บทที่ 8 การกำหนดราคา และผลผลิตในตลาด

อ.อรคพฒร บวลม

ตลาด (market) การทผซอ และผขายมการตกลงซอขายสนคากน โดยทการตกลงซอขายอาจไมมสถานท ในการพบปะเจรจากได

ตลาดสนคาแตละชนดจะมโครงสรางแตกตางกน ขนอยกบลกษณะและขนาดของผซอซอ และผขายในตลาด ลกษณะของสนคา ลกษณะการเขาออกจากอตสาหกรรมของหนวยผลต

ตลาด

ตลาดแขงขนสมบรณ ตลาดแขงขนไมสมบรณ

ตลาดผกขาด ตลาดกงแขงขนกงผกขาด ตลาดผขายนอยราย

จ ำแนกตำมเขตภมศำสตร เชน ตลาดทองถน ตลาดภายในประเทศ

ตลาดตางประเทศ ตลาดโลก

จ ำแนกตำมชนดของสงของทซอขำย เชน ตลาดผลผลต ตลาดปจจยการ

ผลต

จ ำแนกตำมชนดสนคำ จ าแนกตามสภาพและลกษณะการซอขาย เชน

ตลาดกลาง ตลาดขายสงและขายปลก

ตลำดอนๆ** เชน ตลาดการเงน ตลาดทน ตลาดการเงนระหวางประเทศ

ตลาดซอขายลวงหนา ตลาดตราสารอนพนธ

การตงราคานนตองจ าแนกเสยกอนวา โครงสรางตลาดมลกษณะเปน

อยางไร เพราะยอมสงผลตอ อปสงค อปทาน ความสามารถในการ

ก าหนดราคาของผผลต ตลอดจนดลยภาพของตลาด

นอกจากน คณลกษณะของเสนตนทนเฉลย ตนทนสวนเพม เปนอกปจจย

ทก าหนดราคาและปรมาณการผลต

ตลาดทมก ารแข งข นอ ย า ง เตมท ร ะหว า ง ผ ซ อและ ผ ข าย

เปนผลใหราคาสนคา หรอปรมาณซอขายถกก าหนดโดยกลไกตลาด

ลกษณะส ำคญของตลำด

• มผซอ และผขายจ านวนมาก

• สนคาทขายมลกษณะเหมอนกนทกประการ

• ปจจยการผลตทกชนดเคลอนยายไดโดยเสร

• การเขา ออกจากการแขงขนในตลาดท าไดอยางเสร

• ผซอ และผขายมความรอบรเกยวกบสภาพของตลาดอยาง

สมบรณ

ลกษณะเสนอปสงค (demand) เสนรายรบเฉลย (AR) และเสนรายรบสวนเพม (MR) ของหนวยผลตในตลาดแขงขนสมบรณ

ปรมาณ ราคา TR AR MR

1 5 5 5 5

2 5 10 5 5

3 5 15 5 5

4 5 20 5 5

P

Q 0

P

Q 0 1 2 3 4

ตลาด หนวยผลต

5

D

S

5

Q

E D = = AR MR

ปรมาณการผลตทเหมาะสมทสด P

Q 0

P MR

MC

E1 E2

เสน MR คอเสนรายรบสวนเพม เสน MC คอเสนตนทนสวนเพม

พนทใตเสน MR พนทใตเสน MC

คอรายรบรวม (TR) คอตนทนรวม (TC)

Q1 Q2

จด E2 เปนจดทผผลตมปรมาณการผลต (Q2) ซงเปนปรมาณทผผลตมก าไรรวมสงทสด

ดงนน ปรมาณการผลตทเหมาะสมจะเกดขน ณ ปรมาณการผลตท MC = MR และเปนชวงทเสน MC มคาความชนเปนบวก (+)

1. กรณทหนวยผลตไดรบก าไรเกนปกต

- เสนอปสงคของหนวยผลตเปนเสนตรงขนานกบแกน Q ทราคา

ดลยภาพของตลาด (P)และเปนเสนเดยวกบเสน AR และเสน MR

ผผลตท าการผลตสนคา ณ ปรมาณท MC = MR คอจด E ทปรมาณ OQ หนวย

ผผลตขายสนคาราคาหนวยละ OP บาท

มรายรบรวม = OP x OQ หรอเทากบพนท OPEQ บาท

ผผลตมตนทนหนวยละ OA บาท

มตนทนรวม = OA x OQ หรอเทากบพนท OABQ บาท

ผผลตมก าไรหนวยละ AP บาท

มก าไรรวม = AP x OQ หรอเทากบพนท APEB บาท

P

0 Q

d = AR = MR P

MC

E AC

B A AVC

*จด E=จดก าไรเกนปกต

2. กรณทหนวยผลตไดรบก าไรปกต

เสนอปสงคของหนวยผลตเปนเสนตรงขนานกบแกน Q ทราคาดลยภาพของตลาด (P) และเปนเสนเดยวกบเสน AR และเสน MR

ผผลตท าการผลตสนคา ณ ปรมาณท MC = MR คอจด E ทปรมาณ OQ หนวย

ผผลตขายสนคาราคาหนวยละ OP บาท

มรายรบรวม = OP x OQ หรอเทากบพนท OPEQ บาท

ผผลตมตนทนหนวยละ OP บาท

มตนทนรวม = OP x OQ หรอเทากบพนท OPEQ บาท

ผผลตมก าไรหนวยละ 0 บาท

P

0 Q

d = AR = MR P

MC

E

AC

AVC

*จด E=จดคมทน

3. กรณทหนวยผลตขาดทน

เสนอปสงคของหนวยผลตเปนเสนตรงขนานกบแกน Q ทราคาดลยภาพของตลาด (P) และเปนเสนเดยวกบเสน AR และเสน MR

ผผลตท าการผลตสนคา ณ ปรมาณท MC = MR คอจด E ทปรมาณ OQ หนวย

ผผลตขายสนคาราคาหนวยละ OP บาท

มรายรบรวม = OP x OQ หรอเทากบพนท OPEQ บาท

ผผลตมตนทนหนวยละ OA บาท

มตนทนรวม = OA x OQ หรอเทากบพนท OABQ บาท

ผผลตขาดทนหนวยละ AP บาท

ขาดทนรวม = AP x OQ หรอเทากบพนท PABE บาท

P

0 Q

d = AR = MR

MC

E

AC

B AVC

F

*จด E= จดขาดทน

*จด F= จดปดกจการ

เนองจาก การเขาออก ตลาดของหนวยผลตในตลาดแขงขนสมบรณ

เปนไปโดยเสร

ดงนน หากหนวยผลตสวนใหญไดรบก าไรเกนปกต หนวยผลตรายใหม

จงเขามาแขงขนกนมากขน ปรมาณผลผลตในตลาดเพมมากขน ราคาสนคาจง

ลดลง หนวยผลตจงไดรบเพยงก าไรปกต

และ หากหนวยผลตสวนใหญประสบกบการขาดทนหนวยผลตจะออก

จากการแขงขน ปรมาณผลผลตในตลาดลดลง ราคาสนคาจงสงขน หนวย

ผลตไดรบก าไรปกต ผผลตในตลาดแขงขนสมบรณจะอยในภาวะดลยภาพ

เมอไดรบก าไรปกต

เงอนไขดลยภาพ คอ

D=P=AR=MR=SMC=LMC=LAC=SAC

ณ ดลยภาพในระยะยาวผผลตจะไดรบเพยงก าไรปกต (Normal Profit) อนเปนผลเนองมาจากคณสมบต Free entry

D=AR=MR

M N

R P

SMC1

SAC1

SAC2

SMC2

LMC

S

0 Q1 Q2

ราคา

ปรมาณผลผลต

LAC SAC3

A

B

Q3

K

D1=AR=MR

P3

P1

LMC

0 Q

ราคา,รายรบ,ตนทน

ปรมาณผลผลต

LAC

P2 D2=AR=MR

D3=AR=MR

2.1 ตลำดผกขำดทไมมกำรควบคม

ผผกขาดมอ านาจเตมทในการก าหนดราคา หรอ ปรมาณขาย

อยางใดอยางหนง ราคาและปรมาณดลยภาพในตลาดผกขาดจะอย

ณ

ท MC = MR แตไมเทากบ P

มผผลตเพยงรายเดยวเทานน เรยกวาผผกขาด ( Monopolist ) สนคานนไมสามารถหาสนคาใดมาเทยบเคยงได ( ถาไมมสนคา

ทดแทนแสดงวาความยดหยนมคาเปนศนย หรอมคาความยดหยนทนอยมาก )

ผผลตรายใหมๆ ไมสามารถเขาสตลาดได อาจเปนความสามารถกดกนจากผผลตรายเดม เชน สมปทาน ลขสทธ สทธบตร

ผผกขาดมอ านาจในการก าหนดราคา ( Price Searcher ) หรอ

ก าหนดปรมาณการผลตอยางใดอยางหนง เนองจากเปนผขายรายเดยว

เสนอปสงคของสนคาทผผลตเผชญจงเปนเสนเดยวกนกบเสนอป

สงคตลาด ( ทอดจากซายบนมาขวาลาง ) จดทท าใหก าไรสงสดยงคงเปนตามเงอนไข MC = MR

ราคา

ปรมาณ

D

ราคา

ปรมาณ

D, AR MR

1. กรณหนวยผลตผผกขาดผลตไดก าไรเกนปกต

ราคา

ปรมาณ

D, AR MR

AVC ATC

MC

Q 1

P 1

P 2

Profitable (MR=MC > AC)

ราคา

ปรมาณ

D, AR MR

AVC ATC

MC

Q 1

P 1

P,C

Q

D, AR MR

AVC ATC

MC

P 2

P 1

Q 1

เปนการผกขาดทมรฐบาลเขามาควบคมดแลการตงราคาไมให

สงเกนไป ราคาดลยภาพ อาจอย ณ ระดบท AC = AR

P,C

Q D MR o

= AR

AC MC

P1

Q

ผผกขาดสามารถเปลยนแปลงขนาดของโรงงาน แตไมจ าเปนตอง

เปนโรงงานทมขนาดทเหมาะสม แตจะเปนโรงงานขนาดใดขนอยกบ

ขนาดของตลาด, อปสงคและ AR ในตลาด และ จะเลอกผลตตรงท LMC = MR จงจะไดก าไรสงสด

ก าไรเกนปกตไมสามารถดงดดใหผผลตรายใหมเขามาแขงขนได

เนองจากถกหามโดยกฎหมาย

“ผผลตสามารถไดรบก าไรเกนปกต แมจะเปนการผลตในระยะยาว”

P,R,C

Q

D=AR MR

LMC

P

Q

LAC

SMC

C

A

B

ตลาดผขายนอยราย เปนตลาดการแขงขนแบบไมสมบรณทมผขาย

จ านวนนอยราย แตวามความเกยวพนซงกนและกนอยางมาก (Great interdependence)

เมอผผลตรายใดรายหนงเปลยนแปลงราคาและจ านวนการผลตจะ

มผลกระทบกระเทอนตอคแขงขน และมกกระท าโตตอบ ตลาดน

แบงเปน 2 แบบ คอ 1.ผผลตแตละรายผลตสนคาเหมอนกน (ไมใชการแขงขนดานราคา) 2.ผผลตแตละรายผลตสนคาแตกตางกน แตใชแทนกนได

มผขายจ านวนนอยตงแต 2 รายขนไป

ปรมาณสนคาของผขายแตละรายจะมากเมอเทยบกบปรมาณสนคา

ทงหมด (ท าใหการเปลยนแปลงราคาหรอ ปรมาณสนคาของผขายคนใด

คนหนง จะมผลกระทบตอผขายรายอนได)

การเขา-ออกในธรกจ ไมคอยเสรและงายนก

สนคาของผขายนอยรายอาจเหมอนกนหรออาจแตกตางกน

ผผลตแตละรายมกจะไมแขงขนดานราคา แตพยายามรกษา

ระดบราคาเอาไว โดยจะใชวธอนเพอดง Market Share มาจากผผลตคแขง

เพอแกปญหาระหวางกนผขายมกรวมมอกนก าหนดราคา และ

ปรมาณผลผลต วธนถอเปนการรวมมอกนทางธรกจ(cartel) เสนอปสงคของตลาดผขายนอยราย เปนแบบเดยวกบตลาด

ผกขาดแทจรง คอ ลาดลงจากซายบนมาขวาลาง หมายความวา เมอ

ลดราคาจะขายสนคาไดมากขน

ผผลตจะก าหนดราคาและปรมาณผลผลตตรงจดทไดก าไรสงสด

คอ MR=MC

แบบจ าลองเสนอปสงคหกงออยในประเภทผขายไมรวมมอกน

ราคาสนคาจะไมเปลยนแปลงแมวาตนทนการผลตหรออปสงคตอ

สนคาเปลยนแปลงไปอยางไรกตาม

แบบจ าลองเสนอปสงคหกงอเปนทฤษฎทอธบายวา ท าไมเมอ

ผขายไมรวมมอกนแลว ราคาจงไมยดหยน (สนคาในตลาดผขายนอย

รายในกรณทผลตสนคาเหมอนกน)

P,C

Q D1 MR

o

Pe A

Qe

D0

D0 เปนเสนอปสงคทแทจรงของหนวยผลต (กรณผขายอนไมมการตอบโตเมอ P เปลยน) >> ถาหนวยผลตลดราคาต ากวา Pe จะขายไดเพมขนมาก

ในความเปนจรง ถาหนวยผลตหนงลดราคาลง หนวยผลตอนกตองลดราคาลงตามดวย ท าใหทขายไมไดมากขนตามทคาดไว

ยอดขายจงเพมเพยงเลกนอยตามสดสวนการเพมขนของอปสงค (การเคลอนไหวยายมาอยบนเสน D1

การทหนวยผลตอนด าเนนนโยบายราคาตาม เทากบวาเกดการรวมมอ

ดลยภาพในการผลตทจะท าใหไดก าไรสงสด จะอยท MR=MC

การก าหนดราคาในตลาดน ยงยาก ในทางปฏบตในตลาดนมกจะ

รวมตวกนก าหนดราคา

ผขายในตลาดนจงมกจะไดก าไรเกนปกต แตกมโอกาสไดก าไร

ปกตหรอขาดทนกได

P,C

Q D1 MR

o

AC

MC

P1 A

Q1

D2

ในระยะยาวผผลตไดก าไรปกตเพราะก าไรเกนปกตในระยะส นจะ

ดงดดใหผผลตรายใหมเขามาแขงขน

ถาผผลตรายใหมเขามาแขงขนไดงาย ก าไรเกนปกตของผผลตก

จะหมดไปโดยเรว

P,C

Q D1 MR

o

AC MC

P1 A

Q1

D2

*AC=AR=P

เปนตลาดทมลกษณะทเปนการแขงขนและผกขาดรวมกน เสนอป

สงคของผผลตแตละรายจงมความยดหยนมากทสด (แตนอยกวา

Infinity) เพราะผผลตทกรายตองขายสนคาตามราคาตลาด ถาขายสงกวาตลาดเลกนอยกจะสญเสยลกคาท งหมด

ผขายมจ านวนมาก ผขายแตละคนไมสนใจวาการตดสนใจ

ด าเนนงานตามนโยบายของตนในเรองราคาและอน ๆ จะมผลกระทบ

ตอผขายรายอนหรอไม

การเขามาในธรกจ กไมเขมงวดหรอยากนก หรอคอนขางเสร

สนคาแตกตางกน(Differentiated) อ านาจในการผกขาดมบางแตจะมมากหรอนอยขนอยกบวาสนคาของ

ผขายนนแตกตางหรอเหนอกวาผผลตรายอนอยางไร

ลกษณะอปสงคสนคาของผขายแตละคนคลายอปสงคในตลาดผกขาด

นนคอ ถาราคาสนคามระดบสง จะขายสนคาไดจ านวนนอย และถา

ราคาสนคาลดลง จะขายสนคาไดมากขน

เสนอปสงคส าหรบสนคาในตลาดผขายมากราย จะมความยดหยน

มากกวาเพราะผบรโภคสามารถหนไปซอสนคาของผขายรายอนแทนได

จะเกดขนเมอหนวยธรกจผลตสนคา ณ ระดบท

MC = MR

หนวยธรกจจะไดรบก าไรเกนปกต

P,C

Q MR

o

D= AR

AC MC P1

A

B

C

E

Q1

จะเกดขนเมอหนวยธรกจท าการผลตสนคา ณ ระดบ

MC = MR และ AC = AR = P

และมความโนมเอยงไดรบเพยงก าไรปกตเทานน

P,C

Q MR

o

D= AR

LAC

LMC

P2 F

E

Q2