Экологи ба тогтвортой байдал

Хавтгай

Бэлтгэсэн: Г. ЭрдэнэжаргалБ. ЭрдэнэчимэгЭ. ЭнхболорБ. ЭнхцэцэгБ. Энхзаяа

Хавтгай буюу зэрлэг тэмээ. Латинаар: Camelus ferus Монгол хоёр бөхт

тэмээний өвөг бөгөөд Саарьтаны -

Tylopoda (Artiodactyla) баг, Тэмээний (Camelidae)

овгийн хөхтөн амьтан.

•Хавтнай нь толной дээрээ монгол тэмээ шиг овоо(өрвөлөг) байхгүй учраас хавтгай хэмээн нэрлэжээ.

•Зүс нь тэмээтэй төстэй бөх жижиг, бие зэгзгэр жижиг , хөл урт , шил нь зогдор муутай, 34 шүдтэй зэрлэг тэмээг Хавтгай гэнэ.

•Маш тэвчээртэй амьтан бөгөөд бараг өвчин тусдаггүй.

•Хавтгайн хараа хурц, сонсгол нарийн, үнэрлэх чадвөр төгс

•Биеийн урт дунджаар 340 см, сүүлийн урт 55 см, хүзүүний урт 74 смт, сэрвээний өндөр 210 см, хондлой 220 см, бөхний өндөр 35 см, жин дунджаар 550 кг.

•Зүс гэрийн тэмээнийхээс цайвар, элсэн шаргалаас хүрэн улаан.

•Хайрган болон элсэрхэг хөрст загт цөл , говийн зээргэнэ харганат аараг толгод, уулсийн бэл, жалга , дов сондуул бүхий хотос хоолойд байршина. Монгол нутагт Эдрэнгийн нурууны өвөр бэлээс урагш, баруун хэсгээр Шивээт улаан , зүүн хэсгээр Цагаан богд , урд хэсгээр улсын хил орчмын нутагт тархсан.

•Монгол дахь хавтгай тэмээний үндсэн тархац нутаг Алтайн өвөр говь, Говийн их дархан цаазат газрын А хэсгийн

44.000 км2 нутгийн ихэнх хэсэгт буюу 30-35 км2 нутгийг бүрэн хамран байршдаг.

•Цөөн тохиолдлоор ихэвчлэн өвлийн улиралд цөөн тооны бодгалиуд Баянхонгор аймгийн Баянлиг, Баянговь сумын урьд говь, Өмнөговь аймгийн Гурвантэс, Нэмэгтийн хоолой, Ингэн хөөврийн хоолой, Сэрвэй сумын урьд говиор тохиолдоно.

• Амьдралын онцлог:

•Буурны ороо I-II сард орж, нэг буур 10-20 ингэ хураана. Ингэ хээлээ 410-425 хоног тээж, III сарын эхнээс IV сарын дунд хүртэл ботголно.

• Ингэ булаг, шандаас алс нөмөр нөөлөг газар ботголж, 15-20 хоногтой ботгоо байнга дагуулан 13 сар хөхүүлээд, V-VIII сард эх үрийн харьцаанаас сүргийн харьцаанд шилжинэ.

•Хавтгай нь говь цөлийн шорвог , тойром бүрд усаар ундалж, сухайн бут ,шагшуурга зэрэг ургамлаар хооллоно.

•Нэг удаадаа30-40 литр ус уугаад нэг сар ундгүй явж чаддаг.

•Цувж явдаг. •Дөлгөөн хар нүднээсээ нулимс дуслуулан уйлдаг бөгөөд энэ нь нүдэндээ орсон элсийг нулимсаараа угааж цэвэрлэж байгааг илтгэнэ.

Тоо толгой, хомсдох шалтгаан: •Хулгайн ан•Чонын тоо толгойн ихсэлт. (Чоно нь ботгыг олноор хөнөөдөг. )•Бэлчээр•Задгай усыг хүн, мал эзэгнэснээс идээшсэн нутгаа орхин дайжна.

•Хавтгай 1943 онд хамгийн цөөн 300, •1959-1960 онд 400-500, 1974 онд 900 орчим

•1975-1976 оны судалгаагаар, 400•1980-1982 онд 500-800 толгой байв. •1982-1989 онд жил бүр нөөцийн үнэлгээ тогтоосноос үзэхэд, 480-555 байв.

•1993 оны байдлаар 320 болов.

Хамгаалахаар авч буй арга хэмжээ:

•Хавтгай агнах түйвээхийг 1930 онд хуулиар хатуу хориглосон.

•Хавтгайг хамгаалах Англид бүртгэлтэй сан байгуулсан.

•1975 онд Говийн их дархан цаазат газрыг байгуулснаас хойш популяцийн тархац, тоо толгойн хэмжээ тогтворжсон бөгөөд

•2012 онд хийсэн тархац, биологийн нөөцийн үнэлгээгээр, 800 гаруй толгой гэж үнэлэгдсэн.

Мэдээллийн эх сурвалж буюу ном зүй

•Gogo.mn•Үндэсний нэвтэрхий толь.

•Анхаарал хандуулсанд баярлалаа