Η ιστορία του Ελληνικού Χαρτονομισματος

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 4 ΦEBPOYAPIOY 1996

AΦIEPΩMA

KYPIAKH 4 ΦEBPOYAPIOY 1996

2-31 AΦIEPΩMA� Iστ�ρία των ελληνικών�αρτ�ν�μισμάτων. Mια π�-λυκύμαντη π�ρεία απ� τ�νπρώτ� «Φ�ίνικα» στη σημε-ρινή διεθνή μας έντα�η.� Πρώτες τράπε�ες και �αρ-τ�ν�μίσματα. Mε δυσπιστίααντιμετωπίσθηκε τ� νέ� ν�-μισμα επί Kαπ�δίστρια, ενώσήμερα κυριαρ�εί.� T� εκδ�τικ� πρ�ν�μι� τηςI�νικής. T� Eλληνικ� Δημ�-σι� παρε�ώρησε τ� δικαίωμακ�πής �αρτ�ν�μισμάτων σεσειρά τραπε�ών.� T�πικά Eν�ριακά Xαρτ�-ν�μίσματα. Iδι�τυπα «ν�μί-σματα» π�υ ε�έδωσαν π�λ-λές κ�ιν�τητες στην T�υρκ�-κρατία υπ� την κάλυψη τηςEκκλησίας.� Xαρτ�ν�μίσματα της Kα-τ��ής. H κατάρρευση της �ι-κ�ν�μίας τ� 1941 απ�τυπώ-θηκε σ’ αυτά κατά τρ�π�τραγικ�.� H δρα�μή μετά τ�ν π�λε-μ�. H σύνδεσή της, τ� 1944,σε ισ�τιμία με τη �άρτινη λί-ρα Aγγλίας δημι�ύργησε εγ-γύηση σταθερ�τητας.� Tέ�νη και σ�εδιασμ�ς. H�ωγρα#ική και η �αρακτικήσυναντώνται δημι�υργικάστην κυκλ�#�ρία εν�ς �αρ-τ�ν�μίσματ�ς.� Eκτύπωση, πλαστ�γρα�ίακαι διασ�άλιση. H εκτύπω-ση των �αρτ�ν�μισμάτωνπρέπει να καλύπτει την α-σ#άλεια, αλλά και την αισθη-τική.� Oι περιπέτειες εν�ς �αρτ�-ν�μίσματ�ς. Tα επισημασμέ-να απ� την Tράπε�α τηςEλλάδ�ς �ιλιάρικα τ�υ 1941και η ασύδ�τη δράση τωνπαρα�αρακτών.� T� M�υσεί� Xαρτ�ν�μι-σμάτων. Iδρύθηκε στην Kέρ-κυρα απ� την I�νική Tράπε-�α και #ιλ��ενεί πλ�υσι�τα-τη συλλ�γή τραπε��γραμμα-τίων.

Σύνθεση εώ�υλλ�υ: T� M�υσεί�Xαρτ�ν�μισμάτων της I�νικής Tράπε-�ας στην Kέρκυρα, έργ� τ�υ �ωγρά-��υ Παναγιώτη Γρά��αλ�υ, και διά-��ρα ελληνικά "αρτ�ν�μίσματα.

Yπεύθυν�ς «Eπτά Hμερών»:

BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

T� πρώτ� ελληνικ �αρτ�ν μισμα των 50 ��ινίκων ε�εδ θη στην Aίγινα την 1.7.1831 απ την Eθνική Xρηματιστική Tράπε�α,η �π�ία ιδρύθηκε τ� 1828 και λειτ�ύργησε έως τ� 1834.

Iστ�ρία των ελληνικών�αρτ�ν�μισμάτων

Mια π�λυκύμαντη π�ρεία απ� τ�ν πρώτ� «Φ�ίνικα» στη σημερινή διεθνή μας έντα�η

T�υ Δ/ρ�ς Δημήτρη A. Nικ�λετ π�υλ�υ

Πρ�έδρ�υ Eλληνικής EταιρείαςOικ�ν. Iστ�ρίας

EINAI π�λύ δύσκ�λη η συμπύκνωσητης ιστ�ρίας των ελληνικών �αρτ�-ν�μισμάτων –και της ιστ�ρίας τ�υελληνικ�ύ ν�μίσματ�ς γενικ�τερα–μέσα σε λίγες σελίδες. Mέσα απ� αυ-τά πρ��άλλει η π�λυκύμαντη �ικ�-ν�μική αλλά και κ�ινωνικ�π�λιτική ι-στ�ρία της �ώρας μας, μιας μικρήςκαι �τω�ής �ώρας π�υ η Aνε�αρτη-σία την �ρήκε με δημ�σι� ε�ωτερικ�

�ρέ�ς 2.800.000 αγγλικών λιρών –τ�Δάνει� της ανε�αρτησίας (1825)– �-πως απ�κλήθηκε, απ� τ� �π�ί� εισέ-πρα�ε καθαρά μ�ν�ν τα μισά!

Για να ενισ�υθεί � εθνικ�ς αγώναςη επαναστατική κυ�έρνηση διά τ�υ«Eκτελεστικ�ύ» ε�έδωσε �ι�νεί �αρ-τ�ν�μίσματα τ� 1822 (κατά αντιγρα-�ή των γαλλικών «ασσινιάτων» σε α-�ίες 100, 250, 500, 750 και 1.000 γρ�-σίων π�υ εί�αν �μως μικρή ανταπ�-κριση.

O πρώτ�ς κυ�ερνήτης της Eλλά-δ�ς Iωάννης Kαπ�δίστριας, α��ύ «έ-κ�ψε» στην Aίγινα την πρώτη ελλη-νική ν�μισματική μ�νάδα τ�ν «Φ�ίνι-κα», σύμ�ωνα με τις πρ�σδ�κίες τ�υEθν�υς και τις επιταγές των επανα-στατικών εθν�συνελεύσεων, ίδρυσετην Eθνική Xρηματιστική Tράπε%α α-πευθυν�μεν�ς στ�ν πατριωτισμ�

O Iωάννης Kαπ�δίστριας, πρώτ�ς κυ!ερνήτης της νεώτερης Eλλάδ�ς, π�υ απε-�άσισε την κ�πή των πρώτων ελληνικών �αρτ�ν�μισμάτων.

Eπιμέλεια α#ιερώματ�ς:

K·ΣTHΣ BATIKI·THΣ

KYPIAKH 4 ΦEBPOYAPIOY 1996 - H KAΘHMEPINH 3Συνέ�εια στην 4η σελίδα

Xαρτ�ν μισματων 100 δρα�-

μών, της I�νικήςTραπέ�ης π�υ

εκδ θηκε στηνKέρκυρα στις 11

Mαρτί�υ 1918.

των Eλλήνων για ενίσ�υση τ�υ κε-ν�ύ δημ�σι�υ ταμεί�υ. Παράλληλα�ρ�ντισε να εκδώσει «�αρτ�ν�μί-σματα» για περι�ρισμένη �ρήση. Hαρ�ική πρ�ταση πρ�έ�λεπε συν�λι-κή α�ία 3.000.000 Φ�ινίκων αλλά η ε-θνική συνέλευση τ�υ Nαυπλί�υ πε-ρι�ρισε την α�ία αρ�ικά σε 1.000.000και τελικά σε 500.000 Φ�ίνικες.

T� κ�ιν� δυσπιστεί

T� κ�ιν� τα αντιμετώπισε με δυ-σπιστία και κυκλ��ρησαν περι�ρι-σμένα ακ�μα και μετά την ά�ι�η τ�υOθωνα. H Eθνική Xρηματιστική Tρά-πε%α διέκ�ψε τ� 1834 γιατί συνδέθη-κε άμεσα με τ� δημ�σι� ταμεί�.

Mετά μακρές διαπραγματεύσεις ι-δρύθηκε τ� 1841 η Eθνική Tράπε%ατης Eλλάδ�ς η �π�ία, μετά εννέα μή-νες, κυκλ��ρησε τα πρώτα τραπε-%�γραμμάτια, τυπωμένα στη Γαλλίαλιθ�γρα�ικά και επί της μίας �ψεως.Στη συνέ�εια παράγγειλε μέσω Eϋ-νάρδ�υ, νέα τραπε%�γραμμάτια π�υκυκλ��ρησαν τ� 1847, τυπωμένα ε-πί των δύ� �ψεων, σε �αλύ�δινεςπλάκες. O Eϋνάρδ�ς, �πως και � Γε-ώργι�ς Σταύρ�υ –π�υ τ�π�θετήθηκεπρώτ�ς διευθυντής της τραπέ%ης–ήσαν εκ των ιδρυτών και πρώτων με-τ��ων της Eθνικής.

T� 1848 λ�γω, κυρίως, πτώσεωςτων ε�αγωγών στα�ίδας, π�υ ήτανσυνέπεια ευρωπαϊκής κρίσεως, επι-�λήθηκε η αναγκαστική κυκλ��ρία,δηλαδή ανεστάλη με κρατική έγκρι-ση η ε�αργύρωση των τραπε%�γραμ-ματίων με π�λύτιμ� μετάλλ�. Mέσαστ�ν ίδι� �μως �ρ�ν� ήρθη η ανα-γκαστική κυκλ��ρία.

Oι α�ίες π�υ κυκλ��ρ�ύσαν ήταν500, 100, 50 και 25 δρα�μών. Aυτέςσυμπληρώθηκαν με α�ία των δρ�. 10π�υ τυπώθηκαν επίσης στη Γαλλίακαι κυκλ��ρησαν τ� 1848 με επι-

Xαρτ�ν�μίσματα των δέκα και εκατ δρα�μών της Eθνικής Tραπέ�ης της Eλλάδ�ς. H εκτύπωσή τ�υς έγινε στη Nέα Y ρκη.

στασία τ�υ Γάλλ�υ �ικ�ν�μ�λ�γ�υΛεμέτρ, μετέπειτα �ασιλικ�ύ επιτρ�-π�υ της Eθνικής Tραπέ%ης.

T� 1864, με την ενσωμάτωση τωνI�νίων νήσων, η I�νική Tράπε%α(1839) πρ�στέθηκε στ� ελληνικ�τραπε%ικ� σύστημα και διατήρησε τ�εκδ�τικ� της πρ�ν�μι� (μέ�ρι τ�1920) π�υ εί�ε για τα νησιά τ�υ I�νί-�υ. Oι δύ�, πλέ�ν, εκδ�τικές τράπε-%ες θα αναμει�θ�ύν στη �ρηματ�δ�-τηση τ�υ Δημ�σί�υ με τρ�π� θετικ�.

E�αρμ�γή συμ�ωνίαςT� 1867 η Eλλάς απ�δέ�τηκε αρ�ι-

κά και πρ�σ�ώρησε τ� 1868 στη Λα-τινική N�μισματική Eνωση, μια συμ-�ωνία για κ�ιν� ν�μισμα (ν�μίσματαίδι�υ �άρ�υς και καθαρ�τητ�ς σε�ρυσ� και άργυρ� –διμεταλλισμ�ς–)μετα�ύ Γαλλίας, Iταλίας, Bελγί�υ καιEλ�ετίας (δεν θυμί%ει Mάαστρι�τ καικ�ιν� ευρωπαϊκ� ν�μισμα;) αλλά α-νέστειλε την ε�αρμ�γή της συμ�ω-νίας λ�γω εκτάκτων αναγκών π�υπρ�έκυψαν απ� τ� Kρητικ� %ήτημα.

Oι �ικ�ν�μικές επιπτώσεις συ-μπληρώθηκαν με νέα αναγκαστική

κυκλ��ρία. H Eλλάς τελικά ε�άρ-μ�σε τη συμ�ωνία της ΛατινικήςEνώσεως τ� 1873 για να δε�θεί «ει-σ��λή» –λ�γω διμεταλλισμ�ύ– αργυ-ρών απ�ν�μισματ�π�ιημένων γερ-μανικών ν�μισμάτων και αναγκάστη-κε να απαγ�ρεύσει την κυκλ��ρίαάλλων ν�μισμάτων πλην της Λατινι-κής Eνώσεως (1876), αλλά η αυ�ημέ-νη δαπάνη κ�πής των νέων ν�μισμά-των και � Pωσ�τ�υρκικ�ς π�λεμ�ςεπανέ�εραν την αναγκαστική κυ-κλ��ρία τ� 1877.

Mε την πρ�σάρτηση της Hπειρ�-θεσσαλίας (1881) ιδρύθηκε η �μώνυ-μη τράπε%α π�υ ε�έδωσε �αρτ�ν�μί-σματα για τις νέες ελληνικές περι�-�ές.

Διανύ�υμε, ήδη, την αμ�ιλεγ�με-νη περί�δ� Xαριλά�υ Tρικ�ύπη καιτ�υ «δυστυ�ώς επτω�εύσαμεν» π�υεί�ε, �υσιαστικά, πρ�δρ�μ�λ�γηθεί.Eγιναν θετικές πρ�σπάθειες �ικ�ν�-μιών, αλλά μεσ�λά�ησε � «άτυ��ς»π�λεμ�ς τ�υ 1897 με απ�τέλεσματην εγκατάσταση τ�υ Διαρκ�ύς Oι-κ�ν�μικ�ύ Eλέγ��υ –ένα είδ�ς ΔNTτης επ��ής–, π�υ μετα�ύ άλλων, ε-πέτυ�ε ώστε η σ�έση γαλλικ�ύ �ρά-

γκ�υ - δρα�μής απ� 167 πρ�ς 100 τ�1897 να �θάσει σε 99,90 πρ�ς 100 τ�1910 και να �δηγήσει στη ν�μισματι-κή μεταρρύθμιση τ�υ 1910 (ΓXMB).

Aκ�λ�ύθησαν �ι Bαλκανικ�ί Π�λε-μ�ι, � A΄ Παγκ�σμι�ς Π�λεμ�ς, � Δι-�ασμ�ς και η εθνική τραγωδία τ�υ1922. Λίγ�υς μήνες πριν απ� την κα-ταστρ��ή τ�υ 1922 � τ�τε υπ�υργ�ςOικ�ν�μικών Πρωτ�παπαδάκης δι-��τ�μησε τ� �αρτ�ν�μισμα και τ�δε�ι� ήμισυ ανταλλά�τηκε με ανα-γκαστικ� δάνει�. Hταν μια παγκ�-σμια δημ�σι�ν�μική πρωτ�τυπία. T�ίδι� μέτρ� ε�αρμ�στηκε τ� 1926 αλ-λά για τ� ένα τέταρτ� τ�υ �αρτ�ν�-μίσματ�ς.

O �ρυσ�ύς κανών

T� 1928 ιδρύθηκε η Tράπε%α τηςEλλάδ�ς (Kεντρική Tράπε%α) π�υ α-νέλα�ε τ� εκδ�τικ� πρ�ν�μι� απ�την Eθνική Tράπε%α. Aρ�ικά �ρησι-μ�π�ίησε �αρτ�ν�μίσματα απ� τ� α-π�θεμα της Eθνικής με ημικυκλικήκ�κκινη επισήμανση «Tράπε%α τηςEλλάδ�ς». T� 1932 κυκλ��ρησε δι-κά της �αρτ�ν�μίσματα των δρ�. 500και 5.000, τυπωμένα στις HΠA.

H ν�μισματική κυκλ��ρία συνδέ-θηκε με τ�ν �ρυσ� καν�να, με σ�έσηΛίρας Aγγλίας πρ�ς τη δρα�μή 1 Λί-ρα Aγγλίας = δρ�. 375. H παγκ�σμιακρίση ανάγκασε την Eλλάδα να εγκα-ταλείψει τ�ν �ρυσ� καν�να τ� 1931και να απαγ�ρεύσει την κατ��ή συ-ναλλάγματ�ς τ� 1932.

Eπίσης δρα�μ�π�ίησε υπ��ρεωτι-κά τις καταθέσεις σε συνάλλαγμα.Tην ίδια περί�δ� η π�λιτική κατάστα-ση ήταν ιδιαίτερα διαταραγμένη (θά-νατ�ι π�λιτικών, κινήματα, επάν�δ�ς�ασιλείας, 4η Aυγ�ύστ�υ). Tέλ�ς �Π�λεμ�ς, η Kατ��ή.

Xρειά%�νται π�λλές σελίδες για νασκιαγρα�ήσει και μ�ν� κανείς τα�ρ�νια αυτά. Σαν συμπέρασμα θαπαραμείνει η λεηλασία της ελληνι-κής παραγωγής, η ανείπωτη πείνακαι � θάνατ�ς και η αδ�ύλωτη ψυ�ήτ�υ Eλληνα π�υ έμεινε �ρθια. OΦραγκλίν�ς P�ύσ�ελτ είπε για τηνEλλάδα:

«H Eλλάδα αντέτα�ε στις απάν-θρωπες μη�ανές τ�υ π�λέμ�υ καιστ�υς ψυ�ρ�ύς υπ�λ�γισμ�ύς τηςστρατηγικής απλώς και μ�ν� την ά-γρια έμπνευση της Eλευθερίας».


Συνέ�εια απ την 3η σελίδα

E�αίρετη �ωτ�γρα�ία της Aθήνας τ� 1859. H αλματώδης �ικ�ν�μική ανάπτυ�η της πρωτεύ�υσας αρ�ί�ει.

KYPIAKH 4 ΦEBPOYAPIOY 1996 - H KAΘHMEPINH 5

H καταστρ��ή της Mικρασιατικής εκστρατείας τ� 1922, επέ�ερε ένα τρ�μακτικ πλήγμα στην ελληνική �ικ�ν�μία. Λίγ� πριν, η τ τε κυ!έρνηση διά τ�υ υπ�υργ�ύ Oι-κ�ν�μικών Πρωτ�παπαδάκη, εί�ε δι��τ�μήσει τ� �αρτ�ν μισμα επι!άλλ�ντας αναγκαστικ δάνει�. Στη �ωτ�γρα�ία τ� κτίρι� τ�υ Στρατηγεί�υ μας στη Σμύρνη.

Tα ελληνικά �αρτ�ν�μίσματα π�υπρ��δευτικά έ�τασαν σε ν�ύμεραπ�λλών δισεκατ�μμυρίων κυκλ��-ρ�ύσαν παράλληλα με κατ��ικά γερ-μανικά, ιταλικά και ��υλγαρικά π�υ�υσιαστικά «άρπα%αν» την ελληνικήπαραγωγή στις πηγές της. Aργ�τεραστις παραμ�νές της απελευθέρωσηςκυκλ��ρησαν �αρτ�ν�μίσματα τ�υ��υν�ύ (ΠEEA) καθώς και επιταγέςτης επαρ�ίας (Tραπέ%ης της Eλλά-δ�ς) για να αντιμετωπισθ�ύν άμεσεςανάγκες (μισθ�δ�σία κ.λπ.).

Στις 11 N�εμ�ρί�υ 1944 μια νέαδρα�μή �ρίστηκε ίση με πενήντα δι-σεκατ�μμύρια κατ��ικές. O Eμ�ύ-λι�ς �μως έ�ερε καιν�ύργι� πληθω-ρισμ� και τα νέα �αρτ�ν�μίσματα με-γάλωναν, πάλι, σε �ν�μαστικές α�ίεςμέ�ρις �τ�υ τ� 1954 κ�πηκαν τα τρίαμηδενικά (ν�μισματική μεταρρύθμι-ση τ�υ 1953).

Tα πι� πρ�σ�ατα γεγ�ν�τα π�υ α-��ρ�ύν τη ν�μισματική κυκλ��ρίαείναι γνωστά και δεν υπάρ�ει δυνα-τ�τητα αναλύσεώς τ�υς. Θα περι�ρι-σθ�ύμε στην ευ�ή να μη �ρειασθείνα κ�π�ύν και πάλι τα τρία μηδενικάαπ� τ� π�λύ πρ�σ�ατ� δεκα�ίλιαρ�και να �ρει η �ώρα μας τ� δρ�μ� της�ριστικής σταθερ�π�ιήσεως και α-ναπτύ�εως.

H ιταλική επίθεση εναντί�ν της �ώρας μας στις 28 Oκτω!ρί�υ τ�υ ’40 καταλήγει σε ήττα για τ�υς εισ!�λείς. O ελληνικ ςστρατ ς αντεπιτίθεται γρά��ντας σελίδες δ �ας. Συγ�ρ νως, μως, αρ�ί�ει και η περί�δ�ς της μεγάλης δ�κιμασίας για τηνελληνική �ικ�ν�μία με τα τραγικά απ�τελέσματα της Kατ��ής.


Πρώτες τράπεες και �αρτ�ν�μίσματαMε δυσπιστία αντιμετωπίστηκε τ� νέ� ν�μισμα επί Kαπ�δίστρια, ενώ σήμερα κυριαρ�εί

Xαρτ�ν�μισμα 25 δρα�μών της I�νικής Tραπέ�ης. Hμερ�μηνία εκδ�σεως 23 Mαρτί�υ 1889.

Kερματικά γραμμάτια των δύ� δρα�μών της I�νικής Tραπέ�ης. Kυκλ��ρησαν στις 21 Δεκεμ�ρί�υ τ�υ 1885.

T�υ Aντωνί�υ Λιναρδάκη

TA XAPTONOMIΣMATA με τη σύγ-�ρ�νη περίπ�υ μ�ρ�ή των, είναιεπιν�ηση των νεωτέρων �ρ�νων.Περίπ�υ, δύ� �ιλιάδες τριακ�σια�ρ�νια απ� τα ν�μίσματα των Λυ-δών, η Tράπε�α της Στ�κ��λμηςθέτει σε κυκλ��ρία, τ� 1662, ταπρώτα της τραπε��γραμμάτια καιακ�λ�ύθησαν �ι άλλες �ώρες τηςEυρώπης και τ�υ κ�σμ�υ �λ�κλη-ρ�υ.

Tα �αρτ�ν�μίσματα ήσαν, κατ’αρ�άς, μια γραπτή υπ�σ�εση τηςτραπέ�ης �τι θα κατα"άλει στ�νκ�μιστή «επί τη εμ�ανίσει» τ� α-ναγρα��μεν� π�σ� σε �ρυσά ήαργυρά ν�μίσματα, τα �π�ία εί�επρ�ηγ�υμένως καταθέσει σ’ αυ-τήν. H έλλειψη �μως �ρυσ�ύ καιαργύρ�υ για την κ�πή ν�μισμά-των, α�’ εν�ς, και α�’ ετέρ�υ ηαυ$αν�μενη εμπιστ�σύνη πρ�ς τιςτράπε�ες, καθιέρωσαν τα τραπε-��γραμμάτιά των ως γενικ� ανταλ-λακτικ� μέσ�, απ�δεκτ� στις συ-ναλλαγές.

Στην Eλλάδα, τα �αρτ�ν�μίσμα-τα εμ�ανί��νται �ταν � IωάννηςKαπ�δίστριας κατά τ�ν I�ύνι� τ�υ1831, για να μην επι"άλει και νέ-�υς ��ρ�υς απε�άσισε διά τ�υψη�ίσματ�ς τ�υ KZ/17.6.1831 τηνεκτύπωση �αρτ�ν�μισμάτων των5, 10, 50 και 100 ��ινίκων συν�λι-κής α$ίας 3.000.000 ��ινίκων, απ�την Eθνική Xρηματιστική Tράπε�απ�υ εί�ε συσταθεί ήδη απ� τ�1828, αμέσως μετά την ά�ι$ή τ�υ.

H Eθνική Xρηματιστική Tράπε�αδιαλύθηκε τ� 1834. Oσα �μως �αρ-τ�ν�μίσματα εί�αν μπει σε κυκλ�-��ρία και εί�αν παραμείνει στα �έ-ρια κ�μιστών απεσύρθησαν τ�1835.

Eθνική Tράπε�α τηςEλλάδ�ς, 1841-1928

T� 1836 έγινε νέα πρ�σπάθεια ι-δρύσεως Eθνικής Tραπέ�ης, π�υθα εί�ε και τ� δικαίωμα εκδ�σεωςτραπε�ικών γραμματίων, αλλά �ω-ρίς απ�τέλεσμα, «λ�γω της ανωμά-λ�υ καταστάσεως των ελληνικώνπραγμάτων», �πως ισ�υρίστηκαν �ιάλλ�ι κε�αλαι�ύ��ι. Tέλ�ς τ� 1841ιδρύεται η Eθνική Tράπε�α για τηνενίσ�υση της γεωργίας, τ�υ εμπ�-ρί�υ και της "ι�μη�ανίας, στην �-π�ία παρα�ωρείται και τ� πρ�ν�μι�εκδ�σεως τραπε�ικών γραμματίων,α$ίας 25, 50, 100 και 500 δρα�μώνκατ’ αρ�άς, στις �π�ίες πρ�στίθε-νται αργ�τερα και �ι α$ίες 10, 20,1.000 και 5.000 δρα�μών.

H Eθνική Tράπε�α άρ�ισε να λει-τ�υργεί στις 22/1/1842, με κύρι�έργ� την παρ��ή δανείων, τα π�σάτων �π�ίων κατε"άλλ�ντ� κυρίωςσε �αρτ�ν�μισμα.

T� πρωτ�γνωρ� τ�ύτ� �άρτιν�

Συνέ�εια στην 8η σελίδα


T� Aργ�στ�λι κατά τα μέσα τ�υ 19�υ αιώνα. Στην Kε�αλ�νιά, μα�ί με την Kέρκυρα και τη Zάκυνθ�, έγινε πρ�σπάθεια να κυκλ��ρήσ�υν τραπε��γραμμάτια σε λίρεςAγγλίας, αλλά τελικά τ� σ�έδι� δεν ε�αρμ�στηκε.

Eκατ�ντάδρα�μ� �αρτ�ν�μισμα της Tραπέ�ης Kρήτης. Xανιά, 9 Σεπτεμ�ρί�υ 1916. Mετα#ύ των υπ�γρα�ών και εκείνη τ�υηγεμ�νικ�ύ επιτρ�π�υ.

μέσ� συναλλαγών θα ήτ� δύσκ�λ�να απ�κτήσει την εμπιστ�σύνη τωνσυναλλασσ�μένων �ι �π�ί�ι γνώρι-�αν και ενεπιστεύ�ντ� τα �ρυσάκαι αργυρά ν�μίσματα, δ�θείσηςμάλιστα και της απ�τυ�ίας της α-π�δ��ής των �αρτ�ν�μισμάτωντων ��ινίκων τ�υ 1831.

Tην δυσκ�λία αυτή, η Δι�ίκησητης Eθνικής Tραπέ�ης αντιμετώπι-σε με ένα απλ� αλλά π�λύ έ$υπν�τρ�π�: δίπλα στην θυρίδα �π�υ κα-τε"άλλ�ντ� τα π�σά τ�υ δανεί�υσε �αρτ�ν�μίσματα, υπήρ�ε μιαάλλη θυρίδα, �π�υ � συναλλασσ�-μεν�ς μπ�ρ�ύσε αμέσως να τα α-νταλλά$ει με �ρυσά και αργυρά ν�-μίσματα ισ�π�σ�υ α$ίας.

A$ί�ει να σημειωθεί διά την ιστ�-ρία �τι, �πως αναγρά�εται εις τ�Kαθ�λικ�ν Bι"λί�ν τ�υ λ�γιστηρί-�υ της Eθνικής Tραπέ�ης, την πρώ-τη ημέρα, δηλαδή στις 22/1/1842μπήκαν σε κυκλ��ρία 50 τραπε��-γραμμάτια των 100 δρα�μών, στις28/1/1842 μπήκαν 100 των 100δρα�μών, στις 18/2/1842 μπήκαν 30των 500 δρ�. κ.λπ. Δηλαδή τ�νπρώτ� μήνα εκυκλ��ρησαν 180γραμμάτια. Tα 25δρα�μα εκυκλ�-


O B�λ�ς στις αρ�ές τ�υ αιών�ς. Στην πρωτεύ�υσα της Mαγνησίας εγκαταστάθηκε η έδρα της Tραπέ�ης Hπειρ�θεσσαλίας, π�υ λειτ�ύργησε έως τ� 1899.

��ρησαν στις 29/5/1842 και τα50δρα�μα στις 14/8/1842. Tα γραμ-μάτια της A΄ εκδ�σεως �έρ�υν τ�ντίτλ�ν EΛΛHNIKH TPAΠEZA δι�τιστ�ν πρώτ� καν�νισμ� της τραπέ-�ης ανα�έρεται ως Eθνική Eλληνι-κή Tράπε�α, ενώ απ� την B έκδ�σηκαι ε�ε$ής �έρ�υν τ�ν �ριστικ�

τίτλ� Eθνική Tράπε�α της Eλλάδ�ς.Tα γραμμάτια της A και B εκδ�-

σεως κατασκευάσθηκαν στ� Παρί-σι. Kαι κατά την στιγμή της παρα-δ�σεως στ�ν πελάτη συνεπληρώ-νετ�, με τ� �έρι(!), η α$ία αριθμητι-κώς, π.�. 50, η ημερ�μηνία συστά-σεως της τραπέ�ης, 30 Mαρτί�υ1841, � αριθμ�ς τ�υ γραμματί�υ

π.�. 9.350, �ι υπ�γρα�ές τ�υ Λ�γι-στή, τ�υ Aρ�ιταμία, τ�υ Διευθυ-ντ�ύ και τ�υ Bασιλικ�ύ Eπιτρ�π�υ,τ�υ �π�ί�υ � τίτλ�ς έμπαινε μεσ�ραγίδα γιατί εί�ε παραλει�θείκατά την εκτύπωση.

Eπίσης ανεγρά�ετ� και η ένδει$ησε π�ι� "ι"λί� κατε�ωρήθη, σεπ�ια σελίδα και σε π�ια γραμμή(!)

καθώς και η πρ�ειδ�π�ίηση �τι ηπαραπ�ίηση τιμωρείται με ισ�"ια.

H Eθνική Tράπε�α, μα�ί με την I�-νική και την Tράπε�α Hπειρ�θεσ-σαλίας, ε$έδωσε τ� 1885 και κερ-ματικά γραμμάτια 1 και 2 δρα�μώνA και B εκδ�σεως, έναντι δανεί�υ11.000.000 δρα�μών πρ�ς τ� κρά-τ�ς. T� εκδ�τικ� πρ�ν�μι� διατή-ρησε η Eθνική Tράπε�α μέ�ρι τ�1928, �π�τε ιδρύθηκε η Tράπε�ατης Eλλάδ�ς, η �π�ία και τ� παρέ-λα"ε.

Kατά τη διάρκεια τ�υ εκδ�τικ�ύτης πρ�ν�μί�υ (1841 - 1928) η Eθνι-κή Tράπε�α έθεσε σε κυκλ��ρία:5δρα�μα: 6 σειρές, 10δρ�μ.: 10 σει-ρές, 20δρ�μ.: 1 σειρά, 25δρ�μ.: 12σειρές, 50δρ�μ.: 6 σειρές,100δρ�μ.: 14 σειρές, 500δρ�μ.: 11σειρές, 1.000δρ�μ.: 5 σειρές και5.000δρ�μ.: 1 σειρά.

I�νική Tράπε�α,1840-1920

Tα I�νια νησιά, λ�γω της επικαί-ρ�υ θέσεώς των έγιναν κατά και-ρ�ύς στ��ς δια��ρων κατακτη-τών, μέ�ρι τ� 1864 �π�τε παρε�ω-ρήθησαν στην Eλλάδα.

T� 1818 εισάγεται ως "άση τ�υν�μισματικ�ύ συστήματ�ς τ� ισπα-νικ� τάλληρ� (δίστηλ� ή κ�λ�νάτ�)και υπ�διαιρέσεις τ�υ τ� δι�"�λ�ν,� �"�λ�ς και τ� ημι�"�λ�ν, π�υ�έρ�υν την ελληνική επιγρα�ή I�-νικ� Kράτ�ς. T� 1825 εισάγεται τ�αγγλικ� ν�μισμα. Oι συναλλαγές �-μως ε$ακ�λ�υθ�ύν, κατά κύρι�ν

Συνέ�εια απ� την 7η σελίδα

Kερματικά γραμμάτια της Eθνικής Tραπέ�ης π�υ κυκλ��ρησαν τ� 1897.

Kερματικά γραμμάτια μιας και δύ� δρα�μών, της Eθνικής Tραπέ�ης τ� 1885.


λ�γ� να υπ�λ�γί��νται και να γίν�-νται σε κ�λ�νάτα.

T� 1837 η Γερ�υσία τ�υ I�νικ�ύKράτ�υς απε�άσισε, για την εμψύ-�ωση τ�υ εμπ�ρί�υ και της ναυτι-λίας, τη σύσταση τραπέ�ης με δι-καίωμα εκδ�σεως τραπε�ικώνγραμματίων για τα Eπτάνησα.

T� 1839 δημ�σιεύεται � σ�ετικ�ςν�μ�ς για την σύσταση της I�νικήςTραπέ�ης με έδρα τ� Λ�νδίν�, της�π�ίας τ� κεντρικ� κατάστημα τηςKέρκυρας άρ�ισε τις εργασίες τ�υτην 1-3-1840, τ� υπ�κατάστημα τηςZακύνθ�υ στις 18-5-1840 και τηςKε�αλληνίας στις 10-8-1840. Mετάτην ένωση της Eπτανήσ�υ με τηνEλλάδα, τ� 1864, η I�νική Tράπε�αε$ακ�λ�ύθησε να λειτ�υργεί ωςαγγλικ� ίδρυμα. T� 1873 μετε�έρ-θη τ� κεντρικ� κατάστημα της Kέρ-κυρας στην Aθήνα, και τ� 1957 κα-τέστη αυτ�τελής ελληνική τράπε�αμε την ε$αγ�ρά της απ� την Eμπ�-ρική Tράπε�α.

H I�νική Tράπε�α διετήρησε τ�εκδ�τικ� δικαίωμα απ� τ� 1839μέ�ρι τ� 1920, �π�τε περιήλθεστην Eθνική Tράπε�α, ενώ ε$ακ�-λ�υθεί να λειτ�υργεί ως εμπ�ρικήτράπε�α.

H I�νική Tράπε�α πρ�κειμέν�υνα α$ι�π�ιήσει τ� εκδ�τικ� δικαίω-μά της άρ�ισε να ετ�ιμά�ει τα σ�ε-τικά γραμμάτιά της σε λίρεςAγγλίας, π�υ ήτ� και τ� επίσημ�ν�μισμα απ� τ� 1825. Oι αντιδρά-σεις �μως, πρ��ανώς, των συναλ-λασσ�μένων, π�υ ε$ακ�λ�ύθησαννα πρ�τιμ�ύν να συναλλάσσ�νταικαι να �ρησιμ�π�ι�ύν τα αργυρά ι-σπανικά κ�λ�νάτα, υπ��ρέωσαντην Tράπε�α να εγκαταλείψει τηνέκδ�ση των γραμματίων της σε λί-ρες και να τα εκδώσει σε κ�λ�νάτα,μ�λ�ν�τι τα λ�γιστικά "ι"λία τηςκαι �ι ισ�λ�γισμ�ί της ε$ακ�λ�ύθη-σαν να συντάσσ�νται πάντα σε λί-ρες Aγγλίας.

H πρ�σπάθεια κυκλ��ρίας τρα-πε��γραμματίων σε λίρες Aγγλίαςέ�θασε και σταμάτησε στ� στάδι�των δ�κιμίων, �πως μαρτυρ�ύν ταυπάρ��ντα δ�κίμια των 10 σελινίωνκαι 1, 2 και 5 λιρών με την ένδει$ηKEPKYPA, KEΦAΛΛHNIA, ZAKY-NΘOΣ.

H I�νική Tράπε�α ε$έδωσε γραμ-μάτια των 2, 5 και 100 κ�λ�νάτων, Aκαι B εκδ�σεως, τα �π�ία ε$ακ�-λ�ύθησαν να κυκλ��ρ�ύν και με-τά την ένωση με την Eλλάδα καιτην εισαγωγή της δρα�μής τ� 1865.Aντικατεστάθησαν τ� 1874 μεγραμμάτια των 10, 25 και 100 δρα�-μών, A και B εκδ�σεως. T� 1885 ε-$έδωσε, μα�ί με την Eθνική και τηνTράπε�α Hπειρ�θεσσαλίας, κερμα-τικά γραμμάτια 1 και 2 δρα�μών έ-ναντι δανεί�υ 3.500.000 δρα�μώνπρ�ς τ� κράτ�ς.

Δυστυ�ώς π�λλά ιστ�ρικά στ�ι-�εία γύρω απ� την I�νική Tράπε�ακαι τα τραπε��γραμμάτιά της, �-πως τα λ�γιστικά "ι"λία, ημερ�λ�-για και καθ�λικά �π�υ κατεγρά��-ντ� λεπτ�μερώς, �ι εκδ�σεις, �ι η-μερ�μηνίες, �ι π�σ�τητες και �ι α-$ίες των τραπε��γραμματίων, κα-

Δεκάδρα�μ� �αρτ�ν�μισμα τ�υ 1882 της Tραπέ�ης Hπειρ�θεσσαλίας.

Xαρτ�ν�μισμα 25 δρα�μών της I�νικής Tραπέ�ης. T�π�ς εκδ�σεως Kέρκυρα.Συνέ�εια στην 10η σελίδα



Xαρτ�ν�μισμα 100 δρα�μών (1888) τυπωμέν� στη Γαλλία. Tράπε�α Hπειρ�θεσσαλίας.

Eκατ�ντάδρα�μ� της I�νικής Tραπέ�ης τ�υ 1914.

τεστρά�ησαν κατά τ�ν B΄ Παγκ�-σμι� Π�λεμ� �ταν αερ�τ�ρπίλλη α-ντί να πλή$ει τα πλ�ία των απ��ω-ρ�ύντων Γερμανών (1944) έπλη$ετ� αρ�εί� της Tραπέ�ης και η επα-κ�λ�υθήσασα πυρκαγιά και τα νε-ρά για την κατάσ"εσή της συμπλή-ρωσαν την καταστρ��ή.

Tράπε�αHπειρ�θεσσαλίας,

1882-1899

H πρ�σάρτηση των περι��ώντης Hπείρ�υ και της Θεσσαλίας τ�1881 καθώς και η πρ�ετ�ιμασία καιη κινητ�π�ίηση τ�υ στρατ�ύ κατάτα πρ�ηγ�ύμενα έτη, δημι�ύργη-σαν τεράστιες δαπάνες, για τηνκάλυψη των �π�ίων η κυ"έρνησησυνήψε εθνικ� δάνει� 120.000.000δρ�. με �μιλ� κε�αλαι�ύ�ων, �ι �-π�ί�ι �ήτησαν ως αντάλλαγμα νατ�υς ��ρηγηθεί τ� δικαίωμα ιδρύ-σεως τραπέ�ης π�υ θα εί�ε και τ�απ�κλειστικ� πρ�ν�μι� εκδ�σεωςκαι κυκλ��ρίας τραπε�ικώνγραμματίων στις περι��ές αυτές.Eτσι τ� 1882 ιδρύθηκε η Πρ�ν�μι-�ύ��ς Tράπε�α Hπειρ�θεσσαλίαςμε έδρα τ� B�λ�.

Kατά τ� 1885 ε$έδωσε, μα�ί μετην Eθνική και την I�νική Tράπε�ακερματικά γραμμάτια έναντι δα-νεί�υ 3.500.000 δρα�μών πρ�ς τ�κράτ�ς. Mετα$ύ δε των ετών 1882και 1885 ίδρυσε και υπ�καταστή-ματα στην Aρτα, στη Λάρισα, σταTρίκαλα, στην Kαλαμπάκα και στ�νAλμυρ�.

H δράση της �μως ήταν ε$ αρ-�ής υπ�τ�νική. Xαριστική "�λήστην ύπαρ$ή της απ�τέλεσε � θά-νατ�ς τ�υ ιδρυτ�ύ της AνδρέαΣυγγρ�ύ, τ�ν Φε"ρ�υάρι� τ�υ1899, π�υ έσ"ησε και την τελευ-ταία ελπίδα ανα�ω�γ�νήσεώς της.T�ν Δεκέμ"ρι� τ�υ 1899 συνε�ω-νεύθη με την Eθνική Tράπε�α,στην �π�ία περιήλθε και τ� πρ�ν�-μι� της εκδ�σεως τραπε�ικώνγραμματίων.

Tράπε�α Kρήτης,1899-1919

Mε την Eπανάσταση τ�υ 1895-1897 η Kρήτη πλησίασε στην ένωσημε την Eλλάδα. Aλλά � άτυ��ς ελ-λην�τ�υρκικ�ς π�λεμ�ς τ�υ 1897ανάγκασε τ�υς Kρήτες να δε�θ�ύντην πρ�ταση των Mεγάλων Δυνά-μεων, Aγγλίας, Γαλλίας, Pωσίας καιIταλίας, για αυτ�ν�μία και ��ι ένω-ση. T� 1898 δι�ρίσθη πρώτ�ς Yπα-τ�ς Aρμ�στής Kρήτης � Πρίγκιψτης Eλλάδ�ς Γεώργι�ς. T� 1908 �ιKρήτες εκήρυ$αν την ένωση, η �-π�ία �ριστικ�π�ιήθηκε μετά τ�ν νι-κη��ρ� π�λεμ� κατά των T�ύρ-κων, τ� 1913.

Aπ� τα πρώτα μέτρα π�υ έλα"ε �Πρίγκιψ Γεώργι�ς, μ�λις έ�θασεστην Kρήτη ήτ� και η δημι�υργίατραπέ�ης για την ανάπτυ$η της �ι-κ�ν�μίας.

H Tράπε�α Kρήτης ιδρύθηκε τ�1899 και της παρε�ωρήθη τ� απ�-


Aπ�ψη της π�λεως της Zακύνθ�υ κατά τ�ν περασμέν� αιώνα.

κλειστικ� πρ�ν�μι� εκδ�σεως καικυκλ��ρίας τραπε�ικών γραμ-ματίων στην Kρήτη, α$ίας 25, 50,100 και 500 δρα�μών. Aπ� αυτά ε-$εδ�θησαν μ�ν�ν �ι α$ίες 25 και100 δρα�μών. T� 1919 η Tράπε�αKρήτης συνε�ωνεύθη στην Eθνι-κή Tράπε�α, η �π�ία και έλα"ε α-π� την πρώτη και τ� εκδ�τικ�πρ�ν�μι�.

Tράπε�α της Eλλάδ�ς,1928 - σήμερα

Oι εμπειρ�γνώμ�νες της KTE(K�ινωνίας των Eθνών) κατ�πιν αι-τήσεως της ελληνικής κυ"ερνήσε-ως (I�ύλι�ς 1927), α��ύ μελέτησαντα ελληνικά �ικ�ν�μικά δεδ�μένααπε�άνθησαν �τι μπ�ρεί η Eθνικήνα παραμείνει εκδ�τική Tράπε�α,α��ύ περι�ρισθεί σε τραπε�ικέςμ�ν�ν εργασίες και εγκαταλείψειτις εμπ�ρικές. T�ύτ� �μως δεν α-πεδέ�θη η Eθνική Tράπε�α και έτσιαπε�ασίσθη η ίδρυση νέας Kεντρι-κής Eκδ�τικής Tραπέ�ης, της Tρα-πέ�ης της Eλλάδ�ς.

H Tράπε�α της Eλλάδ�ς ιδρύθημε τ�ν ν�μ� 3424/7-2-1927 και άρ-�ισε τις εργασίες της στις 14-5-1928. Δεν ε$έδωσε αμέσως δικάτης γραμμάτια, αλλά διετήρησε σεκυκλ��ρία τα γραμμάτια τηςEθνικής Tραπέ�ης. Oσα δε γραμμά-τια της Eθνικής δεν εί�αν τεθεί α-κ�μη σε κυκλ��ρία παρελή�θη-σαν απ� την Tράπε�α της Eλλάδ�ς,επεσημάνθησαν με τ�ν τίτλ�«TPAΠEZA THΣ EΛΛAΔOΣ» και ετέ-θησαν σε κυκλ��ρία.

Tα πρώτα γραμμάτια της Tραπέ-�ης της Eλλάδ�ς των 500 και 5.000δρα�μών εκυκλ��ρησαν τ� 1932και των 50, 100 και 1.000 δρα�μώντ� 1935.

T� 1932 κυκλ��ρ�ύν τα πρώτα �αρτ�ν�μίσματα της Tραπέ�ης της Eλλάδ�ς (των 500 και 5.000 δρ�). H εκτύπωσή τ�υς πραγ-ματ�π�ιήθηκε απ� την American Banknote Company.


T� λιμάνι τ�υ Πειραιά αναπτύσσεται με τα�είς ρυθμ�ύς �ταν η Aθήνα γίνεται πρωτεύ�υσα τ�υ κράτ�υς. Eδώ, σε �ωτ�γρα�ία τ�υ 1880.

T� εκδ�τικ� πρ�ν�μι� της I�νικήςT� Eλληνικ� Δημ�σι� παρα�ώρησε τ� δικαίωμα κ�πής �αρτ�ν�μισμάτων σε σειρά τραπε�ών

Xαρτ�ν�μισμα των δύ� κ�λ�νάτων, της I�νικής Tραπέ�ης, με την επισήμανση ZAKYNΘOΣ στ� κάτω μέρ�ς.

T�υ δρ�ς Δημήτρη A. Nικ�λετ�π�υλ�υ

Πρ�έδρ�υ Eλληνικής Eταιρείας Oικ�ν. Iστ�ρίας

EINAI ιδιαίτερα ενδια έρ�ν τ�σ�ετικά μακρύ �ρ�νικ� ιδρύσεωςτης I�νικής Tραπέ�ης, μιας α�ι�-πρ�σεκτης πρωτ��υλίας, η �π�ία�εκίνησε απ� την εκμετάλλευσητων παραγωγών, κυρίως στα ίδαςκαι ελαιών, απ� τ�υς εμπ�ρ�υς -τ�κ�γλύ �υς. Eνώ �ρέωναν επι-τ�κια 25%-30%, παράλληλα εκ�ία-�αν τ�υς παραγωγ�ύς και αγ�ρα-�αν την παραγωγή σε ε�ευτελιστι-κές τιμές.

O τ�τε ανώτατ�ς δι�ικητής τωννήσων λ�ρδ�ς Nugent με ενέργει-ές τ�υ στ� Λ�νδίν� ε�ασ άλισεκ�νδύλια για τη ��ρήγηση πρ�κα-τα��λών στ�υς παραγωγ�ύς με ε-πιτ�κι� 5%-6%, παράλληλα δε ε-πεδίω�ε την ίδρυση τραπέ�ης γιατη, μέσω αυτής, �ρηματ�δ�τησήτ�υς και έκδ�ση τραπε��γραμμα-τίων. Kύρι� εγ�είρημα τ�υ λ�ρδ�υNugent ήταν �τι θα «έ�γαινε ρευ-στ� �ρήμα απ� τα μπα�ύλα» με ά-μεσ� απ�τέλεσμα την πτώση των

KYPIAKH 4 ΦEBPOYAPIOY 1996 - H KAΘHMEPINH 13T� υπ�κατάστημα της I�νικής Tραπέ�ης στ� Aργ�στ�λι κατά τις αρ�ές τ�υ αιώνα. H λειτ�υργία τ�υ #εκίνησε στις 10 Aυγ�ύστ�υ 1840.

επιτ�κίων. Oι πρ�σπάθειές τ�υ α-πέτυ�αν με απ�τέλεσμα την απ�-γ�ήτευσή τ�υ και την παραίτησήτ�υ τ�ν Δεκέμ�ρι� τ�υ 1834.

Eυν�ϊκ� υπ�μνημαΠρέπει να σημειωθεί σαν παρέν-

θεση �τι τ� 1814 έτ�ς �ριστικήςδιαδ��ής της γαλλικής κυριαρ�ίαςη �π�ία ερήμωσε τ�ν υσικ� πλ�ύ-τ� των I�νίων νήσων (υλ�τ�μήθη-καν ακ�μη και τα ελαι�δενδρα γιαθέρμανση) υπήρ�ε και εκεί στεν�-τητα κυκλ� �ρίας ν�μισμάτων –�-πως και σε �λη την περι��ή τηςAνατ�λής (Levant) με κύρια κυκλ�- �ρία Mε�ικανικών K�λ�νάτων καιTαλλήρων Mαρίας Θηρεσίας. H με-γάλη τώ�εια π�υ πρ�έκυψε ανά-γκασε τ�ν ανώτατ� δι�ικητή να μει-ώσει ακ�μη και τ�υς �ρ�υς. Πα-ράλληλα η πρ�σπάθεια πρ�ωθήσε-ως τ�υ αγγλικ�ύ ν�μίσματ�ς δεν ε-πέτυ�ε παρά μ�ν� σε μικρή κλίμακαμετά τ� 1830. O διάδ��ς τ�υ λ�ρ-δ�υ Nugent σερ Howard Douglas ή-ταν αρ�ικά τελείως αρνητικ�ς καιδιακήρυ�ε την αντίθεσή τ�υ με τιςπρ�σπάθειες π�υ έγιναν, αλλά σύ-ντ�μα, αντιμετωπί��ντας την πραγ-ματικ�τητα, ε�ετίμησε τις πρ�σπά-θειες τ�υ πρ�κατ��υ τ�υ και υπέ-�αλε στ� Λ�νδίν� υπ�μνημα για τηδημι�υργία τραπέ�ης (United IonianStates Bank), πιστωτικής και εκδ�-τικής. Mεσ�λά�ησαν π�λλές και εν-δια έρ�υσες –για τ�ν ερευνητή–διεργασίες, μία απ� τις �π�ίες ήτανη δυσπιστία των Eλλήνων π�λιτικώντων νήσων, πιθαν�τατα εκπ�ρευ�-μενες απ� τα υπάρ��ντα συμ έρ�-ντα (έμπ�ρ�ι - τ�κ�γλύ �ι).

T� 1837 (23 Oκτω�ρί�υ) δημ�σι-εύθηκε, μετά τη δημ�σίευση ν�μ�υγια την ίδρυση και λειτ�υργία Aνω-

νύμων Eταιρειών στ� Kράτ�ς τωνI�νίων νήσων, δημ�σιεύθηκε τ� Kα-ταστατικ� (Prospectus) για την ί-δρυση τραπέ�ης με κε άλαι� Λιρών100.000. (4.000 μετ��ές πρ�ς Λίρες25 εκάστη) με συμμετ��ή και κατ�ί-κων των νήσων, �ι �π�ί�ι, �μως,δεν ανταπ�κρίθηκαν.

O τελικ�ς ν�μ�ς

T�ν Oκτώ�ρι� τ�υ 1839 δημ�σι-εύθηκε απ� αση της B�υλής για τησύσταση της I�νικής Tραπέ�ης (�ω-ρίς τις λέ�εις United States) με 15άρθρα και μετ��υς Aγγλ�υς υπη-

κ��υς και δικαίωμα εκδ�σεως τρα-πε��γραμματίων (πρ�ν�μι� για τηνπερι��ή) για περί�δ� 20 ετών, �σηκαι η διάρκεια της τραπέ�ης. N�μι-κά πρ��λήματα π�υ πρ�έκυψαν ε-πιλύθηκαν με έγκριση της B�υλήςμε κάπ�ια σύνδεση με τ�ν ν�μ� τ�υ1837, �σ�ν δε α �ρά τ� εκδ�τικ�πρ�ν�μι� η αρ�ική πρ��λεψη �ρί�υμέ�ρι τ� 50% τ�υ κατατεθειμέν�υκε αλαί�υ διευρύνθηκε στ� 100%τ�υ κε αλαί�υ (21.6.1843).

Στις 2 Mαρτί�υ 1840 κυκλ� �ρη-σαν τα πρώτα μεταλλικά ν�μίσματατης I�νικής Tραπέ�ης (απ�δεί�τη-καν λιπ��αρή ως πρ�ς τ� αγγλικ�

σελλίνι). T� 1844 η τράπε�α συνδέ-θηκε με τ�ν Banking Act π�υ α �-ρ�ύσε και τη Tράπε�α της Aγγλίας.T� πρώτ� έτ�ς λειτ�υργίας της α-πέ ερε κέρδη Λιρών 4 0.004 και μέ-ρισμα 3%.

Mια τελευταία παρατήρηση. Aπ�την παρατήρηση των συλλεκτικώνπλέ�ν πρώτων τραπε��γραμματίωνσυμπεραίνει κανείς �τι τα τραπε��-γραμμάτια εκδίδ�νταν ad hoc με υ-π�γρα ές και ημερ�μηνία συμπλη-ρωμένες με μελάνι (drafts). Aκ�μηκαι π�λύ μεταγενέστερα τραπε��-γραμμάτια παρ�υσιά��υν την ίδιαεικ�να.

Δεκάδρα�μ� της I�νικής Tραπέ�ης μετά την απελευθέρωση των I�νίων Nήσων τ� 1864.


T�πικά Eν�ριακά Xαρτ�ν�μίσματαIδι�τυπα «νμίσματα» πυ ε�έδωσαν πλλές κιν�τητες στην Tυρκκρατία υπ� την κάλυψη της Eκκλησίας

T�υ Kώστα Xατ�ιώτη

Iστ�ρικ�ύ, ερευνητή Aντιπρ�έδρ�υ Συλλ�γ�υ τωνAθηναίων

O ΠOΛYΠΛEYPOΣ ρ�λ�ς, π�υ διε-δραμάτισε η Oρθ�δ��η Eκκλησίαστα �ρ�νια της T�υρκ�κρατίας, εί-ναι μια συ�νή ανα��ρά �λων των ι-στ�ρικών ερευνών, π�υ ασ��λ�ύ-νται με την ελληνική ιστ�ρία.

Παρ’ �λην, �μως, τη συ�ν�τητατων ανα��ρών αυτών και την σε �ά-θ�ς μελέτη τ�υ θέματ�ς, υπάρ��υνακ�μη πτυ�ές, π�υ παραμέν�υνσ�εδ�ν άγνωστες και αδιερεύνη-τες. Mιαν τέτ�ια περίπτωση συνι-στ�ύν και τα «τ�πικά ν�μίσματα και�αρτ�ν�μίσματα», π�υ η Oρθ�δ��ηEκκλησία έθεσε σε κυκλ��ρία καθ’�λην την έκταση της OθωμανικήςAυτ�κρατ�ρίας, κατά τα τέλη τ�υ19�υ και τις αρ�ές τ�υ 20�ύ αιών�ς.

Mέ�ρι πριν απ� τριάντα περίπ�υ�ρ�νια, κανένας απ� τ�υς ιστ�ρι-κ�ύς ερευνητές και τ�υς ν�μισμα-τ�λ�γ�υς δεν εγνώρι#ε την τ�λμη-ρή αυτή πρωτ��υλία της Eκκλη-σίας· υπήρ�αν μ�ν�ν κάπ�ιες σπ�-ραδικές απ�σπασματικές ανα��ρέςστ� θέμα απ� περιηγητές της επ�-�ής (H.F. Tozer, L.D. Laenay, J.Baker - Penogre κ.λπ.) ή αναμνή-σεις πρ�σ�ύγων της Mικρασιατικήςκαταστρ��ής, π�υ απλά περι�ρί#�-νταν στην επισήμανση της α�ι�πρ�-σεκτης συνήθειας της κυκλ��ρίας«τ�πικών ν�μισμάτων και �αρτ�ν�-μισμάτων».

Aλλωστε, ακ�μη και σήμερα, ύ-στερα απ� τις συστηματικές έρευ-νες και αναδι�ήσεις των τελευταί-

ων ετών, δεν γνωρί#�υμε πώς ακρι-�ώς �εκίνησε η συνήθεια της κυ-κλ��ρίας των «ν�μισμάτων» αυ-τών. Συνήθως, ως �ρ�νικ� σημεί�εμ�ανίσεως ανα�έρ�νται τα πρώταμετά την πτώ�ευση της Oθωμανι-κής Aυτ�κρατ�ρίας �ρ�νια (1876)και ως γενεσι�υργ�ς αιτία πρ��άλ-λεται η έλλειψη ν�μισμάτων μικρής�ν�μαστικής α�ίας («ψιλά», �πωςτα απ�καλ�ύμε συνήθως), π�υ τ�-σ� απαραίτητα είναι στις καθημερι-νές συναλλαγές. Φυσικά, η ανάγκηαυτή π�λλαπλασιά#εται �ταν πρ�-κειται για �ικ�ν�μικά καθυστερημέ-νες περι��ές, �πως ήσαν �λες σ�ε-

δ�ν �ι περι��ές της Oθωμανικήςαυτ�κρατ�ρίας.

Oμως, αν η πτώ�ευση της αυτ�-κρατ�ρίας επέ�αλε, κατά κάπ�ι�ντρ�π�, την έκδ�ση και κυκλ��ρίατων εκκλησιαστικών αυτών «ν�μι-σμάτων και �αρτ�ν�μισμάτων», δεν�αίνεται πιθαν� �τι απ�τέλεσε καιτ� σημεί� α�ετηρίας τ�υς. Γιατί ηπρώτη εμ�άνισή τ�υς, έ�ει πια δια-πιστωθεί, πως ανάγεται σε �ρ�ν�πρ�γενέστερ� της πτω�εύσεως καισυγκεκριμένα στις αρ�ές της δεκα-ετίας τ�υ 1870.

Tρεις ήσαν �ι μ�ρ�ές, με τις �-π�ίες εμ�ανίσθηκαν τα τ�πικά αυτά

εκκλησιαστικά «ν�μίσματα» και«�αρτ�ν�μίσματα»:

α) Eπισημασμένα (με υστερ�σημ�της εκκλησίας) �άλκινα �θωμανικάκέρματα (40, 20, 10, 5 παράδων),π�υ με την πτώ�ευση εί�αν παύσεινα έ��υν ν�μιμη κυκλ��ρία.

�) N�μισματ�σημα, δηλαδή εγ�ά-ρακτα μεταλλικά ελάσματα (συνή-θως απ� λευκ�σίδηρ�) και

γ) «Mπιλιέτα», δηλαδή μικρά τε-μά�ια �αρτ�νι ή σκληρ� �αρτί, με ε-πιγρα�ές και σ�ραγίδα.

Aπ� τ�υς τρεις αυτ�ύς τύπ�υς, �πι� ενδια�έρων για τ�υς ιστ�ρι-κ�ύς ερευνητές είναι, ασ�αλώς, �τρίτ�ς, α��ύ στα «μπιλιέτα» συνα-ντ�ύμε επιγρα�ές με πλήρη ανα-��ρά της «Aρ�ής», π�υ τα ε�έδιδε,�πως και άλλα ενδια�έρ�ντα πλη-ρ��ριακά στ�ι�εία.

Tλμηρ� εγ�είρημα

Aλλά πώς, ακρι�ώς, λειτ�υργ�ύ-σαν αυτά τα πρωτ�τυπα «�αρτ�ν�μί-σματα»; Π�ια «Aρ�ή» τα ε�έδιδε; Kαιπ�ύ κυκλ��ρ�ύσαν;

Oπως πρ�ανα�έρθηκε, καμία πρω-τ�γενής γραπτή μαρτυρία δεν έ�ειδιασωθεί (εάν, �υσικά υπήρ�ε π�τέ)για να μας δια�ωτίσει κατά τρ�π�ναυθεντικ�. Oμως, τα τριακ�σια περί-π�υ δια��ρετικά «μπιλιέτα», π�υγνωρί#�υμε σήμερα (και, π�υ ασ�α-λώς απ�τελ�ύν μικρ� μ�ν� π�σ�στ�τ�υ συν�λικ�ύ αριθμ�ύ π�υ κυκλ�-��ρησε), μας �δηγ�ύν σε �ρισμένεςασ�αλείς διαπιστώσεις:

α) Tα «μπιλιέτα» ε�εδίδ�ντ� απ�την εκκλησία τ�υ �ωρι�ύ, της κωμ�-π�λεως ή και μιας συν�ικίας· και κυ-κλ��ρ�ύσαν τ�πικά, δηλαδή μ�ν�μέσα στα �ρια της εκκλησιαστικήςδικαι�δ�σίας της «αρ�ής» π�υ τα ε-�έδιδε.

�) Παρ’ �λ�ν, π�υ η έκδ�ση εμ�α-νί#εται να γίνεται απ� τις κατά τ�-π�υς εκκλησίες, είναι �έ�αι� �τι ησύλληψη και � σ�εδιασμ�ς τ�υ τ�λ-μηρ�ύ αυτ�ύ εγ�ειρήματ�ς ��είλε-ται στ� Φανάρι. Γιατί, �υσικά, είναιαδύνατ� να δε�θ�ύμε �τι � ταπει-ν�ς λευίτης της Σιγής ή της Kαρ�ά-λης (και, π�λύ περισσ�τερ�, �ι ιε-ρείς των εκκλησιών της Kωνσταντι-ν�ύπ�λης) θα έπαιρναν αυτ�ν�ματέτ�ιες πρωτ��υλίες, �ωρίς την ά-μεση καθ�δήγηση ή και εντ�λή τ�υΦαναρί�υ.

γ) Στην πρώτη �άση της, η έκδ�ση«μπιλιέτων» έγινε με π�λλή πρ�σ�-�ή για να μην πρ�καλέσει την �ργήτ�υ δυνάστη. Eτσι, στα πρώτα «μπι-λιέτα» δεν ανα�έρεται �ν�μαστικήα�ία, αλλά αυτή υπ�δηλώνεται έμ-μεσα: «Kαλ�ν δια κηρί�ν εν». Kαι δε-δ�μέν�υ �τι η τιμή τ�υ κερι�ύ ήταν5 παράδες, είναι πρ��ανές �τι τ�«μπιλιέτ�» ήταν α�ίας 5 παράδων.

Oταν λίγ� αργ�τερα, καθιερώθηκεη αναγρα�ή της α�ίας (40, 20, 10, 5παράδες), κρίθηκε �ρ�νιμ� να πρ�-

Mικρά Aσία, B υγι ύκ Δερέ. T τ πικ� �αρτ ν�μισμα εκδίδεται απ� την εκκλησίατης Aγίας Παρασκευής, «Kαλ ύδια παράδες 10». Tων Eλλήνων ι K ιν�τητες...

H � ήθεια της Eκκλησίας κατά την περί δ της T υρκ κρατίας κάλυψε και μία πλευρά των ικ ν μικών συναλλαγών με τηνκυκλ " ρία εν�ς είδ υς «�αρτ ν μίσματ ς». Mετά την επιτυ�ία τ υ εγ�ειρήματ ς, άλλες κ ιν�τητες, Aρμενίων ή Iσραηλι-τών, έσπευσαν να ακ λ υθήσ υν την « ικ ν μ λ γική» ιδέα των Eλλήνων.


Iερά εκκλησία Aγίας Eυ"ημίας εν Xαλκηδ�νι. A#ία �αρτ ν μίσματ ς παράδες δέκα. H αναγρα" μένη ένδει#η «ισ�ύει εντ�ς τ υ να ύ» δεν εμπ�δι�ε την κυκλ " ρίακαι εκτ�ς. Δε#ιά: Xαρτ ν�μισμα είκ σι παράδων τ υ ιερ ύ να ύ της Σηλημ�ρίας.

στεθεί η ένδει�η «ισ�ύει εντ�ς τ�υνα�ύ».

Φυσικά, τα εκκλησιαστικά αυτά«�αρτ�ν�μίσματα», π�υ ε�υπηρε-τ�ύσαν τις γενικ�τερες συναλλακτι-κές ανάγκες της συγκεκριμένης τ�-πικής κ�ινωνίας, κυκλ��ρ�ύσανκαι εκτ�ς της εκκλησίας.

Eυρεία διάδση

T� σύστημα κυκλ��ρίας ήταν α-πλ� και π�λύ πρακτικ�, γι’ αυτ� καιπ�λύ σύντ�μα έσπευσαν να τ� υι�-θετήσ�υν και άλλες εθνικές κ�ιν�-τητες (Aρμενική, Iσραηλιτική), ακ�-μη και μεγάλες ιδιωτικές επι�ειρή-σεις: Oπ�ι�ς �ρεια#�ταν κέρματα μι-κρής �ν�μαστικής α�ίας, απευθυν�-ταν στην εκκλησία, έδιδε ένα μετ#ίτι(�ρυσ� ν�μισμα της επ��ής) και ε-λάμ�ανε αντιστ�ί�ως �ν�μαστικήςα�ίας «μπιλιέτα». Oταν πάλι κάπ�ι�ςσυγκέντρωνε π�λλά «μπιλιέτα», ηεκκλησία παί#�ντας τ�ν ρ�λ� εκδ�-τικής τράπε#ας, τα ε�αργύρωνε, κα-τα�άλλ�ντάς τ�υ την α�ία τ�υς σε�ρυσά ν�μίσματα. O θεσμ�ς των«τ�πικών ν�μισμάτων και �αρτ�ν�-μισμάτων» λειτ�ύργησε απρ�σκ�-πτα και ευεργετικά για 40 σ�εδ�ν�ρ�νια. T� 1908, �μως, με την επι-κράτηση των Nε�τ�ύρκων, ήλθε τ�πρώτ� πλήγμα. Aλλωστε, τα �ικ�ν�-μικά της αυτ�κρατ�ρίας εί�αν �ελ-τιωθεί σ�ετικά και νέα κέρματα μι-κρής �ν�μαστικής α�ίας κυκλ��-ρ�ύσαν στην αγ�ρά. T� τελειωτικ�κτύπημα επήλθε λίγα �ρ�νια αργ�τε-ρα με την έκρη�η τ�υ A΄ Παγκ�σμί�υΠ�λέμ�υ, π�υ άλλωστε έδωσε και τ�σύνθημα των διωγμών των Eλλήνωντης M. Aσίας με την τραγική κατάλη-�η τ�υ �ερι#ωμ�ύ τ�υς. Oι Eλληνες,π�υ επί αιώνες έ#ησαν και εδημι�ύρ-γησαν σε �λες τις γωνιές της M.Aσίας, υπ��ρεώθηκαν να εγκαταλεί-ψ�υν τις πρ�γ�νικές εστίες τ�υς μετ�ν τερατώδη και �άρ�αρ� �ρ� τηςανταλλαγής των πληθυσμών, π�υ έ-θεσε η Συνθήκη της Λω#άννης. Aλλάτα «τ�πικά ν�μίσματα και �αρτ�ν�μί-σματα» της Oρθ�δ��ης Eκκλησίαςπαραμέν�υν αδιάψευστ�ι ιστ�ρικ�ίμάρτυρες της εκεί δημι�υργικής πα-ρ�υσίας τ�υ Eλληνισμ�ύ.

Xαρακτηριστι-κά �αρτ ν μί-σματα «Mπιλιέ-τα» της δεκαε-τίας τ υ 1870.Kαι τ�π ς εκ-δ�σεως,Πρ ύσσα, Tε-πετ�ίκ, Tατά υ-λα, Σ υσ υρ-λ ύκι...


O γερμανικς στρατς θέτει υπ��ρεωτικά σε κυκλ��ρία, τ� 1941, τα δικά τ�υ ν�μίσματα μετά την κατάληψη της �ώρας.A�ί�ει να σημειωθεί τι η κυκλ��ρία αυτών των ν�μισμάτων απαγ�ρευταν στην ίδια τη Γερμανία. Στη �ωτ�γρα�ία νμι-σμα των 50 μάρκων.

Xαρτ�ν�μίσματα της Kατ��ήςH κατάρρευση της �ικ�ν�μίας τ� 1941 απ�τυπώθηκε σ’ αυτά κατά τρ�π� τραγικ�

T�υ Aναστασί�υ Π. T�αμαλή

Πρ�έδρ�υ της Eλληνικής N�μισματικής Eταιρίας

OΛOI γνωρί�υμε τις τρ�μακτικέςσυμ��ρές π�υ σώρευσε στηνEλλάδα η τριπλή κατ��ή τ�υ 1941-1944. Πέρα απ’ �λα τα άλλα η κατα-στρ��ή της �ικ�ν�μίας ήταν �λ�-κληρωτική. Φωτ�γρα�ία αυτής τηςκαταστρ��ής απ�τελ�ύν και τα�αρτ�ν�μίσματα της επ��ής π�υσυν�πτικά παρ�υσιά�υμε σε αυτ�τ� σημείωμα.

Tις τελευταίες ημέρες τ�υ π�λέ-μ�υ και τις πρώτες της ε�θρικής κα-τ��ής, πανικ�"λητ�ς � κ�σμ�ς μά-ευε τα λε�τά τ�υ απ� τις τράπεες.Mε τις αθρ�ες αναλήψεις άδειασαντα ταμεία και η Tράπεα της Eλλάδ�ςστις 25 Aπριλί�υ 1941 αναγκάσθηκενα $αναθέσει σε κυκλ��ρία παλαι�-τερα �αρτ�ν�μίσματα π�υ εί�αν α-π�συρθεί και ακυρωθεί με διάτρησηκαι περίμεναν την απ�τέ�ρωσήτ�υς. Στις 27 Aπριλί�υ �ι γερμανικέςδυνάμεις μπήκαν στην Aθήνα καιστις 29 ανακ�ινώθηκε πως πρέπει ναγίν�νται δεκτά τα στρατιωτικά μάρ-κα π�υ έ�εραν μαί τ�υς. H λεηλασία

της Eλλάδ�ς άρ�ιε με άψ�γη τευτ�-νική μεθ�δικ�τητα: αυτά τα μάρκατ�υ Reichskreditkassen ήταν στηνπραγματικ�τητα άγρα�α, α��ύ δενεί�αν κανένα αντίκρισμα και δεν κυ-κλ��ρ�ύσαν στη Γερμανία. T� πα-ράδειγμα των Γερμανών ακ�λ�ύθη-σαν και �ι Iταλ�ί π�υ τύπωσαν δικέςτ�υς δρα�μές, �ι �π�ίες, σύμ�ωναμε τ� διάταγμα τ�υ στρατηγ�ύ Oύ-γ�υ Kα"αλλέρ�, «ήσαν υπ��ρεωτι-κώς δεκτές, απερι�ρίστως». O τρί-τ�ς εταίρ�ς, � "�υλγαρικ�ς στρατ�ςπ�υ κατέλα"ε την Aνατ�λική Mακε-δ�νία και τη Θράκη, δεν γνώριε τέ-τ�ιες λεπτ�τητες. Aπλώς απαγ�ρευ-σε την κυκλ��ρία των ελληνικών�αρτ�ν�μισμάτων και ν�μισμάτωνκαι τα αντικατέστησε με "�υλγαρικά.

«Kερματικά γραμμάτια»

Mια άλλη επίπτωση των πρώτων η-μερών της κατ��ής ήταν η ε$α�άνι-ση των μεταλλικών κερμάτων. Δια-δ�θηκε πως �ι Γερμαν�ί θα τα μά-ευαν και θα τα �ρησιμ�π�ι�ύσανστην π�λεμική "ι�μη�ανία τ�υς και

�ι Eλληνες τα ε$α�άνισαν, σαν μιαπρώτη αντιστασιακή πρά$η. Eτσι τυ-πώθηκαν και κυκλ��ρησαν τ�ν I�ύ-νι� τ�υ 1941 �άρτινα «κερματικάγραμμάτια» των 50 λεπτών και των 1,2 και 5 δρα�μών.

Iδι�τυπ� πρ�"λημα δημι�υργήθη-κε στα νησιά τ�υ Aιγαί�υ π�υ απεκ�-πησαν απ� τ� κέντρ� και �ι τ�πικέςαρ�ές ή και ιδιώτες πήραν την πρω-τ�"�υλία της αντιμετώπισής τ�υ.

Στη Σύρ�, για παράδειγμα, τ� υπ�-κατάστημα της Eθνικής Tραπέης,μη διαθέτ�ντας πλέ�ν �αρτ�ν�μί-σματα δημι�ύργησε δικά τ�υ πληρώ-ν�ντας τ�υς πελάτες τ�υ με επιτα-γές των 1.000 και 2.000 δρα�μών, �ι�π�ίες με �πισθ�γρά�ηση της ίδιαςτης τραπέης μετα"άλλ�νταν «ειςτ�ν κ�μιστήν» και κυκλ��ρύσανκαν�νικά. Στ� �ωρι� Πέτρα της Λέ-σ"�υ, ε$άλλ�υ � παπάς τύπωσε«κέρματα» των 5, 10 και 20 δρα�μών,ενώ στη Σάμ� με διαταγή τ�υ Iταλ�ύδι�ικητή Eκτ�ρ�ς Mπαστίκα κυκλ�-��ρησαν υπ��ρεωτικά μέ�ρι τις 4Σεπτεμ"ρί�υ 1941 τα ιταλικά �αρτ�-ν�μίσματα και κέρματα.

B�υλγαρικ �αρτ�νμισμα απ εκείνα π�υ υπ��ρεωτγ�ρευταν η �ρήση ελληνικών.

Xαρτ�νμισμα των 5000 της Tράπε�ας Eλλάδ�ς π�υ κυτην περί�δ� της Kατ��ής τ� 1942 και 1943.

Iταλικ �αρτ�νμισμα π�υ αρ�ικά κυκλ��ρησε στη Σκ�λ�υθώντας τ� σύστημα των Γερμανών, τύπωσαν καπηρεσία με την επωνυμία «Mεσγει�ν Tαμεί�ν Πίστεω


Kερματικά γραμμάτια της πρώτης Kατ��ικής περιδ�υ, των δέ-κα και των πέντε δρα�μών της «Eλληνικής Π�λιτείας».


τικά κυκλ��ρ�ύσαν στην Aνατ�λική Mακεδ�νία και Θράκη ενώ απα-

κυκλ��ρησε για πρώτη ��ρά τ� 1932 και στη συνέ�εια επανεκδθηκε

Σάμ� τ�ν Mάι� τ�υ 1941, με ισ�τιμία 6,25 λίρες=100 δρα�μές. Eπίσης α-και �ι Iταλ�ί «στρατιωτικά» �αρτ�ν�μίσματα. Eκδτης, μια παρά�ενη υ-ως δια την Eλλάδα».

Eνα εντυπωσιακ «�αρτ�νμισμα» της Kατ��ικής περιδ�υ (πάνω και κάτω)είναι τ� �μλ�γ� της ΠEEA καιη α�ία τ�υ δεν είναι σε δρα�μές αλλά σε �κάδες σταρι�ύ. Tα �μλ�γα αυτά κυκλ��ρησαν στις 5 I�υνί�υ1944 και επρκειτ� να «ε��ληθ�ύν τ� αργτερ� έ�ι μήνες απ τη μέρα της απελευθέρωσης της �ώρας».

Oπισθ�γρα�ημένη επιταγή ιταλικών τραπε�ών π�υ �ρησιμ�π�ιήθηκε στα Δωδεκάνησα απ τις ιταλικές αρ-�ές τ� 1944 αντί �αρτ�ν�μισμάτων.


Συνέ�εια απ την 16η σελίδα

Kατ��ή. Γερμαν�ί και Iταλ�ί α�ιωματικ�ί επισκέπτ�νται την Aκρπ�λη.

Eνα «Tαμειακν Γραμμάτι�ν» απ αυτά π�υ �ρησιμ�π�ιήθηκαν για την αγ�ρά και διακίνηση αγρ�τικών πρ�ϊντων. Eί�ε εκ-δ�θεί στ�υς Γαργαλιάν�υς και τ� π�σν και η ημερ�μηνία ήταν �ειργρα�α. A�ι�σημείωτ�, επίσης, τι τ�ύτ� �ειλε να γί-νεται δεκτ απ τ�ν παραγωγ για τ� 75% της α�ίας τ�υ πρ�ϊντ�ς.

T�ν Aύγ�υστ� τ�υ 1941 �ι γερμα-ν�ϊταλικές αρ�ές δέ�θηκαν να στα-ματήσει η κυκλ��ρία των �αρτ�-ν�μισμάτων τ�υς υπ� την πρ�ϋπ�-θεση πως η Tράπεα της Eλλάδ�ςθα τ�υς έδινε �π�ι� π�σ� δρα�μώντης ητ�ύσαν. Eίναι �ι δια"�ητες«απ�ημιώσεις και πιστώσεις» π�υ ησημερινή γερμανική κυ"έρνηση αρ-νείται την αναγνώρισή τ�υς. Mε ταλε�τά π�υ έπαιρναν «με τ� έτσι θέ-λω» �ι Γερμαν�ί άδειασαν τηνEλλάδα απ� τρ��ιμα με απ�τέλε-σμα την πείνα τ�υ τρ�μερ�ύ �ειμώ-να τ�υ 1941-1942.

H �ρυσή λίρα

T�ν Aπρίλι� τ�υ 1942, �ι Iταλ�ί ε-κυκλ��ρησαν τις «δρα�μές» τ�υςγια τα Eπτάνησα, π�υ ετ�ιμά�νταννα πρ�σαρτήσ�υν. O πληθωρισμ�ςπαρ�λα αυτά, παρέμενε σε σ�ετικά�αμηλ�ύς ρυθμ�ύς α��ύ η Tράπε-α της Eλλάδ�ς, τ�ν Δεκέμ"ρι� αυ-τής της �ρ�νιάς τύπωσε τ� αρκετάλ�γικ� �αρτ�ν�μισμα των 10.000δρα�μών. Aλλά και τ� 1943 η μεγα-λύτερη α$ία π�υ κυκλ��ρησε ή-ταν των 25.000 δρα�μών.

T� 1942-1944 εμ�ανίσθηκαν καιτα ιδι�ρρυθμα «ταμειακά γραμμά-τια διά την συγκέντρωσιν των α-γρ�τικών πρ�ϊ�ντων». Mε αυτά ηTράπεα της Eλλάδ�ς πλήρωνε τ�75% της α$ίας των πρ�ϊ�ντων καιτα ε$��λ�ύσε μετά τέσσερις μή-νες. T�ν τελευταί�, �μως, �ρ�ν�


της Kατ��ής η ελληνική �ικ�ν�μίακατέρρευσε εντελώς. Kύρι� μέσ�πληρωμής έγινε η �ρυσή αγγλικήλίρα. Kάθε δέκα ημέρες σ�εδ�ν,εμ�ανί�νταν και καιν�ύργι� �αρ-τ�ν�μισμα �λ�ένα και με περισσ�-τερα μηδενικά.

Στ� μετα$ύ, τ� καλ�καίρι τ�υ1944, η «Π�λιτική Eπιτρ�πή Eθνι-κής Aπελευθέρωσης» η γνωστή καιως «Kυ"έρνηση τ�υ B�υν�ύ» κυ-κλ��ρησε �μ�λ�γα με τα �π�ίαπλήρωνε τις πρ�μήθειες των α-νταρτών, ��ι σε δρα�μές, π�υ κα-νείς πια δεν ήθελε, αλλά σε �κάδεςσιταρι�ύ. Tα �μ�λ�γα αυτά θα ε$�-�λ�ύνταν με την τιμή π�υ θα εί�ετ� σιτάρι έ$ι μήνες μετά την απε-λευθέρωση. Tα γεγ�ν�τα π�υ ακ�-λ�ύθησαν, �μως, α�ρήστευσαν αυ-τά τα «τίμια» �αρτ�ν�μίσματα.

Aπ� τα τέλη Σεπτεμ"ρί�υ 1944 �γερμανικ�ς στρατ�ς άρ�ισε να α-π�σύρεται απ� την Eλλάδα. Aυτ�δημι�ύργησε μια ιδι�τυπη κατά-σταση, καθώς κάπ�ιες επαρ�ίες ή-σαν ελεύθερες, άλλες υπ� κατ��ήκαι η επικ�ινωνία με την πρωτεύ-�υσα αδύνατη. Πρώτ� και κύρι�πρ�"λημα η πληρωμή των μισθώντων δημ�σίων υπαλλήλων απ� ταδημ�σια ταμεία και τράπεες. Πάλιη πρωτ�"�υλία των τ�πικών αρ�ώνέσωσε την κατάσταση.

Xάρτινες μάρκες!

Στ� Nαύπλι� επισημάνθηκαν παλιά�αρτ�ν�μίσματα π�υ υπέγρα�αν �Διευθυντής τ�υ υπ�καταστήματ�ςτης Eθνικής Tραπέης, � Eισαγγελέ-ας E�ετών και � Δημ�σι�ς Tαμίας.Στην Kαλαμάτα την ευθύνη εκδ�σε-ως �αρτ�ν�μισμάτων ανέλα"ε «Πρ�-σωρινή Λαϊκή Eπιτρ�πή» και τ� τ�πι-κ� υπ�κατάστημα της Tραπέης τηςEλλάδ�ς και τα επισημ�π�ίησε � Πα-ναγιώτης Kανελλ�π�υλ�ς, π�υ έ-�θασε στις 27 Σεπτεμ"ρί�υ ως υ-π�υργ�ς Πελ�π�ννήσ�υ της εν ε$�-ρία ελληνικής κυ"ερνήσεως. Συ-

μπλήρωσε, επίσης, τη σειρά της Kα-λαμάτας και με �αρτ�ν�μισμα των200 εκατ�μμυρίων π�υ κυκλ��ρη-σε και στην Tρίπ�λη.

Στις 14 Σεπτεμ"ρί�υ, μπήκαν �ι α-ντάρτες στ� Aγρίνι� και � διευθυ-ντής τ�υ υπ�καταστήματ�ς της Tρα-πέης της Eλλάδ�ς, εκών - άκων, δη-

μι�ύργησε ένα ακ�μη τ�πικ� �αρτ�-ν�μισμα, εκδίδ�ντας και �πισθ�γρα-�ώντας επιταγές σε στρ�γγυλά π�-σά. Oταν ε$αντλήθηκε τ� απ�θεμα ε-πιταγών, τυπώθηκαν επί τ�π�υ και-ν�ύργιες στις �π�ίες αναγρά��ντανκαι τα π�σά (100, 200, 300, 500 και1.000 εκατ�μμύρια).

Στα Tρίκαλα, � ν�μάρ�ης ήτησετην άδεια τ�υ τ�πικ�ύ Γερμαν�ύ Δι-�ικητή και κυκλ��ρησε �αρτ�ν�μι-σμα των 200 εκατ�μμυρίων τυπωμέ-ν� σε πεντ��ίλιαρα τ�υ 1943. Aντίθε-τα στην Kε�αλληνία και Kέρκυρα τηνευθύνη κυκλ��ρίας τ�πικών �αρ-τ�ν�μισμάτων ανέλα"ε � εκπρ�σω-π�ς της εν ε$�ρία κυ"ερνήσεως, Λέ-ων Mακκάς.

Mια ακ�μα περίεργη σειρά �αρτ�-ν�μισμάτων κυκλ��ρησε στη Θεσ-σαλ�νίκη, �π�υ η κατ��ή παρατάθη-κε μέ�ρι τα τέλη Oκτω"ρί�υ. Πρ�κει-ται για �άρτινες μάρκες π�υ �ρησι-μ�π�ι�ύσαν �ι Γερμαν�ί στρατιώτεςγια μικρ�αγ�ρές στις καντίνες τ�υς.Aυτές σ�ραγίσθηκαν με γερμανικήκαι ελληνική σ�ραγίδα και �ι Eλλη-νες υπ��ρεώθηκαν να τις δέ��νταισε ισ�τιμίες π�υ καθ�ριαν �ι γερμα-νικές αρ�ές. Στ� μετα$ύ, στην Aθήνακυκλ��ρ�ύσαν αγγλικές στρατιωτι-κές λίρες π�υ αντιστ�ι��ύσαν σε 600καιν�ύργιες δρα�μές. Oι λίρες δενκαλύπτ�νταν απ� την Tράπεα τηςAγγλίας, αλλά η ελληνική κυ"έρνη-ση, ανακ�ινών�ντας τη σύνδεσηδρα�μής – «λίρας», κατά�ερε ναστηρί$ει ψυ��λ�γικά τ� νέ� �αρτ�-ν�μισμά της.

Tα τελευταία τ�πικά �αρτ�ν�μί-σματα κυκλ��ρησαν στην Kέρκυρατ�ν Δεκέμ"ρι� τ�υ 1944, �π�υ τ� υ-π�κατάστημα της Tραπέης τηςEλλάδ�ς κυκλ��ρησε τρεις α$ίεςτυπωμένες σε ιταλικά �αρτ�ν�μί-σματα των I�νίων Nήσων.

H Eλλάδα απελευθερώνεται. O αθηναϊκς λας και πάλι ελεύθερ�ς υπ�δέ�εται τα πρώτα στρατεύματα π�υ κατα�θάν�υνστην πατρίδα. Στη �ωτ�γρα�ία άγημα τ�υ Nαυτικ�ύ με επικε�αλής τ�ν ττε αντιπλ�ίαρ�� Iωάννη T�ύμπα.

Xαρτ�νμισμα της μιας λίρας απ εκείνες π�υ �ρησιμ�π�ι�ύσε � *ρετανικς στρατς ταν έ�θασε στην Eλλάδα τ� 1944.Πρκειται για τη λίρα π�υ «συνεδέθη» με τη δρα�μή και δημι�ύργησε ένα πρώτ� κλίμα εμπιστ�σύνης στην αγ�ρά και γενι-κτερα στις συναλλαγές.


Φωτ�γραία της πλατείας Συντάγματ�ς και της B�υλής (τ�τε �ασιλικών ανακτ�ρων) κατά τα τέλη τ�υ 19�υ αι. O άτυ��ς π�λεμ�ς τ�υ 1897 και η επακ�λ�υθη �ικτρή�ικ�ν�μική κατάσταση, εί�ε ως απ�τέλεσμα την εγκατάσταση στη �ώρα μας τ�υ Διαρκ�ύς Oικ�ν�μικ�ύ Eλέγ��υ.

H δρα�μή μετά τν Π λεμH σύνδεσή της, τ� 1944, σε ισ�τιμία με την �άρτινη λίρα Aγγλίας, δημι�ύργησε εγγύηση σταθερ�τητ�ς

T� �αρτ�ν�μισμα π�υ ε!εδ�θη απ� την Tράπε#α της Eλλάδ�ς στις 3 N�εμ�ρί�υ 1944με τ� ε!ωρενικ� π�σ�ν των 100.000.000.000 δρα�μών, ενδεικτικ� της τραγικής κα-ταστάσεως της ελληνικής �ικ�ν�μίας και της καταστρ�ής τ�υ ν�μίσματ�ς μας.

T�υ καθηγητ�ύ $εν�ώντ�ς Z�λώτα

Aκαδημαϊκ�ύ

ΣXETIKA με την έρευνα π�υ κάνετεγια τα �αρτ�ν�μίσματα μπ�ρώ νασας μιλήσω σ�ετικά μ�ν� για τα �αρ-τ�ν�μίσματα κατά την �λιγ�μην� πε-ρί�δ� κατά την �π�ία υπήρ�α δι�ικη-τής της Tράπε�ας της Eλλάδ�ς, δι�-ρισθείς τ�ν Aύγ�υστ� τ�υ 1944 ειςτην Cava Dei Tireni πλησί�ν της Nεα-π�λεως, �π�υ εί�ε την έδρα της η ε-θνική κυ�έρνηση υπ� τ�ν Γεώργι�Παπανδρέ�υ. Aκ�λ�ύθησα την κυ-�έρνηση στην Eλλάδα κατά την επι-στρ�#ή της μετά τη #υγή των Γερ-μανών τ�ν Oκτώ�ρι� τ�υ 1944.

Στην Aθήνα �ρήκαμε μια �αώδην�μισματική κατάσταση, η �π�ία έ-πρεπε να αντιμετωπισθεί τ� τα�ύτε-ρ�ν, αλλά αυτ� δεν ήταν ε#ικτ� για-τί υπήρ�αν διά#�ρα εμπ�δια, αλλάκαι δι�τι έπρεπε να ετ�ιμασθεί και ναεκτυπωθεί η καιν�ύργια δρα�μή μεεγγύηση σταθερ�τητας. Eν τω μετα-�ύ η Tράπε�α της Eλλάδ�ς αναγκά-σθηκε να εκδώσει, λ�γω τ�υ καλπά-��ντ�ς πληθωρισμ�ύ, ένα τραπε��-γραμμάτι� 100.000.000.000 δρ�.

Γι’ αυτ� τ� λ�γ�, μ�λις ύστερα απ�3 ε�δ�μάδες, δηλ. στις 9 N�εμ�ρί�υ1944 με ν�μ� περί ν�μισματικήςδιαρρυθμίσεως, ε�εδ�θη καιν�ύργι��αρτ�ν�μισμα σε ισ�τιμία μία και-

ν�ύργια δρα�μή με ν�μισμα 50 δισ.δρ�. T� πρ��λημα ήταν πώς θα μπ�-ρ�ύσε η καιν�ύργια δρα�μή να κατα-στεί σταθερή και να απ�κτήσει την ε-μπιστ�σύνη των συναλλασσ�μένων.Tη λύση τ�υ πρ��λήματ�ς τη σκέ-#θηκα εγώ, με τ� να συνδέσ�υμε τηνέα δρα�μή σε μια σταθερή ισ�τιμίαπρ�ς τη �άρτινη λίρα Aγγλίας, η �-π�ία κυκλ�#�ρ�ύσε και στην Eλλά-δα, �π�υ υπήρ�ε μία αγγλική στρα-τιωτική μ�νάδα, �πως και σε �λα ταμέρη �π�υ εί�αν καταλη#θεί απ� αγ-γλικά και συμμα�ικά στρατεύματα. Hσ�έση της νέας δρα�μής πρ�ς τη�άρτινη λίρα �ρίσθη 600 δρ�. και μίανέα δρα�μή ίση με 50 δισ. παλαιώνδρα�μών.

Eπειτα απ� συννεν�ηση με τ�ν τ�-τε πρωθυπ�υργ� Γ. Παπανδρέ�υ συ-νε#ωνήθη να ε�αγγείλει � ίδι�ς τηνέκδ�ση της νέας δρα�μής, τ�νί��-ντας �τι η δρα�μή είναι λίρα δεδ�μέ-ν�υ �τι ήταν ανταλλά�ιμη σε �ρισμέ-νη τιμή με την κυκλ�#�ρ�ύσα �άρτι-νη λίρα. Aυτ� έγινε δεκτ� και πιστευ-τ� απ� τ� κ�ιν� και απ� τη στιγμή ε-κείνη, η νέα δρα�μή παρ�υσία�ε στα-θερ�τητα, η �π�ία συνε�ίστηκε καιμετά τα καλ�ύμενα Δεκεμ�ριανά. Eί-ναι δε η δρα�μή η ίδια π�υ κυκλ�#�-ρεί και σήμερα, �ε�αίως μετά αλλε-πάλληλ�υς πληθωρισμ�ύς και υπ�τι-μήσεις.


H Tράπε#α τηςEλλάδ�ς λει-

τ�ύργησε στις 14Mαΐ�υ 1928. H

Tράπε#α τηςEλλάδ�ς έ�ει κυ-

κλ��ρήσει μέ-�ρι σήμερα τις ε-

!ής τιμές: 50,100, 500, 1.000,

5.000, 10.000,20.000, 25.000,

50.000, 100.000,500.000, 1 εκ., 5

εκ., 10 εκ., 25 εκ.,200 εκ., 500 εκ., 5

δισ., 10 δισ., 100δισεκατ�μμύρια.T� τελευταί�, τ�100 δισ., εκυκλ�-�ρησε τ� N�έμ-�ρι� τ�υ 1944, λί-γ� μετά την απε-

λευθέρωση, α-νταλλασσ�ταν με

δύ� νέες δρα�-μές και αγ�ρα#ε

μια μ�ν�υλληεημερίδα της ε-

π��ής.

Στην Aκρ�π�λη τ� πρωιν� της 12ης Oκτω�ρί�υ 1944. H γερμανική σημαία υπ�στέλλεται. T� τέλ�ς μιας περι�δ�υ τρ�μ�υ και ε!αθλίωσης αλλά και ύψιστ�υ ηρωισμ�ύ.


Xαρτ�ν�μισμα πέ-ντε «κ�λ�νάτων»

της I�νικής Tραπέ-�ης με την ένδει�η

Kε�αλληνία, νησίστ� �π�ί� υπήρ�ε

υπ�κατάστημα τηςTραπέ�ης.

Tέ�νη και σ�εδιασμ�ςH �ωγρα�ική και η �αρακτική συναντώνται δημι�υργικά στην κυκλ��ρία εν�ς �αρτ�ν�μίσματ�ς

Xαρτ�ν�μισμα των εκατ� δρα�μών της Eθνικής Tραπέ�ης της Eλλάδ�ς τ�υ 1918. Tην επ��ή αυτή παρατηρείται μια αλλαγή στηναντιμετώπιση των θεμάτων π�υ κ�σμ�ύν τα ελληνικά �αρτ�ν�μίσματα, με θέματα απ� ελληνικά μνημεία και έργα τέ�νης.

T�υ Παναγιώτη Γρά""αλ�υ

Zωγρά��υ - Xαράκτη

H TEXNH της �ιλ�τέ�νησης τ�υ�αρτ�ν�μίσματ�ς ανήκει στην �μά-δα των ε�αρμ�σμένων τε�νών, �-π�υ ανήκ�υν και άλλες τέ�νες με ι-διαιτερ�τητα, �πως των γραμματ�-σήμων, της σ�εδίασης γραμμάτων(στ�ι�είων), συσκευασιών (κ�υτιά -ετικέττες) κ.ά.

Oπως σε �λες τις ε�αρμ�γές τηςτέ�νης, έτσι και σ‘ αυτή της σ�εδία-σης και �άρα�ης �αρτ�ν�μισμάτωνσυμμετεί�αν και συμμετέ��υν καλ-λιτέ�νες εγνωσμένης α�ίας, �ωγρά-��ι και �αράκτες, σε �λες τιςπρ�ηγμένες �ώρες με �ρισμένη ε-�ειδίκευση στα μυστικά της δύσκ�-λης αυτής τέ�νης. Θα ανα�ερθ�ύ-με παρακάτω στ�υς Eλληνες καλλι-τέ�νες, παλαι�τερ�υς και νε�τε-ρ�υς, π�υ ασ��λήθηκαν με την επί-π�νη αυτή εργασία. T� μικρ� ή με-γάλ� �αρτί π�υ κρατάμε στα �έριαμας καθημερινά, συναλλασσ�μεν�ιμε τ�υς συνανθρώπ�υς μας, είναιένα μικρ� έργ� τέ�νης π�υ κρύ!ειστις δύ� επι�άνειές τ�υ �λα τα μυ-στικά και τις αισθητικές α�ίες εν�ςκαν�νικ�ύ έργ�υ �ωγρα�ικής ή �α-ρακτικής.

Kάτω απ� την επι�άνειά τ�υ υ-πάρ��υν, η σύνθεση, τ� σ�έδι�, τ��ρώμα και �ι άψ�γες τε�νικές τωνδια��ρων ειδών της �αρακτικής καιτων γρα�ικών τε�νών.

Π�ι�τητα - αισθητική

H συ�ν�τητα των καθημερινώνσυναλλαγών, μας κάν�υν να μηνπρ�σέ��υμε την π�ι�τητα και τηναισθητική των �αρτ�ν�μισμάτωνμας και μ�ν�ν �ταν !ρισκ�μαστεσε �ένες �ώρες !λέπ�υμε με πρ�-σ��ή και κριτικάρ�υμε αρνητικά ήθετικά τ� �αρτ�ν�μισμα π�υ έ��υ-με στα �έρια μας. H αισθητική π�ι-�τητα των ελληνικών �αρτ�ν�μι-

Kερματικ� γραμμάτι� τ�υ 1885 της I�-νικής Tραπέ�ης.



σμάτων ήταν και είναι υψηλήςστάθμης και !ρίσκεται σε π�λύκαλ� επίπεδ� σε σ�έση με τα αντί-στ�ι�α άλλων �ωρών. Oι παράγ�-ντες π�υ διαμ�ρ�ών�υν την �-μ�ρ�ιά τ�υ �αρτ�ν�μίσματ�ς εί-ναι π�λλ�ί και σύνθετ�ι, �ι επιλ�-γές δεν είναι μ�ν� καλλιτε�νικέςαλλά και τε�νικές, α��ύ δεν α��-ρ�ύν μ�ν�ν στην αισθητική, αλλάκαι στην συναλλαγματική ευκ�λίακαι κυρίως στην ασ�άλεια ενάντιαστην παρα�άρα�η π�υ καραδ�κείπάντα.

O κύρι�ς παράγων για τη δημι-�υργία εν�ς νέ�υ �αρτ�ν�μίσμα-τ�ς είναι �ι παραστάσεις π�υ θακ�σμ�ύν αυτ� και στις δυ� �ψειςτ�υ. T� κάθε �αρτ�ν�μισμα είναισυνήθως α�ιερωμέν� σε ιστ�ρικάπρ�σωπα ή γεγ�ν�τα, σε επιστή-μ�νες και επιστημ�νικά επιτεύγ-ματα, σε μεγάλ�υς καλλιτέ�νεςκαι τ� έργ� τ�υς ή τέλ�ς σε τ�υρι-στικές και ιστ�ρικές περι��ές.Σπάνια συντίθενται νέες παραστά-σεις με ελεύθερα θέματα �πωςγεωργία, τε�ν�λ�γία, κ.ά.

Mέσα στ�ν κύκλ� των παραστά-σεων πρέπει να λ�γαριάσ�υμε και�,τι παριστάνεται στ� λευκ� μέρ�ςτων �αρτ�ν�μισμάτων, τ� λεγ�με-ν� υδατ�γρά�ημα, π�υ �μως δη-μι�υργείται κατά τη �άση της κα-τασκευής τ�υ �αρτι�ύ, π�υ και αυ-τ� είναι ειδικά επιλεγμέν� για τιςανάγκες και την π�λυ�ρησία τ�υαντικειμέν�υ, η συνήθης παρά-σταση τ�υ υδατ�γρα�ήματ�ς εί-ναι κε�άλι γνωστ�ύ αγάλματ�ς ήπρ�σώπ�υ.

Δεύτερ�ς παράγων είναι τα δια-κ�σμητικά δάπεδα και πλέγματαπ�υ θα πλαισιών�υν της παραστά-σεις, τα γράμματα και τα ν�ύμερατων α�ιών. Oι επιλ�γές αυτών τωνδιακ�σμητικών γίν�νται με κριτή-ρια ��ι μ�ν� καλλιτε�νικά, αλλά καιασ�αλείας, π�λλά απ� τα στ�ι�είααυτά σ�εδιά��νται ειδικά για �ρι-σμέν� �αρτ�ν�μισμα και άλλα γίν�-νται με τε�νικ� τρ�π� ή είναι έτ�ι-μα. Bέ!αια με τις σημερινές δυνα-τ�τητες των κ�μπι�ύτερ, �ι τε�νι-κές απλ�π�ι�ύνται.

Σημαντικ�ς παράγων είναι και ησ�εδίαση και επιλ�γή των γραμμά-των και αριθμών π�υ υπάρ��υν σεκάθε �αρτ�ν�μισμα, επειδή καιπ�λλά είναι και αρκετ� �ώρ� κατα-λαμ!άν�υν στη σύνθεση.

Tα �ρώματαTέλ�ς, τ� �ρώμα παί�ει π�λύ με-

γάλ� ρ�λ� στην τελική εμ�άνισητων �αρτ�ν�μισμάτων, απ��ασί�ε-ται δε απ� αρ�ή αυτ� π�υ θα κυ-ριαρ�εί στην τελική εμ�άνιση. O�ι,�τι �ρησιμ�π�ιείται ένα μ�ν� �ρώ-μα με τις απ��ρώσεις τ�υ, αλλάπρωταγωνιστεί τ� ένα και τα υπ�-λ�ιπα τ� !�ηθάνε αισθητικά να ε-πι!ληθεί και να δώσει τ� �αρακτή-ρα της απ��ρωσης σε κάθε �αρτ�-ν�μισμα, π�υ !�ηθάει και �ρωματι-κά τη δια��ρετική τ�υ συναλλαγ-ματική α�ία.

H καλλιτε�νική εργασία των �αρ-τ�ν�μισμάτων συνηθέστατα είναι

Xαρτ�ν�μισματων �ιλίωνδρα�μών τ�υ1987, α�ιερω-μέν� στ�υςOλυμπιακ�ύςAγώνες. Στηνκύρια �ψη, κε-�αλή τ�υAπ�λλων�ς καιπίσω � Nα�ςτης Hρας και �δισκ�"�λ�ςτ�υ Mύρων�ς.

T� γνωστ�τατ� �αρτ�ν�μισμα των εκατ� δρα�μών της Tραπέ�ης της Eλλάδ�ς, στην έκδ�ση τ�υ 1955.



Πρ�σ�έδι� �αρτ�ν�μίσματ�ς 1.000 δρα�μών της Tραπέ�ης της Eλλάδ�ς, τ�υ �ω-γρά��υ Mι�αήλ A�ελ�ύ (1877-1965). O A�ελ�ς είναι � καλλιτέ�νης π�υ δημι�ύρ-γησε τα πρώτα ελληνικά �αρτ�ν�μίσματα τ� 1918 και συνέ�ισε ανελλιπώς μέ�ριτ� 1938. H συμ"�λή τ�υ στη σ�εδίαση και ε�έλι�η τ�υ �αρτ�ν�μίσματ�ς συνε�ί-σθηκε ώς τ� 1948 παράλληλα με τη �ωγρα�ική τ�υ δ�υλειά.

Λιθ�γρα�ία τ�υ 1837 π�υ παρ�υσιά�ει «T� Bασιλικ�ν N�μισματ�κ�πεί�ν των Aθη-νών» π�υ "ρισκ�ταν στη "�ρεια πλευρά της πλατείας Kλαυθμών�ς πρ�ς την �δ�Σταδί�υ. Kατεδα�ίστηκε τ� 1939.

απ�τέλεσμα �μαδικής δ�υλειάς α-π� ε�ειδικευμέν�υς καλλιτέ�νες�ωγρά��υς και �αράκτες π�υ συ-νεργά��νται αρμ�νικά, τ�σ� π�λύμάλιστα π�υ λίγες ��ρές �αίνεταιη αν�μ�ι�γένεια στ� τελικ� �αρτ�-ν�μισμα.

T� μ�ίρασμα των εργασιών γίνε-ται ανάλ�γα με την ειδικ�τητα τ�υκάθε καλλιτέ�νη, συνήθως �ωγρά-��ι αναλαμ!άν�υν τη �ιλ�τέ�νη-ση των αρ�ικών μακετών, π�υ δη-μι�υργ�ύνται στ� �υσικ� μέγεθ�ςμε �ρωματιστά κραγι�νια ή υδατ�-�ρώματα και α��ύ γίν�υν �ι απα-ραίτητες δι�ρθώσεις και τρ�π�π�ι-ήσεις επε�εργά��νται τις τελικέςμακέτες κάθε �ψεως π�υ δίν�υντην εντύπωση τ�υ τελικ�ύ απ�τε-λέσματ�ς.

Aνάγκη ειδικεύσεως

Στην επ�μενη �άση, ε�ειδικευ-μέν�ι �αράκτες αναλαμ!άν�υν ναμετα�ράσ�υν τις παραστάσεις σεμικρά έργα �αλκ�γρα�ίας με τημέθ�δ� τ�υ Burin (μπιρέν) δηλαδή�αρά��υν σε �υσικ� μέγεθ�ς πάνωσε μεταλλικές πλάκες την π�λυ-πλ�κ�τητα των παραστάσεων. Hσυμμετ��ή π�λλών καλλιτε�νώνείναι αναγκαία και απ� την πίεσητ�υ �ρ�ν�υ, π�υ είναι αρκετά με-γάλ�ς για κάθε παράσταση. Zω-γρά��ι και �αράκτες αναλαμ!ά-ν�υν την επίπ�νη δ�υλειά των δια-κ�σμητικών στ�ι�είων και δαπέ-δων π�υ τα �ιλ�τε�ν�ύν �ρώμα-�ρώμα �ωριστά.

Γνωστ�ί Eλληνες καλλιτέ�νες ε-�ειδικεύτηκαν και δ�ύλεψαν απ�τ� 1928 μέ�ρι σήμερα. Aπ� τ�υςπρώτ�υς � Mι�άλης A�ελ�ς σ�ε-δίασε �αρτ�ν�μίσματα απ� τ�1918, �ι μακέτες τ�υ εκτίθενταιστ� γνωστ� μ�υσεί� �αρτ�ν�μι-σμάτων της I�νικής Tράπε�ας στηνKέρκυρα.

Aργ�τερα διακρίθηκαν � K�ρ�-γιαννάκης, � Mαστι�ιάδης, � Bε-λισσαρίδης, � Oρ�αν�ς, � Aγγελ�-π�υλ�ς, � Στίνης, � Mατσ�ύκας καισήμερα εργά�εται μια �μάδα καλ-λιτε�νών με επικε�αλής τ�ν �αρά-κτη Γιάννη Πιπίνη, π�υ συνε�ί��υντην πρ�σπάθεια να κρατ�ύν τ� ελ-ληνικ� �αρτ�ν�μισμα σε υψηλά ε-πίπεδα π�ι�τητας και αισθητικής.

H πλατεία Σ�λωμ�ύ στη Zάκυνθ�, ένα απ� τα τρία I�νια Nησιά στα �π�ία επρ�κειτ� να κυκλ��ρήσ�υν �αρτ�ν�μίσματα σελίρες απ� την I�νική Tράπε�α και των �π�ίων έ��υν διασωθεί ελά�ιστα δ�κίμια.

H Eθνική Tράπε�α της Eλλάδ�ς �πως ήταν πριν απ� την εν�π�ίηση των δύ� κτιρίων.

T�υ Θε�δωρ�υ M. Πιτίδη

Nαυπηγ�ύ, Numismatic Consultant

MEXPI τ�ν Δεύτερ� Παγκ�σμι� Π�-λεμ� η εκτύπωση �αρτ�ν�μισμά-των για τις περισσ�τερες �ώρες, �-πως και για την Eλλάδα, γιν�ταν α-π� ειδικευμένες εταιρίες εκτυπώ-σεων ασ�αλείας, τις SecurityPrinting Companies. Mετά π�λυετήπείρα και μεγάλ� διεθνή ανταγωνι-σμ�, �ι εταιρίες αυτές εί�αν αναγά-γει την παραγωγή �αρτ�ν�μισμά-των σε πραγματική τέ�νη.

Mετά τ�ν π�λεμ�, ένας Iταλ�ς ε-�ραϊκής καταγωγής κατά�ερε ναπείσει π�λλές κυ�ερνήσεις να ι-δρύσ�υν τυπ�γρα�εία π�υ θα�ρησιμ�π�ι�ύσαν π�λύπλ�κα ε-κτυπωτικά μη�ανήματα, τα �π�ίααυτ�ς τελει�π�ίησε, για την παρα-γωγή των �αρτ�ν�μισμάτων τ�υς.Eτσι, αυτ�ς μεν έγινε π�λύ πλ�ύ-


Eκτύπωση, πλαστ�γρα�ία και διασ�άλισηH εκτύπωση των �αρτ�ν�μισμάτων πρέπει να καλύπτει την ασ�άλεια αλλά και την αισθητική

Kέρκυρα. Aπ�ψη της π�λης. T� 1981, ιδρύθηκε στ� νησί τ� M�υσεί� �αρτ�ν�μισμάτων της I�νικής Tραπέ�ης.

H �πίσθια �ψη τ�υ �αρτ�ν�μίσματ�ς των είκ�σι πέντε δρα�μών τ�υ 1918 της Eθνικής Tραπέ�ης.Συνέ�εια στην 26η σελίδα



σι�ς, απ� τη πώληση των μη�ανη-μάτων τ�υ, �ι περισσ�τερες �μωςαπ� τις εταιρίες εκτύπωσης �αρ-τ�ν�μισμάτων επτώ�ευσαν σιγάσιγά λ�γω της απώλειας των πελα-τών τ�υς.

Για τ�υς συλλέκτες �αρτ�ν�μι-σμάτων αυτές �ι πτω�εύσεις εσή-μαναν την έναρ#η μιας καιν�ύρ-γιας επ��ής δι�τι τα αρ�εία αυτώντων εταιριών απ�τέλεσαν μια και-ν�ύργια πηγή π�λίτιμ�υ συλλεκτι-κ�ύ υλικ�ύ. M�λις τα τελευταία�ρ�νια μπ�ρέσαμε να εκτιμήσ�υ-με την �μ�ρ�ιά των παλιών �αρτ�-ν�μισμάτων απ� δ�κίμια σε καλήκατάσταση καθώς πρώτα εί�αμεμ�ν� λίγα �θαρμένα αντίτυπα π�υεί�αν �άσει πια τη λάμψη της �-μ�ρ�ιάς τ�υς.

Aσ�αλής μέθ�δ�ς

Ως ασ�αλέστερη μέθ�δ�ς εκτύ-πωσης �αρτ�ν�μισμάτων θεωρεί-ται η Intaglio. Mια μεταλλική πλά-κα (plate) �αρά&εται καταλλήλωςκαι σύμ�ωνα με τ� σ�έδι� ώστε ναδε�θεί τ� μελάνι. H πλάκα μελα-νώνεται και μετά σκ�υπί&εται ώ-στε να μείνει μελάνι μ�ν� μέσαστα �αραγμένα αυλάκια. T� �αρτίπιέ&εται πάνω στην πλάκα και α-π�ρρ��ά τ� μελάνι και τα �αραγ-μένα αυλάκια της πλάκας, μετα�έ-ρ�ντας έτσι τ� σ�έδι� στ� �αρτ�-ν�μισμα.

H εκτύπωση είναι έντ�νη, γρα-τσ�υνάει λ�γω τ�υ ανάγλυ��υτης μελάνης και έ�ει �αιν�μενικ�«�άθ�ς». Eπιπλέ�ν �ι γραμμές δενείναι «κ��τές», �πως σε άλλες με-θ�δ�υς εκτύπωσης, αλλά εμ�ανί-&�υν «τρι�ίτσες» ή «μ�υστάκια» ι-διαίτερα �αρακτηριστικά. Oλα αυ-τά καθιστ�ύν τη μέθ�δ� Intaglio α-ναγνωρίσιμη και τη δια��ρ�π�ι-�ύν απ� τις άλλες μεθ�δ�υς εκτύ-πωσης.

H αναπαραγωγή αυτής της μετα-λικής πλάκας (plate) είναι σ�εδ�ναδύνατη απ� επίδ�#�υς παρα�α-ράκτες και εδώ στηρί&εται η ασ�ά-λεια της μεθ�δ�υ intaglio. Eλλεί-ψει πλάκας, τα πλαστά πρέπει νατυπωθ�ύν με άλλη μέθ�δ� η �π�ίακαι τα πρ�δίδει ε��σ�ν θα δια�έ-ρ�υν σημαντικά.

Yπάρ��υν �έ�αια και άλλες απ�-ψεις. Mερικ�ί πιστεύ�υν �τι η �-μ�ρ�ιά είναι � καλύτερ�ς σύμ��υ-λ�ς - �ύλακας ασ�αλείας, ενώ ηπ�λυ�ρωμία �ρησιμ�π�ιήθηκε απ�π�λύ νωρίς για να συμ�άλει στην�μ�ρ�ιά και την ασ�άλεια των�αρτ�ν�μισμάτων.

Eιδικές μελάνες π�υ έ��υνπρ�σδι�ρισμένες επιθυμητές ιδι�-τητες, ειδικ� �αρτί με υδατ�σημ�π�υ παράγεται μ�ν� για �αρτ�ν�-μίσματα απ� ειδικευμένες ευκαι-ρίες π�υ τ� π�υλ�ύν μ�ν� σε �ρι-σμέν�υς πελάτες και σύνθετες ε-κτυπώσεις ασ�αλείας intaglio πά-νω σε ήδη τυπωμένες τετρα�ρω-μίες δαπέδ�υ, �λα αυτά συνθέ-τ�υν τ� σκηνικ� ασ�αλείας στηνπαραγωγή �αρτ�ν�μισμάτων.

H τελευταία επε#εργασία π�υ ε-

πισ�ραγί&ει �λα τα άλλα μέτρα α-σ�αλείας είναι η αρίθμηση των�αρτ�ν�μισμάτων, ώστε καθένα α-π� αυτά να είναι μ�ναδικ�.

Παρ’ �λα τα μέτρα ασ�αλείας,

πλαστά �αρτ�ν�μίσματα εμ�ανί-σθηκαν ευθύς ε# αρ�ής μα&ί με ταγνήσια στην Kίνα πριν �ίλια περί-π�υ �ρ�νια. Παρά τ� γεγ�ν�ς �τιθεσπίστηκαν αυστηρές π�ινές σε

�λες τις �ώρες η κατάσταση δεν�ελτιώθηκε παρά μ�ν� με τηνπρ��δ� στα μέτρα ασ�αλείας. Σταμέσα τ�υ περασμέν�υ αιώνα π�λ-λές �ώρες έσπευσαν να τυπώσ�υν

Xρωματικ� δ�κίμι� (πίσω �ψη) των 100 δρα�μών τ�υ 1900 της Eθνικής Tράπε�ας απ� την Bradbury Wilkinson & Co Ltd,London. H δυναμικ�τερη και ωραι�τερη Aθηνά των ελληνικών �αρτ�ν�μισμάτων.

Eπάνω. T� γνήσι� εκατ�ντάδρα�μ� τ�υ 1870 της Eθνικής Tραπέ�ης και κάτω τ� κί"δηλ� τ�υ 1886 της πέμπτης - έκτης εκ-δ�σεως. H παράταση της κυκλ�#�ρίας αυτ�ύ τ�υ �αρτ�ν�μίσματ�ς εί�ε ίσως ως απ�τέλεσμα την πλαστ�γρά#ησή τ�υ.


�αρτ�ν�μίσματα με τη μέθ�δ�intaglio στ� Λ�νδίν�, μετα#ύ αυ-τών και η Eθνική Tράπε&α (την τρί-τη της έκδ�ση) καθώς επίσης και ηI�νική π�υ περι�ρι&�ταν τ�τε στανησιά τ�υ I�νί�υ Πελάγ�υς.

Λάθη των πλαστών

Γύρω στ� 1900 έ��υμε τα ωραι-�τερα ελληνικά �αρτ�ν�μίσματαμε πρωταγωνιστές στις �ινιέτεςτ�ν Eρμή και την Aθηνά. O �ίκ�ςBradbury Wilkinson εκτύπωσε ί-σως τα ωραι�τερα και ανα�έρωσαν δείγμα �μ�ρ�ιάς στη σ�εδία-ση και στα �ρώματα, τ� εκατ�στά-ρικ� τ�υ 1900.

Kι αυτ� �μως πλαστ�γρα�ήθη-κε. T� πλαστ� διακρίνεται αμέσως��ι μ�ν� απ� τη �αμηλή π�ι�τηταεκτύπωσης, �αρτι�ύ και μελάνης,αλλά και απ� τ�ν εσ�αλμέν� αύ-#�ντα αριθμ� π�υ δεν ταιριά&ει�ύτε με τη σειρά αλλά �ύτε και μετην τυπωμένη ημερ�μηνία.

A��ρμή για την παρα�άρα#ητ�υ εκατ�στάρικ�υ της EθνικήςTράπε&ας τ�υ 1870 (πέμπτη έκδ�-ση), τυπωμέν� στην Aμερική με τημέθ�δ� Intaglio απ� την AmerikanBank Note Co., �αίνεται �τι υπήρ-#ε η παράταση της κυκλ��ρίαςτ�υ πέραν τ�υ 1885.

Aντί να σ�εδιαστ�ύν καιν�ύργια�αρτ�ν�μίσματα (�πως έγινε μετις άλλες α#ίες των 10 και 25δρα�μών της έκτης έκδ�σης) πα-ραγγέλθηκαν 200.000 εκατ�στάρι-κα �μ�ια με τα πρ�ηγ�ύμενα. Tαπλαστά διακρίν�νται αμέσως απ�τ� έμπειρ� μάτι. T� συναλασσ�με-ν� κ�ιν� �μως δεν έ�ει τ�σ� έ-μπειρ� μάτι και δυστυ�ώς δενμπ�ρεί να #ε�ωρίσει εύκ�λα αυτάτα κί�δηλα.

Tην περί�δ� της γερμανικής κα-τ��ής έγιναν �ι πι� πρ��ειρες εκ-δ�σεις της Tράπε&ας της Eλλάδ�ς(μη Intaglio). T� πρώτ� �ιλιάρικ�με τ�ν Mεγάλ� Aλέ#ανδρ� πλα-στ�γρα�ήθηκε τ�σ� π�λύ, ώστενα έ�ω τρεις δια��ρετικές εκδ�-σεις πλαστών στη συλλ�γή μ�υ.Oι εκδ�σεις πρ�ς τ� τέλ�ς τηςKατ��ής ήταν τ�σ� πρ��ειρες ώ-στε � αύ#ων αριθμ�ς να ενσωμα-τωθεί στην εκτύπωση και να κυ-κλ��ρ�ύν �αρτ�ν�μίσματα τυ-πωμένα στη μία �ψη μ�ν�.

Παρά την �λη πρ��ειρ�τητα, ε-πειδή τα �αρτ�ν�μίσματα έ�αναντην α#ία τ�υς σε λίγες μέρες δενυπήρ#ε αρκετ�ς �ρ�ν�ς για τηνπαρα�άρα#ή τ�υς.

Tα τελευταία �ρ�νια η τρ�μερήπρ��δ�ς και διάδ�ση της έγ�ρω-μης �ωτ�τυπίας �αίνεται να απει-λεί άμεσα τη γνησι�τητα των κυ-κλ��ρ�ύντων �αρτ�ν�μισμά-των. Eυτυ�ώς, η εκτύπωσηIntaglio υπάρ�ει ακ�μα μ�ν� σταγνήσια �αρτ�ν�μίσματα.

Eνα #ύσιμ� στα μαλλιά τ�υ K�-λ�κ�τρώνη για τ� πεντ��ίλιαρ�,και στ� κ�υστ�ύμι τ�υ Παπανικ�-λά�υ για τ� δεκα�ίλιαρ� θα σαςπείσει αν κρατάτε ένα γνήσι� ή κί-�δηλ� �αρτ�ν�μισμα.

Συνεδρίαση της ελληνικής B�υλής στα τέλη τ�υ 19�υ αιώνα. Στ� "ήμα αγ�ρεύει � πρωθυπ�υργ�ς Xαρίλα�ς Tρικ�ύπης.Eλαι�γρα#ία τ�υ N. Oρλώ#.

Eπάνω τ� γνήσι� και κάτω τ� πλαστ� �αρτ�ν�μισμα τ�υ 1900. T� πλαστ� διακρίνεται απ� την κακή εκτύπωση, σε #την� �αρ-τί, π�υ παρ�υσιά�ει μεγάλη #θ�ρά, τις ανεπιτυ�είς σκιάσεις στ� πρ�σωπ� τ�υ Γεωργί�υ Σταύρ�υ και τέλ�ς απ� τ�ν εσ#αλ-μέν� αύ%�ντα αριθμ� 688.745 π�υ δεν ανήκει �ύτε στη σειρά A010 αλλά �ύτε και στην ημερ�μηνία 15 I�υλί�υ.


Aπ�ψη της M�νεμασίας στ� λιμάνι της �π�ίας �μαρδίστηκε στις 26 Aπριλί�υ τ�υ ’41 απ� τ�υς Γερμαν�ύς τ� επιταγμέν� πλ�ί� «Zάκυνθ�ς» π�υ μετέ�ερε στην Aί-γυπτ� τα εκατ�ντάδρα�μα της Tραπέ�ης της Eλλάδ�ς.

Oι περιπέτειες ενς �αρτ ν μίσματ ςTα επισημασμένα απ την Tράπε�α της Eλλάδ�ς �ιλιάρικα τ�υ 1941 και η ασύδ�τη δράση των παρα�αρακτών

T�υ Aλέ�ανδρ�υ P. A. T�αμαλή

Aρ�αι�λ�γ�υ

TO 1939 η ελληνική κυ�έρνηση πα-ρήγγειλε απ� την εταιρία Waterlowτ�υ Λ�νδίν�υ �αρτ�ν�μίσματα των50, 100, 500 και 1.000 δρα�μών. T�νεπ�μεν� �ρ�ν� τέθηκαν σε κυκλ�-��ρία �λες �ι α�ίες, πλην αυτής των100 δρα�μών, π�υ καθυστερ�ύσελ�γω των δυσ�ερειών π�υ δημι�υρ-γ�ύσε � νε�εκραγείς B΄ Παγκ�σμι�ςΠ�λεμ�ς. Oταν τελικά έ�θασαν καιτα 100δρα�μα η Eλλάδα �ρισκ�τανπλέ�ν σε εμπ�λεμη κατάσταση, αντι-μετωπί#�ντας αρ�ικά την Iταλία καιεν συνε�εία και την Γερμανία.

Eτσι λ�γω τ�υ αυ�ημέν�υ πληθω-ρισμ�ύ π�υ δημι�υργ�ύσαν �ι συν-θήκες π�λέμ�υ και της ελλείψεωςμεγάλων α�ιών στα �αρτ�ν�μίσματα,η Tράπε#α της Eλλάδ�ς υπ��ρεώθη-κε να πρ��εί στην επισήμανση των�αρτ�ν�μισμάτων αυτών, ανα�ι�ά-#�ντας την α�ία τ�υς απ� τις 100 στις1.000 δρα�μές. Tα πρώτα απ� τα επι-σημασμένα κατ�στάρικα –�ιλιάρικαπλέ�ν– μπήκαν σε κυκλ��ρία στις 9Aπριλί�υ 1941, τρεις μέρες, δηλαδή,μετά την πρώτη επίθεση Γερμανώνκατά των ελληνικών θέσεων.

Ωστ�σ� στα τέλη Aπριλί�υ 1941 ηελληνική αντίσταση κάμ�θηκε απ�την ανελέητη π�λεμική μη�ανή τ�υΓ΄ Pάι�. O Bασιλιάς Γεώργι�ς B΄ με

Δ�κίμι� τελειωμέν�υ �αρτ�ν�μίσματ�ς των 100 δρα�μών τ� �π�ί� απ�δέ�θηκε ηTράπε�α της Eλλάδ�ς, αλλά��ντας �μως τα �ρώματα.

Yδατ�γρα�ία της πρώτης μ�ρ�ής τ�υ �αρτ�ν�μίσματ�ς των εκατ� δρα�μών, τ�1939, απ� Aγγλ� καλλιτέ�νη � �π�ί�ς δικαι�λ�γημένα, �ρησιμ�π�ιεί κάπως πε-ρίεργα ελληνικά.

την κυ�έρνησή τ�υ εγκατέλειψαντην πρωτεύ�υσα, κατα�εύγ�νταςστην Kρήτη. Παράλληλα τα απ�θέ-ματα της Tραπέ#ης της Eλλάδ�ς σε�ρυσ� και συνάλαγμα �υγαδεύθη-καν μέσω Kαΐρ�υ και Γι��άνε-σμπ�υργκ στ� Λ�νδίν�. Για κάπ�ι�νάγνωστ� λ�γ� απ��ασίσθηκε να σω-θ�ύν και �σα απ� τα �αρτ�ν�μίσμα-τα δεν εί�αν επισημανθεί, τα �π�ία��ρτώθηκαν για αυτ� τ� λ�γ� στ� ε-πιταγμέν� επι�ατηγ� πλ�ί� «Zάκυν-θ�ς». T� «Zάκυνθ�ς» ανε�ώρησε α-π� τ�ν Πειραιά συν�δευ�μεν� απ�τ� τ�ρπιλ��λ� «Kυδωνίαι». Tην ε-π�μενη μέρα, τ� μεσημέρι της 26-4-1941 τα δύ� πλ�ία ��μ�αρδίσθηκαναπ� την γερμανική αερ�π�ρία και ε-γκαταλεί�θηκαν μισ��υθισμένα στ�λιμάνι της M�νεμ�ασιάς, σημεί� συ-γκεντρώσεως των συμμα�ικών δυ-νάμεων π�υ απ��ωρ�ύσαν απ� τηνEλλάδα.

Mέσα στη σύγ�υση της �υγής δεν�ρέθηκε κανείς να μεριμνήσει για τα�αρτ�ν�μίσματα, καθώς �ι πρ�σπά-θειες επικεντρών�νταν στη σωτηρίατ�υ ανθρώπιν�υ δυναμικ�ύ και τωνπ�λυτίμων μετάλλων. Eτσι �ι �ωρι-κ�ί, ανεκάλυψαν τ�ν μικρ� θησαυρ�.

Iδανική στιγμή

Aκ�μα και στ� �ά�ς της κατα-στρ��ής τ� «ελληνικ� δαιμ�νι�»δ�ύλευε: Λίγες μέρες μετά την α-


π��ώρηση των συμμά�ων εί-�αν ήδη κάνει την εμ�άνισήτ�υς τα πρώτα 100δρα�μα μεπλαστή επισήμανση. H στιγ-μή ήταν ιδανική για τέτ�ιεςδ�υλειές.

H Eλλάδα θρην�ύσε τη �α-μένη λευτεριά της και κανείςδεν εί�ε διάθεση να ασ��λη-θεί με τέτ�ι�υ είδ�υς πράγ-ματα. E�άλλ�υ � κ�σμ�ς δενεί�ε ε��ικειωθεί με τα νέα �ι-λιάρικα και δεν μπ�ρ�ύσε ναδιακρίνει τα αληθινά απ� ταψεύτικα.

Στις 16 Mαΐ�υ 1941 �λέ-π�υμε την πρώτη πρ�σπά-θεια της Tραπέ#ης της Eλλά-δ�ς να ανα�αιτίσει την ασύ-στ�λη δράση των παρα�αρα-κτών, με τη δημ�σίευση πρ�-ειδ�π�ιήσεως για τα πλαστά�ιλιάρικα στις ε�ημερίδες.

Aυτή συν�δευ�ταν απ� πί-νακα με τ�υς αριθμ�ύς τωνσειρών π�υ κυκλ��ρ�ύσανν�μιμα, �ύτως, ώστε να μπ�-ρεί � καθένας να ελέγ�ει τηγνησι�τητα των �ρημάτωντ�υ. Mάται�ς κ�π�ς: H �ληπρ�σπάθεια παρακάμ�θηκεαπ� τ�υς πλαστ�γρά��υς μετην παραπ�ίηση και τ�υ α-ριθμ�ύ της σειράς.

Eν συνε�εία, �ι αρ�ές έλα-�αν σειρά μέτρων για την α-ντιμετώπιση τ�υ πρ��λήμα-τ�ς. Πρώτα η κυ�έρνησηπρ�σε�έρθη να αγ�ράσει τα�αρτ�ν�μίσματα �ωρίς επι-σήμανση πρ�ς πέντε δρα�-μές τ� ένα. Eπειτα κηρύ�θη-κε η κατ��ή τ�υς παράν�μη.

Aπ�τέλεσμα τ�υ «π�λέ-μ�υ» αυτ�ύ μετα�ύ κυ�ερνή-σεως - παρα�αρακτών ήταννα �άσ�υν τα �αρτ�ν�μίσμα-τα την εμπιστ�σύνη των π�-λιτών, π�υ έσπευδαν στις κα-τά τ�π�υ αρ�ές για να επικυ-ρώσ�υν τη γνησι�τητά τ�υς.Eτσι �ρίσκ�υμε �αρτ�ν�μί-σματα με σ�ραγίδες δικα-στηρίων, δημ�σίων ταμείωναλλά και υπ�γρα�ές τραπε#ι-κών υπαλλήλων.

Tελικά, η λύση για τα πλα-στά �ιλιάρικα δ�θηκε απ� τιςίδιες τις περιστάσεις: O τε-ράστι�ς πληθωρισμ�ς τηςκατ��ικής περι�δ�υ εκμηδέ-νισε την α�ία των �ιλιάρικων,�πως και �λων των πρ�π�λε-μικών �αρτ�ν�μισμάτων, π�υέμειναν έτσι ά�ρηστα παλι�-�αρτα στα �έρια των, ν�μί-μων ή μη, κατ��ων τ�υς.

Πηγές:1. Aναστασί�υ Π. T�αμαλή, T� επι-

σημασμέν� �ιλιάρικ� τ�υ 1941,«Συλλέκτης», τεύ��ς 26 (Mάι�ς1977), σελ. 130 κ.επ.

2. Aντωνί�υ Λιναρδάκη, Eπισημα-σμένα και πλαστά 1000δρα�μα τ�υ1941, «Συλλεκτικ�ς K�σμ�ς», τ�-μ�ς B΄, τεύ��ς 17, σελ. 204.

3. Θε�δώρ�υ Πιτίδη, Πλαστές επιση-μάνσεις στα 1000δρα�μα τ�υ 1941,«Συλλεκτικ�ς K�σμ�ς», τ�μ�ς E΄τεύ��ς 59 (Oκτώ"ρι�ς 1985), σελ.609 κ.επ.

Eκατ�ντάδρα�μ� απ� αυτά π�υ αρπά�θηκαν στη M�νεμασία και δεν κυκλ��ρησαν π�τέ.

Eνα απ� τα πλαστά �ιλιάρικα. Eίναι εμ�ανής η πρ�σπάθεια αλλαγής της σειράς απ� I-065 σε $-015.

Πλαστ� �αρτ�ν�μισμα των �ιλίων δρα�μών, τ� πρώτ� π�υ κυκλ��ρησε μετά την εισ�λή των Γερμανών.


T� M�υσεί� �αρτ�ν�μισμάτωνIδρύθηκε στην Kέρκυρα απ� την I�νική Tράπε�α και �ιλ��ενεί πλ�υσι�τάτη συλλ�γή τραπε��γραμματίων

T�υ Θανάση Tαρασυλέα

Συγγρα�έα - Nμισματλ�γυ

ΣTHN KEPKYPA, στ� ωραί� αυτ�νησί τ�υ I�νί�υ Πελάγ�υς ιδρύθη-κε απ� την I�νική Tράπε�α στις 18Σεπτεμ�ρί�υ 1981 τ� πρώτ� καιμ�ναδικ� μ�υσεί� �αρτ�ν�μισμά-των π�υ υπάρ�ει στ�ν ελληνικ��ώρ�.

Eίναι εγκατεστημέν� στ�ν πρώ-τ� και δεύτερ� �ρ�!� εν�ς παλι-�ύ κερκυραϊκ�ύ αρ��ντικ�ύ στηνπλατεία Θε�τ�κη, στ� κέντρ� τηςπ�λης.

Στ� ίδι� αυτ� κτίρι� άρ�ισε τ�1839, την επιτυ�ημένη π�ρεία τηςη I�νική Tράπε�α. H δι�ίκηση τηςτραπέ�ης διάλε$ε σαν �ώρ� εγκα-τάστασης τ�υ μ�υσεί�υ στην Kέρ-κυρα με τη �αθύτερη ένν�ια τηςαπ�δ�σης !�ρ�υ τιμής στ�ν τ�π�απ� �π�υ $εκίνησε πριν απ� 157�ρ�νια την αν�δική της π�ρεία.

Στ� μ�υσεί� � επισκέπτης μπ�-ρεί να θαυμάσει τη μεγάλη καισπάνια συλλ�γή �αρτ�ν�μισμά-των της τραπέ�ης, �πως και παλιάσπάνια έγγρα!α, �ι�λία, σ!ραγί-δες, πίνακες, γραμματ�σημα καιν�μίσματα, τα$ιν�μημένα σε πέ-ντε μεγάλες εν�τητες π�υ �ρί-σκ�νται στα αντίστ�ι�α μεγάλαδωμάτια τ�υ πρώτ�υ �ρ�!�υ.

Στην είσ�δ�, π�υ είναι και ηπρώτη αίθ�υσα, υπάρ�ει μεγάλ�ςαριθμ�ς �αρτ�ν�μισμάτων �λωντων α$ιών, π�υ κυκλ�!�ρησε απ�τ� 1839 η εκδ�τική τ�τε I�νικήTράπε�α μέ�ρι τ� 1920 �ταν έλη$ετ� εκδ�τικ� της πρ�ν�μι�. Στιςμεγάλες πρ�θήκες τ�υ κέντρ�υτης αιθ�ύσης παρ�υσιά��νται �ιμ�ναδικές σιδερένιες μήτρες π�υ�ρησιμ�π�ιήθηκαν για την εκτύ-πωση των �αρτ�ν�μισμάτων απ�τ�υς αγγλικ�ύς �ίκ�υς PerkinsBacon and Petch, καθώς και απ�τ�υς Bradburu Wilkinson and Co.

Oι «Φ�ίνικες»H I�νική Tράπε�α πριν θέσει σε

κυκλ�!�ρία τα πρώτα δικά τηςτραπε��γραμμάτια, τα γνωστά«K�λ�νάτα», τύπωσε �αρτ�ν�μί-σματα σε λίρες Aγγλίας π�υ π�τέδεν κυκλ�!�ρησαν· είναι τα γνω-στά ως «Δ�κίμια».

Στ�ν ίδι� �ώρ� υπάρ��υν ταπρώτα �αρτ�ν�μίσματα τ�υ ελλη-νικ�ύ κράτ�υς π�υ έθεσε σε κυ-κλ�!�ρία � Iωαν. Kαπ�δίστριαςμε τ� ψή!ισμα KZ/3857 της 17ηςI�υνί�υ 1831, τ�υς περί!ημ�υς«Φ�ίνικες» π�υ τυπώθηκαν στ�Nαύπλι�, πρωτεύ�υσα τ�τε τηςEλλάδ�ς.

Στη δεύτερη αίθ�υσα απ� αρι-στερά, υπάρ��υν τα �αρτ�ν�μί-

σματα της Eθνικής Tραπέ�ης π�υεί�ε και αυτή τ� εκδ�τικ� πρ�ν�-μι� απ� τ� 1840, έτ�ς ιδρύσεώςτης. Eθεσε σε κυκλ�!�ρία τραπε-��γραμμάτια π�υ τυπώθηκαν στηΓαλλία και έ!εραν τ�ν τίτλ�«Eλληνική Tράπε�α».

H ίδια τράπε�α έθεσε σε κυκλ�-

!�ρία νέ� τύπ� �αρτ�ν�μίσματ�ςπ�υ έ!εραν τ�ν τίτλ� «EθνικήTράπε�α της Eλλάδ�ς».

Oλα τα παραπάνω �αρτ�ν�μί-σματα της Eθνικής Tραπέ�ης είναισπανι�τατα και π�λύ μεγάλης α-$ίας.

Στη συνέ�εια η τράπε�α έθεσε

σε κυκλ�!�ρία �αρτ�ν�μίσματαπ�υ εί�αν σκηνές απ� την αγρ�τι-κή �ωή της Λατινικής Aμερικής.Aπ� τ� 1918 και στη συνέ�εια κυ-κλ�!�ρησαν νέα τραπε��γραμμά-τια π�υ εί�αν συνθέσεις απ� αρ-�αϊκά και �υ�αντινά θέματα τ�υγνωστ�ύ Eλληνα �ωγρά!�υ Mι�.

T Mυσεί Xαρτνμισμάτων της Iνικής Tράπε�ας στην Kέρκυρα, εκεί �πυ λειτύργησαν για πρώτη �ρά τα γρα-�εία της τ 1839.


A$ελ�ύ, � �π�ί�ς ήταν και υ-πάλληλ�ς της τραπέ�ης.

Στην κεντρική αίθ�υσα τ�υμ�υσεί�υ παρ�υσιά��νται τα�αρτ�ν�μίσματα π�υ τύπωσεη «TPAΠEZA THΣ EΛΛAΔOΣ»(ιδρύθηκε τ� 1928) απ� τ�1932 π�υ ήταν τ� μ�ναδικ�πλέ�ν ελληνικ� εκδ�τικ� ί-δρυμα.

Στ� ίδι� μέρ�ς είναι συγκε-ντρωμένα και �λα τα κερματι-κά γραμμάτια π�υ κυκλ�!�ρη-σαν στ�ν ελληνικ� �ώρ� απ��λες τις εκδ�τικές τράπε�ες.

Στ� �άθ�ς είναι συγκεντρω-μένα τα διά!�ρα �αρτ�ν�μί-σματα π�υ κυκλ�!�ρησαν σ’�λη την ελληνική επικράτειασαν «έκτακτες εκδ�σεις». Eπί-σης υπάρ��υν τραπε��γραμ-μάτια των τραπε�ών Kρήτηςκαι Hπειρ�θεσσαλίας, καθώςκαι ένας μικρ�ς αριθμ�ς ωραι-�τάτων !ιλ�τελικών πρ�γραμ-ματ�σημικών !ακέλων ανα!ε-ρ�μένων στα Eπτάνησα.

Σε $ε�ωριστή αίθ�υσα –δε-$ιά τ�υ διαδρ�μ�υ– �ρίσκ�-νται �αρτ�ν�μίσματα απ� �-λες τις �ώρες τ�υ κ�σμ�υ π�υκυκλ�!�ρησαν μετά τ�ν B΄Παγκ�σμι� Π�λεμ�.

Tρ�π�ι παραγωγής

Σ’ �λες τις αίθ�υσες υπάρ-��υν επιτραπέ�ιες μεγάλες �ι-τρίνες με διά!�ρα παλιά έγ-γρα!α, �ι�λία και άλλα αντι-κείμενα απ� την ιστ�ρία τωνI�νίων Nήσων και την ιστ�ρίατης I�νικής Tραπέ�ης.

Eνα επίσης α$ι�λ�γ� τμήματ�υ M�υσεί�υ στεγά�εται στ�δεύτερ� �ρ�!� τ�υ κτιρί�υ.Eκεί � επισκέπτης μπ�ρεί ναπαρακ�λ�υθήσει με μεγάληλεπτ�μέρεια �λ�υς τ�υς σύγ-�ρ�ν�υς τρ�π�υς παραγωγήςεν�ς �αρτ�ν�μίσματ�ς, απ�τ� αρ�ικ� στάδι� (τεμά�ι��άρτ�υ) μέ�ρι τ� τελευταί�στάδι� π�υ είναι η πακετ�π�ί-ησις. Π�λύ ενδια!έρ�ν τμήμαείναι � �ώρ�ς π�υ δεί�νει τηνκατασκευή τ�υ υδατ�σήμ�υπ�υ υπάρ�ει για ασ!άλεια σεκάθε �αρτ�ν�μισμα.

Πλ�ύσια εικ�ν�γρά!ηση,καθώς και λεπτ�μερής σ�ε-διασμ�ς συμπληρών�υν τ�θαυμάσι� αυτ� τμήμα. Παρ’ �-λη πάντως την π�λύ καλή πα-ρ�υσίαση των εκθεμάτων, ηI�νική τράπε�α έ�ει ως σκ�π�τ�ν συνε�ή εμπλ�υτισμ� τ�υμ�υσεί�υ.

Eυ�αριστύμε θερμά τ Eθνικ�Iστρικ� Mυσεί, τ MυσείMπενάκη, τ Mυσεί Bύρυ-Eυ-τα�ία, την Iνική Tράπε�α, τηνTράπε�α Alpha Πίστεως, και τυςκ. Δ. Nικλετ�πυλ, Θ. Πιτίδη, Θ.Tαρασυλέα, A. T�αμαλή, K. Xα-τ�ιώτη για τ "ωτγρα"ικ� υλικ�πυ μας πρσέ"εραν.

Xαρτν�μισμα δύ «κλνάτων» πυ εκδ�θηκε στην Kέρκυρα τ 1869 απ� την Iνική Tράπε�α.

Aίθυσα μεσπάνια �αρτ-νμίσματα στMυσεί τηςIνικής Tραπέ-�ης στην Kέρ-κυρα.

Η ιστορία του Ελληνικού Χαρτονομισματος

Documents