เล่ม ๕-๗ ภาคอีสานตอนบน ปี ๕๔ กัยยายน

ภาคอีสานตอนบน

และบทความจากภูมิภาคอีสานตอนบน จำนวน ๒๓ เขตพ้ืนท่ีการศึกษารวบรวมบทความดีเดน ๘ ภูมิภาค

ปที่ ๒ ฉบับท่ี ๒ ประจำเดือน กันยายน พ.ศ. ๒๕๕๔

เลมที่๕วารสารโรงเรียนวิถีพุทธ

. . . การศึกษาดานศิลปะวัฒนธรรม เปนการศึกษาท่ีสำคัญ และควรจะ ดำเนินควบคูกันไปกับการศึกษาดานวิทยาศาสตร เพราะความเจริญ ของบุคคลตลอดจนถึงความเจริญของประเทศและของโลกโดย สวนรวมดวยนั้น มีทั้งทางวัตถุและจิตใจ ความเจริญทั้งสองทางนี้ จะตองมีประกอบกัน เก้ือกูลและสงเสริมกันพรอมมูล จึงจะเกิดความ เจริญที่แทจริงได . . .

พระบรมราโชวาทพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรและอนุปริญญาบัตรของมหาวิทยาลัยศิลปากร

วันท่ี ๑๒ ตุลาคม ๒๕๑๐

ภาพประกอบจากเว็บไซต http:///www.chaiwbi.com

ภาคอีสานตอนบน

ที่ปรึกษา ดร.บรรเจอดพร สูแสนสุข ที่ปรึกษาบรรณาธิการ รศ.ประภาภัทร นิยม กองบรรณาธิการ ณ ภัทร ชัยชนะ ศิริ เข็ม เพชร ระหวาง งาน โชติกา นิตย นันภ ศุภ สร จันทร ศรี สุริยะ วงษ พีร ภ รณ รุง ทวี ลาภ ผูสนับสนุน สำนักงาน คณะ กรรมการ การ ศึกษา ขั้น พ้ืน ฐาน (สพฐ.) ขอขอบคุณ หนังสือ พระพุทธเจา มี จริง ไหม หนังสือ ยั้ง คิด ย้ำ ธรรม หนังสือ มี ขันติ คือ ให พร แก ตัว เอง จัดทำโดย สถาบันอาศรมศิลป

“จง ดำรง ตน อยู ใน ความ ไม ประมาท” นี้ คือพุทธ วจนะ สุดทาย กอน ที่ พระบรมศาสดา จะ เสร็จปริ นิ พพาน ประโยค น้ี หลาย คน คง เคย ผาน หู ผาน ตา กัน มา ไม นอย ซึ่ง ตาง คน ตาง เขาใจ ใน ความ หมาย ท่ี ตาง กัน และ ได รับ ประโยชน ไม เทา กัน ตาม แต สติ กำลัง ซึ่ง ผม วา นี่ เปน เสนห อยาง หน่ึง ของ คำ สอน ใน พุทธ ศาสนา แต วา ส่ิง สำคัญ อีก อยาง ที่ ทำให ประโยค น้ี มี ความ หมาย ที่ ไม ธรรมดา เพราะ เรา รูจัก เร่ือง ราว ของ ผู กลาว ประโยค นี้ พวก เรา รู ดี วา พระพุทธเจา ทาน พบ เจอ อะไร มา บาง ถึง ได มอบ หนทาง แหง ความ ตื่น รู ท่ี มี คา ไว กับ พวก เรา ทุก คน บน โลก

ผม มา สงัเกต นะ ครบั วา เรา ทกุ คน ม ีความ สามารถ พเิศษ ใน การ เช่ือม โยง เร่ือง ให เขา มา เปน สวน หนึ่ง ของ ตน เชน อาน หนังสือ วิทยา ศาสตร แนว ปอป สัก เลม แลว ชอบใจ และ พอได รู ประวัติ ของ คน เขียน ก็ ทำให ออ เขาใจ วา ทำไม เขา เขียน อะไร แบบ นี้ ออก มา ได เพราะ ตอน นั้น เขา ไป เจอ อยาง นี้ เขา เลย ทำ อยาง นี้ เจอ คน นั้น เลย เขียน อยาง นี้ เจอ อยาง นี้ เลย เขียน อยาง นัน้ โยง ไป โยง มา งาน เขยีน ชิน้ เดมิ ก ็ไม เหมอืน เดมิ อกี ตอ ไป มัน เกิด ความ รูสึก รวม กับ คน เขียน จน บาง คร้ัง อาจ เพลิน ไป ถึง ขั้น วา นั่ง อยู กับ เขา ตรง น้ัน เลย และ งาน เขียน นั้น มัก ฝง ใจ ซะ เหลอื เกิน ซึง่ ผม ก ็ไมรู วา ทำไม มนษุย ถงึ แบง ปน ประสบการณ

ความ รูสึก ผาน งาน เขียน ได ขนาด น้ี วารสาร วิถีพุทธ ฉบับ น้ี จึง เพิ่ม คอ ลัมน พิเศษ ข้ึน มา

เพื่อ ให ผู อาน ได ทำความ รูจัก ที่มา ของ งาน เขียน ดีๆ ที่ ได รับ เลือก เปน บทความ ดี เดน ของ แตละ ภาค

ขอ ให ทุก ทาน มี ความ สุข มี ชีวิต อยู ใน ความ ไม ประมาท เสมอ ไป

ขอ ขอบคุณ กอง บรรณาธิการ สถาบัน อาศรม ศิลป

รวมติชม และเสนอแนะเพื่อปรับปรุงวารสารวิถีพุทธ ผานทางจดหมาย หรอือเีมล ท่ีกองบรรณาธกิารวารสารโรงเรยีน วิถีพุทธ สถาบันอาศรมศิลป ๓๙๙ ซ.อนามัยงามเจริญ แขวงทาขาม เขตบางขุนเทียน กทม. ๑๐๑๕๐ www.arsomsilp.ac.th

๒

พบ กัน อีก ครั้ง ใน วารสาร โรงเรียน วิถี พุทธ รู ตื่น และ เบิก บาน ซึ่ง ดิฉัน หวัง วา ผู อาน วารสาร จะ ได รับ ทราบ เรื่อง ราว ที่ นา ชื่น ใจ จะ ได รู ตื่นจาก การหลับ เบิก บาน กับ งาน วิชาชีพ ครู พอ พูด คำ วา “วิชาชีพ ครู” ทำให นึกถึง ความ หมาย ของ คำ วา “อาชีพ” กับ “วิชาชีพ” ขึ้น มา อีก ครั้ง และ นึก เลย ไป ถงึ คำ วา “จติ วญิญาณ ความ เปน คร”ู ซึง่ ดฉินั ได ฟง บรรยาย จาก นาย แพทย ประเสริฐ ผลิตผล การ พิมพ จิตแพทย ท่ี โรง พยาบาล เชียงราย ราช ประชา นุ เคราะห ขอ เลา แบบ สงัเขป ที ่ดฉินั สรปุ มา เอง ถกูหรอื ผดิก็ ฝาก ชวย กัน คิด ตอ และ ถา ผิด ก็ อยา ไป ตอวา คุณ หมอ นะ เพราะ อาจ เปน เพราะ ดิฉัน สรุป ผิด ก็ได

การ ทำงาน ท่ี ตอง มี อุดมการณ เปน องค ประกอบ เพ่ือ ให งาน น้ัน บรรลุ เปา หมาย ไม ได ทำงานเพ่ือ แลก กับ คา จาง ราย ได แต ตอง สังเคราะห ความ รูประสบการณ ตอง ทุมเท ตอง แก ปญหา ท่ี ซับ ซอนแตละ ปญหา ไม เปน แบบ ฉบับ เดียวกันท่ี จะ แก ดวย วิธี เดียว งาน นัน้ๆ เปน งาน แบบ วชิาชพี เปน นยิาม อยาง งาย ของ คำ วา วิชาชีพ ดัง น้ัน งาน ของ แพทย พยาบาล และ งาน ครู เปนตน จึง เปน งาน ลักษณะ วิชาชีพ

ผู ท่ี ทำงาน วิชาชีพ ครู นั้น นอกจาก สอน ให อาน ออก เขียน ได รู เทา ทัน โลก ที่ เปล่ียนแปลง สิ่ง สำคัญ คือ สอน ให นักเรียน เปน มนุษย ท่ี สมบูรณ ซ่ึง คำ วา มนุษย ท่ี สมบูรณ ได มี ผู นิยาม ไว หลาก หลาย ใน สวน พระพุทธ ศาสนา เทา ท่ี ดิฉัน มี ความ รู แค หาง อ่ึง วา มนุษย ท่ี สมบูรณ คือ มนุษย ที่ ดำเนิน ชีวิต ดวย หลัก สัป ปุ ริส ธรรม สวน วา จะ ทำ อยางไร ท่ีนักเรียน ของ เรา จะ เปน มนุษย ท่ี สมบูรณ นอกจาก ที่ เรา ทราบๆ กัน คือ การ ได เห็น แบบ อยาง ที่ ดี ซึ่ง ครู ถือ เปน แบบ อยาง ท่ี สำคัญ มาก ของ นักเรียน แลว ครู ท่ี ทำ หนาที่ ครู อยาง ๑)เห็น คุณคา ของ งาน ครู ไม ได ทำงาน ครูเพื่อ รางวัล เพื่อ การ เลื่อน ขั้น เพือ่ โอกาส การ โยก ยาย เพ่ือ เกยีรต ิบตัร หรอื โอกาส ยกยอง จาก ผูใหญ โอกาส เสนอ ผล งาน บน เวที โอกาส เดิน ทาง ไป ตาง ประเทศ หรือทำ เพ่ือ ได นำ

ผล งานมาเขียน ขอ ชำนาญ การ พิเศษ แต คร ูที ่พยายาม ทำงาน นัน้ๆ อยู เพราะ เห็น วา งาน น้ันสามารถ พฒันา นักเรียน ได งาน น้ัน มี คุณคา ไมใช แคสอบ ผาน ระดับ ช้ัน ได คะแนน สูง แต เปน งาน กอ ราง ความเปน มนุษย แม บาง ครั้ง ครู ตอง อยู เบื้อง หลังค วาม สำเร็จ ไมมี ผู กลาว ช่ืนชม ไมมี ใคร รู ถึง ความ ทุมเท เสีย สละ มาก เพยีง ใด บาง ครัง้ ถงึ ขัน้ ถกู แยง ซนี ผู อำนวย การ โรงเรียน รับ รู เร่ือง ราว งาน น้ันๆ นอย มาก งาน น้ัน สง เขา ประกวด ก็ ไม ได รางวัล งาน น้ัน มอง เห็น เปน รูป ธรรม นอย เห็น ผล ชา ครู ก็ ยัง พยายาม ทำ ตอ ๒)ครู พรอม เปด กวาง พยายาม เรียน รู สิ่งใหม ปรับปรุง งาน เส มอๆ มี ความ กาวหนา จาก เดิม หา ทาง ออก ใหมๆ กับ ทุก เร่ือง ราว ท่ี ผาน เขา มา ไม เกีย่ง วา ตนเอง อาย ุใกล เกษยีณ หรอื ไม คร ูเปน คน แบบ “น้ำ ไม เต็ม แกว” ครู ที่ เห็น ปญหา นักเรียน เปน เรื่อง ทาทาย นา ลอง เสมอ กลา เสี่ยง กลา เสีย เรื่อง เล็ก (เสีย เงิน เสีย เวลา เรียน) เพื่อ จะ ได เรื่อง ใหญ กวา (อุปนิสัย ที่ ดี) ๓)ครู มี เมตตา สง เสริม นักเรียน ที่ เกง แลว ให ได โจทย ที่ ทาทาย มาก ขึ้น มี ความ กรุณา ชวย เหลือ สนับสนุน นักเรียน ที่ ดอย ให คอยๆ กาว เดิน ไม ปฏิเสธแมวา นักเรียน จะ มา แบบ ไหน มา จาก ไหน เห็น นักเรียน ทัง้ ตวั ทัง้ ครอบครวั ทัง้ เบ้ือง หลงั ๔)คร ูที ่พบ อปุสรรค คำ นนิทา คำ ตอวา คำ สม นำ้ หนา คำ สมเพช แลว ยงั พยายาม หา ทางออก ใน ทาง ท่ี ชอบ ธรรม แม ไม ได ทาง นี้ ก็ เปลี่ยน วิธี การ ไม หยุด รอ ไม ยอม ให มี ทาง ตัน ไม ยอม จำนน กับ กฎ เกณฑ ระเบียบ แบบแผน ครู ที่ รูจัก การ ตอ รอง การ โต แยง เพือ่ ให ได มา ซึง่ สทิธิ โอกาส และ คณุภาพ แก นักเรียน ทั้ง ๔ ประการ นี้ จึง นา จะ เปน ครู ที่ เปน ตัวอยาง ที่ ดี เพ่ือ พัฒนา นักเรียน สู ความ เปน มนุษย ที ่สมบรูณ ใน มมุ มอง ของ ดฉินั คร ูที ่วา มา นี ่แหละ คือ คร ูแบบ วชิาชพี ซึง่ ด ูตวัอยาง คร ูแบบ นี ้ได ใน วารสาร โรงเรยีน วถิ ีพทุธ รู ตืน่ และ เบกิ บาน ทัง้ เลม นี ้และ เลม กอนๆ อีก หวัง วา ผู อาน จะ เลา เรื่อง ครู แบบ นี้ ที่ ทาน รูจัก มา ให เรา ได อาน กัน ใน เลม หนา อีก นะ คะ

ครูในวิชาชีพบทความจากสำนักงาน คณะกรรมการการศึกษา ขึ้นพื้นฐาน (สพฐ.)

๓

สารบัญบทความ พิเศษ พระ ครรชิต คุณ ว โรบทความ ดี เดน

ลำน้ำ ยม สายน้ำ…ชีวิตภาค เหนืือ ตอน บน : แพร เขต ๑

คุณธรรม ช้ัน นำ…ที่ อนุบาล ศรีเทพ ภาค เหนืือ ตอน ลาง : เพชรบูรณ เขต ๓

ปลูก ฝง ความ ด ี

ภาค อีสาน ตอน บน : สกลนคร เขต ๓

ตน เปลี่ยน ได ดวย ตนเอง

ภาค อีสาน ตอน ลาง : รอยเอ็ด เขต ๑

แม จำเปนประตู อีสาน : นครราชสีมา เขต ๔

พลิก ชีวิตภาค กลาง : อางทอง

วัน นี้ ไมมี สายลม

ภาค ใต ตอน บน : เพชรบุรี เขต ๑

ปลาย ทาง ความ หวงใย… จาก หัวใจ ของ ครู ภาค ใต ตอน ลาง : ปตตานี เขต ๒

บทความภาคอีสานตอนบน

เหนือคำสาบาน ขอนแกน เขต ๕

ครูพระอาจารย ผูจูงใจใหเราเปลี่ยนแปลง สกลนคร เขต ๓

เด็กกำพรา หัวใจใฝดี สกลนคร เขต ๓

ชงจิต ชงใจ ใหนาชม ดวยการชงชา หนองคาย เขต ๑

โรงเรียนบานติ้วนอย รุงอรุณแหงวิถีพุทธ วิถีธรรม วิถีไทเลย เขต ๑

แคไมทุกข ก็เรียกวา “สุข” แลวสกลนคร เขต ๒

ตนกลาแหงความดีขอนแกน เขต ๒

ตนออแหงความดีขอนแกน เขต ๒

มหัศจรรยฝาย สรางรายได สรางตัวตนขอนแกน เขต ๓

ดนตรีอาสา นำพาสรางคนดีขอนแกน เขต ๓

มรดกกรรมมุกดาหาร

ๅ…เพราะใจ…ที่วางเปลาขอนแกน เขต ๕

โรงเรียนบานคำนอย โรงเรียนตนแบบวิถีพอเพียงขอนแกน เขต ๒

คนดีของสังคมเริ่มที่ ใครเลย เขต ๒

ประสบการณเกี่ยวกับพุทธศาสนาหนองบัวลำภู เขต ๑

ยอนรอยงานเขียน

๔

๘

๑๑

๑๕

๑๘

๒๑

๒๓

๒๖

๒๙

๓๒

๓๔

๓๗

๓๙

๔๒

๔๕

๔๘

๕๐

๕๓

๕๖

๕๙

๖๒

๖๗

๖๙

๗๓

๗๘

บทความ บทความ หนา หนา

๔

พทุธ ศาสนา กบั วทิยาศาสตร ม ีความ เหมอืน หรือ ตาง กัน อยางไร คะ

พุทธ ศาสนา กับ วิทยาศาสตร เหมือน กัน ท่ี การ ตั้ง ตน สังเกต ธรรมชาติ พยายาม หาความ สัมพันธ ถงึ เหต ุปจจยั ผล ที ่ตองการ เกดิ ขึน้ ก ็ตอ เมือ่ เรา ลงมอื ทำเหตุ ปจจัย ได ถูก ตอง สมบูรณ ตาม กฎ ธรรมชาติ

แต สิ่ง ที่ ตาง กัน คือ การ ศึกษา ธรรมชาติ ของ พุทธ ศาสนา เปนการ เขาใจ ความ เปน ไป ของ ธรรมชาติ แบบ เปน องค รวม ทั้ง ๔ ดาน คือ ดาน ปญญา หรือ ความ รู ดาน จิตใจ ดาน สังคม

สิง่ แวดลอม ตอง ศกึษา พฒันา ทัง้ ๔ ดาน อยาง สมดลุ ไม มอง แยก สวน จะ ทำๆ ส่ิง ใด ก็ ตอง มี ความ รับ ผิด ชอบ และ คำนงึ ถงึ ผลก ระ ทบ ที ่จะ เกดิ ขึน้ ตอ ดาน ทัง้ สี ่ดวย เรา จึง สามารถ อยู รวม กัน ใน สังคม และ ธรรมชาติ ได อยาง เกื้อกูล และ ทำให มนุษย พบ กับ ความ สุข หรือ พน ทุกข อยาง แทจริง

วิทยาศาสตร แบง ออก เปน Pure Science กับ Applied Science ฝง Pure Science อยาก รู อะไร เขา ก็ ศึกษา เอา ให รู เลย วา เปน อะไร ทำงาน อยางไร มัก ศึกษา แบบ แยก สวน เชี่ยวชาญ

ภาพ : creativecommons.com

บทความพิเศษคัดยอจากบทความของพระครรชิต คุณวโรจากหนังสือ: พระพุทธเจามีจริงไหม? หนา ๙๗-๑๐๘ สำนักพิมพอะบุก

ทุกคำสอนในศาสนาพุทธ เปนจริงทางวิทยาศาสตรไหม?

๕

เฉพาะ ดาน สวน Applied Science ก็ มัก มุง เนน ที่ เอา ความ รู ที่ ได จาก Pure Science มา ประยุกต เพื่อ ตอบ สนอง ความ ตองการ หรือ ความ อยาก ของ มนุษย อยาง แทจริง หรือ ไม สง ผลก ระ ทบ ตอ สิง่ แวดลอม ความ เปน อยู และ จติใจ อยางไร ทำให มนุษย เกิด ความ สุข ความ ดี งาม ท่ีแท จริง หรือ ไม ไม ตอง อยู ใน ขอบเขต ที่ เขา ตอง ไป คำนึง ถึง วิทยาศาสตร จึง เปนการ ศึกษา ที่ แยก สวน ไม มอง ชีวิต เปน แบบ องค รวม ศึกษา เพียง เพื่อ ตอบ สนอง ความ ตองการ หรือ ความ อยาก รู ของ ตนเอง แทบ จะ ไม สนใจ ถึง ผลก ระ ทบ ท่ี จะ เกิด ขึ้น กับ ดาน อืน่ๆ ของ ชวีติ ดงั จะ เห็น ได จาก นกั วทิยาศาสตร บาง คน อาจ จะ ศึกษา รูจัก กฎ ของ ของ ส่ิง นั้น สิ่ง นี้ ดี แต กลับ มี ปญหา ดาน ชีวิต ครอบครัว หรือ การ อยู รวม กันกับ ผู อื่น ใน สังคม

เรา ไมใช นัก ชีววิทยา ทำไม พุทธ ศาสนา ถึง ตอง ให เรา ศึกษา ธรรม ชา ติ ละคะ

เพราะ วา ชีวิต เรา เปน ธรรมชาติ อยาง หนึ่ง ที่ เรา ตอง อยู รวม กับ ธรรม ชา ติ อื่นๆ โยม ลอง ดู ชีวิต ของ เรา สิ วา เกี่ยวของ กับ อะไร บาง พื้น ฐาน เลย นะ หนึ่ง เรา มี รางกาย เรา ใช รางกาย นี้ ใน การ ติดตอ เกี่ยวของ กับ อะไร บาง ถา มอง ออก ไป ดาน นอก ดาน ที่ หน่ึง เรา ตอง เกี่ยวของ กับ สิ่ง แวดลอม ทาง ดาน กายภาพ ดาน ที่ สอง เรา ตอง เกี่ยวของ กับ สิง่ ม ีชวีติ ดวย กนั เรยีก วา สงัคม โดย รบั รู ผาน ทาง ตา หู จมูก ล้ิน กาย และ แสดงออก โดย การ พูด และ การก ระ ทำ ซึ่ง คน ปจจุบัน มัก จะ มอง กัน อยู เพียง สอง ดาน นี้ แลว ลืม อะไร ไป บาง อยาง นั่น ก็ คือ ภายใน ไดแก ดาน ความ รูสึก นึกคิด หรือ ดาน จิตใจ และ ดาน ความ รู ความ เขาใจ และ การ วางทา ที ที่ ถูก ตอง ตอ สิ่ง ตางๆ ที่ เรา ตอง เกี่ยวของ

หลัก พุทธ ศาสนา มอง การ เปล่ียนแปลง ตางๆ ไม วา จะ เปน สิง่ แวดลอม ทาง กายภาพ สังคม รางกาย หรือ แม กระทั่ง จิตใจ ท่ี ไม ได เกิด ข้ึน อยาง ลอยๆ หรือ วา มี ใคร ดล บันดาล ให เกิด แต มี รูป แบบ การ เปล่ียนแปลง และ เหตุ ปจจัย ท่ี ทำให เปน เชน น้ัน อยู เรา เรียก วา หลัก อิ ทัป ปจจย ตา คือ ความ เปน ไป

ของ ธรรมชาติ ส่ิง ตางๆ มี ความ เปน เหตุ เปน ปจจัย สง ผลก ระ ทบ ซ่ึง กัน และ กัน อยาง มี รูป แบบ ตาม กฎ ธรรมชาติ เม่ือ เรา ทำเหตุ ปจจัย แบบ น้ี ผล ที่ เกิด ขึ้น ก็ จะ เกิด สอดคลอง กับ เหตุ ปจจัย ตาม กฎ ธรรมชาติ พระพุทธเจา ทาน จึง สอน ให มนุษย เขาไป ศึกษา ให เขาใจถึง กฎ ธรรมชาติ ตรง นี้ เมื่อ เขาใจ วา เหตุ ปจจัย อะไร ทำให เกิด ผลอ ยาง ไร แลว ตอ ไป ถา มนุษย ตองการ ให เกิด ผล ดี ถา อะไร เปน เหตุ ปจจัย ที่ ไม ดี หรือ จะ กอ ให เกิด ผล ท่ี ไม ดี มนษุย อยา ไป ทำ เหต ุปจจยั ใด ที ่ด ีงาม พงึ ทำให มาก และ พึง รักษา จิตใจ ให ผองใส เปน อิสระ แลว เรา จะ พบ ความ สขุ ทีแ่ท จรงิ แต ถา หาก มนุษย ไป ทำเหต ุปจจยั ที ่ไม ด ีเขา ผล ที ่ไม ด ีก ็จะ เกดิ ขึน้ ทัง้ กบั ตวั เอง สังคม และ ส่ิง แวดลอม ตาม ธรรมชาติ แมวา คน ใน สังคม จะ มี ความ คิด ความ เช่ือ หรือ คา นิยม วา ทำ อยาง นั้น แลว จะ ตอง เกิด ผล ดี ก็ตาม สุดทาย ผู ที่ ตอง รบั ผล และ เปน ทกุข ก ็คอื มนษุย นัน่ แหละ เพราะ ความ เปน ไป ของ ธรรมชาติ ไมใช ความ ตองการ ของ มนุษย

ธรรมชาติ มี ขอบเขต ที่ กวาง มาก เรา ควร เลือก สวน ไหน มา ศึกษา คะ

เรา ควร เร่ิม ตน จาก การ เขา มา ศึกษา ชีวิต และ ส่ิง ที่ เก่ียวของ สัมพันธ กับ ชีวิต ของ เรา ให เขาใจ และ ปฏิบัติ ให ถูก ตอง กอน พระพุทธเจา ทาน จึง สอน วา สิง่ ใด ที ่เปน อกศุล คอื ไม เกือ้กลู ด ีงาม เธอ อยา ไป ทำ เวลา กลาว ส้ันๆ ทาน จะ กลาว วา การ ไม ทำบาป ท้ัง ปวง เพราะ เมื่อ เจตนา ไม ดี การ พูด การก ระ ทำ ก็ จะ ไม ดี และ ยอม สง ผลก ระ ทบ ที ่ไม ดี ตอ ตนเอง และ ภายนอก ดวย สอง ถา อะไร เปน เหตุ ปจจัย ที่ ดี จง ทำให มาก ทั้ง การ คิด การ พูด การก ระ ทำ ขอ ที่ สอง น้ี คือ การ ทำความ ดี ให ถึง พรอม พอ ไป ขั้น สูง ขึ้น ไป มากกวา นั้น ถาม วาท่ี เรา เปน ทุกข กัน อยู ทุก วัน นี้ เปน ทกุข เพราะ อะไร เพราะ ความ รูสกึ ยดึ ตดิ ถอื มัน่ ชอบใจ หรือ ไม ชอบใจ สาเหตุ ของ ทุกข ที่แท จริง มัน อยู ตรง นี้ ไมใช สิ่ง แวดลอม ไมใช สังคม ไมใช รางกาย แม กระ ทั้ง ความ รูสึก ใน จิตใจ ก็ ไมใช แต อาการ ที ่เรา ยดึ ตดิ รูสกึ การ เปน เจาของ อยาก ให

๖

ภาวะ ตางๆ เปน อยาง นั้น อยาง นี้ ตามใจ ของ เรา นัน่ แหละ คอื สิง่ ที ่ทำให เรา เปน ทกุข ถา เรา ตัด ตรง น้ี ได ตอ ไป สิง่ ตางๆ จะ เปลีย่นแปลง ไป อยางไร เรา จะ ทกุข อี กมั้ย เมื่อ เชา นี้ อาน หนังสือพิมพ มี คน ตาย ไหม ทุกข ไหม รองไห หรอื เปลา ไม ทกุข ใช ไหม เพราะ อะไร เพราะ เรา ไม ได ยึด ติด หรือ ผูกพัน กับ คนคนน้ัน พระพุทธเจา ทาน จึง ให ละ ความ ยึด ติด ถือ มั่น ใน สิ่ง ตางๆ เพราะ เม่ือ ละ ได แลว ไม วา ส่ิง นั่น จะ แปร เปลี่ยน ไป อยางไร ยอม ไม กระทบ จิตใจ ทำให จิตใจ ผองใส ได ตลอด เวลา ทาน จึง ตรัส ไว ใน ขอ ท่ี สาม วา การ ทำ จิตใจ ให ผองใส

ใคร ท่ี ทำ ตาม คำ สอน ท้ัง ๓ ขอ เชน น้ี อยู ทุก ขณะใน ชีวิต เขา ก็ จะ กลาย เปนการ ปฏิบัติ ธรรม ไม วา เขา จะ อยู ทีไ่หน หรือ ทำ อะไร ดัง นัน้ อยา คดิ วา การ ท่ี เรา นุง ขาว หม ขาว อยู วัด คือ การ ปฏิบัติ ธรรม เทานั้น การ ปฏิบัติ ธรรม ท่ีแท จริง อยู ที่ ตัว เรา ตลอด เวลา เรา ตอง สังเกต เรียน รู ความ เปน ไป ของ สิง่ ตางๆ เมือ่ เรา รู แลว เหตุ ปจจยั ใด ที ่กอ ผล ไม ด ี อยา ไป ทำ เหต ุปจจยั ที ่ด ีงาม ทำให มาก สงู ขึน้ ไปกวา นั้น หม่ัน พิจารณา วา ส่ิง ตางๆ เปน ของ ช่ัวคราว เกิด ข้ึน แลว ก็ ยอม ดับ ไป จิตใจ ไม ยึด ติด ถือมั่น เปน อสิระ เมือ่ จติใจ เปน อสิระ เชน นี ้เรา จะ สามารถ ใช ปญญา ใน การ จัดการ สิ่ ง ชั่วคราว เหลา นี้ ให เกิด ประโยชน ได อยาง เต็ม ที่ ทั้ง ตอ ตนเอง และ สังคม สิ่ ง ใด เปน สิ่ ง ท่ี ดี งาม เปน ประโยชน ยอม ทำ สิง่ นัน้ อยาง เตม็ กำลงั เพราะ ไม วา จะ ทำ หรอื ไม ทำ ก ็ม ีความ สขุ เหมอืน กนั อาตมา ถาม วา อยาง นี ้ ชีวิต จะ มี ความ สุข ไหม สังคม จะ เจริญ ไหม เรา ศึกษา และ ได ปฏิบัติ ได เพียง แค นี้ ก็ นัยวา เพียง พอแลว

พุทธ เปน ศาสนา แหง วิทยาศาสตร อยาง ท่ี ชอบ พูด กัน จริง ไหม คะ

พทุธ ศาสนา เปน ศาสนา แหง ปญญา คอื ทำ ไร ตอง รู ตอง เขาใจ ถงึ องค ประกอบ ความ สมัพนัธ และ ความ เปน เหตุ เปน ปจจัย เปน ศาสนา แหง การก ระ ทำ คือ ผล จะ เกิด ขึ้น ก็ ตอ เมื่อ เรา ลงมือ กระทำ ให ถูก ตอง ตาม กฎ ธรรมชาติ เปน ศาสนา แหง ความ เพียร

พยายาม คือ ตอง พยายาม สราง เหตุ สราง ปจจัย ให ถงึ พรอม แก ธรรมชาติ ผล ที ่ตองการ จงึ จะ เกดิ ขึน้ ลอง เทียบ กับ ทาง วิทยาศาสตร อยู ถา เรา อยาก ได โพแทสเซียม เปอร แมง กา เนต หรือ ดาง ทับทิม ที่ เรา เอา ไป ลาง ผัก เรา ก็ ตอง เรียน รู กอน วา สาร นั้น เปน อยางไร ผสม กัน อยางไร อัตราสวน เปน อยางไร เหตุ ปจจัย ที่ ตอง ทำ มี อะไร บาง เมื่อ หา ขอมูล เสร็จ เรียบรอย แลว เรา ได ดาง ทับทิม มา ใช หรือ ยัง ยัง โยม ตอง ซื้อ วัตถดุิบ เอา มา ผสม และ ดู ผล การ ทดลอง ที่ เกิด ขึ้น บางที ลอง ผิด ลอง ถูก ผสม มาก ผสม นอย บางที ก็ ไม ได จะ เห็น วา ตอง ลงมือ ทำ จึง จะ เกิด ผล ข้ึน จะ เห็น วา วิทยาศาสตร นั้น ดำเนิน รอย ตาม หลัก ของ พุทธ ศาสนา ใน แง มุม นี้ แต ปจจุบัน วิทยาศาสตร ยัง มอง เฉพาะ ดาน วัตถุ ใน ขณะ ท่ี พุทธ ศาสนา มอง ครอบคลุม ถึง ดาน จิตใจ การ วางทา ที ให ถูก ตอง ตอ ส่ิง ทั้ง หลาย ดวย นี่ คือ สิ่ง ที่ วิทยาศาสตร ยัง ศึกษา ไป ไม ถึง

ดัง นั้น พุทธ ศาสนา จึง ไมใช ศาสนา แหง การ ออนวอน อยาง ที่ คน ไทย เปน กัน อยู ทุก วัน น้ี ไมใช ศาสนา แหง ศรัทธา ท่ี เอาแต รอ คอย ผล ดล บันดาล จาก ผู อืน่ เวลา กลาว ถงึ พทุธ ศาสนา ตอง แยก ระหวาง ความ เชื่อ ของ คน ไทย กับ หลัก การ คน ไทย บอก วา เรา นบัถอื พทุธ ศาสนา กนั ๙๐ เปอรเซน็ต แต ที ่ปฏิบตั ิตาม หลกั ศาสนา จรงิๆ ไม แนใจ วา ม ีถงึ ๑๐ เปอรเซน็ต หรอื เปลา ถา ยงั เขา วดั แลว ออนวอน รองขอ นัน่ ขอ นี ่รอ คอย หวงั ผล ดล บนัดาล อยู ก ็แสดง วา ไม ได ปฏบิตัิ ตาม หลัก ที่ พระพุทธเจา สอน ไว

ทุก คำ สอน ใน ศาสนา พุทธ เปน จริง ใน ทาง วิทยาศาสตร ไหม คะ

ขึ้น กับ วา วิทยาศาสตร สามารถ เขา ถึง ความ จริง แท ของ ธรรมชาติ ได หรือ ไม ถา สามารถ เขา ถงึ ได ก ็ยอม พสิจูน คำ สัง่ สอน ของ พระพทุธเจา ได วา เปน จริง แต ถา ไม สามารถ เขา ถึง ได ก็ ยอม ไม สามารถ พิสูจน คำ สอน ของ พระพุทธเจา ได ใน ความ เห็น ของ อาตมา ความ รู วทิยาศาสตร อยาง ที ่ม ีใน ปจจบุนั ถือวา ผิว เผิน มาก เพราะ ศึกษา และ พิสูจน อยู ใน กรอบ ของ การ รบั รู ผาน ทาง ตา ห ูจมกู ลิน้ กาย หรอืเรยีก

๗

อยาง รวมๆ วา ดาน รูป ธรรม เทานั้น องค ประกอบ ท่ี มี ความ สำคัญ มากกวา คือ นามธรรม ท่ี รับ รู ได ดวย ใจ วิทยาศาสตร ยัง ไป ไม ถึง

แต ก็ ตอง ยอมรับ วา ดาน รูป ธรรม วิทยาศาสตร เจริญ ข้ึน มาก ดัง นั้น ยิ่ง วิทยาศาสตร มี ความ รู ดาน รูป ธรรม น้ี ลึก ซึ้ง มาก เทา ไหร ยิ่ง ทำให เห็น ความ จริง ที่ พระพุทธเจา สอน เกี่ยว กับ รูป ธรรม มาก ขึ้น เทานั้น ตัวอยาง เชน เมื่อ ศึกษา ใน อนุภาค จะ พบ วา สิ่ง ตาง มี ลักษณะ ไม คงที่ เกิด ขึ้น แลว คง สภาพ อยู เชน นั้น เพียง ช่ัวคราว แลว จะ ดับ ไป หรอื เปล่ียน ไป เปน สภาพ อืน่ เสมอ (พระพทุธ ศาสนา เรียก สภาพ แบบ น้ี วา อนิจ จลักษณะ) สิ่ง ตางๆ จะ สง ผลก ระ ทบ ซึ่ง กัน และ กัน อยู ตลอด เวลา ทำให เกิด การ เปล่ียน สภาพ หรือ การ เปล่ียนแปลง (ทุกข ลักษณะ) เปนตน

เรา จำเปน ตอง ใช วิทยาศาสตร พิสูจน คำ สอน ใน ทาง ศาสนา ไหม คะ

เรา จำเปน ตอง พิสูจน คำ สอน ของ พระพุทธเจา วา เปน จริง หรือ ไม ดวย ตนเอง ซึ่ง พระพุทธเจา ทาน ก ็สอน ให เรา ทำ เชน นัน้ พระพุทธเจา ไม แนะนำ ให เรา เพียง แค ปลงใจ เชื่อ ใน ส่ิง ท่ี พระองค สอน ดวย ศรัทธา แลว ไม ลง มา ทำ และ พิสูจน ดวย ตัว เอง มิ ฉะน้ัน ปญญา แทจริง ท่ี หย่ัง รู ใน เร่ือง น้ันๆ จะ ไม เกิด ข้ึน โดย เฉพาะ เร่ือง ท่ี เกี่ยว กับ ชีวิต ของ เรา โดยตรง แต เรา ไม จำเปน ตอง ใช ความ คดิ การ พสิจูน กระบวนการ รวม ถึง การ ตัดสิน วา จริง หรือ ไม จริง เพียง แค ใน กรอบ ของ วิทยาศาสตร เทานั้น มา เปน เครื่อง พิสูจน หรือ ตัดสิน เพราะ สิ่ง ท่ี ความ รู ทาง วิทยาศาสตร ยัง ไป ไม ถึง นั้น ยัง มี อีก มาก

เรา ไม ควร ดวน สรุป หรือ เชื่อ ลง ไป ทันที วา สิ่ง ใด ที่ ความ รู ทาง วิทยาศาสตร มี ใน ปจจุบัน ยัง ไม สามารถ พิสูจน ได แสดง วา สิ่ง นั้น ไมมี หรือ ไม จริง แต ถา พิสูจน ได แสดง วา มี อยู หรือ เปน จริง ดัง จะ เห็น ได วา ใน สมัย หนึ่ง นัก วิทยาศาสตร อาจ คิด วา สิ่ง ที่ เล็ก ที่สุด คือ อะตอม และ อะตอม ไม สามารถ แยก ออก ไป ได อีก แต พอ เคร่ือง มือ เจริญ ข้ึน ก็ พบ วา อะตอม น้ัน ไมใช ส่ิง ท่ี เล็ก ท่ีสุด และ ยังสามารถ

แบง ออก ไป ได อีก เปนตนแทจริง แลว มนุษย เรา เกิด มา ทำไม คะอาตมา ขอ ตอบ ดวย การ ถาม โยม วา สิง่ ที ่เรา

กำลงั ทำ ทกุ วนั นี ้เรา ทำ ไป เพือ่ อะไร เรา ได อะไร จาก ส่ิง เหลา น้ัน เกิด ขึ้น กับ เรา ถา โยม ได คำ ตอบ แลว ลอง ถาม ดวย คำถาม อยาง เดียวกัน กับ คำถาม ที่ ได ไป เรือ่ยๆ สดุทาย มกั จะ ตอบ เหมือน กนั คอื มา สิน้ สดุ ที่ ความ สุข ความ สบายใจ ถา ถาม ตอวา ทำไม โยม อยาก ได ความ สุข โยม ได อะไร จาก การ มี ความ สุข เรา อาจ จะ ตอบ วา ก็ เพราะ เปนสุข แลว มัน ไม ทุกข ถาม ตอวา แลว ทำไม โยม อยาก ได ความ ไม ทุกข เพราะ ไม ทุกข แลว โยม มี ความ สุข ใช ไหม ทีน้ี ก็ วน แลว จรงิๆ แลว มนษุย เกดิ มา ตองการ เพยีง แค นี ้ปรารถนา การ พน จาก ความ ทกุข อยาก ม ีความ สขุ แต ความ สขุ ของ แตละ คน จะ ข้ึน กับ เงื่อนไข ที่ แตก ตาง กัน

บาง คน คิด วา ถา ได ลาภ ยศ ช่ือ เสียง เงิน ทอง จะ ม ีความ สขุ บาง คน ได อยู กบั คน ทีร่กั จะ ม ีความ สขุ หรือ ได ทำ สิ่ง ที่ ตน คิด วา จะ มี ความ สุข เปนตน สิ่ง เหลา นี้ มัน เปน แค เงื่อนไข ไมใช สิ่ง ที่ เรา ตองการ ไมใช หรือ ปญหา มัน อยู ตรง นี้ แหละ เพราะ มนุษย มัว แต ติด อยู ดับ เง่ือนไข และ มัว วิ่ง หา สิ่ง ตางๆ ตาม เงือ่นไข ที ่ตนเอง ยดึ ตดิ เลย ลมื เปา หมาย จรงิๆ ของ ตนเอง วา จริงๆ แลว เรา ตองการ อะไร เรา ตองการ ความ สุข ไมใช หรือ

ขอ ถาม ตอวา แลว ความ สุข มัน อยู ที่ไหน ความ สุข อยู ที่ ใจ แลว เรา ไป หา ที่ ไหน หละ แลว เรา จะ เจอ ไหม ถา มัว แต ไป วิ่ง หา สิ่ง ที่ เปน เงื่อน ไข อยู แบบ น้ี พระพุทธเจา ทาน จึง สอน ให เขา มา ฝก และ พัฒนา ภายใน ไดแก จิต ภาวนา คือ การ ฝก จิต ให เปนสุข ปญญา ภาวนา ฝก ใจ ไม ให เปน ทุกข เวลา อะไร มาก ระ ทบ หรือ ตอง พบ กับ ความ แปร เปล่ียน โดย ใช สิ่ง ภายนอก เปน ปจจัย เพื่อ พัฒนา ภายใน ทำให เปน ทุกข อยาง ใน ปจจุบัน ความ สุข ใน พุทธ ศาสนา เกิด ขึ้น เน่ืองจาก จิตใจ ท่ี ดี งาม และ ปญญา ที่ หยั่ง รู ความ จริง จึง เปน ความ สุข ที่แท จริง ประณีต และ ย่ังยืน เปน สิ่ง ที่ ทุก คน ควร ตั้ง เปน เปา หมาย สูงสุด ของ ชีวิต

บทคว

ามดีเ

ดน

ภาคเหนืือตอนบน แพร เขต ๑

เรื่องผจญ บุญสิทธ์ิ โรงเรียนบานวังหลวง (วังมาประชาสามัคคี) อ.หนองมวงไข จ.แพร

ลำน้ำยม สายน้ำ…ชีวิต

สายน้ำ กับ การ หลอ เล้ียง ชีวิต ของ ชาว จังหวัด แพร ทุก คน คง คิดถึง…ลำน้ำ ยม เปน แนแท เมื่อ นึกถึง อดีต ความ เปน มาส มัย เมื่อ เปน เด็ก ลำน้ำ ยม ชาง กวาง ใหญ ไพศาล นา สะ พรึง กลัว ใน ยาม น้ำ หลาก หรือ น้ำนอง น้ำ เหนือ ไหล บา ทวม ไป ท่ัว ท่ี ทำ กิน ของ บรรพบุรุษ ของ เรา ใน อดีต ซึง่ เรยีก ทวม ปง หรอื ทวม ดอน ใน สมยั นัน้ จำ ไม ได วา มี ความ ทุกข หรือ มี ความ สุข แต คงจะ เปน ความ สุข

สนุกสนาน ตาม ประสา เด็ก มากกวา มี ความ สนุกสนาน เหลือ เกนิ ที ่ได เลน นำ้นอง ส ีขุน สอง ตลิง่ เตม็ ไป ดวย ผูคน ที ่เฝา ด ูนำ้นอง บาง ก ็จบั สตัว นำ้ บางกจ็บัจิง้หรดี หรือ ตั๊กแตน หรือ สัตว เลื้อย คลาน เชน งู เปนตน บาง ก็ วาย น้ำ จับ ทอน ซุงซ่ึงมี ท้ัง ขนาด เล็ก และ ขนาด ใหญ ท่ี ไหล มา กับ น้ำนองกลับ เขา ฝง ทอน ซุง ที่ ไหล มา กับ น้ำนอง ใน สมัย เปน เด็ก จำ ได วาเปน ของ องคการ อุตสาหกรรม ปา ไม ท่ี ได รับ สัมปทาน

๘

แต ก็ ไมรู วา มา จาก ไหน ไม องคการ แปล วา อะไรยอน อดีต มา จนถึง ปจจุบัน ลำน้ำ ยม

สายน้ำ ใน อดีต แตกตางกับ ลำน้ำ ยม ใน ปจจุบัน อยาง ส้ิน เชิง ประโยชน ของ ลำน้ำ ยม และ ความ หายนะ ของ ทรัพยสิน ท่ี ได รับ จาก อุทกภัยของ ชาว จังหวัด แพร สิบ ป ยอน หลัง มี แต ความ ขมขื่น ความ สูญ เสีย ความ พินาศ และ ความ หายนะ มา สู ชาว แพร ใน ป พ.ศ.๒๕๓๘ เปน ครั้ง ท่ี ราย แรง ท่ีสุด หลัง จาก ความ เสีย หาย เกิด ขึ้น มี การ วิเคราะห หา สาเหตุ ของ ภัย พิบัติ ที่ เกิด ขึ้น จาก สายน้ำ ยม แหง นี้ หลาย สาเหตุ นา นั ปการ เชน การ ตัด ไม ทำลาย ปา การ สราง แกง เสือ เตน การ ประทวง ของ สิทธิ มนุษยชน มี ปญหา เกิด ข้ึน มากมาย ไม จบ ไม ส้ินของ ลำน้ำ ยม แหง นี้

ลำน้ำ ยม ใน เดือนพฤศจิกายน เกือบ แหง ขอด น้ำ ไหล เอื่อยๆ เหมือน กับ คน ที่ สิ้น หวัง ใน ชีวิต น้ำ ใส จน มอง เห็น กรวด ทราย ตะไคร น้ำ ปลา เล็ก ปลา นอย แหวก วาย ไป มา เปน ฝูง เล็กๆ ปลา บาง ฝูง ลอ เลน กับ แสง อาทิตย ใน ยาม เชา มอง เห็น เปน เกลด็ ส ีเงนิ สะทอน แสง วบูวาบ เหมือน เพชร งาม ยาม ตอง แสง ไฟ เกล็ด สี เงิน ที่ สะทอน แสง มัน ชาง งาม เหลือ เกิน หา ส่ิง ใด เปรียบ ไม ได ใน ยาม นี้ สอดคลอง กับ ชี วิ ตนอยๆ ของ นักเรียน ชั้น ประถมศึกษา อีก หลาย ชีวิต ท่ี ชื่นชม ความ งาม ของ ปลา และ การ สะทอน ของ เกล็ด สี เงินที่ เจา ตัว ยัง ไม ทราบ อนาคต ของ ตัว เอง ใน วัน ขาง หนา วา จะ เปน อยางไร

ครู สอน ภาษา อังกฤษ ตัว เล็กๆ คน หน่ึง นำ นักเรียน ที่ เปน ศิษย รัก มา ศึกษา นอก สถาน ที่ ตาม สัญญา ที่ ให ไวกอน สิ้น ฤดู ฝน ความ บริสุทธิ์ ของ เด็ก นอย กับ ความ มุง มั่น ของ ครู ที่ จะ ชวย กัน ประ คบั ประคอง ชวีติ อกี หลาย ชวีติ ให ไป สู โลก กวาง

ที่ มี แต อุปสรรค ขวาก หนาม อีก หลาย เทา ทวีคูณ ใน วนั ขาง หนา โดย ไม ทราบ วา จดุ หมาย ปลาย ทาง ของ ตนเอง นั้น จะ ไป ส้ิน สุด ณ ท่ี แหง หน ตำบล ใด

อ เม ซิ่ง วัง หลวง เปน สถาน ท่ีที่ เปน จุด หมาย ปลาย ทาง ท่ี นักเรียน ทุก คน มี ความ ปรารถนาให เปน หองเรียน ธรรมชาติ ท่ี จะ ไป ศึกษา นอก สถาน ท่ี ซ่ึงเปน ความ ภาค ภูมิใจ ของ ตนเอง ใน ถ่ิน เกิด นักเรียน หลาย คนเคย มา เที่ยว เพราะ อยู ใกล บาน มา กับ ผู ปกครอง บาง ญาติ พี่ นอง บาง ครู ก็ คอย เตือน อยู เสมอ วา อยา มา เที่ยว คน เดียว เพราะ กลัว จะ เกิด อันตราย แต นักเรียน ทุก คน ก็ ยัง มี ความ ตองการ ที่ จะ มา เรียน กับ คุณครู ใน สถาน ที่ น้ี ปจจุบันทาง องคการ บริหาร สวน ตำบล วัง หลวง รวม กับ ผูนำ ใน หมูบาน ประชาชน ทำ การ กั้น ลำน้ำ ยมโดย ใช กระสอบ ทราย และ ลำ ไมไผ กั้น ลำน้ำ ไวใน ฤดู แลง ของ แตละ ป จะ มี การ กั้น ลำน้ำ ยม แหง นี้ นอกจาก ได ประโยชน จาก การ ก้ัน น้ำ ไว ใช ยัง เปน สถาน ที่ ทอง เที่ยว ใน ฤดู รอน ชวง ใกล วัน สงกรานต จะ มี นัก ทอง เท่ียว จาก ตาง ถิ่น มา เที่ยว เลน น้ำ ดวย ความ สนุกสนาน บาง ป ก็ มี การ จัด งาน ประเพณี บริเวณ น้ี ดวย ใกล กับ ท่ี กั้น ลำน้ำ ยม จะ มี สะพาน ขาม ลำน้ำ ยม ของสำนักงานเรงรัด พัฒนา ชนบท จังหวัด แพร มี ความยาว ๓๔๐ เมตร เช่ือม ตอ ระหวาง หมูบาน วัง หลวง อำเภอ หนอง มวง ไข กบั หมูบาน หวั เมอืง อำเภอ สอง จังหวัด แพร บริเวณ ใต สะพาน มี ความ รมรื่น มี ฝูง คางคาว ตัว เล็กๆ สง เสียง ดัง ตาม ซอกใต สะพาน มัน จะ รอง เสียง ดัง เหมือน กับ ทักทาย นักเรียน ลูก ศิษย ตัว นอย เมื่อ เดิน เขาไป ใกล ใต สะพาน

การ ศึกษา นอก สถาน ท่ี แตละ คร้ัง นักเรียน แตละ คน จะ มี ความ ตื่น เตน มี การเต รี ยม ตัว กัน เปน อยาง ดี มี เสื่อ กระเปา เรียน น้ำ ดื่ม ผู ปกครอง มี สวน ชวย เตรียม สิ่งของ สัมภาระ สำหรับ เด็ก เล็ก

๙

ชวง ชั้น ที่ ๑ ผู ปกครอง มี ความ ตื่น เตน ไม แพ เด็กๆ กจิกรรม ใน การ จดัการ เรยีน การ สอน ไม เนน เนือ้หา แต จะ เนน กระบวนการ หรือ วธิ ีการ มากกวา นกัเรยีน เรียน ดวย ความ สนุกสนาน ครู สอด แทรก คุณธรรม จริยธรรม โดย อาศัย ความ บริสุทธิ์ ของ ธรรมชาติ ของ ลำน้ำ ยม เปน สื่อ สายใย เชื่อม โยง ความ รัก ความ ผูกพัน และ ความ ปรารถนา ดี ให กับ นักเรียน เสมอ นักเรียน ให ความ สนใจ ใน การ รวม กิจกรรม ดวย ความ สุข และ ความ เต็มใจ นักเรียน ที่ มี ปญหา ทาง ครอบครัว ปญหา ทาง สติ ปญญา แตละ คน มี ความ กระตือรือรน ที่ จะ เรียน โดย อาศัย ธรรมชาติ ใกล ตัว ซึมซับ เอา ส่ิง ท่ี ดี งาม โลก ท่ี สดใสของ นักเรียน ใน วัย น้ี ที่ ตองการ ความ รัก ความ เห็นใจ ความ เขาใจ

สิ่ง ตอบแทน ท่ี หยิบ ยื่น ให จาก ครูผู ซึ่ง เขาใจ เขา มาก ที่สุด ใน ยาม น้ี ครอบครัว ตาง คน ตาง มี ภาระ ลืม นึกถึง เด็ก ที่ เกิด มา ท่ี ตอง รับ ผิด ชอบ กิจกรรม ท่ี ครู มอบ หมาย บรรลุ ผล ตาม จุด ประสงค ท่ี วาง ไว ตาม ความ คาด หวัง ของ ครูท่ี จะ ให นักเรียน เปล่ียนแปลง พฤติกรรม ไป ใน ทาง ที่ ดี ใน ดาน พุทธิ พิสัย ทักษะ พิสัย และ จิต พิสัย เพียง นอย นิด ก็ ยัง ดี เปน ความ ภาค ภูมิใจ ของ ครู ท่ี ลูก ศิษยมี เจตคติ ท่ี ดี ตอ การ เรียน ตอ เพ่ือน ตอ ครอบครัว และ ตอ ตนเอง

ครู คิด เสมอ วา…ลำน้ำ ยม…สายนำ้…ชวีติ…มี สวน ชวย พัฒนา กลอม เกลา จิตใจ ของ ลูก ศิษย ตัว นอยๆ ที่ แสน บริสุทธ์ิ ของ ครู ได

ลำน้ำ ยม...ไหล เอ่ือย เหมือน เม่ือ คร้ัง กอน ปลา เล็ก ปลา นอย วาย น้ำ เลน เปน ฝูง อยาง สบาย สอง แสง ประกาย สี เงิน ระยิบระยับ เหมือน เดิม แต…ชี วิ ตนอยๆ ของ เด็ก นักเรียน จะ ดำเนินชีวิต ไป ใน อนาคต แบบ ไหน หนอ...ชีวิต ของ ครูที่ มี อุดมการณ คน หน่ึง ใน ความ เปน ครู จะ ไหล เอื่อยๆ เหมือน สายน้ำ และ สิ้น สุด ลง เม่ือ ใด ไม สามารถ จะ ทราบ ได แต ครู ก็ ยัง มี ความ ฝน และ ความ ตองการ ที่ จะ ใชลำน้ำ ยม...สายน้ำ...ชีวิต… กลอม เกลา ชี วิ ตนอยๆ นักเรียน ของ ครู ใน อนาคต ให เปน คน ดีของ ครอบครัว เปน คน ดี ของ สังคม และ เปน คน ดี ของ ประเทศ ชาติ สืบไป ใน วัน ขาง หนา สม กับ ความ ปรารถนา ของ ครู ท่ี คิด ไว ตราบ ท่ี ครู ยัง มี ลม หายใจ ขอ ฝาก ความ หวัง ไว กับ…ลำน้ำ ยม…สายน้ำ…ชีวิต…

บทคว

ามดีเ

ดน

๑๐

เรื่องยุพิน ทองหลอ

โรงเรียนอนุบาลศรีเทพ (สวางวัฒนา)

อ.ศรีเทพ จ.เพชรบูรณ

คุณธรรมชั้นนำ… ที่อนุบาลศรีเทพ

นักเรียน เดิน เขา แถว จาก หนา อาคาร เรียน มุง สู หอ ประ ชุม มฆ วัต สกุล ทุก เชาอยาง มี วินัย เริ่ม จาก นักเรียน ตัว เล็กๆ จนถึง ชั้น สูงสุด ของ โรงเรียน ดวย ความ ตระหนัก รู วาเปน หนาที่ ของ ตนเอง นะ ที่ จะ อยู ใน ระเบียบ วนิยั ของ โรงเรยีน ได อยางไร

“…นะ โม ตัส สะ ภะ คะ วะ โต อะ ระ หะ โต สัมมาสัม พุทธั ส สะ...อะ ระ หัง สัมมา สัม พุทโธ ภะ คะ วา…มะ ยัง ภัน เต วิ สุง วิ สุง รัก ขะณะ ถา ยะ ติ สะ ระเณนะ สะ หะ ปญจ ะสี ลา นิ ยา จา มะ… ปาณา ติปา ตา เวร ะ มะณี สิกขา ปะ ทัง สะ มาทิ ยา มิ…”

นักเรียน ตั้ง อกตั้ง ใจ สวด มนต ไหว พระ ตอ ดวย การ ทำ สมาธิ ดวย เสียง เพลง จาก การ นั่ง สมาธิ ของ นักเรียน ทุก วันๆ สง ผล ให นักเรียน เปน เด็ก ที่ นิ่ง ไม ลุก ลี้ ลุกลน รวม กิจกรรม ตางๆ ได เปน เวลา นาน นักเรียน ที่ โรงเรียน สมาทาน ศีล หา ได ทุก คน

โรงเรียน อนุบาล ศรีเทพ (สวาง วัฒนา) เปน โรงเรียน ขนาด ใหญ มี นักเรียน ๕๕๒ คน ครู ๒๘ คน อยู ใน ความ ดูแล ของ ทาน ผู อำนวย การ ไพฑูรย ออง ลออ ตั้ง อยู ใน ศูนยกลาง ของ ชุมชน ท่ี มี บริเวณ ติด กับ วัด สวาง สามัคคี จาก รอง รอย ของ การ

ภาคเหนืือตอนลาง เพชรบูรณ เขต ๓

๑๑

จัด กิจกรรม ตาม แนวทาง ของ โรงเรียน วิถี พุทธ จน กระทั่ง ได รับ การ คัด เลือก เปน หน่ึง ใน โรงเรียน คุณธรรม ช้ัน นำ ดี เดน เม่ือ ปพุทธศักราช ๒๕๕๐ โดย มี อัต ลักษณ์ โรงเรียน... “โรงเรียน คุณธรรม ชัน้ นำ ที ่ม ีเดก็ ด ีม ีคณุธรรม” คณุธรรม ใน ตวั นกัเรยีน ที ่ทำให โรงเรียน ภาค ภมูใิจ ม ีมากมาย หลาย ประการ จาก การ ปลูก ฝง อบรม ส่ัง สอน คุณธรรม ความ ดี งาม ที ่เกดิ กบั นกัเรยีน ตวั นอยๆ ท่ี จะ เตบิโต อยู ใน สงัคม ประเทศ ชาติ ตอ ไป ใน วัน ขาง หนา

เยาวชน ยุค ใหม ใฝ ความ ดี (กิจกรรม คน พบ คน ดี ที่ อ.ศ.ท.)

การ ทำความ ดี เปน เรื่อง ที่ ทำ ไม ยาก ถา เรา ตั้ง ใจท่ี จะ ทำ ดี แต ก็ เปน เรื่อง ไม งาย นักสำหรับ คน ท่ี นิสัย ไม ดี หรือ คน เกียจคราน คน เหลา น้ี อาจ จะ ทำ ดี แค ครั้ง สอง คร้ัง ก็ พอ เมื่อ รูสึก ไม ชอบ เขา ก ็ไม ใสใจ ที ่จะ ทำความ ด ีตอ ไป ก ็เลย กลาย เปน วา การ ทำความ ด ีเปน เรือ่ง ยาก เรือ่ง ที ่จะ กลาว ตอ ไป นี ้ เปน เรื่อง การ เร่ิม ตน ทำความ ดี เล็กๆ นอยๆ ของ เพ่ือน ผม

เพื่อน ของ ผม คน น้ี ช่ือ เด็ก ชาย พงศธร พลอย บุตร อายุ ๑๒ ป อยู กับ พอ แม และ นอง ชาย เพื่อน ผม คน น้ี แต กอน เขา ไม คอย ทำการ บาน นสิยั กาวราว ไม ชวย พอ แม ทำงาน บาน วนัๆ เอาแต เลน เกม

และ แลว วัน หนึ่ง เพื่อน ผม ก็ เปลี่ยน ไป ตั้งแต เขา เขา โครงการ V-Star ฟนฟู ศีล ธรรม โลก ที่มา ชวย จัด ระบบ การ ทำความ ดี ให เขา ทำให เขา รูจัก ความ ดี รูจัก เปลี่ยนแปลง นิสัย ตัว เอง แต กอน เขา จะ ไม คอย ทำการ บาน เสรจ็ จน บาง ครัง้ ก็ ถูก ครู ทำโทษ ตอน น้ี เทา ท่ี ผม สังเกต เห็น รูสึก วา เพื่อน ของ ผม คน นี้ ไม เหมือน เดิม เขา มี นิสัย ที่ ดี ขึ้น ไม กาวราว ใน ทกุ วนัพระ เขา จะ ไป ทำบุญ ตกับาตร กบั พอ แม ม ีนำ้ใจ กบั คน รอบ ขาง ชวย สอน การบาน เพ่ือน เวลา ท่ี เพ่ือน ไม เขาใจ เม่ือ เห็น คุณครู ถือ ของ หนัก

ก็ จะ เขาไป ชวย เหลือ และ เปน ลูก ที่ ดี ของ พอ แม ไม เลน เกม เหมือน แต กอน

เน่ืองจาก เขา เปล่ียนแปลง ตนเอง ให เปน คน ดี ได จน เปน นักเรียน ตัวอยาง เขา ได สง เรียง ความ เรือ่ง มหศัจรรย ฉนั เปลีย่น ไป ของ โครงการ V-Star ฟนฟู ศีล ธรรม โลก จน ได รับ การ เขา รอบ ๓๐ คน สุดทาย พรอม ได รับ รางวัล เปน เด็ก ดี เดน ของ โรงเรียน

ถา เรา ทำความ ดี เปน ประจำ ทุก วัน การ ทำความ ดี สำหรับ เรา ก็ จะ เปน เรื่อง งาย เพราะ การ ทำความ ดี มี แต ผล ดี ไมมี ผล เสีย ผม จงึ อยาก เชญิ ชวน เพือ่น ทกุ คน มา ลอง ทำความ ด ี เพราะ การทำความ ดี ทำให เรา จิตใจ แจมใส และ ทำให คน รอบๆ ขาง รัก ใคร เอ็นดู เรา มาก ยิ่ง ขึ้น เปน บทความ เขียน โดย ด.ช.ธีร นัย นิล สนธิ นกัเรยีน ชัน้ ประถม ศกึษา ป ที ่๖ ของ โรงเรยีน อนบุาล ศรีเทพ (สวาง วัฒนา)

ผาปา รวมใจ ที่ อ.ศ.ท.ผาปา กอง นอยๆ จำนวน ๑๙ กอง จาก

ทุก หองเรียน และ ผาปา ของ คณะ ครู เกิด จาก ความ สามัคคี รวม จิต รวมใจ จาก นักเรียน ชวย กัน เสีย สละ ทรัพย คนละ เล็กคนละ นอย บาง ก็ รับ อาสา รับ ไม ติ้ว สำหรับ เสียบ เงิน ทำบุญ ไป คนละ หนึ่ง อัน บาง คน ก็ ขอ เพ่ิม หลายๆ อัน นักเรียน บาง คน ไป แจก ต้ิว ท่ี ตลาด นัด อยาง สนุกสนาน นักเรียน พา กัน ไป ตัด ตน กลวย หลัง โรงเรียน เพ่ือ นำ มา เสียบ ไม ติ้ว ผาปา เพื่อ ให ดู สวยงาม เพื่อ รวม กัน จัด กิจกรรม ผาปา กอง นอย ของ นกัเรยีน ใน วนั มาฆบชูา ป ๒๕๕๓ ปลูก ฝง ให นักเรียน เกิด ความ ตระหนัก ใน ความ เสีย สละ รูจัก การ ให ทาน การ บม เพาะ จิตใจ ให มี ความ เมตตา รูจัก พิธีกรรม ทาง ศาสนา ท้ัง ครู และ นักเรียน อ่ิม บุญ และ ต่ืน เตน กับ การ ท่ี ได เปน เจาของ กอง ผาปา ท้ัง ท่ี เปน เด็ก เล็ก อยู ระดับ ช้ัน อนุบาล ถึง ประถม ศึกษา ป ท่ี ๖ แลว นำ เงิน ท่ี ได รวม กัน บริจาค เปน ทุน การ ศึกษา ให กับ นักเรียน ที่ มี ความ กตัญู

บทคว

ามดีเ

ดน

๑๒

และ ขาดแคลน ตอ ไปกิจกรรม วัน แม แหง ชาติ ที่ อ.ศ.ท.ใสใจ ใน ความ รูสึก ของ ลูกๆ ใน วัน แม แหง ชาติ

ที่ โรงเรียน “แม จา ทำ อยางไร แม จะ เขาใจ หนู บาง ถ้า หนู จะ...พูด ตรง เกิน ไป ถ้า หนู พูด เดี๋ยว ก่อน แม จะ รอ สัก พัก ได ไหม ถา หนู ทำการ บาน ดึก แม จะ บน หนู หรือ เปลา แม จา หนู ตอง ตั้งใจ เรียน ขยัน ทำการ บาน เพราะ ชวง น้ี ดู หนู จะ เรียน ไม คอย เกง ดวย ความ ขี้ เกียจ ของ หนู”

“แม ครบั…ถา ผม จะ พา เพือ่น มา ทำงาน กลุม ที่ บาน แม จะ บน ผม ไหม ครับ ผม อยาก ให แม เขาใจ ผม สัก นิด…ผม รัก แม มาก ท่ีสุด เลย แต แม ไมมี เวลา ให ผม เหมือน เมื่อ กอน แต ก็ ไม เปนไร ผม รู วา แม ทำงาน หนัก ก็ เพื่อ ผม ตลอด เวลา ที่ แม ดูแล ผม ผม รูสึก วา ไมมี ใคร รัก ผม เทา แม อีก แลว ครับ”

“แม จา…ถา หนู จะ…ขัดใจ แม เปนบาง ครั้ง หรือ ทำให แม โกรธ หนู อยาก ให แม ใจเย็นๆ กับ หนู บาง เรา จะ ได ใช เหตุผล ใน การ คุย และ ทำความ เขาใจ กัน มาก ขึ้น บาง คร้ัง หนู อาจใจรอน กับ แม บาง หนู ก็ จะ ใจเยน็ กับ แม ถา หนู ทำ อะไร ผิด หนู ก็ ขอโทษ ดวย และ คำ ที่ อยาก บอก กับ แม วา หนู รัก แม คะ”

“คำมัน่ สญัญา จาก ลกู คน นี ้…จะ ทำ อยางไร ให แม ภาค ภูมิใจ ใน ตัว เรา คะ…แม คะ หนู จะปฏิบัติ ตน ให เปน คน ดี ตาม แบบ อยาง ของ แม หนู จะ ตั้งใจ เรยีน หนังสือ หน ูจะ ฝก พดู ให ม ีหาง เสยีง นะ คะ หน ูจะ เชือ่ ฟง คำ สัง่ สอน ของ แม จะ อาน หนงัสอื ในเวลา วาง จะ เรียน หนังสือ ให เกง ทำตัว ให เปน แบบ อยางแก นอง แต สิ่ง ที่มา จาก ใจ ของ ลูก คน นี้ คือ หนู รัก แม มาก ท่ีสุด ใน โลก เลย ละ แม คือ นางฟา ใน ดวงใจ ของ ลูก และ จะ รกั ตลอด ไป” นกัเรยีน ชัน้ ประถม ศกึษา ป ที ่๖ รวม กัน ถายทอด ความ รู สึก ออก มา เปน ลาย ลักษณ อักษร ใน วัน แม แหง ชาติ เมื่อ ป การ ศึกษา ๒๕๕๓

กิจกรรม การ เรียน การ สอน วิถี ธรรม…วิถี พุทธ ท่ี อ.ศ.ท.

โรงเรียน เร่ิม เขา โครงการ วิถี พุทธ มี การ พัฒนาจน กาว เขา มา สู โรงเรียน คุณธรรม ช้ัน นำ พัฒนา เครือ ขาย ภายใน ศูนย พัฒนา วิชาการ สะ กรวด ประดู งาม สมัคร เขา รวม โครงการ V-Star ฟนฟ ูศลี ธรรม โลก คร้ัง ที ่๖ โดย นกัเรยีน รวม ปฏบิตั ิกิจวัตร ประจำ วัน ๑๐ ประการ อาทิ สวด มนต กอน นอน น่ัง สมาธิ ๑๕ นาที ต่ืน เชา เก็บ ที่นอน แตง กาย สภุาพ สมาทาน ศลี ๕ ออม ทรัพย ออม บญุ ชวย งาน บาน และ โรงเรยีน อาน หนงัสอื ที ่ม ีประโยชน บันทึก ความ ดี ของ คน รอบ ขาง และ กราบ เทา พอ แม

นักเรียน เลา ให ฟงวา กิจวัตร ที่ ทำ ยาก ที่สุด คือ กราบ เทา พอ แม แต เม่ือ ทำได แลว ก็ รูสึก เปนสุข ใน ส่ิง ที่ ทำ ลง ไป ทำให เกิด ความ รัก ความ ผูกพัน ระหวาง ครอบครัว มาก ย่ิง ขึ้น นักเรียน ก็ เปยม สขุ ดวย หวัใจ ที ่พอง โต ผู ปกครอง ก ็แปลก ใจ วา ลูก ของ ฉัน เปน อะไร ไป หรือ เปลา…จน กระท่ัง โรงเรียน ได รับ รางวัล V-Star Quality A ward ใน ระดับ ภาค เหนือ และ นักเรียน เขียน เรียง ความ เรื่อง มหัศจรรย ฉัน เปล่ียนไป ได รับ รางวัล ๒ รางวัล รับ รางวัล “บอก โทษ เกิน รอย ชิง ทุน เงิน ลาน”

๑๓

จาก ชมรม พุทธ ศาสตร สากล ใน อุ ปถั มภ สมเด็จ พระ มหา รัช มัง คลา จาร ย

สาระ แรก ของ การ เรียน การ สอน สงัคมศกึษา ศาสนา และ วัฒนธรรม นักเรียน ตอง เรียน เกี่ยว กับ เรื่อง ของ ศาสนา “นักเรียน คะ ทำไม นักเรียน ถึง ตอง นับถือ ศาสนา พุทธ …พอ แม เคย ถาม เรา บาง ไหม วา เรา ตองการ นับถือ ศาสนา อะไร” …นักเรียน งง...กับ คำถาม ทำไม หนอครู จึง ต้ัง คำถาม น้ี กับ พวก เรา สัก พักก็มี เสียง เปลง วาจา ออก มา คอยๆ

“เพราะ เรา เปน คน ไทย ครบั…เพราะ คน ไทย สวน ใหญ นับถือ ศาสนา พุทธ ครับ” “เพราะ เรา เห็น พอ แม ปูยา ตา ยาย เรา ไป ทำบุญ ตักบาตร เปน ประจำ ครับ” “มา โรงเรียน คุณครู ก็ สอน ให ไหว พระ สวด มนต นัง่ สมาธ ิทกุ วนั ครบั” “กลวั ผ ีครบั คุณคร ูสวด มนต แลว หาย กลัว ครับ” เปน คำ ตอบ ที่ นกัเรยีน ชวย กนั กลัน่ กรอง ออก มา จาก ใจ ใน สิง่ ที ่ได พบเห็น ใน ชีวิต ประจำ วัน

“แลว เปน คน ด ีเปน ได อยางไร คะ นกัเรยีน… แลว เรา สวด มนต เพื่อ อะไร” แลว ตัว ขาพเจา เอง สวด มนต เพราะ เหตุ ใด เสียง ดัง ของ ครู ผู สอน ท่ี ตั้ง

คำถาม เพื่อ ฝก กระบวนการ คิด ให กับ ผู เรียน เพื่อ แสวงหา คำ ตอบ …นักเรียน รูสึก อยางไร เมื่อ ได นั่ง สมาธิ “ความ รูสึก ของ หนู…คือ ตอน แรก หนู ไม ชอบ เลย เพราะ ตอน น้ัน หนู ยัง เด็ก และ ไมรู วิธี การ นั่ง สมาธิ ที่ ถูก ตอง แต ตอน นี้ หนู รู วิธี การ นั่ง สมาธิ ที่ ถูก ตอง หนู จึง ชอบ การ น่ัง สมาธิ มากๆ เลย คะ นอกจาก นี้ การ นั่ง สมาธิ ทำให หนู เปน คน ใจเย็น ไม วอกแวก คะ” “ตอน ท่ี ครู ให น่ัง สมาธิ ครั้ง แรก ผม รูสึก ไม อยาก น่ัง และ พูด ใน ใจ วา ครู จะ ให นั่ง อะไร ทุก วัน นะ แต ผม ก็ได นั่ง แรกๆ ผม รูสึก อยาก จะ ลืมตา ๒-๓ นาที ผม เริ่ม นั่ง สมาธิ ได ๔ นาที ก็ รูสึก สบาย ปลอด โปรง และ มี ความ สุข สงบ จาก การ ปฏบิตั ิพอ คร ูให ลมืตา ผม ไม อยาก ลมื และ เสยีดาย มาก ครับ” “พอ นั่ง ได สัก พัก ก็ รูสึก งวง นอน เหนื่อย เมื่อย ลา รูสึก ตกใจ อยู บอยๆ แต พอ ถาม คุณครู ก็ บอก วา หนู ยัง น่ัง สมาธิ ไม ได แต เรา ก็ ตอง พยายาม นะ คะ” เปน เสียง จาก นักเรียน ท่ี โรงเรียน ของ เรา ใน การ ฝก นั่ง สมาธิ ทุก คน ทุก วัน

กิจกรรม ทุก กิจกรรม ใน โรงเรียน วิถี พุทธ ลวน แลว แต ให นักเรียน ทำคุณ งาม ความ ดี ให เกิด ใน ตัว ตน ของ ตน ฝกฝน ปลูก ฝง ให เกิด ความ ตระหนัก มี ความ สำรวมทั้ง กาย วาจา ใจ เพื่อ เปน พลเมือง ท่ี ดี มี คุณธรรม ตอ ไป ใน อนาคต

บทคว

ามดีเ

ดน

๑๔

ปลูกฝงความดี

เรื่องชลธิดา เงินงาม

โรงเรียนบานกุดจาน อ.คำตากลา จ.สกลนคร

การ ปลูก พืช ถา ตน กลา ดี ก็ จะ เจริญ เติบโต เปนตน พืช ที่ สมบูรณ แข็ง แรง สราง ประโยชน ให กับ มวล มนุษย ถา ตน กลา ไม ดี ก็ จะ เจริญ เติบโต เปนตน พืช ที่ ไม สมบูรณ แคระ แก ร็น ใน ที่สุด ก็ เหี่ยว เฉา ราก เนา หา ประโยชน มิได

ทุก วัน น้ี ถา พูด ถึง เร่ือง ของ คุณธรรม จริยธรรม จะ เห็น ได วา นับ วัน คุณธรรม จริยธรรม ของ คนใน

สังคม ไทย ลด นอย ลง ไป ทุก วันๆ คนใน สังคม ขาด คุณธรรม จริยธรรม เห็น แก ประโยชน สวน ตัว มากกวา สวน รวม ผูใหญ ก็ ไม เปน แบบ อยาง ที่ ดี ให กับ เด็ก สิ่ง แวดลอม ยั่ว ยุ ไป ใน ทาง เสื่อมทราม ตาง ก็ หา ประโยชน สวนตนเปน หลัก ทำ อยางไร สังคม ไทย เรา ประเทศ ชาติ ของ เรา จึง จะ มี คน ดี มากๆ เพื่อ ให ประเทศ ชาติ ของ เรา เจริญ

ภาคอีสานตอนบน สกลนคร เขต ๓

๑๕

เดิน มา หยุด อยู ที่ หนา หอง พัก ครู สัก ครู หนึ่ง เด็ก อีก คน หนึ่ง ก็ เดิน เขา มา หยุด อยู ที่ หนา โตะ ทำงาน ของ ดิฉัน สวน เด็ก ชาย อีก คน ยืน เกาะ ขาง ประตู คอย อยู “ครูครับ ผม เก็บ เงินได สิบ บาท ครับ” คำ แรกที่ หลุด ออก มา จาก ปาก ของ เด็ก ชายคน นั้น พรอม กับ ยื่น เงิน เหรียญ สิบ บาท ให ดิฉัน ดิฉัน เงย หนา ขึ้น มอง หนา เด็ก คน นั้น พรอม กับ ยื่น มือ ไป รับ เงิน แลว หัน ไป มอง เด็กอีก คน ที่ ยืน เกาะ อยู ที่ ประตู “หนู ชื่อ อะไร คะ” ดิฉัน ถาม เด็ก ที่ ยืน อยู ตรง หนา “ชื่อ ธน วัฒน สะ แสง สาร ครับ” “หนู เห็น เงิน นี้ อยู ที่ไหน คะ” “เห็น อยู ที่ สนาม ตะกรอ ครับ ผม ถาม เพื่อน แลว ไมมี ใคร เปน เจาของ ผม ก็ เลย เอา มา แจง ครู ครับ” “เดี๋ยว ตอน เขา แถว ครู จะ ประกาศ หา เจาของ เงิน ที่ หนา เสา ธง นะ คะ เออ… ครู ลืม ถาม หนู เรียน อยู ชั้น ไหน คะ” “เรียน อยู ชั้น ป.๓ ครับ” เด็ก คน นัน้ ตอบ จาก นัน้ ดฉินั ก ็หยบิ สมดุ บนัทกึ การ แจง ของ หาย มา เขียน ราย ละเอียด ที่ ได รับ แจง ลง ไป

หลัง จาก ที่ประธาน นักเรียน กด กริ่ง ให สัญญาณ เขา แถว เคารพ ธงชาติ ใน เวลา ๐๘.๓๐ น. นักเรียนทำ กิจกรรม หนา เสา ธง เสร็จ แลว ประธาน นักเรียน เชิญ ครู เวร อบรม นักเรียน ที่ หนา เสา ธง ดิฉัน ก็ เลย ถือ โอกาส นำ เงิน ที่ เด็ก ชาย ธน วัฒน เก็บ ได มา ประกาศ หา เจาของ พรอม กับ เรียก เด็ก ชาย ธน วัฒน ผู ที่ เก็บ ได ออก มา ยืน ขางๆ ดิฉัน กลาว คำ ชมเชย ให กับ เด็ก ชาย ธน วัฒน ซึ่ง ทำความ ดี

รุงเรือง คนใน สังคมประพฤติ ปฏิบัติ แต สิ่ง ที่ ดี งาม เปน สังคมที่ สงบ สุข และ รมเย็น

ดิฉัน เปน คน หนึ่ง ที่ เกิด มา ใน สังคม ไทย และ ได ประกอบ อาชีพ เปน ขาราชการ ครู ของ โรงเรียน ขยาย โอกาส ทางการ ศึกษา แหง หนึ่ง ซ่ึง มี นักเรียน ประมาณ สองรอย หก สิบ คน ใน การ สอน นักเรียน ดิฉัน ถือวา เรื่อง ของ คุณธรรม จริยธรรม เปน เรื่อง ที่ ไม ควร มอง ขาม ดิฉันจะ พยายาม สอด แทรก เรื่อง ของคุณธรรม จริยธรรม ไว ใน บท เรียน ดวย เกือบ ทุก ครั้ง

เชา วัน นั้น เปน วัน ศุกร ดิฉัน เปน ครู เวร ประจำ วนั พอด ีจงึ มา โรงเรยีน แต เชาเปน พเิศษ ดฉินั เหน็ นกัเรยีน หลาย คน ทัง้ นกัเรยีน ระดบั ประถม และ นักเรียน ระดับ มัธยม มา ถึง โรงเรียน กอน ดิฉัน แลว บาง ก ็นัง่ คยุ กนั อยู ใต รม ไม บาง ก ็นัง่ อยู ใน หองเรยีน บาง ก็ กำลัง ทำความ สะอาด หองเรียน ตาม ที่ ครู มอบ หมาย ให เปน เวร ประจำ วัน นักเรียน บาง กลุม ก็ กำลัง เดิน เขา มา ทาง หนา ประตู โรงเรียน คุย กัน มา ตาม ทาง เดิน สวน ตัว ดิฉัน เอง ก็ งวน อยู กับ การ ตรวจ งาน ของ นักเรียนที่ คั่ ง คาง ตั้ งแต เมื่อ วาน นี้อยู ที่ หอง พัก ครู คุณครู ทาน อื่นๆ ก็ คอย ๆ ทยอย มา ถึง โรงเรียน และ เขา มา ลง เวลา ทำงาน ใน สมุด ลง เวลา ปฏิบัติ ราชการ ที่ หอง พัก ครู เมื่อ ใกล เวลา เขา แถว หนา เสา ธง ใน ชวง เชา

ขณะ ที่ ดิฉัน ใกล จะ ตรวจ งาน ของ นักเรียน เสร็จ นั้น ก็ มี เด็ก นักเรียน ชาย ตัว เล็กๆ สองคน

บทคว

ามดีเ

ดน

๑๖

การ ปลูก ฝง คุณธรรม ความ ดี นั้น เฉก เชน การ ปลูก พืช ถา ตน กลา ดี ก็ จะ เจริญ เติบโต เปนตน พืช ที่ สมบูรณ แข็ง แรง สรางประโยชน ให กับ มวล มนุษย

โดย นำ เงิน ที่ เก็บ ได มา แจง สมควร ที่ เพื่อนๆ พี่ๆ และ ทุก คน ที่ อยู ที่ หนา เสา ธง ควร ประพฤติ เปน แบบ อยาง และ อยาก ให เด็ก ทุก คนใน โรงเรียน ประพฤติ ตน เหมือน เด็ก ชาย ธน วัฒน ใน วัน นี้ และ ถึง แม ครู จะ ไมใช ครู ประจำ ชั้น ก็ รูสึก ภาค ภูมิใจ ที่ นักเรียนใน โรงเรียน เปน คน ดี มี ความ ซื่อสัตย

แม ธน วัฒน จะ เปน เพียง เด็ก ตัว เล็กๆ อายุ แค ๙ ขวบ เรียน อยู ชั้น ป.๓ แต สิ่ง ที่ ธน วัฒน ได ทำ ใน วัน นี้ นักเรียน ทุก คนใน โรงเรียน ได เห็น ประจักษ แลว วา เปน ความ ดี ที่ นา ยกยอง ชมเชย และ ทุก คน ยอมรับ แมวา สิ่ง ที่ เก็บ ได จะ เปน เพียง เศษ เงิน เล็ก นอย ไมมี คา สำหรับ ใคร หลายๆ คน แต ก็ ทำให ธน วัฒน ยิ้ม จน แกม ปริ เพื่อนๆ ตาง มอง มา ที่ เขา “เงิน นักเรียน คน ใด หาย ตาม จำนวน ที่ ครู บอก ให ออก มา รับ ที่ หนา เสา ธง นะ คะ” ดิฉัน พูด ย้ำ อีก เปน ครั้ง ที่ สอง นักเรียน ทุก คน ตาง ก็ สำรวจ ดู เงิน ใน กระเปา เสื้อ และ กระเปา กางเกง ของ ตัว เอง สัก ครู หนึ่ง ก็ มี เด็ก หญิง คน หนึ่ง ชู มือ ขึ้น บอก วา เปน เงิน ของ เธอ ที่ หาย ไป ดิฉัน จึง บอก ให เธอ เดิน ออก มา ขา งหนา “หนู ชื่อ อะไร คะ อยู ชั้น ไหน คะ” ดิฉัน ถาม “ชื่อ เด็ก หญิงพร วิภา วรรณ ประ เภา อยู ชั้น ป.๑ คะ” เมื่อ สอบถาม และ เชื่อ ได วา เปน เงิน ของ เธอ ที่ หาย ไป จริง ดิฉัน จึง ให เด็ก ชาย ธน วัฒน เปน ผู มอบ เงิน คืนให กับ เด็ก หญิงพร วิภา และ ได รับคำ ขอบคุณ จาก เด็ก หญิง พร วิภาผู เปน เจาของ เงิน เด็ก ชาย ธน วัฒนมี สีหนา ยิ้ม แยม อยู ตลอด เวลา

ขณะ ที่ มอบ เงิน คืนให เจาของ เพื่อนๆ พี่ๆ ทุก คน ที่ อยู หนา เสา ธง ตาง ปรบ มือ ให กับ เด็ก ชาย ธน วัฒน สะ แสง สาร เด็ก ดี ที่ ควร ได รับ การ ชื่นชม

การ ปลูก ฝง คุณธรรม ความ ดี นั้น เฉก เชน การ ปลูก พืช ถา ตน กลา ดี ก็ จะ เจริญ เติบโต เปน ตน พชื ที ่สมบรูณ แขง็ แรง สราง ประโยชน ให กบั มวล มนษุย ถา ตน กลา ไม ด ีก ็จะ เจรญิ เตบิโต เปนตน พชื ที ่ไม สมบรูณ แคระ แก รน็ ใน ทีส่ดุ ก ็เหีย่ว เฉา ราก เนา หา ประโยชน มิได จะ ตอง ปลูก ฝง ให เกิด ขึ้น ใน จิตสำนึก ของ เด็ก ตั้งแต ยังเล็กๆ เพราะ เด็ก เปรียบ เหมือน ผา ขาว สะอาด ถา ผา ผืน นั้น ถูก แตง แตม ดวย สีสัน ที่ ดี และ มี คุณภาพ ผา ผืน นั้นก็ จะ มอง ดู สวยงาม และ มี คุณคา แต ถา สีสัน ที่ แตง แตม ลง ไป ใน ผืน ผา ไมมี คุณภาพ สี กระ ดำ กระ ดาง ผา ผืน นั้น นอกจาก จะ ดู ไม สวยงาม แลว ยัง ไมมี คุณคา ราคา อัน ใด เลย

การ ที่ เด็ ก จะ เติบ โต เปน ผู ใหญ ที่ ดี ใน สังคม ได เรา ผูใหญ ที่ เติบโต มา กอน เด็ก อาบ น้ำ รอน มา กอน ยอม มี สวน ชวย สราง จิตสำนึก ให เขา เรียน รูใน เรื่อง ของ คุณธรรม จริยธรรม และ ชวย ปลูก ฝง ให เกิด ความ ดี งาม ขึ้น ใน จิตใจ ของ เขา ตลอด ไป ได และ เมื่อ เขา เติบโต เปน ผูใหญ เขา ก็ จะ เปน คน ดี ของ ครอบครัว เปน คน ดี ของ สังคม เปน กำลัง ของ ประเทศ ชาติ และ สามารถ ดำรง ชีวิต อยู ใน สังคม ได อยาง มี ความ สุข

๑๗

บทคว

ามดีเ

ดน

“สวสัด ีคะ ขอโทษ นะ คะ มา วดั นี ้บอย ไหม คะ” เสยีง ใสๆ ของ เดก็ หญงิ ใน วยั ประมาณ ประถม ปลาย ถึง มัธยม ตน ดึง ความ สนใจ ของ ขาพเจา ที่ กำลัง กม หนา กม ตา ทาน อาหาร วาง ตอง วาง อาหาร ที่ กำลัง เขา ปาก เพื่อ บรรเทา ความ หิว กระหาย ท่ี ลุย งาน มา ท้ัง วัน เงย หนา ขึ้น เห็น เด็ก กำลัง พนม มือ ไหว คาง อยู

“ทำไม หรือ ลูก” ขาพเจา เผลอ ตัว ใช คำ วา ลูก กับ เจาของ เสียง ซึ่ง ปกติ เคยชิน คำ นี้ ใช กับ เด็ก นักเรียน ท่ี อยู ใน ความ ปกครอง เปน ประจำ และ ตอง วาง กลอง นม กบั ขนม ที ่ได รบั แจก แต จรงิๆ ผู ที่ ได รับ แจก คือ เด็กๆ ที่มา รวม งาน รวม พลัง เด็ก ดี V-Star ขาพเจา พ่ึง ได รับ ความ อนุเคราะห จาก ลูก นักเรียน หญิง คน หนึ่ง กอน หนา นี้ สัก ครู ใหญๆ คง สงสาร ท่ี เห็น หนา ของ ขาพเจา อิดโรย

“หนู อยาก ฝาก เงิน ทำบุญ คะ” ดวย ความ แปลก ใจ และ สงสัย จึง จอง มอง เจาของ เสียง

เรื่องธวัช ประภูชะเนย โรงเรียนศึกษาสงเคราะหธวัชบุรี อ.ธวัชบุรี จ.รอยเอ็ด

ตนเปลี่ยนไดดวยตนเอง

อยาง พนิจิ พเิคราะห จาก เดมิ ที ่ตัง้ใจ วา จะ พดู ไป ดวย และ ทาน อาหาร วาง ไป ดวย ก็ ตอง วาง จรงิๆ จะ ดวย มารยาท หรอื สถานการณ เปน เหต ุที ่ไม ควร ทาน อะไร ระหวาง พูด คุย กับ คน แปลก หนา หรือ ไม อยาก ทาน ตอ หนา เด็ก เดี๋ยว เด็ก จะ อด กลืน น้ำลาย ไป ดวย ดู ลักษณะ ของ เด็ก คอน ขาง จะ มอมแมม เพราะ ผิว คอน ขาง ดำ เส้ือผา คอน ขาง เกา ทัง้นี ้ขาพเจา ไม ได มอง เด็ก คน นี ้ดวย ลกัษณะ ที ่ปรากฏ ตอ หนา ขณะ นัน้ ขาพเจา มอง ลึก ไป ใน จิตใจ ท่ี ยาก จะ ช้ี ลง ไป วา คำ พูด กับ ความ คิด ของ เขา เกิด จาก แรง บันดาล อัน ใด ให เด็ก ที่ มี ลักษณะ ที่ เห็น ใน ขณะ น้ี ใน วัย แค นี้ ไม เคย รูจัก มัก จี่ ไม คุน เคย ทักทาย และ รองขอ ให ขาพเจา หรือ คน แปลก หนา ทำ ใน สิ่ง ที่ ไม คาด คิด ว า เ ด็ก ใน วัย น้ี ลักษณะ มอมแมม อยาง นี้ คิด อยาก จะ ทำ

“คิด อยางไร หนู จึง อยาก ทำบุญ ละ ลูก” ดวย ความ สงสัย และ อยาก รู แนวคิด และ แรง บันดาล ใจ

ภาคอีสานตอนลาง รอยเอ็ด เขต ๑

๑๘

ของ เด็ก เด็ก กม หนา ตั้ง สติ สัก พัก หนึ่ง ใน ขณะ นั้น ขาพเจา ก็ พยายาม คนหา ขอมูล อื่น ของ เด็ก โดย สำรวจ ท่ัว ตัว เห็น อักษร ยอ บง บอก สังกัด โรงเรียน ปก ที่ หนาอก วา น.พ. “เออ หนู อยู ที่ไหน โรงเรียน อะไร” ขาพเจา ถาม เด็ก ได โอกาส แลว เงย หนา ตอบ วา “หนองพอก จังหวัด รอยเอ็ด คะ”

“อาว คน บาน เดียวกัน นี่ ครู อยู ธวัชบุรี หน ูรูจกั ไหม” เดก็ ไม มัน่ใจ ใน คำ พดู ของ ขาพเจา วา จริง หรือ ไม และ ท่ี เขา มา ทัก มา ถาม อาจ เปน เพราะ การ แตง กาย หนาตา ผิว พรรณ ของ ขาพเจา คลาย เจา หนาที ่ของวดั กระมงั ถงึ ได เขา มา ถาม และ อยาก ฝาก เงิน ทำบุญ ขาพเจา จึง เขา ประเด็น ตอ

“หนู อยาก ทำบุญ อะไร ละ ลูก ท่ี น่ี มี บุญ หลาย อยาง ให เลือก ท้ัง บุญอาหาร เล้ียง พระ บุญ คาน้ำ คา ไฟ บญุ ไถ ชวีติ สตัว บุญ สราง ศาสน สถาน มากมาย สุด จะ พรรณนา” ขาพเจา ถาม ไป อยาง น้ัน เอง ไม ตองการ คำ ตอบ จริงจัง อะไร

“หนู อยาก ทำบุญ ไถ ชีวิต สัตว คะ” เด็ก ตอบ โดย ไม รีรอ ขาพเจา แปลก ใจ ท่ี เด็ก เลือก ทำบุญ ไถ ชีวิต สัตว แต ไม คาด คั้น ตอ พอดี เด็ก ขอตัว กลับ ไป เอา เงิน ท่ี จะ ฝาก ทำบุญ ท่ี เก็บ ไว ใน กระเปา ท่ี วาง รวม กัน กับ ของ คน อ่ืน ใน โซน ท่ีพัก ใน ระหวาง น้ัน ขาพเจา ถือ โอกาส รีบ ทาน อาหาร วาง ตอ จน หมด กอน ที่ เด็ก จะ กลับ มา

ขาพเจา รอ นาน พอ สมควร ไม เห็น เด็ก คน นั้น กลับ มา ก็ นึก วา เด็ก คง ลม เลิก ความ ต้ังใจ แลว กระมัง หรือ ไม ก็ คง พะ วัก พะวง กับ การ เก็บ สัมภาระ เตรียม กลับ บาน หรือ ครู อาจารย เรียก รวบรวม เด็ก ให พรอม ปองกัน การ พลัด หลง เพราะ เวลาใน ขณะ น้ัน เด็กทุก คน ทุก โรงเรียน เสร็จ กิจกรรม ณ ลาน ธรรม มหา ธรรมกาย เจดยี และ เสรจ็ พธิกีรรม สำคัญ แลว กำลัง จะ ลุก ไป หา ลูกๆ นักเรียน ของ ตนเอง ใน โซน ท่ี อยู ของ ขาพเจา ก็ พอดี เด็ก คน น้ัน ก็ วิ่ง หลบ หลีก ผูคน มา ถึง พอดี

๑๙

“อาว ครู นึก วา หนู ไม มา ซะ แลว เห็น หาย ไป ตั้ง นาน แนะ” เด็ก ขอโทษ และ บอก เหตุผล การ มา ชา ก็ เปน ไป อยาง ที่ ขาพเจา คาด ไว คือ ครู ผู ควบคุม เรยีก รวม นกัเรยีน ที ่รบั ผดิ ชอบ และ นดัแนะ กนั เกีย่ว กบั การ เดนิ ทาง กลบั เดก็ ได ยืน่ ถงุ พลาสตกิ เกาๆ คอน ขาง ดำ ยับ ยูยี่ มี การ ฉีก ขาด ท่ี ปาก ถุง แหวง วิ่น ใน ถุง นั้น มี เหรียญ บาท เปน สวน มาก เปน เห รียญ เกาๆ มี เหรียญ หา บาท บาง เหรียญ สิบ บาท บาง รวม กัน แลว ประมาณ ๗๐ บาท ขาพเจา รับ ถุง น้ัน มา ดวย อาการ คลาย ถูก มนต สะกด จะ วา สลด ใจ ปลื้ม ใจ ก็ บอก ไม ถูก ทั้งนี้ ขาพเจา ก็ ไม ได ผิด หวัง กับ จำนวน เงิน ของ เด็ก ท่ี อุตสาห รอ คอย เปน กำลัง ใจ อนุโมทนา กับ ความ ใจบุญ ของ เด็ก ใน สมอง ขณะ น้ัน คิด และ จินตนาการ ไป วา เด็ก คงจะ เก็บ สะสม เงิน จำนวน นี้ เปน เงิน ออม ที่ โรงเรียน จัด กจิกรรม สง เสรมิ การ ออม เพือ่ ปลกู ฝง ความ มธัยสัถ หรอื เกบ็ ออม เพ่ือ เปน ปจจยั เดนิ ทาง มา รวม กจิกรรม และ ยัง ไมทัน ได ใช เงิน

“หนู ขอ ทำบุญ ไถ ชีวิต สัตว ให พอ หนู หน ูเห็น พอ หน ูฆา หมู ฆา ววั เวลา ชาว บาน ม ีงาน บญุ ตั้งแต หนู จำ ความ ได” ขาพเจา มอง หนา เด็ก คลาย กับ วา เด็ก รู วา ผม กำลัง จะ ถาม เขา เด็ก ได พูด ตอวา “เมื่อ ตอน กลาง วัน หนู ได ชม นิทรรศการ ที่ทาง วัด จัด ไว หนู ได เห็น ภาพ สัตว นรก ที่ มี กรรม จาก การ ฆา สัตว หนู กลัว พอ ตก นรก” ขณะ น้ัน ทุก คน ก็ วุนวาย ใน การเต รี ยม ตัว เดิน ทาง กลับ บาน เดก็ คน นัน้ กำลงั จะ ยกมอื ไหว ขอ อนุญาต ลา ขาพเจา กลบั ไป หา คณะ ใน สถานการณ เชน นัน้ คง ไม เหมาะ ที่ จะ สนทนา กัน ตอ ไป ได ก็ เลย บอก เด็ก ไป วา “หนู ครู ขอ รวม บุญ ดวย นะ” พรอม กับ ลวง กระเปา

ตำร า หลาย หมื่ น เ ล ม ก็ เ ปล า ปร ะ โ ยชน หาก เทียบ กับ ภาพ ไม กี่ ภาพ และ บรรยากาศ สถานการณ การ เรียน รู กับ คำ พูด ไม กี่ คำ สามารถ เปลี่ยน คน ให เปน สัมมา ทิฐิ บุคคล ได

และ หยิบ ธนบัตร ใบ ละ ๑๐๐ ออก มา และ ใส ลง ไป ใน ถุง พลาสติก ที่ ใส เงิน ของ เด็ก “ขอบพระคุณ คะ ขอ อนุโมทนา บุญ ดวย นะ คะ หนู ขอ ลา กอน คะ” “โชค ดี นะ หนู เดิน ทาง ปลอดภัย ให บุญ รักษา นะ” ขาพเจา ให พร กอน ลา จาก กัน “เออ เดี๋ยว กอน หนู ขอ ชื่อ พอ ของ หนู ดวย เจา หนาที่ จะ ได เขียน ใบ อนุโมทนา บัตร ออก ใน นาม ของ ผู ทำบุญ” ขาพเจา ได หยิบ ยื่น ปากกา กับ กระดาษ ให กับ เด็ก และ รบั กระดาษ พับ ลง ใน ถุง ปจจัย

ขาพเจา ประมวล เหตกุารณ ใน ชัว่โมง สดุทาย ของ วัน น้ัน กอน ท่ี ทุก คน จะ เดิน ทาง กลับ เปน ความ รูสกึ ที ่ด ีเปน กำลงั ใจ ที ่ทดแทน ความ เหนือ่ย ลา ที่ คุม คา ของ ครู ศีล ธรรม ผู ทำ หนาที่ ชี้นำ แนวทาง ที่ ถูก ที่ ควร อยาง นอย ก็ได พบ การ เปล่ียนแปลง กบั เด็ก คน หน่ึง ที ่ผูใหญ อยาง เรา หลายๆ คน ยาก ที ่จะ ยอมรับ ยาก ที่ จะ เปด ใจ สวน ใหญ นอกจาก จะ ไม ยอมรับ ยัง ปด กั้น อีก ดวย อยาง เชน โครงการ ดีๆ โครงการ ฟนฟู ศีล ธรรม โลก ภูมิใจ ที่ เด็ก คน หนึ่ง ที่ ไม เคย รูจัก กัน มา กอน ให ความ ไว วางใจ ขาพเจา ให ทำ หนาที่ แทน ตัว เขา ได มอบ ปจจัย ที่ เขา เก็บ ออม มา ใน สภาพ ตาม มี ตาม ได และ สามารถ ตัดใจ สละ ไมใช เพื่อ ตนเอง แต เพื่อ เปน ทาน ให กับ บุคคล ท่ี เขา รัก เปน สัญญาณ ประกาศ ตน ให รู วา เขา เขาใจ และ ตระหนัก ใน กรรม และ ผล ของ กรรม เปน ความ รู และ เขาใจ ของ เด็ก ที่ เกิด ขึ้น ดวย ความ บริสุทธิ์ ใจ ปราศจาก มารยา ใจ บริสุทธิ์ ที่ เปด รับ ส่ิง ดีีๆ และ กลา ตัดสิน ใจ ดวย ความ บริสุทธิ์ กับ บุคคล ท่ี เปน เนื้อ นา บุญ (พระ ภิกษุ ใน พระพุทธ ศาสนา) แม คน อื่น จะ ให คำ ตอบ เรา ได แต การ ได มา ซ่ึง คำ ตอบ ตอง เปน หนาที่ ของ ตัว เอง แม คน อื่น จะ มี สวน ใน การ เปล่ียนแปลง เรา ก็ อยู ท่ี ตัว เรา ตัดสิน ใจ ที่ จะ เปล่ียนแปลง ตนเอง ตำรา หลาย หมื่น เลม ก็ เปลา ประโยชน หาก เทียบ กับ ภาพ ไม กี่ ภาพ และ บรรยากาศ สถานการณ การ เรียน รู กับ คำ พูด ไม กี่ คำ สามารถ เปล่ียน คน ให เปน สัมมา ทิฐิ บุคคล ได เชน หนู นอย จาก หนองพอก จังหวัด รอยเอ็ด คน น้ี

บทคว

ามดีเ

ดน

๒๐

เรื่องคณิตา ปราสัย

โรงเรียนพรพิทยาคม

อ.สีคิ้ว จ.นครราชสีมา

แมจำเปน

ประตูอีสาน นครราชสีมา เขต ๔

๒๑

เหมาะ สม นี้ แลว แต กอน ที่ ความ ตั้งใจ จะขอ พบ กับ ตม กลับ ทำให ฉัน ตอง ประหลาดใจ มาก ตม มา ยืน รอ ฉัน กอน ที่ ฉัน จะกลับ บาน ครู ครับ “ครู มี ลูก ยัง ครับ” ประโยค แรก ท่ี ตม ถาม “ ผม อยาก ได ครู เปน แม ครับ” ทำเอา ฉัน ยืน งง เพราะ ปฏิกิริยา ของ การก ระ ทำ กอน หนา นี้ กับ คำ พดู วนั นี ้มนั สวน ทาง กนั เหลอื เกนิ “ทำไม ละ ลกู” ฉัน ถาม “ผม อยาก มี แม ครับ” ตมตอบ “แลว ทำไม ถึง ตอง เขียน ขอความ อยาง น้ัน ท่ี มัน ไม เหมาะ สม กับ ครู อยาง นั้น ละ ลูก” ฉัน ได รับคำ ตอบ พรอม น้ำตา ที่ ไหล พรั่ง พรู ออก มา เพียง ประโยค เดียว วา “ผม อยาก ให ครู รัก ผม ครับ ผม อยาก มี แม ครับ ผม ไมรู จะ ทำ อยางไร ครับ” ฉัน ถึง กับ อึ้ง เพราะ นกัเรยีน เพยีง ชัน้ ป.๔ จะ กลา พดู แต ใน ทาง กลบั กนั ฉัน เลย คิด วาการ แสดงออก ของ เด็ก ท่ี มี ความ รัก ความ ศรัทธา ใน ตัว เรา น้ัน เปน ส่ิง ที่ ด ีแต บน พืน้ ฐาน เด็ก ท่ี ไมรู วา ส่ิง ใด เปน ส่ิง ที่ ควร ไม ควร เปน ส่ิง ท่ี ตอง ปรับ แก ของ คน เปน ครู

นับ จาก เย็น วัน นั้น มา ตมก็ เปรียบ เสมือน ลูก ศิษย ที่ ฉัน รัก และ เฝา ดูแล ความ ปลอดภัย ความ เปน อยู ให ฉัน ตาม ประสา เด็ก ที่ ยัง ไร เดียง สา ที่ พอ จะ ทำ กับ คน ที่ เขา รัก และ ศรัทธา ได จน วัน นี้ ความ หวัง ที่ ฉัน จะ พัฒนา ความ รู ของ นักเรียน และ สราง คน ดี มี คุณธรรม ให บาน เมือง ประเทศ ชาติ ก็ ยิ่ง เพิ่ม มาก ขึ้น ดวย มี ลูก ลูก อยาง ตม ท่ี เพิ่ม ขึ้น และ ลูกๆ เริ่ม ที่ จะ รู วา หนาที่ แหง การ ประกอบ คุณ งาม ความ ดี ของ ตัว นักเรียน เอง แมวา จะ ขาด โอกาส ทาง ครอบครัว หรือ แม กระท่ังเรื่องของ ยา เสพ ติดก็ตาม ก็ สามารถ ท่ี จะ ดึง เขา มา ไดดวย คำ วา “แม ของลูกๆ” ที่ เปน เหมือน พลัง วิเศษ ที่ ครอง ใจ เด็ก บาน นอก ของ ฉันที่ ได มา อยาง ไม ได ตั้งใจ

เกิด มา ชีวิต นี้ ขอ เปน ครู ให ได นี่ คือ ปณิธาน ชีวิต ของ ฉัน เพราะ สาเหตุ ใด ไม ทราบ แต หน่ึง ใน คำ ตอบ ที ่ฉนั ครุนคดิ ตลอด เวลา นัน้ คอื ฉนั อยาก ทำ เพื่อ เด็ก เพื่อ สังคม และ เพื่อ ประเทศ ชาติ แมวา การ เดิน ทาง สาย นี้ จะ ยาก ลำบาก สัก เพียง ใด ก็ตาม สิ่ง ท่ี ฉัน คิด ต้ัง หวัง ไว ตอง เปน จริง สัก วัน หน่ึง ดวย หัวใจ ท่ี เปยม ลน และ ต้ัง มั่น ใน ความ ใฝฝน ฉัน ก็ สามารถ ที่ กาว เขา สู คำ วา ขาราชการ ครู มา ได ดวย ความ ภูมิใจทั้ง ตัว เอง และ ครอบครัวดวยความ รู และ ความ สามารถ ที่ ฉัน มี อยู และ นับ จาก วัน นี้ ไป หนทาง ท่ี ฉัน วาด ไว กับ นักเรียน ตัว เล็กๆ ที่ รอ คอย ความ หวัง จาก ครู เริ่ม ท่ี จะ เปน จริง ขึ้น แลว เสียง รถยนต ของ ผู อำนวย การ โรงเรียน ที่มา รับ ฉัน วัน แรก ท่ี สำนักงาน เขต ดัง กระห่ึม พา ฉัน ที่ ถูก ขนาน นาม วา ครู ใหม เขา สู โรงเรียน ประถม ขยาย โอกาส แหง หนึ่ง ซึ่ง จะ เปน ที่ ที่ นำ ฉัน ปฏิบัติ หนาท่ี ขาราชการ ครู อยาง เต็ม ความ ภาค ภูมิ

ฉัน ได รับ มอบ หมาย ให เปน ครู ประจำ ชั้น ป.๔ หอง นี้ มี นักเรียน ชาย ๑๑ คน และ หญิง ๕ คน ทกุ คน ลวน แลว แต เปน นกัเรยีน ใน หมูบาน ที ่ประสบ ปญหา ทาง ดาน ครอบครัว ทุก อยาง ความ จน ยา เสพ ติด โหม กระหน่ำ เขา สู ๑๖ ชีวิต นักเรียน ของ ฉัน อยาง ยาก ท่ี จะ ตานทาน ได จะ ทำ อยางไร ดี นี่ คือ คำถาม ของ ความ เปน ครู ที่ อยู ใน ใจ ฉัน เสมอ

ตม หนึ่ง ใน นักเรียน ชาย ช้ัน ป.๔ เปน คน ที่ มี ปญหา มาก ท่ีสุด ใน ดาน ครอบครัว และ มาก ท่ีสุด ใน การ รุก ล้ำ ความ เปน ตัว ครู ของ ฉัน มาก ท่ีสุด “มา เปน แฟน กบั ผม ไหมครบัคร”ู นี ่คอื ประโยค แรก บน กระดาน ดำที่ เริ่ม ทักทาย กับ ความ เปน ครู ของ ฉนั แลว และ ประโยค ตางๆ ทีเ่ริม่ มา ทาทาย ฉนั บน โตะ หนา รถตลอด จน ประตู บาน พัก ครู จนฉัน คิด วา ฉัน ตอง คุย กับ ตม ถึง พฤติกรรม ท่ี ไม

บทคว

ามดีเ

ดน

๒๒

เรื่องสรวีย นำสินวิเชษฐชัย

โรงเรียนชุมชนวัดปราสาท

อ.ปาโมก จ.อางทอง

พลิกชีวิตผม เปน มนษุย รอย คำถาม ที่ รอ คอย คำ ตอบ

มา เน่ิน นาน จน มา วัน นี้ จึง ได รู วา…ผม ช่ือ เพิ่มพูน แต เพื่อนๆ เรียก ไอ เพิ่ม

หลาย คน บอก วา ผม หนาตา ดี แต ตา เศรา คน โบราณ เขา บอก วา คน ตา เศรา ไม ดี ผม ก็ ไมรู หรอก วา ไม ดีนะ ไม ดี อยางไร ผม ฟงแลว ผาน ไป เฉยๆ ไม เคย เก็บ มา คิด

ผม เปน นักเรียนชั้น ม.๒ ครู หลายๆ คน บอก วา ผม ไม เอา ไหน ขี้ เกียจ ขาด เรียน บอย มา โรงเรียน สาย ไม รับ ผิด ชอบ การบาน ไม ทำ แตง ตวั ไม เรยีบรอย ใน ชวีติ ผม ไมม ีใคร ชอบ หนา ผม เทาไร แมแต หลวง พอ ก็ ยัง หนี ผม ไป บวช ท้ิง ให ผม อยู กับ แมตาม ลำพัง แม ผม ก็ ติด เหลา รางกาย ไม แขง็ แรง ปวย บอย ผม ไมรู วา อนาคต ของ ผม จะ เปน อยางไร จะ อยู กับ ใคร ท่ีไหน …ทุกอยางดูนา เบื่อ

ชีวิต ผม ทุก วัน นี้ ไมมี ความ สุข ที่แท จริง เลย ผม เหงา ผม กลัว ผม วาเหว ผม สับสน ทำไม ผม ตอง เกิด มา และ มี ชีวิต แบบ น้ี ผม ทอแท สิ้น หวัง หมด กำลัง ใจ ไม อยาก มา เรียน อยาก นอน เฉยๆ ไม ตอง คยุ กบั ใคร ผม พยายาม เรยีก รอง ความ สนใจ จาก คน รอบ ขาง แต เหมือน ยิ่ง ทำ ยิ่ง กลับ ติดลบ เพิ่ม มาก ข้ึน ผม เครียด สุดทาย ผม ดม กาว และ ไม ไป เรียน

“นักเรียน เคย นำ ชีวิต ตัว เอง ไป เปรียบ เทียบ กับ คน อ่ืน ไหม คะ แลว รูสึก เปน อยางไร บาง” ครู แนะแนว ถาม นักเรียน ใน หอง ผม กม หนา คำถาม นี้ บาดใจ ผม เหลือ เกิน บอย ครั้ง ที่ ผม แอบ นำ ตัว เอง ไป เปรียบ เทียบ กับ เพ่ือน ท่ี เขา เกิด มา พรอม มี พอ แม อยู กันพรอม หนา มี เงิน ใช ไม ขัดสน มี รถ มอเตอรไซค ขับ ไป เรียน มี โทรศัพท มือ ถือ ใช

ภาคกลาง อางทอง

๒๓

นัง่ คยุ ใน บาน กบั แม ผม สกั พกั ครกูบัเอ็ มก็ ออก จาก บาน มาเพราะ ไม เจอ ผม แม ผม รองไห กับ ครู แม ไหว ครู แลว ไหว ครู อีก ผม ไม ไดยิน วา เขา คุย อะไร กัน แต ผม ประทับ ใจ ใน ความ เปน ครู มาก บาน ผม สกปรก รก รุงรัง น้ำ ทวม ครู ก็ ลุย ไป ถาย รูป ผม ตัดสิน ใจ ออก มา เรียก ครู และ เรา ก็ นั่ง คุย กัน ผม รองไห ครู มอง ผม แลว น้ำตา ครู ก็ คอยๆ ไหล ออก มา เพื่อน ผม ทั้งหมด เบือน หนา หนีแอบ ปาด น้ำตา กัน เรา ทั้งหมด จึง น่ัง คุย กัน แบบ เปดอก

“มี อะไร อยาก ระบาย ให ครู รับ รู เพื่อ แบง ปน ความ ทกุข คร ูยนิดี ฟง ถา คดิ วา คร ูเปน แม เปน ญาต ิ ผูใหญ ครู ยินดี รับ ฟง ทุก เรื่อง จะ เปน ความ ลับ ถา เธอ ไม อนุญาต ครู จะ ไม เลา ใหใครฟง เด็ด ขาด ครู มี สัจจะ พอ” ผม พูด ไม ออก ผม เงย หนา มอง ครู แวว ตา ครู ชาง ออน โยนไม เหมือน ทุก วัน ท่ี ครู อบรม พวก เรา ใน ตอน เชา ที่ครู เขม จน ผม กลัว ผม พูด ออก มา เปน ชุด ผม ทำงาน ไมทัน เพื่อน ยืม สมุด เพือ่น ลอกก ็ไม ได เพราะเพือ่น กลัว สมดุ หาย การบาน บาง วิชา ก็ ยาก ผม ทำ เอง ไม ได ไมรู จะ ไป ทำ กับ ใคร เพื่อน ก็ อยู ไกล วิชา น้ี ก็ มี เรียน ทุก วัน งานจึง เพิ่ม มาก ขึ้นๆ บาง วัน ผม ไมมี เงิน ไป กิน ขนม ท่ี โรงเรียน เจอ แม เมา บาง ผม เครียด เพื่อน จึง แนะนำ สูบ บุหรี่ กลัว ครู รู และ ทำโทษ ผม เปน เด็ก ท่ี ไม ดี ใครๆ ก็ ไม ชอบ หนา ผม ครู บาง คน ก็ ตำหนิ ผม แรงๆ ผม อาย เพื่อน ผม ไม อยาก ไป เรียน

“เธอ สนิท กับ ใคร ท่ีสุด บาน อยู ใกล กับ ใคร บาง และ มี งาน วิชา อะไร ท่ี ไม เสร็จ วัน อาทิตย นี้ ครู มา อยู เวร หอบ มา ทำ ครู จะ สอน ใหและ ชวน เพื่อน ท่ี เขา ทำงาน เสร็จ มา ดวย เอา อุปกรณ ใน วิ ชา น้ันๆ มา ให ครบ เธอ ไม ได เปน คน ไม ดี เพราะ นิสัย ไม ดี แต เธอ มี ความ อึดอัด คับ ของใจ เรื่อง เรียน เร่ือง การ ทำงาน ปญหา อยู ตรง นี้ เธอ ตอง แก ที ละ เร่ือง ทำงาน วิชา ที่ นอย ให หมด ไป และ ทยอย ทำ ที ละ วิ ชาๆ ครู จะ ประสาน กับ ครู ผู สอน เอง ขอ เพียง ให เธอ ต้ังใจ และ ใช ความ พยายาม ให เต็ม ท่ี ใน การ แก ปญหา รวม กับ ครู ก็ แลว กัน เธอ ทำงานไม เสร็จ บาง วิชา แลว ไม มา เรียน ท้ัง วัน เธอ เสีย โอกาส ดีๆ ไป ตั้ง หลาย วิชา

จง จำ ไว วา ไม เคย มี ใครได อะไร มาโดยที่ ไมเสีย อะไร ไป แต สิ่ง ที่ เรา เสีย ไป กับ ส่ิง ท่ี จะ ได มา นั้น ตอง คูควร กัน

มี คอมพิวเตอร ไว เลน เกม แลว ผม ละ ไมมี อะไร สัก อยาง แมแต ความ รัก ความ อบอุน

“เพิ่ม ครู เรียก เธอ นาน แลว นะ เปน อะไร ไดยิน ไหม วา ครู ถาม อะไร” ทำไม ผม จะ ไม ไดยิน ใน เมื่อ ผม ไม ได หู หนวก (ผม แอบ ตอบ ครู ใน ใจ) แต ผม ตอบ ครู ไม ไดเพราะ คำ ตอบ มัน มา พรอม กับ น้ำตา ผม กม หนา มอง พื้น ก็ แลว เงย หนา มอง เพดาน ก็ แลว แต ไม อาจ ซอน แวว ตา และ น้ำตา ให พน จาก สายตา ของ ครู ได ครู เดิน มา โอบ บา และ ตบ เบาๆ “เที่ยง นี้ เจอ กัน ที่ ศาลา นะ”

วัน นี้ เปน อีก วัน หนึ่ง ท่ี ผม กิน ขาว ไม อรอย ขาว แตละ คำ กลืน ยาก เย็น เหลือ เกิน ใน ที่สุด ผม ยอม เปน คน ไม ด ีแอบ เท ขาว ทิง้ใน ถงั เศษ อาหาร ให หมู มัน กลืน ไม ลง และ ไม อรอย เลย จริงๆ ผม ไม ได โทษ แม ครวั แต ผม เอง ตาง หาก ที ่ไมม ีอารมณ กนิ ผม ไม อยากไป หา คร ูตาม นดั ไมรู จะ เจอ กบั อะไร มัง่ ผม อาย เพื่อน กลัว ครู ดุ เพราะ ครู คน น้ี เปน ครู ที ่ปรกึษา ผม ดวย ด ุมาก ตี ก ็เจบ็ จน เพือ่น เดนิมา ตาม ผม จึง เดิน ไป เงียบๆ ผม เห็น ครู นั่ง มอง ผม อยู ยิ่ง กาว ขา แทบ ไม ออก ทำไม เพิ่ง มา ลืม หรือ เรา คง ไมมี เวลา คุย กัน เย็น นี้ให รีบ กลับ บาน ไป เจอ กัน ท่ี บาน นะ ครู ยิ้ม แบบ เซ็งๆ ให ผม

หลัง เลิก เรียน ครู จะ ไป บาน ไมรู จะ เจอ เร่ือง อะไร ม่ัง ไม อยาก กลับ บาน เลย ผม ปรารภ กบั เพือ่น รู ใจ แตถาไมกลบัแลว คร ูไปหาท่ีบาน ไม เจอ เปน เรื่อง แน เพราะ ครู เปน คน พูด จริง ทำ จริง เดี๋ยว พวก เรา จะ แอบ ตาม คร ูไป ดวย เอม็ บอล บาส และ น้ำ ที่ เปน เพื่อ นสนิท กลาวพรอม กับ จับ มือ ผม

เย็น นั้น ครู ซอน ทาย รถ มอ เต อร ไซค เอ็ม มา ที่ บาน ผม เพราะ รถ ครู เปน รถ เกง ขับ เขา มา ไม ได เพราะ น้ำ ทวม ขัง ผม แอบ ดู เห็น ครู ลุย น้ำ เขา มา

บทคว

ามดีเ

ดน

๒๔

ที่ ผาน มา ก็ ให ผาน ไป เรา มา เริ่ม ตน กัน ใหม จาก นี้ ไมมี อะไร ที่ ลูก ผูชาย เขา ทำ กัน ไม ได”

ครู ยังบอกอีกวา “ท่ี เธอ นำ ตัว เอง ไป เปรียบ เทียบ กับ เพื่อน ท่ี ดี กวา เธอ แลว มัน เกิด อะไร ทาง บวก กับ เธอ ไหม ทำไม เธอ ไม เปรียบ เทียบ เธอ กับ เพื่อน ท่ี แย กวา บาง คน พิการ บาง คน กำพรา บาง คน พอ แม แยก ทาง กัน เขา ยัง ดำเนิน ชีวิต อยู ได เปน คน ดี ที่ ใน สังคม ประสบ ความ สำเร็จ ใน ชีวิต ได แต ทำไม เธอ เกิด มา มี พอ แม พรอม หนา เลี้ยง ดู เธอ ได ใน ระดับ หนึ่ง เธอ กลับ ไม พอใจ เธอ ลอง มอง ชีวิต นักเรียน คน อื่นๆ ใน โรงเรียน ท่ี แย กวา เธอ มี มากมาย ทำไมเขายัง สู ชีวิต มา เรียน ทำความ ดี ชวย ครู ทำงาน ไม เกเร ขาด เรียน เพราะ เขา มี ความ ฉลาด ทาง อารมณ รูจกั คดิ คิด แบบ สรางสรรค ม ีเหต ุ มี ผล เธอ ตอง เปลี่ยน แนวคิด ใหม ใน โลก ใบ นี้ ไมมี ใคร ดี กวา ใคร ทุก คน มี กรรม เปน กำเนิด เลือก เกดิ ไม ได ก ็จรงิ แต เลอืก ที ่จะ เปน ได เธอ อยาก เปน อะไร เธอ ตอง วาง แผน และ ทำ ตาม แผน ที่ กำหนด โดย ไม ประมาท ชีวิต ของ คน เหมือน นัก เดิน ทาง บาง คน ฉลาด มี แผนท่ี ใน การ เดิน ทาง มุง มั่น มานะ พยายามจึง ไป ถึง จุด หมาย ปลาย ทาง ตาม วนั และ เวลา ที ่กำหนด แต บาง คน ไม เห็นความ สำคัญ ไม เห็น คุณคา ของ กาล เวลา ทำ อะไร แบบ เลื่อนลอย ขาด ความ รับ ผิด ชอบ ไมรู หนาท่ี แวะ ขาง ทาง ไป เรื่อยๆ ของ เกี่ยว กับ อบายมุข บาง สาร เสพ ติด บาง ถา ขาด สติ ก็ จะ เสีย อนาคต ได เมื่อ มา รูตัว อีก ที วา ทำ อะไร ลง ไป บาง คน ก็ เกือบ สาย หรือ บาง คน ก็ สาย เสีย แลว ลูก ประพฤติ ตัว ไม ดี จริง อยู ที่ พอ แม เสียใจ แต จริงๆ แลว คน ที่ เสียใจ ที่สุด ก็ คือ ตัว เรา เอง

จาก นี้ ไป ให ทำ ใน สิ่ง ที่ ดี ทำ สิ่ง ที่ ถูก ที่ ควร ทำ แลว ตัว เอง ไม เดือด รอน คน อ่ืน ไม เดือด รอน ไม เบยีดเบยีน ซึง่ กนั และ กนั ท่ี สำคญั เรา เปน นกัเรยีน ตอง เรียน หนังสือ ให จบ เพ่ือ อนาคต วัน ขาง หนา เธอ เปน ลกูชาย คน เดยีว พอ แม ก ็อาย ุมาก แลว ไม ได มี ทรพัย สมบตัิ อะไร พอ แม ทุก คน อยาก มี ลูก รัก ลกู อยาก ให ลกู สบาย เหมอืน ลกู คน อืน่ๆ แต เมือ่ ใน โลก ความ จริง มัน เปน ไป ไม ได เธอ ตอง เปน คน สราง

คน หา ทำให ฝน ของ พอ แม เปน จริง แค เธอ พ่ึง ตัว เอง ได พอ แม ก็ หมด หวง เหมือน ที่ คำ โบราณ บอก วา “นอน ตาย ตา หลับ” เพราะ ไม ตอง กังวล ถึง คน ที่ อยู ภาย หลัง ถา เธอ ทำให พอ แม สบายใจ เทากับ การ สราง มงคล ชีวิต ให ตนเอง ชีวิต เธอ ก็ จะ ประสบ ความ สำเร็จ เหมือน ที่ ใคร หลายๆ คน เขา เปน กัน แมแต ครู ที่ กวา จะ มา ถึง วัน น้ี ครู ก็ ลำบาก มา กอน จง จำ ไว วา ไม เคย มี ใคร ได อะไร มาโดยท่ี ไม เสีย อะไร ไป แต ส่ิง ที่ เรา เสีย ไป กับ สิ่ง ที่ จะ ได มา น้ัน ตอง คูควร กัน เชน เวลากับ อนาคต เสีย เวลา ใหการ เรียน การ ทำความ ดี ส่ิง ที่ จะ ไดมา คือ ความ สำเร็จ ความ ภาค ภูมิใจ ใน ศักด์ิศรี ของ เรา ที่ เรา เปน ผู สราง ทุก คน ที่ รูจัก ก็ จะ ช่ืนชม ครู รู วาที่ ผาน มา เธอ หา คำ ตอบ ไม เจอ แต วนั นี ้คร ูเฉลย ให เธอ หมด แลว ชวีติ ตอง ดำเนิน ตอ ไป บน เสน ทาง ชวีติ ที ่เธอเปน คน ลขิติ เอง ตราบ จนกวา ชีวา ของ เธอ จะ หาไม”

แรกๆ ท่ี ครู พูด ผม ก็ ฟง บาง ไม ฟง บาง เชื่อ บาง ไม เชื่อ บาง แต เมื่อ ครู บอก ให ลอง ทำ ตาม ผล ท่ี ตาม มา คือ ผม ทำงาน ตาม เพื่อนๆ เกือบ ทัน ครู หลายๆ คน ให โอกาส ให อภัย แม บาง คน ไม สนใจ ผม แต ผม ไม ทอ จะ ป รับ ปรุง ตนเอง และ เรียน ให จบ และ จะ เลี้ยง ดู พอ แม โดย ยึด หลัก คำ สอน ของ พระ สัมมา สัม พุทธ เจา ที่ วา ตน เปน ที่ พึ่ง แหง ตน

๒๕

บทคว

ามดีเ

ดน

เรื่องนงลักษณ แตงศรี โรงเรียนวัดกุญชรวชิราราม อ.เขายอย จ.เพชรบุรี

วันนี้ ไมมีสายลม

บน ถนน เสน ทาง เดิน อัน ยาว ไกล ทอด ตาม ทาง สาย ตรง

หญา ขาง ทาง เอน ระนาบ สงบ น่ิง ไม ไหว เอนตนไม สอง ขาง ทาง ใบไม เคย สะบัด บัดนี้

มัน ชาง สลัด ใบ ท้ิง เพียง ความ เหงาเหมือน ความ หวัง ลม หาย ลับ ไป กับ เงา ไมมี

สิ่ง ใด คาง ท้ิง ไว กับ เราเร่ือง เคย เลา เคย ฝน ไม เหลือ ไม คาง ตา ท้ิง ตำนานขาน คำ เลา ซึ้ง ซ้ำ ซ้ำ คำ เศรา โศก โลก คง

ดับ พรอม ชีวาหวัง อะไร อีก เลา เขา จาก โลก ท่ี ดี กวาฝาก รอย ช้ำ รอย เจ็บ ปวด รวด ราว เคลา น้ำตาฝาก ท่ัว หนา อาบ แกม แตมเปอน ใน ดวงตาความ ผิด พลาด ท้ิง บาดแผล ขอ เพียง แต ดับ

ไฟ พรอม ใฝฝนแผล ใจ นั้น หมาย ให แพ แต ใจ สู มี รอย ยิ้ม

อยู รอ ขาง หนาฤดูกาล จะ พา ฝน น้ัน พบ ฟา สาง อัน เรือง รอง

ภาคใตตอนบน เพชรบุรี เขต ๑

๒๖

รำไพ มี ครอบครัว เล็กๆ ที่ แม จะ ยากจน แตเธอ ก็ มี ความ สุข แต ความ สุข นั้น อยู ไม กี่ ป สภาพ ของเธอ สามี เธอ ลูกชาย คน เล็ก ของ เธอ ตอง ตก อยู ใน หวง ของ ความ ทุกข ยาก จะ หลีก หนี เธอ เผชิญ กับ โชค ชะตา ที่ กระหน่ำนำ ความ ตาย มา สู ครอบครัว เธอ ซึง่ม ีทัง้หมด ๔ คน เธอ ม ีลกูชาย ๒ คน คน โต เรียน อยู ชั้น ป.๖ คน เล็ก อยู ชั้น ป.๒ โชค ชะตา ที่ กำหนด ให เธอ พบ กับ เชื้อ HIV ที่ สังคม ไทย รับ กัน ไม ได เรื่อง รันทด ที่ พก พา ความ เจ็บ ปวด แทรก กลาง ระหวาง สังคม กับ ชีวิต คนจน

อีก ไม นาน สามี เธอ รวม ถึง ลูก คน เล็ก คงตอง รอความตาย เปน ระยะๆ อาการ ปวย กำเรบิ ไป เรือ่ยๆ เพราะ การรักษา ไมมี ผล มิมี ใคร รู นอกจาก สามี เธอ เขา และ เธอ จะ จบ ชีวิต เชน ไร ไม ตอง ถาม ถึง ความ ทรมาน เพราะ ทรมานทั้ง รางกาย และ จิตใจ ความ กดดัน ของ สังคม สภาพ เศรษฐกิจ ครอบครัว แต โชคก็ยัง เขา ขาง

เมื่อ “สันติ ชัย” ลูกชาย คน โต ซึ่งไดรับ ความ เจ็บ ปวด ไม แพ พอ-แมและ นอง ของ เขา เชน กัน การ เปน คน ดี มี จิตใตสำนึก ท่ี เปน มนุษย ของ สันติ ชัย สราง ความ ปติ ให ไพ ไพ ชุม ชื่น หัว ใจ ที่ อยาง นอยเธอ มี ลูก คน นี้ สันติ ชัยเรียน ดวย ทำงาน ดวย ชวย แม ทุกๆ เชา เขา จะ ขี่ จักรยาน พา แม ไป รับ จาง ทำ หู เขง ซึ่ง ระยะ ทาง ไป กลับ ประมาณ ๗-๘ กิโลเมตร นอกจาก น้ัน สันติ ชัย ยัง หัด เปา แคน แคน นี้ เปรียบ เปน ขุมทรัพย ที่ ทำให เขา หา ราย ได จาก การ เปา แคน กวา จะ ได แคน เปน ของ ตัว เองก็ ใช เวลา เก็บ เงิน อยู นาน งาน บุญ ทุก งานสัน ติชัยจะ ไป รับ งาน เปา แคน ใน วง แคน ประยุกต เสมอ ชีวิต ครอบครัว ไพ อยู มา ไม นาน สามี เธอ ก็ จาก โลก น้ี ไป ท้ิง ลูกชาย คน เล็ก รวม ถึง เธอ ตอง ปวย กระ เสาะ กระแสะ เธอ ยัง ไมอยาก ตาย ใน เวลา นี้ เพราะ สันติ ชัย ลูก ของ เธอ ยัง มี อนาคต เธอ พา ลูก เขา ชมรม ผู ปวย เอดส ใน อำเภอ และ รักษา ตัว ใน โรง พยาบาล ประจำ อำเภอ อาการ ปวย ของ เธอ พอ จะ ทาน ทน แต ลูก นอย ของ เธอ

เด็กชา ยก มล ซ่ึงเปน ดวงใจ ของ แม กลบัอยูไมได นาน กมลม ีเชือ้ วณัโรค ลง ปอด เสีย ชวีติ ตาม พอ ของ เขา ไป สันติ ชัย สงสาร แม ไพ ของ เขา มาก เพราะ แม ทำ ทกุ อยาง ไป รบัจาง ทีไ่หนกไ็มม ีคนรบั ม ีคน เดยีว คือ เจาของ ราน ทำ เขง ที่ เขา จาง ไพไป ทำ หู เขง เธอ จึง มี ราย ได จาก การ ทำ หู เขง นี้ มา ตลอด ไพ ถูก บีบ คั้น จาก ครอบครัว สามี เธอ เขา รังเกียจ เธอ มาก เหตุการณ อัน ราย แรง ตอน ที่ ลูกชาย คน เล็ก ตาย ไพ ตอง จัดการ งาน ศพ ของ ลูก เหตุการณ ใน ครั้ ง นั้ น ทำให ไพ ไม อาจ ลืม เพราะ มี เพียง เธอและ ศพ ลูกชาย เธอ กอด ศพ ลูกชาย คร่ำครวญ อยาง เวทนา พอรุง เชาจึง พา ศพ ลูก กลับ บาน ตอน บายหลวง พอ ที่ วัด ได จัดการ เผา ศพ ลูกชาย ให โดย ไมมี ญาติ พี่ นอง เหลียว มอง หรือ ชวย เหลือ เธอ คิด แต เพียง วา เธอ ตอง อดทน และ อดทน ให มาก ท่ีสุด เพ่ือ ให หลุด พน จาก ความ ทุกข นี้ ให ได เวลา นี้ ไพ ตอง ทน ทุกขเวทนา ใน การ ปวย ความ จน ถูก หยิบ ยื่น มา ใหโดย ไม ได รับ การ ปฏิเสธจากรำไพ และ สันติ ชัย เลย อดทน นะ ลูก “สัน ของ แม”

สัน เริ่ม หัด ชกมวย เขา เปน นัก มวย ประจำ โรงเรียน สราง ช่ือ เสียง ให กับ โรงเรียน จน ได รางวัล มากมาย สัน เฝา เพียร พยายาม ลืม ความ เจ็บ ช้ำ และ ความ ทุกข ทรมาน และ ไพ ก็ ทน เห็น ลูก ไป ชกมวย ไพ สุด กลั้น น้ำตา สัน ตอง เจ็บ ตัว และ เจ็บ ทั่ว กาย อยาง สาหัสกวา จะ ได มา ซึ่ง ชัยชนะ และ เงิน รางวัล สัน ตอบ แม ดวย แวว ตา ที่ ไม ทอถอย เรา ไมมี อะไร จะ เจ็บ มากกวา นี้ แลว สัน จะ อดทน ตอสู กับ อุปสรรค และ ย้ิม รับ ความ เศรา ท่ี อยู คู กับ ครอบครัว เรา ดวยความ มุง หวังของเยาวชน คน ดี ใน สังคม สังคม ท่ี เห็น แก ตัว เห็น แก เงิน ทอง พรรค พวก สังคม ระดับ สูง แต สำหรับ สัน ผู ต่ำตอย ไมมี แมแตทาง เลือก โอกาส ของ เขา ยัง มี อีก หรือ? กำลัง ใจ และ ความ รัก ที่ มี ให แมตางหาก กำลัง ใจ ที่ มี เกิน รอย สัน ใน วัน นี้ ไม ได เปน เด็ก ชาย ที่ อยู ป.๖ แลว แต สัน เริ่ม เปน หนุม เขา สู วัย รุน ท่ี มี จิตใจ

๒๗

เขม แข็ง อดทน และ แกรง กลา เขา สัญญา ไว กับ ตัว เอง วา เขา นี่ แห ละ จะ ดูแล แม ของ เขา ดวย ชีวิต ของ เขา เอง สอง แม ลูก พา กัน กลับ ไป อยู กับ ยาย ใน ตำบล อื่น ทิ้ง เหตุการณ ที่ แสน รันทด แสน ขมขื่น ไว ที่ นี่ ไป เริ่ม ตน ชีวิต ใหม ซึ่ง ไพ ปลอบ ตัว เอง วา เรา จะ มี โอกาส เร่ิม ตน หรือ ลงทาย กัน แน ไพ ตอง รักษา ตัว เอง ไป ดวย ตอสู กับ โรค ราย จาก รางกาย ท่ี ผอม ซีด ผิวหนัง ดำ เร่ียวแรง ออน ลา

ปจจุบัน ไพ เร่ิม มี อาการ ดี ขึ้น รักษา ตัว ใน โครงการ กิน ยา ตรง เวลา ชมรม น้ี ได รับ ความ เอาใจ ใสและ ดูแล จาก ท าน นาย อำเภอ ประจวบ แสง สุวรรณ ทาน ผู ชุบ ชีวิต ให ผู ติด เช้ือ เอดส นาย อำเภอ ให กำลัง ใจ และ นาย อำเภอ ชวย เหลือ ทุก ดาน ไพ ซาบซึ้ง และ ถือวา ทาน มี บุญ คุณ ตอ ไพ และ เพือ่นๆ ใน ชมรม นี ้มาก เพราะ ทาน เปน กนัเอง จัด เลี้ยง อาหาร แพงๆ และ ดีๆ ซึ่ง ใน ชีวิต นี้ คง หา อาหาร แพงๆ ดีๆ อยาง นี้ ไม ได นี่ แห ละ คือ ชวีติ ของ ไพ ที ่กำลงั ถกู มรสมุ และ ลม แรง อนั โหด ราย ก ระ หน่ำ สาด ซัด ไมรู สิ้นตราบจนหมด ลม หายใจ เหตุการณ ท่ี ทำให ชีวิต ของ ผู หญิง ตัว เล็กๆ จม ด่ิง ลง ใน ธุลี ดิน ความ กันดาร ของ พ้ืนที่ ยัง นอย เสีย กวา ความ แหง แลง ของ น้ำใจ คน จวบ ส้ิน ชีวิต ของ คน รอบ ขาง อีก นาน ไหม แสงอรุณ และ สายลม อัน อบอุน จะ มา เยือน เธอ บาง ใน ยาม ค่ำคืน จันทร เพ็ญ ที่ สาด สอง ไพ ไม เคย พบ กับ กลาง คืน ที่ อบอุน เลย ไพ อดทน นะ สามี เธอ บอก กอน จาก ไป เรา คง ไม ตาย กัน หมด ไพ ยัง จำ ได เสมอ

สันติ ชัย ได รับ คัด เลือก เปน เยาวชน ดี เดน ระดับ ประเทศ ได รับ โล ประกาศ เกียรติคุณ เปน รางวัล รางวัล ใน ชีวิต สันติ ชัย ไม ได อยู ที่ โล ประกาศ เกียรติคุณ ไม ได อยู ที่ เหรียญ ทอง รางวัล ของ เขา คือ รอย ยิ้ม ของ แม และ มี แม อยู กับ เขา ไป อีก นาน แสน นาน สอง มือ ที่ โอบ อุม เล้ียง ดู สัน ทามกลาง ความ เดียด ฉันท ของ คน รอบ ขาง

น้ำ ใน คลอง เร่ิม มี เกือบเต็ม น่ัน หมาย ถึง สอง แม ลูก ตอง ทำ นา เพราะ ไพ สอน ใน ลูกรูจัก คำ วา ชาวนา ไทย เปน ชาวนา ที่ ในหลวง ทรง เปน ตวัอยาง ไว ให พระองค ทาน ทรง เหนือ่ย ยาก ลำบาก

ตรากตรำ เพ่ือ ให ประชาชน ของ ทาน อยู อยาง พอ เพยีง ตาม หลัก เศรษฐกจิฯ เรา ตอง เจรญิ รอย ตาม พ ระ องค ทาน

สัน รู ซึ้ง ดี และ ชวย แม ทำนา ตอน น้ี สัน เรียน จบ ม.๖ แลววางแผน อนาคต ไว วา มี อาชีพ เปน ทหาร สัน จึง อยาก จะ เรียน ตอ เปน นาย ทหาร โดย มุง มั่น ไว วา เขา ตอง เปน ทหาร ที่ ดี ของ ประเทศ ชาติ ความ ฝน ของ เขาตอง เปน จริง และ สันติ ชัย จะ ใช ความ ดี งาม ท่ี เขา ได รับการ อบรม สั่ง สอน จาก แม ของ เขาและ จากคุณครู คำ วา ปมดอย สำหรบั เดก็ยคุ ใหม จะ ไมม ีอยู ใน ชวีติ ของ สนั เลย พอ-แม และนอง ของ เขา รวมท้ัง ตัวเขา เอง ตอง เผชิญ กับ มรสุม เชน นี้ แต สันติ ชัย มี สติ ตั้งแต กาว แรก ของ ชีวิต ที่ เขา ขาด พอและ นอง ไป เขา มี แนวคิด ใน การ ใช ชีวิต ของ ลูก กำพรา แม ตน โพธ์ิ ของ เขา ท่ี มี อยู จะ ไม งอกงามสัก เทาใด เขา ก็ คง ไม อยาก ให ใบ โพธิ์ ของ เขา รวง ลง สู ดิน อีก ครั้ ง ใน ใจ ลึกๆ ของ สันติ ชัย ทองจำ ให ขึ้นใจ วา โอ โพธิ์ เงิน โพธิ์ทอง ของ ลูก เอย และ สัน ก็ ตั้งใจ ไว วา จะ บวช ทดแทน พระคุณ แม ใน วัน ที่ สัน ได งาน ทำ ไพ ใช เวลา วาง ของ เธอ ไป ทำบุญ ที่ วัด เพราะ เธอ รู แลว วา ดี ชั่ว รู ได ดวย ตัว ของ เธอ เอง บาป น้ัน เปน ผู กระทำ เอง และ ความ เศรา นั้น เปน ผู กอ เอง วัน นี้ ขาพเจา ได พบ กับ รำไพ ที่ วัด วัน น้ี ไพ รูสึก แจมใส เธอ ย้ิม นอยๆ จงู รถ จกัร ยาน ใน ตะกรา หนา รถ ม ีปนโตและ ขวด นำ้ ไพ บอก แบง สวน บญุ ให นะ คณุคร ูขาพเจา ตอบ สาธุ การ เวียน วาย ตาย เกิดเปนส่ิงที่ทุก คน ตอง ยอมรับ สภาพ นี ้ให ได ตอง ม ีความ เอือ้ อาทร ตอ เพือ่น มนษุย ตอง รูจกั คำ วา เสยี สละ และ รูจกั การ ให ซึง่ เปน ทาน อัน สูงสุด ความ พรอง ของ บาง สิ่ง ซึ่ง มิ อาจ เติม เต็ม ชีวิต ของ ใคร บาง คนได

สัก วัน หน่ึง แสง สี ขาว ของ ดาวฤกษฟา จะ เบิก บาน แจม สวาง กระจาง ใสซึ่ง วัน น้ี ดาว ดวง เดน เชน สันติ ชัยวาง วง โคจร ชีวิต ไว ขอ เพียง แรง แหง แสง ดาว และ สายลม

บทคว

ามดีเ

ดน

๒๘

เรื่องมนัสวี มณีสวัสด์ิ โรงเรียนศิริราษฎรสามัคคี อ.มายอ จ.ปตตานี

ปลายทาง ความหวงใย…จากหัวใจของครู

ภาคใตตอนลาง ปตตานี เขต ๒

๒๙

ยินดี มอบ ความ รัก…ความ หวงใยยัง มี ให มิ เลือน หายแม ครู จะ ไกล หาง กัน ความ รูสึก ไม กลับ กลายรัก ลูก ศิษย ทั้ง หลาย…ดวย ใจ จริงกาล เวลา นำพา ให้ เรา มา พบ กัน...แม้ว่า

เรา ไกล หาง กนั แต กาล เวลา ก ็ไม อาจ พราก ความ รกั ความ รูสึก ที่ ดีๆ ที่ มี ให แก กัน ได ณ โรงเรียน บาน ซะ เอา ะ อำเภอ ยะหริ่ง จังหวัด ปตตานี สพท.ปน.๑ ดิฉัน รับ ราชการ ครู คร้ัง แรกรูสึก ประทับ ใจ กับ การ ทำงาน ที่ นี่ มาก บุคลากร มี ความ เปน กัลยาณมิตร นักเรียน มี ความ สดใส นา รัก และ อยู ทาม กลาง ธรรม ชา ติ ทุกๆ เชา ไดยิน เสียง ทักทาย เจื้อย แจว (คุณครู ขา สวัสดี คะ) ความ รูสึก อบอุน เกิดจาก มิตรภาพ ที่ ดี ตอ กัน ระหวาง นักเรียน กับ ครู ผู สอน ดิฉัน รัก ใน ความ เปน ธรรมชาติ ของ นักเรียน ที่ นี่ และ ทุมเท แรง กาย แรง ใจ จน สามารถ นำ นักเรียน เขา สู เวที การ แขงขัน รอง เพลง ลูก ทุง ประกอบ รีวิว จาก ศูนย เครือ ขาย สู ระดับ เขต พื้นที่ การ ศึกษา

การ จัดการ ศึกษา ระดับ ปฐมวัย เปนการ สง เสริม พัฒนาการ ทั้ง ทาง ดาน รางกาย อารมณ สังคม และ สติ ปญญา และ ดิฉัน ยัง เพิ่ม เติมใน การ ใช ภาษา อังกฤษ เพื่อ เสริม สรางพัฒนาการ ทาง ดาน ภาษา สามารถ ออก เสียง ควบคู ไป กับ ภาษา ทอง ถิ่น นอกจาก การ จัดการ เรียน การ สอน ดัง กลาว แลว ดิฉัน รับ ผิด ชอบ โครงการ สง เสริม อนามัย นักเรียน ทำ หนาที่ เสมือน พยาบาล ประจำ โรงเรียน คอย ดูแล เอาใจ ใส เวลา นักเรียน ปวย ไข ประสบ อุบัติเหตุ จาก ความ ซุกซน และ ความ รู เทา ไม ถึง การณ กรณี อาการ หนัก เกิน ไป ท่ี ครู จะ ดูแล ให นำ สง สถานี อนามัย และ โรง พยาบาล

เหตุการณ ท่ี ดิฉัน รูสึก สลด ใจ ท่ีสุด คือ นักเรียน ชัน้ อนบุาล ๑ หองเรยีน ใน ความ รบั ผดิ ชอบ ได หกลม จน คาง แตก เลอืด ไหล รองไห จน ดฉินั ตกใจ รบี วิง่ ไป ถอย รถยนต และ ให คุณครูชวย อุม นักเรียน ขึ้น รถ เด็ก รอง ไห ตลอด ทาง รีบ นำ สง สถานี อนามัย แต นักเรียน อาการ หนัก เกิน กวา ที่ สถานี อนามัย จะ รับ ได จน ใน ที่สุด ดิฉัน ไดออก จาก สถานี อนามัย

เพ่ือ นำ นักเรียน เขา โรง พยาบาลยะหร่ิง ดวย ความ รีบ รอนและ สงสาร นักเรียน ที่ รองไห ตลอด เวลา ดฉินั ตดัสนิ ใจ ใน ขณะ ที ่ถนนวาง และ ไมมี รถ สวน ผาน กลับ รถ ตรง บริเวณ ยู เท รินโดย ไม เปล่ียน เลน …โชค ดี หรือ วา เจอ แจ็ก พอต ใหญจน ทุก วัน น้ี ก็ ยัง งง… คิดวาวัน น้ี เปนวัน อะไร หนอ ถึง ไดประสบ พบตำรวจ ทางหลวงเขาและแนนอน ที่สุด…ดิฉัน ผิด แต ดิฉัน ม ีหลัก ฐาน พยาน ใน การ ช้ี แจงเหตุผล ใน การก ระ ทำ ครั้ง นี้ ตำรวจ ทางหลวง ลง มาใช เวลา ตัก เตือน… ครู หนึง่…บอก วา อยา ทำแบบ นี ้อกี แลว สอด สายตา ไป ยงั เดก็ นอย ที ่รองไห สะอกึ สะ อืน้ และ อนญุาต ให เดิน ทาง ตอ ไป ได

คร้ัง แลว คร้ัง เลา ท่ี นักเรียน ประสบ อุบัติเหตุ ดิฉัน ใน ฐานะ ครู รีบ นำ สง โรง พยาบาล จน ลืมคิด ถึง การ รักษา ความ ปลอดภัย และ ความ ไม สงบ ที่ จะ เกิด ขึ้น ใน ระหวาง การ เดิน ทาง แตละ ครั้ง

เม่ือ ถึง สถาน พยาบาลจึง รีบ ประสาน บุคลากร ท่ี เก่ียวของ และ ผู ปกครอง นักเรียน ใน การ ดำเนิน การ เรื่อง สิทธิ คา รักษา พยาบาล นอกจาก นี้ ทาง โรงเรียน ยัง ให ความ ชวย เหลือ นักเรียน และ ผู ปกครอง…เพียง เทา นี้ ดิฉัน รู สึก ปลาบ ปลื้ม ใจ… ที่ ได ทำ หนาที่ เปน แม พิมพ ของ ชาติ ที่ เสีย สละ เพื่อ ลูก ศิษย และ มี สวน รวม ใน การนำ พา พวก เขา สู ความ สำเร็จ ทาง ดาน การ ศึกษา เรียน รู ควบคู กับ การ อบรม บม นิสัย ให เปน คน ดี ตอ สังคม

ตลอด ระยะ เวลา ๘ ปที ่ดำรง ตำแหนง อยู ที ่นี ่ ดิฉัน รูสึก วา เหตุการณ ตางๆ ผาน มา นาน นัก ความ รัก ความ ผกู พนั รวม ถงึ ความ หวงใย เอือ้ อาทร ระหวาง กัน ยัง คง คุก รุน อบ อวน อยู ใน ใจ ตลอด เวลา… และ จะ ยัง คง อยู ใน ใจ ตลอด ไป

แม ไม ยิ่ง ใหญ กวาง เทา ฟา มหาสมุทรยัง ยืน หยัด วา ไม หยุด สาน ฝน ให ศิษย ท้ัง หลายตอ ให ความ หาง ไกล…อุปสรรค มาก ล้ำ กรายก็ มิค ลาย ความ หวงใย ใน ดวงใจ ที่ มี ให กันครู รัก ลูก…ลูก ศิษย เสมอ เหมือน กัน ท่ัว หนาถึง แมวา จะ แตก ตาง หรือ หลาก หลายบน เสน ทางการ เรียน รู ไม เดียว ดายศักยภาพ คน พัฒนา ได ไม สาย เกิน…

บทคว

ามดีเ

ดน

๓๐

๓๑

ความ จริง แลว มิติ ทาง จิต ไม จำเปน ตอง แยก ขาด จาก ชีวิต และ กิจกรรม ต างๆ ในสังคม เลย กลาว อีก นัย หน่ึง การ ใหความ สำคัญ แก จิตใจ ไม ได หมายความ วา ตอง ละท้ิง เร่ือง วัตถุ หรือ เงนิ ทอง เรา สามารถ ทำ อาชพี การ งาน เพือ่ปากทอง ควบคู กับ การ สราง ความ ภาค ภูมิ ใจ ให แก ตนเอง หรือ อาจ ไป ถึง ขั้น พัฒนา คุณภาพ จิตใจ พรอมๆ ไป กับ การ ทำงาน ได ดัง ที่ ทาน พุทธ ทาสภิกขุ ย้ำ วา “การ ทำงาน คือ การ ปฏิบัติ ธรรม”

พระ ไพศาล วิ สาโล จาก หนังสือ “ยั้ง คิด ย้ำ ธรรม”

หนา ๑๑๗

ขอนแกน เขต ๕

เรื่องภัควดี หาญปรีโรงเรียนบานหินรองต.เมืองเกาพัฒนา อ.เวียงเกา จ.ขอนแกน

ทามกลางสงัคมท่ีเปลีย่นไป ความกาวหนาทางเทคโนโลยีและความเจรญิทางวตัถกุำลงัเขามาแทนท่ีความงดงามทางจิตใจทำใหคนในสังคมบางสวน มองขามความดีและความถูกตองที่สวยงามหันมายกยองชื่นชมวัตถุ และคานิยมผิดๆ เห็นประโยชนสวนตัวมากกวาประโยชนสวนรวม เด็กๆ รุนหลังถูกปลูกฝง และซึมซับพฤติกรรมเหลานั้นโดยไมรูตัว ทำใหเกิดปญหาดานคุณธรรมจริยธรรมในระยะยาว จึงเปนปญหาท่ีตองไดรับการแกไขอยางเรงดวน

โรงเรยีนบานหนิรอง อยูในเขตพ้ืนท่ีของอำเภอเวียงเกา ท่ีมีประเพณี “บุญสัจจา” เปนประเพณีที่สืบทอดกันมานานนับรอยป ของชาวอำเภอภูเวียงและอำเภอเวียงเกาท่ีประชาชนไดใหสัจจะรวมกันวาจะดำรงขนบธรรมเนียมประเพณีบุญบวชและบุญบ้ังไฟท่ียิง่ใหญตามตำนานขาวผาแดงนางไอ จนกลายเปนงานบุญสัจจา มหาเทศกาลตำนานคนในภู มาจนถึงปจจุบัน จากประเพณีอันดีงามท่ีสืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน ทำให

“เหนือคำสาบาน”คนในภูมีวัฒนธรรมดานความซื่อสัตย โดดเดนกวาชุมชนอื่นๆ

ดังนั้นการปลูกฝงคุณลักษณะของความซื่อสัตยแกนักเรียนและเยาวชนจึงเปนสิ่งที่จำเปนอยางย่ิงในการท่ีจะทำความดีหรือสรางคุณธรรมดานอื่นๆ โรงเรียนบานหินรอง จึงจัดใหมีโครงการปลูกจิตสำนึกการอนุรักษสิ่งแวดลอม “เหนือคำสาบาน” ขึ้น โดยมีกิจกรรมสาบานตนเพื่อรวมเปนผูอนุรักษสิ่งแวดลอมภายในโรงเรียน

๓๒

โครงการปลูกจิตสำนึกการอนุรักษสิ่งแวดลอม “เหนือคำสาบาน” เปนกิจกรรมสาบานตนเพื่อรวมเปนผูอนุรักษสิ่ งแวดลอม ทั้งในโรงเรียนและนอกโรงเรียน เริ่มตนโดยทุกคนมารวมจุดธูปเทียน กลาวคำสาบานตนตอหนาพระประธานที่ประดิษฐานอยูใตตนโพธิ์ นักเรียนทุกคนจะดื่มน้ำสาบานและลงชื่อในผาไตรจีวร เพื่อนำไปลอมตนโพธ์ิเพื่อเปนสิ่งเตือนใจในการทำความดี

คำสัญญาที่ยิ่งใหญ

ผลจากการทำโครงการครั้ งนี้ ทำใหนักเรียนโรงเรียนบานหินรองมีพฤติกรรมเปลี่ยนไปในทางท่ีดีขึ้นจนเปนที่นาพอใจ โรงเรียนสะอาดนาอยูหองเรียนนาเรียน และยังขยายผลสูผูปกครองและชุมชนใหลดการตัดไมทำลายปา ลดการเผาขยะพลาสติกตามบานเรือนในตอนเย็น นักเรียนสวนใหญมีคุณลักษณะอันพึงประสงคมากข้ึน ลดการทำความชั่วอยากทำความดีมากขึ้น จากผลที่ไดปฏิญาณตนรวมกันทำใหกิจกรรมตางๆ ที่โรงเรียนจัดรวมทั้งหมด ๙ กิจกรรม ประสบผลสำเร็จเกินคาด เชน (๑) กิจกรรมตนไมแหงความดี นักเรียนทุกคนจะตัดกระดาษมาทำเปนรูปใบโพธ์ิ และเขียนความดีไวหลังใบโพธิ์ และนำไปแขวนไวที่ตนโพธิ์มีทั้ง ตนโพธิ์ประจำโรงเรียนและตนโพธิ์มาจากอินเดียเพื่อเตือนใจในการทำความดี ละเวนความช่ัว (๒) กิจกรรมสาบานตนรวมอนุรักษสิ่งแวดลอม (๓) กิจกรรมสวดมนตสุดสัปดาห (๔) กิจกรรมโรง เ รี ยนพอ เพี ยง (๕ ) กิ จกรรมขยะ มีค า (ธนาคารขยะ) (๖) กิจกรรมสวนสวยดวยผัก

(๗) กิจกรรมผักเพื่อชีวิต (๘) กิจกรรมโครงงานรักษสิ่งแวดลอม (๙) กิจกรรมทองเท่ียวเชิงนิเวศน คำสาบานผานสื่อตนโพธิ์

“ เหนือคำสาบาน” ส่ิ งที่ ไดมากกว า คำสัญญา มากกวาคำสาบาน คือ คุณธรรม จริยธรรม ความดีงาม ที่ซึมซับเขาไปในจิตใจของนักเรียนและเยาวชน ใหเขาเหลานั้น เติบโตขึ้นมาอยางมีคุณภาพเปนกำลังสำคัญในการพัฒนาตนเองและสังคมตอไป

๓๓

“เรียนด ีกฬีาเดน เนนคุณธรรม นำชมุชน” ขอความนี้พวกเราคงจำกันไดดีวาวันที่พวกเรามาโรงเรียนทุกเชากิจกรรมหนาเสาธง พวกเราจะตองไดพูดขอความนี้ เพราะเปนคำขวัญของโรงเรียน โดยเฉพาะคำวา “เนนคุณธรรม” ซึ่งคุณธรรมที่วานี้พวกเราเองแมจะเรียนอยูในระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนตนแลว ก็ไมไดเขาใจอยางลึกซึ้งเลยวาจะตองทำอยางไรบางจึงจะเรียกวามีคุณธรรม เพราะเทาที่เห็นวัยรุนอยางพวกเราประพฤติปฏิบัติกันในแตละวันไมไดเขาขายวามีคุณธรรมเหมือนในคำขวัญของโรงเรียนท่ีทองกันทุกเชา มาโรงเรียนแตละวันก็เห็นนักเรียนชายหญิงระดับมัธยมศึกษาตอนตนวิ่งไลหยอกลอเลนกันสงเสียงดังโดยไมอายหรือเกรงใจวาใครจะรำคาญทั้งที่ครูทุกคนก็หามอยูบอยๆ นักเรียนบางคนก็พูดจากับเพื่อนแตละคำฟงแทบไมไดก็มี ไมรูวาสรรหาคำเหลานั้นมาจากไหน บางคนก็สงเสียงดังตะโกนถึงกันเหมือนกับพกไมโครโฟนติดตัวก็มี และอีกหลายคนที่ไมยอมแกนิสัยไมชอบเดินเปนแถว ขณะเดินผานครูแทบจะกระทบไหลกับครูก็มี จนตองถูกครูทำโทษอยูบอยๆ เวลารับประทานอาหารกลางวันก็แขงกันพูดจนขาวหลายเม็ดกระเด็นออกจากปาก พูดกับครูอาจารยกไ็มคอยมหีางเสยีงจนครูตองบอกใหพดูใหม หลายคนตอหนาครูก็ไมกลาพอลับหลังความกลาไมรูมาจากไหนทำไดทุกอยางก็มี พฤติกรรมหลายๆ อยางที่เกิดขึ้นในโรงเรียนของเราเทาท่ีผานมาวันแลววันเลาวัยรุนอยางพวกเราก็ไมเคยเปลี่ยนแปลง

ครูพระอาจารย ผูจูงใจใหเราเปล่ียนแปลง

วันที่พวกเราเห็นการเปลี่ยนแปลงเก่ียวกับพฤตกิรรมเหลานัน้กม็าถงึ เมือ่ครวูชิาสงัคมศกึษามาแจงใหทราบวาพวกเราจะไดรับการอบรมคุณธรรมจริยธรรมจากครูพระสอนศีลธรรมเปนเวลา ๑๕ สัปดาห ครั้งแรกที่พวกเราไดยินก็มีหลายคำถามตามมาเยอะแยะเกี่ยวกับพระอาจารยที่จะมาสอน จนครูสอนวิชาสังคมแทบจะตอบคำถามไดไมครบ หลายคนสายหนาพูดแบบไมชอบใจนักวา ไมชอบเลยถาพระมาสอนพวกเราคงไดฟงแตเทศนาจากพระแกๆ ท่ีมีพรรษามากแลว คงไดนั่งหลับหรือไมก็ไดนั่งสมาธิจนขาชาอยางแนนอน โดยเฉพาะคนที่ขาดความอดทน แครูวาจะมีพระมาสอนศีลธรรมก็รูสึกวานาเบื่อไมอยากเรียนเตรียมที่จะชวนเพื่อนๆ หนีเรียนแลว

วันแรกที่ครูพระอาจารยมาสอนพวกเรา ความเปลีย่นแปลงกเ็ริม่เกดิขึน้ วนันัน้พวกเรามาครบ ทุกคนนั่งเงียบไมมีใครคุยกันเลย ครูพระอาจารยไมไดเปนไปตามทีพ่วกเราคดิไวเลย ทานยงัอายนุอย บวชมาไมเกินสิบพรรษา แตสิ่งที่พวกเราใหความยำเกรงครูพระอาจารยก็คือ ถอยคำที่ทานพูดออกมาแตละคำลวนแตมีคติธรรมทั้งสิ้น ทานพูดชัดถอยชัดคำดวยน้ำเสียงกังวาน พูดคลองไมมีติดขัด ใบหนาและแววตาแฝงไวดวยความออนโยนและเมตตาตอพวกเรา ทานแนะนำตัวกับพวกเราวา ทานช่ือพระยุทธววิฒัน ฉายา ทีฆายโุก มาจากวัดโพธิ์ชัย ตำบลแพด อำเภอคำตากลา จงัหวดัสกลนคร ทานกำลังศกึษาอยูทีม่หาวทิยาลยัจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตหนองคาย ทานจึงตองมีชั่วโมงฝกอบรมจริยธรรมไมนอย

เรื่องณัฐพล เจริญผลโรงเรียนบานกุดจาน ต.แพด อ.คำตากลา จ.สกลนคร

สกลนคร เขต ๓

๓๔

ภาพ : creativecommon.org

๓๕

กวา ๑๘ ชั่วโมงตอภาคเรียน ส่ิงที่พวกเราประทับใจและจะลืมไมไดเลย ก็คือทานสอนในสิ่งท่ีพวกเราไมเคยทำมากอน ไมเคยคิดจะทำ ไมอยากทำ และทำไมได ครูพระอาจารยก็ฝกพวกเราถายทอดใหพวกเราทำไดดีอยางไมนาเชื่อ จากท่ีพวกเราอาราธนาศีลไมเปนทำแบบถูกๆ ผิดๆ พวกเรากลับทำไดและทองไดอยางถูกตองไมมีติดขัด สวดมนตสั้นยาวเปนทำนองไดถูกตองคลองแคลว โดยเฉพาะบทสวดที่พวกเราชอบมากคือสวดมงคลจักรวาลแปดทิศและสิบทิศซึ่งไมเคยไดสวดมากอน ครูพระอาจารยก็ใหสวดทุกครั้งทีม่าสอนจนพวกเราสวดไดปากเปลาอยางคลองแคลวโดยไมตองดูตัวอักษรในแผนกระดาษเหมือนครั้งแรกที่เริ่มฝกหัด และที่สำคัญท่ีพวกเราไมรูสึกเบื่อเลยก็คือเวลาครูพระอาจารยสอนทานจะมีคำพูดติดตลกทำใหพวกเราไดหัวเราะกันสนุกสนาน พวกเราเรียนกับครูพระอาจารยไดเปลี่ยนอิริยาบถนั่งบาง ยืนบาง เดินบาง มีกิจกรรมสนุกๆ ใหทำมากมาย เชน ฟงนิทานชาดก เลนเกมธรรมะ ฝกนั่งสมาธิ สวดมนต เดินจงกรม สนทนาธรรม แสดงความคิดเห็นเ ก่ียวกับหลักธรรม และกิจกรรมบำเพ็ญประโยชนเพ่ือพัฒนาโรงเรียน ในแตละครั้งท่ีพระอาจารยมาสอนจะมีกิจกรรมใหทำไมซ้ำกันเลย ทำใหพวกเราสนุกสนานไมรูสึกเบื่อ เพราะทานใหอิสระ มีชวงเวลาไดพักและเปลี่ยนอิริยาบถ พระอาจารยจะสอนหลักธรรม ที่ปฏิบัติไดจริงใหกับพวกเรา ทานสอนวาเปนวัย

รุนท่ีดี ไมใชงานที่จะทำไดงายๆ แตก็ไมยากเกินที่จะฝกหัด ทานสอนเรื่องการกิน การอยู การดู การฟงอยางมีสติ ใหพวกเรานำไปใชในชีวิตประจำวันจะไดเกิดเปนนิสัยติดตัว

เพื่อนคนหน่ึงที่ทุกคนในโรงเรียนลงความเห็นวาเปนเด็กกาวราว ชอบพูดคำหยาบ ไมมีระเบียบวินัย ไมชอบเขารวมกิจกรรมหนาเสาธง เพื่อนๆ ไมชอบหนาเพราะชอบพูดลอเลียนชื่อพอชื่อแมเพื่อนจึงมักมีเรื่องทะเลาะกับเพื่อนในหองเปนประจำ หลังจากไดรับการอบรมคุณธรรมจริยธรรมจากครูพระอาจารย ไมนานเขากลายเปนคนจิตใจออนโยนข้ึน เลิกทะเลาะกับเพื่อนในโรงเรียน เลิกพูดคำหยาบ และชวยเพื่อนทำกิจกรรม เวลาครูใชใหทำงานก็มักอาสาเปนประจำ เขาเปลี่ยนไปมากจนเพื่อนในหองสงสัย เขาบอกวาครูพระอาจารยสอนวาคนดีทำความดีไดงาย ทำความชั่วไดยาก สวนคนช่ัวทำความชั่วไดงาย ทำความดีไดยาก นิสัยไมดีเลิกไดงาย แตสันดานไมดีเลิกไดยาก ถาอยากใหคนอื่นยอมรับเราตองทำตัวใหเปนคนดี และเวลาจะทำอะไรใหคิดถึงหนาของพอแมใหมากๆ เขาอยากเปนคนดีจึงเลิกนิสัยเกาๆ แลวทำตัวเสียใหม พวกเราไดฟงแลวก็ปลื้มใจในคำตอบของเขาเสียจริงๆ ท่ีเขาสามารถแยกแยะอะไรดีอะไรไมดีได

กอนสอบปลายป ครูพระอาจารยบอกกับพวกเราวาจะมาสอนพวกเราเปนชั่วโมงสุดทายเพราะภาคเรียนหนาทานจะไปสอนนักเรียนในระดบัชัน้ประถมศกึษาตามแผนการอบรมคุณธรรมจริยธรรมของทางมหาวิทยาลัย พวกเรากมกราบทานดวยความรูสึกเสียดาย อยากใหทานสอนพวกเราไปนานๆ อยางไรกต็าม พวกเราใหสญัญาวาส่ิงที่ครูพระอาจารยใหการอบรมส่ังสอนพวกเราจะนำไปปฏิบัติใหเปนนิสัย และจะจำไววาครั้งหนึ่งพวกเราไดเรียนรูและรวมกันปฏิบัติสิ่งที่ดีงามจากผูที่พวกเราเรียกวา “ครูพระอาจารย” ผูซึ่งมาเพื่อทำใหพวกเราทุกคนเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดี พวกเราจะจดจำไวตลอดไป

พระอาจารยจะสอนหลักธรรมท่ีปฏิบัติ ไดจริง ใหกับพวกเรา ทานสอนวาเปนวัยรุนที่ดี ไม ใชงานที่จะทำไดงายๆ แตก็ไมยากเกินที่จะฝกหัด

๓๖

เรื่องนิพารัตน โภคทรัพย

โรงเรียนบานวังหูกวาง

ราษฎรผดุงวิทย ต.หนองไผ อ.ชุมแพ

จ.ขอนแกน

คนเราไมสามารถท่ีจะเลอืกเกดิได แตสามารถเลือกทางเดินชีวิตของตนเองได และการเลือกที่จะเปนคนดไีมไดขึน้อยูทีค่รอบครวัอบอุนอยูดวยกนัพรอมหนาหรือกำพราพอแม หรือวาอยูที่ฐานะรวยหรือจน ใครๆ ก็มีสิทธิ์ที่จะเปนคนดีของสงัคมได คำวา “คนด ีตกนำ้ไมไหล ตกไฟไมไหม” เปนสำนวนที่กลาวถึงการกระทำความดี แลวมักจะมีคนคอยชวยเหลือ อุปถัมภค้ำชูตลอด แมในเวลาที่ชีวิตลำบาก

“อรรถ” เด็กกำพรา เขาเกิดมาไดรับความรักความอบอุนจากพอและแมเพียงหนึ่งปเศษเทาน้ัน เนื่องจากพอและแมของเขาจากไปโดยไมมีวันกลับดวยโรคราย ภาระท้ังหมดตกอยูกับตาและยาย ที่ตองเลี้ยงดูและใหความรักแกเขามาตลอด จนกระทั่งเขาเรียนอยูชั้น ป.๕ อรรถเรียนไมคอยเกง แตเปนเด็กดี เปนที่รักของ

เด็กกำพรา หัวใจใฝดี

เพื่อนและคุณครู อรรถจะจำคำสอนของยาย ซึ่งสอนเขามาตั้งแตเด็กจนเขาจดจำจนขึ้นใจวา “เราสรางฐานะใหรวยเงนิทองเหมอืนคนอืน่เขาไมได ก็ขอใหสรางความดี เปนเด็กดี รวยความดี ใครเหน็กช็ืน่ชม ใครเหน็ใครกร็กั” อรรถจำคำสอนของยายไดดี และเขาทำงานบานชวยยายทุกอยาง เพื่อเปนการแบงเบาภาระงานใหกับยาย จนยายไมรูสึกทอแมจะทำงานเหนื่อย บางวันไมมีแมแตขาวสารจะกรอกหมอ แตกลับภูมิใจทุกวันที่เลี้ยงหลานใหเปนคนดีได

ในขณะเดียวกันที่โรงเรียนถาถามถึงเด็กดี ชวยเหลืองานสวนรวมไดดี จะตอบเปนเสียงเดียวกันวา คือ “เด็กชายอรรถ” และไดรับทุนการศึกษาจากโรงเรียนทุกป อรรถเปนคนไมคอยพูดและไมอยูเฉยๆ เวลาวางตอนเชา พักเที่ยง หรือกอนเลิกเรียนเขามักจะชวยคุณครูและ

สกลนคร เขต ๓

๓๗

ภารโรง ทำความสะอาด ปด กวาด เก็บขยะ รดน้ำตนไมอยูเปนประจำ จนเขากลายเปนเด็กดีในใจครูทุกคน

เดก็กำพราใจกตัญรููคณุคนน้ี ทำใหทกุคนรูถงึความรูสกึลกึๆ ในใจท่ีเขาไมเคยพูดใหใครฟง เมื่อวันท่ี ๑๑ สิงหาคม ๒๕๕๒ ทางโรงเรียนไดจัดงานวันแมแหงชาติ โดยนำนักเรียน ผูปกครองไปจัดกิจกรรมทำบุญตักบาตร ไหวแมที่วัด ในวันนั้นขณะที่คนอื่นยื่นดอกมะลิไหวและกราบแมของตวัเอง ในแววตาของอรรถ มองดูเพือ่นๆ และนองๆ กมกราบคุณแมนั้น อรรถกมหนารองไหและเดินมาไหวครูประจำชั้นแทน และพูดวา “คุณครูครับผมอยากมีแมครับ” คุณครูถามวา “คุณยาย ไมมาหรือลูก” เขาตอบพรอมเสียงสะอื้นไหวา “คุณยายมาไมไดเพราะไปรับจางทำนา แตผมไหวยายแตเชากอนยายจะไปทำงานแลวครับ”

หลังจากนั้นเขาก็ไหวคุณครูทุกคน ซึ่งเขาถือวาเปนแมและพอของเขาคนหนึ่ง แมแตคุณครูเองก็กลั้นน้ำตาไวไมอยู ดวยความสงสาร

หลังจากกิจกรรมทำบุญตักบาตรและไหวแมเสร็จแลว มีคำถามท่ีอรรถยังคาใจและอยากรูดวยความเปนเด็ก จึงถามคุณครูวา “คุณครูครับ ถาผมทำความดีทุกวัน แลวชาติหนาผมจะมีแมเหมือนคนอื่นไหมครับ” เปนคำถามที่ทำใหคุณครูตองอธิบายใหเขาใจวา ยังมีอีกหลายคนที่เปนเหมือนอรรถ และอาจจะมีชีวิตความเปนอยูที่ไมดีเทาอรรถก็มี และอรรถยังโชคดีที่มีหลายๆ คนที่รักและเขาใจคอยชวยเหลือ ทั้งโรงเรียนและเพื่อนบาน เพราะอรรถเปนเด็กดี ขยัน ชวยเหลือผูอื่นจึงมีแตคนรัก ทำใหอรรถเขาใจและเริ่มปรากฏรอยยิม้บนใบหนาของเด็กชายเหมอืนเชนเคย

ทุกคนท่ีเกิดมาตางใฝฝน อยากจะมีชีวิตที่มีแตความสุข ความอบอุนในครอบครัว แตหากวันใดเราขาดพอและแมหรือคนที่เรารัก ขอเพียงมีสติ คิดท่ีจะทำในสิ่งที่ดีและตั้งใจ มีความ มุงมั่นที่จะทำใหชีวิตไดรับแตสิ่งท่ีดีตอบแทน และเพื่อเปนบทเรียน แนวทาง ท่ีจะนำชีวิตกาวไปสูความสำเร็จในอนาคต

“คณุครคูรบั ถาผมทำความดีทกุวัน แลวชาติหนาผมจะมีแมเหมือนคนอื่นไหมครับ”

๓๘

จริยศิลป : การชงชา ปลูกฝงคุณธรรมได กลอมเกลาจิตใจได เปนไปไดอยางไร คิดไดไง นาชื่นชมมาก... จากประสบการณที่ไดรับโอกาสที่ ดี ได ไปศึกษาดู งาน ท่ีมูลนิ ธิ ฉื อจี้ ไตหวัน มีหลายประเด็นมากๆ ที่อยากนำมาเลาสูกันฟง เบื้องตนน้ีจะเลาถึงการสาธิตการสอน จริยศิลป : การชงชา หลังจากไดรับการปฐมนิเทศกอนไปศึกษาดูงานที่ไตหวัน ๒ วัน ทำใหมีความรูสึกวานาจะมีองคความรูเพียงพอแลวไมจำเปนตองไป ดูงานอีก เพราะไดรูไดเห็นจากการพาคณะครู

ชงจิต ชงใจ ใหนาชม ดวยการชงชา

ผูบริหารไปดูงานที่ โรงเรียนฉือจี้ที่ เชียงใหม ไดรวมกิจกรรมอบรมกับ สพฐ. ท่ีอำเภอฝาง และดูงานการจัดการเรียนการสอนที่โรงเรียนฉือจี้เชยีงใหม ครัง้ที ่๒ ไดศกึษาคนควาจากอินเทอรเน็ต และหนังสือการศึกษาแนวทางการปลูกจิตสำนึกคุณธรรมผานระบบการศึกษา : กรณีศึกษามูลนิธิพทุธฉอืจี ้ ไตหวนั แตเมือ่ไปถงึไตหวนัความคิดทีว่ามอีงคความรูเพยีงพอแลวนัน้หาใชไม มรีายละเอยีด ปลีกยอย และลึกซึง้อกีมากมายท่ียงัไมรู การไดพบ ไดเห็น ไดสัมผัสดวยตนเองไดความรูสึกมากกวา

หนองคาย เขต ๑

เรื่องสมหมาย เกษร สพป.หนองคาย

ถ.บริเวณศูนยราชการ ต.หนองกอมเกาะ อ.เมืองหนองคาย

จ.หนองคาย

๓๙

เยอะเลย อยากใหคนอื่นในเขตพื้นที่ไดมาสัมผัสดวยตนเองบาง จะไดมีพลังรวมกันทำงานปลูกฝ ง คุ ณ ธ ร ร ม ใ ห เ ข ม แ ข็ ง เ ป น ก ลุ ม ก อ น ที่ ยิ่งใหญขึ้นกวาเดิม

ประทับใจทุกอยางไมวาสื่อที่ใชในการสื่อสาร สื่อท่ีใชในการปลูกฝงคุณธรรม บุคคล (อาสาสมคัร) เครือขายสมาพนัธคร ูกจิกรรมปลกูฝงคณุธรรม เชน การสอนพุทธธรรมโดยนำเหตกุารณในชีวิตจริง ประสบการณจริง มาเปนสื่อในการกระตุนใหสัมผัสรับรูถึงความรูสึก และการสอนจริย ศิลป : การชงชามีความละเอียดออน เปนกิจกรรมที่ชวยใหใจสงบเยือกเย็น นุมนวล ออนโยน เคารพ รูคุณ มีสติ สมาธิ พินิจพิจารณา ท้ังผูชงชา ผู เสิรฟชา และผูรับชา ลวนไดรับการบมเพาะคุณธรรมในจิตใจดวยกันทั้งหมด และเกิดผลพลอยไดดานบุคลิกภาพที่สงางาม รอยย้ิมที่พิมพใจอีกดวย การจัดการศกึษาเปนภารกจิหนึง่ในสีข่องมูลนธิฉิอืจี ้ การสอนจริยศิลป : การชงชาเปนวิชาหลักโดยเริ่มเรียน ตั้งแตอนุบาลถึงมหาวิทยาลัย แมแตนักศึกษาแพทย พยาบาล ยังตองเรียน กอนไปดิฉันรูเพียงแตวาการสอนชงชาทำใหนักเรียนรูสำนึกคุณ

ฝกการมีระเบียบ ฝกสติ มีบุคลิกภาพที่ดีงามเทา น้ัน แต เมื่อไปถึงมหาวิทยาลัยฉือจี้แลว ลองอานดูนะคะวาดิฉันไดอะไรเพิ่มขึ้นบาง

สรุปจากการสังเกตและรวมกิจกรรมสาธิตการสอน ดังนี ้(อาจจะเกบ็รายละเอยีดไดไมหมด)

ขั้นแรก เตรียมความพรอม ทุกคนนั่งหลับตา ดูตัวเอง ใหเวลากับตัวเอง อยูกับตัวเองถือเปนเวลาที่สำคัญของชีวิต

ขั้นที่สอง ชงชา ทุกคนอยูในความเงียบ ผูชงชา ใชสมาธิความสงบ มีสติ พินิจพิจารณา บรรจง ตัง้ใจ ทำอยางเยอืกเยน็ นุมนวล และออนโยน (เริ่มตั้งแตเทน้ำรอนลงในโถชงชา ยกโถชงชาเทน้ำทิ้งในภาชนะที่เตรียมไว เปดฝาขวด ตักชาเทลงในโถชงชา ยกกาน้ำรอนเทลงในชา ยกโถ ชงชาเทน้ำชาลงในโถน้ำชา เปนอันเสร็จการชงชาพรอมยกไปเสิรฟ)

ขัน้ทีส่าม เสริฟชา คนเสริฟรบัถาดโถนำ้ชา (กอนรับตองโคงไหวอยางออนนอม) เดินไปยืนที่มมุโตะทีจ่ะเสริฟ โคงคำนับอยางออนนอม กาวขาขางหนึ่งไปขางหนา ยอตัวลงยกโถน้ำชาวางไวที่โตะ (ท้ังผูเสิรฟและผูรับยิ้มแยมเบิกบานมีความสุขและพอใจในการใหบริการและรับบริการ) ขณะเสิรฟชา จะไดการปลูกฝงใหเกิดคุณธรรม ความสำนึก รูคุณ มีคารวะ ใหความเคารพ

ขั้นที่สี่ รินน้ำชา จัดถวยชาเรียงเปนแถว คนใดคนหนึ่งยกโถน้ำชารินน้ำชาลงในถวยดวยความเยือกเย็น นุมนวล ออนโยน เคารพ รูคุณ มสีต ิสมาธิ พนิจิพจิารณา ทีละถวย ครบทกุถวย ยกถวยน้ำชาใหเพื่อน เพื่อนไหวแสดงความขอบคุณดวยรอยย้ิมแลวรับถวยน้ำชามาถือไว (คณะดูงานบางคนเม่ือไดน้ำชาแลวยกด่ืมทีเดียวจนหมดโดยไมรอคนอื่น เปนที่ตลกขบขำกันพอสมควร บางรายกินขนมของวางหมดกอนไดนำ้ชาเสียอีก) คนใหก็ยิ้มตอบพรอมกับรับไหว จนครบทุกคน

ขัน้ทีห่า ดืม่นำ้ชา ด่ืมแบบลิม้รสชาทลีะนดิ เมื่อรับมาแลวใหดูชา สีเปนอยางไร เห็นอะไรในน้ำชานั้นบาง ดมกล่ินชา มีกลิ่นอยางไร กอนดื่ม

๔๐

คำแรกใหอธิษฐานจิตตั้งปณิธานที่ดี (คิดดี) คำที่สองอธิษฐานจิตเราจะพูดดี คำท่ีสามอธิษฐานจิตเราจะทำดี (คิดดี พูดดี ทำดี) กอนกลืนตองอมไวเพ่ือใหสัมผัสรสชาติ

ขัน้ทีห่ก รบัประทานอาหารวาง/ขนมหวาน จัดไวไมมากเกินไปจนดูเหมือนเปนอาหารม้ือหนึ่ง กอนกินมองขนมแลวนึกขอบคุณทุกสิ่งที่เก่ียวของกับขนมน้ัน กับการไดมาซึ่งขนมนั้น

ไมใชแคนั้น ยังมีรายละเอียดปลีกยอย อื่นๆ อีก เชน

การถือถาดน้ำชา ใหมือท้ังสองดั่งมังกรคาบแกวหันหนาเขาหากัน นิ้วสี่นิ้วประคองไวใตถาด หวัแมมือ้ทัง้สองคอบไวบนถาด ยกไวระดบัอก

การถือถวยน้ำชา ถือดวยมือขวา จับถวยดวยน้ิวชี้และน้ิวโปงใหโคงรอบปากถวย สามนิ้วมวนเขารองรับกนถวย

การยกด่ืม ยกถวยชาขึ้นเอามือซายมารองรับมือขวา หมุนมือขวานิดหนึ่งใหดานที่ไมไดจับอยูตรงปากแลวดื่มตามข้ันที่หา

นอกจากนี้ยังประทับใจทานเลขาธิการ สพฐ. (ดร.ชนิภทัร ภมูริตัน) ทานเปนแบบอยางทีด่ ีรวมกิจกรรมทุกอยางตลอดเวลา นั่งฟงวิทยากรอยางตั้งใจ (เกาอี้ที่นั่งในหองประชุมเปนเกาอี้เด็กอนุบาล ลองคิดดูนั่งตั้งแตแปดโมงครึ่งถึงสองทุม

จะเปนอยางไร) วิทยากรใหทำอะไรก็ทำ นารักจริงๆ เปนภาพท่ีหาไดยาก ทำใหดิฉันรูสึกดีใจและคิดวางานปลูกฝงคุณธรรม จะไดรับการเอาใจใสอยางจริงจัง ตอเนื่องจากผูบริหารทุกระดับ

สิ่งที่ดิฉันจะทำในเบื้องตนหลังจากดูงานครั้งน้ีคือ

๑. เติมเต็มใหกับโรงเรียนวิถีพุทธดานจิตอาสาท้ัง ๑๙ โรงเรยีนใน สพป.หนองคาย หนึง่ในเรื่องการสอนวาทะธรรม การสอนจริยศิลป ภาษามือประกอบเพลง และการคัดแยกขยะอยางใสใจในรายละเอียด

๒. ประชมุทำ AAR โรงเรยีนแมขายคุณธรรม และนำเสนอเชิญชวนใหโรงเรียนแมขายฯ ทำการคัดแยกขยะใสใจในรายละเอียดสูการกำจัดขยะในใจของครู ผูปกครอง และนักเรียน

๓. นำสมาชิกชมรมวิถีพุทธ วิถี ไทย ทำกิจกรรมจิตอาสาเพ่ือเปนตนแบบ ถาใครอยากรูวาท้ังสามอยางน้ันทำอยางไร เปนไปไดมากนอยแคไหน โปรดติดตามตอไปนะคะ ทางอีเมล [email protected] หรือใน Facebook เครือขายโรงเรียนวิถีพุทธ ก็ไดคะ

นี่ก็เปนอีกหนึ่งจริยศิลปที่มูลนิธิฉือจี้ใชสื่อสารการปลูกฝงคุณธรรม (การจัดดอกไม) นาสนใจ นาลองนำไปใชจริงๆ นะคะ ดฉินัลองใชกบัครแูละผูบรหิารแลวเปนทีส่นใจและทกุคนประทบัใจคะ

การชงชามีความละเอียดออน เปนกิจกรรมที่ชวยให ใจสงบเยือกเย็น นุมนวล ออนโยน เคารพ รูคุณ มีสติ สมาธิ พินิจพิจารณา

๔๑

สายลมยามเย็นทีพ่ดัมาแผวเบาตองผวิเน้ือ ทำใหขาพเจารูสึกเย็นสบายคลายรอนตอนกลางวันออกไปไดบาง มองออกไปที่ริมหนาตางของหองสมุดโรงเรียนบานติ้วนอย เห็นใบเตยที่นักเรียนชวยกันนำมาพับเปนดอกกุหลาบ เพ่ือใหหองมีกลิ่นที่หอมดวยวัสดุที่มีในทองถิ่นไมตองไปหาซื้อใหเปลืองเงิน ที่ เด็กๆ ทำไวตั้งแตครั้งโรงเรียนบานนาคอมาศึกษาดูงานในโครงการ “ปนอิ่ม เพื่อรอยย้ิมนอง” ซึ่งบัดน้ีจากสีเขียวสด กลายเปนสีน้ำตาลแหงไปแลว แตก็ยังคงความเปนดอกกุหลาบท่ีพับจากสองมือนอยๆ ของ ลูกศิษยขาพเจา ทำใหยอนระลึกไปถึงวันเดือนปที่ผานมาวาถาไมมีวันนั้น โรงเรียนบานติ้วนอยจะมีสิ่ งดีๆ เกิดขึ้น เชนปจจุบันนี้หรือ เปลานะ

โรงเรียนบานติ้วนอย รุงอรณุแหงวถิพีทุธ วถิธีรรม วถิีไท

เรื่องประคอง คงเติม โรงเรียน บานติ้วนอย ต.นาโปง อ.เมือง จ.เลย

เลย เขต ๑

“โรงเรียนวิถีพุทธ” คำคำน้ีแวบ!ขึ้นมาในสมองขาพเจาทันที

โรงเรยีนบานติว้นอยเปนโรงเรยีนขนาดเล็ก ที่ตั้งอยูตำบล นาโปง อำเภอเมือง จังหวัดเลย ถาทานผูอานยังนึกไมออก ก็ตำบลที่เปนบานเกิดของหลวงปูแหวน สุจิณโณ นักบุญแหงลานนาซึ่งเปนทีเ่คารพสกัการะของพทุธศาสนกิชนท้ังประเทศและเปนตนแบบของพระสงฆทีป่ฏบิตัดิปีฏบิตัชิอบ วนัหนึง่เมือ่ประมาณเดอืนพฤศจกิายน พ.ศ. ๒๕๔๖ ขาพเจายังจำได ทานผูอำนวยการ นายประวทิย นอยบัวทอง นำแผนพบัมายื่นใหขาพเจาแลวพูดวา “เปนโครงการที่นาสนใจนะ โรงเรียนเรานาจะสมคัรเขารวมโครงการ” ขาพเจาเหลอืบตามองเห็น “โครงการโรงเรียนวีถีพุทธ” ความรูสึกตอนนั้น

๔๒

สนใจมาก อานรายละเอียดแลวรีบกรอกใบสมัครเขารวมโครงการทันที และรีบคนควาศึกษาสิ่งที่จะตองดำเนินการในโรงเรียนวิถีพุทธ ซึ่งขณะนั้นยังสับสนอยูมาก ทาน ผอ.ผูมีวิสัยทัศนก็บอกวา “ผมจะพาไปศึกษาดูงานท่ีโรงเรียนบานไทรยอย จังหวัดพิษณุโลก” แตกลับมาขาพเจายังงงๆ อยู เพราะไมทราบวาจะเอาหลักของไตรสิกขา คือ ศีล สมาธิ ปญญา ลงสูการปฏิบัติใหกับนักเรียนเห็นเปนรูปธรรมไดอยางไร ซึ่งในขณะนั้นขาพเจาจำไดวามีการอบรม ศึกษาดูงานหรือปฏิบัติธรรมเกี่ยวกับโรงเรียนวิถีพุทธที่ไหน ทาน ผอ.ก็จะสงขาพเจาไปทุกครั้ง จึงเริ่มเห็นทางสวางท่ีจะเดินตามรอยของพระพุทธองค จึงนำเรื่องราวที่รับมาเสนอตอที่ประชุมทั้งในโรงเรียนและชุมชน

สิ่งที่ประทับใจอยูในความทรงจำตลอดมาคือ ท้ังผูบริหาร คณะครู นักเรียน ผูปกครองในชุมชนไดเห็นพองตองกันในวา การจะทำโรงเรียนวิถีพุทธใหหยั่งลึกลงไปถึงนักเรียนอยางย่ังยืน คือทุกคนในชุมชนจะตองมีความคิดเห็นไปในทิศทางเดียวกัน และที่สำคัญตองลงมือปฏิบัติดวยกัน เพ่ือใหไดขอเท็จจริงวา ศีล สมาธิ ปญญา อยูในตัวของคนทุกคนแลว แตไดนำมาปฏิบัติอยางจริงจังหรือยัง เมื่อคิดตรงกัน คณะของเราจึงไปปฏิบัติธรรมรวมกันที่วัดปาภูทอก อำเภอวังสะพงุ เปนเวลาสีค่นืหาวนั และทาน ผอ. อีกนั่นแหละที่บอกวาเราจะอยูปฏิบัติดวยกันนะ อยาทอดทิ้งกัน แมในวันนั้นจะมีคนที่อึดอัดบาง แตก็บอกวาพอทนได ภาพของคณะครู นักเรียนตืน่ตัง้แตตสีามครึง่มาทำวตัรเชาดวยกนั ตีหาทานขาวตมและจะทานอกีครัง้ตอนหาโมงเชา หลงัจากนั้นก็ไมไดทานแลว เพราะทุกคนถือศีลแปด

จากวันนั้นเปนตนมาสิ่งที่ทุกคนไดรับการฝกฝนใหอดทนตอความหิวที่ตองทานม้ือเดียว

อดกลั้นตอนเดินจงกรมท่ีมีหินเล็กคอยตำเทาตลอดเวลา น่ังสมาธิที่ทำใหปวดขาและอีกหลายความประทับใจที่สะทอนจากเรียงความของคณะครู นักเรียนท่ีเขียนออกมาจากใจ และสิ่งที่ทุกคนรับรูรวมกันคือทุกคนอยูและลงมือปฏิบัติและเห็นความจริงที่ปรากฏดวยตนเอง ดังคำสอนในบทสวดมนตที่วา “สวากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม สันทิฏฐิโก อะกาลิโก เอหิปสสิโก โอปะนะยิโก ปจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญูหีติ” พระธรรมเปน สิ่งที่พระผูมีพระภาคเจาตรัสไวดีแลว เปนสิ่งที่ผูศึกษาและปฏิบัติพึงเห็นไดดวยตนเอง เปนสิ่งที่ปฏิบัติไดและใหผลไดไมจำกัดกาล เปนส่ิงท่ีควรกลาวกับผูอื่นวาทานจงมาดูเถิด เปนสิ่งที่ควรนอมมาใสตั ว เปนสิ่ งที่ ผู รู ก็ รู ได เฉพาะตน ซึ่งประโยคสุดทายขาพเจาชอบมากที่สุด เพราะเปนสิ่งที่รูไดเฉพาะตนกับผูปฏิบัติจริงเทาน้ัน และความสำเร็จจะเกิดขึ้นไดก็คือการลงมือปฏิบัติอยางสม่ำเสมอตอเนื่ องไมขาดตอน บนความสำเร็จของเราในวันนี้ในเรื่องการดำเนินโครงการโรงเรียนวิถีพุทธหรือจะเปลี่ยนเปนโรงเรยีนคณุธรรมชัน้นำแลวกต็าม บุคลากรทกุคน ในโรงเรียนยังทำอยางตอเนื่อง ชุมชนใหความรวมมือเปนอยางดี และปจจุบันนี้ภาพของความงดงามตามแนววิถีพุทธก็ยังคงอยู

โรงเรียนวิถีพุทธดีเดน โครงงานคุณธรรมระดับยอดเย่ียม เยาวชนและครู ตนแบบคนดี ศรี แผ น ดิน ห มู บ านมวลชนสัมพันธ ดี เ ด น โรงเรียนท่ีไดรับการสนับสนุนจากมูลนิธิพระปกเกลาในการจัดกิจกรรมประชาธิปไตยภาคพลเมืองโดยกลุมเยาวชนอาสาพัฒนาทองถิ่น งบประมาณจากกองทุนสงเสริมการจัดสวัสดิการสังคมเพื่อจัดกิจกรรมลานบานลานเมืองพื้นท่ีสาธารณะสำหรับทุกคนในครอบครัว กิจกรรม

๔๓

ปน อ่ิม เพื่ อ รอยยิ้ มน อง และอีกมากมาย ท่ี โรงเรียนบานติ้วนอยจัดขึ้น และขยายเครือขาย สู องคกรอื่นอยางตอเนื่ องนั้น เกิดจากการ จุดประกายของโรงเรียนวิถีพุทธ ทำใหเราเห็น ผูบริหารท่ีมีวิสัยทัศน มีบุคลากรในโรงเรียนที่ทุมเทเสียสละแมทุกคนจะบอกวาเหนื่อย มีชุมชนที่เขมแข็งที่คอยชวยเหลือเกื้อกูลเวลาโรงเรียน ขอความรวมมือ มีองคกรอื่นที่เห็นความสำคัญและคอยชวยเหลือ และท่ีสำคัญที่สุดคือตัวของนักเรียนแตละรุนท่ีสงตอความรู เปนแบบอยางมาตลอด และแสดงความสามารถเปนท่ีปรากฏจากหลายรางวัลที่ไมอาจกลาวไดหมดในพื้นท่ีนี้ ขาพเจาเคยนั่งฟงเวลาเด็กจัดกิจกรรมกับนอง จากเดก็ๆ บางคนทีเ่คยบอกพีว่าทำไมได พีก่บ็อกนองวา ทำไปเถอะเดี๋ยวก็ดีเอง เสียงผูนำนักเรียนที่บอกกันวาการทำงานอยาแยกหญิงแยกชายเดี๋ยวงานจะไมเสร็จ คำสั่งที่พี่บอกนองแลวทำไมนองถึงเช่ือ คำพูดที่ออกมาจากหัวใจหลายคำพูดเหลานี้ของผูนำนักเรียน แสดงวาการอบรมบมเพาะในเรื่อง ศีล สมาธิ ปญญา ไดเกิดข้ึนแลวในโรงเรียนบานติ้วนอย เพราะศีลคือการสำรวมทางกาย วาจา มคีนพดู มคีนฟง สมาธิคอืการมสีต ิ มีใจแนวแนคิด ทำในสิ่งดีงาม ปญญาการคิดวิเคราะหวาสิ่งใดควรทำ ส่ิงใดทำแลวไมเกิดผลดี ตอตนเองและสวนรวม

เมือ่ทุกคนเหน็ไปในทศิทางเดียวกนั ทกุคนลงมอืทำดวยกนั ทกุคนเห็นปญหาจะตองแกดวยกัน องคความรูที่ถูกสรางมาหลายครั้ง จากหลายๆสวนก็ซึมซับลงในตัวเด็กและเยาวชนบานติ้วนอย แมมีบางครั้งจะสะดุดลมลง ซึ่งเปนธรรมดาของชีวิตที่ตองพบอุปสรรคบาง ซึ่งขาเจาเคยพูดกับ

เด็กวา “เหล็กจะกลาเพราะผานไฟ ใจจะกลาตองผานอุปสรรค” ความผิดพลาดจะเปนตำราเรียนเลมใหญใหเราเรียนรู เพื่อแกไขไมไหผิดอีก แลวยังมีมือของพวกเราคอยประคองกันขึ้นมาเพือ่กาวเดนิตอไป จากรุนหนึง่สูอกีรุนหนึง่ รุงอรณุของวิถีพุทธ คือเปนผูรูตื่นและเบิกบานในโลกโลกาภิวตันทีม่ผีลกระทบตอผูคนในปจจบุนั มสีติไตรตรอง รูเทาทันเหตุการณที่เกิดขึ้น มีวิถีธรรม ปฏิบัติตามหลักคำสอนของพระของพระพุทธศาสนา ไมยึดมั่น ถือมั่น ตัวกู ของกู ยอมรับความเปล่ียนแปลงในสิ่งที่ควรเปลี่ยน ปฏิบัติตามวถิไีทยทีด่งีามมนีำ้ใจชวยเหลอืเกือ้กลู ท่ีบรรพบรุษุของเราไดสั่งสมมา มอบเปนมรดกแกชุมชนบานติ้วนอยอยางยั่งยืนตลอดไป

สายลมแผวๆ ที่พัดมาในขณะน้ีคงทำใหหัวใจของอีกหลายคนชุมชื่น อิ่มเอิบไปดวยธรรม ตะวันกำลังจะลับขอบฟา อีกไมชารุงอรุณวิถีพุทธ วิถีธรรม วิถีไทย ก็จะกลับมา

เหล็กจะกลาเพราะผานไฟ ใจจะกลาตองผานอุปสรรค

๔๔

45

ในปจจบุนันีส้งัคมไทยรบัอารยธรรมตะวนัตกมากข้ึน อีกทั้งเทคโนโลยีตางๆ ก็ทันสมัย การสื่ อสารรวด เ ร็ วมากขึ้ น เยาวชนไทยนิ ยมวฒันธรรมตางชาตทิีเ่ขามามากขึน้ ทำใหคณุธรรม จรยิธรรมตางๆ ทีค่วรจะมอียูในตวัผูเรยีน คอยๆลดนอยลง ดวยเหตุนี้ พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติพุทธศักราช ๒๕๔๒ หมวด ๑ มาตรา ๖ จึงไดกำหนดใหมีการจัดการศึกษาเพื่อพัฒนา ผูเรียนเปนมนุษยที่สมบูรณทั้งรางกาย จิตใจ สติ

แค ไมทกุข ก็เรียกวา “สุข” แลว

เรื่องมงคล อุปพงษ

โรงเรียน มัธยมวาริชภูมิ

ต.ปลาโหล อ.วาริชภูมิ จ.สกลนคร

สกลนคร เขต ๒

ภาพ : creativecommon.org

ปญญา ความรูและคุณธรรม มีจริยธรรมและวฒันธรรมในการดำรงชีวติ สามารถอยูรวมกบัผูอืน่ไดอยางมีความสุข ซึ่งสอดคลองกับมาตรฐานการศึกษาแหงชาติ มาตรฐานท่ี ๑ ดานผูเรียน ตองการใหผูเรียนมีความรูคูคุณธรรม และคานิยมที่พึงประสงค ดังนั้นเพื่อเปนการพัฒนา ผู เรียนและสง เสริมดานคุณธรรมจริยธรรม โรงเรียนมัธยมวาริชภูมิจึงไดจัดกิจกรรมตามแนวทางวิถีพุทธขึ้นในโรงเรียน เพ่ือหวังใหผูเรียน

๔๕

เกิดการเรียนรูที่ จะชวยเหลือซึ่ งกันและกัน เกิดพัฒนาการดานคุณธรรมและจริยธรรมรวมทั้งเขาใจ เขาถึงและศรัทธาในศาสนาท่ีตนนับถือ

พื้นฐานของคนเราแทจริงนั้นคือตองการมีความสขุ ไมวาจะอยูในฐานะใด อยูในเหตกุารณใด อยูในสิ่งแวดลอมใด ท้ังภายในและภายนอกบานหรือโรงเรียนก็ตาม ดังนั้นเมื่อนักเรียนมาอยูในความปกครองของครูในชวงที่อยูโรงเรียน ครูตองมีหนาที่บริการจัดหาความสุขใหนักเรียนซึ่งแทรกอยูในกิจกรรมการเรียนการสอนตามหลักสูตร โดยที่ฝายบริหารก็ตองมีนโยบายที่เอื้อตอการจัดกิจกรรมที่หลากหลายอันจะนำไปสูความสุขท่ีตองการใหเกิดขึ้นกับนักเรียน นโยบายขอหนึ่งที่ตองมอบใหครูนำไปจัดกิจกรรม คือ กิจกรรม “แค ไมทุกขก็ สุ ขแล ว” ซึ่ ง เปนส วนห น่ึงในโครงการโรงเรียนวิถีพุทธ “รูตื่นและเบิกบาน”

“แคไมทุกขก็สุขแลว” ผมขอหยิบยกเอาความมักงายท่ีคนเราปฏิบัติอยูจริงในชีวิตประจำวันมาเปนขอคิดกอนท่ีจะทำตัวไมทุกขแลวจะเกิดความสุขใหทานผูอานไดเห็นบางสวนวาตรงกับชีวิตทานบางหรือไม เชน งาย...ที่จะตัดสินความผิดของคนอื่น แตยาก...ที่จะยอมรับความผิดของตนเอง งาย...ท่ีจะพูดโดยไมคิด แตยาก...ที่จะยั้งลิ้นของตนเอง งาย...ที่จะขอการอภัย แตยาก... ที่ จะ ให อภั ยผู อื่ น ง าย . . .ที่ จะตั้ งกฎ เกณฑ แตยาก.. .ที่จะทำตามกฎเกณฑ งาย. . . ท่ีจะ

สนุกสนานกับชีวิต แตยาก...ที่จะใหคุณคาแทจริงของชีวิต งาย...ที่จะใหคำสัญญา แตยาก...ที่จะทำตามคำสัญญา งาย...ท่ีจะทำผิด แตยาก... ที่จะเรียนรูจากความผิดนั้น งาย. . .ที่จะคิดปรับปรุง แตยาก...ที่ลงมือกระทำ งาย...ที่จะรับ แตยาก...ที่จะให งาย...ที่อานตั้งแตบรรทัดแรก แตยาก...ที่เขาใจทุกบรรทัดที่อานและปฏิบัติได : ที่กลาวมาเปนเพียงบางสวนเทานั้น มีบางหรือไมที่ตรงกับตัวเอง นั่นคือสิ่งที่กอใหเกิดความทุกขทั้งน้ัน ดังน้ันการที่จะเปล่ียนพฤติกรรมของคนเพื่อใหเกิดความสุขนั้นยากนักที่จะทำไดในระยะเวลาอันส้ัน

กิจกรรมตอไป น้ี จะเปนวิ ธีการตามแนวทางวิถีพุทธ ท่ีโรงเรียนมัธยมวาริชภูมิจัดใหมีและจัดข้ึนเพื่อใหนักเรียนเกิดความสุข โดยลดความทุกขลงใหเหลือนอยที่สุด ไดแก กิจกรรม รูจักรัก รักตนเองใหถูกทาง ดูแลตนเองใหดีอยาจมอยูกับอดีตและสิ่งที่ทำใหชีวิตตัวเองย่ำแย อยารกัมากจนเหน็แกตวัและหัดรกัคนอืน่ใหเปนกอน กิจกรรม พอใจ เพียงพอ พอใจในสิ่งที่มี ยินดีกับสิ่งที่คนอื่นไดจะลดอาการขี้อิจฉาที่บั่นทอนความสขุเอามากๆ กจิกรรม เขาใจ เขาใจโลกใหมากขึน้ อยามองแตแงรายๆ แงดีๆ มีใหมองอีกเยอะ อยาเอาตัวเองเปนจุดศูนยกลางของทุกคน ของทุกส่ิง ของทุกอยาง กิจกรรม อิสระ ใหอิสรเสรีกับตัวเองมากข้ึน อยากทำอะไรก็ทำตามใจ

งาย...ที่จะตัดสินความผิดของคนอ่ืน แตยาก... ที่จะยอมรับความผิดของตนเอง

๔๖

ตนเองเสียหนอย อยาทำใหคนอ่ืนเดือดรอนเปนพอ กิจกรรม รูจักให สะกดคำวา “เสียสละ” ใหคุนหู ทองคำวา “แบงปน” ใหขึ้นใจ คำวา “ให” ไมใชสิ่งของ แตอาจเปนความรัก ความรู หรือความเหน็อกเหน็ใจ กจิกรรม ใหอภยั ใครๆ ก็ทำพลาดกันได ใหอภัยกับความผิดพลาดทั้งของตนเองและของคนอื่น ถาไมเคยทำผิด จะม่ันใจอยางไรวาถูก แตระวังอยาทำผิดซ้ำสองก็พอ กจิกรรม ใหโอกาสตัวเอง ทำอะไรทีค่ดิวาทำไมได กลาๆ หนอยไมวาจะเปน หรือไมเปนอยางที่คิด แตเช่ือวา “สนุก” กิจกรรมอารมณขัน เปนยาลดความเครียดชั้นดี ไมตองหาซื้ อจากหมอตี๋ แถมพกพาติดตัวสะดวก คนอารมณดีใครๆ ก็อยากอยู ใกล เปนเสนหนารักอยางรายกาจ ทเีดียวละ กิจกรรมมเีพ่ือน จงมเีพ่ือนมากกวาแฟน ถาตรงขามเมื่อไหร ชีวิตยุงยากเมื่อนั้น กิจกรรม เปนคนดี ทำตัวใหดีๆ ไมเดือดรอนใคร ใครก็อยากอยูดวย ทำไมดีตองหนีตองซอน จะมีความสุขไดอยางไร

ทุกกลุมสาระวิชาไดนำนโยบายตามแนวทางวิถีพุทธไปสอดแทรกในแผนการเรียนรู เพื่อจัดกิจกรรมการเรียนการสอน และจัดกิจกรรมดังกลาวนี้ในกิจกรรมชุมนุมท่ีมีครูดูแล นอกจากน้ีนกัเรยีนเองยงัรวมกลุมๆ ละ ๔-๕ คน ทำกิจกรรม แคไมทุกขก็สุขแลว โดยนำเสนอในรูปแบบโครงงานและเผยแพรใหเพื่อนๆ นักเรียน

ดวยกันในทุกสัปดาหบนเวทีหอประชุมและหนาเสาธงในภาคบายกอนกลับบานอยางนอยสัปดาหละครั้ง แลวรวบรวมผลงานและขอมูลสรุปนำเสนอในกิจกรรมเปดบานคุณธรรมนำความรูที่โรงเรียนรวมกับสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาสกลนคร เขต ๒ และโรงเรียนในเครือขายโรงเรียนวถิพีทุธอกี ๗ โรงเรียนจัดขึน้ในชวงเดือน พฤศจิ กายน ๒๕๕๒ ท่ีผ านมาซึ่ งประสบ ผลสำเร็จเปนท่ีนาพอใจไดรับคำชมจากบุคคลภายนอกท่ีพบเห็น ผลท่ีเกิดขึ้นโดยตรงตอตัวนักเรียนที่มีความสุขเมื่อมาโรงเรียน รักโรงเรียน รักครู รูจักให รูความหมายคำวาให รูจักแบงปน รูจักใหอภัย รูจักเสียสละ และท่ีสำคัญที่สังเกตได คือ นักเรียนมีอารมณดี มีอารมณขัน ดังนั้นจะปฏิเสธไมไดวานักเรียนมีความสุข และสิ่งเหลานี้จะติดตัวนักเรียนไปและอาจตลอดชีวิตก็เปนได

งาย...ที่จะทำผิด แตยาก...ที่จะเรียนรูจากความผิดนั้น งาย...ที่จะคิดปรับปรุง แตยาก...ที่ลงมือกระทำ

๔๗

48

ขาพเจาไดมี โอกาสยายเขามาสอนที่โรงเรียนบานโนนขา หลังจากท่ีไปใชชีวิตครูชายแดน อยูทีช่ายแดนตดิแถบฝงพมามาหลายป

วันแรกของการเดินทางมาโรงเรียน รูสึกตื่นเตน อยากใหถึงโรงเรียนไวๆ ตามประสาคนเหอโรงเรียนใหม อยากพบปะผูคนในสังคม รั้วโรงเรียนใหมๆ ผูบังคับบัญชา เพื่อนรวมงาน และที่สำคัญนักเรียน ลูกศิษย หนาตาใหมๆ จะเปนอยางไร จะใหการตอนรับมากนอยแคไหน

ขณะที่ขาพเจาเดินทางมาโรงเรียนตอนเชา กอนเขาหมูบาน วัด คือสถานที่แรกที่จะตองผานเขาไปในหมูบาน ไดมีกลุมคุณยายกำลังเดินมาตามถนน ในมือถือกับขาว ปนโต มุงหนามา

ตนกลาแหงความดี ทำบุญตักบาตร ภาพเหลานี้หาดูไดทุกหมูบานในสังคมชนบท ขาพเจาเดินทางมาถึงกลางหมูบาน ก็เห็นกลุมแมบานและเด็กๆ ๓-๔ คน อายุประมาณ ป.๕-ป.๖ ถือปนโตพรอมสำรับ ดอกไมธปูเทยีน กำลังตางมุงหนาไปวดั ขาพเจาจงึจอดรถทักทาย แนะนำตนเอง และถามทางไปโรงเรียน พอรูวาเปนครูใหม เด็กๆ รีบแยงกันบอกทางพรอมกับบอกวา “วันน้ีวันพระ หนูขออนุญาตไปตักบาตรกอน แลวจะรีบไปโรงเรียน” ไดฟงดังนั้น ขาพเจาก็เลยขออนุโมทนาบุญกับพวกเขาดวย

ขาพเจาเกิดความสงสัยขึ้นในใจ “ยุคนี้สมัยน้ี เยาวชนคนไทยยังหันหนาเขาวัด ทำบุญตักบาตร เกิดความคิดดี ปฏิบัติดีแบบนี้ ได

เรื่องประภัสสร สะเดาโรงเรียน บานโนนขา ต.วังแสง อ.ชนบท จ.ขอนแกน

ขอนแกน เขต ๒

๔๘

อยางไร สอนลูกหลานกันดวยวิธีไหน” ทำใหขาพเจารบีขบัรถตอเพือ่อยากใหถงึโรงเรยีนโดยเรว็

หลังจากที่เขารายงานตัวแนะนำตอคณะบุคลากร และพบปะลูกศิษยหนาเสาธงแลว โดยมทีาน ผอ. เนนยำ้ถงึระเบียบวนิยั การปฏบิตัิตนของนักเรยีน การใชชวีติบนรากฐานของความด ีโดยเฉพาะโรงเรียนเราเปนโรงเรียนวิถีพุทธ หลังจากนั้น ทาน ผอ. สงมอบนักเรียนใหกับพอครูคนเกาของโรงเรียน ไดมาพบปะพูดคุยกับนักเรียนตอนเชากอนถึงหองเรียน ทานโนมนาวเด็กโดยการเลาถึงคุณงามความดีของบุคคลตางๆ ในแตละวัน ตอนพักรับประทานอาหารกลางวัน ก็จะมีคณะครูเปลี่ยนกันมาพบปะกับนักเรียนอีกรอบ และนำพารับประทานอาหาร เด็กๆ ทำกิจกรรมอยางตั้งอกต้ังใจ ขาพเจาคอยสังเกตกิจกรรมตางๆ ที่ทานนำพาเด็กๆ โดยไดรับการบอกเลาจากทานวา “โรงเรียนของเราเปนโรงเรียนวิถีพุทธ” นำหลักการและหลักธรรมเขามาชวยขัดเกลาเด็กๆ ใหเปนคนดี และเพื่อใหเขาไดซึมซับเอาความดีนี้ ไปใชให เกิดประโยชน แกตัวเขาเอง

ขาพเจารูสึกประทับใจกับคำบอกเลา และเห็นเด็กรูจักไปทำบุญตักบาตร ปฏิบัติตนตามแบบวิถีชีวิตแบบไทยๆ และในวันเขาพรรษา จะมีกลุมนักเรียน ม.๓ มีจิตอาสาไปรวมถวายน้ำปานะใหกับอุบาสก-อุบาสิกาท่ีมาถือศีลที่วัด ไมไดขาด ทางชุมชน หมูบาน มีงาน คณะครูก็จะนำนักเรียนที่มีจิตอาสาไปรวมงานบริการ ดูแลสถานที่ บริการน้ำดื่มทุกครั้ง ภายใตการดูแลของทานผูอำนวยการเนตร ภูมิโสม ทานเปนผูที่

มีวิสัยทัศนกวางไกล ดูแลเอาใจใสบุคลากรใน โรงเรียน เท่ียงตรง และเท่ียงธรรม ทำงานอยางมีคุณภาพ ใหความสำคัญกับงาน โดยเฉพาะส่ิงที่จะเกิดกับตัวนักเรียน ทานจะเนนย้ำเสมอวา กิจการงานใดๆ จะตองใหเกิดประโยชนกับนักเรียนใหมากท่ีสุด การบริหารงานของทานจึงไดรับความไววางใจจากทุกฝาย และผูปกครองก็อุนใจ วางใจท่ีไดทานมาชวยดูแลลูกหลาน ขณะอยูโรงเรียน สอนลูกหลาน ใหเปนคนดี มีคุณธรรม

โรงเรยีนบานโนนขา จึงไดรบัการยอมรบัวา เปนโรงเรียนคุณธรรมชั้นนำ ดวยการปลูกจิตสำนึกท่ีดีใหกับนักเรียน สอนให เขารูจักตน และปฏิบัติตนไดอยางเหมาะสม สามารถใชชีวิตอยูในสังคมไดอยางสงางาม

๔๙

เมื่อขาพเจาไดรับมอบหมายงานในการเขยีนเรือ่งเลาความดใีนรัว้โรงเรยีน คร้ังแรกรูสกึวา สบายมาก เพราะในโรงเรียนของขาพเจา ไมวาจะมองไปมุมไหน พูดไดวามีความดีให เลามากมาย ไมวาจะเปนตัวทานผูบริหาร เพื่อนครูทุกคน หรือแมแตตัวนักเรียน ทุกคนลวนมี ความดีใหขาพเจาไดนำมาเลาไดทั้งนั้น แตพอเอาเขาจริงๆ ขาพเจากลับไมรูวาจะเขียนเลาเรื่องความดีของใครดี เพราะทุกคนลวนมีความดี ที่นาจะนำมาเลาสูกันฟง และในที่สุดขาพเจาก็ตัดสินใจว า ความดีที่ ข าพเจ าน าจะนำมา เขียนเลา แลวสามารถสะทอนความดีโดยรวมของทุกคนในโรงเรียนได ก็ตองเปนความดีของนักเรียน เพราะนักเรียนเปรียบเสมือนลูกของคุณครู ลูกยอมเปนกระจกเงาสะทอนความดีของ

ตนออแหงความดี เรื่องเบญจมาพร พรมเกตุโรงเรียน ไตรคามประชาพัฒนา ต.เปอยนอย อ.เปอยนอย จ.ขอนแกน

ขอนแกน เขต ๒

พอแมไดชัดเจน ดังคำกลาวที่วา ลูกไมหลน ไมไกลตน

นักเรียนที่ขาพเจาอยากนำความดีของเขามาเลากค็อื เด็กหญงิภทัรสดุา คำเมอืง หรอื ตนออ ซึ่งขณะนี้กำลังเรียนอยูชั้นประถมศึกษาปที่ ๖ ตนออเปนนักเรียนที่มีความโดดเดนในดาน คุณธรรมมาก ถือวาเปนเด็กดีมีคุณธรรมอยางแทจริง พอเอยชื่อตนออ ทุกคนที่รูจักตนออตางยอมรับเปนเสียงเดียวกันทั้งในโรงเรียนและนอกโรงเรียนวา เด็กคนนี้ชางเปนเด็กที่มีความนารักหลายอยาง ตนออเปนเด็กที่รูบทบาทและหนาที่ของตนเองเปนอยางดี มีสัมมาคารวะตอผูใหญ ขาพเจาในฐานะครูคนหน่ึงและเปนครูประจำหมูบานที่ตนอออยูดวย ทำใหขาพเจาไดเห็นพฤติกรรมของตนออตลอด ท้ังขณะอยูบานและ

๕๐

ที่โรงเรียน อยูที่บานในฐานะลูกสาวคนโต ตนออก็จะดแูลนองๆ และชวยเหลอืงานคณุแม ดแูลคุณยาย ทั้งยังมีน้ำใจตอเพ่ือนบานทุกคน ตนออเปนเด็กที่มีกิริยามารยาทเรียบรอย พบเจอผูใหญในหมูบานตนออจะยกมือไหวทักทายเสมอ ท้ังยังชอบอาสาชวยเหลือทุกคน ตอนเชาตนออก็จะไปทำบุญตักบาตรท่ีวัดเปนประจำ ขาพเจาไดมีโอกาสไดพูดคุยกับคุณแมของตนออ และไดสอบถามคุณแมของตนออเกี่ยวกับชีวิตประจำวันของตนออ ขณะอยูบาน แมของตนออบอกวา ตนออเปนเด็กที่มีความรับผิดชอบสูง ชวยดูแลยายและนองๆ ท้ังยังชวยงานบานทุกอยางเทาท่ีคุณแมทำได ตนออไม เคยทำใหแมหนักใจ กอนนอนตนออจะสวดมนต ทำสมาธิทุกวัน

มาดูตนออที่โรงเรียนกันบาง อยูโรงเรียนในฐานะประธานนักเรียน ๒ ปซอน ตนออจะทำหนาที่ผูนำท่ีมีความเสียสละ เปนแบบอยางใหแกเพื่อนๆ นองๆ ทุกคนโนโรงเรียน ไมวาการเรียน การทำงาน ขาพเจามีโอกาสไดเปนครูที่ปรึกษาของตนออเมื่อตอนท่ีตนออเรียนอยูชั้นประถมศึกษาปที่ ๓ และติดตามดูพฤติกรรมของตนออมาตลอด ตนออไมใชเด็กท่ีเกง แตเปนเด็กท่ีมีความเอาใจใสตอการเรียนเปนอยางดี ไมวาจะเปนในเวลาเรียนหรือนอกเวลาเรียน ตนออจะมีความใฝรูใฝเรียนไมเขาใจตรงไหนจะตองถามคุณครูหรือเขาคนควาในหองสมุดเสมอ การเรียนของตนออดีขึ้นเรื่อยๆ จนเปนที่ ๑ ของหองตลอด การทำงานในโรงเรียนเล็กๆ ของพวกเรา เด็กๆ จะมีบทบาทในการทำงานมากเพราะเราตองชวยกันทุกอยาง ไมวาจะเปนการทำความสะอาดอาคารสถานท่ี เพราะระยะหนึ่งโรงเรียนของเราขาดนักการภารโรง นักเรียนทุกคนตองมีหนาที่ดูแลอาคารสถานที่และสิ่งแวดลอมในโรงเรียน ตนออในฐานะประธานนักเรียนก็จะนำเพื่อนๆ ดูแลทำความสะอาดอาคารสถานท่ี ตนออจะไดรับความเอ็นดูจากคุณครูเปนพิเศษเพราะดวยความท่ีเปนคนใชงาย ชอบอาสาชวยงานครู ทั้งยังมีความรับผิดชอบสูง ตนออถือเปน

แบบอยางของเด็กๆ ทุกคนในโรงเรียนก็วาได ความดีของตนออเปนความดีที่ชัดเจน

จนเมื่อปการศึกษา ๒๕๕๒ ตนออถูกเสนอชื่อใหเขารับการคัดเลือกเปนนักเรียนคุณธรรม ดีเดนของ สพป.ขก. ๒ รวมกับธนาคารออมสิน ในครั้งนั้นขาพเจาไดมีโอกาสไดเขารวมประชุมกับคณะกรรมการที่มาประเมินตนออดวย ไดเห็นการตอบคำถามที่คณะกรรมการไดถามตนออ ทุกคำตอบท่ีตนออตอบแสดงใหเห็นวาเด็กคนน้ีเปนเด็กที่ไดปฏิบัติจริง ไมมีการปรุงแตงการตอบคำถามของตนออรูสึกจะเปนที่ประทับใจของคณะกรรมการไมนอย แมผลการประเมินตนออจะไมชนะเลิศในการประกวดคร้ังนี้ แตทุกคน ในโรงเรียนก็พอใจในผลที่ออกมา เพราะการประกวดเพือ่ใหไดมาซึง่รางวัล จะตองมอีงคประกอบหลายอยาง ไมวาจะเปนประสบการณและการสะสมความดี รวมถึงเกียรติบัตรรางวัลตางๆ ที่นำมาเปนหลักฐานใหคณะกรรมการประเมินอาจจะมีนอยกวา ทั้งตนออเองก็ยังเด็กกวาผูที่ไดรางวัลมาก ทราบวาผูที่ไดรับรางวัลชนะเลิศครั้งน้ีเปนนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๖ โรงเรียนชนบทศึกษา อำเภอชนบท จังหวัดขอนแกน จึงทำใหผลท่ีออกมาตนออไดรองชนะเลิศ แตทุกคนในโรงเรยีนก็ภูมิใจในตัวตนออมาก ในดานการเรียน

๕๑

ตนออไดเปนตัวแทนของโรงเรียนเขารวมแขงขันทางวิชาการทุกปและก็นำชื่อเสียงมาใหโรงเรียนเสมอ ทำใหโรงเรียนเล็กๆ ของเราไดเปนที่รูจัก ล า สุ ดต น อ อ และ เพื่ อ นๆ ได เ ป นตั ว แทน สพป.ขก.๒ เขาแขงขันโครงงานคุณธรรมที่จังหวัดอุบลราชธานี ในงานศิลปหัตถกรรมนักเรียน ประจำปการศึกษา ๒๕๕๒ ไดรับรางวัลเหรียญเงิน ตนออนอกจากจะเปนตนแบบดานความขยันใฝรูใฝเรียนแลว ตนออยังเปนผูนำนักเรียนในการทำกิจกรรมอีกดวย

เมื่อทางโรงเรียนนำนักเรียนไปทำบุญที่วัดในวันสำคัญทางศาสนา ตนออจะทำหนาที่ เปนผูนำในการสวดมนตไหวพระอาราธนาศีล นำกลาวคำถวายสังฆทาน ทำสมาธิ การปฏิบัติของตนออทำไดดีไมแพผูใหญที่ไปถือศีลที่วัด เปนประจำเลย นอกจากน้ีในวันหยุดเสารอาทิตย ตนออจะชวนเพ่ือนๆ ในกลุมไปชวยกันทำความสะอาดลานวัด ลางหองน้ำ ปดกวาดเช็ดถูศาลาวัดเปนประจำ บางทีก็ชวนเพื่อนไปทำความสะอาดวัดหมูบานใกลเคียงดวย การทำงานตรงนี้ถือเปนจิตอาสาท่ีมีในตัวเองของเด็กนอยคนน้ี กิจกรรมของตนออในแตละวันไมเคยทำความหนกัใจหรือความเดอืดรอนใหแกใครเลย ตรงกันขามทุกกิจกรรมที่ตนออทำลวนเปนกิจกรรมท่ีมีประโยชน นำมาซึ่งความประทับใจตอผูที่พบเห็นไมนอยทีเดียว

ดวยความเปนเนื้อนาบุญที่มีในตัวตนออ ผูปกครองท่ีมีลูกรุนราวคราวเดียวกับตนออ ก็พอเต็มใจใหลูกของตนเองเขากับกลุมตนออ

ดวยหวังอยากใหความดีของตนออไดซึมซับเขาในตัวของลูกตนเองดวย คุณความดีที่ตนออไดทำมาทั้งหมด นอกจากจะเพ่ือตัวตนออเองแลว ยังเปนผลพลอยไดตอเพื่อนๆ ในโรงเรียนอีกดวย จะเหน็ไดจากรุนนองหลายคน พยายามจะเลียนแบบ พี่ตนออ เพื่อจะไดเปนท่ีรักของครูและทุกคน

กอนท่ีขาพเจาจะเขียนบทความเร่ืองนี้ขาพเจาก็ไดเขาไปสัมภาษณตนออ เพื่อนำขอมูลจากตนอ อมาประกอบการ เขี ยนบทความ แมความดีของตนออขาพเจาจะเห็นชัดเจน ใครๆ ก็รู ใครๆ ก็เห็น แตขาพเจาก็ยังอยากรูถึงความรูสกึของตนออเองวารูสกึอยางไร เหนือ่ยไหมท่ีตองทำความดี เพราะเมื่ออยูที่ โรงเรียนไมวาจะเปนการทำงานกับคุณครูทานไหนก็ตาม ตนออจะเปนคนแรกที่คุณครูเรียกใช ตนออไดตอบขาพเจาวา “การกระทำของหนูไมวาจะที่บานหรือที่ไหนๆ หนูไมเคยรูสึกเหนื่อยเลยคะ ทุกครั้งทีค่ณุครเูรยีกใช หนรููสกึวาคณุครรูกัหน ู เชือ่ใจหน ูหนูตองทำงานที่ครูมอบหมายใหดี สมกับที่คุณครูไววางใจ หรือการไปทำความสะอาดวัด หนูก็รูสึกวา หนูมีความสุขท่ีไดทำคะ หนูเชื่อวาคนเราทำดีตองไดดี อยางนอยๆ หนูก็มีความสุข เพราะหนูรูสกึวา ทกุคนรกัหนทูีห่นทูำตวัแบบนีค้ะ” ขาพเจาไดยินคำตอบของเด็กหญิงตัวนอยคนดี ขาพเจาย่ิงรูสึกประทับใจ การตอบคำถามแบบซื่อๆ แตชางกินใจคนฟงเหลือเกิน เด็กคนนี้หากจะบรรยายความดี บรรยายอยางไรก็คงไมหมด เพราะส่ิงที่ไมดีในตัวของตนออขาพเจายังหาไมเจอเลยคะ เด็กคนนี้เปนเด็กที่มีความประพฤติดี ทุกคนที่รูจักตนออไมวาจะเปนเพื่อนในโรงเรียน ชาวบานในหมูบาน พระสงฆที่วัด ตลอดจนคุณครูทุกคนหรือแมแตผูที่มีโอกาสไดพูดคุยหรือไดพบปะกับตนออแคเพียงครั้งเดียว ทุกคนจะสามารถสัมผัสถึงความเปนเด็กดีในตัวของตนออไดอยางงายๆ ขาพเจาเชือ่วาไมมใีครกลาปฏเิสธวา เด็กคนน้ีไมใชตนออแหงความดีอยางแนนอน

หนูมีความสุขที่ ไดทำคะ หนูเชื่อวาคนเราทำดีตองไดดี อยางนอยๆ หนูก็มีความสุข เพราะหนูรูสึกวา ทุกคนรักหนูที่หนูทำตัวแบบนี้คะ

๕๒

มหัศจรรยฝาย สรางรายได สรางตัวตน

“การทอผาฝาย” เปนวิถีชีวิตของชาวบานบอตะครองโนนฝายมาเปนเวลาหลายสิบป เมือ่กาลเวลาเปล่ียนไป ความทนัสมยัไดกาวเขามามีบทบาทมากข้ึนในการดำรงชีวิตของชุมชน ทำใหการทอผาฝายที่เคยทำอยูเริ่มเลื่อนหายไปจากคนรุนเกา โดยที่คนรุนใหมนั้นยังไมไดเรียนรูกรรมวิธีตางๆ ในการท่ีจะไดมาซึ่งผาฝายที่มีสีสันสวยงาม ประดิดประดอยจนเกิดลวดลาย ที่สวยงาม จากปญหาดังกลาวทางโรงเรียนได รวมมือกับชุมชนกิจกรรมการทอผาพ้ืนเมืองขึ้น ซึ่งถือเปนการเรียนรูนอกหองเรียน โดยเริ่มจากการหาอาสาสมัครเพื่อเขารวมกิจกรรมการทอ ผาฝาย ซ่ึงนักเรียนที่สมัครสวนใหญจะเปนนักเรียนหญิงชั้นประถมศึกษาปที่ ๕-๖ และบางคนน้ันเคยชวยทางบาน หรือคนแกทำมาบางแลว

แตดวยความท่ีเปนเด็กและความอดทน ในการจะท่ีเรียนรูมีนอย จึงทำใหสมาชิกในกลุมเริม่ลดนอยลง ทำใหเกดิปญหาขึน้ในระยะเริม่แรก เพราะนักเรียนคิดวาการเรียนรูเรื่องการทอผาฝายนัน้กค็อืการนำเสนดายมานัง่ทอเปนผนืผา แตไมได รูเลยวากวาจะไดมาเปนเสนฝายสีสันสวยงามนั้น

ตองเริ่มจากสิ่งใดบาง จากสาเหตุนี้จึงไดเกิดการรวมกลุมเพื่อการเรียนรู โดยเนนที่นักเรียนที่เกิดความสนใจในเรื่องนี้จริงๆ เพราะอยางนอยเปนการอาสาของตัวนักเรียนเองไมไดเกิดจาก การบงัคับของครู และไดนำนักเรยีนกลุมนัน้ไปเรยีนรู

กรรมวธิเีริม่ตน คอืการเกบ็ฝาย การปนฝาย ยอมฝาย จนถึงกระบวนการทอเปนผืน ซึ่งในแตละข้ันตอนตองใชความพยายาม ความอดทน อดกล้ัน ความเพียร ตลอดจนใชสมาธิเพื่อใหเกิดการเรียนรูจนเกิดผลสำเร็จเปนผืนผาขึ้นมา

จากอาสาสมัครกลุม เ ล็กในโรงเรียน ที่ยอมแลกเวลาวางที่ตองเลนซุกซนตามประสา วยัเดก็ ตองมาเรยีนรูเรือ่งการทอผาฝาย จะมใีครรูบางวาส่ิงทีพ่วกเขาไดนัน้ เกดิเปนรายไดตอบแทนกลับมา ถึงแมจะเปนรายไดเพียงเล็กนอย แตก็ถือไดวาเปนรางวัลที่มีคามากท่ีสุดในชีวิตของพวกเขาเหลานั้นก็วาได นอกจากจะเปนการสรางรายไดแลว เหนือความมุงหวังพวกเขาเหลานั้นยังไดสรางตัวตนและรวมกันรักษาเอกลักษณของคนในชมุชนหรอืในหมูบานของตนเอง เพราะผูเฒา ผูแกในหมูบานเอง ก็ไมไดคาดหวังใหลูกหลาน

เรื่องนิรมล นอยจันทร โรงเรียน บานบอตะครองโนนฝายสามัคคี ต.โนนขา อ.พล จ.ขอนแกน

ขอนแกน เขต ๓

๕๓

ภาพ : creativecommon.org

๕๔

ของตนเองจะมาสืบสานสิ่งที่ตนเองไดเรียนรูมาจากพอแมของตนเองเชนกัน

นอกจากน้ันยังเปนการสรางชื่อเสียงตางๆ ใหกับทางโรงเรียน มีการนำไปแสดงเพื่อออกรานแสดงวิธีการทอผาฝายในสถานท่ีที่สำคัญตางๆ มากมาย เชนงานแสดงศิลปหัตถกรรมนักเรียนในระดับภาคหรือแมกระทั่งงานท่ีใหญระดับประเทศทีเ่มอืงทองธาน ีซึง่ถอืเปนความภาคภูมใิจทัง้คณะครูและนักเรยีน ทำใหนกัเรยีนสวนท่ีไมไดสนใจในตอนแรกเร่ิม ไดเขามาสมคัรเพือ่ขอเขารบัการเรียนรูกับเพ่ือนๆ พ่ีๆ กลุมแรก จนทำใหในปจจุบันน้ีกิจกรรมมหัศจรรยฝาย เปนที่นิยม และสนใจของนักเรียนผูปกครองและชุมชนเปนอยางมาก

จากการสังเกตของคณะครูที่นำนักเรียนไปจัดนิทรรศการตามหนวยงานของทองถิ่น ทำใหนักเรียนการเกิดเรียนรูเรื่องการพูดนำเสนอผลงาน ฝกการใชปฏิภาณไหวพริบในการตอบคำถามจากผูที่ เยี่ยมชม เพราะคำถามแตละคำถามนัน้ไมไดเปนคำถามทีเ่ตรยีมไวเลย การตอบของนักเรียนจะตอบออกมาจากการเรียนรูของนักเรียนอยางแทจริง

แตสิง่ทีไ่ดรบัและมีคานอกเหนอืสิง่อืน่ใด คือ การเรียนรูเรื่องการทอผาฝาย ทำใหพวกเราไดเรียนรูการทำงานรวมกับผูอื่น การทำงานเปนทีม เปนระบบ เพราะในการทำงานในแตละครั้งจะทำเปนข้ันตอน จะทำลัดขั้นตอนไมได ตองมีการวางแผนการทำงานทุกครั้ง ทำใหพวกเราเรียนรูการทำงานอยางเปนระบบ อีกทั้งยังไดฝกการยอมรับฟงความคิดเห็นของเพื่อนสมาชิกอีกดวย นอกจากน้ี ยังเปนการปลูกฝงการมีคุณธรรม จรยิธรรมในดานตางๆ ใหกบันกัเรียน เพราะในการทอผาฝายแตละครั้งจะตองตกลงกันวาจะทอคนละก่ีครั้ง หรือกี่แถวจึงจะเปลี่ยนเพ่ือนคนอ่ืนมาทอบ า ง ห รืออาจจะมี การผลั ด เปลี่ ยนหมุนเวียนกันในแตละครั้งวาหามทำในหนาที่เดิมทุกคนจะตองไดทำทุกอยางในกระบวนการของการทอผาฝาย

เวลาที่ใชในการทอผาฝายน้ันใชเวลานาน และเฉพาะเวลาทีว่าง หรือหลังเลกิเรยีน แตบางครัง้ตองมาทอในเวลาวันหยุดเสาร-อาทิตย ซึ่งถือเปนการเสียสละเวลาสวนตัวท้ังครูและนักเรียน แตจากการสอบถามนักเรียนกลับตอบมาวา เปนการใหนักเรียนไดฝกความอดทน อดกล้ัน มีสมาธิในการทำงานเ พ่ิมมากขึ้นจากเ ดิม เกิดความรักความสามัคคีในการทำงานเพื่อใหงานที่กำหนดไวสำเร็จตามที่ไดมุงหวังไว

การเขารวมกจิกรรมกอใหเกดิความรบัผดิชอบในหนาที่ที่ไดรับมอบหมาย และยังไดเรียนรูวาการที่พอแมผูปกครองออกไปรับจางทำงานหาเงินมาเพื่อใหนักเรียนไดซื้อขนม มีเงินมาโรงเรยีน มีชดุนกัเรยีน รองเทา กระเปา เสือ้ผาสวยๆ หรือแมแตของเลนแตละชิ้น น้ันมันยากเย็น ขนาดไหน พอแมตองทนกับความเหนื่อยยากเพียงใดกวาจะไดเงินมาเลี้ยงดูเรา ทำใหนักเรียนกลุมนี้รูจักการใชเงินอยางประหยัดมากขึ้น มีการเก็บออม นอกจากนั้นพฤติกรรมที่นักเรียนกลุมนี้แสดงออกมา ยงัเปนการสะทอนออกมาสูนกัเรยีนในโรงเรียนให เกิดการเรียนรูและเลียนแบบพฤติกรรมที่ดีเหลาน้ัน จนเกิดเปนความภาคภูมิใจของคณะครู ผูปกครอง ตลอดจนผูคนที่พบเห็น

“สิง่สำคัญยิง่ คอืนกัเรยีนไดพฒันาคณุธรรมความดี โดยผานกระบวนการทอผาฝาย”

การเก็บฝาย การปนฝาย ยอมฝาย จนถึงกระบวนการทอเปนผืน ซึ่งในแตละขั้นตอนตองใชความพยายาม ความอดทน อดกลัน้ ความเพยีร

๕๕

ความเจ ริญก าวหน าทาง เทคโนโลยี ที่แทรกซึมสูวิถีชีวิตของผูคนในสังคมทุกรูปแบบทำใหคนไทยโดยเฉพาะเด็กและเยาวชนตองเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงท่ีเกิดขึ้นอยางรวดเร็ว รุนแรง และเต็มไปดวยสถานการณปญหาท่ีมีความสลับซับซอน นอกจากนี้การไหลบาของวัฒนธรรมใหมทำใหวัฒนธรรมดั้งเดิมนับวันจะออนแอลง ทำใหเด็กและเยาวชนตกเปนเหย่ือ

ขอนแกน เขต ๓

เรื่องฐิติวรดา หงษคำดี โรงเรียน บานหนองแวงโสกพระ ต.หนองแวงโสกพระ อ.พล จ.ขอนแกน

ดนตรีอาสา

นำพาสรางคนดี

ของสถานการณความเปล่ียนแปลงทางสังคม เชน ดนตรปีระยกุต หมอลำซิง่ วฒันธรรมดังกลาว ทำใหเอกลักษณอีสานและศิลปะพื้นบานที่ดีงาม กำลังจะถูกกลืน และสูญหายไปในที่สุด

ดวยเหตผุลและความจำเปนดังกลาวขางตน ทางโรงเรียนบานหนองแวงโสกพระ ไดตระหนัก และมองเห็นบริบทของโรงเรียน ชุมชน มีการสืบทอดวัฒนธรรมดนตรีพื้นบาน จึงบรรจุวิชา

๕๖

ดนตรีพื้ นบ านสอดแทรกในห ลักสู ต รของ สถานศึกษา จัดตัง้ชมุนมุดนตรพีืน้บาน และจดัทำโครงงาน ดนตรีอาสานำพาสรางคนดี มคีณุธรรม จริยธรรม มีความรับผิดชอบ ซ่ือสัตย ประหยัด พอเพียง จิตอาสา พัฒนาสังคม เห็นคุณคาของชีวิตขึ้น เพื่อใหนักเรียนไดฝกทักษะทางดานดนตรี ไ ด ใ ช เ ว ล าว า ง ให เ กิ ดประ โยชน มีสนุทรยีภาพ แสดงออกในทางทีส่รางสรรค รวมถึง

การคนพบความสามารถของตนเองและพัฒนาไดอยางเต็มศักยภาพ สืบทอดวัฒนธรรมอีสานให ยั่งยืนตอไป

ขณะดำเนินการเรียนการสอนในเรื่องของดนตรีพื้นบาน นักเรียนไดคนพบศักยภาพ ของตนเอง และนำเสนอสูที่ประชุมสภานักเรียน การประชมุคณะกรรมการสถานศึกษา และการประชุมผูปกครอง ชุมชนมจีติอาสาจากภมูปิญญา

๕๗

ทองถิ่นมาชวยสอน และเชิญวิทยากรผูเชี่ยวชาญจากภายนอกในเรือ่งดนตร ีทารำ เน้ือหาของเพลง จนเกิดความชำนาญ

นายสรุพล ทองมคีา ผูอำนวยการโรงเรียน จึงจัดใหมีเวทีการแสดงออกของนักเรียน และนำการแสดงสูชุมชนเพื่อหาประสบการณ นำไปสูการแขงขนัระดบัเขตพืน้ท่ีการศกึษา ตามนโยบายตามแผนปฏิบัติการไทยเขมแข็ง ป ๒๕๕๔ ในกจิกรรมดนตรพีืน้บาน ตอมาไดปรบัปรงุขอบกพรอง ในเรื่องของดนตรี นักเรียนเกิดความภาคภูมิใจในผลงาน และมีความมั่นใจในการนำวงดนตรี ไปแสดงในงานเทศกาลวันสำคัญตางๆ ของโรงเรียน จากนั้นโรงเรียนมีจิตอาสาไปชวยงานมหรสพในชุมชน เปนการสานสัมพันธระหวางโรงเรียนและชุมชน ผูปกครองมีความภาคภูมิใจในบุตรหลานของตนเอง ติดตามดูแล สนับสนุนบตุรหลานเมือ่ไปทำการแสดงในทีต่างๆ เปนทีม่าของการสนับสนุนเร่ืองงบประมาณ วัสดุอุปกรณตางๆ ของวงดนตรี จากชุมชน องคกรปกครองสวนทองถิ่น สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประถมศึกษาขอนแกน เขต ๓ และจากการแสดงในงานตางๆ ซึ่งทางเจาภาพจะสนับสนุนวงดนตรีของโรงเรียนทุกคร้ัง

นักเรียนบางคนไดคนพบสิ่งมหัศจรรยที่มีในตนเอง ดนตรียังชวยกลอมเกลาจิตใจใหดีและออนโยนขึ้น จากเด็กท่ีกาวราว หลบล้ีจากสังคม

ไมกลาแสดงออก ไมรูทศิทางของตนเองไดคนพบความสามารถ เปล่ียนเปนเด็กที่รูคุณคาของตนเองและอยูรวมกับผูอื่นได รูคุณคาของเวลา ใช เวลาวางในการฝกฝนดนตรีจนเกิดความชำนาญ กลาแสดงออก มีความอดทน มีความรับผิดชอบ ตรงตอเวลา สามัคคีพอเพียงในสิ่งที่ตัวเองมี การฝกซอม และแสดงออกถึงความซื่อสัตยในการรับคาตอบแทน กตัญูรูคุณครู อาจารย มีความคิดสรางสรรคในการออกแบบ ทารำ และการแตงกาย ท่ีใชในการแสดงแตละชดุ จากการที่โรงเรียนไดรับคัดเลือกใหเปนโรงเรียนคุณธรรมชั้ นนำ จึ ง ได ป ระยุ กต เ นื้ อ เพลง โดยสอดแทรกคุณธรรมจริยธรรม นักเรียน ร ว ม กั น ป รั บ ป รุ ง ก า ร อ อ ก แ บ บ ท า ร ำ ใ ห ส อ ด ค ล อ ง กั บ เ อ ก ลั ก ษณ ท อ ง ถิ่ น อี ส า น เพื่อฟนฟูสังคมใหดีขึ้น

จากการแสดงโรงเ รียนไดรับชื่อ เสียง มีโอกาสไดรวมแสดงกับวงดนตรีที่มีชื่อเสียง เชน วงซูซู และ หงา คาราวาน ในงานเพ่ือบริการสังคมตางๆ ใชดนตรี เปนส่ือในการรณรงค ในทุกๆ ดานของสถานศึกษา เชื่ อมความสัมพันธในชุมชน เปนตัวอยางจิตอาสาเพ่ือพัฒนาสังคมไทย

นักเรียนบางคนไดคนพบสิ่งมหัศจรรยที่มี ในตนเอง ดนตรียังชวยกลอมเกลาจิตใจใหดีและออนโยนข้ึน

๕๘

ชีวิตทุกชีวิต ที่เกิดมาบนโลกน้ี ไมวาชีวิตของคนหรือสัตว ตางดิ้นรนตอสูเพ่ือความอยูรอดดวยกันทั้งน้ัน โดยเฉพาะมนุษยที่ไดชื่อวาเปนสตัวประเสรฐิ ยอมมกีารตอสูทีพ่เิศษและเหนอืกวาสัตวทั้งหลาย

ฉะนั้นมนุษยจึ งไดชื่ อวา เปนยอดของ สรรพชีวิตทั้งหลาย ถึงแมมนุษยจะดีเลิศประเสริฐกวาสัตวทั้งหลาย แตมนุษยเมื่อเกิดมาบนโลกนี้แลวยอมหนีความจริงที่วา กมฺมุนาวตฺตตีโลโก (สัตวโลกยอมเปนไปตามกรรม) ไปไมได

มุกดาหาร

ชายหนุมคนหนึง่อาศยัอยูในชนบทแหงหนึง่ มีนิสัยชอบลักเล็กขโมยนอย เกเร “ผูใหญหมูนี้บานเรามขีองหายบอยเหลอืเกนิ” ลูกบานคนหนึง่กลาว “บานผมถูกงดัเงนิหายไปหลายหม่ืนบาท” ลกูบานอีกคนหน่ึงมาแจงความ

ขาวของในหมูบานจะหายเปนประจำ ชาวบานที่เดือดรอนมาแจงความกับผูใหญบาน แตจบัตวัผูขโมยไมได เพราะไมมหีลักฐาน สรางความหนักใจใหแกผู เปนพอ เปนแมเปนอยางมาก “การบวชจะทำใหลูกของเรามีความประพฤติดี

เรื่องศิราภรณ ทัศกร โรงเรียน บานชะโนด ๒ ต.ชะโนดนอย อ.ดงหลวง จ.มุกดาหาร

มรดกกรรม

๕๙

ขึ้นก็ไดนะ” แมปรึกษากับพอ พอก็เห็นดวยที่จะใหลูกชายไดบวช นายสินจึงยินยอมบวชตามคำขอรองของพอแม

นายสิน บวชอยูหลายพรรษา หลังจากนั้นจึงไดสึกออกมาแตงงานกับผูหญิงชาวบาน คนหน่ึง ภรรยาของแกก็ชอบลักขโมยเหมือนกัน ถึงแมนายสินจะบวชแตเขาก็ไมสำนึกในบาปบุญคุณโทษแตอยางใด “เราไปงัดโบสถกันเถอะ ฉันรูในโบสถมีของมีคามากมาย” เขาชวนเพื่อน กลางดึกของคืนวันนั้น นายสินไดพาเพื่อนขโมยของวัด ไดของมากมาย ชาวบานตางก็พากันสาปแชง ตางๆ นานา และนำเร่ืองไปแจงความกับเจาหนาท่ีตำรวจ ฝายเจาท่ีตำรวจก็พยายามสืบคนหาและจับตัวไดพรอมกับของกลาง และไดดำเนินคดีตามกฎหมาย ศาลส่ังใหจำคุก 5 ป “ดีใจเหลือเกินที่พี่พนโทษออกมาได เราจะไดอยูกินกันอยางมีความสุขเสียที” ภรรยาเขาพูดอยางดีใจ “เราแตงงานกันมานานหลายปแตเราไมมีลูกสืบสกุลสักที เราไปออนวอนขอลูกกับพระธาตุพนมกันเถอะ” ภรรยาชวนสามี

สองสามีภรรยาจึงไปตั้งจิตอธิษฐานขอลูก กับส่ิงศักด์ิสิทธ์ิที่วัดพระธาตุพนม ตอมาไมนาน นางคำแพงก็ตั้งครรภ นางดีใจมาก นางพยายามประคบัประคองครรภดวยความรกัทะนถุนอมจนครบ ๙ เดือน ครบกำหนดคลอด สามีจึงนำตัวสงโรง พยาบาลท่ีตัวจังหวัดเพื่อคลอด วันนั้นเปนวันที่ฝนฟาคะนอง ฝนตกหนัก ฟารองคำราม เปรีย้งปราง จนไฟฟาในโรงพยาบาลดับ เด็กชายคนน้ีจึงถือกำเนิดมาทามกลางฟาคำรามลั่น นางพยาบาลจงึตัง้ชือ่ใหวา “ฟาล่ัน” หรอื พรหมลขิติ นายสนิ ดีใจมากท่ีไดลูก จึงตั้งใจทำมาหากินดวยความ

มนุษยเมื่อเกิดมาบนโลกนี้แลวยอมหนีความจริงท่ีวา กมฺมุนาวตฺตตีโลโก (สัตวโลกยอมเปนไปตามกรรม) ไปไมได

๖๐

ขยันหมั่นเพียร เลี้ยงลูกดวยความรักทะนุถนอม จนสรางฐานะไดมั่นคงพอสมควร “งัดโบถส ขโมยของวัด ไมเห็นมันบาป ยิ่งมีเงินมากกวาแตกอน” ชาวบานบางคนพูด เด็กชายฟาลั่นเจริญเติบโตดวยการเล้ียงดูของพอแมที่มีความตระหน่ีถี่เหนียว ใสเส้ือผาเกาๆ ขาดมอมแมม

ตอมาขางที่ดินของเขา ไดมีพระปฏิบัติดี

ปฏิบัติชอบมาสรางวัด พระภิกษุทานมีความเมตตาอบรมส่ังสอนใหรูจักบาปบุญคุณโทษ ใหตั้งอยูในสัมมาทิฎฐิ “แตกอนผมเปนคนมืดบอด ไมรูจักบาปบุญคุณโทษอะไร แตบัดนี้ผมรูแลว นับวาชีวิตผมยังไมสายเกินไปที่จะทำความดีสรางบุญกุศล” เขาพูดกับครูคนหนึ่งที่ไปวัดฟงธรรมดวยกันฟง

นายสินพยายามอบรมส่ังสอนลูกชาย คนเดียวของเขาดวยความรักและหวงใย แตลูกของเขาหาไดเชือ่ฟงเขาไม “บกัหำมนัดือ้ บอกบอฟงความ ครูอบรมสั่งสอนซอยผมแน” เขาพูดกับครูในโรงเรียนที่ลูกชายเขาเรียนอยู เหมือนกรรมบนัดาล ฟาล่ันเปนเดก็เกเร ชอบลกัขโมย ไมตัง้ใจเรียนหนังสือ เพื่อนๆ ที่โรงเรียนชอบแกลงเขาบอยๆ ฟาล่ันจึงเปนเด็กที่กาวราว เม่ือฟาลั่นกำลังเรียนอยูชั้นประถมศึกษาปที่ ๓ อนิจจาชีวิตเปนของไมเที่ยง นายสินไดลมปวยหนักดวยโรคมะเร็งในลำไส พยายามรักษาอยางไรก็ไมหายกอนตาย ดวยความสำนึกในความชั่วที่ตนเองไดกระทำเอาไวและอยากจะสรางบุญกุศล นายสินจึงไดถวายที่ดินสวนหนึ่งที่ติดกับวัดใหกับวัด และทีด่นิเพ่ือทำถนนเขาวดั หลงัจากทีเ่ขาไดถวายที่ดินใหวัดแลว เขาก็สิ้นใจท้ิงใหลูกชายสุดที่รัก

ซึ่งกำลังเรียนอยูชั้นประถมศึกษาปที่ ๓ อยูกับแมตามลำพัง แมไดพยามยามเลี้ยงลูกที่เกเร ที่ไมมีความรับผิดชอบดวยความยากลำบาก และเปนทุกขใจ

ฟาล่ันเมื่อขาดพอก็ไมไดเคารพเชื่อฟง แมแตอยางไร เขาประพฤติตัวเกเรมากขึ้นทุกวัน ลักขโมยของคนนั้นคนน้ีไมขาดระยะ สรางความเดือดรอนใหกับเพื่อนบาน ญาติพี่นอง บางรายก็นำหลักฐานไปแจงความกับเจาหนาท่ีตำรวจ ตำรวจก็จับไปดำเนินคดี แตเนื่องจากยังเปนเด็กอยู ศาลจึงสั่งภาคทัณฑไวกอน ฝากใหโรงเรียนชวยดูแลควบคุมความประพฤติ แตครูก็ ไมสามารถที่จะอบรมสั่งสอนใหฟาลั่นเปนคนดีได “ผมจะเอาระเบิดไปขวางบานคร”ู เขาพดู เมือ่เขาถกูทำโทษเมือ่กระทำผิด แมตองทนทกุขใจเพราะความประพฤติทีไ่มดขีองลกูชายจนกระทัง่ทกุวนันี ้

กัมมัสสะโกมหิ กัมมะทายาโท กัมมะโยนิ กัมมะพันธุ กัมมะปฏิสะระโณ ยัง กัมมัง กะริสสามิ กัลยาณัง วา ปาปะกัง วา ตัสสะ ทายาโท ภะวิสสมิ (เรามีกรรมเปนของของตน มีกรรมเปนผู ใหผล มีกรรมเปนแดนเ กิด มีกรรมเปน ผูติดตาม มีกรรมเปนท่ีพึ่งอาศัย เราจักทำกรรมอันใดไว เราจักเปนทายาท คือวาเราจะตองไดรับผลของกรรมนั้นสืบไป)

๖๑

กำหนดจติดใูหด ีจากช่ัวถงึดี จากดถีงึวาง จากบาปถึงบุญ จากบุญถึงวาง จากทุกขถึงสุข จากสุขถึงวาง “คนโงไมชอบความวางเปลา ไมรูจกั ไมเขาใจ” คนโงชอบความวุนวาย ชอบเอร็ดอรอย ชอบสนุกสนาน ไมรูวาความสุขที่แทจริงอยูที่ใด การนอนหลับ คือเวลาท่ีจิตวางเปลา เงียบสงบ ทุกสิ่งหยุดการเคลื่อนไหว สมองไมไดคิดอะไร จิตใจไมวุนวาย ไมกังวล นี่คือความสุขที่แทจริง หลายคนคิดอยางนั้น แตสำหรับตัวผม...มันไมใชความจริง มีบางสิ่งบางอยางทีผ่มไดพบและประสบกบัตวัเอง การคนพบครั้งนี้ทำใหรูวา คนที่เปนเด็ก

เรื่องสัญญพงศ ดีบุญมี ณ ชุมแพ โรงเรียน บานแหประชานุเคราะห ต.ชุมแพ อ.ชุมแพ จ.ขอนแกน

ฤๅ...เพราะใจ... ที่วางเปลา

ขอนแกน เขต ๕

“คนโง...ไมชอบความวางเปลา ไมรูจัก ไมเขาใจ”

ถาถกูขดัเกลา หลอหลอมจากเบาหลอมชัน้ดี จะทำใหเปนเด็กที่มีจิตใจงดงาม การประพฤติปฏิบัติอยูในกรอบแหงความดีงามมีศีลธรรม ไมวุนวาย ไมสับสน ไมดิ้นรน รูจักความพอดี...พอเพียง และการคนพบความสุขที่เกิดจากใจของตนเอง

ทุกๆ วันพระ ผมเห็นและไดสัมผัสเด็กๆ โรงเรียนแหงหน่ึง น่ันคือ โรงเรียนบานแห ประชานุเคราะห อำเภอชุมแพ จังหวัดขอนแกน เด็กๆ ไดมาปฏิบัติธรรม เจริญภาวนา สวดมนตและฟงธรรมทุกวันพระ ณ อุทยานแหงธรรมะ วัดปาบานแห ในแตละครั้งท่ีผมไดสัมผัสเด็กๆ

๖๒

ภาพ : creativecommon.org

๖๓

กลุมนี้ มองแววตาของทุกคนเปยมลนดวยความสขุ ราวกบัดอกไมทีแ่รกรบัความชุมฉำ่ของนำ้คางยามเชา เมือ่ไดรบัแสงแหงธรรมก็มคีวามเบกิบาน ผองใส เหมือนพบแสงสวางที่สองนำทางให กาวเดินไปทลีะกาวๆ ... ทุกกาวยางทีเ่ดิน เตม็ไป ดวยความบริสุทธิ์ทั้งกายและใจ มิใชการบังคับ เปนการปฏิบัติที่เปนกิจวัตรที่ไมสามารถหยุดได...เปรียบเสมือนการรับประทานอาหารเพ่ือบำรุงรางกาย คนเราตองรับประทานอาหาร ใหครบ 3 มื้อ รางกายของเราจึงจะสมบูรณ แข็งแรง ถาจิตใจของเราไดสัมผัสรสแหงธรรมทกุๆ วนั กเ็ปนการรบัประทานอาหารใจ เพือ่สรางจิตใหเกิดความสุข สงบ และคนพบหนทางท่ี ดับทุกขอยางแทจริง นั่นคือ “ความวางเปลา” การฝกปฏิบัติเจริญภาวนาเปนการจัดระเบียบจิตใจ ใหมีศีล สมาธิ ปญญา ตามหลักธรรม คำสอนขององคพระสัมมาสัมพุทธเจา ซึ่งสอนใหปฏิบัติแตสิ่งท่ีดีงาม ประพฤติปฏิบัติในสิ่งที่ชอบไมทำใหตนเอง ผูอืน่ หรอืสงัคมเดอืดรอน ไมวาจะเปนการกระทำทางกาย วาจา ใจ ซ่ึงการกระทำหรือคำบรรยายตางๆ เปนสิ่งท่ีออกมาจากใจโดยไมยึดติดอยูกับตัวอักษรบนแผนกระดาษ รวมทั้งไมมองจากความรูสกึซึง่ถอืความคดิตวัเองเปนใหญยอมเปรียบเสมือนวาเปนการตอบขอสอบจากการคนหาความจริงดังกลาว ยอมมีผลยกระดับคุณภาพความรูของตัวเอง อันนับไดวาเปนสิ่งมีคุณคาอยางย่ิง

ภายในโลกใบท่ีอยูในจิตใจเราเองยอมมี

สองดาน ดานหนึ่งคือภาพที่ปรากฏเปลี่ยนแปลงใหสัมผัสไดจากภายนอก ซ่ึงภาพเหลานี้หาใชมีตัวตนใหยึดมั่นถือมั่นไม หากใครนำมายึดมั่น ยอมถูกมันหลอกหลอนเสมือนเปนผีที่สิงสถิต อยูในจิตใจของตัวเองอยางปลดปลอยไดยาก สวนอีกดานหน่ึงไดแก “ความจริงที่อยูในรากฐานจิตใจเราแตละคน” ซึ่งสิ่งนี้ไมใชหรือที่ควรจะสนใจเรียนรู เพื่อใช เปนพื้นฐานการศึกษาหา ความรู ให ถึ งที่ สุ ด ได อย า งตลอดปลอดภัย นอกจากนั้นยิ่งสนใจศึกษาหาความรูก็ยิ่งพบวา “ความเปนท่ีสุดของแตละชวงกาลเวลา มันก็ไมมีตัวตน หากมีแตวิถีการเปล่ียนแปลงไปตามกระแสของโลกภายนอก” ซึ่งสิ่งที่กลาวมาแลว ถาใครดำเนินชีวิตอยางประมาท โดยปลอยให จิตใจหลงตามมันไป ในที่สุดตัวเองนั่นแหละที่จะตองพบกับความหายนะ ย่ิงเปนผูที่ชวยตัวเอง ไดยาก แมจะรองขอใหใครอื่นชวย ก็ยิ่งทำใหวิถีชีวิตท่ีควรจะมีความจริงซึ่งอยูในรากฐานจิตใจตนเองถูกทำลายหนักมากยิ่งขึ้น

ดงัน้ันถาจะนำเอาคำวา “ธรรมะ” มาพจิารณาเพื่อคนหาความหมายสำหรับคนที่มีชีวิตกาวไกลบนพืน้ฐานของกาลเวลา ควรหย่ังรูความจรงิไดวาธรรมะเปนศาสตรอีกสาขาหน่ึงท่ีมนุษยอยางเราทั้งหลายพยายามจะเขาใหถึง มนุษยหาวิธีการแยกแยะหลักธรรมคำสอนขององคพระสัมมา สัมพุทธเจาวาอะไรคือความจริง ในวิถีแหงความเปนมนุษย สัจธรรมของชีวิตคืออะไร ซึ่งมันก็คือ ความจรงิทีอ่ยูในรากฐานจิตใจของมนษุยเอง ซ่ึงมี

๖๔

สายสัมพันธถึงศาสตรที่มีที่มาท่ีไปอยูในรากฐานจิตใจของมนุษยแตละคนอยางเปนธรรมชาติ พระธรรม คำสอน หลายคนเช่ือวาเปนเครื่องมือขัดเกลาพฤติกรรมความเปนมนุษยของคนในสังคม ใหเปนคนท่ีมีคุณธรรมจริยธรรมสรางความดีงามใหแกชีวิตคนในชุมชนทองถิ่นท่ีมีเ งื่ อนไขภายในรากฐานจิตใจตนเองอย าง หลากหลาย หากรูความจริงโดยไมยึดติดอยูกับเงื่อนปมตางๆ ที่แอบแฝงเขามาอยูในจิตใจ ยอมคูควรแกการยอมรับวา “เปนบุคคลผูมีความรอบรูทกุส่ิงทกุอยางทีป่ระกอบขึน้เปนกระบวนการดำ เ นิน ชีวิ ตของมนุษย แต ละคนอย า ง เปนธรรมชาติ” จากเหตุดังกลาวจึงนาจะเชื่อมั่นไดวา “หลักธรรม คำสอนขององคพระสมัมาสมัพทุธเจา ไมวาจะเปนหลกัอรยิสจั ๔ อทิธบิาท ๔ พรหมวหิาร ๔ ไตรสิกขาหรือหลักธรรมอื่นๆ ลวนเปนหลักธรรมที่นำแสงสวางมาสูความเปนมนุษยใหสมบูรณไดทั้งภายใน ภายนอก” กอใหเกิดสติ ปญญา และความสุข

อนึง่ เรือ่งนีห้าใชวาแตละคนจะตองเชือ่ถอืในความคิดเห็นของผูอื่นอยางขาดการนำมาพิจารณาไม หากจำเปนตองนำปฏิบัติจากใจอยางรูเหตุรูผล ซ่ึงควรจะสัมพันธถึงสิ่งท่ีอยูในวิถีชวีติมาแลว คนในสงัคมทัว่ไปท่ีมคีวามหลากหลายซึ่ งควรจะใช เปนพื้นฐานการเรียนรู ให เปนท่ียอมรับของตนเอง ซ่ึงในท่ีสุดผูปฏิบัติยอมพบกับความจริงจากกระบวนการเรียนรูดังกลาวได ทุกเรื่อง จึงจะเชื่อมั่นไดวา “ตนสามารถรอบรู

“ความเปนที่สุดของแตละชวงกาลเวลา มันก็ไมมีตัวตน หากมีแตวิถีการเปลี่ยนแปลงไปตามกระแสของโลกภายนอก”

และเขาใจไดทั้งหมดถึงระดับหน่ึงแลว ไมวาจะเปนเรือ่งใดกต็าม” ดงัพระธรรมคำสอนท่ีกลาวไววา “ทุกส่ิงทุกอยางภายในวิถีชีวิตของแตละคนควรมีผลสืบเนื่องมาจากการนำไปปฏิบัติดวยตนเองเพื่อใชเปนพื้นฐานการกาวไปสูอนาคตไดอยางมั่นคงสมกับคำวาเปนผูรูจริง”

ทั้งนี้ทุกคนควรสรางความดีงามใหเกิดขึ้นในรากฐานจิตใจตนเองกอน จากนั้นควรเปน ผูที่มีรากฐานจิตใจอิสระ ทำใหมีคุณสมบัติที่ซื่อสัตยตอตนเองเปนท่ีตั้ง อีกทั้งควรจะสนใจเรียนรู ทุกส่ิงทุกอยางโดยปราศจากการเลือก ที่รัก มักที่ชัง ทำใหเปนคนรอบรูวิชชา ซึ่งมองจากทุกดานชวยใหเชื่อมโยงถึงกันไดหมด และมีความมั่นคงอยูในพระธรรมคำสอนสัจธรรมแหงความจริงที่ดีงามใหความสำคัญแกเพื่อนมนุษยเอาไวเหนือตนเอง ถือวาเปนพื้นฐานความดีงามที่แทจริง และในท่ีสุดจิตใจที่วางเปลา ไรความโกรธ โลภ หลง สงบ ไมวุนวาย ก็จะนำพาชีวิตไปสู เ ส นทา ง ท่ี มี ค ว ามสุ ข อย า ง แท จ ริ ง . . . ตราบนิรันดร

๖๕

ขอนแกน เขต ๒

๖๖

ทามกลางภูเขาที่ตั้งเดนเปนตระหงาน อุดมดวยแมกไมนานาพันธุที่รมรื่น มีโรงเรียนเล็กๆ แหงหน่ึง มีจำนวนนักเรียน ๑๐๑ คน ขาราชการครู ๕ คน สังกัด สพป.ขก. ๒ ช่ือวาโรงเรียนบานคำนอย

โรงเรียนบานคำนอยมีสภาพพ้ืนที่ที่มี ความแหงแลง ชมุชนมฐีานะทีค่อนขางทีจ่ะยากจนส วนใหญจะประกอบอา ชีพทำการ เกษตร ปลูกพืชเลี้ยงสัตว โรงเรียนบานคำนอยจึงเล็งเห็นถึงสภาพปญหาจึงไดมีแนวคิดท่ีจะทำใหโรงเรียนและนักเรียนพึ่งตนเองไดโดยยึดหลักวิถีพอเพียงโดยมทีานผูอำนวยการ วชุ กาวงษกลาง เปนผูนำองคกร นำพาสถานศึกษาสูการเรียนรูรูปแบบเศรษฐกิจพอเพียงอยางยั่งยืน ทานผูอำนวยการมักจะกลาวอยูเสมอวา พอเพียงคือสุข สุขคือ พอเพียง คำน้ีคณะครูและนักเรียนจะไดยินอยูเสมอ เพราะแนวคิดของทานผูอำนวยการมุงมั่นที่จะสรางสรรคใหโรงเรียนบานคำนอยโดยเฉพาะเนนผู เรียน ใหใชชีวิตอยางพอเพียงตามแนว พระราชดำรสัขององคพระบาทสมเดจ็พระเจาอยูหวั

ตั้ งแต เชาตรูนักเรียนก็จะพรอมใจมาโรงเรียนแตเชา ตั้งหนามุงมั่นในการทำงานเพราะโรงเรียนบานคำนอยไดจัดทำโครงการปลูกพืชผักสวนครัวและเลี้ยงสัตวเพื่ออาหารกลางวัน โดย นัก เรี ยนก็ จะแบ งก ลุ มรั บ ผิดชอบดูแล โรงเรียนไดนำสาระการเรียนรูทองถิ่นโดย บูรณาการเศรษฐกิจพอเพียงสู สถานศึกษา เมื่อนักเรียนไดรับความรูจากการจัดกิจกรรมการ

เรื่องธนายุทธ อุทรคำ จินดา กาวงษกลาง โรงเรียน บานคำนอย ต.คำแคน อ.มัญจาคีรี จ.ขอนแกน

โรงเรียนบานคำนอย โรงเรียนตนแบบวิถีพอเพียง

๖๗

เรียนการสอนในโรงเรียน ก็จะนำความรูสูชุมชนและนอมนำเศรษฐกิจพอเพียงสูการดำเนินชีวิต

จากท่ีโรงเรียนบานคำนอยไดยึดหลักเศรษฐกิจพอเพียงมาใชก็ทำใหโรงเรียนบาน คำนอยไดเปนที่ยอมรับจากชุมชนและหนวยงานตางๆ ท่ีสนใจไดเขามาศึกษาดูงานการจัดการเรียนการสอนของโรงเรียน เพราะโรงเรียนมีแหลงเรียนรูรอบดานใหนักเรียนไดศึกษาไมวาจะเปนการปลูกผักสวนครัว การเลี้ยงปลา เลี้ยงหมูปา เลี้ยงกบ เตาเผาถานประสิทธิภาพสูง เตายางไรควันลดสารกอมะเร็ง บอแกสชีวภาพ ซึ่งเปนแหลงเรียนรูนอกหองเรียนใหนักเรียนและชุมชนไดศึกษาเรียนรู

หลังจากที่โรงเรียนไดจัดการเรียนการสอนแบบวิถีพอเพียงโรงเรียนก็ไดประสบความสำเร็จ นักเรียนสามารถเรียนรูและนำไปประยุกตใชในชวีติประจำวนั กอใหเกดิความภาคภูมใิจในผลงานของตนเอง ไดรับความช่ืนชมจากชุมชน และโรงเรียนบานคำนอยไดเปนโรงเรียนตัวอยางโรงเรียนตนแบบวิถีพอเพียง

ท านผูอำนวยการมักจะกล าวอยู เสมอว า พอเพียงคือสุข สุขคือพอเพียง

๖๘

คนดีของสังคมเริ่มที่ ใคร นโยบายของรัฐบาลไดใหขาราชการครู

ไปปฏิ บั ติ ธ ร รม เฉลิ มพระ เกี ย รติ เ พิ่ ม เ ติ มประสิทธิภาพในการทำงานของขาราชการครู หรือเขารับการอบรมตามโครงการสงเสริมคณุภาพในการทำงานของขาราชการครู หรอืเขารบัการอบรมตามโครงการส ง เส ริม คุณธรรม จริยธรรมและจรรยาบรรณวิชาชีพของผูประกอบวิชาชีพทางการศึกษา เปดโอกาสใหโรงเรียนสมัครเปนโรงเ รียนวิถีพุทธเพ่ือครูจะไดรูจัก

เลย เขต ๒

เรื่องเบญวรรณ โปรณะ โรงเรียน บานบุงตาขาย ต.ปากปวน อ.วังสะพุง จ.เลย

หลักธรรมคำสอนของพระพุทธองคมากขึ้น แตปญหาคือครูบางสวนไมไดฝกปฏิบัติธรรม สาเหตุมาจากความไมพรอม ไมมีเวลา ไมสนใจ ไมพัฒนาตนเอง ไมเห็นคุณคา หรือครูบางคน ทำตนไมเหมาะสม เชน เลนการพนัน ด่ืมสุรา หรือแมแต เรื่องชูสาวซึ่งเปนการผิดศีลธรรม ทำใหสังคมอยูในขั้นวิกฤติ ในขณะท่ีคานิยม ของคนในสังคมเปลีย่นแปลงไปตามวัตถนุยิมมาก สงผลใหเกิดความเสื่อมถอยดานคุณธรรมและ

๖๙

จริยธรรมจึงนับวาเปนอันตรายตอสังคมในยุคปจจุบันและอนาคตอยางมาก

ปญหาของนักเรียนที่ขาพเจาพบบอยมากที่สุดคือ พอแมชอบดื่มสุรา ยากจน หยาราง นักเรียนพูดไมสุภาพ มีนิสัยกาวราวทะเลาะ กับเพ่ือน ไมเอาใจใสในเรื่องสุขภาพอนามัยของตนเอง ขาดวินัย ไมกลาแสดงออก แตงกายไมเรียบรอยชอบเลียนแบบดารา ไมใฝรู ไมอดทน ฯลฯ จึงทำใหผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนต่ำ ปญหาเหลานี้ เกิดขึ้นกับนักเรียนเปนบางสวน หากครอบครัวไมเอาใจใสดูแลใหความรักความอบอุน

ไม เพียงพอปญหาก็จะเกิดกับครอบครัวเปน อันดับแรก และปญหาเรื่องอื่นๆ ก็จะตามมาเปนภา ร ะ ในสั ง คม โดย เ ฉพาะ นั ก เ รี ย น ร ะดั บ ประถมศึกษา

มีแนวทางใดบางที่จะบมเพาะนิสัยที่ด ี และปญหาตางๆ ของนักเรียนใหเบาบางได ใหเห็นคุณคาของการเปนพุทธศาสนิกชนท่ีดี ซึ่งจะเปนพื้นฐานอันสำคัญท่ีจะนำชีวิตไปสูความสุข ความสำเร็จในการดำเนินชีวิตในสังคม และเพ่ือจะไดมีองคความรูที่ ลึกซึ้ งและถูกตอง เปนแนวทางในการปฏิบัติใหนักเรียนมีประสิทธิภาพ

๗๐

ในการเรียนรู คนดีของสังคมจะเริ่มจากนักเรียน พอแม ครู โดยเฉพาะครูที่ถือวาเปนปูชนียบุคคลที่ตองปฏิบัติเปนแบบอยางท่ีดี นอกจากนักเรียนจะเปนเยาวชนที่ดี เปนอนาคตของชาติจะตองเกงมีความรูความสามารถนำความรูไปใชในชีวิตประจำวันไดไมเปนปญหาของสังคมเพื่อความเจริญกาวหนาของตนเอง คุณธรรมตองควบคูกับการเรียนเกง นักเรียนเกงแตขาดคุณธรรมก็จะทำใหชีวิตลมเหลวได

จากผลการวิจัยคุณธรรมที่ดีของครูฝายโครงการของมหาวิทยาลัยราชภัฏบานสมเด็จ

เจาพระยา ไดทำการวิจัยเรื่องลักษณะของครูที่สังคมตองการ โดยนักเรียน ครู ผูปกครองในเขตกรุงเทพมหานคร เปนกลุมตัวอยางโดยสรุปผลดังน้ี

๑ . ดานความประพฤติ ควรมีความประพฤติที่ดี วางตนเปนแบบอยางที่ดีแกเด็กๆ และสังคม

๒. ดานความรูทางดานวิชาการ ควรมีความรูกวางขวางนอกเหนือไปจากความรูเฉพาะดาน

๓. ดานการสอน รูจักพัฒนาปรับปรุง การสอนของตนเองใหไดผลดี

คุณธรรมตองควบคูกับการเรียนเกง นักเรียนเกงแตขาดคุณธรรมก็จะทำใหชีวิตลมเหลวได

๗๑

๔. ดานการปกครองนักเรียน ควรฝกนักเรียนใหมีวินัยควบคูไปกับการอบรมทางดานศีลธรรม

๕. ดานมนุษยสัมพันธของครู ครูควรสรางความเขาใจและคุณความดี

๖. ดานบุคลิกภาพของครู ครูควรแตงกายใหเหมาะสม มีอารมณมั่นคง มีเสียงพูดท่ีชัดเจนมีลักษณะของการเปนผูนำ

๗. ดานการทำงาน นอกเวลาและงานอดิเรกของครูเห็นวาครูสามารถทำไดไมผิดกฎหมายหรือขัดตอขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงาม

จึงทำใหขาพเจาเกิดแรงบันดาลใจในการจดักจิกรรมปฏบิตัธิรรมของนกัเรยีน โดยมจีดุมุงหมายใหเห็นคุณคาของการเปนพุทธศาสนิกชนที่ดี ซึ่งเปนพื้นฐานอันสำคัญท่ีจะดำเนินชีวิตไปสูความสำเร็จในการดำเนินชีวิตในสังคม และเพื่อจะไดมีองคความรูที่ ลึกซึ้ งและถูกตอง เปนแนวทางปฏิบัติ ในการรักษาศีลของครูและนักเรียนใหมีประสิทธิภาพบรรลุตามหลักธรรมเพื่อจรรโลงพระพุทธศาสนาตอไป การเปนครูที่ดีโดยเฉพาะใชคณุธรรมพ้ืนฐาน ๘ ประการ ใหเดก็ไดรูและเขาใจความหมายและประโยชนของการมีคุณธรรมทั้ ง ๘ ประการ และคณะครูในโรงเรียนไดจัดกิจกรรมการเรียนการสอนใหม ี คุณธรรมสอดแทรกทุกกลุมสาระการเรียนรู

ขาพเจาไดศกึษาธรรมะจากหนังสอื เขาวดับางตามแตโอกาสอำนวย เชนการตกับาตร ฟงเทศน

คุณค า ของก า ร เ ป นพุ ท ธศ าสนิ ก ชนที่ ด ี ซึ่งเปนพื้นฐานอันสำคัญที่จะดำเนินชีวิตไปสูความสำเร็จในการดำเนินชีวิตในสังคม

นั่ งสมาธิ และที่สำคัญวัดที่ ใกลกับโรงเรียน มีหลวงตาท่ีปฏิบัติดีปฏิบัติชอบอยูองคหนึ่ ง มี โอกาสไดสนทนาธรรมะกับหลวงตาเปน ประจำจึงไดประชุมกับคณะครูและกรรมการ สถานศึกษาขั้นพื้นฐานในโรงเรียนจัดการอบรมปฏิบัติธรรมะสำหรับนักเรียนที่กำลังศึกษาในชั้นประถมศกึษาปท่ี ๖ ทีม่คีวามพรอมมากท่ีสดุ ตัง้แตปการศึกษา ๒๕๕๑-๒๕๕๓ เปนเวลา ๓ ป ในแตละปจะจดัในชวงเทศกาลเขาพรรษา จดัอบรมธรรมะ ๓ วัน ๒ คืน โดยมีกิจกรรมที่ปฏิบัติดังนี้

หลวงตาเปนอาจารยสอนภาคปฏิบัติเรื่องการสวดมนตไหวพระ การทำวัตรเชา วัตรเย็นการฝกสมาธิและการเดินจงกรม การฟงการบรรยายธรรมจากแผนซีดี การสมาทานรักษาศีลและการแผเมตตา ขาพเจาไดเสริมความรูเกี่ยวกับหนาที่ของชาวพุทธใหผูเรียนไดรูและเขาใจ ที่เกี่ยวของกับชีวิตประจำวันในสังคมชาวพุทธเชน การเขาวดั การทำบุญ การบำเพญ็กุศลในวนัสำคัญทางพุทธศาสนาอยางถูกตองตามแบบแผนนิยม และมารยาทไทยใหตระหนักถึงความ เปนไทย กิริยามารยาท การแสดงความเคารพ จากการปฏิบัติธรรมของนักเรียนเปนผลใหนักเรียนรูหลักธรรมคำสอนทางพุทธศาสนาฝกปฏิบัติตนอยูรวมกันบนพื้นฐานอันถูกตองต้ังแตเยาววัยเพื่อใหนักเรียนมีพื้นฐานในการเปนพลเมอืงดแีละจรรโลงพระพทุธศาสนาสบืตอไป

๗๒

ประสบการณ เกี่ยวกับพุทธศาสนา

เรื่องภัทนาพร เหลาคนคา สพป.หนองบัวลำภู อ.หนองบัวลำภู จ.หนองบัวลำภู

หนองบัวลำภู เขต ๑

๗๓

ดิฉันเปนมือใหม มือใหมของคนท่ีเขามาสูการศึกษาและปฏบิตัติามคำสอนของพุทธศาสนาอริยสัจสี่ มรรคแปด อิทธิบาทสี่ ดิฉันเคยรูจักและทองไดตอนเรียนประถม เพราะตอนน้ันมีวิชาศีลธรรม ศีลหาก็ทองไดพรอมๆ กับบท สวดมนต เพราะไดสวดมนตตอนเชากอน เขาเรียน

ดิฉันเปนเด็กบานนอก ในภาคอีสาน ยาย ปา ญาติผูใหญที่บาน มักจัดแตงปนโตใหไปจังหัน (อาหารท่ีจัดไปถวายพระตอนเชา) ตอนกลางวันก็ไปเพล (พระตีกลองเพลตอนหาโมงเชา) ผูใหญบอกวาใหไปเอาบุญ มีอาหารก็แบงปนใหคนแกที่ไปจำศีลที่วัด หรือบานใกลๆ กัน ดิฉันคุนเคยกับการไปทำบุญอยูแบบนี้เปนประจำ ในงานเทศกาลตางๆ ก็มักจะพากันไปทำบุญที่วัดอยูเสมอๆ พอถึงตอนเขาพรรษา ๓ เดือน ยายก็จะไปนอนที่วัดในคืนวันพระทุกคืน ถือวาไปจำศีล (ถือศีล ๘) ฟงพระเทศนอบรมสั่งสอน ดิฉันก็มีหนาท่ีถือตะกราหมาก กาน้ำ มุง เสื่อ หมอน ผาหม หอบไปสงและไปรับยายอยูเปนประจำ วิถีชาวพุทธตามหมูบานสมัยกอนเปนแบบนี้ ปจจุบันบางหมูบานก็ยังพอมีใหเห็นกันอยู

นี่เปนการเกร่ินใหทานพอมองเห็นวา เมื่อวัยเด็กดิฉันซึมซับวิถีชาวพุทธมาบาง จนเติบโตมาจนอายุยางเกือบหาสิบอีกสองปขางหนาน้ีแลว จึงไดเขามาศึกษาและปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจา และอยากบอกกับผูที่ไดมีโอกาสไดอานขอเขียนนี้วา มันพลิกผันชีวิตดิฉันอยาง “สิ้นเชิง” จากหนามือเปน... หรืออาจบอกไดวา พลิกโลกของดิฉัน ไดแตรำพึงกับตัวเองวา “มหัศจรรย” ยิ่งใหญ สุดยอด! สุดแทแตจะสรรหา สมมุติคำใดใหไดเหมือนอยางท่ีดิฉันไดประสบพบเห็นและไดรับรูมัน และอยากบอกกับทุกคนวา

หากทานกำลังคนหาอะไรอยู? หากทานกำลังอยากทดลองอะไรอยู! หากทานกำลงัอยากเรียนรูอะไรใหมๆ อยู หากวาทานกำลังตัดสินใจอะไรไมได

หากทานกำลังมีทุกขหรือวากำลังสุขที่สุดในโลก (ของทาน)

ดิฉันอยากบอกทานวาขอความท่ีทานก ำ ลั ง อ า น อ ยู ข ณ ะ น้ี ดิ ฉั น ไ ด เ ขี ย น จ า กประสบการณจริงของดิฉัน ดิฉันเขียนดวยหัวใจ หัวใจท่ีอยากส่ือสารใหทุกคนทราบวา เราโชคดีที่ไดเกิดมาเปนมนุษย โชคดีที่ไดเกิดมาพบพุทธศาสนา ศาสนาท่ีวาดวยการพนทุกข พนจากความไมรูทั้งปวง และอยากบอกอีกหลายๆ คำบอกเลาไมมีเบื่อหากวาทานตองการ ที่สุดของคำถาม และคำตอบทุกอยาง องคศาสดาหาคำตอบไวแลว เพียงแตทานกาวออกมาคนหาดวยตัวของทานเอง พิสูจนดวยตัวทานเอง แลวทานจะไดคำตอบที่ทานตองการ และรูไดดวยตัวของทานเอง

๗๔

ยอนเม่ือ ๓ ปที่ผานมา หลังจากใชชีวิตเหมอืน ๆกบัหลายชวีติในโลกใบนี ้ทำงาน มคีรอบครวั มีลูก เล้ียงดู ทำหนาท่ีเทาท่ีตัวเองคิดวาทำดีแลว ขาดๆ หายๆ บางบอกวาสุข และสุดทายทุกข ทุกขสุดๆ ของดิฉัน บางคร้ังต้ังคำถามในใจวา จะมีใครเขามีทุกขเหมือนเราบางไหมหนอ? ทานเคยเปนอยางดิฉันหรือไม เคยรำพึงกับตัวเองวา ถาชีวิตนี้ไมมีรัก เราคงไมทุกขนะ จะมีไหมในชาตินี้ ที่เราจะไมมีรัก จะไดไมตองทุกข อยากพบอยากสัมผัสความรูสึกนั้นจริงๆ คงจะสุข สุขกวาที่เปนอยู หมอดูที่ไหนวาแมน ดิฉันไป ไปและไป คำถามเกาๆ เดิมๆ ซ้ำๆ ...หายทุกขเพียงแคชั่วขามคืนก็ทุกขอีก ทานเชื่อไหมวาคนที่มีการศึกษาระดับปริญญาโท ผูที่ไดชื่อวาเปนปญญาชนทีแ่ท... และดฉินัเชือ่วามอียางนีม้ไีมนอย

เราโชคดีที่ ไดเกิดมาเปนมนุษย โชคดีที่ ไดเกิดมาพบพุทธศาสนา ศาสนาที่วาดวยการพนทุกข พนจากความไมรูทั้งปวง

๗๕

ทุกโจทยของดิฉัน ทานลองยอนไปอานจากตนๆ ที่ดิฉันบอกกลาวมานั้น ดิฉันไดคำตอบทุกคำถาม และเมื่อไดรับรสของความสุข อาการของความไมทกุข ดิฉนัหาเวลาใหตวัเองไดเสมอ เยน็วนัศกุรถึงเชาวันอาทิตยหรือวันหยุดใดๆ ก็ตามดิฉันจะไปฝกปฏิบัติกับครูบาอาจารยที่สอนวิธีปฏิบัติที่ดิฉันพิสูจนไดดวยตนเองวาทานสอนตามคำสอนของพระพุทธเจาโดยแท

ถามวาเพียงพอหรือยังกับการพนทุกข พระศาสดาทานบอกกลาวทานสอนเราไวหมดแลว เพยีงแตเรายังไมใสใจศกึษา อะไรกนัทีบ่ดบังเราอยู ทำไมเราจึงชานักที่จะเขามา เรามัวทำอะไรอยูทัง้ๆ ทีช่ัว่ชวีติเรากพ็รำ่สวด ทองบทสวดอยูอยางนัน้ นี่ดีนะเราไมตายไปเสียกอน ชาตินี้มัวแตทุกขอยูกับความอยาก อยากมีรัก อยากมีคนรัก อยากมีครอบครัวอบอุน อยากมีรถ อยากมีบาน อยากมีเงินในธนาคารเยอะๆ อยากไดเสื้อผาสวยๆ อยากไดของใชดีๆ (แบรนดเนม) สรรหาของอยากได พออยากไดโนนนีน่ัน่ กว็ิง่ๆๆๆ ตามมัน สนองมันไมรู จัก เหน็ดเหนื่ อย น่ีแหละชีวิต นอกจากจะทุกขกับรางกาย (ขันธ) อยากหนาสวยขาว สดใส กส็รรหามา สารพัดท่ีจะทกุขกบัมนั ถามวาพอหรือยัง เมื่อไรจึงจะหมด ตอบวาตายซะก็ยังไมหมดอีก

ดฉินัอยากบอกทานซำ้ๆ วา นีเ่ปนเรือ่งจรงิ ของคนคนหนึ่ง ด้ินรน ขวนขวาย สุข ทุกขกับ มันมาตั้ งแต เกิด จนเห็นลมหายใจเขาออก ณ ปจจุบัน พระพุทธเจาทุกพระองค พระอรหันต พระอริยะ พระสงฆ หรือผูที่ฝกปฏิบัติมากอน ทานเห็น ทานรู ทานผานมาหมดแลว ผานการ

เลยในสังคม เพราะมากมายลานเหตุผลลวนหามาอาง แตไมไดบอกวาตวัเอง “ไมรู” หรอื “โง”

จะดวย บุญ กรรม หรือบารมีที่เคยทำมา ตัง้แตเมือ่ไรก็ตาม ดฉินัเขาพ่ึง “พระ” ทัง้พระเปน (มีชีวิต) ตัวแทนพระหรือพระพุทธรูป รวมทั้งพระเครือ่งรุนใดท่ีวาด ีพอมผีานมาดฉินัก็จะเกบ็ไวบชูา ถามวาหายทุกขไหม? ยัง มนัคงงายเกนิไป ยงัมตีอ ดิฉันก็ยังคงพ่ึงบารมีทานอีก โดยสวดมนต บทใดที่วาดี ก็จะนำมาสวด เชน คาถาชินบัญชร ปาฏโิมกข พาหงุมหากา สวดทำวัตรเชา เกอืบทกุเชา วันละประมาณ ๓๐-๔๕ นาที อยูประมาณ ๒ ป ถามวา หายทุกขไหม? คำตอบ คือ ยัง เพียงแคทุเลา และนี่แหละคือสิ่งที่ดิฉันไดมาโดยที่ไมไดตั้งใจ นั่นคือ “สมาธิ” โดยที่ไมรูความหมาย อาการของสมาธิคืออะไร เพราะอาการที่ดิฉันเปน คือ ถานั่งทำงานหรือนิ่งๆ อยูนานๆ จะรูสึกหรือไดยินเสียงหัวใจเตน หรือรูวาชีพจรกำลังเตนอยู...ชัดเจน ดิฉันเคยคุยกับเพื่อนเกี่ยวกับอาการที่เปนอยู เพื่อนบอกเปนโรคหัวใจหรือเปลา ใหไปหาหมอ ดวยความท่ีดิฉันไมนิยมกับการไปหาหมอหรอืโรงพยาบาล กร็ีๆ รอๆ อยู ขณะเดียวกนัก็ไปวัดโนน วัดนี้หลายท่ี แตก็เปนการไปทำบุญ และสืบเสาะหาครูบาอาจารยที่ชอบอยู

และนี่คือจุดเริ่มตนของการเขามา “ฝกจิตภาวนา” ประมาณกลางเดือนกันยายน ป ๒๕๕๒ และนี่คือจุดเริ่มตน “ชีวิตใหม” จนถึงวันนี้เกือบ ๓ ป ดิฉันไมเคยหางจากการฝกปฏิบัติ และบอกไดอยางไมอายเลยวา คนที่มีกิเลสหนา ปญญาท่ีไมไดเลศิมากไปกวาใครๆ อยางดิฉนัสามารถฝกได และไดตำตอบใหกบัตวัเองอยางมากมาย ตอบโจทย

๗๖

ทดลอง ผานการคิดกรอง ดวยเหตุดวยผลมาแลวทั้งส้ิน จึงไดนำมาสอนเรา ดิฉันไดทดลอง ฝกตามทาน ไดเห็นในสิ่งที่ไมเคยเห็น ไมเคยรู อยากบอกทานวาน่ีคอืของจริง มาเถอะคะ หากทานอยากพนทุกข

ปจจุบัน ดิฉันขอยายงานมารับผิดชอบงานที่เกี่ยวกับการเสริมสรางคุณธรรมจริยธรรมในสถานศึกษา จากการท่ีเคยรับงานประกันคุณภาพ และเคยทำผลงานมาเปนที่ยอมรับระดับหน่ึง ที่ทำใหโรงเรียนท่ีเขารับการประเมินภายนอกรอบสอง ในสามปยอนหลังที่รับผิดชอบอยูไดรับการรับรองเกือบรอยเปอรเซ็นต การเขามารับงานน้ีเพื่อสงเสริมและเผยแผพุทธศาสนา ทุกรูปแบบ และปวารณาตัวเองแลววา ถาไมตายหรือเปนอะไรไปเสียกอน ก็จะบอกกลาวใหเห็นวาพุทธศาสนาคือวิชาท่ีวาดวยการพนทุกข ดิฉันไมอายที่จะบอกถึงชีวิตที่ผานมาวาเปนอยางไร อยากยกใหเปนตัวอยางของชีวิตในโลกนี้ที่อยูอยางไมรู (อวชิชา) และสิง่หนึง่ทีอ่ยากบอกใหทานไดรับรูและเนนย้ำคือการปลูกฝงคุณธรรมแกคนใกลชิดหรือลูกหลานเปนการใหทาน ซึ่งทำไดงายๆ ๓ ลักษณะ ๑. จตุปจจัยทัยทาน คือการใหที่เปนสิ่งของ เงิน หรือของมีคาแกผูที่ตองการหรือผูที่มีทุกข ๒. วิทยาทาน คือการลงแรง หรือชวยเหลือดวยกำลังความคิด เพื่อใหผูที่ไมรูมีความรูเขาใจ เห็นหนทางท่ีเขาจะพนซึ่งทุกข เชน การชวยเหลือพอ แม ลูก ภรรยา สามี ญาติผูใหญ ผูดอยโอกาส ผูออนแอ เล็กๆ นอยๆ หรือใหญๆ ขึ้นอยูกับกำลังความสามารถ ทำไดงายๆ บอยๆ ซ้ำๆ ๓. อภัยทาน องคศาสดา

สอนไววาเปนทานท่ียิ่งใหญทำไดทุกครั้งที่คิดได และเปนทานที่ยิ่งใหญที่สุด ทำตอนนั้นไดบุญทันที ที่พูดถึงเน่ืองจากวา เปนตัวนำท่ีเอาไปใชฝกจิตภาวนา รวมท้ังเปนธรรมที่ทำใหสังคมรมเย็น ทำใหคนเห็นอกเห็นใจกันและเปนสังคมพุทธท่ีทำสืบทอดกันมายาวนานแลว ตราบเทาที่เราจำความไดสังคมไทยเราอยูไดเพราะวิถีพุทธ วิถีธรรมท่ีซึมซับในชีวิตจิตใจเรายาวนานโดยแทบเราไมรูสึกตัวดวยซ้ำ จวบจนวันหนึ่งที่เรามีทุกข เราก็หวังวาทุกชีวิตจะนึกถึงคำสอนขององคศาสดา

๗๗

๗๘

ยอนรอย งานเขียน

ภาคเหนือบน l ลำน้ำยม...สายน้ำ...ชีวิต ครูผจญ บุญสิทธิ์ ที่มาในงานเขียน คือมองเห็นวางานเขียนจะชวยสืบสานภูมิปญญาทองถิ่น เอาไวได และมองเห็นเด็กๆ อานหนังสือกันนอย เมื่ออานนอยก็พลอยทำใหเด็กๆ เขียนหนังสือกันนอยตามไปดวย เลยทำใหเกิดแรงบันดาลใจในการเขียน คืออยากเขียนใหเปนแบบอยางเปนตัวอยางใหเด็กๆ ไดเห็น ไดดู ไดอาน และหวังวาพวกเขาจะไดลองทำตามแบบอยางของครูบาง หากจะเริ่มเขียน ควรจะเริ่มอยางไร เขียนจากสิ่งที่อยูใกลตัวกอน คอยๆ เขียนทีละนิดๆ เชนเริม่เขยีนสิง่ทีเ่กีย่วกับประสบการณจรงิ เกีย่วกบัชวีติประจำวนัจะงายกวา เขียนไดงายกวา คิดไดดีกวา ไมเพอฝนแบบนิยาย แลวจากนั้นคอยๆ เขียนออกไปขางนอก คือเขียนเรื่องที่อยูไกลตัวออกไป ภาคเหนือลาง l คุณธรรมช้ันนำ...ท่ีอนุบาลศรีเทพครูยุพิน ทองหลอ ทำไมถึงเลือกงานเขียนของเด็กมาลงในบทความ สิ่งที่เด็กเขียนเปนของที่มีคาซึ่งถายทอดออกมาจากสมองของเขา อีกทั้งยังเปนโอกาสที่จะเผยแพรผลงานของเด็กๆ ดวย ซึ่งทางโรงเรียนไดสรางกิจกรรมใหเด็กไดฝกการเขียนจากชีวิตประจำวันกอน หรือจากสิ่งที่เด็กปฏิบัติเปนประจำ การฝกจดบันทึก เชน กิจกรรมคนหาคนดี มีการฝกการวิเคราะหโดยการตั้งคำถามจากครู เชน “ทำไมตองนับถือศาสนาพุทธ” “ทำไม

ตองทำตาม” เด็กๆ จะชวยกันบอก ซ่ึงในขณะท่ีเด็กตอบคำถาม เด็กก็ไดคิด ไดเขียน และเด็กสุดทายก็จะสรุปไดดวยตัวเอง ภาคอสีานบน l ปลูกฝงความดี ครูชลธิดา เงินงาม มองเห็นอะไร ถึงหยิบเรื่องนี้ขึ้นมาเขียน คิดวามันเปนส่ิงที่ครูประทับใจมาก และเปนแรงบันดาลใจใหครูจริงๆ ทำใหอยากจะสรางเด็กคนอื่นๆ ใหเขาเปนคนดี และเปนแบบอยางที่ดีแบบนี้ตอไป ซึ่งตอนนั้นครูดีใจมากนะ การเก็บเงินมาคืน มันเปนเรื่องที่ทำไมยาก แตวาเทาที่ครูเห็น เด็กโตเขาเก็บเงินได เขาจะไมคอยมาแจงหรือมาคืน แตถาเปนเด็กตัวเล็กๆ จะมาแจง แสดงวาเขายังรูในสิ่งที่มันถูกตองคะ รูในสิ่งที่ครูสอนไป แลวลักษณะการวางโครงเรื่องเปนอยางไร มันเปนลักษณะเหมือนเรื่องเลา มีการสอดแทรกความคิดเห็นลงไปในลักษณะของบทความ แตวาอยากจะใหเรื่องมันนาอาน เหตุการณทุกส่ิงทุกอยางก็เลยใสคำพูดลงไป คิดวาจะทำใหคนอานสนใจมากขึ้นคะ ภาคอสีานตอนลาง l ตนเปล่ียนตนไดดวยตนเอง ครูธวัช ประภูชะเนย คิดวางานเขียนจะมีผลอยางไรตอผูอานบาง ถาคนอานสนใจก็นาจะไดคิดวา คนเราไมไดดูที่รูปรางหนาตา หรือไมไดดูท่ีวัยเทาน้ัน ถาคิดไดและตองการเปล่ียนแปลงตนเอง ก็สามารถทำได สามารถเปลี่ยนได ตองการจะสื่อแบบนั้นครับ ความใสใจตอส่ิงรอบๆ ตัวมีผลตองานเขียนอยางไรบางคะ เราสามารถเอาสิ่งที่อยูรอบตัวมาเปนบทเรียน เอามาเปนองคความรู ถายทอดใหกับบุคคลอื่นๆ ได จะเขียนเหตุการณที่ประทับใจออกมาไดอยางไร ตองอาศัยระยะเวลา สิ่งแวดลอมตางๆ อารมณความรูสึกนึกคิดของเราดวยวามันจะกลั่นออกมาไดไหม คือบางครั้งบางคราวก็นึกอะไรไมออก แตถามีอะไรแปลบขึ้นมา ผมก็วาใชเลย! ก็เขียนออกมาเลย มันไมมีหลักเหมือนนักเขียนมืออาชีพ ผมพบประสบการณตรงแลวก็เขียนออกมาเลย หรือวามันอาจจะเปนลักษณะอารมณของนักวาดภาพ คือมันตองอาศัยอารมณ

๗๙

ความนึกคิด อาศัยบรรยากาศกอนที่เขาจะกลั่นภาพอะไรออกมาซักภาพ อาจจะเปนอารมณแบบเดียวกัน สรุปคือ ถาประทับใจอะไรก็เขียนออกมาทันที ภาคประตอูสีาน l แมจำเปน ครูคณิตา ปราสัย คุณครูทำความเขาใจกับเด็กดวยวิธีไหนคะ คุยคะ แลวก็ไปเยี่ยมบาน พอเราไปเย่ียมบานและไปพบกับคุณปูของเขา เราก็เลยเขาใจ มองเห็นเหตุผลที่เด็กเปนแบบนี้ เพราะมีสาเหตุ เหมือนเขาตองการความอบอุน เขาขาดความอบอุนอยางมาก ไดอะไรจากการเขียนประสบการณจริงคะ เร่ืองความประทับใจ แลวก็ภมูใิจคะ วาเราก็เปนคนหนึง่จากคนเล็กๆ ที่สามารถกระตุนหรือสรางใหเด็กคนหนึ่ง ที่เขาขาดความอบอุนไดปรบัปรุงตวัใหดขีึน้คะ เหมอืนวาเราเปนสวนหนึง่ทีไ่ดชวยเหลอืเขา ภาคกลาง-ตะวันออก l พลิกชวีติ ครูสรวีย นำสินวิเชษฐชัย ทำไมถึงใชการเขียนแทนความรูสึกผานตัวละคร (ตัวเด็กนักเรียน) ครูไดคุยกับเด็กแลวก็ไดรับรูความรูสึกของเขา ครูก็เลยพยายามถายทอดความรูสึกนี้ เพราะคนที่อานก็เปนเด็กดวยกัน และครูยังไมรูวาจะมีใครที่มีลักษณะปญหาแบบนี้ ที่ครูยังเขาไปไมถึง อยากใหเด็กไดอาน วาการมีปญหาไมใชเรื่องนาอาย เรามีปญหาอะไรเราพูดไดนะ ถาเขียนจากมุมมองของครูเองก็เขียนได แตในความรูสึกนาจะเปนเด็กถายทอดกันเอง เหมือนกับเวลาจะชวยเหลือนักเรียน ถาเราจะหาขอมูลจากเด็ก เราถามจากเพ่ือนเขา เราจะไดขอมูลเยอะกวาการถามกับตัวเด็กเอง หากจะเขียนแทนความรูสึกคนอื่นควรจะทำยังไง เริ่มอยางไร ตองไปคุยกับเด็กบอยๆ ใหรูปญหาจริงๆ ใหเขาไววางใจ และคอยสังเกตพฤตกิรรมเวลาเขาเลาปญหาใหเราฟง ความรูสึกของเขาเปนอยางไร แลวถาเราเปนเด็กคนน้ีเราจะรูสึกอยางไร เอาตัวเราไปแทนเขา ใหชั่งน้ำหนักดูวา “ถาเปนเรา” “ถาเปนลูกเรา” ฟงเขาและจากเพื่อนเขาดวย เพราะบางอยางที่ครูถามก็ไดมาจากเพื่อน จากน้ันก็คอยเรียกกันมาคุยอีกที

ภาคตะวันตก-ใตบน l วนันี้ไมมสีายลม ครูนงลักษณ แตงศรี ที่มาที่ไปและขั้นตอนกอนเริ่มเขียนเรื่องนี้ ก็สัมภาษณแลวก็เริ่มพูดคุยกับเขา ไปเยี่ยมไปหาเขาที่บานหลายครั้งเลย ไปคุยกับเขาวาเปนคนอยางไร ไปฟงส่ิงทีเ่ขาพดู แลวเรามองเขาเปนคนอยางนีไ้หม พอไปสัมภาษณก็พบวาเขาชางเปนคนท่ีมีความอดทนอยางมาก เกิดความสงสาร เกิดเปนแรงบันดาลใจในความอดทน การเล้ียงลูกใหเปนเด็กดี แมจะจบแค ป.๗ แตความคิดของเขาสูงและสามารถอยูไดดวย ตัวเอง ทำไมถึงเลือกเขียนประวัติชีวิตคนคะ เปนคนชอบอานบทความของคนอืน่ ชอบเอาชวีติจรงิมาคดิ ชอบศึกษาชีวิตคน สังเกตคนวาทำไมคนนี้ถึงนาสงสาร ทำไมคนนี้ถึงเปนแบบนี้ เวลาไดสัมผัสไดอยูกับผูคนก็จะรูวาเขามีนิสัยเปนอยางไร บางทีเราก็ไดเรียนรูถึงส่ิงตางๆ ที่อยูรอบตัวเรา เชน ถาไมมีความอดทนจะทำใหเราวาวุน เราตองมีขันติ มีสติ คือบางครั้งเห็นเขาเสียใจแตเขาก็มีสติ ชีวิตของคนแตละคนมีพื้นฐานไมเหมือนกัน อยูที่ความจริงใจ อยูที่การเลือกจะเดินทางชีวิตแบบไหน ถาเขามีพื้นฐานจิตใจดีเขาก็จะเปนคนดี ถาเขาไมมีธรรมะก็จะออกมาเปนคนอีกแบบหนึ่ง ภาคใตตอนลาง l ปลายทางความหวงใย...จากหวัใจครู ครูมนัสวี มณีสวัสดิ์ คิดวาการเขียนจากประสบการณจริงมีขอดียังไง มันมีความรูสึกวา เราไมตองใชความคิดอะไรมาก มันออกมาจากความรูสึกเราเอง ส่ิงแวดลอมรอบตัวเราเอง เหมือนกับวาเรื่องไกลตัวตองใชความคิดเยอะแยะ แตวาเรื่องใกลตัวนี่มันงายนะคะ งานเขียนจากประสบการณดีๆ จะมีผลตอคนอ่ืนอยางไร ก็ไดแลกเปลี่ยนความคิดกัน อยางนอยก็เหมือนกับวาองคกรเรา ไดแลกเปล่ียนเรียนรูกัน ที่ดูมาก็มีหลายเรื่องนะ ไดเห็นวาหลายคนมีประสบการณที่แตกตางกัน และไดนำมาแลกเปล่ียนเรียนรูกันในโรงเรียนของเราดวย

บทความดีเดน ภาคเหนือตอนบน โรงเรยีนบานวงัหลวง (วังมาประชาสามัคค)ี แพร เขต ๑ ภาคเหนือตอนลาง โรงเรยีนอนบุาลศรีเทพ (สวางวฒันา) เพชรบรูณ เขต ๓ ภาคอีสานตอนบน โรงเรียนบานกุดจาน สกลนคร เขต ๓ ภาคอีสานตอนลาง โรงเรียนศึกษาสงเคราะหธวัชบุรี รอยเอ็ด เขต ๑ ภาคประตูอีสาน โรงเรียนพรพิทยาคม นครราชสีมา เขต ๔ ภาคกลาง-ตะวันออก โรงเรียนชุมชนวัดปราสาท อางทอง ภาคตะวันตก-ใตตอนบน โรงเรียนวัดกุญชรวชิราราม เพชรบุรี เขต ๑ ภาคใตตอนลาง โรงเรียนศิริราษฎรสามัคคี ปตตานี เขต ๒ ภาคเหนือตอนบน โรงเรียนบานปาเหว ลำปาง เขต ๓ โรงเรียนบานหนองครก เชียงราย เขต ๓ โรงเรียนบานแมต๋ำ พะเยา เขต ๒ โรงเรียนบานน้ำชางพัฒนา นาน เขต ๒ โรงเรียนบานออวิทยา ลำปาง เขต ๒ สพป.เชียงราย เขต ๓ โรงเรียนบานนาวงค นาน เขต ๒ โรงเรียนบานทุงมอก พะเยา เขต ๒ โรงเรียนบานสันกลางนาดอ พะเยา เขต ๒ โรงเรียนบานแมอิง พะเยา เขต ๑ โรงเรียนบานทุงสาน ลำปาง เขต ๓ สพป.แพร เขต ๒ โรงเรียนบานผาฮาว พะเยา เขต ๒ โรงเรียนบานปาตาก พะเยา เขต ๒ โรงเรียนบานรอง นาน เขต ๒ โรงเรียนทุงหาราษฎรสามัคคีวิทยา เชียงราย เขต ๒ สพป.เชียงราย เขต ๔ โรงเรียนพะเยาประสาธนวิทย พะเยา เขต ๑ ภาคเหนือตอนลาง โรงเรียนบานตาลพรา สุโขทัย เขต ๒ สพป.อุตรดิตถ เขต ๑ โรงเรียนบานหัวดง พิจิตร เขต ๑ โรงเรียนวัดลำชะลา พิจิตร เขต ๑ โรงเรียนบานบอยายสม ชัยนาท โรงเรียนวัดทาขอย พิจิตร เขต ๑ โรงเรียนวัดดงกลาง พิจิตร เขต ๑ โรงเรียนวัดสระประทุม พิจิตร เขต ๑ โรงเรียนบานนาเฉลียงใต เพชรบูรณ เขต ๓ โรงเรียนวัดวังหมัน ชัยนาท โรงเรียนวัดหนองหลวง พิจิตร เขต ๑ โรงเรียนวัดหนองโพ นครสวรรค เขต ๓

รายชื่อโรงเรียนในวารสารวิถีพุทธฉบับที่ ๕

๘๐

โรงเรียนบานหนองสะแก พิจิตร เขต ๑ โรงเรียนเนินกุมวิทยา พิษณุโลก โรงเรียนบานกองทูล เพชรบูรณ เขต ๓ โรงเรียนเขาพริกอนุสรณ กำแพงเพชร เขต ๒ ภาคอีสานตอนบน โรงเรียนบานหินรอง ขอนแกน เขต ๕ โรงเรียนบานกุดจาน สกลนคร เขต ๓ โรงเรียนบานวังหูกวาง สกลนคร เขต ๓ สพป.หนองคาย เขต ๑ โรงเรียนบานติ้วนอย เลย เขต ๑ โรงเรียนมัธยมวาริชภูมิ สกลนคร เขต ๒ โรงเรียนบานโนนขา ขอนแกน เขต ๒ โรงเรียนไตรคามประชาพัฒนา ขอนแกน เขต ๒ โรงเรียนบานบอตะครองโนนฝาย ขอนแกน เขต ๓ โรงเรียนบานหนองแวงโสกพระ ขอนแกน เขต ๓ โรงเรียนบานชะโนด ๒ มุกดาหาร โรงเรียนบานแหประชานุเคราะหขอนแกน เขต ๕ โรงเรียนบานคำนอย ขอนแกน เขต ๒ โรงเรียนบานบุงตาขาย เลย เขต ๒ สพป.หนองบัวลำภู เขต ๑ ภาคอีสานตอนลาง สพป.ยโสธร เขต ๒ โรงเรียนบานทับนอย สุรินทร เขต ๒ โรงเรียนบานบอแก มหาสารคาม เขต ๓ สพป.มหาสารคาม เขต ๓ โรงเรียนบานดอนดูวังบอน มหาสารคาม เขต ๒ โรงเรียนกุดรังประชาสรรค มหาสารคาม เขต ๑ วัดชัยประสิทธิ์ มหาสารคาม เขต ๓ โรงเรียนบานกูกาสิงห รอยเอ็ด เขต ๒ สพป.รอยเอ็ด เขต ๒ โรงเรยีนบานดอนโองทาวารีวทิยาสรรค รอยเอด็ เขต ๓ โรงเรียนบานเตย อุบลราชธานี เขต ๑ โรงเรียนบานโนนหนองแฝก ยโสธร เขต ๑ โรงเรียนบานทุงแต ยโสธร เขต ๑ โรงเรียนบานยางเครือ-ดานนอย รอยเอ็ด เขต ๒ โรงเรียนบานหัวนา รอยเอ็ด เขต ๒ โรงเรียนบานขามเรียน มหาสารคาม เขต ๒ ภาคประตูอีสาน โรงเรียนบีกริม สระแกว เขต ๒ โรงเรียนบานทาขี้เหล็ก นครราชสีมา เขต ๕ โรงเรียนบานหนองปรือ “รัฐราษฎรพัฒนา” นครราชสีมา เขต ๗ โรงเรียนปญญาประทีป นครราชสีมา เขต ๕ โรงเรียนบานหนองติ้ว บุรีรัมย เขต ๔ โรงเรียนบานซับเจริญสุข ชัยภูมิ เขต ๓ โรงเรียนบานหนองมะคา ลพบุรี เขต ๒ โรงเรียนบานนา (สามัคคีวิทยา) สระแกว เขต ๑ โรงเรียนครบุรีวิทยา นครราชสีมา เขต ๓

โรงเรียนชุมชนวัดรวง นครราชสีมา เขต ๒ โรงเรียนบานจอมศรี นครราชสีมา เขต ๒ โรงเรียนบานหนองแสง นครราชสีมา เขต ๖ โรงเรียนชุมชนบานแซรออ สระแกว เขต ๒ โรงเรียนชุมชนประทาย นครราชสีมา เขต ๗ โรงเรียนบานตางตา นครราชสีมา เขต ๑ ภาคกลาง-ตะวันออก โรงเรียนปากคลองบางขนาก ฉะเชิงเทรา เขต ๑ โรงเรียนวัดคลองขวาง นนทบุรี เขต ๒ โรงเรียนอนุบาลสิงหบุรี สิงหบุรี สพป.ปทุมธานี เขต ๒ โรงเรียนบางบอวิทยาคม สมุทรปราการ โรงเรียนบานยางเอน ระยอง เขต ๒ โรงเรียนวัดเนินยาง ระยอง เขต ๒ สถาบันอาศรมศิลป กรุงเทพมหานคร ภาคตะวันตก-ใตตอนบนโรงเรียนบานหนองกระถิน สุพรรณบุรี เขต ๓ โรงเรียนสามัคคีอนุสรณ สุราษฎรธานี เขต ๓ โรงเรียนวัดนางแกว ราชบุรี เขต ๒ โรงเรียนบานหนองตาเย็น ประจวบคีรีขันธ เขต ๒ โรงเรียนวัดอมรวดี สมุทรสงคราม โรงเรียนบานหนองกระถิน สุพรรณบุรี เขต ๓ โรงเรียนบานน้ำทรัพย เพชรบุรี เขต ๒ สพป.สุพรรณบุรี เขต ๓ โรงเรียนอนุบาลบานโปง ราชบุรี เขต ๒ โรงเรียนคงคาราม เพชรบุรี เขต ๑ โรงเรียนอนุบาลวัดไชยชุมพลชนะสงคราม กาญจนบุรี เขต ๑ โรงเรียนวัดสามชุก สุพรรณบุรี เขต ๓ โรงเรียนอนุบาลสมเด็จพระวันรัต สุพรรณบุรี เขต ๓ โรงเรยีนวัดทุงคอก (สวุรรณสาธกุจิ) สพุรรณบรุ ีเขต ๒ ภาคใตตอนลาง โรงเรยีนวัดเกษตรชลธ ี(เลือ่นประชาคาร) สงขลา เขต ๑ โรงเรียนบานเจะบิลัง สตูล เขต ๑ สพป.ปตตานี เขต ๑ โรงเรียนวัดบานลุม สงขลา เขต ๓ โรงเรียนวัดสุนทรวารี ปตตานี เขต ๒ โรงเรียนบานบกหัก ตรัง เขต ๑ โรงเรียนบานตรัง ปตตานี เขต ๒ โรงเรียนวัดนาประดู ปตตานี เขต ๒ โรงเรียนวัดนิคมสถิต ปตตานี เขต ๒ โรงเรียนบานศาลาสอง ปตตานี เขต ๒ โรงเรียนสะบายอย สงขลา เขต ๓ โรงเรียนบานประกอบ สงขลา เขต ๓ โรงเรียนราชมุนีรังสฤษฎ ปตตานี เขต ๒ สพป.ยะลา เขต ๒

เรียนทุกทานท่ีไดชื่อวาเปนคน สพฐ. เชน ครู สพฐ. นักเรียน สพฐ. ผูอำนวยการ โรงเรียน สพฐ. ขาราชการ ลูกจาง สพฐ. ผูปกครองนักเรียน สพฐ. เปนตน

ปนี้เปนปมหามงคลย่ิงในโอกาสเฉลิมพระเกียรติ ๘๔ พรรษา ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานไดรับความเห็นชอบจากคณะรัฐมนตรี ใหชาว สพฐ. ทุกคนรวมทำความดีอยางนอยคนละ ๑๐ ความดีตอเน่ืองเปนเวลา ๙๙ วัน นับรวมความดีของชาว สพฐ. ๘.๔ ลานคนเปน ๘๔ ลานความดี โดยเริ่มกันไปแลว หลายโรงเรียน แตขอใหครบ ๙๙ วันกอนวันที่ ๒ ธันวาคม ๒๕๕๔ ซึ่งจะเปนวันที่ สพฐ. ทำพิธีพรอมกันเพ่ือถวายความดีที่ตั้งใจทำอยางตอเน่ืองรวม ๘๔ ลานความดี นอมถวายเปนพระราชกุศล สวนวิธีจัดดำเนินการ สงเสริมประชาสัมพันธอยางไรน้ัน ขอเชิญโรงเรียน สำนักงานสรรสรางวิธีการไดเอง

๘๔ ลานความดีสพฐ.ถวายในหลวง

สนใจอานวารสารของภูมิภาคอ่ืนไดท่ีเว็บไซตhttp://inno.obec.go.th

สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)

วิกฤติคือโอกาสทอง ณ กาลครั้งหนึ่งนานมาแลว มีชาวนาคนหนึ่ง เลี้ยงลาไว ตัวหนึ่งซึ่งแกมากแลว ดวยความโงเขลาของมันดันเดินซุมซาม ไปตกบอแหงหนึ่ง มันรองครวญครางอยูเปนเวลานาน ชาวนาเอง ก็พยายามใครครวญหาวิธีท่ีจะชวยมันข้ึนมา ในท่ีสุดชาวนาหวนคิด ขึ้นมาไดวา เจาลาก็แกเกินไปแลว อีกอยางบอนี้ก็ตองกลบ ไมคุม ท่ีจะชวยเจาลา ชาวนาจึงไปขอแรงชาวบานเพ่ือมาชวยกลบบอ ทุกคน ใชพล่ัวตักดินสาดลงไปในบอ คร้ังแรกเม่ือดินไปถูกหลังลา มันตกใจ และรูชะตากรรมของตนทันที มันรองโหยหวน สักพักหนึ่งทุกคน ก็แปลกใจที่เจาลาเงียบไป หลังจากชาวนาตักดินใสบอไดสักสองสามพลั่ว เมื่อเหลือบมองลงไปในบอ ก็พบกับความประหลาดใจ ท่ีลามันจะสะบัดดินออกจากหลังทุกคร้ังท่ีมีผูสาดดินลงไป แลวกาว ขึ้นไปเหยียบบนดินเหลาน้ัน ย่ิงทุกคนพยายามเรงระดมสาดดินไป มากเทาไหร มันก็กาวข้ึนมาไดเร็วมากยิ่งขึ้น ในไมชาทุกคนตาง ประหลาดใจท่ีในท่ีสุด เจาลาก็สามารถหลุดพนจากปากบอดังกลาวได นิทานเร่ืองนี้สอนใหรูวา ชีวิตน้ีอุปสรรคตางๆ ที่ถาโถมเขามา หาเรา ก็เปรียบเสมือนดินท่ีสาดเขามาหาเรา จงอยาทอถอยและยอมแพ จงแกไขมัน เพ่ือท่ีจะกาวสูงข้ึนเร่ือยๆ เปรียบเสมือนลาแกท่ีหลุดพน จากบอได ฉันใดฉันน้ัน อุปสรรคมีไวใหกาวขามไป

โดยพระอาจารยมิตชูโอะ คเวสโกจากหนังสือ มีขันติ คือพรใหแกตัวเอง