1 Ἡ ενηάη ηνῦ ἐιαίνπ ηειεηνπξγία Παλαγώηο Κακάλο, ξ. Αξρανιόγνο –Ιζηνξόο, Μνπζείν Βπαληλνύ Πνιηζκνύ Μεηαδδαηνξόο εξεπληήο ηνπ Αξζηνηέιενπ Παλεζηκίνπ Θεζζαινλίο ηλ ανινπία ηνπ αγίνπ Διαίνπ, «ςαιινκέλ πό εηά εξέσλ ζπλαρέλησλ ελ ειζία ή ελ νίσ», αλαγξάθεηα: «Έιανλ αγαιιάζεσο, έιανλ αγαζκνύ, έλδπκα βαζιόλ, ώξαα δπλάκεσο, άζο δαβνιήο ελεξγείαο ανηξόανλ, ζθξαγίδα αλεβνύιεπηνλ, αγαιιίακα αξδίαο, επθξνζύλλ αώλνλ, ώζηε γελέζα ηνο ρξνκέλνο εμ απηνύ εο εξαείαλ α ααιιαγήλ αληόο άνπο, κνιπζκνύ ζαξόο α λεύκαηνο α αληόο ανύ». Έιαν αγαιιάζεσο, άγν έιαν, επρέιαν, ενξζηό έιαν, αιιέιαν, κύξν άγν, κύξν κπζηό, ρξίζκα, είλα κεξέο κόλν αό ηο εθξάζεο νπ ρξζκννίζε ρξζηαλή ειζία γα λα ραξαηξίζε ην γιαπόρξνπλ αόζηαγκα ηνπ εξνύ αξνύ ηο εάο Αλάο. ην ξώην ββιίν ηο Παιαάο αήο, η Γέλεζ, ν Νώε κεηά ηνλ αηαιπζκό άθζε ειεύεξν εξζηέξ ην ννίν α «αλέζηξεςελ ξνο απηόλ… α είρελ θύιινλ ειαίαο ελ ησ ζηόκαη απηήο α έγλσ ν Νώε όη εόαε ην ύδσξ αό ηο γο». Σν ιαδί ηο ειάο ζήκαλε ην ηέινο ηνπ ανύ α η λί ησλ δπλάκεσλ ηνπ αινύ, ην άγγεικα ηο ραξάο α ηο εξήλο. Η Κβσηόο ηνπ Νώε. Λεηνκέξεα ςθδσηνύ κ ε ηλ εζηξνθή ηο εξζηεξάο έρνληαο ζην ξάκθνο ηο ιάδν ειαίαο. ειία, αεδξόο Ναόο Monreale, 1174-1182 Σν εξό δέληξν ηνπ αξραίνπ όζκνπ ανηά η δή ηνπ ζπκβνιή ζκαζία ζηνλ όζκν ησλ ρξζηαλώλ. Σν δέληξν ηο ειάο ζπκβνιίε ηλ ααλαζία α ηλ εξήλ, ηλ αξνθνξία α ηλ αθνλία (η γ ηο Δαγγειίαο ν Μσπζήο θαληαόηαλ σο «γλ ειαίαο ειαίνπ»). Ο αξόο ηο ειάο εσξείηα ν αξόο ηο Διζίαο, ίζη ησλ δαίσλ, εξήλ εί ηο γο, ελώ ην εξζηέξ κε ην ιαδί ειάο, ζπκβνιίε ηο ςπρέο ησλ ζηώλ νπ ανρσξνύλ ελ εξήλ.