվիթիվթվիկռիվկռվիշիվշվի


հաշիւհաշուիթիւթուիկռիւկռուիշիւշուի

ուու > ւուՍովետական

լրատուլրատվությունգտնվելգտնվումսկսվելսկսվումլսվելլսվում


լրատուլրատւութիւնգտնուելգտնւումսկսուելսկսւումլսուելլսւում

իւ > ւ -ումՍովետական

հաշվումթվումցրվումկռվումպատվում

համեմատ` գովումգրավել, գրավումկտրվել, կտրվումգրավվել, գրավվում


հաշւումթւումցրւումկռւումպատւում

գովումգրաւել, գրաւումկտրուել, կտրւումգրաւուել, գրաււում

Օտար անուններՍովետական

ՎոլգաՎոլտՎոլդեմարՎոլգոգրադՎորոնեժՎոլֆգանգՎոլտեր


ՎոլգաՎոլտՎոլդեմարՎոլգոգրադՎորոնեժՎոլֆգանգՎոլտեր

Բառավերջի -էՍովետական

թեգրեթեափսեափսեներրոպերոպեներԳայանեՎահե


թէգրեթէափսէափսէներրոպէրոպէներԳայիանէՎահէ

էի, էր, էք, ցէքՍովետական

գրեիգրեիրգրեքասացեքխոսեինքխոսեիքխոսեինխոսեցեք


գրէիգրէիրգրէքասացէքխօսէինքխօսէիքխօսէինխօսեցէք

-է ձայնաւորից առաջՍովետական

ԱնդրեասԹադեոսլեգեոնպանթեոնմարգարեությունխաբեությունթեեւԹեոդոս


ԱնդրէասԹադէոսլեգէոնպանթէոնմարգարէութիւնխաբէութիւնթէեւԹէոդոս

-էքՍովետական

կողպեքարժեքհիմնարկեքտնօրհնեքջրօրհնեքնշանդրեքբայց` երբեք, ամենուրեք,

երկուստեք, թեք


կողպէքարժէքհիմնարկէքտնօրհնէքջրօրհնէքնշանդրէքերբեք, ամենուրեք,

երկուստեք, թեք

-է- (եւս է=>ի)Սովետական

մեջգրագետպեսնվերկեսդեմքպարտեզհանդեպ


մէջգրագէտպէսնուէրկէսդէմքպարտէզհանդէպ


վրեժզենքծեսշեկվեպընդդեմբանասերվեճ


վրէժզէնքծէսշէկվէպընդդէմբանասէրվէճ


տերդեզհանդեսձեթանեծքշենքվերքանշեջ


տէրդէզհանդէսձէթանէծքշէնքվէրքանշէջ

-է- (արմատական)ՍովետականհրեշկողպեքկրկեսկետմողեսԱթենքծովահենպարետբզեզչեզոքքարտեզ

Դասական-ՄեսրոպեանհրէշկողպէքկրկէսկէտմողէսԱթէնքծովահէնպարէտբզէզչէզոքքարտէզ

բար-ե-կամ, յեաՍովետական

գարեջուրորդեգրելշոգեկառքերեկոյանհայացքՍարոյանԱղայան


գարեջուրորդեգրելշոգեկառքերեկոյեանհայեացքՍարոյեանԱղայեան

այ > է խօսակցականՍովետականհեր (հայր)մեր (մայր)ձեն (ձայն)ծեր (ծայր)փետ (փայտ)գել (գայլ)էսօր (այսօր)քել (քայլ)

Դասական-Մեսրոպեանհէրմէրձէնծէրփէտգէլէսօրքէլ

Յատուկ անուններ` -էնՍովետական

ԱրմենԱրսենԱշխենՇահենԳուրգենՎազգենԲաբկենԽորեն եւ այլն


ԱրմէնԱրսէնԱշխէնՇահէնԳուրգէնՎազգէնԲաբկէն (Բաբգէն)Խորէն

Յատուկ անուններ` -էլՍովետական

ՍամվելՄանվելԴանիելՌաֆայելԱրիելԳաբրիելԲելՄիքայել


ՍամուէլՄանուէլԴանիէլՌաֆայէլԱրիէլԳաբրիէլԲէլՄիքայէլ

Յատուկ անուններ` -ել, -էաս, -էոսՍովետական

ԱբելԱռաքելԳնելՄարսելԱրիստոտելՄիշելԱնդրեասԹադեւոս


Աբել (նաեւ Աբէլ)ԱռաքելԳնել (նաեւ Գնէլ)Մարսել (նաեւ Մարսէլ)Արիստոտել (նաեւ Արիստոտէլ)Միշել (նաեւ Միշէլ)ԱնդրէասԹադէոս

-ենի, -եղՍովետական

համեղուժեղթիկնեղզորեղմորենիխնձորենիվայրենիթզենի


համեղուժեղթիկնեղզօրեղմորենիխնձորենիվայրենիթզենի

Բառավերջի -յՍովետական

գուլպաքահանաերեկոհավաքածոհանածոերեխավկամեծարգո


գուլպայքահանայերեկոյհաւաքածոյհանածոյերեխայվկայմեծարգոյ

եզ. 3-րդ դէմքՍովետական

կաչկակկարդակմնակգիտենակուզենակվերջանակուշանա


կայչկայկը կարդայկը մնայկը գիտենայկ’ուզենայկը վերջանայկ’ուշանայ

Անցեալ 1-ին դէմք եզակիՍովետական

տարաընկամտաիջամոռացաուշացահասկացակերա


տարայընկայմտայիջայմոռացայուշացայհասկացայկերայ

ԺխտականՍովետական

չեմ կարդաչի գնամի մոռանաչենք ուշանաչենք մոտենաչեմ իմանաչի հասկանամի մնա


չեմ կարդայչի գնայմի մոռանայչենք ուշանայչենք մօտենայչեմ իմանայչի հասկանայմի մնայ

ՀրամայականՍովետական

կարդա´խաղա´հոգա´գնա´մնա´զգա´լվա´հազա´


կարդա´խաղա´հոգա´գնա´մնա´զգա´լուա´հազա´

Յատուկ անուններՍովետական

ԱնգլիաՄոսկվաԱմերիկաԱննաՍեդաՄարոկոԱլլա


ԱնգլիաՄոսկուաԱմերիկաԱննաՍեդաՄարոկոԱլլա

Կարճ բառերՍովետական

սադանաահաապաայոկաչկա


սադանաահաապաայոբայց` կայբայց` չկայ

-յ/JՍովետական

հունիսհուլիսհունվարՀիսուսՀակոբՀովհաննեսՀովակիմՀովսեփ


յունիսյուլիսյունուարՅիսուսՅակոբՅովհաննէսՅովհակիմՅովսէփ

-յ/JՍովետական

ՀոբՀաբեթՀասմիկՀովնանՀարությունՀուսիկՀունանՀորդանան


ՅոբՅաբեթՅասմիկՅովնանՅարութիւնՅուսիկՅունանՅորդանան

յ- < ի +Սովետական

հանունհանձնելհօգուտհիրավիհոտնկայսհարձակվելհաջողությունհանցանք


յանունյանձնելյօգուտյիրաւիյոտնկայսյարձակուելյաջողութիւնյանցանք

յ- < ի +Սովետական

հաջորդհավելումհավելյալհանկարծհանպատրաստիցհօրինելհուշել


յաջորդյաւելումյաւելեալյանկարծ (ի+ան+կարծ)յանպատրաստիցյօրինելյուշել (ի+ուշ+ել)

յար-Սովետական

հարատեւհարաբերություննաեւ` հարիրհարկ (շենքի)հարմարհարությունհարդարելհարգանք


յար+ատեւյար+աբերութիւնյարիրյարկյարմարյարութիւնյարդարելյարգանք

յետՍովետական

հետոհետաձգելհետ տալհետադարձհետամնացհետեւիցհետագիր


յետոյյետաձգելյետ տալյետադարձյետամնացյետեւիցյետագիր

հետՍովետական

հետ (միասին)հետքհետեւելհետամուտհետազոտելհետաքրքիրհետաքննելհետախույզ


հետհետքհետեւելհետամուտհետազօտելհետաքրքիրհետաքննելհետախոյզ

հեղ \ յեղՍովետական

հեղափոխությունհեղհեղուկծայրահեղբայց` հեղինակՀեղինար (Hel)Հեղինե (Hel)հեղուկ


յեղափոխութիւնյեղյեղուկծայր-ա-յեղհեղինակՀեղինարՀեղինէհեղուկ

հեն \ յենՍովետական

հենարանհենակետհենվելհենապատբայց` հենքծովահեն


յենարանյենակէտյենուելյենապատհէնք, հինելծովահէն

յօ, յի, յուՍովետական

հոժարհոնքհորանջելհորինելհիշելհուշելհիմար


յօժարյօնքյօրանջելյօրինելյիշելյուշելյիմար

յս-, յղ-, յոՍովետական

հստակհղիհղկելհույսհոգնածհույնհույզ


յստակյղիյղկելյոյսյոգնածյոյնյոյզ

յո, հոՍովետական

հոգնակիհոգնածհոգնությունհոգնելբայց` հոգսհոգիանհոգհոգեւոր


յոգնակիյոգնածյոգնութիւնյոգնելհոգսհոգիանհոգհոգեւոր

յոյ, յուՍովետական

հույնհույսհույզհուսալՀունաստանանհույսհունարենհուզված


յոյնյոյսյոյզյուսալՅունաստանանյոյսյունարէնյուզուած

-օքՍովետական

խելոքօրոքընտանյոքցավոքիրոքարդյոքբայց` բողոքբայց` անողոք


խելօքօրօքընտանեօքցաւօքիրօքարդեօքբողոքանողոք

օս (4 արմատ)Սովետական

խոսքխոսելբայց` խոստումխոստովանությունզբոսնելզբոսայգիսոսինոսր


խօսքխօսելխոստումխոստովանութիւնզբօսնելզբօսայգիսօսինօսր

օշ (4 արմատ)Սովետական

կոշիկդրոշբայց` դրոշմանիշշոշափելիկոշկակարդրոշակթոշակթոշակառու


կօշիկդրօշակդրոշմանիշշօշափելիկօշկակարդրօշակթօշակթօշակառու

օնՍովետական

պաշտոնկրոնկտրոնարտոնելգործոնհոնքթափոնզարթոնք


պաշտօնկրօնկտրօնարտօնելգործօնյօնքթափօնզարթօնք

օնՍովետական

տոնկրոնականզգոնարտոնությունձոնտոնակատարությունպաշտոնյաբայց` տոն (ձայն)


տօնկրօնականզգօնարտօնութիւնձօնտօնակատարութիւնպաշտօնեայտոն

օտՍովետական

առավոտկարոտմոտհամառոտգոտիհոտ (ոչխարի)հետազոտելծնոտ


առաւօտկարօտմօտհամառօտգօտիհօտհետազօտելծնօտ

օտՍովետական

առավոտյանկարոտմարդամոտարոտգոտեպնդվելնարոտհետազոտությունաղոտ (ոչ պարզ)


առաւօտեանկարօտմարդամօտարօտգօտեպնդուելնարօտհետազօտութիւնաղօտ

-ոտ (վերջածանց)Սովետական

ամպոտաղմկոտփոշոտամաչկոտժայռոտձյունոտցավոտ


ամպոտաղմկոտփոշոտամաչկոտժայռոտձիւնոտցաւոտ

օթ, օդՍովետական

աղոթքամոթանոթծանոթհոդվածզոդելյոթտոթթոթափել


աղօթքամօթանօթծանօթյօդուածզօդելեօթտօթթօթափել

օրՍովետական

մորմորուքհորեղբորօրորզորքհզորհորինել


մօրմօրուքհօրեղբօրօրօրզօրքհզօրյօրինել

օրՍովետական

մորաքույրհորանջելթափորհորեղբորօրորոցզորավորհզորությունբայց` Թաբոր լեռ


մօրաքոյրյօրանջելթափօրհօրեղբօրօրօրոցզօրաւորհզօրութիւնԹաբոր լեռ

- օՍովետական

ԿարոՄարոԿարոյիՄարոյիՍիամանթոՊեպոավտո


ԿարօՄարօԿարոյիՄարոյիՍիամանթօՊեպօաւտօ (նաեւ աւտո)

օղՍովետական

ցողցողունքողսքողՊողոսղողանջելբայց` երգող, գրողբայց` բողոք, անողոք


ցօղցօղունքօղսքօղՊօղոսղօղանջելերգող, գրողբողոք, անողոք

օ/ոՍովետական

օլիմպիականովօվկիանոսօազիսօվսաննա


ոլիմպիականովովկիանոսովասիսովսաննայ

-եղէնՍովետական

խմորեղենմսեղենկաթնեղենմրգեղենապակեղենկանաչեղենոսկեղենջրեղեն


խմորեղէնմսեղէնկաթնեղէնմրգեղէնապակեղէնկանաչեղէնոսկեղէնջրեղէն

-արէն, -երէն, -էնՍովետական

հայերենռուսերենհունարենարդեննորենչինարենվրացերենգերմաներեն


հայերէնռուսերէնյունարէնարդէննորէնչինարէնվրացերէնգերմաներէն

-օրէն, -աւէտՍովետական

օգտավետբուրավետսերտորեննենգորենծաղկավետուժգնորենարդյունավետագահորեն


օգտաւէտբուրաւէտսերտօրէննենգօրէնծաղկաւէտուժգնօրէնարդիւնաւէտագահօրէն

կը, կ’Սովետական

կգրենկասենկիմանանկսովորենկանցնենկսկսվիկմիանանկտան


կը գրենկ’ասենկ’իմանանկը սովորենկ’անցնենկը սկսուիկը միանանկը տան

29 Անգիր սովորելու զոյգ բառեր

Օ/Ո (5)1. խօս, խօսել, բայց` խոստում,

խոստովանել2. դրօշ, դրօշակ, բայց` դրոշմ, դրոշմանիշ3. ծնօտ, բայց` ամպոտ, փոշոտ4. հօր-հայր, բայց` հոր-ջրհոր5. հոտ-բոյր, բայց` հօտ-ոչխարի


Է/Ե (9)6. երէկ, բայց` երեկոյ7. մէկ, բայց` մեկնել, մեկնութիւն8. ամէնը, բայց` ամենալաւ9. պետ, բայց` պէտք10. սէր-սիրել, բայց` սեր,սերունդ11. տարեց, բայց` տարէ-ցտարի12. հրէշ, բայց` հրեշտակ13. մեզ-մեր, բայց` մէզ-միզել14. գետ-գետակ, գետին, բայց` գէտ-գիտուն


Յ/Հ (15)15. հետ (միասին), բայց` յետ, յետոյ, յետ գնալ16. հոգի, հոգս, բայց` յոգնած, յոգնակի17. հինգ, բայց` յիսուն18. հարեւան, բայց` յարակից19. յստակ, բայց` հսկայ, հսկել20. յանգել, բայց` հանգիստ, հանգուցեալ21. յագենալ, բայց` հագնել, հագուստ22. հեղուկ, բայց` յեղափոխութիւն23. հարուած, բայց` յարութիւն


24.հարթ, բայց` յարդարել25. յամրաքայլ, բայց` համր (մունջ)26.հէնք, բայց` յենարան27. յարկ-շենքի, բայց` հարկ-տուրք28. յոյժ, բայց` հուժկու29. յոռի-վատ, բայց` հոռի-ամսանուն

Գրաբարեան ձեւեր

բարւոքտեղւոյնորդւոյհոգւոյեկեղեցւոյպատւոյ

Անգիր սովորելու ցանկեր

• -է• -օ• յ-

ú ó³ÝÏ (51)

զգօնձօնյօնքզարթօնքդրօշկօշիկթօշակշօշափելխօսքզբօսնել

ղօղանջելՊօղոստօնպաշտօնկրօնարտօնելգործօնթափօնկտրօնարօտ

ծանօթտօթանօթթօթափելեօթյօժարճօճելցօղցօղունքօղ

ú ó³ÝÏ (51)

մօրզօրքհզօրմօրուքյօրանջելթափօրօրօր

հօտ (ոչխար)հետազօտծնօտծղօտնարօտեղբօրհօր (հայր)

նօսրսօսիմօտգօտիառաւօտկարօտհամառօտ

Ú ó³ÝÏ (46)

յոյսյոյնյոյզ, յուզ-յոյժյանկարծյաճախյայտյատուկյատակ

յորդյորդորելյովազյորձանքյօրինելյօդուածյօնքյօժարյօշոտել

յիսունյիմարյղիյղելյղկելյստակյոգնածյոգնակիյոռետես

Ú ó³ÝÏ (46)

յաւէտյարդարելյաւակնելյարաբերելյետոյ/յետյառել

յանգելյագենալյանդիմանյարիրյապաղելյապաւում

յարմարյարգանքյաղթելյանդուգնյափշտակելյամառյաւերժ

»-¿ ó³ÝÏ (40)

քէֆտարեցպարէտԳէորգ/ԳեւորգհէնցգէթաղէտծովահէնտարէցտարիԵրուսաղէմՍէթՍէմընկէց

չէզոքթէպէտկէտքարտէզպատճէնժապաւէնաղուէսմողէսգոմէշգմբէթեղէգկրկէսհրէշմէգ

յեղԱբելԳնելԱռաքելերեքերբեքամենուրեքերկուստեքԱթէնքամէնամէնքսմէկերէկթէյ

ՀԱՅԿԱԶԵԱՆ ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹԻՒՆ · Այբուբեն • 36 գիր– Սբ. ՄեսրոպեւՍբ. Սահակ406թ. •+ 2 - Օ, Ֆ 11-12րդդարերում, օտար

Documents