مقاله (حیدرپور)

1

بررسی مقایسه ای سیاست خارجی بوش و اوباما در

خاورمیانه در قبال تروریسم

علی اکبر شاه صنمیدانشجوي كارشناسي ارشد رشته روابط بين الملل، دانشگاه آزاد قم

January 3, 2016

چکیده در ای((الت متح((ده امریک((ا ط((راحی راه((برد و سیاس((ت خ((ارجی کش((ور ب((ر عه((ده عالیترین مقام اجرایی کشور یعنی ق((وه مجری((ه اس((ت. از این رو ب((ا جاب((ه ج((ایی ق((درت بین دو ح((زب اکثری((تی جمه((وری خ((واه و دم((وکرات ک((ه از رویکرده((ا و نگرش((های متف((اوتی ب((ه نظ((ام بین المل((ل و سیاس((ت جه((انی برخوردارن((د، نح((وه

سياس(ت خ(ارجيبرقراری ارتباط با کشورها و نظام بین المللی متفاوت است. امريك(ا در قبال خاورميان((ه هم((واره اهميت خاص((ي داش((ته اس((ت؛ از آنج((ايي ك((ه ميراث سياس(ت خارجي دولت بوش ب((راي اوبام((ا وجه(ة عم((ومي بس((يار ض((عيف اياالت متح((ده در خاورميان((ه ب((ود؛ اوبام((ا يكي از ارك(((ان راهب(((رد تغيي(((ر خ(((ود را

دراحي(اي م((ديريت ن((رم اف((زاري امريك((ا در منطق(((ة خاورميان(((ه معرف(((ي ك(((رد. زمینه سیاست مقابله با تروریسم نیز که پی از وقوع ح((وادث ی((ازده س((پتامبر در اول((ویت راه((برد امینت ملی امریک((ا ق(رار گ(رفت ، تم((ایزاتی بین دو سیاس((ت دو رییس جمهوری که در این دوره به قدرت رسیدند وجود دارد. دراین مقاله سوال اصلی این است که باتوجه به اینکه مبارزه با ترورسیم در دستورکار هر دو دولت بوش و اوباما بوده است ، اجرای سیاست این دو رییس جمهور امریک((ا در جهت

مبارزه با تروریسم در خاورمیانه چه تفاوت ها و تشابهاتی با یکدیگر دارند؟ برای پاس((خ گ((ویی ب((ه این پرس((ش ب((ا اس((تفاده از روش((ی مقایس((ه ای سیاس((ت خارجی ایالت متحده امریکا را در دو دولت ب((وش و اوبام((ا درقب((ال تروریس((م در خاورمیان((ه، ب((ا یک((دیگر مقایس((ه نم((وده و ب((ه بررس((ی مب((انی و اص((ول سیاس((ت

سیاست خارجی دو دولت در برخورد با تروریسم در خاورمیانه میپردازیم .

سیاست خارجی امریکا ، خاورمیانه ، تروریسم .واژگان کلیدی :

2

مقدمه -1 میالدی ، سیاس((ت خ(ارجی ای(االت1991 ب(ا فروپاش(ی نظ(ام دوقط(بی درس(ال

متحده امریکا به دلی((ل از بین رفتن دش((من رقیب دچ((ار بح((ران معن((ا ش((د. ای((ات متحده امریکا که مهمترین دغدغه و هدف اصلی سیاست امینتی خود را برمبارزه با کمونیسم استوار ساخته بود، به دشمن جدیدی نیاز داشت تا باادعای مبارزه با آن راه((برد توس((عه طلبان((ه خ((ود را تعقیب نمای((د. وق((وع ح((وادث ی((ازده س((پتامبر

، این فرصت را برای دولتمردان امریکا فراهم کرد تا سیاست خارجی خود2001 را از بحران معنا رها سازند. آنها با توجه به این حوادث دشمن جدی((دی راتعری((ف کرده و راهبرد جدید را در پیش گرفتند . بر این مبن((ا در س((ند راه((برد امینت ملی

، ه((دف راه((برد امینت ملی امریک((ا مب((ارزه ب((ا تروریس((م و2002امریکا درسال حف(((ظ ارزش(((های دموکراتی(((ک و س(((بک زن(((دگی امریک(((ایی عن(((وان ش(((د. )

whitehouse,2002) در نگاهی کلی سیاست خارجی امریکا در خاورمیانه خواهان مشروعیت بخشیدن به هنجارهای لیبرال و اعتبار بخشیدن ب((ه نهاده((ا و س((اختارهای مبت((نی ب((ر ارزش های لیبرالیسم اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی اس((ت .این فراین(د نیازمن((د زم((انی ط((والنی اس((ت و ب((ه همین دلی((ل بای((د انتظ((ار داش((ت حض((ور امریک((ا در منطق((ه طوالنی باشد عالوه بر این امریکا برای جامه عمل پوشاندن به چنین اهدافی ک((ه در راستای برنامه های امپریالیستی اش است از راهکارهای گون((اگونی اس((تفاده

که همه آنها برمبنای دیپلماسی پایه گذاری ش((ده اس((ت . ب((رهمین اس((اس;میکند دیپلماس((ی امریک((ا ب((ا اع((راب و مس((لمانان خاورمیان((ه بخص((وص از زم((ان وق((وع

بیداری اسالمی در سطوح دولتی و مردمی با تنشهایی مواجه شده است . بوش میدان اصلی نبرد جهانی با تروریسم و بنیاد گرایی را جهان اسالم ، ب((ویژه خاورمیانه میدانست و برای دستیابی به امینت فراگیر هرگونه ن((برد ب((ا تروریس((م بر بنیاد گرایی و مهارکردن آن متمرکز میدانست که ریشه اصلی تروریسم است برهمین اساس بن مایه راهبرد دولت ب(وش در زمین(ه سیاس(ت خ(ارجی ت(ا س((ال

مبارزه با تروریس((م و القاع((ده در س((رار جه((ان و ب((ا رویک((ردی خ((اص ب((ه2008 منطقه خاورمیانه بوداین تفکر زمینه حضور ای((الت متح((ده امریک((ا را در دو جن((گ عراق و افغانستان بوجود آورد و موجب ارائه طرح خاورمیانه بزرگ گردید که در

عمل محدوده ای را که شامل بیشتر کشورهای اسالمی میگردید دربرمیگرفت. میالدی با روی کار آمدن باراک اوباما ی دموکرات ، امی((دها ب((رای2008 در سال

شکل گیری تغییراتی در سیاست خ((ارجی ای((االت متح((ده امریک((ا بوج((ود ام((د. در منتشر شد برتالش((های امریک((ا ب((رای2010راهبرد امینت ملی امریکا که درسال

3

زندگی براساس ارزشهای خود و حفظ مبانی دموکراسی در جامعه خ((ود تاکی((د و اعالم شد از تمایالت کسانی که در خارج از مرزهای امریک((ا مظل((وم واق((ع ش((ده

( whitehouse. 2010: 10 ). اند حمایت میشود اوبام((ا ب((ر این اعتق((اد اس((ت ک((ه » امریک((ا دارای من((افع مهمی در خاورمیان((ه ی بزرگتر است. این منافع شامل همکاری گسترده در زمینه موض((وعات متع((دد ب((ا دوست نزدیک امریکا یعنی اس((رائیل و تعه((د تزل((زل ناپ((ذیر ب((ه امینت اس((رائیل ، دستیابی به خواست مشروع مردم فلس((طین ب(ه داش((تن کش(ور، اتح((اد و ام((نیت ع((راق و ت((رغیب دموکراس((ی در این کش((ور و بازگش((تن این کش((ور ب((ه اغ((وش منطق((ه، ایج((اد تغی((یر در سیاس((ت ای((ران ، همچ((نین من((ع گس((ترش تس((لیحاتی ، همک((اری در زمین((ه مب((ارزه ب((ا تروریس((م ، دسترس((ی ب((ه ان((رژی ورود و ادغ((ام

(whitehouse, 2010: 26خاورمیانه به بازارهای جهانی است .« ) در این مقاله سوال اصلی این است که با توجه به اینکه مبارزه با تروریسم در

دستور کار هر دو دولت بوش و اوباما بوده است ، سیاست این دو رییس جمهور امریکا در مبارزه با تروریس((م در خاورمیان((ه چ((ه تفاوته((ا و تش((ابهاتی ب((ا یک((دیگر دارد؟ برای پاسخ گویی به پرسش مطرح شده ، با مطالعه اس((ناد راه((برد امینت ملی امریکا در دوره بوش و اوباما و ب((ا اس((تتفاده از روش مقایس((ه ای سیاس((ت خارجی ایاالت متح((ده امریک((ا را در دو دولت ب((ا یک((دیگر مقایس((ه مینم((اییم و ب((ه بررس((ی مب((انی و اص((ول سیاس((ت خ((ارجی دو دولت ، سیاس((ت آنه((ا در قب((ال

خاورمیانه ، و راهبردشان در برخورد با تروریسم میپردازیم .

چارچوب نظری -2 ( و دولت2008-2000 در این مقال((ه بناس((ت سیاس((ت خ((ارجی دولت ب((وش )

اوبام((ا ) دولت کن((ونی امریک((ا ( در منطق((ه خاورمیان((ه و در مقابل((ه ب((ا تروریس((م ياس((ت خ(ارجي يكي از عرص(ه ه(اي مهميمطالعه و با یکدیگر مقایسه ش((وند س

است كه مواضع نيروي ح((اكم ب((ر ه((ر كش((ور در آن انعك((اس مي ياب((د. سياس((ت خارجي هر كشور با سياست داخلي آن رابطه جدانشدني و مستقيم دارد. اين دو هر چند از نظر شكل متفاوتند ولي داراي ماهيت يكساني هس((تند و در واق((ع مي توان سياست خارجي را بازتاب سياس((ت داخلي دانس((ت. بن((ا ب((ه تع((ريفي ك((ه از سياست خارجي ارائه ميشود سياست خ((ارجي ب((ه مع((ني سياس((ت ي((ك دولت در

بر اين (147: 1375عمل متقابلش با ديگر دولت ها و خلق ها است )آقابخشی، اساس سياست خارجي، به سياس((ت هدف((دار دولت ه((ا در رابط((ه ب((ا دولت ه((اي

پيرامون خودشان، يا روابط بين المللي آنان اشاره دارد . عوامل مختلفي در شكل گيري سياست خ((ارجي كش((ورها در ه((ر دوره موثرن((د. "هانس جي مورگنتا"، نظريه پ((رداز مش((هور واق((ع گ((رايي، ريش((ه رفت((ار خ((ارجي

4

دولت را در سرشت بشر مي جويد. از اين منظر براي مطالعه سياست خ((ارجي امريكا بايد به ويژگيهاي ذاتي و سرش(ت تص((ميم گ(يران اين كش(ور توج(ه ك(رد و تاثير آن را بر تصميم گيريهاي سياست خارجي تبيين نمود. به نظر مورگنت((ا دولت به عنوان يگانه بازيگر خردمند، يكپارچه و منفعت ج((وي دغدغ((ه اي ج((ز حف((ظ ي((ا بيشينه كردن قدرت ندارد . در اين معنا هر يك از تصميم گيران امريك((ايي ك((ه در دوره هاي مختلف ب((ه ق((درت رس((يده ان((د دغدغ((ه اي ج((ز حف((ظ و بيش((ينه ك(ردن قدرت امريكا نداشته اند . لذا از اين نظر وجه مشترك داشته ان((د. ام((ا روش((ها و ابزارهايي كه به كار برده اند متفاوت بوده كه م((وجب تف((اوت سياس((ت دولته((اي مختلف شده اس((ت » ب((ر اين اس((اس پژوهش((گران عل((وم سياس((ي، ب((ه وي((ژه در گرايش روابط بين الملل، كاربرد كلي استفاده از اين واژه )سياست خ((ارجي( را در عمل به معاني مختلفي به كار ميبرند. به طور كلي مي توان سياست خارجي

. سياس((ت خارجه((اي ك((ه ب((ر اص((ل1دولت ها را در سه نوع اصلي تقس((يم ك((رد . . سياس((ت خارج((ه اي ك((ه ب((ر بني((اد و همكاريه((اي2انزواگ((يري اس((توار اس((ت

. سياس((ت خارج((ه اي ك((ه ب((ر اس((اس ع((دم3سازمان يافته، شكل گرفته است . (129: 1384. )رحیق اغصان، «اتحاد ميچرخد

در اين مقاله سياست خارجي امريكا در مبارزه با تروريس((م در خاورميان((ه م((ورد س((پتامبر و11بررسي قرار ميگيرد. خاورميانه در سياست خارجي آمريكا بعد از

در سياست جنگ ب(ا تروريس(م معن(اي وس(يع و گس(ترده ت(ري ي(افت و ب(ا عن((وان خاورميانه بزرگ مطرح شد. مراد از خاورميانه آنچن((ان ك((ه در مفه((وم خاورميان((ه بزرگ مستتر است محدوده بسيار وسيعي است كه غرب آسيا ت((ا ش((مال آقريق((ا را در بر ميگ((يرد. مح((دودهاي ك((ه ش((امل اك((ثر كش((ورهاي اس((المي ميگ((ردد. اين مفهوم را دولت بوش براي توضيح و پيگيري سياس((تهاي خ((ود در خاورميان((ه و در مقابله با تروريسم جعل كرد و به كار برد و پس از آن در دولت اوباما ن((يز م((ورد

11استفاده قرار گرفت. با توجه به دي((دگاه مقام((ات و مس((ئوالن امريك((ا بع((د از سپتامبر درب((اره ريش((ه ه((اي تروريس((م ك((ه ب((ه ط((ور عم((ده اس((الم و كش((ورهاي اسالمي را در كانون توج((ه خ((ود ق((رار داده و ريش((ه ي تروريس((م را در اس((الم و كشورهاي اسالمي معرفي ميكردند، به نظر مي رسد آنها ب((ا بك((ار ب((ردن مفه((وم خاورميانه بزرگ بيشتر به كشورهاي اسالمي و حوزه ي فرهنگ و تمدن اس((المي توجه داشته اند. از اين رو خاورميانه ي بزرگ محدوده اي مسلمان نشين بوده و كشورهاي اسالمي را در بر ميگيرد. با توجه به ويژگيه((اي اين مح((دوده، سياس((ت خارجي امريكا در خاورميانه و براي مبارزه با تروريسم به شدت متاثر از ويژگيها و مس((ائل جغرافي((ايي، ت((اريخي، ف((رهنگي، سياس((ي، و اقتص((ادي اين ح((وزه ي

فرهنگي و تمدني بوده است.

5

چنانكه پيداست در طراحي سياست خ((ارجي عوام((ل مختلفي ت((اثير دارن((د. ب((راي مقايسه سياست ها با يكديگر نيز الزم است با در نظر گرفتن دي((دگاههاي دولته((ا درباره اين عوامل به مقايسه آنها ب((ا يك((ديگر ب((پردازيم. از اين رو ب((راي مقايس((ه سياست خارجي دولت ب(وش ب(ا سياس((ت خ(ارجي دولت اوبام((ا در خاورمیان(ه ب(ا يك((ديگر الزم اس((ت دي((دگاه اين دو دولت درب((اره محي((ط بين المللي و مس((ائل منطقه اي كه بناست سياست خارجي در آنجا به اج((را درآي((د و همچ((نين اص((ول، اهداف، جهتگيري ها، و منافع مورد نظ((ر ه((ر دولت مع((رفي و س((پس ب((ا يك((ديگر مقايسه شود. بنابراین دراین مقاله با مشخص کردن من((افع و اص((ول م((ورد نظ((ر

هر یک از دو دولت و مقایسه سیاست خارجی آنها با یکدیگر میپردازیم .

-رويكرد دولت بوش 3 رویکرد دولت بوش به نظام بین الملل – 3-1

جرج بوش زماني در آمريكا به عنوان رئيس جمهور قدم ب((ه ك((اخ س((فيد گذاش((ت كه به اين كشور بيش از هر زمان ديگر عنوان ابرقدرت اطالق مي شد و درست در چنين زماني كه ك((اخ س((فيد نيازمن((د رئيس جمه((وري در ح((د و ان((دازه ريچ((ارد نيكسون بود، بوش توانست در يك رقابت تنگاتنگ و در نهايت با راي دادگاه عالي فدرال بر رقيب دموكرات خود ال گور پيروز شده و ب((ه عن((وان چه((ل و س((ومين

بس((ياري از كارشناس((ان و رئيس جمه((ور آمريك((ا در ك((اخ س((فيد مس((تقر ش((ود. صاحبنظران مسائل آمريكا و آنهايي كه تا حدودي با تاريخ معاصر اين كشور آشنا

اياالت متحده ي1920هستند، جرج بوش را با وودرو ويلسون رئيس جمهور دهه آمريكا مقايس((ه مي كنن((د. رئيس جمه(وري ك((ه ب((راي خ(ود و ملت آمريك((ا ن((وعي رسالت معنوي و تاريخي را قائل بود و به آمريكا به عنوان يك كش((ور و ي((ك ملت استثنايي مي نگريست كه البته اين ام((ر بيش از هم((ه از ن((زديكي ج(رج ب((وش ب((امحاف(((((((ل نئوك(((((((ان ) ن(((((((و محافظ(((((((ه ك(((((((ار( ناش(((((((ی میش(((((((ود. دكترين و نظريات سياسي جرج بوش بيش از آن ك((ه مبن((اي روش((نفكري و واق((ع گرايانه مي داشتند، از يك سري مباني مذهبي و مسيونري ناش((ي مي ش((دند ك((ه همواره در سخنراني ها، اظهار نظرها و بيانيه هاي جرج بوش خود را نش((ان مي دادند. به كاربردن اصطالحاتي مانند جنگ صليبي، محور شرارت و... نمونه ه((ايي

در تاييد اين نظريه هستند . را می ت((وان بیش2009 تا 2001سیاست خارجی جرج بوش در طی سال های

ارزی((ابی و تحلی((ل2001از هر چیز دیگر تحت تاثیر حوادث یازدهم سپتامبر سال کرد. در واقع بعد از این حادثه است که ایاالت متحده بحث مبارزه با تروریسم را در جهان مطرح می کند و یارگیری بین المللی خود را برای مقابله ب((ا کش((ورهای

مهم ت((رین حامی تروریسم و لشکرکشی به افغانستان و ع((راق آغ((از می نمای((د.

6

اهداف سیاست خارجی آمریکا در دوران جرج ب((وش را می ت((وان در م((وارد زی((ر - تسلط و س(یطره ب(ر من((ابع ارزش((مند ان((رژی مخصوص(ا منطق((ه1 جستجو کرد:

- مقابله ب((ا رژیم ه((ای ح((امی تروریس((م ) مخ((الف واش((نگتن ( مانن((د2خاورمیانه  ای((((((((((((((((ران، ک((((((((((((((((ره ی ش((((((((((((((((مالی، ع((((((((((((((((راق و ...

- گس((ترش سیاس((ت نف((وذ سياس((ي در اروپ((ای ش((رقی و آس((یای میان((ه جهت3 - حضور نظامي در من((اطق4 مقابله با قدرت گیری رقبایی مانند روسیه و چین.

استرات ژيك جهان مانند جنوب شرق آسيا، خاورميانه، شمال آفريقا، آسياي ميان((ه - تشكيل ائتالف هاي جهاني ب((ر مه(ار نيروه((اي ض((د آمريك((ا در نظ((ام بين5 و...

الملل. نخس((تین دول((تی2001 سپتامبر 11ولت بوش و نومحافظه کاران پس از حادثه د

نبودند که در تاریخ ای((االت متح((ده آمریک((ا عملی((ات پیش دس((تانه، یکج((انبه گرایی و سیطره ایاالت متحده آمریکا در نظام بین الملل در حوزه های منطقه ای و جه((انی را اساس راهبرد کالن امنیت ملی این کشور قرار دادند. به کارگیری ق((وه قهری((ه و نیروی نظامی برای تأمین منافع و اهداف، از سوی ایاالت متحده، دارای سابقه

هر زمان ایاالت متحده آمریکا امنیت خویش را در مخاطره یافت((هتاریخی است . و احساس کرده است که دیگ((ر نمی توان((د ب((ر مطل((ق ب((ودن و بی ب((دیل ب((ودن آن

اعتماد و اتکا نماید. س((پتامبر ب((ا ش((عار جه((انی »مب((ارزه ب((ا تروریس((م«،11ای((االت متح((ده پس از

اهداف منطقه ای خود را در خاورمیانه به گونه ای دیگر ترس((یم ک((رد.سیاست ها و آمریک(((ا پس از حمل(((ه ب(((ه افغانس(((تان و پی آم(((دهای گس(((ترده منطقه ای آن، سیاست های کلی خود را در قالب »طرح خاورمیانه بزرگ« مط((رح س((اخت. این طرح ب((ه دنب((ال آن ب((ود ک((ه ریش((ه های افراط گ((رایی و خش((ونت در منطق((ه را از طریق دموکراسی گستری و گشایش فضای باز سیاسی و اجتماعی از بین ببرد و فضای جدید سیاسی برای ع((ادی س((ازی رواب((ط اس((رائیل ب((ا کش((ورهای منطق((ه فراهم س((ازد. آمریک((ا ی((ک س((ال پیش از ط((رح خاورمیان((ه ب((زرگ، ب((ا ارائ((ه س((ند

( در پی آن برآم((د ک((ه ب((ا حم((ایت از نهادس((ازی در دولت2003»نقش((ه راه« ) خودگردان فلسطین و تقویت نهادهای سیاس((ی و اجتم((اعی، دولت خ((ودگردان را به دولتی پاسخ گو و عاملی برای کنترل فعالیت مبارزان فلسطینی تبدیل کن((د. از سوی دیگر، در سطح منطق(ه خاورمیان(ه، واش(نگتن ب(ا تأکی((د ب(ر ل(زوم برگ(زاری انتخابات و تقویت نهادهای م((دنی، در پی بس((ط ای((ده های دموکراتی((ک در منطق((ه بود، اما با برگزاری انتخابات مختلف در منطقه، ب((ا وج((ود تم((امی مح((دودیت ها و اعم((ال فش((ارهای دول((تی، آش((کار گردی((د ک((ه پ((یروزی غالب((اً نص((یب نیروه((ا و

جریان هایی می شود که با سیاست های منطقه ای آمریکا مخالف هستند.

7

از آنج((ا ک((ه در غ((الب کش((ورهای خاورمیان((ه ب((ه مج((رد ب((از ش((دن نس((بی فض((ای سیاسی، اسالم گرای((ان ب((ه پ((یروزی می رس((یدند، اص((الحات اقتص((ادی ب((ه عن((وان مکمل اصالحات سیاسی بیش از پیش مورد توجه قرار گ(رفت. این اس((تدالل ک(ه بهبود وضعیت اقتصادی کشورها به تقویت طبق((ه متوس((ط و ک((اهش حمایت ه((ای

منجر می ش((ود، یکی از دالی((ل اص((لی این اق((دام ب((وده مردمی از گروه های تندرواست .

وي تاكيد مي نمود كه با اعتق((اد ب((ه نس((بي گ((رايي نميت((وان از ع((دالت و عقالنيت سخن گفت. بوش »رژيم هاي سياسي را به نيك و بد، و خير و ش((ر تقس((يم ك((رد

)«كه اين ديدگاه متاثر از تقسيم ارزش((ها ب((ه خ((ير مطل((ق و ش((ر مطل((ق ميباشدBorry: و در نتيجه ميگفت : كه هركس ب((ا آمريك((ا باش((د دوس((ت آمريك((ا و(2002

هركس با آمريكا نباشد دشمن آمريكا است . ب((وش در تالش ب((راي دموكراتي((ك ك((ردن كش((ورهاي منطق((ه خاورميان((ه ب((راي جلوگيري از رشد و نمو گروههاي تروريستي بر اين اعتقاد بود كه در صورت نبود تهديد و وجود امنيت در سطح بين الملل است كه امنيت داخلي تحقق مي يابد » لذا امنيت منطقه اي و بين المللي را همگام با امنيت ملي مورد تاكيد قرار داد و بر پيوند دو مقوله سياست داخلي در سياست خارجي اذعان نم((ود». )دهش((یری،

1378 :334) استراتژی آمریکا برای تحقق موارد ف((وق را می ت((وان در سیاس((تی تحت عن((وان صدور دموکراسی مورد بحث و بررسی قرار داد. جرج ب((وش و تیم ن((و محافظ((ه کارش همواره از گسترش دموکراسی در جهان دم می زدند و ه((دف و انگ((يزه ي خود را از لشكركشي به افغانستان، عراق، حمايت از حكومت هاي غ((رب گ((راي اروپاي شرقي، تحريم كشورهايي مانند ايران، كره ي ش((مالي، س((وريه، س((ودان، بوليوي، ونزوئال و ... را با شعار دموكراسي خواهي جهاني توجيه مي ك((رد. ج((رج بوش رئیس جمهوری بود که چندان شناختی از سیاست خارجی آمریکا نداشت و بیشتر از چهره های نو محافظه کار در این راستا مشورت می گ((رفت. سیاس((ت خ((ارجی آمریک((ا در دوران ج((رج ب((وش را می ت((وان یکی از ای((دئولوژیک ت((رین

سیاست های خارجی درتاریخ ایاالت متحده ی آمریکا ارزیابی کرد. مبنای اصلی سیاست خارجی آمریکا در این دوره بر اصلی تحت عن((وان غ((یریت سازی استوار است و هدفی را که دنبال می کند نیز در تثبیت موقعیت هژمونیک آمریکا در جهان کنونی نهفته است. جرج بوش همواره از سياست خارجي ليبرال ها و ليبرال هاي جمهوري خواه انتقاد مي كرد و معتقد بود ك((ه سياس((ت خ((ارجي

آمريكا بايد بر اساس توانمندي هاي اين كشور در نظام بين المللي تدوين شود. سياست خارجي جرج بوش با نوسانات متعددي در نظام بين الملل مواج((ه ش((د، كه باعث شد سياست خارجي اين كش((ور از ح((الت اي((دئولوژيك و آرمانگراي((انه ي

8

خود خارج شود. سياست صدور دموكراسي آمريك((ا ب((ه هيچ وج(ه نتوانس((ت رژيم ه((اي هم فك((ر ب((ا اي((االت متح((ده را روي ك((ار كن((د. مثال اتخ((اذ اين سياس((ت در خاورميانه موجبات قدرت گيري جريان هاي اسالم گرا را دركشورهاي خاورميان((ه فراهم كرد و باعث شد بسياري از متحدان سنتي آمريكا در منطقه كه در سايه ي رژيم هاي ديكتاتوري اداره مي شدند، از واشنگتن فاصله بگيرند. به عنوان مث((ال عربستان سعودي كشوري ك((ه ت((ا چن((د س((ال پيش مهم ت((رين وابس((ته آمريك((ا در جهان اسالم به شمار مي رفت، بعد از سياست صدور دموكراسي كاخ س((فيد ب((ه گونه اي محسوس از واشنگتن فاصله گرفت و حتي در مسائلي مانند جنگ عراق پايگاه هاي خ((ود را از آمريك((ا پس گ((رفت و از بزرگ((ترين مخالف((ان اين جن((گ ب((ه

 شمار مي آمد. بر اين مبنا از نظر دولت بوش »رويداد يازدهم سپتامبر ب(ه عن(وان م(انعي در راه تحقق آرمانهاي آمريكايي، ريشه در دنياي عرب داشت لذا حذف ص((دام و ظه((ور دموكراسي در عراق، باعث مي ش((د سلس((له اي از تح((والت ج((دي پي در پي در دنياي عرب به نفع غرب و آمريكا به وجود آيد در اين تح((والت ن((يز از نگ((اه دولت بوش در صورتيكه س(اير كش(ورها تماي(ل ب(ه ايج(اد آن نداش((ته باش(ند آمريك(ا ب(ه عنوان تنها ابرقدرت جهان آن را محقق مينمايد. لذا بدون درنظر گرفتن تماي((ل و منافع ساير كشورها و بر يكجانب((ه گ((رايي اي(االت متح((ده در ت(امين من((افع خ(ود و

مبارزه با تروريسم صحه ميگذارد.- جایگاه خاورمیانه در سیاست خارجی دولت بوش3-2

منطقه خاورميانه از دوران بعد از جنگ جهاني دوم هم((واره م((ورد توج((ه اي((االت متحده آمريكا قرار داشته است. در اين دوره سياست خارجي آمريكا در منطق((ه ي خاورميانه كه منطقه ي مرك((زي جه((ان اس((الم محس((وب مي ش((ود مبت((ني ب((ر اصول ذيل بوده است : دسترسي آزاد و مطمئن به منابع نفت و گاز خليج فارس ، تضمين امنيت اسرائيل، كنترل نفوذ ش((وروي )ت((ا قب((ل از فروپاش((ي آن( ، هيچ

قدرت منطقه اي نبايد قدرت بالمنازع باشد. سیاست های خاورمیانه ای آمریکا ت((ا م((دت ها معط(وف ب((ه حم(ایت و پش((تیبانی از حکومت های اقتدارگرا ام((ا هم پیم((ان و حاف((ظ من((افع واش((نگتن در منطق((ه ب((ود.

ب((ه عن((وان مح((ور اص((لی این رویک((رد، ش((اکله کلی سیاس((ت های حف((ظ ثب((ات، خاورمیانه ای آمریکا را تشکیل می داد. با تقویت و تحرک بیش((تر گرایش ه((ای ض((د

سپتامبر در خاک آمریکا، سیاس((تمداران ک((اخ س((فید11آمریکایی و وقوع حمالت به سمت اتخاذ رویکرد امنیتی بجای حفظ ثبات در منطقه تغی((یر جهت دادن((د. ب((ه

سپتامبر آمریکا خ((ود را در »جه((انی ک((ه ب((ه ناگه((ان11گفته جان گدیس، پس از خطرناک تر شده « یافت.

9

خاورمیانه با داشتن منابع غنی انرژی از یک سو و م((وقعیت خ((اص ژئوپولیتی((ک از سوی دیگر، حوزه منفعتی غ((یر قاب(ل اغم(اض ب(رای ق(درت های ب(زرگ محس(وب می شود. این در حالی اس((ت ک(ه خاورمیان(ه ن(ه تنه(ا ب((ا نظم سیاس((ی- اقتص((ادی آمریک(((ا هم(((اهنگی ن(((دارد بلک(((ه ب(((ه ش(((دت از پتانس(((یل مق(((اومت و مقابل(((ه

و حضور اتباع س((عودی2001 سپتامبر 11برخوردارست. حوادثی از قبیل رخداد در آن و احیای افراط گرایی در منطقه، نمای((انگر تض((اد منفع((تی و امنی((تی ق((درت آمریک((ا و منطق((ه خاورمیان((ه اس((ت. از این رو، پی گ((یری اص((الحات سیاس((ی در چارچوپ ط((رح خاورمیان((ه ب((زرگ ب((ه منظ((ور اس((تقرار نظم سیاس((ی مطل((وب و

به منظور استقرار نظم اصالحات اقتصادی در راستای اقتصاد لیبرال و بازار آزادآمریکا قرار گرفت. اقتصادی مطلوب در دستور کار سیاست های خاورمیانه ای

س((پتامبر، ب((ه عن((وان دو11افراط گرایی و تروریسم ب((ه خص((وص پس از حمالت عامل اساسی، آمریکا را بیش از پیش به سمت توجه ب((ه ض((رورت اص((الحات در

از عوام((ل اص((لی تهدی((د آمریکا افراط گرایی و تروریسم را خاورمیانه سوق داد. امنیت و منافع خود تلقی می کن((د و ب((ر این اس((اس درص((دد ب((ود ت((ا ب((ا ب((از ک((ردن فضای سیاسی و بهبود ش((رایط اقتص((ادی در کش((ورهایی ک(ه ب((ه لح((اظ فک((ری و حمایت م(الی خاس((تگاه چ(نین حرکت ه(ای رادیک((الی محس((وب می ش((وند، ریش(ه افراط گرایی را بخشکاند. به عبارت دیگر، افراط گرایی و تروریسم در خاورمیان((ه

از اه((داف سیاس((ت های منطقه ای آمریک((ا تلقی می ش((ود. ه((ر از علل و همچنین چند اسالم سیاسی نیز در برخی موارد ب((ه عن((وان خط((ری ب((رای ام((نیت و من((افع آمریک((ا مع((رفی می ش((ود از ام((ا پس از ش((کل گیری طالب((ان و عملی((ات القاع((ده افراط گرایی از آن رو که در بعدی فرامرزی و با توسل به شیوه های خش((ونت بارمس((تقیماً غ((رب را مخ((اطب ق((رار داده تهدی((د ج((دی تری محس((وب می گ((ردد.

س((پتامبر ب((ا ش((عار جه((انی »مب((ارزه ب((ا تروریس((م«،11ای((االت متح((ده پس از اهداف منطقه ای خود را در خاورمیانه به گونه ای دیگر ترس((یم ک((رد.سیاست ها و

آمریک(((ا پس از حمل(((ه ب(((ه افغانس(((تان و پی آم(((دهای گس(((ترده منطقه ای آن، سیاست های کلی خود را در قالب »طرح خاورمیانه بزرگ« مط((رح س((اخت. این طرح ب((ه دنب((ال آن ب((ود ک((ه ریش((ه های افراط گ((رایی و خش((ونت در منطق((ه را از طریق دموکراسی گستری و گشایش فضای باز سیاسی و اجتماعی از بین ببرد و فضای جدید سیاسی برای ع((ادی س((ازی رواب((ط اس((رائیل ب((ا کش((ورهای منطق((ه

فراهم سازد. از آنج((ا ک((ه در غ((الب کش((ورهای خاورمیان((ه ب((ه مج((رد ب((از ش((دن نس((بی فض((ای سیاسی، اسالم گرای((ان ب((ه پ((یروزی می رس((یدند، اص((الحات اقتص((ادی ب((ه عن((وان مکمل اصالحات سیاسی بیش از پیش مورد توجه قرار گ(رفت. این اس((تدالل ک(ه بهبود وضعیت اقتصادی کشورها به تقویت طبق((ه متوس((ط و ک((اهش حمایت ه((ای

10

منجر می ش((ود، یکی از دالی((ل اص((لی این اق((دام ب((وده مردمی از گروه های تندرواست .

اهميت خاورمیانه براي امريكا، پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي نه تنها كم نشد بلكه افزايش يافت. بر اين مبنا براي پيگيري سياستها، استراتژيهاي مختلفي در قبال خاورميانه مورد توجه سياست مداران اياالت متحده آمريكا قرار گرفت. اس((تراتژي آمريك((ا در قب((ال خاورميان((ه در دوره ج((رج ب((وش پس((ر را ميت((وان

12استراتژي خاورميانه بزرگ دانست. خاورميانه ب((زرگ، ب((راي نخس((تين ب((ار در توسط ك(الين پ(اول مط(رح گردي(د ... وي متعه(د ش((د آمريك(ا ب(ه2002سپتامبر

كشورهايي مانند عربستان سعودي، لبنان، الجزيره و يمن، ب(ه منظ(ور الح(اق ب(ه سازمان تجارت جهاني كمك نمايد ... از برنامه هاي منطقه براي انجام اصالحات سياسي، اجتماعي و اصالح نظام آموزشي حمايت نمايد و از مبارزات شهروندان منطقه، به منظور كسب آزادیهاي سياسي و استقرار دموكراسي، پشتيباني كن((د.

( 139-138: 1390)امير عبداللهيان، طرح خاورميانه بزرگ را كه پس از حادثه يازده سپتامبر مورد توج((ه دولت ب((وش قرار گرفت، مي توان از رويكرد آمريكا به خاورمیانه در دوران بوش تلقي نمود .

كش((ور اتحادي((ه22از نظر پوشش جغرافيايي، طرح خاورميان((ه ب((زرگ عالوه ب((ر عرب كشورهاي تركيه، اسرائيل، پاكستان، افغانستان و اي((ران را ن((يز در ب((ر مي

( حتي در تعريفي موسع از خاورميانه بزرگ، عالوه712:( 1388گيرد . )واعضی، بر اين كشورها، كشورهاي اسالمي شمال افريقا و آسياي مركزي نيز شامل اين

طرح ميشوند. رح خاورمیانه بزرگ نه یک طرح مس((تقل بلک((ه بخش((ی از راه((برد کالن ام((نیتط

ملی ای((االت متح((ده آمریک((ا ب((رای اس((تقرار ی((ک نظم لیبرالیس((تی بین المللی در طرح خاورمیانه بزرگ ب((ا جهانی است. منطقه خاورمیانه و استمرار آن در سطح

ه((دف تث((بیت هژم((ونی آمریک((ا در جه((ان و ام((نیت اس((رائیل در منطق((ه ط((راحیاست . شده

- نگرش دولت بوش به صلح فلسطين و اسرائيل3-3 طی دوره پس از جن((گ س((رد تح((والت ف((راوانی در ص((حنه داخلی اس((رائیل و فلسطین به وق((وع پیوس((ته اس((ت ک((ه یکی از مهم((ترین آنه((ا پ((یروزی حم((اس در انتخابات پارلمانی فلسطین بود، این تحول پیامدهای متعددی را در پی داشت که مورد پذیرش و خوشایند آمریکا و برخی از دولت های غ((ربی و ع(ربی نب(ود. ع(دم شناسایی اسرائیل از س((وی حم((اس و تأکی((د ب((ر مق((اومت، تش((دید احساس((ات و نقش اح((زاب اس((الم گرا در منطق((ه و اف((زایش نقش و نف((وذ منطقه ای ای((ران ب((ا توجه به ارتباطات و پیوندهای آن با اکثر گروه های فلسطینی از جمله حم((اس، از

11

جمله پیامدهای عمده این امر بودند. براین اس((اس ب((ود ک((ه فش((ارها برحم((اس و تحریم مالی آن به وی((ژه از س((وی غ((رب اف((زایش ی((افت و در مقاب((ل، گ((روه فتح

مورد توجه و حمایت بیشتری قرار گرفت. آمریکا واسرائیل پس از پیروزی حماس در انتخابات پارلم((انی فلس((طین، ازتم((ام اهرمهای خود ب(رای ب(ه حاش((یه ران((دن و تحت فش(ار ق(راردادن این جنبش به(ره جستند وپس از تحوالت ماه ژوئن و تسلط نظ((امی حم((اس ب((ر ن((وار غ((زه، تالش مضاعفی برای حمایت از محمود عباس و نخست وزی((ر منتخب او، س((الم فی((اض صورت داده اند. دولت بوش در پایان دوران ریاس((ت جمه((وری خ((ود تالش زی((ادیب((رای تش((کیل دولت مس((تقل فلس((طینی ک((رد، ام((ا این تالش((ها ناک((ام مان((د. در همین ح(((ال در ص(((حنه داخلی اس(((رائیل، اولم(((رت یکی از ض(((عیف ترین و غیرمحبوب ترین رهبران اسرائیلی طی ش((ش ده((ه حی((ات اس((رائیل ب((وده اس((ت. اصوالً یکی از مشکالت عمده اسرائیل در داخل، مشکل انتقال ره((بری از نس((لی به نسل دیگر است. اولمرت در فضای به وجود آمده پس از تشکیل حزب کادیما توسط شارون و حمایت افکار عمومی از طرح جدایی از فلس((طینی ها، توانس((ت پست نخست وزیری را ب((ه خ((ود اختص((اص ده((د. م((وقعیت اولم((رت پس از جن((گ

بین اسرائیل و ح((زب ا... لبن((ان و انتش((ار گ((زارش تحقی((ق وین((وگراد2006ژوئیه مبنی بر ناکامی اسرائیل در دستیابی به اه((داف خ((ود در جن((گ بس((یار م((تزلزل و شکننده ش((د. اولم((رت ب((ر خالف بگین و ش((ارون، ک((ه در دو مقط((ع حس((اس )در جریان صلح با مصر و خروج از شهرک های نوار غزه( توانس((تند افک((ار عم((ومی و غالب جریان های سیاسی را ب((رای پیش((برد برنامه هایش((ان متقاع((د س((ازند، فاق((د توانایی های یک رهبر کارآمد و تأثیرگذار ب((ود. شکس((ت فض((احت ب((ار اس((رائیل در جنگ سی و سه روزه علیه ح(زب ا... لبن((ان ک(ه اس(طوره شکس(ت ناپذیری ارتش اسرائیل را باطل ساخت، اولمرت را در معرض اتهامات جدی ق((رار داد و کمیت((ه وینوگراد وی را مقصر شناخت. از این رو، آمریکا درصدد برآمد که با شروع رون((د مجدد مذاکرات صلح و اخذ امتیازات حداکثری برای اسرائیل، از این رهبر ضعیف

اسرائیلی حمایت نماید. روز40هشت بار )ب((ه ط((ور متوس((ط در آخرین سال دولت بوش کاندالیزا رایس

یک بار( به منطقه سفر کرد. ایده جرج بوش برای تشکیل کنفرانس آناپولیس که در آن از ایجاد یک »افق سیاسی« تازه در روند صلح خاورمیان((ه س((خن می گفت،

تنها چند هفته پس از تحوالت در غزه مطرح شد. آمریکا و اسرائیل امیدوار بودند موقعیت محم((ود عب((اس پس از بازگش((ت از این نشست، در بین فلسطینی ها محکم تر شود. این تفکر بر این استدالل استوار بود ک((ه تق((ویت محم((ود عب((اس می توان((د م((وقعیت وی و جن((اح فتح را در بین م((ردم

فلسطین نسبت به حماس و دیگر نیروهای جهادی بهبود و ارتقا بخشد.

12

بنا بر نظر دولت بوش الزمه رسيدن به صلح، دست يافتن هر دو ط((رف ب((ه آزادي اس((ت. در اين راس((تا دولت ب((وش معتق((د ب((ود باي((د ي((ك دولت مس((تقل و دموكراتيك در فلسطين ايجاد بشود تا بتواند در ص((لح و ام((نيت در كن((ار اس((رائيل بسر برد. موض((ع دولت ب((وش آن ب((وده ك((ه فلس((طيني ه((ا، مانن((د س((اير ملت ه((ا شايسته داشتن دولتي هستند كه در خدمت منافع آنها و پاس((خگوي نيازه((اي آنه((ا

( همچ(نين دولت ب(وش آم(ادگي خ(ود را اعالم ك(رد ت(ا20:( 1381باشد. )بوزان، همراه ب((ا س((اير كم((ك دهن((دگان بين((المللي و بان((ك جه((اني ب((ا دولت فلس((طين در زمينهي توسعه اقتصادي، كمكه(اي بشردوس((تانه و برنامه((اي ب((راي ايج((اد، ت((امين منابع، مخارج و نظارت بر يك قوهي قضائيهي مستقل در اين س((رزمين همك((اري كند. در صورتي كه فلسطينيها از دموكراسي استقبال كنن((د، ب((ه ح((اكميت ق((انون احترام بگذارند، با فساد مقابله كنند و قاطعانه تروريسم را رد كنند دولت آمريكا

(2001براي تشكيل يك دولت فلسطيني از آنها حمايت خواهد كرد. )ودرین، با آغاز ق((رن بيس((ت و يكم ب((ا ش((روع انتفاض((ه ي دوم در س((رزمينهاي اش((غالي و متوقف شدن روند صلح بين اسرائيل و فلسطين، تامين امنيت اس((رائيل بيش از پيش براي آمريكا مطرح شد. دولت بوش كه معتقد بود » آمريكا متعهد است ب((ه يك دولت مستقل و دموكراتيك فلسطيني، كه در كنار اسرائيل در صلح و امنيت

زندگي كند.

- اه>>داف دولت ب>>وش از سیاس>>ت مب>>ارزه ب>>ا تروریس>>م در3-4منطقه خاورمیانه

با وقوع حوادث يازده سپتامبر دولت بوش با معرفي القاعده به عنوان عامل اين عمليات تروريستي و با توصيف اين حمله به جنگ صليبي جديد، پيوند و ارتب((اطي محكم بين اين ح((وادث و خاورميان((ه برق((رار ك((رد. ارتب((اط دادن ح((وادث ي((ازده سپتامبر به القاعده و طرح خطر گسترش سالحهاي كشتار جمعي در خاورميان((ه، باعث افزايش اهميت خاورميانه در معادالت اس((تراتژيك آمريك((ا و ف((راهم ش((دن زمينه ب((راي تالش جهت تغي((ير وض((ع موج((ود در خاورميان((ه ش((د. از اين رو دولت بوش توانست نيات و اهداف ديرين اياالت متحده را در خاورمیانه با پوشش هاي

جديد دنبال نماید . بوش هدف نهايي خود از مب((ارزه ب((ا تروريس((م را حف((ظ ارزش((هاي دموكراتي((ك و سبك زندگي آمريكايي معرفي ميكرد و نظرش بر اين بود كه تروريستها، به عمد

Whiteبه دنبال بكارگيري خشونت با انگيزه سياسي علي((ه م((ردم بيگن((اه هس((تند )House, 2002: لذا معتقد بودكه جنگ با تروريسم، ن((برد مي((ان آزادي و وحش((ت(5

است، نبردي كه به آساني و به سرعت به پايان نخواهد رسيد. وي»آمريكا راح((ق مطلق ميدانست و مدعي بود هركه با ما نيست، عليه ما است«و آمريكا را قبل((ه

13

(معتق((د ب((ود ك((ه68:(( 1385ع((الم و مس((يح جه((ان ب((ه ش((مار آورده)بیگ((دلی، »موثرترين راه براي آمريكا به منظور ارتقاي ارزشهاي خ((ود، زن((ده نگ((ه داش((تن آنهاس(ت و تعه(د آمريك((ا ب(ه دموكراس(ي، حق(وق بش(ر و اج(راي ق(انون را من((ابع

:White House, March 2006«)ضروري توانمندي نفوذ خود در جهان می دانست .2)

دولت امريكا در زمان جرج بوش براي پيگ(يري سياس(ت تحق(ق نظم م(ورد نظ(ر خود سعي در بيرون راندن رقبا از مي((دان نم((ود. ب((ر اين اس((اس كوش((يد ت((ا هم((ه مخالفان سياست امريكا را به تروريستها نسبت دهد و آنه((ا را ح((امي اي((دئولوژي تروريسم معرفي كند. از اين رو تالش براي تض((عيف اي((دئولوژي تروريس((ت ه((ا و كشورهاي حامي آنه((ا از ديگ((ر اق((داماتي ب((ود ك((ه دولت ب((وش از آن حم((ايت مي نمود. بوش معتق((د ب((ود ك((ه ه((دف بلن((د م((دت اي((االت متح((ده آمريك((ا در ن((برد ب((ا ترويسم، شكست ايدئولوژيكي آنها است و پيروزي در جنگ عليه ت((رور ب((ه مع((ني برنده شدن در نبرد ايده ها است. ايده هايي كه ميتواند به نوبه خود قاتالن مايل

Theبه كشتن قربانيان بيگناه را سرخورده کن((د . ) White House, 2006: 9)

وي ب((ا مرتب((ط ك((ردن اس((الم ب((ا تروريس((م، منش((اء تروريس((م را در اعتق((ادات بنيادگرايان اسالمي در منطقه خاورميانه ميدانست و اينطور بيان مي داش(ت ك((ه با وجود پيروزي آزادي بر فاشيسم و كمونيسم در قرن بيستم هم اكنون توت((اليتر جديدي در حال ظهور و ايجاد تهديد است. وي مطرح مينماي((د ك((ه تروريس((ت ه((ا هم((ان بنيادگراي((ان اس((المي هس((تند ك((ه توس((ط س((اير م((ذاهب و ح((تي اك((ثريت

Whiteمس((لمانان ن((يز رد ش((دهاند ) House, 2006: ( دولت ب((وش در تش((ريح9 تروريسم ويژگيهايي را نيز براي عامالن آن برشمرد و در عين ح(ال عن((وان نم((ود كه در جنگ عليه تروريس((م، دش((من مش((خص اس((ت: بخش((هائي از جه((ان اس((الم مانند بن الدن )در افغانستان(، صدام حسين، سوريه، ايران، تشكيالت خودگردان فلسطين كه نسبت به آمريكا و ديدگاه هايش خصومت دارند و تاكي((د داش((ت ك((ه در فض((اي پس از ي((ازده س((پتامبر مي بايس((ت آنه((ا را س((ركوب ك((رد .)عط((ائي،

( ب((ر اين اس((اس ب((ا توج((ه ب((ه اينك((ه ب((وش منش((ا تروريس((م را در230:(( 1387 اعتقادات بنيادگرايان اسالمي در منطقه خاورميان((ه ميدان(د و ب((رخي از گروهه(ا و كشورها را به عن((وان مص((داق تروريس(ت ي(ا ح(امي تروريس(م مع(رفي مي كن((د، هدف از مبارزه با تروريسم را نيز مقابله با اين گروهها و دولتها ميداند و زير اين

عنوان همه مخالفان خود را در رديف تروريستها قرار ميدهد .- ابزارهای دولت بوش برای مقابله با تروریسم در خاورمیانه 3-5

دولت بوش با ديدگاهي كه درباره تروريسم و مقابله با آن داشت، براي عملي((اتي نمودن سياستهاي خود در كشورهاي اسالمي خاورميانه، غالبا به جاي بهره گ(يري

14

:1387از ديپلماسي از حربه اجبار به ش((كلي گس((ترده اس((تفاده ك((رد. )عط((ائي، ( اين دولت تاكيد داشت كه در مبارزه ب(ا تروريس(م باي(د ب(ه ايج(اد تغي(يراتي232

بنيادي دست يافت تا تهديدي كه از سمت تروريس((تها علي((ه من((افع امريك((ا وج((ود دارد به صورت بنيادي از ميان برود در بلند مدت ن((يز بازگش((تي ب((راي آنه((ا وج((ود –نداشته باشد. بر اين اساس"دولت ب((وش ب((ر اين ب((اور ب((ود ك((ه اجب((ار - اجم((اع

اقناع و اس((تفاده از ق((درت و ق((وه ي قهري((ه نيروه((اي مس((لح آمريك((ا ب((راي ملت سازي ب(راي س(اليان متم(ادي در اين منطق(ه )خاورميان(ه( ميتوان(د من(افع اي(االت متح(((ده آمريك(((ا و اس(((تمرار نظم ليبراليس(((تي بين المللي را تض(((مين نماي(((د".

( 714: 1388)واعظي، بر اين مبنا و در راستاي تحقق اين اس((تراتژي دولت ب((وش خاورميان((ه ، ع((راق و افغانستان را مركز اصلي القاعده برش((مرد و در نتيج((ه ب((راي مقابل((ه ب((ا آن((ان دو استراتژي جنگ پيشدس((تانه و دف((اع پيش((گيرانه را س((رلوحه اق((دامات خ((ود جهت

( اياالت متحده برايWhite House, March 2006: 8مبارزه با تروريسم قرار داد. ) مقابل((ه ب((ا تهدي((دات ام((نيت ملي ب((راي ي((ك ب((ازه زم((اني بلن((د م((دت از اق((دامات

White)پيشگيرانه استفاده مينمود. House, 2002: اين دولت معتقد ب((ود ك((ه(( 15 عواقب ناشي از حمله با سالح هاي كشتار جمعي به طور بالقوه بس((يار ويرانگ((ر

Whiteهستند ) House, 2006: (و در نتيجه باي((د از حمالت توس((ط ش((بكه ه((اي23 ( و اين اصلWhite House, 2006: 12تروريستي قبل از وقوع آنها جلوگيري شود )

و منطق پيشدستي است . دولت بوش هرجا امكانپذير بود ميكوشيد تا با تكي((ه ب((ر س((ازمانهاي منطق((ه اي و تواناييهاي كشورهاي دوست با تروريسم مب(ارزه كن((د. ل(ذا در هرج(ا ك(ه دولته(اي دوس((ت آمريك((ا ت((وان ك((افي ب((راي مب((ارزه ب((ا تروريس((م در داخ((ل خ((اك خ((ود را نداشتند، دولت آمريك((ا و متح((دين امكان((ات الزم را ب((راي س((ركوب تروريس((م در

اختيار دولت مربوطه قرار مي دادند. ز منظر دكترين بوش از ضروريات مبارزه با تروريس((م اس((ت ك((ه امريك((ا بط((ورا

فعال وارد مناقشات حساس منطقه اي بشود ت((ا از اين طري((ق م((انع از آن ش((ود كه درگيريها بط((ور انفج((ارآميزي تش((ديد ش((ده و نهايت((ا ع((واقب س((وء آن متوج((ه اياالت متحده گردد. بحرانهاي منطقه ای ميتوانند ب((ه اتح((اد امريك((ا ب((ا دوس((تانش آسيب وارد سازد، موجب تجديد رقابت ميان قدرت هاي بزرگ گردن((د و لطم((ات

(Mackey, 1992انساني بسيار سنگيني به دنبال داشته باشد.) بر اساس همين ديدگاه دولت بوش در پي حمايت از دولته((اي متوس((ط و م((درن، به خصوص در خاورمیانه برآمد، تا اطمينان حاصل كن((د ك((ه ش((رايط و اي((دئولوژي كه به ترويج تروريسم منجر ميشود در اين كشورها زمينه ب((اروري را پي((دا نك((رده اند. ديدگاه دولت بوش در خاورميانه اين بود كه »اگ(ر دموكراس((ي در خاورميان((ه

15

تحقق يابد، به لحاظ اينك((ه چش((م ان((دازهاي واح((د، ارزش((هاي همس((و و الگوه((اي يكس((ان در بين ره((بران و م((ردم كش((ورها ب((ه وج((ود خواه((د آم((د، منازع((ات بين بازيگران منطقه مديريت خواهد شد و ريشه هاي افراط گرايي به خشكي خواهد

)دهش((يار،«گرايي((د، و اين تنه((ا در بس((تر ح((اكميت دموكراس((ي ب((ه وج((ود ميآي((د ( در نتيج((ه ب((ه گس((ترش داي((ره توس((عه، ب((از ك((ردن جوام((ع و س((اخت1386

Whiteزيرساخت هاي دموكراسي در اين كشورها تاكيد مي نم((ود ) House,2002: 2.)

- رویکرد دولت اوباما 4- رویکرد دولت اوباما به نظام بین الملل4-1

نکته مهم در ارتباط با ایاالت متحده آمریکا این است ک(ه ب((ا تغی((یر رئیس جمه((ور بسیاری از سیاست های کالن این کشور از جمله سیاست خارجی تغییر اساس((ی نخواهد ک((رد وص((رفاً تاکتی((ک ه((ای دس((تیابی ب((ه این اه((داف کالن دچ((ار تغی((یراتی

طبق یک سنت دیرین((ه انتخاب((ات عم((ومی ریاس((ت(1388خواهند شد.)اکرم نیا، جمهوری آمریکا هر چهار سال یک بار در اولین سه شنبه ماه نوام((بر برگ((زار می

۱۴ نوام((بر ) ۴گردد و امسال نیز با برگزاری پنجاه و ششمین دوره انتخاب((ات در ساله ایالت ایلینویز »ب((اراک حس((ین اوبام((ا« ک((ه ی((ک آمریک((ایی۴۷آبان(، سناتور

کنیایی تبار است، به عنوان چهل و چهارمین رئیس جمهور ایاالت متح((ده آمریک((ا برگزی((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((ده ش((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((د. برخی معتقدند مردم آمریکا نس((بت ب((ه مس((ایل خ((ارجی توج((ه چن((دانی ندارن((د و عمدتاً به مسایل اقتصادی و رفاه می اندیشند و بیش از هر چ((یز ک((اهش مالی((ات ها، کاهش بیک((اری، ک((اهش قیمت ه((ا و ارتق((اء س((طح بهداش((ت ب((رای آن((ان مهم است؛ و بر همین اساس است ک((ه ف((رد م((ورد نظ((ر خ((ود را در می((ان نامزده((ای ریاست جمهوری بر می گزینند. نظام سیاسی در آمریکا ریاس((تی اس((ت و رئیس جمهور به عنوان شخص اول کشور، در تمامی حوزه ها اختی((ارات ف((راوانی دارد. در حوزه سیاست خارجی کلیه روابط خارجی، انعقاد قراردادها و عه((د نام((ه ه((ا، امضای مص(وبات مج(الس نماین(دگان و س((نا و بس(یاری ام(ور دیگ((ر در چ(ارچوب

(1388)اکرم نیا،  اختیارات قانونی رئیس جمهور قرار دارد. نکته مهم در ارتباط با ایاالت متحده آمریکا این است که ب((ا تغی(یر رئیس جمه(ور بسیاری از سیاست های کالن این کشور از جمله سیاست خارجی تغییر اساس((ی نخواهد کرد و ص((رفاً تاکتی((ک ه((ای دس((تیابی ب((ه این اه((داف کالن دچ((ار تغی((یراتی خواهد شد. سنت هایی از قبیل صلح، آزادی، دموکراسی، امنیت و شیوه زن((دگی

16

آمریکایی در سیاست خارجی آمریکا وجود دارد که هم((ه رؤس((ای جمه((ور ادع((ای پایبندی به آنه(ا را دارن(د؛ ب(ه همین دلی(ل س((نت ه(ای م(ذکور اص(ول ث(ابتی را ب(ر

(1388سیاست خارجی این کشور تحمیل می کنند. )اکرم نیا، هنری کسینجر می گوید؛ »سیاست خارجی کشور ما ب((ا ه((ر رئیس جمه((ور جدی((د تغییر می کند، اما برآیند اساسی سیاست ها همان که هست باقی می ماند.« اما از سوی دیگر برخی معتقدند تصور این که حزب و شخصیت فردی رئیس جمهور هیچ تأثیری بر استراتژی ه(ا ن((دارد، تص((وری خط((ا و تالش((ی ب((رای س((اده انگ(اری مسایل واقعاً پیچیده است. به عبارت دیگر گرچ((ه س((اختارها در ح((اکمیت آمریک((ا نمود و بروز بسیار جدی دارند و عملکرد و رفتار این کشور را در خ((ارج رقم می زنند، صرفنظر از س((اختارها، اف((راد ن((یز بواس((طه برخ((ورداری از شخص((یت ه((ای ویژه در خلق فضاهای جدید، می توانند منشاء تحوالت و تغییراتی باشند؛ همچنان که جورج واشنگتن، جیمز مونروئه، آبراه((ام لینکلن و ف((رانکلین روزولت ت((آثیرات زیادی بر تاریخ آمریکا داشته اند. در هر صورت صرفنظر از میزان تغییر و تح((ول در سیاست خارجی آمریکا در دوران باراک اوبام((ا، این کش((ور ب((ه دلی((ل درگ((یری های موجود بر روی مسایل خاورمیانه متمرکز خواه((د ش((د و خاورمیان((ه همچ((ون سال های گذشته جایگاه ویژه ای نزد طراحان و مجریان سیاست خارجی آمریکا

(1388خواهد داشت. )اکرم نیا، رويكرد اوباما به نظ((ام بين المل((ل رويك((ردي رئاليس((تي و عملگرايان((ه محس((وب ميشود. وي با برخ((ورداري از چ((نين رويك((ردي تالش مينماي((د براس((اس واقعي((ات موجود در صحنه روابط بين الملل و همچنين ب(ا اتك((ا ب(ه ق(درت اي(االت متح(ده و همراهي ساير قدرتهاي بزرگ جهاني و منطقه اي نسبت ب((ه مس((ائل روز موض((ع گيري نمايد. اوباما معتق((د اس((ت اي((االت متح((دهي آمريك((ا الگ((وي مناس((بي ب((راي جهانيان بشمار مي آيد. وي بر تالش آمريكا براي زن((دگي ب((ر اس((اس ارزش ه((اي خود و حفظ مباني دموكراسي در جامعه خود تاكيد كرده و حمايت اياالت متح((ده آمريكا را از كساني كه در خارج از مرزهاي آمريكا در بهرمن((دي از اين ارزش((ها و اصول دمكراتيك محروم ش((ده ان((د، الزم مي دان((د. )راه((برد ام((نيت ملي آمريك((ا،

2010 :10) البته اوباما نيز همچ((ون ب((وش تالش مينماي((د ت((ا تروريس((م را ب((ه عن((وان يكي از مهمترين خطرات تهديد كننده اياالت متحده معرفي نمايد. از نظر وي »تروريسم يكي از خط((رات متع((ددي اس((ت ك((ه در عص((ر جه((اني ش((دن از اهميت بيش((تري

( اوباما تروريسم را ناشي7:( 2010برخوردار است )راهبرد امنيت ملي آمريكا، از اعتقادات افراط گرايان اسالمي ميداند و معتقد است منشا ء برترين تهديدات تروريستي اعتق((ادات اف((راط گراي((ان اس((المي بخص((وص القاع((ده و وابس((تگان و

Whiteپيروان آن است. ) House.2011: ( در حاليكه در ديدگاه ب((وش ب((ه وي((ژه11

17

پس از وقوع حوادت يازده سپتامبر تفكيك چنداني بين تروريسم و اسالم ص((ورت نگرفته و تالش مي شد تا مسلمانان تروريست معرفي شوند، اوباما بين اسالم و تروريسم تفكيك و جدايي قائل بود و معتقد بود حساب تروريس((تها از مس((لمانان جداست. اوباما معتقد است كه »اين نبردي جهاني عليه يك تاكتيك )تروريس((م ي((ا يك مذهب (اسالم نيست. ما در جنگ با يك ش((بكه خ((اص يع((ني هم((ان القاع((ده و اعضاي تروريست آن روبه رو هستيم كه از تالشها براي حمله به اي((االت متح((ده،

(20:(( 2010)راهبرد امنیت ملی امریک((ا، همپيمانان و شركاي ما حمايت ميكنند . اوباما با نگاهي همراه با اعتدال، قائل به تفكيك ميان اكثريت مسلمانان با معدود جمعيت اف((راط گ((راي اس((المي اس((ت ك((ه در ق((الب گروهه((اي تروريس((تي مانن((د القاع((ده فع((اليت تروريس((تي ميكنن((د . اوبام((ا حض((ور تروريس((ت ه((ا در منطق((ه خاورميانه، افغانستان و پاكستان را در تضاد با منافع اياالت متح((ده ميدان((د. زي((را برخ((ورداري منطق((ه خاورميان((ه از ذخ((اير عظيم ان((رژي، مقول((ه مهمي در جه((ان بشمار ميآيد. بر اين اساس دولت اوباما » بر دسترسي به انرژي و ورود و ادغام

:2010 )راهبرد امنیت ملی امریکا، خاورميانه به بازارهاي جهاني« تاكيد مينمايد.26)

معتقد است تالشهاي اياالت متحده نياز به يك تالش چن((د دپارتم((اني و چن((داوباما Whiteمليتي دارد كه فراتر از هوش سنتي، نظامي، و تابع اجراي ق((انون اس((ت.)

House, 2011: 2او خواستار اعمال نفوذ نهادهاي چند جانبه بوده و معتقد است ) » براي مقابل((ه ب((ا اف((راط گراي((ان خش((ونت طلب ك((ه در تع((داد بس((يار زي((ادي از كشورها در سراسر جهان كار ميكنند، اياالت متحده در حال تمركز بر روي من((ابع و تق(((ويت فعاليته(((اي نهاده(((اي چندجانب(((ه در س(((طوح بين(((المللي، منطقه(((اي و

Whiteزيرمنطقه((اي اس((ت. ) House, 2011: (» اوبام((ا طي س((خنراني خ((ود در7 ، ض((من رد يكجانب((ه گ((رايي اذع((ان2009مجمع عمومي س((ازمان مل((ل در س((ال

ميكند كه »در برخي از مسائل بحراني، آمريكا به طور يكجانب((ه و ب((دون در نظ((ر گرفتن منافع ديگران، عمل كرده است و اين ام((ر تقريب((ا بازت((ابي ض((د آمريك((اييداشته، كه اغلب به عن((وان بهان((ه اي ب((راي انفع((ال جمعي عم((ل ك((رده اس((ت . )

Obama, ( با وجود اين اوباما حق توسل يكجانب((ه ب((ه زور ب((ه منظ((ور تحق((ق2009 منافع ملي را حق اين كشور شمرده و م((ورد حم((ايت ق((رار داده اس((ت. يكجانب((ه گرايي به عنوان مسيري مج((زا از چندجانب((ه گ((رايي )همك((اري ب((ا ن((اتو و ش((وراي امنيت( بوده و آمريكا چند جانبه گرايي را به عنوان اقدامي »پش((تيباني« دانس((ته

مرک((ز پژوهش((های مجلسك((ه م((انع از اق((دام يكجانب((ه ب((ه زور نميش((ود. )س((ایت (1392،6،27شورای اسالمی،

ب((راي م((ردم2008از سويي ب((ه نظ((ر ميرس((د، انتخ((اب ب((اراك اوبام((ا در نوام((بر منطقه نويدبخش تغيير درك ديپلماسي عم((ومي اي((االت متح((ده در خاورميان((ه ب((ه

18

وسيلة تعريف شخصيت خ((ود اوبام((ا ب((ود. انتخ((اب ب((اراك اوبام((ا بع((د از ب((وش در جهان عرب با تركيبي از احتياط و خوشبيني همراه بود. نخست ب((ه اين دلي((ل ك((ه اوباما نخستين رئيس جمهور سياهپوس((ت ب((ا ريش((ة افريق((ايي و ان((دونزيايي تب((ار است و اين اميدواري وجود داشت كه سياست اياالت متحده در عمل نس((بت ب((ه جهان اسالم و عرب تغيير كن((د. دوم، فص((احت و بالغت اوبام((ا بهخص((وص بع((د از

م((ردم سراس((ر جه((ان ع((رب را2009سخنراني معروف خود در قاهره در ژوئن ,Khatibتحت تأثير قرار داد ) (. در همين زمينه زماني كه در يك نظرس((نجي2011

از مردم برخي كشورهاي منطقه پرسيده شد كه وقتي باراك اوبام((ا ب((ه رياس((ت جمهوري امريكا انتخاب شد، چقدر اميدوار بوديد ك((ه سياس((ت اي((االت متح((ده در جهان عرب تغيير كند، غير از مردم لبن((ان و ام((ارات متح((دة ع((ربي اك((ثر اع((راب اميدوار بودند كه انتخاب اوباما تغيير سياستهاي امريكا در جهان اسالم و عرب را

به دنبال داشته باشد . بنابراين، همانگونه كه انتظار ميرفت، اوبام((ا پس از ب((ه ق((درت رس((يدن، درص((دد تغيير سياستهاي امريكا در حوزة ديپلماسي عمومي و ترميم چهرة مخدوش شدة اياالت متحده در جهان اسالم برآمد. از اينرو، سطح تعام((ل ب((ا ش((هروندان جه((ان اسالم افزايش پيدا ك((رد و سياس((تهاي دولت اوبام((ا در اين ح((وزه در مقايس((ه ب((ا دولت بوش موجب اصطكاك كمتر با مسلمانان ش((د. اوبام((ا در هفت((ة اول دوران رياست جمهوري خود، اولين مصاحبة خود را با يك كانال تلويزيوني ع((ربي انج((ام داد و دو فرس((تادة وي((ژه ب((راي منازع((ة اعراب((( اس((رائيل و ح((وزة افغانس((تان و پاكستان تعيين كرد. يكي ديگر از سياستهاي اوباما تأكيد مكرر بر گوش ف((رادادن

به نظره(اي جه(ان اس(الم است. ش((واهد و م((دراك دال ب((ر اين دارد ك((ه سياس((ت خ((ارجی در اين دوره ب((ه رغم شعارهايي مبني بر تغيير، دچار دگرگوني چنداني نشده و نه تنه(ا نتوانس(ته اس((ت نگاه مردم كشورهاي خاورميانه را نسبت به اياالت متحده تغيير دهد، بلكه ح((اكي از اين است كه محبوبيت اياالت متحده همچن((ان در ح((ال اف((ول اس((ت. در همين

Hillaryرابط((ه ميت((وان اف((زود، زم((اني ك((ه وزي((ر ام((ور خارج((ه هيالري كلينت((ون )Clintonبه خاورميانه سفر كرد، رسانه ه((اي منطق((ه اي ب((ه وي ن((ام »كان((دوليزا )

Condoleezzaكلينت((ون« ) Clintonدادن((د ك((ه تأكي((دي ب((ر اين نكت((ه اس((ت ك((ه ) ( و باibid: 7سياستهاي دولت جديد در واقع تكرار همان سياستهاي سابق است )

گذشت زمان نظرسنجيها نشان داد كه محب((وبيت اوبام((ا در جه((ان ع((رب و ب((راي مردم اين منطقه كه اميدوار به تغيير سياس((ت امريك((ا بودن(د، ش((روع ب((ه ك(اهش

نهاده است . بعد از برآورد اين نظرسنجيها به دو نكته پي خواهيم برد؛ نخست اينكه با انتخ((اب باراك اوباما و روي كارآمدن دموكراتها ديدگاه مردم منطقه نس((بت ب((ه محب((وبيت

19

ب((ه2007 نسبت به سال 2009اياالت متحده در اكثر كشورهاي منطقه در سال نحو معناداري افزايش پيدا كرده است، اما بالفاصله در س((ال بع((د اين محب((وبيت

در پ((ايينترين2011دوباره رو به ك((اهش گ((ذارده اس((ت ب((ه ط((وري ك((ه در س((ال سطح خود قرار گرفته است. دوم اينكه اگرچه اوبام((ا ب((ا روي ك((ار آم((دنش و ب((ه يمن شخصيت متفاوتش نسبت به رئيس جمهوران قبلي اياالت متحده و همچنين سر دادن شعار تغيير، توانست تأثير مثبتي بر افكار عمومي م((ردم منطق((ه ايج((اد كند، اما نتوانست به اين تأثيرات مثبت تداوم ببخش((د و در بلندم((دت ن((يز دي((دگاه

مردم منطقه را نسبت به اياالت متحده تغييردهد.

- جایگاه خاورمیانه در سیاست خارجی دولت اوباما4-2 منطق((ه خاورمیان((ه ب((ه دلی((ل اهمیت اس((تراتژیکی و م((اهیت ف((رهنگی و سیاس((ی خاصی که دارد همیشه یکی از دغدغه های روزمره روسای جمه((ور آمریک((ا ب((وده است و باراک اوباما استثنایی برای سایرین نیست.در حقیقت تبعات آنچ((ه ک((ه در خاورمیانه اتفاق می افتد تنها محدود به این منطقه نبوده و نخواهد ب((ود ب((ه همین دلیل هرگونه نا امنی و بی ثباتی در منطقه زمین((ه درگ((یری و م((داخالت ق((درتهای فرا منطقه ای را فراهم می سازد. سیاست خارجی ایاالت متحده آمریک((ا در این منطقه همواره با دو چالش عمده مواجه بوده است.یکی از آنها، حمایت بی قی((د وشرط از اسرائیل، دیگری حفظ رواب((ط حس((نه ب((ا اع((راب و مس((لمانان منطق((هبخاطر دسترسی به منابع غنی نفت و گاز، بازار مصرف باال و ن((یروی ک((ار ارزان.

(1387)فیضی، به نظر میرسد باراک اوباما به عنوان چه((ل و چه((ارمین رئیس جمه((ور آمریک((ا ب((ا چن((د چ((الش عم((ده در منطق((ه خاورمیان((ه مواج((ه می باش((د ک((ه عبارتن((د از: عراق،ای((ران،مناقش((ه پای((ان ناپ((ذیر اع((راب و اس((رائیل و نهایت((ا دولت م((تزلزل و لرزان لبنان. ضمن اینکه بای((د توج((ه داش((ت ک((ه جایگ((اه ای((االت متح((ده در ط((ول هشت سال گذشته در اذهان جامع(ه بین المللی و منطق(ه ت(نزل پی(دا ک(رده و در نتیجه این مسا له، قدرت آمریکا را در دس((ت و پنج(ه ن((رم ک(ردن ب((ا این چالش(ها

(1387)فیضی، تضعیف خواهد کرد. استراتژي امريكا براي جهان اسالم ك((ه ب((ا ن((ام خاورميان((ه ب((زرگ از س((وي دولت بوش آغاز و طرح ريزي شده بود، در دوره اوباما نيز پيگيري ش((د. ب((ا اين تف((اوت كه در اين دوره دولت اوباما به جاي راههاي نظامي سعي نمود با به((ره گ((يري از راههاي مسالمت آميز در جهت تحقق اه((داف و من((افع خ((ود در جه((ان اس((الم ب((ه پيش رود. اوباما معتقد به تحقق دموكراسي و اصالحات سياسي در جهان اسالم و منطقه ي خاورمیانه بود و به طور خاص تالش آمريك((ا را در جهت تغي((ير ب((افت

20

اجتم((اعي دو جامع((ه پاكس((تان و افغانس((تان و گس((ترش دموكراس((ي در اين دو ( وي معتقد است كه » ما در حال همكاري ب((ا1389كشور معرفي كرد )غالمي،

شركاي خود و سازمان ملل مانند برنامه عمران سازمان ملل متح((د، يونيس((ف، و سازمان يونسكو، براي كمك به كشورها در مقابله با آنچه "جان برنان"، معاون مش((اور ام((نيت ملي ب((ه ن((ام عوام((ل باالدس((ت ش((رايط سياس((ي، اجتم((اعي، و

,Benjamin )»اقتصادي عن((وان ميكن((د هس((تیم ك((ه تروريس((ت ه((ا س((عي((( 2010 ميكنند از اين عوامل در جهت استخدام نيروهاي خ((ود به((ره ببرن((د . دولت اوبام((ا

در تض((مين» اينطور ميگويد كه م((ا: 2010در راهبرد امنيت ملي آمريكا در سال تحقق نيازهاي اقتصادي و اجتماعي و حقوق سياسي مردم منطقه خاورميانه ك((ه جوانترين جمعيت دنيا را تشكيل ميدهند، منافعي داريم . ما به فشار ب((ر دولته((اي منطقه براي پذيرفتن اصالحات سياسي براي كاهش مح((دوديتهاي بي((ان، تجم((ع و مطبوعات ادامه خواهيم داد . ما حمايت قوي خود را از گروههاي جامعه مدني و آن دسته از اشخاصي كه به دنبال حقوق جهاني خود هستند حف((ظ خ((واهيم ك((رد.

)51: 2010)راهبرد امنيت ملي آمريكا،

- نگرش دولت اوباما به صلح فلسطین و اسراییل4-3 هیچ موض((وعی مانن((د موض((وع مناقش((ه اع((راب و اس((رائیل ب((ویژه اس((رائیل و فلسطین و سوریه برای آمریک((ا دردس((ر س((ازتر نب((وده اس((ت. اگ(ر چ((ه ب((وش در هش((ت س((ال گذش((ته خ((ودش را از این مس((اله ت((ا ح((دی دور نگ((ه داش((ت ام((ا سیاستهای غیر معقوالن(ه و دوگان((ه ب((وش در قب(ال مس((ائل اس((رائیل و فلس(طین مانن((د تاکی((د ب((رآزادی و آزادی انتخاب((ات از ی((ک ط((رف و ع((دم شناس((ایی دولت مردمی حماس از طرف دیگ((ر چه((ره آمریک((ا را در بین م((ردم منطق((ه و اع((راب

(1387)فیضی، مخدوش کرد. در خصوص روابط اسرائیل و سوریه اوباما سعی خواهد کرد تا به ت((رمیم رواب((ط آنها بپردازد، تا از این طریق هم روابط بین ایران وسوریه را کمرن((گ نمای((د و هم روابط و همکاری سوریه با حماس و حزب اله را کاهش دهد. ضمن اینک((ه از این طریق از نظر آمریکا زمینه رسیدن لبنان به یک حکومت مستقل و باثبات ف((راهم

(1387)فیضی، می شود. در خصوص مناقشه اسرائیل وفلسطین، تاکید تیم خاورمیانه ای اوباما بر تشکیل دو دولت مستقل در کنار هم خواهد بود،امری که در طول هش((ت س((ال ریاس((ت جمه((وری کلینت((ون دم((وکرات و هش((ت س((ال ب((وش جمهوریخ((واه محق((ق نش((د.

(1387)فیضی، به نظر میرسد اوباما دوباره طرحهای صلح گذشته را بازنگری خواهد کرد و س((عی می نمای((د ک((ه مج((ددا فراین((د ص((لح خاورمیان((ه را ک((ه در دوره ب((وش ب((ه

21

فراموشی سپرده شده بود را احیا کند.اما در این راه با چند چالش عمده مواج((ه هست. یکی:اختالفات در داخل فلسطین بین حماس و تشکیالت خودگردان است که، از نظر آمریکا توانایی دولت فلسطینی را در کنترل مرزه((ا و ح((وادث داخلی کم((تر نم((وده اس((ت.دوم:س((ازش ناپ((ذیری ط((رف اس((رائیلی در مقاب((ل ط((رف فلس((طینی و ع((دم تحم((ل ی((ک دولت مس((تقل و ح((اکمیت دار در کن((ار خ((ودش. سوم:نفوذ و فشار البیهای صهیونیستی بر فراین((د سیاس((تگذاری و تص((میم گ((یری خاورمیانه ای آمریکا . بویزه اینکه، به طور س((نتی نف((وذ البیه((ای صهیونیس((تی ب((ر

(1387)فیضی، دموکراتها بیشتر از جمهوریخواهان است. آنچنانكه دولت اوباما مطرح كرده، آمريك((ا متعه((د ب((ه اج((راي ط((رح دو دولت، در جهت تامين منافع مردم فلسطين، و همچنين در جهت تامين منافع و ام((نيت ملي اس((رائيل اس((ت. ب((ر اس((اس اين ط((رح تش((كيل ي((ك دولت مس((تقل و مان((دگار فلسطيني به عنوان سرزمين مردم فلسطين، در كنار دولت يهودي اس((رائيل، ب((ابهره مندي دو كشور از حق تعيين سرنوشت، امنيت و صلح پذيرفته شده اس((ت.

(Haaretz, 2013 اوباما در سخنراني خود در سال )در وزارت خارجه امريكا2009 در واشنگتن، ضمن تشريح سياستهاي آمريك((ا درب((اره وض((عيت فعلي خاورميان((ه، حمايت خود را از تاسيس كشور مس((تقل فلس((طين ب((ر اس((اس مرزه((اي قب((ل از

باي((د مبن((اي1967 اعالم ك((رد. اوبام((ا بي((ان ك((رد ك((ه مرزه((اي س((ال 1967سال مذاكرات صلح اسراييل و فلسطينيها در آين((ده باش((د. ولي ط((رفين باي((د در نظ((ر داشته باشند كه شرايط در دو سوي مرز تغيير كرده اس((ت و ح((تي تغي((يراتي هم

(Feldman, 2009: 2بايد صورت گيرد. ) ، در دانشگاه ق((اهره اعالم2009باراك اوباما همچنين در سخنراني خود در ژوئن

كرد »: به همان اندازه كه نميتوان موجوديت اس((راييل را انك((ار ك((رد، موج((وديت فلسطين نيز خدش((ه ناپ((ذير اس((ت « . وي درب((ارهي ش((هرك س((ازي )ه((ا توس((ط اسرائيل( نيز به اين موضوع اشاره كرد كه »اياالت متحده ت((داوم ش((هرك س((ازي ه((ا را مش((روع نميدان((د ، زي((را م((وجب تض((عيف تالش((ها ب((راي تحق((ق ص((لح مي- فص(لنامه مطالع(ات سياس(ي جه(ان اس((الم )علمي - پژوهش(ي( ) ، س(ال س((وم،

شود. اكنون زمان توقف شهركسازيها فرا1393 /( 105 زمستان 12شماره ، ( رسيده و تنها راه حل منازعه مي((ان فلس(طينيها و اس(راييليها تحق(ق آم(ال ه(ر دو طرف با تشكيل دو دولت مستقل است. تا آنها بتوانند در كنار يكديگر ب((ا ص((لح و امنيت زندگي كنند. شرايط زندگي م((ردم فلس((طين قاب((ل تحم((ل نيس((ت. م((ا ب((ه خواست مشروع فلسطينيها ب((راي برخ(ورداري از ي((ك دولت مس((تقل بي ت((وجهي

( whitehouse,2009نخواهيم كرد. ) اوباما با تالش براي بي طرف نشان دادن خود اعالم كرد ك((ه »زم((ان آن رس((يده است تا مذاكرات بدون پيش شرط را كه در برگيرنده همه موضوعات مربوط به

22

امنيت اسرائيل و فلسطين، مرزها، پناهندگان و ... باشد، از سر گرفت « . هدف روشن است: دو دولت كه با صلح و ام((نيت در كن((ار هم زن((دگي كنن((د؛ ي((ك دولت يهودي براي اسرائيل كه داراي امنيت كامل براي شهروندانش باشد و ي((ك دولت

انج((ام1967باثبات و مستقل فلسطيني كه به اشغال س((رزمينهایش ك((ه پس از ( 99:17گرفته، پايان داده شود. )حاتم زاده، شماره

با اين وجود اوباما با درخواست فلسطين از سازمان ملل متحد براي به رس((ميت شناخته شدن اين كشور مخالفت نمود. وي در سخنراني خود درباره جهان عرب

مخالفت ضمني خود را با طرح عضويت فلس((طين در س((ازمان2011 مه 19در ملل اعالم كرد. همچنين سخنگوي وزارت امور خارجه آمريكا، "م((ارك ت((ونر" ن((يز گفت »: واشنگتن تعهد خويش را نسبت به اسراييل و فلسطين ب((ا ني((ات خ((ويش ادامه خواهد داد كه نه تنها به تجديد مذاكرات بلكه به يك توافق نامه صلح خواهد انجاميد و پيامد آن امكان زندگي دو دولت در كنار يكديگر خواه((د ب((ود « . ب((ا اين حال، باراك اوباما اص((رار ميك((رد ك(ه هرگون((ه تالش فلس((طين ب((راي عض((ويت در سازمان ملل را به عنوان يك عضو مستقل وتو خواهد كرد. از نظر وي، موض((وع شناسايي فلسطين بايد از طريق مذاكره صورت گ((يرد؛ يع((ني موض((وع مرزه((ا و قدس حل شده، سپس وارد قضاياي حقوقي و رون((دهاي بين((المللي ش((ود. )ح((اتم

(107: 17زاده، شماره در نهايت در خصوص راه ح((ل ص((لح بين دو كش((ور تاكي((د ميكن((د ك((ه هيچ ص((لحي قابليت تحقق ن((دارد مگ((ر در نتيج((ه همكاريه((اي منطق((ه اي و جلوگ(يري از س((نگ اندازيهاي كشورهاي منطقه در اين مس((ير. وي تاكي((د ك((رد »هرگون((ه ص((لح مي((ان اعراب و اسراييل فقط زماني پايدار خواه((د مان((د ك((ه مداخل((ه مض((ر منطق((ه اي

(White House, 2010خاتمه يابد و حمايتهاي سازنده منطقه اي تقويت شود. )

اهداف دولت اوباما از سیاست مبارزه با تروریس>>م در منطق>>ه-(( 4-4خاورمیانه

دولت اوباما برخالف دولت بوش كه توجه چن((داني ب((ه ارتب((اط و پيون((د ب((ا جوام((ع مسلمان سراسر جهان و كش((ورهايي ك((ه رواب((ط آنه(ا ب((ا امريك((ا تنش آل(ود ب(ود، نك((رد، ب((ر تعام((ل گس((ترده ت((ر آمريك((ا ب((ا جوام((ع مس((لمان سراس((ر جه((ان جهت پيشرفت در زمينه موضوعات سياسي و امنيتي مهم، توجه نمود. بر اين اس((اس سياستش در قبال ساير كشورها از جمله كشورهاي اسالمي و كشورهايي كه ب((ا آمريكا روابط تنش آلودي داشتند ب((ر مبن((اي اص((ل تنش زدايي اس((توار ب((ود. تنش زدايي معموال در رابطه با سياست امنيتي و روابط بين الملل به كار ميرود، و ب((ه معني پايين آوردن ميزان تشنج و كشمكش بين دولته((اي درگ((ير )رحي((ق اعض((ان،

97: ( و برط((رف ك(ردن اختالفه(ا ن((ه از طري((ق زور، تهدي((د و ي(ا شمش(ير1384

23

كشيدن به روي يكديگر، بلكه از طريق مسالمت آميز و نشستن دور ميز مذاكرهاست.

نحوه برخورد باراك اوباما با ايران و دستيابي اين كش((ور ب((ه ان((رژي هس((ته اي را ميتواند شاهد مثال ديگري در اين خص((وص دانس((ت. از نظ((ر دولت اوبام((ا وق((وع هرگونه تشنج و درگيري در منطقه خاورميانه در نتيجه برخورد ب((ا اي((ران، ميتوان((د آسيبهاي جدي به منافع اياالت متحده در منطقه و هم پيم((ان وي )اس((رائيل( وارد سازد. از اين رو اين دولت از ابتداي به قدرت رسيدن اعالم كرد آماده مذاكره باايران است و در اين جهت ارسال پيامهاي مختلف به رهبران ايران را آغاز كرد.

از نظر دولت اوباما هدف از مبارزه با تروريس(م تحق(ق آزادي، ع(دالت، براب(ري، كرامت، اميد، و فرصت است در مقابل هدف تروريستها كه به دنبال بي عدالتي،

Whiteاختالل و تخ((ريب اي((االت متح((ده هس((تند) House, 2011: ( رئيس جمه((ور5 اياالت متحده ضمن تاكيد بر احترام به حقوق بشر اعالم كرد احترام براي حق((وق جهاني در تضاد كامل با عمليات گروههايي مانند القاعده، وابستگان و پ((يروان آن

(White House, 2011: 5و ديگر سازمانهاي تروريستي است ) اوبام((ا اگرچ((ه ب((ر مب((ارزه ب((ا تروريس((م تاكي((د دارد ام((ا ب((ا تحليلي ك((ه از منش((ا و چگونگي شكلگيري تروريسم دارد مب((ارزه ب((ا آن را ب((ه س((مت تالش ب((راي تغي((ير ساختارهاي كشورهاي اسالمي ب((ه وي((ژه در خاورميان((ه س((وق ميده((د. ب((ه اعتق((اد اوباما وجود حكومتهاي ديكتاتوري و پادشاهي در منطقه خاورميانه به جهت اينك((ه فاقد هرگونه مشروعيت سياس((ي و م((ردمي و همچ((نين فاق((د ح((داقل معياره((اي دموكراسي هستند، موجب نارضايتي مردمان اين مناطق ميشوند. اين نارض((ايتي گرايش آنان به گروههاي افراطي و تروريستي براي اخذ ح((ق و حق((وقي ميش((ود كه آنها براي خود متص((ور هس(تند. ب((ر اين اس((اس ه(دف از مب((ارزه ب((ا تروريس((م محدود به شناسايي و مقابله ب((ا گروهه((اي تروريس((تي نميمان((د بلك((ه تالش ب((راي اصالح س((اختار سياس((ي و اقتص((ادي كش((ورهاي منطق((ه خاورميان((ه را ن((يز در ب((ر ميگيرد. از اين رو ايجاد اصالحات ساختاري در جوامع ه((دف از جمل((ه كش((ورهاي خاورميانه به عنوان بخشي از اهداف آمريكا ب((راي مب((ارزه ب((ا تروريس((م ش((ناخته

ت((ا»ميشود. در پيگيري چ((نين اه((دافي رئيس جمه((ور آمريك((ا تاكي((د مينماي((د م((ا: برقراري حقوق جهاني تمام مردم به پيش خواهيم رفت. حتي كس((اني ك((ه ب((ا م((ا مخالفند ما تعامل خود با آنان را به منظور حمايت از آرزوهاي تم((ام م((ردم ب((راي

( 23: 2010 )راهبرد امنیت ملی امریکا، «کرد. امنيت و فرصت ابراز خواهيم

- ابزارهای دولت اوباما برای مقابله با تروریسم در خاورمیانه4-5 ابزارها و روشهايي كه دولت اوباما براي مبارزه با تروريسم مورد اس((تفاده ق((رار دارد گرچه در ب(رخي م(وارد ب(ا دولت ب(وش ش(باهتهايي دارد ولي ب(ا آن متف(اوت

24

است. دولت اوباما مط((ابق ب((ا نظ((ر دولت ب((وش، تق((ويت كش((ورهاي در مع((رض خطر القاعده را پيگيري ميكرد و معتقد ب((ود ك((ه ه((ر ج((ا ك((ه القاع((ده ي((ا اعض((اي تروريست آن براي ايجاد يك پناهگاه امن تالش مي كنند، ما با فشار مض((اعف ب((ا

در اين خصوص(22:( 2010راهبرد امنیت ملی امریکا، آنها رويارو خواهيم شد.) اعتق((اد دس(تگاه سياس((ت خ(ارجي دولت اوبام((ا ب((ر اين ام((ر معط(وف اس((ت ك(ه »عمليات هاي تروريستي را پيش از آنكه آنها ب((ه انج((ام برس((ند مخت((ل میك((نيم و پناهگاههاي بالقوه را پيش از آنكه القاعده و اعضاي تروريس((ت آن بتوانن((د در آن

(22: 2010راهبرد امنیت ملی امریکا، النه كنند، تخريب مي كنيم «. ) نگاه اوباما به مقوله اعمال فشار بر تروريستها اين است كه اين اعمال فشار از طرق ديپلماتيك صورت گ((يرد. اوبام((ا س((عي ك((رد اين اعم((ال فش((ار را از طري((ق

و2014همكاري با ساير كشورها عملياتي كن((د. اين دي((دگاه اس((ت ك((ه در س((ال پس از پيش((رويهاي گ((روه داعش در ع((راق ب((ه تش((كيل ائتالف بين المللي ب((راي مبارزه با تروريسم منتهی ميشود. اوباما مطرح مي نمايد م((ا«: در ح((ال تق((ويت عرفهاي بين المللي براي منزوي كردن دول هايي هستيم كه اين عرفها را ناديده

وي همچنين بدنبال تقويت( 18: 2010راهبرد امنیت ملی امریکا، مي گيرند « . ) حاكميت قانون و معتقد بودك((ه باي(د تروريس(ت ه((ا را در ي((ك سيس(تم مش(روع و

Whiteمعتبر و شفاف به عدالت سپرد،) House, 2011: دولت اوبام((ا ب((رخالف(9 دولت بوش كه زندانهايي مانند زندان گوانتانامو را تعبيه كرده و به آزار و شكنجه مظنونان به اقدامات تروريس((تي مي پ((رداخت، مخ((الفت خ((ود را ب((ا بازداش((ت و پنهانكاري عنوان نمود و بر رفتار مطابق با قانون اساسي و قوانين آمريك((ا تاكي((د

. (22: 2010راهبرد امنیت ملی امریکا، كرد) اوباما معتقد بود براي مقابله با ترويستها بايد منابع درآمد و منابع مالي تروريست ها را تضعيف نم((ود. وي ميگفت : م((ا همچن((ان ب((ه گس((ترش و اف((زايش تالش در ميان گروهه((اي تروريس((تي جهت مس((دود ك((ردن جري((ان من((ابع م((الي و اخالل در تسهيل و حمايت از فعاليتهاي تروريستي ميپردازيم و از تحميل تحريم ها ب((ه آنه((ا استفاده ميكنيم. در عين حال اوباما تاکید داشت با راهبرد موف((ق اي((االت متح((ده در حوزه رسانه هاي سنتي و يا فضاي مج((ازي، مي ت((وان اي((دئولوژي القاع((ده را تضعيف كرد و مهار نمود. اين امر موجب كاهش و محدود شدن عوامل خاص آن

Whiteبه عنوان ي((ك كات((اليزور و ت((وجيهي ب((راي تمرك((ز ب((ر خش((ونت مي .ش((ود )House, 2011: 17از نظر دولت اوباما پيروزي بر القاعده و پيروان آن، و رهايي )

از تهديدهاي آنها امري بعي((د اس((ت، ام((ا ميت((وان از حمل((ه آنه((ا ب((ه اه((داف خ((اص جلوگيري كرد و يا آنها را متقاعد نم((ود ك((ه م((وفقيت در تالش((هایی ک((ه انج((ام مي دهند بعيد است . اوباما وضعيتي را تبيين مينمود كه در آن نيازي به وجود ارتب((اط مستقيم بين افراد با القاعده وجود ن((دارد. ام((ا اي((دئولوژي القاع((ده در ص((ورتيكه

25

مورد پذيرش افراد واقع شود ميتواند موجب شكل دهي به رفتار خشونت آميز و تروريس((تي توس((ط اف((راد ش((ود. در نتيج((ه ي((ك تهدي((د خ((اص را متوج((ه اف((راد و شهروندان آمريكايي ميدانست. وي بهترين دفاع در مقاب((ل اين تهدي((د را خ(انواده

م((ردم و نهاده((اي محلي ميدانس((ت ، و اعتق((اد داش((ت دولت،هاي مطلع و مجهز فدرال در زمينه اطالعات براي درك اين تهديد و توس((عه تعام((ل جامع((ه و برنام((ههاي توسعه اي ب((راي قدرتمن((د س((ازي م((ردم محلي باي((د س((رمايه گ((ذاري كن((د )

Benjamin, 2010: 19اوباما از اهرم اخبار و اطالعات موجود براي مختل كردن .) حمالت و از هم گس((يختن س((ازمانهاي تروريس((تي وابس((ته ب((ه القاع((ده اس((تفاده

( دولت اوباما اگرچه همواره مشي ديپلماتيك و ابزارBenjamin, 2010: 22ميكرد. ) و قدرت نرم را بر بهره گيري از ق((درت نظ((امي و اب((زار و ادوات س((خت ت((رجيح مي داد اما در خص((وص اس((تفاده از اب((زار نظ((امي تاكي((د ميكن((د » ك((اربرد ق((واي نظامي گاهي اوقات ممكن است براي دفاع از آمريكا، هم پيمانان ي((ا ب((ه منظ((ور حفظ صلح و امنيت، از جمله حفظ امنيت شهرونداني كه با بحران شديد انساني

اين دولت(( 23:( 2010راهبرد امنیت ملی امریکا، مواجه هستند، الزم باشد « . ) استفاده از زور را تنها در شرايطي الزم مي دانست كه ارزشهاي آمريكا با خطر و تهديد مواجه شده باش((ند و ك((اربرد آن مط(ابق ق((انون و هم((راه ب((ا مش(روعيت

:2010راه((برد ام(نیت ملی امریک(ا، باشد و موجب تقويت مشروعيت آن گردد. )23 )

از اينرو شايد بت((وان چكي((ده انديش((ه دولت اوبام((ا در برخ((ورد ب((ا تروريس((م را در مفهوم قدرت هوشمند متجلي دانست. هيالري كلينتون در دوره تص((دي سياس((ت خارجي اياالت متحده آمريكا بر قدرت هوشمند تاكي((د و اعالم ك((رد دولت جدی((دي )دولت اوباما ( بدنبال پیاده ساز ي "قدرت هوشمند" است. قدرتي كه تركيبي از بهره گيري از ابزار جامع قدرت ديپلماتيك، اقتص((ادي و نظ(امي و همچ((نین ط((رق

(Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia),2009قانوني است. ) - ابزار تروريست ها براي تهاجم ب>>ه من>>افع ملي آمريك>>ا از نظ>>ر4-6

دولت اوباما از نظر دولت اوباما تلفيقي از ادوات نظامي و غيرنظ((امي را ميت((وان ب((ه عن((وان ابزار تروريستها ب((راي ته((اجم ب((ه من((افع ملي آمريك((ا دانس((ت. از نظ((ر اين دولت عالوه بر روبرو شدن با دشمنان و تروريستها در ميادين نبرد سنتي ك((ه از طري((ق حمالت تروريستي نظامي و فيزيكي، اقدام به تحميل آسيبهاي اقتص((ادي و رواني

(، همچنين آمريكا بايدWhite House 2011:8براي آسيب رساني به آمريكا ميكنند ) (و7:(( 2010نس((بت ب((ه س((الحهاي كش((تار جمعي )راه((برد ام((نيت ملي آمريك((ا،

دستيابي تروريستها به آن نگران باشد. لذا در اين باره چنين مطرح مينماي((د ك((ه، تروريسم هسته اي يكي از مبرم ترين و جدي ترين تهديدات براي ام((نيت جه((اني

26

Whiteاست، ) House, در دولت اوباما تاكيد ميشود كه آمريكا باي((د ب((راي((( 2012 »تهديدهاي غيرمتقارن نيز مانند تهديداتي كه اتكاي )ما آمريكا( بر فض((ا و فض((اي

:2010)راه((برد ام((نيت ملي آمريك((ا، «س((ايبري را ه((دف گرفت((ه، آم((اده ش((ود (واقداماتي را براي مقابله ب((ا حمالت س((ايبري انج((ام ده((د. همچ((نين درزمين((ه17

بهره گيري از قدرت نرم توسط تروريستها چنين مط((رح ميش((ود ك((ه ال((زامي در وجود ارتباط مستقيم بين افراد ب((ا القاع((ده و دیگ((ر گروهه((ای تروریس((تی وج((ود ندارد و ايدئولوژي القاعده در صورتيكه م((ورد پ(ذيرش اف((راد واق((ع ش(ود ميتوان((د موجب شكل دهي به رفت((ار خش((ونت آم((يز وتروريس((تي توس((ط اف((راد ش((ود، در

,Benjaminنتيجه يك تهديد خاص را متوجه افراد و ش((هروندان آمريك((ايي ميدان((د.)2010: 19)

- تفاوتهاي سياست بوش و اوباما در مبارزه ب>>ا تروريس>>م5درخاورمیانه

مرور سياست دولتهاي بوش و اوباما در خاورمیانه و مقايسه آنه((ا ب((ا يك((ديگر ب((ر اساس شاخصهايي كه معرفي شد نشان ميدهد سياست دو دولت با ن((ام مقابل((ه با تروريسم از ابعاد مختلف داراي افتراقات و تفاوته((ايي ب((ا يكدي((دگر اس((ت. اين

تفاوتها را ميتوان به شرح زير خالصه كرد : - در زمين((ه رهي((افت نس((بت ب(ه نظ(ام بين المل((ل ب((وش از رهي((افت اي((ده آليس(م عملگرا پيروي مينمود در صورتيكه اوباما رهي((افت رئاليس((م عملگ((را را س((رلوحه

خود قرار داده است . - در زمينه جهتگيري ها و رويك((رد نس((بت ب((ه نظ((ام بين المل((ل ميت((وان گفت ك((ه بوش رويكرد يكجانب((ه گرايان((ه و امني((تي را م((د نظ((ر داش((ت و ب((ه دنب((ال ره((بري بالمن((ازع جه((ان ب((ود و ه((ر آنك((ه را مواف((ق وي نب((ود دش((من آمريك((ا ميدانس((ت. درصورتيكه اوباما با بهره گيري از رويكردي چندجانبه گرايانه و نهادگرايانه در پي تحق((ق سياس((تهاي خ((ويش از طري((ق همك((اري ب((ا س((اير كش((ورها و از مج((اري س(((ازمانها و نهاده(((اي بين المللي اس(((ت. اوبام(((ا از اين طري(((ق ميكوش(((يد ت(((ا

مشروعيتي جهاني براي سياستهاي امريكا فراهم سازد . - در خصوص اصول سياست خارجي، بوش به سياست قدرت و سازش ناپ((ذيري گرايش داشت. لذاست كه اقدامات نظامي را در دستور كار خ((ود ق((رار داد. ام((ا دولت اوبام((ا ب((رخالف وي در پي تنش زدايي ب((ود و از اس((تفاده از راه حله((اي

نظامي پرهيز داشت . - مورد ديگري كه ميتوان به عنوان نكته افتراق سياست ه((اي دو دولت در زمين((ه مقابله با تروريس((م در نظ((ر گ((رفت مقول((ه بررس((ي سياس((ت دو دولت در قب((ال دولتهاي در مع((رض خط((ر تروريس((م اس((ت. ب((ر اين اس((اس دولت ب((وش تق((ويت

27

دولتهايي كه در مع(رض خط(ر القاع(ده هس(تند را س((رلوحه اق(دامات خ(ود ق(رار ميدهد در صورتيكه دولت اوباما فشار بر دولتهاي در معرض خطر القاع((ده ب((راي

پذيرفتن اصالحات سياسي و حمايت از جامعه مدني را مطرح مينمايد . - در زمينه ابزار موثر در مقابله با تروريسم دولت بوش معتقد به به((ره گ((يري از زور و نظامي گري بود اما دولت اوباما بر بهره گيري از قدرت هوشمند )ت((ركيب

قدرت نرم و سخت( تاكيد مينمايد . - در زمينه جايگاه و نحوه نگرش به افكار عمومي در مبارزه ب(ا تروريس(م، دولت ب((وش سانس((ور اطالع((اتي و تالش ب((راي ش((كل دادن افك((ار عم((ومي جه((اني در خصوص اقدامات ضد تروريستي خ((ود را در اول((ويت ق((رار داد. ام((ا دولت اوبام((ا اس((تفاده از روش ديپلماتي((ك و اف((زايش آگ((اهي افك((ار عم((ومي جه((اني درب((اره

ايدئولوژي تروريستها را امري مثمر ثمر در فائق آمدن بر تروريسم ميدانست . - در قبال استراتژي مبارزه با تروريس((م ن((يز دولت ب((وش ب((ر اس((تراتژيهاي جن((گ پيشدستانه و دف((اع پيش((گيرانه تاكي((د مينم((ود در حاليك((ه دولت اوبام((ا ب((ر تق((ويت عرفه((اي بين المللي ب((راي م((نزوي ك((ردن تروريس((تها و ب((ازيگراني ك((ه عرفه((ا را

ناديده مي گيرند وكاربرد پيشدستانه زور در شرايط خاص اشاره مينمايد.

- تشابه هاي سياست بوش و اوباما در مبارزه با تروريسم6در خاورمیانه

مرور سياست خارجي دولتهاي بوش و اوباما و مقايسه آنها با يكديگر ب((ر اس((اس هايي كه معرفي شد نشان ميدهد سياست دو دولت ب((ه رغم تفاوته((ا، ازصشاخ

ابعادي نيز داراي نقاط اشتراك است و به يكديگر شباهت دارند. اين اش((تراكاتو شباهتها را ميتوان به شرح زير خالصه كرد:

اولين و مهم((ترين نقط((ه اش((تراك دو دولت ب((ه ه((دف اص((لي و نه((ايي آنه((ا ب((ر - ميگردد. هر دو دولت بوش و اوباما هدف نهايي خود را ايج((اد نظم ن((وين جه((اني، تحقق هژموني امريكا و به دست گرفتن رهبري بالمنازع جهان ميدانستند. ب((ا اين

ديدگاه جهان اسالم را مانعي بر سر راه تحقق اين هدف ميدانستند . در زمين((ه ه((دف از مب((ارزه ب((ا تروريس((م ن((يز دو دولت ه((دفهاي مش((ابه را در->>

سياس((تهاي خ((ود اعالم كردهان((د. ب((وش ب((ر حف((ظ ارزش((هاي دموكراتي((ك و س((بك زندگي آمريكايي تاكيد مي نمود و اوباما نيز با بياني ديگ((ر ه((دف خ((ود را نهادين((ه

28

كردن آزادي، عدالت، برابري، كرامت و اميد در جهان و بخص((وص در كش((ورهاياسالمي خاورميانه معرفي مينمود.

براساس موضع گيريها و آنچ((ه از دك((ترين ب((وش و اوبام((ا ت((اكنون در خص((وص-> استراتژي آنها در مبارزه با تروريسم مطرح ش((ده ه((ر دو دولت تروريس((م را ب((ه جهان اسالم نسبت داده و مرتبط كرده اند. بنابراين ه((ردو اس((تراتژي خاورميان((ه بزرگ را در دس((تور ك((ار خ(ود ق((رار داده ان((د. ب((دين معن((ا ك((ه اه((داف خ((ود را در مح((دوده وس((يعي ك((ه ح((وزه فرهن((گ و تم((دني اس((الم را در ب((ر مي گ((يرد تعقيب

ميكنند . در زمينه راه حل مسئله فلسطين نيز سياست دو دولت مشترك است. هر دو -

خود را متعهد به حفظ امنيت اسرائيل ميدانند اما معتقدن(د ك(ه دو دولت مس(تقل اسرائيل و فلس((طين باي((د در كن((ار يك((ديگر تش((كيل ش((ود ت((ا مس((ئله فلس((طين و

مهمترين منازعه خاورميانه حل شود .

نتیجه گیری بررسي تاريخي اسناد خاورميان(ه ث(ابت ميكن((د ك((ه تالش(هاي سیاس((ت

خارجی در خاورميانه در زمينة شكل دهي و تأثيرگ((ذاري اس((ت. در اين ص((حنه، جري((ان ارتب((اط تقريب((اً هميش((ه ب((ه عن((وان جري((ان يكطرف((ة استراتژيهاي اقناعي از ط((رف اي((االت متح((ده ب((ه خاورميان((ه اس((ت. از آنج((ايي ك((ه اي((االت متح((ده فرس((تندة پيامهاس((ت، ه((دف نه((ايي ايج((اد تغييرات در نگرشها و ادراكات و رفتارهاي گيرندگان سنتي ) مخاطب((ان خاورميانه( است. از اينرو، اجراي این سياست در منطقة خاورميانه به عنوان يكي از مهمترين بخشهاي سياست خارجي امريك((ا چ((ه در دورة حضور جمهوري خواهان و چه در دورة حضور دموكراتها در ك((اخ س((فيد

در دستور كار مقامات اين كشور قرار داشته است. ایاالت متحده پس از ناکام ماندن طرح خاورمیان((ه ب((زرگ و مواجه((ه ب((ا واقعیات موجود اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در سطح منطق((ه، و پس

ثب((اتی در ع((راق و پس از پای((ان جن((گ ها و تداوم بی از افزایش ناآرامی ا... و اسرائیل و حماس، بار دیگر به دنب((ال ب((از تعری((ف اسرائیل وحزب

رویکرد خود به خاورمیانه است. این موضوع با ورود ب((اراک اوبام((ا، ب((ه عنوان چهل و چهارمین رییس جمه(ور آمریک((ا ب(ه ک((اخ س(فید ب(ا ش(عار

تغییر، انتظاراتی به وجود آورده است.

29

دولت بوش اعتقاد چنداني به قدرت نرم نداشت؛ اگر چه از سر اجب((ار 11و ض((رورت فعاليته((اي خ((ود را در این زمين(((ه از هم(((ان ف((رداي

س((پتامبر آغ((از ك((رد، ام((ا مط((ابق ب((ا منط((ق جمه((وري خواه((ان، را ن(((ه معرفي ارزشها ب((ر پاي((ة تعام((ل بلك((ه جن((گ اي((ده ه((ا تعري((ف ك((رد. اين سياس((ت ن((ه تنه((ا ب((ه ك((اهش ب(يشت((ر محب((وبيت امريك(ا در منطق(ة خاورميانه منجر شد، بلكه باعث انزج(ار افك(ار عم(ومي داخل(ي اي((االت متحده از سياستهاي جنگ طلبانة بوش شد. در مقاب(ل، اوبام(ا ب(ا زي(((ر س(ؤال ب(ردن سياستهاي جنگ طلبانة بوش از آن پلي ساخت ت((ا افك((ار عمومي امريكا و جهان را به سوي خود جذب كند. اعتقاد دولت اوبام((ا و دموكراتها به كاربرد ديپلماسي نرم ن(ه ب(ر مبناي جنگ ايده ه((ا، بلك((ه در چهارچوب چندجانب((ه گ((رايي و تالش ب((راي تعام((ل و تأثيرگ((ذاري ب((ر افكار عم((ومي مس((لمانان، آن را از سياس((تهاي يكجانب((ه گرايان((ة ب((وش

متمايز ساخت . نگارن((ده ب((ر این ب((اور اس((ت ک((ه ه((دف ای((االت متح((ده از ارائ((ه ط((رح خاورمیانه بزرگ و یکی از اه((داف اساس((ی ته((اجم آمریک((ا ب((ه ع((راق و سقوط رژیم بعث، حف(ظ ام((نیت اس((رائیل در منطق(ه خاورمیان(ه ب(وده است. پس از ناکامی آمریکا در نیل به اهداف خود در عراق و آنچ((ه در طرح خاورمیانه بزرگ به دنبال آن بود و همچنین تحوالتی که در س((طح منطقه و به ویژه پس از پیروزی حماس در فلسطین به وقوع پیوست،

آمریکا در صدد ارائه سیاست های جدید منطقه ای خود برآمده است. آنچنانکه مطالعه سیاست بوش و اوباما نشان میدهد در زمینه دیدگاهها ، رهیافتها ، رویکردها ، ابزاره((ای مقابل((ه ، روش((ها و چگ((ونگی پیگ((یری سیاستها بین این دو دولت اختالف نظر و تفاوت وجود دارد. اما از نظر اه(((داف نه(((ایی و سیاس(((تهای کالن در منطق(((ه خاورمیان(((ه و مس(((أله فلسطین آنها اشتراک نظر دارن((د و از این جهت تف((اوتی بین جمه((وری

خواهان و دموکراتها وجود ندارد . از این رو ب((ا توج((ه مش((ترکات و تفاوته((ای ذک((ر ش((ده نمیت((وان انتظ((ار داش((ت ب((ا تغی((یر دولت در امریک((ا سیاس((تهای این کش((ور ن((یز بص((ورت بنیادین دگرگ((ون ش((ود . من((افع ، اه((داف نه((ایی و سیاس((تهای کالن این کش((ور ب((دون هیچ تغی((یری ت((داوم می یاب((د . ام((ا روش((ها ، ابزاره((ا و

30

چگونگی اهداف و منافع تغییر میکند . در نتیجه هر دو جری((ان ح((اکم در امریکا تروریسم را به خاورمیانه منتسب میکنند و با عن((وان مب((ارزه ب((ا تروریس(م س((عی در رس(یدن ب(ه اه((داف بلندم(دت و راه((بردی خ(ود در خاورمیانه و نظام بین الملل دارند. همچنین آنها تروریس((م را فق((ط ب((ه گروههای خشونت طلب و افراطی محدود نکرده و اقدامات گروهه((ا و سازمانهای آزادیبخشی را که خارج از قواعد مورد قب((ول امریک((ا ب((ازی میکنند، و تهدی((دی ب((رای نظم و ارزش((های لی((برال دمک((رات امریک((ا ب((ه حساب میایند ، بعنوان مصداق تروریسم در نظر گرفته و به مقابله ب((ا

آنها و کشورهای حامی آنان می پردازد. مؤلف((ه3 بن((ابراین ب((راي نتيج((ه گ((یری بای((د گفت ب((ه نظ((ر ميرس((د

ژئوپليتيكي امنیت رژیم صهيونيستی ، نفت، و خاورمیان((ه ك((ه ب((ه ش((كل سنتي در راهبرد خاورميان((ه اي امريك((ا تأثیرگ((ذار ب((وده ان((د، در م((یزان نقش و ارزش آنها جابجايي هاي اساسي ایجاد شده اس((ت و از ط((رف دیگر، مؤلفة » ارادة ملتهاي منطق((ه« توانس((ته اس((ت ت((ا ح((دود زی((ادی

مؤلفه مزبور تحمیل كند. این امر بدین معني است3ارزش خود را بر كه امريك((ا ب(دون توج(ه ب(ه مس(أله بهب(ود سیاس(ت خ(ارجی خ(ود ق(ادر

نخواهد بود اهداف راهبردي سیاست خارجي خود را محقق سازد.

منابعمنابع فارسیالف-

(. ناك(امي ط((رح خاورميان((ه ب((زرگ و1390امير عبداللهيان، حسين. )تابس((تان فص>لنامهخيزش بيداري اسالمي در جهان عرب : مطالع((ه م((وردي بح((رين .

138-139 صص ،52، سال چهاردهم ، شماره مطالعات راهبردي جايگ(((اه(.((( 1392آدمی، علی و ی(((زدان پن(((اه، مه(((دی و ت(((وتی، حس(((ینعلی. )

ديپلماسي عمومي در سياست خاورميانه اي امريكا؛ با تأكيد ب((ر دوران اوبام((ا.

31

پژوهش>>گاه عل>>وم انس>>اني و مطالع>>اتجس((تارهاي سياس((ي معاص((ر، .1-22، صصشمارة اول، سال چهارم، فرهنگي

(. فرهن((گ عل((وم1375آقا بخشي، علی و افشاري راد، مین((و)گردآورن((دگان(. ).104-147سياسي. تهران: مركز اطالعات و مدارك علمي ايران، صص

(. جایگاه خاورمیانه در سیاست خارجی ب(اراک اوبام(ا.1388اکرم نیا، محمد. ).خبرگزاری فارس

(. گ((زارش نشس((ت مع((اونت سیاس((ت1386 ).بررس((ی تح((والت خاورمیانهخارجی مرکز تحقیقات استراتژیک، دیماه.

(. خاورميانه: ساختاري همواره كشمكش زا)ترجم((ه1381بوزان، بري. ) پائيز مجله سياست خارجي دفتر مطالعات سياسي و بيناحمد صادقي(.

.17-20، صص المللي (. تص((احب خاورميان((ه نگ((اهي ب((ه م((اهيت1385بيگ((دلي، علي. )ارديبهشت

ماهنام>>ه انديش>>ه و ت>>اريخ سياس>ياس((تراتژيهاي آمريك((ا در خاورميان((ه. .62-68، صص 44 ، شمارهايران معاصر

Septemberخبرگزاری صدای افغان. ) (. سیاس((ت خ((ارجی ب((وش در ی((ک2009 نگاه .

راهبرد امنيت ملي آمريكا(. may 2010خبرگزاري فارس. ) . ته((ران: اب((رارسیاس((ت خ((ارجی آمریک((ا در آس((یا (.1382دهش((یار، حس((ین. )

معاصر. .سياست خارجي آمريك((ا، خاورميان((ه و دموكراسي(.(( 1386دهشيار، حسين. )تهران، خط سوم

(. آرمانگرايي و واقعگ((رايي در سياس((ت1378دهشيري، محمدرضا. )تابستان ، س((ال س((يزدهم،مجله سياس>>ت خ>>ارجيخارجي از ديدگاه امام خميني.

. 330 -334، صص 2شماره .دانش((نامه در علم سياست(.(( 1384رحي((ق اغص((ان، علي و گلي، م((ارك. )

.97-129تهران، فرهنگ صبا، صص ،1392,6,27سايت مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسالمي، تاريخ مراجع((ه

.http://rc.majlis.ir/fa/news/show/ 793002قابل دسترس در

32

تحليلي بر اهداف و ابزار دكترين بوش(.( 1382طارمي، كامران. )مهر . كتاب آمريك((ا وي((ژهدر مبارزه با تروريسم و سالح هاي كشتار جمعی

دك((ترين ام((نيت ملي ب((وش در خاورميان((ه، موسس((ه ف((رهنگي مطالع((ات و. 102تحقيقات بين المللي ابرار معاصر تهران، صص

(، گزارش نشس((ت1383 )طرح خاورمیانه بزرگ: اهداف و چشم اندازمعاونت سیاست خارجی مرکز تحقیقات استراتژیک، اردیبهشت ماه.

(. ميراث جرج بوش در خاورميانه و چ((الش پيش روي1387عطائي، فرهاد. ) 232 ، صص - 4، شماره 38 ، دورهفصلنامه سياستباراك اوباما. تهران ،

61. (. چالش تروريسم در سياست خارجي1389.9.27غالمي، طهمورث. )

، قاب((ل دس((ترس در1391،6،20ت((اریخ مراجعهاي>>االت متح>>ده امریک>>ا، http://peace-ipsc.org/fa. :

(. بررس(((ی مقایس((ه ای1393قاس(((می، ح(((اکم و ن((وازنی، علی. )زمس((تان فص>>لنامهسیاس((ت ب((وش و اوبام((ا در قب((ال تروریس((م در جه((ان اس((الم.

.93-123، صص12، سال سوم، شماره مطالعات سیاسی جهان اسالم امنیتی آمریکا در خاورمیان((ه.–(. رویکردهای سیاسی 2009واعظی، محمود. )

معاونت پژوهشهای سیاست خارجی، گروه مطالعات خاورمیان>>ه و.1-16، صص خلیج فارس

(. وزير خارجه فرانسه در مصاحبه مطبوعاتي2001ودرين، اوبر. ) دسامبر (.2002 دسامبر25.) هفته نامه ژون افريك

منابع انگلیسی–ب

Borry, T. (November 2002). The U.S Power Complex: Whats New. Silver city Nm Washington. D.C: Foreign Policy in Focus .

33

Bureau of Counterterrorism. (2014). Foreign Terrorist Organizations. Available at: http://www.state.gov/j/ct/rls/other/des/123085.htm. Couloumbis. Ahlstrom & weaver. (December 2, 2012). Obamas incremental realism. http://www.realclearworld.com/articles/2012/12/02/obamas_incremental_realis m_100380.html.

Full text of President Obama's speech in Ramallah. (March. 22, 2013). http://www.haaretz.com/news/obama-visits-israel/full-text-of-president-obamas-speech-in-ramallah-1.511206.

“Adjustment of Obama’s Middle East Policy and the Trend of the Region’s Hot-spot Issues”. (2009). Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia). Vol. 3. No. 2.

Mackey, S. (1992). Passion and Politics. The Turbulent World of the Arabs. Dutton .

Benjamin, D. (march.2010). International Counterterrorism policy in the Obama Administration: Developing a strategy for the Future.

http://www.state.gov/j/ct/rls/rm/2010/137865.htm .James N, R. (September 1968). "Comparative Foreign Policy: Fad Fantasy or Field? International Studies”. Quarterly, Vol. 12, No. 3.

Obama’s Speech to the United Nations General Assembly. (September 24, 2009).http://www.nytimes.com/2009/09/24/us/politics/24prexy.text.html?

pagewanted= all .The National Security Strategy of the United States of America. (March 2006). The national security strategy of the United States of America. (September 2002). Accessed at www.whitehouse.gov/nss.html.

The nature of U. S. foreign aid to Israel. (1392,8,9). Available at: www.jerusalemites.org .

The White House. (March 2012). Obama at Nuclear Security Summit's Opening Plenary. Session. 27.

34

Bush speech. (19 Nov.2003). Forward strategy of freedom in Mideast. London .

Remarks by the president on a new beginning. (June 2009). Office of the press secretary. At: http://www.whitehouse.gov/the_press_office/-6-04-09 .

White house. (May 2010). National security strategy document. At: www.whitehouse.gov/sites/default/national _ security_ strategy.pdf.National Strategy for Counterterrorism. (June 2011).

Rhodes, E. (spring 2003). The imperc of Bush’s liberal agenda. Survival. Vol.45. p.133 .