This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Archive
of SID
»پژوهشنامه انقالب اسالمی« پژوهشی -فصلنامه علمی
1391پاییز ، 4شمارة : لواسال
113-143 :صفحات
Pažuhešhnâme-ye Enghelâbe EslâmiA Quarterly Scientific – Research Journal
115....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
سخ این سؤال از روش تحلیل گفتمانی به عنوان یکـی از نویسنده در بررسی خود پیرامون پا
قاله به منظور ارائه تحلیلـی در این م نویسنده .هاي تحقیق در علوم سیاسی بهره برده است روش
بینانه از این تحوالت و تأثیر آن بر احیاء و رشد اسالم سیاسی در منطقـه بـه تقـسیم بنـدي واقع
پرداخته جهاد و مشارکت ده گفتمان اصالحی، انقالبی و گفتمان اصلی بیداري اسالمی به سه خر
ـ بر اساس ویژگی ها و مختصات هر یک از ایـن خـرده گفتمانهـا سپس و لحـاظ تـاریخی و هب
انیـک آن بـا بندي آنها در شکل گیري گفتمان بیداري اسـالمی و ارتبـاط ارگ لاجتماعی به مفص
اکی از آن است که تحوالت اخیر موسـوم ح یافته هاي پژوهش . پردازدانقالب اسالمی ایران می
به بیداري اسالمی تحت تأثیر گفتمان انقالب اسالمی بستر مناسبی براي رشد و تقویـت اسـالم
.سیاسی در منطقه فراهم خواهد نمود
روش تحلیل گفتمانی به مثابه نظریه و: ري چارچوب نظ.1
نظریه گفتمان به مثابه -1-1
اگر . زبان شناسی متولد شد و تاکنون مراحل مختلفی را طی نموده است در ن اساساًً نظریه گفتما
زلیـگ هـریس، 1952ها از تحلیل گفتمان غافل مانـده بـود امـا در سـال شناسی مدت چه زبان
.را کانون توجه قرار داد » جمله«شناس ساختار گرایی امریکایی، بررسی واحدهاي بزرگتر از زبان
در تحلیل گفتمان ساختار گرا، گفتمان . یل گفتمانی نامید لن را تح و آ )35: 1391خواجه سروي، (
70 و 60 با گسترش نقش گرایـی در دهـه هـاي .به مثابه زبان بزرگتر از جمله تعریف می شود
تـوان و این نـوع از تحلیـل گفتمـان را مـی میالدي، مفهوم بافت نیز وارد تحلیل گفتمان گردید
همان شرایط زمانی و مکانی محدودي است کـه ،نظور از بافت گرا نامید و م تحلیل گفتمان نقش
مـیالدي بـا رشـد قابـل مالحظـه 90 و 80هـاي بعـدها در دهـه . زبان در آن به کار مـی رود
جریان تحلیل گفتمان گردیـد و بـه دنبـال تحلیـل وارد و ایدئولوژي شناسی انتقادي، قدرت انزب
گـر چـه تحلیـل . داك و فر کالف به وجود آمد گفتمان انتقادي توسط افرادي چون ون دایک، و
همـه آنهـا نقـد محـدودیت هـا و گفتمان انتقادي با سه رویکرد عمده مطرح گردید امـا محـور
)154 : 1383سلطانی، (هاي گفتمان نقش گرا می باشد چالش
117....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
فتمـان بـه مثابـه روش تحلیـل سیاسـی از این رو الزم است قدري به ظرفیت نظریه گ . کند می
:ست روش تحلیل گفتمانی چند مرحله اساسی وجود دارد که عبارتند ازبکاردر .بپردازیم
معنی که اقتـضاي کـاربرد روش تحلیـل گفتمـانی در به این : مخاصشناسایی فضاي ت : یک
119....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
کارکرد اجتماعی زبانی و غیر زبانی گفتمان بیداري اسالمی با تأکید بر نقش رهبران باعث شـده
است که علی رغم نقاط ضعف نظریه گفتمان و تحلیل گفتمانی ایـن چـارچوب و روش را بـراي
. اسالم سیاسی در منطقه بر گزینیمن و توصیف موضوع مقاله یعنی بیداري اسالمی و آیندهیتبی
مدل تحلیلی تحوالت منطقه و گفتمان اسالم سیاسی مبتنی بـر نظریـه و روش -3-1
:گفتمان
به نظر می رسـد مـدل تحلیـل تحـوالت با توجه به ویژگی هاي نظریه و روش تحلیل گفتمان
:ست زیر استوار اهايبر مشخصه و آینده اسالم سیاسی) بیداري اسالمی(منطقه
بدین معنی که میان اصول اساسی جوامع منطقه با اصول گفتمان سیاسی در :ر قابلیت اعتبا .یک
.کشورهاي مورد بحث ناسازگاري مشاهده نمی شود
ـ را الگوهـاي لیب بـا به تقابـل تـاریخی اسـالم با توجه که :ت و تخاصم ی مفهوم غیر .دو ستی در لی
.کان بخشیده استاممنطقه به بروز و ظهور گفتمان اسالم سیاسی
مـان اسـالم که مجموعه اي از تحـوالت اجتمـاعی منطقـه را در راسـتاي گفت :دال مرکزي .سه
.سیاسی محدودیت می بخشد، همان اسالم عدالت گستر و سلطه ستیز و ضد استبداد است
که در زنجیره هم ارزي در گفتمان اسالم سیاسـی وجـود دارد بـسیار مهـم : نقش رهبران .چهار
)35 -34 :1391واجه سروي، خ(است
بر گرفتـه از (توضیح اینکه گفتمان اسالم سیاسی به عنوان گفتمان غالب در تحوالت منطقه
محصول منازعات معنایی در درون گفتمانهـاي مختلـف در ایـن ) گفتمان انقالب اسالمی ایران
ت سازي، رییاصم و غ و در فضاهاي تخ کشورهاست که در موقعیت هاي زمانی و مکانی مختلف
ـ بـر متـون و معنـاي خـود بـه انی و غیـر زبـانی مبتنـی از طریق ایجاد کردارهاي اجتماعی زب
ی پـردازد و در ایـن مقالـه تـالش سازي خویش و به حاشیه راندن سایر گفتمـان هـا مـ برجسته
. و روش تحلیل گفتمان بر اساس مدل فوق به کار گرفته شوندهشود تا چارچوب نظری می
مفاهیم. 2
مان گونه که در مقدمه بیان شد این پژوهش در صدد نسبت سـنجی میـان انقـالب اسـالمی ه
کشف و تبیین رابطه میان رشد اسـالم سیاسـی در . ایران، تحوالت منطقه و اسالم سیاسی است
121....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
کـه هاي مدرن و سـنتی با همه گفتمان ) اصمغیریت و تخ (قابل بدین ترتیب این گفتمان در ت ...
)17 : 1386حسینی زاده، (ادغام دین و سیاست ندارند قرار می گیرد به اعتقادي
بلکـه ) کننـد ها تحلیل می آن گونه که غربی (نیستاسالم سیاسی فقط مبارزه با تجدد گرایی -
بـا هایی است که در جوامع اسالمی وجود دارد و يها و نابرابر ها ، زورگویی عدالتیواکنشی به بی
هاي اسالمی اند، اسالم یا حرکت فشارهاي استعماري که آمریکائیان و اروپائیان بر آنها وارد کرده
: 1376دي، مـ امیر اح( ایجاد جامعه اسالمی بر اساس عدالت اجتماعی و دموکراسی است حالدر
24- 25(
داردهاي سیاسی به ارزش هاي دینی، اسـالم سیاسـی یعنـی استان اسالم سیاسی یعنی اطالق -
امنیت غذا و در بین مسلمانان سیاسی، مردم خواستار استقالل، . تنها به فکر جهان آخرت نباشیم
)19: 1376سالمی، الشیخ ا(رد رفاه براي کودکان خود هستند و همان را می خواهند که غرب دا
این طرف مستقیماً با هدف کسب قدرت سیاسـی وارد به 60حرکت هاي اسالم گرایی از دهه -
. نیز بـه ایـن امـر معتقدنـد دانند و در سیاستسیاست شدند آنها اسالم را کلی و همه جا گیر می
بلکه اسالم بایـد ، از مسلمانان تشکیل شود جامعه بنابراین از نگاه اسالم گرایان کافی نیست که
)42: 1378روا، . (اساس و بنیاد آن باشد
اي را پـشت سـر د معتقد است گفتمان اسالم سیاسی یـک تحـول سـه مرحلـه سیلرضوان ا
هاي نوسازي اسـالم و مـشارکت مجـدد آن در دوران رواج اندیشه :مرحله نخست : شته است گذا
اسـالمی - مرحله انتقادي و بنیان کن که در آن الگوي تمـدنی :مرحله دوم . تمدن دنیاي معاصر
یعنی سیاسی شدن شدید اسالم و تبـدیل آنتمایزکه در وجه : مرحله سوماي ارائه گردید و ویژه
)26 -25: 1383، السید(. براي رسیدن به قدرت تجلی می یابدشدن آن به ایدئولوژي
توان گفت اسـالم سیاسـی هاي مختلف درباره تعریف اسالم سیاسی می بندي دیدگاه در جمع
گرا، اقتداگرا، تمدن ساز، واقع گرا، زندگی، انقـالب و دنیاگرا، به معناي اسالم عدالت خواه، توسعه
. اصالح، علم و عقل و پیشرفت و مبارزه با سلطه، نظام ساز و عمل گرا
123....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
فرهاي و نیـز سـ ) که مقدمه شکل گیري فتواي تحریم تنباکو گردیـد (میرزاي شیرازي در سامرا
توانست به عنوان یـک شکل گرفت و متعدد و روشنگري هاي فراوان، موج اول بیداري اسالمی
د و در نهـضت امـام خمینـی عمـق وتجربه ارزنده زمینه ساز موج عظیم تري در جهان اسالم ش
در حقیقت نهضت اسالمی امام خمینی اوج تمامی حرکتها و جنبش هاي اسـالمی . یابدبیشتري
و تشیع و تبلور همه آمال و آرمانهاي انقالبی نهضت هایی بود کـه قـبالً بـه وقـوع تاریخ اسالم
پیوسته بودند و این موج دوم بیداري اسالمی از طریق محـور قـراردادن اسـالم سیاسـی پویـا و
عملگرا، احیاي مفاهیمی چون جهاد، شهادت، ظلم ستیزي، عدالت طلبی، نفـی سـلطه کـافران و
-در مقابل تقسیم بندي مرکز (مستضعفانین از جهان بر مبناي مستکبران و بندي نو ارائه تقسیم
و استقرار نظام سیاسی مردمساالر با عنوان جمهوري اسالمی شکل گرفت و به اسـالم ) پیرامون
امام خمینی که خود آغازگر موج دوم بیـداري اسـالمی اسـت در . در جهان هویتی جدید بخشید
:کنند که این باره تصریح می
آنچه ما بدست آوردیم این است که ما اسالم را در اینجا زنده کردیم، پیش تر اسمی از اسالم بود «
125....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
کـی از تقاضـاهاي بنیـادین تبـدیل نی رژیم پهلوي به ی شکل داد و تغییر رژیم سیاسی و سرنگو
شود و با سرکوب رژیم شاه مشارکت تظاهراتی مردم در قالب یک حرکـت عمیـق انقالبـی و می
گیري آن مـی باعث اوج 57اي تاسوعا و عاشوراي یابد، تظاهرات هاي روزه گسترده استمرار می
در میـان 57 بهمن 12کند امام خمینی در ایران را ترك می 57 دي ماه 26شود و شاه ناچار در
بهمـن 22 سه روز درگیري مسلحانه در از سپ انقالب گردد و استقبال میلیونی به کشور باز می
مـردم بـه رأي بـا 58 فـروردین 12و این حرکت انقالبی در . رسد ملت ایران به پیروزي می 57
ایـن تحـول ویابـد توفیق میر ایران استقرار نظام جمهوري اسالمی در پی تغییر رژیم سیاسی د
، دخرمشا(بر پایه اسالم یعنی آغاز تحوالت سیاسی اجتماعی اقتصادي و فرهنگی در جامعه ایران
1387 :19-20(
بیداري اسالمی، اسالم سیاسی و تأثیر انقالب اسالمی . 3
د و با توجه بـه ساله در تاریخ خود دار 150گفتمان بیداري اسالمی همچنان که بیان شد قدمتی
و فکـري فراز و فرودهاي تاریخی اجتماعی و نیـز تفـاوت هـاي محیطـی و جغرافیـاي سیاسـی
تبعـاً داراي تنـوع و تعـدد درون گیري آن و نقش رهبران در شـکل گیـري ایـن گفتمـان، شکل
به گونه اي که این گفتمان بزرگ از خرده گفتمان هـاي متعـددي شـکل گرفتـه گفتمانی است
نوعی در تکمیل منظومه گفتمانی بزرگ بیداري اسالمی ایفاي نقش نموده اند در یک است و به
.بندي سه گفتمان زیر قابل ارزیابی است که ابتداً به توضیح هر یک می پردازیمتقسیم
خرده گفتمان اصالحی -1-3
هان شروع خرده گفتمان اصالحی یا همان موج اول بیداري اسالمی با شروع استعمار کهن در ج
اسالم آغاز می شود از سوي دیگر این دوران مقارن با انحطاط مسلمانان از قرن هفـتم هجـري
غرب با خروج از شرایط قرون وسطی و همگام با تـشکیل .قمري و همزمان با حمله مغول است
و شروع انقالب صنعتی از یک سو به دنبال تزریـق )وستفالی قرارداد و (دولت ملت هاي اروپایی
خود به جوامع اسالمی و از سوي دیگر با تسلط نظامی و گمـاردن حاکمـان وابـسته بـه فرهنگ
خود در این کشورها تحقیر رنج آور عمیق تاریخی را بر مسلمانان تحمیل مـی کنـد کـه همـین
127....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
ـ نبدیل و طرح جایگزینی براي این امر ارائه رفتـار در ر می دهند و به زبان دیگر بـه دنبـال تغیی
البته بـدیهی .هاي حاکمه کشورهاي اسالمی هستند نه تغییر ساختار در این کشورها درون هیأت
و . است این امر به دلیل وجود موانع یا فقدان مقتـضیات آن در کـشورهاي مـذکور بـوده اسـت
م بر رفتار سیاسی و اقدامات کنشگران درون این خـرده گفتمـان حـاک » قدر مقدور اصل« طبیعتاً
.بوده است
بررسی فضاي حاکم بر رفتارها و مواضع و متون بجـا مانـده از دوره شـکل گیـري خـرده از
معلوم می شود که فقدان تشکیالت از ویژگی ها و مختصات این خرده گفتمان اصالحیگفتمان
فاقد گروه، سـازمان و حـزب بودنـد و اصـوالً در فکـر سـازماندهی ،مصلحان. به حساب می آید
یعنـی در درون هیچ تشکیالتی نبودند آنها عمدتاً به دنبال اصالح مؤثرترین افراد جامعـه مردمی
در این خصوص باشد کـه استثناء مصر تنها در حسن النبأ حکام یا علماي ذي نفوذ بودند و شاید
»ده یؤکد القاعستثناءالا«تشکیالت اخوان المسلمین را ایجاد نمود و گفته اند
129....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
کند که تهران بینی کرده بودند براي مثال او پیش بینی می گفتمان انقالبی را پیش غلبۀ الهوري
) 73: 1357اقبال الهوري، (در آینده قرار گاه مسلمانان خواهد شد
زیر فرهنگی و سیاسی و اجتماعی هاي زمینه تأثیر تحت انقالبی گفتمان خرده ريگیشکل
:است تهفگر صورت
)ش.هـ 1327/ م1948(اسالمی هاي سرزمین قلب در آن استقرار و صهیونیستی رژیم ظهور -
یازیـدن دسـت ضرورت و فلسطینی اشغالگران با مبارزه در) صرسیمان( عرب ناسیونالیسم افول -
مبارزه در جدید ولوژيایدئ به
نو استعمار به کهن استعمار از استعمار رویکرد تغییر -
اسالم جهان در غرب مبتذل فرهنگ هاي جنبه شدن برجسته -
بـه آنـان وابـستگی اسـتمرار و اسالم جهان در سکوالرها رساندن حاکمیت به در غرب تالش -
غرب
50 دهه در انسجام این تکامل و مشروطیت تلخ تجربه از پس شیعه روحانیت انسجام -
) م 1978 ش هـ 1357(ایران اسالمی انقالب پیروزي -
1990 – 1948 هـاي سـال در فرهنگـی و سیاسـی و اجتمـاعی هـاي زمینه و عوامل این
آنـان تفوق دلیل به غرب با گرایان اسالم خصومت گیري شکل باعث) سابق شوروي فروپاشی(
) 154: 1382 امرائی، (گردید اسالم جهان بر نظامی و اقتصادي سیاسی، فرهنگی، حوزه چهار در
زمین مشرق فکري رهبران تالش و اسالم جهان متراکم هاي تجربه تاثیر تحت سرانجام و
به منحصر موقعیت به توجه با ایران زیرا رسید پیروزي به انقالبی گفتمان خرده ایران در ویژه به
بعـد از هم و انرژي عظیمِ منابع ،قابل توجه وسعت مثل اريافز سخت قدرت بعد از هم خود فرد
همبـستگی ، اسالمی نیرومند ایدئولوژي و ،اعتقادات انسانی عظیم هاي سرمایه مانند نرم قدرت
یک عنوان به اسالمی انقالب عمالً و گیرد قرار سیاسی اسالم محور توانست... و مذاهب و اقوام
بـا سـپس و کـشید چالش به ابتداً پیشین حوزه چهار در را بغر ،ایدئولوژیک سهمگینِ سونامیِ
هـاي نظـام بر حاکم گفتمان راندن حاشیه به و جهان در اسالمی انقالب گفتمان سازيبرجسته
هـاي کشور در ویژه به آزادیخواه هاي جنبش کالبد در اي تازه روح ،غرب در اجتماعی و سیاسی
. واداشـت خروش و جوش به را همگی و دمید سلطه نظام و امپریالیزم با رویاروئی براي اسالمی
131....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
در. شود می یاد اسالمی بیداري سوم موج به آن از که است شدن فراگیر و انتشار حال در اسالم
به قدس روز ابداع ، منطقه در اسالمی هاي جنبش از اي رسانه هاي حمایت موفقیت این زمینه
از برائت هاي راهپیمایی استکبار، و تجاوز و ظلم علیه گرایان اسالم مبارزه و مقاومت نماد عنوان
توأم و سرسختانه مخالفت و حج موسم در انقالب رهبران ساالنه راهگشاي هاي پیام و مشرکان
فلسطین انتفاضه از جانبه همه حمایت و خاورمیانه در سازش و صلح روند با شجاعت و منطق با
گفتمـان خرده گیري شکل بر اسالمی انقالب تاثیرگذاري هاي نماد جمله از لبنان در مقاومت و
جهـانی برانمـستک و اسـتعمارگران بـا مبارزه جدید مرحله به اسالمی کشورهاي ورود و انقالبی
.است
مشارکت و جهاد گفتمان خرده -3-3
از انقالبی گفتمان خرده در گفتهپیش هايمؤلفه و ایران اسالمی انقالب فکري مبانی تاثیر تحت
ملت گوناگون دستاوردهاي و انقالب از پس ایران در دینی ساالريمردم موفق تجربه و سویک
و فشارها و هابحران از موفق عبور و اقتصادي و سیاسی فناوري،-علمی هايعرصه در ایران
فکر این به منطقه در گرایان اسالم سرانجام خویش هاي آرمان بر ملت این مقاومت و تهدیدها
حکومت تشکیل راه در قدم اند،رسیده قبول قابل اجتماعی پایگاهبه که کشورهایی در که افتادند
خرده رسدمی نظر به. شد می سرکوب گرایان اسالم کتِحر این ،اولیه شرایط در البته که گذارند
یافته ظهور زیر المللیبین و سیاسی اجتماعی، هايزمینه تاثیر تحت مشارکت و جهاد گفتمان
:است
قطبی دو جهان پایان و سابق شوروي فروپاشی و سرد جنگ پایان -
شدن جهانی موضوع طرح -
اسالمی کشورهاي و جهان در دجدی ارتباطی و فرامرزي هاي رسانه رشد -
بغر توسط تروریسم با مبارزه سازي هنجار -
اسالم جهان در غرب نظامی حضور افزایش -
خاورمیانه در ها دولت و کشورها برخی سوي از اسرائیل با صلح و سازش روند شروع -
)وزهر 22 و روزه 33 هاي جنگ (فلسطین در حماس مقاومت و لبنان اهللا حزب هاي پیروزي -
133....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
را امـر این گذشته دهه 2 طی تاریخی مقاطع در فلسطین و لبنان و ترکیه ،کویت الجزایر، مصر،
حـق و سیاسـی قـدرت از اي عمـده هاي بخش یا کل بر توانستند اسالمگرایان و کردند تجربه
.یابند دست قانونگذاري یا اجرا در تحاکمی
گروههاي یا ها دولت رهبران برخی توسط اسرائیل با سازش طرح نقش از نباید میان این در
مبـارزان توانـست امـر ایـن و بـود اسالمی بیداري به تلنگري تالشها این. کرد غفلت فلسطینی
و سیاسـی هـاي روش بـر تکیـه و سـو یـک از مقـاوت جدیـد هـاي روش ابتکار با را فلسطینی
بیـداري پرتـو در جهـان در گرایـان اسـالم امـروز و ببرد پیش دولت تشکیل حد تا دموکراتیک
سـازش جاي به مقاومت دکترین و ناسیونالیسم جاي به گراییاسالم نمودن جایگزین با اسالمی
حقـوق استیفاي متضمن که دموکراتیک حل راه یک جهت در را جهان عمومی افکار اندتوانسته
فلـسطینی دولـت تشکیل آن در که حلی راه. دنساز متمایل است فلسطینیان سیاسی و سرزمینی
.بود خواهد آن هاي اولویت از آوارگان، بازگشت وشریف قدسپایتختی به مستقل
میرســد بنظـر منطقـه در سیاسـی اسـالم احیــاء و گرایـان اسـالم رشـد کنـونی شـرایط در
و فضاها از استفاده و خود محیط از بیرون و درون تاریخ، از پذیري بهتجر بر تکیه با گرایان اسالم
برخـی کـه انـد یافته دست جدیدي و اساسی راهبردهاي به خود روي فرا المللیبین هايفرصت
ابتکـاري نیز برخی و) انقالبی و اصالحی (دوم و اول هايگفتمان خرده راهبردهاي یافته تکامل
جمـع یـک در اسـت شده تجربه هاي موقعیت و اي منطقه و المللی بین جدید فضاي از متأثر و
در زیـر راهبردهـاي ،اسـالمی بیـداري رشـد به توجه با و منطقه راهبردي هاي واقعیت از بندي
:دارد قرار مشارکت و جهاد گفتمان خرده در گرایان اسالم کار دستور
اتیکدموکر هاي روش اتخاذ اولویت با اسالم و قرآن به بازگشت -1
معاصر انسان اجتماعی زندگی شئون کلیه در اسالم اندیشه توانمندي اعالم -2
دیـن بخـشی مشروعیت (سیاسی قدرت و دین بودن مانتوأ به اعتقاد و سکوالریزم نفی -3
)سیاسی قدرت توسط دین کارآمدسازي و قدرت به
غرب تمدن به نگاه تغییر و اسالمی تمدن احیاي -4
یسیاس قدرت کسب -5
)اقتصادي رشد (دین سایه در اجتماعی رفاه و اقتصادي و مادي هاي پیشرفت به توجه -6
135....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
عمـده و مـشخص طور به و کشورهاي عربی و اسالمی منطقه در اخیر رخدادهاي زمینه در
:از عبارتند که است شده ارائه تحلیل سه
ادامه در که ها تصهیونیس و ها امریکائی سوي از است سناریویی و طرح داده رخ تحوالت :یک
منـافع راسـتاي در امریکـا حاکمـه هیـأت و شـده ارائه جدید خاورمیانه یا بزرگ خاورمیانه طرح
رفـع و امنیتی ضریب افزایش هدف با نوینو خاورمیانه منطقه ایجاد درصدد اسرائیلی – امریکائی
در امریکـا فهـد چـه گـر تـر ساده بیان به کند می دنبال را آنها صهیونیستی رژیم هايدغدغه
با مقابله آنها اساسی هدف اما است غرب و امریکا امنیت تأمین نخست درجه در بزرگ خاورمیانه
باراك و. است اسالمی رادیکالیسم و القاعده همچون عناوینی تحت منطقه در امنیتی هايچالش
دموکراسی اعهاش منطق قالب در و نو روشی با را امریکا سابق جمهور رئیس بوش طرح نیز اوباما
فرض پیش و نمود دنبال امریکا منافع راستاي در دموکراتیک محیط و فضا یک ایجاد ضرورت و
کـه صورتی در منطقه ثبات زدن برهم که است این نیز جمهوریخواهان و دموکرات حزب دو هر
.است مطلوب و پسندیده نماید کمک امریکا مصالح و منافع به
از پـس هـا صهیونیست و امریکا که است انفجاري آفریقا شمال و خاورمیانه منطقه تحوالت :دو
از استفاده صدد در زده غفلت اینک و کردند می بینی پیش آنرا جدید خاورمیانه طرح کنارگذاردن
پیـروزي و یـابی قـدرت آنهـا از یکی که انفجار این منفی تبعات از خود طرحهاي بر تکیه با آن
و سمت به و کنترل را اوضاع نوعی به و نموده جلوگیري است يرأ صندوق پاي در اسالمگرایان
و سیاسـی بـاز فـضاي پیدایش که اعتقادند این بر زیرا. نمایند هدایت خود منافع و اهداف سوي
منافع و نماید تر بزرگ و تر بزرگ را زیان و ضرر خطر، است ممکن منطقه در دموکراتیک و آزاد
)33 -34: 1391 خرمشاد،. (بزند هم بر را اسرائیل و امریکا
بـر حـاکم اسـتبدادي هـاي حکومـت بـا مبـارزه جهـت در مردمی قیامهاي و تحوالت این :سه
تـاریخی تحقیر نفی و استعارگران اقتصادي و نظامی سیاسی، فرهنگی، نفوذ و منطقه کشورهاي
. است سالمیا خویشتن پایه بر عزّت و کرامت به دستیابی و المللی بین گران سلطه سوي از خود
آنان ماندگیهاي عقب و ها بدبختی عامل که اند رسیده نتیجه این به کشورها این مسلمان مردم
ايتوسـعه هايبرنامه قالب در سوسیالیستی و لیبراستی الگوهاي و است بزرگ هايقدرت سلطه
137....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
محیطـی، هاي تفاوت علیرغم که میدهد نشان کشورها این در آمده بوجود تحوالت در دقت
بـر لیبرال و سنتی هاي گفتمان راندن حاشیه به و خود نمودن برجسته با سیاسی اسالم گفتمان
ایـن مـسلمانان کـه اي گونـه بـه دارد تکیـه کـشورها این سلمانانم نزد مهمی مشترك اصول
نوین طرحی در را) ماندگی عقب و انحطاط (موجود نابسامان وضع از رفت برون راه تنها کشورها
گفتمـان ایـن در یمشترک اصول کنند می جستجو سیاسی اسالم پایه بر حکومت و جامعه براي
پاسخگوئی ظرفیت بلکه ندارد ناسازگاري مسلمانان جامعه بنیادین اصول با تنها نه که دارد وجود
:از عبارتند مشترك اصول این از برخی. دارد را جامعه هايبخش تمام هايخواسته و نیازها به
-نمی را سیاست و دین و آخرت و دنیا آن در که است ايپیوسته بهم و کامل مجموعه اسالم -
.کرد جدا هم از توان
نمونـه جامعـه یـک ایجـاد لزوم به اعتقاد آن به رسیدن تا و اسالم جهانی تنهض یک به باور -
.الگو و اسالمی
اقتصادي مسائل در فقر ضد حرکت -
)غربی و شرقی از اعم (مادیگرایانه اندیشه با جدي مخالفت -
تـاریخ از مکانهـا و اعصار همه در بشري نیازهاي به پاسخگویی براي اسالم توانایی به اعتقاد -
بشري
سنت و قرآن اساس بر عمل و اصیل اسالم به بازگشت به اعتقاد -
مقدس جهاد یک عنوان به مسلمانان بیداري براي تالش -
.آن وجوه تمامی در استعمار و غرب با فکري و سیاسی و فرهنگی ي مبارزه لزوم به باور -
و داخلـی اهـداف بـه تیابیدس براي مسلمان ملل میان در انسجام و وحدت ایجاد لزوم به باور -
اسالمی امت خارجی
حتـی و سیاسـی اقتـصادي فرهنگـی، شده حساب و یافته سازمان تشکیالتی کار براي تالش -
.شهادت و جهاد روحیه مداوم القاء با نظامی
،انقالبـی اصالحی، گفتمانهاي خرده تاریخی مسیر در اصول این مجموعه که آن مهم ۀنکت
محـک بـه نیـز ایـران اسـالمی انقـالب گفتمانی الگوي اساس بر و ند مشترک ،مشارکت و جهاد
139....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
ایـران اسـالمی انقـالب « : اسـت گفتـه که کنیم می اشاره تویاسپوز جان تحلیل به دارد جا
کـه جـوامعی در: گـذارد مـی تأثیر اسالم جهان در اسالمی هاي جنبش بر سطح سه در حداقل
کـشورهاي (شـود مـی آنهـا آمـدن وجـود به باعث انقالب این رد،ندا وجود اسالمی هاي جنبش
اسـت نبـوده فعـال امـا داشـته وجود اسالمی هاي جنبش که جوامعی در و) فارس خلیج حاشیه
و) شـرقی جنـوب آسـیاي و هنـد قـاره شـبه کشورهاي (ود می آنها پویایی و شدن فعال باعث
باعـث انقـالب ایـن انـد، بـوده هـم عـال ف و داشته وجود ها جنبش این که جوامعی در باالخره
)13 -54 : 1382 ، تویاسپوز) (عراق و لبنان مصر، (شود می آنها شدن رادیکالیز
در اسـالمی بیـداري نقـش پیرامـون شـده ارائـه گفتمـانی تحلیـل اسـاس بر و مجموع در
ایـن بـر اسالمی انقالب گفتمان تأثیر و سیاسی اسام گفتمان تقویت و رشد در منطقه کشورهاي
:داد نشان زیر نمودار صورت به توان می را موضوع این معادله
141....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
هـاي دموکراتیـک و اسـتفاده از اسالمی بـا روش -مسلمانان کشورهاي منطقه عربی : هفتم
هاي تاریخی و نرم افزارانه جدید درصدد استقرار نظم اجتماعی بـر پایـه دیـن و گـزینش فرصت
هاي اقتـصادي و ه، بحران مشارکت، عقب ماندگی حل مسائل توسع اسالمی سیاسی به عنوان راه
143....................................................................... ......................انقالب اسالمی، بیداري اسالمی و آینده اسالمی سیاسی در منطقه
.تهران اي، خامنه علی سید ترجمه آیت اهللا اسالم، قلمرو در آینده ،)1345(قطب سید. 16
شـماره غـرب، و اسـالم ماهنامـه ،)سـمینار گزارش (»غرب و سیاسی اسالم« ،)1376(گراهام فولر،. 17
.ششم و پنجم
.5چ نشرپیکان، تهران، ایرانیان، بیداري تاریخ ،)1376(االسالم ناظم کرمانی،. 18
فصلنامه رهبري، معظم مقام سیاسی اندیشه اساس بر اسالمی بیداري نظریه ،)1391(موسی نجفی،. 19
.28 شماره نهم، سال اسالمی، انقالب مطالعات پژوهشی علمی
-علمی فصلنامه ، در عراقشیعه سیاسی گفتمان و اسالمی انقالب، )1391( غالمرضا سروي، خواجه. 20
.3 مارهش ، اول سال اسالمی، انقالب پژوهشنامه پژوهشی
علـوم تخصـصی فـصلنامه تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش، ،)1383 (، سیدعلی اصغر سلطانی. 21
.هشتم و بیست شماره هفتم، سال العلوم، باقر عالی آموزش مؤسسه سیاسی،
جهـان، هـاي المعارف دایره در ایران اسالمی انقالب ،)1379 (المللی بین -فرهنگی مطالعات مرکز. 22
.تهران هدي، المللی بین اراتانتش
نـشر تهـران، دانـل، نوشـته واریـان مـک گفتمان نظریه بر اي مقدمه ،)1380(علی حسین نوذري،. 23
.گفتمان فرهنگ
.باز انتشارات چی، مدیرشانه محسن ترجمه آن، جهانی بازتاب و ایران انقالب ،)1382(جان اسپوزیتو،. 24
مـرادي، مجیـد ترجمـه تجـدد، و هویـت کشاکش در معاصر اسیسی اسالم). 1383(رضوان، السید،. 25
27. Halliday, M.A.K(1961), Linguistis structure and Literary style: and inguiry into the language of William Golding's "The In heritors". In S. chatman (Ed), Literery (New York and London: oxford Univercity Press).
28. Foucault, M,(1962), The Archaeology knowledge, Translated by A. Sheridan clondon: Routledye.
29. Laclau and Mouffe,(1987) Hegemony and 80 aalist sterategy : Towards a Radical Pemocratic Politics (London : werso).