ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ Η δεύτερη θεματική ενότητα αφορά 1) τη Γενική Διδακτική Μεθοδολογία - Παιδαγωγικά Θέματα και 2) την Ειδική Διδακτική και έχει ως σκοπό την αξιολόγηση των βασικών γνώσεων των υποψηφίων για να μπορούν: α) να επιτελούν το διδακτικό και το οργανωτικό τους έργο, σύμφωνα με: τις γενικές αρχές της διδασκαλίας και τις σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις των μαθημάτων της ειδικότητάς τους. β) να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν κριτικά τη γνώση. γ) να αντιμετωπίζουν στην πράξη προβλήματα της καθημερινής σχολικής ζωής. δ) να βοηθούν τον μαθητή στην προσαρμογή του στο σχολείο και να συμβάλλουν θετικά στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. ε) να κατανοούν τον ρόλο του σχολικού θεσμού μέσα στην κοινωνία και την επίδραση που η τελευταία ασκεί σ’ αυτόν. Η εξεταστέα ύλη της δεύτερης θεματικής ενότητας περιλαμβάνει δύο επί μέρους θέματα για όλους τους κλάδους: α) Γενική διδακτική μεθοδολογία και γενικά ψυχοπαιδαγωγικά θέματα που η εξεταστέα ύλη ορίζεται η ίδια για όλους τους κλάδους. β) Ειδική διδακτική του γνωστικού αντικειμένου κατά κλάδο και ειδικότητα. Ειδικότερα: Α. Η εξεταστέα ύλη του πρώτου θέματος αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης, με μία γενική παιδαγωγική αντίληψη, ζητημάτων αγωγής και μάθησης, καθώς και βασικά γνωστικά στοιχεία ψυχοπαιδαγωγικής (που υπάρχουν σε όλα τα αντίστοιχα ψυχοπαιδαγωγικά βιβλία). Ειδικότερα: α1. Με τη Γενική διδακτική μεθοδολογία επιδιώκεται να ελεγχθεί αν οι υποψήφιοι κατέχουν βασικές γνώσεις γύρω από τη μεθοδολογία της διδασκαλίας (προγραμματισμός, διεξαγωγή και αξιολόγηση). α2. Τα γενικά ψυχοπαιδαγωγικά θέματα αναφέρονται: 1) στην πρακτική αντιμετώπιση ποικίλων ζητημάτων της καθημερινής σχολικής ζωής, όπως προβλήματα προσαρμογής και συμπεριφοράς στο σχολείο, προβλήματα μετάβασης από τη μια βαθμίδα στην άλλη, προβλήματα συμπεριφοράς στη σχολική τάξη και το σχολικό χώρο, αμοιβές-ποινές μαθητών, κίνητρα, διαπροσωπικές σχέσεις, επικοινωνία και ψυχολογικό κλίμα στο σχολικό περιβάλλον, σχέσεις μεταξύ μαθητών- εκπαιδευτικών- γονέων, προβλήματα σχετικά με την παιδική ή την εφηβική ηλικία (ανάλογα με τη βαθμίδα), απλά μαθησιακά προβλήματα, κρούσματα νεανικής παραβατικότητας στο πλαίσιο του σχολείου, οικογενειακά ή προσωπικά προβλήματα των μαθητών και 2) σε γενικά παιδαγωγικά θέματα που αφορούν τη σχέση σχολείου και κοινωνίας, τον ρόλο του εκπαιδευτικού στο σύγχρονο σχολείο, τις επιδράσεις του σχολείου στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου, τους εξωσχολικούς παράγοντες αγωγής και τα βασικά στοιχεία της δομής και λειτουργίας του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑΗ δεύτερη θεματική ενότητα αφορά 1) τη Γενική Διδακτική Μεθοδολογία - Παιδαγωγικά Θέματα και 2) την Ειδική Διδακτική και έχει ως σκοπό την αξιολόγηση των βασικών γνώσεων των υποψηφίων για να μπορούν: α) να επιτελούν το διδακτικό και το οργανωτικό τους έργο, σύμφωνα με:τις γενικές αρχές της διδασκαλίας καιτις σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις των μαθημάτων της ειδικότητάς τους. β) να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν κριτικά τη γνώση. γ) να αντιμετωπίζουν στην πράξη προβλήματα της καθημερινής σχολικής ζωής. δ) να βοηθούν τον μαθητή στην προσαρμογή του στο σχολείο και να συμβάλλουν θετικά στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. ε) να κατανοούν τον ρόλο του σχολικού θεσμού μέσα στην κοινωνία και την επίδραση που η τελευταία ασκεί σ’ αυτόν.Η εξεταστέα ύλη της δεύτερης θεματικής ενότητας περιλαμβάνει δύο επί μέρους θέματα για όλους τους κλάδους:α) Γενική διδακτική μεθοδολογία και γενικά ψυχοπαιδαγωγικά θέματα που η εξεταστέα ύλη ορίζεται η ίδια για όλους τους κλάδους. β) Ειδική διδακτική του γνωστικού αντικειμένου κατά κλάδο και ειδικότητα.Ειδικότερα: Α. Η εξεταστέα ύλη του πρώτου θέματος αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης, με μία γενική παιδαγωγική αντίληψη, ζητημάτων αγωγής και μάθησης, καθώς και βασικά γνωστικά στοιχεία ψυχοπαιδαγωγικής (που υπάρχουν σε όλα τα αντίστοιχα ψυχοπαιδαγωγικά βιβλία). Ειδικότερα: α1. Με τη Γενική διδακτική μεθοδολογία επιδιώκεται να ελεγχθεί αν οι υποψήφιοι κατέχουν βασικές γνώσεις γύρω από τη μεθοδολογία της διδασκαλίας (προγραμματισμός, διεξαγωγή και αξιολόγηση). α2. Τα γενικά ψυχοπαιδαγωγικά θέματα αναφέρονται: 1) στην πρακτική αντιμετώπιση ποικίλων ζητημάτων της καθημερινής σχολικής ζωής, όπως προβλήματα προσαρμογής και συμπεριφοράς στο σχολείο, προβλήματα μετάβασης από τη μια βαθμίδα στην άλλη, προβλήματα συμπεριφοράς στη σχολική τάξη και το σχολικό χώρο, αμοιβές-ποινές μαθητών, κίνητρα, διαπροσωπικές σχέσεις, επικοινωνία και ψυχολογικό κλίμα στο σχολικό περιβάλλον, σχέσεις μεταξύ μαθητών- εκπαιδευτικών- γονέων, προβλήματα σχετικά με την παιδική ή την εφηβική ηλικία (ανάλογα με τη βαθμίδα), απλά μαθησιακά προβλήματα, κρούσματα νεανικής παραβατικότητας στο πλαίσιο του σχολείου, οικογενειακά ή προσωπικά προβλήματα των μαθητών και 2) σε γενικά παιδαγωγικά θέματα που αφορούν τη σχέση σχολείου και κοινωνίας, τον ρόλο του εκπαιδευτικού στο σύγχρονο σχολείο, τις επιδράσεις του σχολείου στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου, τους εξωσχολικούς παράγοντες αγωγής και τα βασικά στοιχεία της δομής και λειτουργίας του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΚΑΙ ΟΡΟΙ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΟ
ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣΆγχος ΕξετάσεωνΤο άγχος είναι μία κατάσταση συναισθηματικής αναταραχής και φόβου. Το άγχος των εξετάσεων ή η αγωνία που έχει ο μαθητής για τις εξετάσεις έχει να κάνει με το σχολείο, συνδέεται με το σχολείο. Ο εξεταζόμενος νιώθει ανασφάλεια, φόβο, ο κίνδυνος της αποτυχίας ίσως είναι κοντά του, κάτι που θα επιφέρει πόνο, ταπείνωση, ντροπή. Οι εξετάσεις, τα διαγωνίσματα είναι οι κατ΄ εξοχήν πηγές άγχους. Υπάρχουν άτομα που φοβούνται λόγω του άγχους ότι θα τα ξεχάσουν όλα, μερικά μάλιστα τα ξεχνούν, και υπάρχουν μαθητές που νιώθουν τόσο έντονο το άγχος και τα συνεπακόλουθά του που σε περίπτωση αποτυχίας αρνούνται να ξαναδώσουν εξετάσεις για να μην περάσουν από την ίδια κατάσταση. Το άγχος των εξετάσεων παύει να υπάρχει μόλις οι εξετάσεις παρέλθουν. Αυτή είναι η φυσιολογική διαδικασία όμως ως εμπειρία συχνά μένει ανεξήτιλη στο μαθητή. Η φύση του σχολείου που είναι δομημένο πάνω σε εξετάσεις δημιουργεί στο μαθητή άγχος όπως και οι γονείς προκαλούν αυτό το συναίσθημα στα παιδιά τους π.χ. με το κυνήγι της πρωτιάς. Αγωγή Υγείας Αποσκοπεί στη μετάδοση γνώσεων και εμπέδωση έξεων στα παιδιά και γενικότερα σε κάθε άνθρωπο που συμβάλλουν στην καλύτερη διαβίωση, την υγιεινή διατροφή, την καλή σεξουαλική ζωή, την αποφυγή ή τη διακοπή του καπνίσματος, την εθελοντική αιμοδοσία κ.λπ. Στο ελληνικό σχολείο, η αγωγή υγείας εντάσσεται στα Προαιρετικά Εκπαιδευτικά Προγράμματα. Αθροιστική αξιολόγηση Η αθροιστική αξιολόγηση λαμβάνει χώρα στο τέλος της διδασκαλίας μας, ενός κύκλου σπουδών, εξαμήνου, κοκ. Σχεδιάζετε συνήθως για να προσδιορίσουμε κατά πόσο έχουμε επιτύχει συνολικά τους στόχους της διδασκαλίας μας και χρησιμοποιείται για να βαθμολογήσουμε τους μαθητές/ τριες μας ή να τους χωρίσουμε σε επιτυχείς (master) και μη επιτυχείς (non-master) σύμφωνα με κάποιο κριτήριο μας. Αξιολόγηση τοποθέτησηςΗ αξιολόγηση τοποθέτησης εξετάζει τις δυνατότητες (ή και αδυναμίες) των μαθητών/ τριων για να παρακολουθήσουν κάποια συγκεκριμένη διδασκαλία. Ο σκοπός της είναι να προσδιορίσει την αφετηρία καθώς και τα μέσα και προϋποθέσεις που θα φέρουν τα καλύτερα αποτελέσματα στην διδασκαλία μας. Η αξιολόγηση τοποθέτησης απαντά σε ερωτήματα όπως: 1) έχει ο μαθητής/ τρια τις δυνατότητες να ανταποκριθεί στις δυσκολίες του αντικειμένου της διδασκαλίας μας; 2) μήπως απαιτείται για τον μαθητή/ τρια μας να κάνουμε την διδασκαλία μας περισσότερο ή λιγότερο απαιτητική για να έχει αποτέλεσμα; 3) χρησιμοποιούμε τις κατάλληλες τεχνικές για να πετύχουμε τους στόχους μας; Άμεση ή κατευθυνόμενη διδασκαλίαΗ άμεση ή κατευθυνόμενη διδασκαλία (direct instruction) ως όρος στην παιδαγωγική επιστήμη έκανε την εμφάνισή του στις αρχές του 20ου αιώνα. Κύριο χαρακτηριστικό της άμεσης διδασκαλίας είναι ο δασκαλοκεντρικός χαρακτήρας της διδασκαλίας. Ο δάσκαλος διδάσκει το γνωστικό αντικείμενο και έπειτα ζητά από τους μαθητές να εξασκηθούν σε όσα τους είχε διδάξει προηγουμένως. Ο ρόλος του δασκάλου είναι κυρίαρχος μέσα στην τάξη, κατευθύνει, σχεδιάζει και πραγματοποιεί τη διδασκαλία. Έρευνες που έγιναν για την αποδοτικότητα αυτής μεθόδους –κυρίως τη δεκαετία του 1970- απέδειξαν ότι οι μαθητές εμφάνισαν καλύτερα αποτελέσματα σχολικής επίδοσης. Αυτή η διαπίστωση έκανε τους παιδαγωγούς να ασχοληθούν περισσότερο με την άμεση διδασκαλία και να αναλύσουν με περισσότερη προσοχή τη συγκεκριμένη μέθοδο. Κύρια χαρακτηριστικά της άμεσης ή κατευθυνόμενης διδασκαλίας είναι τα παρακάτω:
1. Υπάρχει σαφής ακαδημαϊκός προσανατολισμός
2. Ο δάσκαλος έχει ορίσει από πριν τους στόχους της διδασκαλίας και τους γνωστοποιεί στους μαθητές του
3. Η ύλη που θα διδάξει ο δάσκαλος χωρίζεται στη διδακτική ώρα σε τμήματα. Αυτά τα τμήματα που έχουν μία σειρά τα ακολουθεί ο δάσκαλος και τα παρουσιάζει στην τάξη
4. Όσο διδάσκει ο δάσκαλος με διευκρινιστικές ερωτήσεις προσπαθεί να δει αν αυτά που λέει γίνονται κατανοητά από τους μαθητές και ανάλογα κάνει επανορθωτική διδασκαλία
5. Ο δάσκαλος δεν πρέπει να ξεπερνάει τα δέκα λεπτά μονολόγου. 6. καθ΄ όλη τη διάρκεια της διδασκαλίας ο δάσκαλος δεν πρέπει να ξεχνάει
τη χρήση πλήθους παραδειγμάτων 7. Η διδακτική διαδικασία θα ολοκληρωθεί με την κατάκτηση από τους
μαθητές υψηλών βαθμών επίδοσης μέσα από ασκήσεις του δασκάλου 8. Είναι στην δικαιοδοσία του δασκάλου να ορίσει το στόχο του μαθήματος,
τα μέσα της διδασκαλίας και το ρυθμό της. 9. Ο δάσκαλος θα πρέπει να προχωράει στην επόμενη ενότητα μόνο αν οι
μαθητές έχουν κατανοήσει την μέχρι τώρα διδαχθείσα ύλη τους. 10. Ο δάσκαλος οφείλει μέσα στην τάξη να δημιουργήσει κλίμα ενθάρρυνσης
στους μαθητές. ΑναβαθμολόγησηΗ εκ νέου βαθμολόγηση ή αναθεώρηση ενός γραπτού ονομάζεται αναβαθμολόγηση. Η αναβαθμολόγηση γίνεται από την επιτροπή αναβαθμολόγησης που αποτελείται από έναν ή περισσότερους βαθμολογητές. Ένας μαθητής ζητεί αναβαθμολόγηση όταν ο βαθμός που πήρε από τον πρώτο βαθμολογητή πιστεύει ότι είναι άδικος και όχι αντικειμενικός. Στο Λύκειο αναβαθμολόγηση μπορεί να γίνει σε ένα γραπτό μετά από αίτηση του ενδιαφερόμενου στη διεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης. Η νέα βαθμολογία του γραπτού από την επιτροπή θα σταλεί στο σχολείο του μαθητής. Στις πανελλήνιες εξετάσεις αναβαθμολόγηση ενός γραπτού με αίτηση του μαθητή ή του γονιού δεν γίνεται. Το γραπτό στις πανελλήνιες βαθμολογείται από δύο βαθμολογητές και όταν υπάρχει μεταξύ τους διαφορά 3 μονάδων, τότε το γραπτό το βαθμολογεί ένας τρίτος του οποίου ο βαθμός είναι και ο καθοριστικός. Απαλλαγές μαθητώνΈνας μαθητής μπορεί να απαλλαχθεί από το μάθημα της Γυμναστικής ή της Μουσικής εφόσον αντιμετωπίζει πρόβλημα υγείας, μόνιμο ή παροδικό. Ο κηδεμόνας του πρέπει να υποβάλει σχετική αίτηση την οποία θα συνοδεύει και η σχετική ιατρική γνωμάτευση του γιατρού. Κανονικά η αίτηση αυτή θα πρέπει να υποβληθεί στο διευθυντή του σχολείου μέσα στις πέντε πρώτες μέρες από την έναρξη της σχολικής χρονιάς ή από την εμφάνιση του προβλήματος. Σε περίπτωση αμφιβολίας ο μαθητής μπορεί να παραπεμφθεί στην αρμόδια σχολιατρική υπηρεσίας για να διαπιστωθεί το αληθές του λόγου του. Ιατρική βεβαίωση δεν είναι απαραίτητο να καταθέσει ο μαθητής όταν το πρόβλημά του είναι εμφανές και δεν σηκώνει αμφισβήτηση. ΑποδοκιμασίαΑποδοκιμασία είναι η εκδήλωση δυσαρέσκειας, η απόρριψη, η επίπληξη του δασκάλου προς το μαθητή. Μπορεί να πρόκειται για μία μομφή έως μία δημόσια αποδοκιμασία. Έχει αποδειχθεί ότι η αποδοκιμασία του δασκάλου προς το μαθητή δεν φέρνει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Σε υπεράσπιση του εαυτού του ο μαθητής θα αναπτύξει άμυνες ή στάσεις συμπεριφοράς όπως είναι η προκλητική επανάληψη της κατακριτέας πράξης είτε φανερά είτε στα κρυφά ή και η παράκαμψη της πράξης με μία άλλη πράξη το ίδιο κατακριτέα. Αποκλίνουσα συμπεριφορά
Αποκλίνουσα συμπεριφορά ονομάζουμε τη συμπεριφορά που αποκλίνει από αυτή που θεωρείται φυσιολογική συμπεριφορά, τη συμπεριφορά δηλαδή που αποδέχεται η κοινωνική ομάδα. Πρόκειται για συμπεριφορά που είναι επιζήμια όχι μόνο στους άλλους αλλά και στον ίδιο τον εαυτό. Την ονομάζουμε και απόκλιση. Συνήθως το άτομο που έχει αποκλίνουσα συμπεριφορά έχει και φτωχή επαφή με την πραγματικότητα, πιστεύει πράγματα τα οποία δεν τα πιστεύουν οι περισσότεροι άνθρωποι κ.α. ΑποσχολειοποίησηΗ αποσχολειοποίηση ή το αντι-σχολείο ήταν ένα κίνημα της δεκαετίας του 1970 και σκοπό είχε να απαλλαγεί η κοινωνία από το σχολείο. Το κίνημα αυτό αμφισβήτησε τις προθέσεις του σχολείου και το ρόλο της εκπαίδευσης. Κύριος εκφραστής ήταν ο Ivan Illich, ο οποίος υποστήριζε ότι το σχολείο ως θεσμός είναι αποτυχημένος, ότι ο άνθρωπος αποκτά τις γνώσεις έξω από αυτό και ότι υπάρχει καταπίεση με την υποχρεωτική παρακολούθηση του σχολείου. Σύμφωνα με αυτό το κίνημα το σχολείο δρα ως φυλακή του πνεύματος. Αν και η κριτική που άσκησε στο σχολείο το κίνημα της αποσχολειοποίησης ήταν αρκετά εύστοχη, παρόλα αυτά δεν κατάφερε να δώσει ικανοποιητικές εναλλακτικές απαντήσεις και λύσεις. Υποστήριζαν βέβαια ότι αν δεν υπάρξει ριζική αλλαγή στις κοινωνικές δομές δεν θα μπορέσει να αλλάξει και η εκπαιδευτική δομή της κοινωνίας. ΑριθμομνήμονεςΑριθμομνήμονες είναι οι άνθρωποι οι οποίοι μπορούν να θυμηθούν αριθμούς αλλά και να κάνουν πράξεις με μεγάλους αριθμούς. Οι αριθμομνήμονες μπορούν και να λύσουν από μνήμης προβλήματα που απαιτούν πράξεις με μεγάλους αριθμούς. Αρκετοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι και η ομιλία του ανθρώπου αλλά και η απομνημόνευση αριθμών προέρχονται ως ικανότητα από την ίδια διανοητική πηγή. Μόνο που ένα άτομο μεγαλώνει ακούγοντας τους άλλους δίπλα του να μιλάνε και σπάνια να κάνουν πράξεις ή λογαριασμούς από μνήμης. Οι αριθμομνήμονες είναι δύο ειδών, οι οπτικοί και οι ακουστικοί και έχουν την ικανότητα να κινητοποιούν την μικροπρόθεσμη μνήμη. Άρνηση ομιλίαςΣτη άρνηση ομιλίας (mutism) το άτομο αρνείται να μιλήσει χωρίς όμως να συντρέχει κάποιο βιολογικό πρόβλημα, κάποια δυσλειτουργία. Η άρνηση ομιλίας μπορεί να είναι εκ γενετής ή υστερική ή αντιδραστική. Πολλές φορές παιδιά εμφανίζονται με αυτό το σύμπτωμα το οποίο κατά κύριο λόγο υποδηλώνει δειλία ή άγχος και σχετίζεται συνήθως με ορισμένα πρόσωπα. ΆσκησηΗ άσκηση έχει σκοπό την εμπεδωση των γνώσεων από το μαθητή. Για αυτό το σκοπό έχει μορφή επανάληψης και φυσικά πρόκειται για μία μηχανική εργασία. Η επανάληψη πάντα χρησίμευε στη μάθηση. Αυταρχικός δάσκαλοςΟ αυταρχικός δάσκαλος (authoritarian teacher) θεωρεί ότι αυτός είναι το κέντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αυτός επιλέγει ποια γνώση είναι σημαντική για τους μαθητές και αυτή τους μεταδίδει. Ασκεί αυστηρά προσωποκεντρικό έλεγχο στους μαθητές οι οποίοι είναι παθητικοί δέκτες και κατευθύνονται από το δάσκαλο πώς να σκέφτονται και πώς να πράττουν.
Αυταρχική προσωπικότηταΗ αυταρχική προσωπικότητα δημιουργείται από την αυταρχική ανατροφή που είχε το συγκεκριμένο άτομο και από την αντιδημοκρατική κοινωνική του δόμηση. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά δομούν μία αυταρχική προσωπικότητα. Το άτομο μπορεί να ζήσει με σχέσεις επιβολής – υπακοής και είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Δύο είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του, η αυθόρμητη εκδήλωση του αυταρχισμού και το διφυές της εξουσίας. Το άτομο με
αυταρχική προσωπικότητα εκτός των παραπάνω χαρακτηρίζεται και από αγάπη για κυριαρχία ή υποταγή, ενδοστρέφεια, προστασία της ομάδας και εχθρότητα σε κάθε τι εξωομαδικό, προκαταλήψεις, στερεότυπα και κυνισμό, συντηρητισμό κ.α. Αυταρχικοί γονείςΟι αυταρχικοί γονείς παίρνουν μόνοι τους τις αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά τους, δεν τους παρέχουν δικαιώματα και δεν δέχονται αντίρρηση και άρνηση για όσα αποφασίσουν αυτοί για τα παιδιά. Χαρακτηρίζονται από δυσκαμψία στη σκέψη, αδιαλλαξία και μία προσήλωση και αυστηρότητα στην εκτέλεση των εντολών. ΑυταρχισμόςΑυταρχισμός είναι όταν ο δάσκαλος προσπαθεί να επιβάλει τη θέλησή του με τρόπο απόλυτο. Η άσκηση εξουσίας του δασκάλου όταν δεν είναι δικαιολογημένη τότε μετατρέπεται σε αυταρχισμό. Ο εξαναγκασμός είναι ο στόχος αυτού που διατάζει, απαγορεύει και βάζει αυστηρούς κανόνες συμπεριφοράς. Ο εξαναγκασμός μερικές φορές είναι σωματικός αλλά συνήθως ηθικός. Εξωτερικά χαρακτηριστικά του αυταρχισμού είναι ο εκφοβισμός, η καταπίεση, ο δεσποτισμός κ.α. ΑυτενέργειαΗ αυτενέργεια ως επίσημη διδακτική αρχή βρήκε το θεωρητικό της στο πρόσωπο του Αμερικανού παιδαγωγού John Dewey ο οποίος διακήρυξε ότι ο μαθητής πρέπει να μαθαίνει πράττοντας. Η αυτενέργεια πρέπει να χαρακτηρίζει τη διδασκαλία. Αποκτώντας πρωτοβουλίες ο μαθητής παύει να είναι παθητικός γίνεται δραστήριος και ενεργητικός. Όταν η συμμετοχή του αυτή είναι συνειδητή τότε ο μαθητής θα γίνει πιο δημιουργικός, θα αναπτύξει αυτόνομη και ελεύθερη προσωπικότητα. Έτσι η διδασκαλία γίνεται μία βιωματική εμπειρία. Η αυτενέργεια ως παιδαγωγική μέθοδος εφαρμόστηκε από το Σωκράτη με τη μαιευτική μέθοδο, από τον Πλάτωνα με την απορία του μαθητή. Αργότερα η ενίσχυση της αυτενέργειας στο μαθητή συναντάται στο Ρουσό και τον Φρέμπελ. Η άποψη του Ρουσό είναι γνωστή για το ότι ο νέος άνθρωπος πρέπει να μορφώνεται από την εμπειρία και πόσο σημαντικά είναι τα βιώματα των μαθητών. Η αυτενέργεια, ή η αυτονομία, η πρωτοβουλία, η ενεργητική συμμετοχή του μαθητή στη διαδικασία πρέπει να γίνεται χωρίς να υπάρχει μείωση του ρόλου του καθηγητή, αντίθετα πρέπει να υπάρχει καθοδήγηση από τον εκπαιδευτικό. ΑυτοαξιολόγησηΑυτοαξιολόγηση είναι η διαδικασία που κάνει το άτομο για να εκτιμήσει τις δικές του προσπάθειες, τις ικανότητές του. Η αυτοαξιολόγηση έχει σκοπό την καλυτέρευση των προσπαθειών του ατόμου ή την αλλαγή τους. Ως πράξη αφορά τον ίδιο και τις δικές του ενέργειες, αφορά όμως συγκριτικά τον ίδιο με τα άλλα μέλη της ομάδας που κάνει την αξιολόγηση συγκρίνοντας τις δικές του ικανότητες. Με την αυτοαξιολόγηση το άτομο μπορεί να έχει μία σαφή και ολοκληρωμένη εικόνα για τον ίδιο του τον εαυτό και θεωρείται μία χρήσιμη παιδαγωγική διαδικασία. Με αυτό τον τρόπο ο νέος μπορεί να επιλέξει ορθότερα, να έχει καλύτερη στάση απέναντι σε προβλήματα και στους άλλους της ομάδας. Η αυτοαξιολόγηση δεν σταματά μεταξύ των μαθητών, αυτή μπορεί να εφαρμοστεί ανάμεσα στους καθηγητές αλλά και σε άλλους εργαζόμενους. Δεν είναι λίγοι οι εκπαιδευτικοί που μυούν τους μαθητές τους σε αυτή τη διαδικασία και οι ίδιοι μαθαίνουν περισσότερα από την αυτοαξιολόγηση των μαθητών τους για αυτούς. Από τον εκπαιδευτικό δεν πρέπει να εφαρμόζεται καταναγκαστικά και ίσως μερικές φορές θα έπρεπε να χρησιμοποιούνται και ειδικά ερωτηματολόγια. Αυτοεκπληρούμενη προφητείαΗ αυτοεκπληρούμενη προφητεία ως όρος πρωτοεμφανίστηκε το 1948 από τον Merton. Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της θεωρίας είναι πως αντιλαμβανόμαστε
μία κατάσταση, τι χαρακτηριστικά πιστεύουμε εμείς ότι έχει και όχι πως πραγματικά είναι μία κατάσταση, δηλαδή τα αντικειμενικά της γνωρίσματα. Η άποψη, η γνώμη που έχουμε για μία κατάσταση, αυτό που πιστεύουμε ότι είναι και όχι αυτό που πραγματικά είναι καθορίζει τη συμπεριφορά μας. Το πώς εκτιμούμε ένα γεγονός καθορίζει τη συμπεριφορά μας και όχι τι πραγματικά συμβαίνει με το γεγονός αυτό. Π.χ. έχουμε την αίσθηση ότι ένας γνωστός μας αντιπαθεί, αυτή η εκτίμηση που κάνουμε καθορίζει και τη στάση μας απέναντί του χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο άνθρωπος αυτός όντως μας αντιπαθεί.Ένα άλλο χαρακτηριστικό της αυτοεκπληρούμενης προφητείας είναι και τι προσδοκίες ή προβλέψεις έχουμε για κάποιον άλλον. Πως δηλαδή πιστεύουμε εμείς ότι ο άλλος θα συμπεριφερθεί, πως θα ανταποκριθεί σε ένα γεγονός. Τόσο πολύ μάλιστα μπορεί να μας επηρεάσει μία πρόγνωση για ένα συμβάν που η προφητεία να θεωρηθεί αληθινή. Π.χ. οι εξετάσεις για την ξένη γλώσσα ήταν τόσο δύσκολες που όλοι οι γνωστοί απέτυχαν. Εγώ ενώ κατέχω την ξένη γλώσσα καλά έχω τόσο άγχος για τη δυσκολία της εξέτασης που στο τέλος αποτυγχάνω και εγώ. Έτσι η προφητεία ότι θα αποτύχω και εγώ βγήκε αληθινή.Για την εφαρμογή της αυτοεκληρούμενης προφητείας έχουν γίνει πολλά πειράματα σε σχολεία. Η πιο γνωστή μελέτη είναι δύο καθηγητών του Harvard, των Rosenthal και Jacobson. Σε ένα δημοτικό σχολείο μοίρασαν ένα τεστ νοημοσύνης. Στους δασκάλους του σχολείου παραπλανητικά είπαν ότι αυτή η ομάδα των παιδιών έχει υψηλό δείκτη νοημοσύνης και αυτή η ομάδα των παιδιών έχει χαμηλό δείκτη νοημοσύνης. Το αποτέλεσμα ήταν στο τέλος της χρονιάς τα παιδιά που θεωρούνταν… πιο έξυπνα να έχουν καλύτερες επιδόσεις στα μαθήματα από αυτά τα παιδιά που θεωρούνταν …λιγότερο έξυπνα. Οι ίδιοι οι δάσκαλοι επηρεάστηκαν και επηρέασαν και πίστεψαν ότι κάποια παιδιά αποδίδουν καλύτερα, κάποια παιδιά είναι καλύτεροι μαθητές και έτσι τους αντιμετώπισαν. Οι αποδόσεις των μαθητών επιβεβαίωσαν την προφητεία, αφού και οι ίδιοι οι δάσκαλοι ασυνείδητα συμπεριφέρονταν διαφορετικά στις δύο ομάδες.Στην τάξη μέσα ο δάσκαλος κατηγοριοποιεί τους μαθητές, ικανός, πολύ ικανός, λιγότερο ικανός κ.λπ. Αυτή η κατηγοριοποίηση φαίνεται από τον ίδιο το δάσκαλο από τη συμπεριφορά του και ο μαθητής εισπράττει τις προσδοκίες του δασκάλου. Ο πιο συναισθηματικός μαθητής, αυτός που είναι πιο ευάλωτος αφομοιώνει τις προβλέψεις του δασκάλου και ανταποκρίνεται σε αυτό. Έτσι η προφητεία του δασκάλου εκπληρώνεται. ΑυτοσεβασμόςΟ αυτοσεβασμός είναι η αυτοεκτίμηση που έχει ένα άτομο για τον εαυτό του. Η εκτίμηση που έχει στις αξίες και τις ικανότητές του. Ο βαθμός του αυτοσεβασμού ενός ατόμου επηρεάζει τη συμπεριφορά του, το φέρσιμο του. Ο χαμηλός αυτοσεβασμός, η χαμηλή αυτοεκτίμηση καταλήγει στην άρνηση, στην απογοήτευση, τη μελαγχολία κ.α. Αυτοϋπαγόρευση και αυτοδιόρθωση της ορθογραφίαςΠρόκειται για μία μέθοδο που βοηθά το μαθητή να μάθει ορθογραφία. Ο μαθητής απομνημονεύει, λέξεις η φράσεις και τις γράφει. Μετά ο ίδιος διορθώνει τα λάθη του. Όλη αυτή η διαδικασία της απομνημόνευσης και της γραφής γίνεται χωρίς βοήθεια από άλλους. Για να αποδώσει αυτή η τεχνική είναι προτιμότερο ο μαθητής να επιλέγει μόνος του το κομμάτι που πρέπει να απομνημονεύσει αφού αυτός ξέρει καλύτερα τις ορθογραφικές του αδυναμίες. Το κείμενο πρέπει να είναι σχετικά σύντομο και να μην περιέχει ιδιαίτερες δυσκολίες και αυτή η μέθοδος να εφαρμόζεται συχνά, και αν γίνεται καθημερινά. Η τεχνική αυτή αποδεικνύεται προσφορότερη από την τακτική να γράφει ο μαθητής καθ΄ υπαγόρευση του δασκάλου. Η απομνημόνευση του αυξάνει την κρίση, τον κάνει πιο αυτόνομο και υπεύθυνο. ΒαθμόςΟ βαθμός σκοπό έχει να υπολογίσει με αριθμό το αποτέλεσμα της προσπάθειας του μαθητή. Όσο μεγαλώνει ο βαθμός τόσο του γίνεται και πιο θετική αξιολόγηση από το δάσκαλο. Η τελική βαθμολογία έχει διπλά αποτελέσματα, ή
επιτρέπει στο μαθητή να συνεχίσει τη μαθησιακή διαδικασία ή του αναστέλλει την πορεία, δηλαδή ή τον προάγει ή τον απορρίπτει. Η βαθμολόγηση γίνεται συνήθως με αριθμούς σε διάφορες κλίμακες ανάλογα με τη χώρα αλλά και με τη χρήση γραμμάτων και επιθέτων. Βιωματική – Επικοινωνιακή ΔιδασκαλίαΠρόκειται για ένα πλέγμα διδακτικών διαδικασιών που έχουν ως αφόρμηση βιωματικές καταστάσεις, δηλαδή, ανάγκες, προβλήματα και απορίες του παιδιού που πηγάζουν από την καθημερινή ζωή καθώς και από τις εμπειρίες και τις ανησυχίες που του δημιουργούνται μέσα στον κοινωνικό περίγυρο στον οποίο ζει. Οι διδακτικές αυτές διαδικασίες προσπαθούν να εισαγάγουν το μαθητή στον κόσμο της γνώσης με σημείο αναφοράς τα βιώματά του. Βιωματική – Επικοινωνιακή μάθησηΗ Βιωματική – Επικοινωνιακή μάθηση στηρίζεται στα βιώματα των μελών της ομάδας και επιχειρεί στο πλαίσιο ισότιμων επικοινωνιακών σχέσεων να εντοπίσει κοινούς προβληματισμούς, κοινά ενδιαφέροντα που θα διαμορφώσουν τη μορφή και το αντικείμενο δράσης.
ΒραδυλαλίαΗ βραδυλαλία είναι ο αργός τρόπος ομιλίας ενός ανθρώπου, δηλαδή είναι μία διαταραχή του λόγου. Στη βραδυλαλία υπάρχει παράταση στους φθόγγους, απόσταση από τη μία λέξη στην άλλη ή κενά μέσα στην πρόταση χωρίς αυτό να το απαιτεί το νόημα της πρότασης. ΒραδυμαθήςΠρόκειται για το μαθητή που οι μαθησιακές του ικανότητες είναι κάτω από το γενικό μέσο όρο των μαθητών. Ο δείκτης νοημοσύνης του είναι χαμηλός και συνήθως αυτός ο μαθητής αντιμετωπίζεται ως νέος με ειδικές ανάγκες. Ενώ θα μπορούσε να αποδίδει στους βαθμούς μέτρια, η αργή μάθηση, τον κάνει να μένει πίσω, να έχει κενά και μόνο αν βοηθηθεί από το δάσκαλο θα μπορέσει να έχει ένα αποτέλεσμα. Γλωσσικό σφάλμαΗ προφορική επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων συχνά δίνει την εντύπωση ότι έχει το δικαίωμα να αποκλίνει σημαντικά από τους κανόνες που χαρακτηρίζουν το προφορικό λόγο. ΓνώσηΣύμφωνα με τις κρατούσες αντιλήψεις, η γνώση αντιμετωπίζεται ως εξής:Α. Η Ψυχολογία την χωρίζει σε δύο κατηγορίες:Τη διαδικαστική γνώση, η οποία αναφέρεται στην ικανότητα της παρατήρησης, ταξινόμησης, εξαγωγής συμπερασμάτων κτλ.Την δηλωτική ή προτασιακή γνώση η οποία αναφέρεται στη συστηματική γνώση που έχουμε για κάτι, στο περιεχόμενο της επιστήμης. Β. Άλλοι πιστεύουν ότι η γνώση είναι μια αντικειμενική συλλογή γεγονότων και σχέσεων που απευθύνεται σε άτομα που έχουν παρόμοιες αναπαραστάσεις.Γ. Μια τρίτη θεώρηση εντοπίζει "σώματα" (corpora) γνώσης σε πέντε περιοχές: Στην επιστήμη των επιστημόνων, του αναλυτικού προγράμματος, των διδασκόντων, των μαθητών και των σπουδαστών.Δ. Ο Εποικοδομισμός πιστεύει ότι η γνώση αποτελεί ανθρώπινο κατασκεύασμα και δεν υπάρχει ανεξάρτητα από τους "γνώστες". Δεν μπορεί να μεταδοθεί με τη γλώσσα αλλά απαιτεί άμεση ανάμειξη του υποκειμένου για να χτιστεί πάνω στην προϋπάρχουσα σ' αυτό γνώση. Η θεωρία αυτή χωρίζει τη γνώση σε προσωπική και δημόσια.Η δημόσια γνώση κατασκευάζεται από τους επιστήμονες και αξιολογείται από τους ίδιους με βάση τη λογική και την πειραματικό έλεγχο.Η προσωπική γνώση κατασκευάζεται από τα άτομα στην προσωπική τους ζωή με τρόπο παρόμοιο με εκείνο των επιστημόνων.
Ενώ η πραγματικότητα είναι αντικειμενική, η γνώση δεν είναι· αποτελεί παρά μονάχα μια αναπαράστασή της. Ο μόνος έλεγχος της γνώσης είναι το πείραμα και η εμπειρία. Υπάρχει περίπτωση η γνώση να φαίνεται έγκυρη, και να ερμηνεύει τις εμπειρίες μας, να μην είναι εν τούτοις ορθή. Ο μόνος έλεγχος για την ισχύ των κατασκευών της γνώσης είναι ο βαθμός εναρμόνισης της με την εμπειρία και άρα μπορεί να υπάρξουν πολλές τέτοιες κατασκευές που να ερμηνεύουν την εμπειρία ικανοποιητικά, οπότε όλες μπορεί να θεωρηθούν "σωστές". Γνωστική και τη συναισθηματική ανάπτυξη Σύμφωνα με τον Πιαζέ η νοητική ανάπτυξη είναι κάτι περισσότερο από γνώση. Πέραν της μάθησης, η ανάπτυξη περιέχει συναισθηματικά, κοινωνικά και δεοντολογικά ή ηθικά στοιχεία. Γονότυπος – φαινότυποςΓονότυπος είναι το γενετικό υπόστρωμα του ανθρώπου και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το φαινότυπο, το σύνολο των ορατών χαρακτηριστικών του που έχουν αναπτυχθεί στην αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Γραπτές εργασίεςΟι γραπτές εργασίες εφαρμόζονται στο σχολείο και σχετίζονται με τη γλωσσική έκφραση που είναι κύριο αντικείμενο του γλωσσικού μαθήματος. Οι γραπτές εργασίες βοηθούν το δάσκαλο να καταλάβει ποιο είναι το γνωστικό και μορφωτικό επίπεδο των μαθητών του από τη μία και από την άλλη να διαπιστώσει τη δική του διδακτική αποτελεσματικότητα. Τα αποτελέσματα των γραπτών εργασιών θα τον βοηθήσουν να επιφέρει βελτιώσεις όπου χρειάζεται, να διαπιστώσει ποια είναι τα κενά των μαθητών του, που υπάρχει σύγχυση.Υπάρχουν ποικίλα είδη γραπτών εξετάσεων. Ουσιαστικά ο δάσκαλος μπορεί να υποβάλει σε γραπτή εξέταση έναν μαθητή από τη στιγμή που αυτός μάθει να διαβάζει και να γράφει.Τα είδη των γραπτών εργασιών μπορεί να είναι:1. γραπτές εργασίες στα γλωσσικά μαθήματα, όπως στη γραμματική, στην έκθεση, στις έννοιες των λέξεων κ.α..2. γραπτές εργασίες σε θέματα κοινωνικών επιστημών όπως περιλήψεις ενοτήτων και παρατηρήσεις σε θέματα κοινωνικού, θρησκευτικού, ιστορικού ή άλλου ενδιαφέροντος. Γυμναστικές επιδείξειςΑγωνιστικές και γυμναστικές σχολικές επιδείξεις που γίνονταν στο τέλος του σχολικού έτους δημόσια ενώπιον γονέων και εκπαιδευτικών αρχών. Θεσπίστηκαν με ειδικό νόμο το 1899, έπειτα από τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αθήνα το 1896. Καταργήθηκαν το 1975 γιατί, σύμφωνα με τους εισηγητές της κατάργησης, η προετοιμασία τους προκαλούσε πίεση και άγχος τους μαθητές τους τελευταίους μήνες του σχολικού έτους. Στην πραγματικότητα, οι γυμναστικές επιδείξεις ήταν το απολίθωμα μιας ξεπερασμένης και εν μέρει ρατσιστικής αντίληψης για την παιδαγωγική που πρόβαλλε την πειθαρχία και το ιδανικό του ωραίου σώματος, περιθωριοποιώντας όσα παιδιά δεν ανταποκρίνονταν σε αυτό και φυσικά τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Δασκαλοκεντρική ΜέθοδοςΗ δασκαλοκεντρική μέθοδος είναι ένας παθητικός τρόπος εκπαίδευσης και έχει καταδικαστεί από την παιδαγωγική επιστήμη. Σε αυτή τη μέθοδο ο δάσκαλος γνωρίζει, κατέχει τις γνώσεις και οι μαθητές πρέπει να τις μάθουν, να τις αφομοιώσουν, ο δάσκαλος μιλάει και οι μαθητές ακούνε και διαβάζουν από το βιβλίο. Τη μέθοδο αυτή στηρίζει ένας μηχανισμός πειθαρχίας, καταστολής, στείρων επαναλήψεων, εξάσκηση μνήμης και αποστήθιση. Στη δασκαλοκεντρική προσέγγιση ο δάσκαλος σχεδιάζει και ο μαθητής ακολουθεί. Δασκαλοκεντρική Παιδαγωγική
Η δασκαλοκεντρική παιδαγωγική θεωρεί πως η μάθηση έρχεται σε σύγκρουση με τη φυσική διάθεση του ανθρώπου για οκνηρία, παίγνια και άσκοπες δραστηριότητες. Oι απόψεις αυτές κυριαρχούν μέχρι το διαφωτισμό. Η εκπαίδευση νοείται ως “εκστρατεία” των ενηλίκων (των εκπαιδευτών) ενάντια στις φυσικές έξεις των μαθητευομένων. Μία ολόκληρη τεχνολογία, βασισμένη στην πειθαρχία, την καταστολή και τις μηχανικές “από στήθους” επαναλήψεις αναπτύσσεται προκειμένου να καταληφθεί το φρούριο της ανθρώπινης άγνοιας. Και όταν η Καθολική εκκλησία, προσπαθώντας να απαντήσει στη Μεταρρύθμιση με άλλους τρόπους από τα βασανιστήρια της Ιεράς Εξέτασης αναθέτει στους Ιησουίτες την εκπαίδευση στην Πίστη, εκείνοι σχεδιάζουν μία εκπαιδευτική τεχνολογία που καθιερώνει την καθιστή θέση, τη μετωπική διδασκαλία, τη χρήση εξωτερικών κινήτρων, και πλήθος άλλων στοιχείων που επιζούν έως σήμερα. Για τούτο αρκετοί ονομάζουν αυτή την παιδαγωγική παράδοση “Ιησουίτικη”. Διότι οι Ιησουίτες είναι που σχεδίασαν τον εκπαιδευτικό θεσμό ως ένα εργαλείο “πολέμου” ενάντια στη φυσική ροπή του ανθρώπου προς την άγνοια. Δημοκρατικός δάσκαλοςΟ δημοκρατικός δάσκαλος (democratic teacher) καθοδηγεί την τάξη του κάθε στιγμή. Αυτός ορίζει ποιο θα είναι το μάθημα αλλά δίνει πρωτοβουλίες στους μαθητές του για να αναπτύξουν δεξιότητες και ενδιαφέροντα. Καθοδηγεί την ομάδα των μαθητών να ανακαλύψουν τη γνώση μαζί. Δημοκρατικό κλίμα στην τάξηΑποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα μάθησης για την προοδευτική παιδαγωγική και για την πλειονότητα των παιδαγωγών. Στοιχεία του δημοκρατικού κλίματος είναι η επικοινωνία εκπαιδευτικού – μαθητών, η αυτονομία, η ελευθερία και η υπευθυνότητα καθενός από τους μετέχοντες στη μαθησιακή / εκπαιδευτική διαδικασία. Για τη δημιουργία και την ενίσχυση του δημοκρατικού κλίματος, ο εκπαιδευτικός πρέπει να αποφεύγει το κυριαρχικό στυλ διδασκαλίας και να έχει το ρόλο του συντονιστή των μαθητών τόσο σε συζητήσεις που προωθούν τη μάθηση όσο και σε ερευνητικές εργασίες που κάνουν οι ίδιοι. Διαγνωστικά τεστΤο διαγνωστικό τεστ είναι μία μέθοδος εξέτασης που χρησιμοποιείται στα σχολεία και αλλού. Με αυτό τον τρόπο εξέτασης μπορεί να γίνει διάγνωση των αδυναμιών που έχει ο μαθητής. Είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε, με μία σειρά από κλιμακούμενα τεστ τα οποία θα περιέχουν τα βασικά στοιχεία του θέματος, να μπορεί να σημειωθεί με ακρίβεια η όποια δυσκολία έχει ο μαθητής. Σίγουρα ο δάσκαλος δεν μπορεί με τη διαίσθηση μόνο να κάνει και τη διάγνωση. Υπάρχουν παιδιά που δυσκολεύονται στην ανάγνωση ή την αριθμητική. Με μία σειρά από αυτά τα τεστ μπορεί να γίνει η ακριβής διάγνωση. Βέβαια κυκλοφορούν και μέθοδοι με τις οποίες προσπαθούν να μετρήσουν ποσοτικά την ικανότητα του μαθητή. Καταλήγουν δηλαδή σε συμπεράσματα όπως μέτριο παιδί, κάτω ή πάνω από το μέτριο κ.λπ. αυτές οι κατηγορίες των τεστ σίγουρα δεν βοηθούν στη διάγνωση των δυσκολιών όσο βοηθούν τα περισσότερο αναλυτικά. Διαγνωστική ΑξιολόγησηΣκοπός των διαγνωστικών δοκιμασιών είναι: Να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς να προσδιορίσουν το επίπεδο στο οποίο βρίσκονται οι μαθητές τους, ώστε να εφαρμόσουν τα ανάλογα σχέδια διδασκαλίας. Να διερευνήσουν αν οι μαθητές διαθέτουν τις προαπαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες, για να παρακολουθήσουν χωρίς προβλήματα τη διδασκαλία της νέας ύλης. Να επισημάνουν τις ελλείψεις τους για να συμπληρωθούν με τον προσφορότερο, κατά την κρίση του διδάσκοντος, τρόπο κατά τη διδασκαλία στην τάξη ή όπου κρίνει σκόπιμο μέσω της Πρόσθετης Διδακτικής Στήριξης - Ενισχυτικής Διδασκαλίας.
Διαθεματικά Πλαίσια Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ)Τα Διαθεματικά Πλαίσια Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) και τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ) επιδιώκουν τη σύνδεση ενός γνωστικού αντικειμένου με άλλα συγγενικά ή εφαπτόμενα και με τον πραγματικό κόσμο. Με τα Διαθεματικά Αναλυτικά Προγράμματα επιδιώκεται να δει ο μαθητής με την ολιστική προσέγγιση της γνώσης την ενότητα μέσα από την πολυμορφία. Αποβλέπουν στη βιωματική και συμμετοχική μάθηση, στην άνοδο της ποιότητας στην εκπαίδευση, στην επικαιροποίηση της γνώσης, στην υπεύθυνη πληροφόρηση και στο άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία. Διαθεματικότητα ή «Διαθεματική» προσέγγιση της γνώσηςΜε τον όρο αυτό εννοούμε ότι ένα μάθημα ή ένα γνωστικό αντικείμενο δεν πρέπει να προσεγγίζεται μόνο από την παραδοσιακή του σκοπιά, αλλά αντίθετα θα πρέπει να θεωρείται ως αποτέλεσμα πολλών επι μέρους επιστημονικών πεδίων. Επικρατεί η άποψη ότι τα μαθήματα δεν είναι μόνο ένα σύνολο γνώσεων και κατάκτηση ενός συγκεκριμένου επιπέδου ικανοτήτων, αλλά και μία διαδικασία. Σύμφωνα με τον Διονύση Παρούτσα έχει μεγάλη σημασία ο πλούτος της εμπειρίας που αποκτιέται κατά τη διαδικασία της μάθησης και όχι μόνο η ποικιλία των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν. Υιοθετείται το εποικοδομητικό μοντέλο διδασκαλίας. Μέσα από δραστηριότητες παρμένες από τη ζωή και τα ενδιαφέροντα των μαθητών, το παιδί με τη συνεργασία των μελών της ομάδας του και την φθίνουσα καθοδήγηση του δασκάλου αναπτύσσει γνωστικές συγκρούσεις, αναδομεί τις ιδέες του και οικοδομεί τις βασικές γνώσεις Προτείνει ως διδακτικά εργαλεία μέσα της σύγχρονης τεχνολογίας και πολλά εποπτικά υλικά (cd Rom, μαθηματικά λογισμικά, βιντεοταινίες, υπολογιστές τσέπης, κυβικά και τετραγωνικά μέτρα συναρμολογούμενα, ζυγαριές, κλεψύδρες, ρολόγια, γεωπίνακες κλπ).Σύμφωνα με τον Πανεπιστημιακό Κ. Χρυσαφίδη η Διαθεματικότητα διαμορφώνει το γνωστικό πεδίο όχι απλώς ως προσπάθεια συμβολής στις αναζητήσεις των επιμέρους επιστημονικών κλάδων με τη συνδρομή και των υπόλοιπων, αλλά ως μια αλληλουχία επιμέρους θεματικών ενοτήτων, που πηγάζουν από αυθόρμητους προβληματισμούς-ανάγκες της καθημερινότητας, με όλη την επιστημονική διάσταση που εμπεριέχουν. Η διαπραγμάτευση των θεματικών ενοτήτων ακολουθεί μια διεπιστημονική προσέγγιση. Έτσι η σχολική ζωή δεν ακολουθεί τις προδιαγραφές των επιμέρους επιστημών, αλλά εντοπίζει πεδία ενδιαφερόντων, στα οποία καλούνται οι επιμέρους επιστημονικοί κλάδοι να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Διαθεματικότητα / ΔιεπιστημονικότηταΗ διαθεματικότητα (cross-thematic integration) θα μπορούσε να ορισθεί ως τρόπος οργάνωσης του Α.Π. που αντιμετωπίζει τη γνώση ως ενιαία ολότητα, την οποία προσεγγίζει συνήθως μέσα από διερεύνηση θεμάτων, ζητημάτων, προβληματικών καταστάσεων, που παρουσιάζουν κατά την κρίση των μαθητών ενδιαφέρον. Η διεπιστημονικότητα (inter-disciplinarity) είναι τρόπος οργάνωσης των Α.Π., που διατηρεί τα διακριτά μαθήματα στη διάταξη της σχολικής γνώσης, αλλά με διαφόρους τρόπους προσπαθεί να συσχετίζει το περιεχόμενό τους. Σε μια διαθεματική/ διεπιστημονική προσέγγιση ένα θέμα μελετάται από κάθε άποψη με τη συμβολή δεξιοτήτων από άλλες επιστήμες και από τη ζωή. Το θέμα ή η έννοια μπορεί να μελετηθεί σε συγχρονία και διαχρονία είτε παραγωγικά είτε επαγωγικά. Διαμορφωτική αξιολόγησηΗ διαμορφωτική αξιολόγηση χρησιμοποιείται για να εκτιμήσει την πρόοδο της διδασκαλίας μας. Σκοπός είναι να παρέχει συνεχή ανατροφοδότηση σε μαθητές/ τριες και καθηγητές. Η διαμορφωτική αξιολόγηση (formative evaluation) εξαρτάται από τις ειδικά διαμορφωμένες δοκιμασίες που υποβάλλουμε τους μαθητές/ τριες μας αφού ολοκληρώσουμε συγκεκριμένα κομμάτια της
διδασκαλίας μας. Οι δοκιμασίες που σχεδιάζουμε κι εφαρμόζουμε είναι συνήθως κριτηρίου κι εξετάζουν τα χαρακτηριστικά της διδασκαλίας που επιδιώκουμε. Μερικές φορές μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και σταθμισμένες δοκιμασίες ή και απλές τεχνικές παρατήρησης όπου εστιαζόμαστε στην ‘βελτίωση’ των μαθητών/ τριων μας και στα πιθανά λάθη και αδυναμίες τους. Τα αποτελέσματα της διαμορφωτικής αξιολόγησης δεν χρησιμοποιούνται συνήθως για να βαθμολογήσουμε.
Διαπολιτισμικότητα/Διαπολιτισμική εκπαίδευσηΣε χώρες όπου υπάρχει μετανάστευση πρόθεση και σκοπός είναι ή θα πρέπει να είναι η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών των μαθητών ανεξάρτητα από εθνική και φυλετική καταγωγή. Όροι όπως ένταξη, ενσωμάτωση, πολυπολιτισμική εκπαίδευση, διπολιτισμική εκπαίδευση, διαπολιτισμική εκπαίδευση χρησιμοποιούνται από τις διάφορες χώρες που κάνουν αλλαγές στο εκπαιδευτικό τους σύστημα για να καλύψουν αυτές τις ανάγκες αλλά και τις δίκαιες διεκδικήσεις των κοινωνικών ομάδων.Η ύπαρξη αλλοδαπών μαθητών στο σχολείο είναι γεγονός και ως υπαρκτό γεγονός φέρνει στην επιφάνεια θέματα που συνδέονται με τη σχολική ζωή και σχετίζονται με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση στη νέα πολυπολιτισμική κοινωνία. Διαπολιτισμικότητα είναι η συνάντηση πολιτισμών, η αμοιβαία επίδραση και η συνεργασία. Έτσι ως διαπολιτισμική εκπαίδευση εννοούμε την εκπαίδευση που ως δυναμική διαδικασία βοηθά στην αλληλεπίδραση και τη συνεργασία ομάδων μαθητών από διαφορετικά έθνη και πολιτισμούς και σκοπό έχει τη δημιουργία κοινωνίας με τα χαρακτηριστικά της κατανόησης, της αλληλοαποδοχής και της αλληλεγγύης.Η διαπολιτισμική εκπαίδευση διέπεται από βασικές αρχές. Αυτές είναι:1. οι διαφορετικοί πολιτισμοί έχουν ισότιμη αλληλεπίδραση. Επιδίωξη δεν είναι η ανάπτυξη ενός ενιαίου πολιτισμού. Ιστορικά αποδεικνύεται ότι οι πολιτισμοί των ανθρώπων επέζησαν επειδή έρχονταν σε επαφή με άλλους πολιτισμούς. Η ισότιμη μεταχείριση είναι δεδομένη όσο πρέπει και να είναι κατανοητό και αποδεκτό ότι ο πολιτισμός της χώρας υποδοχής είναι πάντα ο πολιτισμός που έχει τις πιο ισχυρές επιρροές.2. Τα παιδιά των μεταναστών, τα παιδιά άλλων ενθικοτήτων και πολιτισμών πρέπει να έχουν ίση εκπαιδευτική μεταχείριση. Επιδίωξη της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης είναι παροχή ίσως ευκαιριών.3. Η εκπαίδευση, η παιδεία πρέπει να καθοδηγεί τους νέους και διαφορετικούς ανθρώπους στην κατανόηση, αλληλεγγύη, ανοχή και την ειρηνική συμβίωση.Η χώρα μας χαρακτηρίζεται πλέον ως μία κοινωνία πολυπολιτισμική. Υπάρχουν κοινωνικές ομάδες με διαφορετικό θρήσκευμα, γλώσσα, πολιτισμό και τα τελευταία χρόνια έχουν εισέλθει στην Ελλάδα πολλοί μετανάστες από χώρες της Ευρώπης και αλλού. Γίνονται αρκετές συζητήσεις και προσπάθειες να γίνει εισαγωγή της διαπολιτισμικής προσέγγισης στα σχολεία και το εποπτικό, διδακτικό και επιμορφωτικό υλικό να παίρνει υπόψη του τις ανάγκες των μαθητών από διαφορετικές χώρες. Διαφοροποιημένη ΔιδασκαλίαΗ Διαφοροποιημένη Διδασκαλία σχετίζεται κυρίως με οργανωτικές και διδακτικές πρακτικές. Η μέθοδος αυτή έχει στόχο της να λύσει διδακτικά προβλήματα που παρουσιάζονται λόγω της ανομοιογένειας μίας τάξης. Η διαφοροποιημένη διδασκαλία χωρίζεται σε εξωτερική και εσωτερική.Η διαφοροποιημένη διδασκαλία ξεκινάει από τη θέση ότι οι μαθητές μαθαίνουν με διαφορετικούς τρόπους και ρυθμούς και ότι το σχολείο και ο δάσκαλος είναι υποχρεωμένοι να το λάβουν αυτό σοβαρά υπόψη τους. Με ποιο τρόπο θα γίνει αυτό εφικτό; Θα πρέπει να βρεθούν στοιχεία από το μαθησιακό περιβάλλον έτσι ώστε να διευκολυνθεί το διδακτικό έργο του δασκάλου και ο μεγαλύτερος δυνατός αριθμός μαθητών να κατακτήσει τη γνώση που πρέπει. Η εφαρμογή της συγκεκριμένης μεθόδου έχει να αντιμετωπίσει τα εξής προβλήματα τα οποία όσο καλύτερα τα λύσει τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα επιτύχει. Θα πρέπει, πρώτον, να αποφασίσει ποια χαρακτηριστικά του μαθητή θα πρέπει να ληφθούν υπόψη
κατά τη φάση της διαφοροποίησης, δεύτερον ποια τμήματα της διαδικασίας της διδασκαλίας επιδέχονται διαφοροποίηση και τρίτον ποια μορφή διαφοροποίησης είναι η κατάλληλη για κάθε περίπτωση.Ουσιαστικά η διαφοροποιημένη διδασκαλία προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες που έχει, με τις διαφορές που παρουσιάζει η κάθε τάξη.Η διαφοροποιημένη διδασκαλία ως μέθοδος εφαρμόστηκε αρχικά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Κατά την πρώτη εφαρμογή αυτής της μεθόδου εφαρμόστηκαν κυρίως οργανωτικά μέτρα της κατηγορίας της εξωτερικής διαφοροποίησης, δηλαδή δημιουργήθηκαν παράλληλες τάξεις (streaming), κινητές ομάδες (setting). Από τη δεκαετία του 1970 όταν πλέον είδαν το αδιέξοδο της εξωτερικής διαφοροποίησης άρχισαν να εφαρμόζονται τρόποι εσωτερικής διαφοροποίησης. Η εσωτερική διαφοροποίηση ως μέθοδος διδασκαλίας έχει αποδειχτεί αποτελεσματικότερη και χωρίζεται σε τέσσερις κατηγορίες – ομάδες.1. ανάλογα με τις δυνατότητες που έχουν οι μαθητές και τον τρόπο που μπορούν να αφομοιώσουν τη γνώση προσαρμόζονται και τα προγράμματα διδασκαλίας2. τα προγράμματα πρέπει να αναλύουν την ύλη σε τμήματα που θα διευκολύνουν τους μαθητές και θα τους επιτρέπουν να προχωρήσουν μόνοι τους3. Ο μαθητής θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα επιλογής. Με αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζονται καλύτερα οι ψυχολογικές και μαθησιακές διαφορές των μαθητών4. μπορεί να επιτευχθεί και ο συνδυασμός προγραμμάτων από τις προηγούμενες τρεις κατηγορίες.Ο δάσκαλος έχει υπόψη του ότι υπάρχουν διάφοροι τύποι μαθητών. Ο μαθητής μπορεί να είναι ο επιτυχημένος μαθητής, ο κοινωνικός μαθητής, ο εξαρτημένος μαθητής που έχει χαμηλές επιδόσεις και μειωμένη αυτοεκτίμηση, ο αρνητικός μαθητής που δεν δέχεται το σχολείο και ο απομονωμένος μαθητής. Αυτοί οι τύποι των μαθητών διαφοροποιούν και τη διδασκαλία και την προσαρμόζουν ανάλογα. Η διαφοροποίηση μπορεί να γίνει στο περιεχόμενο, στην οργάνωση της διδασκαλίας, στο βαθμό δυσκολίας, στην παροχή θετικής ανατροφοδότησης και στην κοινωνική οργάνωση της τάξης. Διδακτικό υλικόΩς διδακτικό υλικό εννοούμε όποιο υλικό χρησιμοποιεί ο δάσκαλος ή και οι μαθητές κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. Διδακτικό υλικό φυσικά είναι τα σχολικά βιβλία, μπορούν όμως να νοηθούν ως διδακτικό υλικό και διάφορα όργανα ή συσκευές, πληροφοριακό υλικό ή φύλλα εργασίας και οτιδήποτε θα κάνει το μάθημα κατανοητό. Διδακτικό υλικό μπορεί να δημιουργήσει και ο δάσκαλος αλλά και οι μαθητές και μπορούν σε ένα μάθημα που το απαιτεί για την κατανόησή του να προσκομίσουν σχετικά και παρεμφερή κείμενα, φωτογραφίες και όποιο άλλο υλικό σχετίζεται. Δραματοποίηση στη διδασκαλίαΗ δραματοποίηση στη διδασκαλία (Educational drama) προϋποθέτει όλους τους τύπους και τις μορφές της αυτοσχέδιας δραματοποίησης με στόχο τα επιθυμητά εκπαιδευτικά αποτελέσματα από το δάσκαλο. Ως όρος -η δραματοποίηση στη διδασκαλία- δεν είναι ο μόνος που χρησιμοποιείται για αυτού του τύπου τη διδασκαλία. Άλλοι όροι είναι η δημιουργική δραματική τέχνη, η δραματοποίηση στην τάξη και η ανεπίσημη δραματική παράσταση στην τάξη. Παλαιότερα η Ward, το 1957, με το ίδιο περιεχόμενο χρησιμοποιούσε τον όρο «κάνω θέατρο». Οι πρώτες δασκάλες που χρησιμοποίησαν τη δραματοποίηση στη διδασκαλία ήταν στην Αμερική η Winifred Ward και στην Αγγλία η Dorothy Heathcote.Η δραματοποίηση πρέπει να είναι πηγαία, να έχει αυτοσχεδιασμό, να συμπεριλαμβάνει δραματοποίηση της υπόθεσης, ίσως και παντομίμα, θέατρο με κούκλες ή και όποιο άλλο μέσο βοηθά στη δραματοποίηση.Η δραματοποίηση ασκείται με επιτυχία σε όλα τα στάδια της ηλικίας του μαθητή, από την προσχολική ηλικία μέχρι και την πιο προχωρημένη. Η δραματοποίηση στη διδασκαλία έχει εφαρμοστεί με επιτυχία και σε παιδιά με προβλήματα όπως φυσικές αναπηρίες, πνευματική καθυστέρηση κ.α.
Αυτό που γίνεται συνήθως μέσα στην τάξη είναι ο δάσκαλος να είναι ο ηθοποιός και οι μαθητές να παρακολουθούν, να είναι δηλαδή οι θεατές. Θα ήταν ακόμη πιο αποτελεσματική η μέθοδος αν και οι μαθητές έπαιρναν μέρος και σε συνεργασία με το δάσκαλο γίνονταν μέρος της διαδικασίας.Οι μαθητές μέσα από τη δραματοποίηση στη διδασκαλία μπορούν να ασκηθούν στην παντομίμα και το παίξιμο ενός ρόλου αλλά και να μάθουν και οι ίδιοι να αυτοσχεδιάζουν. Επίσης οι μαθητές καθίστανται ικανοί να συνειδητοποιούν λεπτές διαφορές, να εκτελούν διαταγές, να αναλαμβάνουν υποχρεώσεις, να παίρνουν αποφάσεις. ΔυσρυθμίαΗ δυσρυθμία είναι ο άλλος όρος για τον τραυλισμό, δηλαδή για τη διαταραχή του ρυθμού της ομιλίας. ΔυσπροσωδίαΤο άτομο που έχει δυσπροσωδία έχει διαταραχές στη μελωδία της γλώσσας, έχει μονότονη ομιλία και μερικές φορές δίνει την εντύπωση ότι έχει ξενική προφορά. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται σε άτομα που είναι κωφά και βαρήκοα. ΔυσγραφίαΗ δυσγραφία είναι μία βλάβη, δυσλειτουργία του ανθρώπου στη γραφή. Δεν μπορεί να σχηματίσει ολόκληρες τις λέξεις και η αιτία της δυσγραφίας οφείλεται σε ζημιά, ανωμαλία της κινητικής περιοχής του εγκεφαλικού φλοιού. Εξαιτίας αυτής της βλάβης ο άνθρωπος που έχει δυσγραφία δεν μπορεί το οπτικό ερέθισμα που έχει για το γράμμα, τη λέξη να τη μεταφέρει στην κίνηση του χεριού του. Η δυσγραφία, βέβαια, ενδέχεται να μην οφείλεται σε βλάβη αλλά τα αίτιά της να είναι συναισθηματικές διαταραχές του μαθητή. Ο δάσκαλος, κυρίως στα πρώτα μαθητικά χρόνια του μαθητή μπορεί να διαγνώσει τη δυσγραφία και με κατάλληλες ασκήσεις να προσπαθήσει να τη διορθώσει. ΔυσλαλίαΗ δυσλαλία είναι μια διαταραχή του λόγου. Πολλές φορές αντί για δυσλαλία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο όρος δυσαρθρία. Πρόκειται για κάποια μορφή αλαλίας, μία κινητική αφασία. Αυτός που έχει δυσλαλία έχει κακή άρθρωση και η αιτία του φαινομένου πιθανόν βρίσκεται σε κάποια βλάβη των γλωσσικών του οργάνων παρά σε κάποιο πρόβλημα στα μέρη του εγκεφάλου που ελέγχουν την ομιλία. Ειδικό ΣχολείοΣτο ειδικό σχολείο φοιτούν μαθητές που έχουν κάποιου είδους αναπηρία. Πρόκειται για μικρό σχολείο με μικρό αριθμό μαθητών. Το ειδικό σχολείο κτίζει την οργάνωσή του πιο ελαστικά από τα κανονικά σχολεία και συνήθως τα παιδιά μπαίνουν στην τάξη όχι σύμφωνα με την ηλικία τους αλλά με το στάδιο ανάπτυξής τους. Σε τάξη με μαθητές με ειδικές ανάγκες δεν τηρείται η παραδοσιακή σειρά των θρανίων. Οι Tansley και Gulliford έκαναν ειδικές προτάσεις για τη λειτουργία των ειδικών σχολείων. Αυτές είναι οι παρακάτω:1. Στις τάξεις με άτομα με ειδικές ανάγκες να δίνεται η δυνατότητα εναλλακτικών δραστηριοτήτων, συμπληρωματικών αναγνωσμάτων και να μπορούν να κάνουν χρήση υλικών δεξιοτεχνίας.2. ο δάσκαλος θα πρέπει να επιμείνει περισσότερο στην προπαρασκευή και στο σχεδίασμα.3. ένας μαθητής που τα καταφέρνει καλύτερα θα πρέπει να βοηθάει τους συμμαθητές του που δυσκολεύονται4. τα ίδια τα παιδιά θα πρέπει να έχουν λόγο για την οργάνωση των μαθημάτων και των δραστηριοτήτων5. ο δάσκαλος πρέπει να έχει την ευελιξία να αντικαθιστά μία δραστηριότητα όταν διαπιστώνει ότι αυτή δεν έχει ανταπόκριση στους μαθητές
6. οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία όλοι μαζί να ασχοληθούν με το θέατρο ή τη μουσική ή άλλη ομαδική δραστηριότητα. Εκπαιδευτικοί ΣτόχοιΟ δάσκαλος, όταν βάζει έναν εκπαιδευτικό στόχο σημαίνει ότι έχει κατά νου ένα προκαθορισμένο αποτέλεσμα που βασίζεται σε ένα σχεδιασμένο πρόγραμμα διδασκαλίας. Πρόκειται για αυτό που αναμένεται μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία να μάθει ο μαθητής. Ως όρος έχει μία «τεχνική» χρήση.Η πρώτη χρήση του όρου, ο πρώτος που ανέφερε τον εκπαιδευτικό στόχο με «τεχνικό» τρόπο ήταν ο Bobbit το 1918, στο βιβλίο του «Αναλυτικό Πρόγραμμα». Λίγα χρόνια μετά με τον εκπαιδευτικό στόχο ασχολήθηκε ο Charters και τελικά ο Bloom έβαλε τη σφραγίδα του. Ο Bloom διατύπωσε τη θεωρία ότι ο εκπαιδευτικός στόχος πρέπει να χωρίζεται σε δύο ταξινομίες (taxonomies) η πρώτη ταξινομία να αφορά το γνωστικό τομέα και η δεύτερη το συναισθηματικό.Ο Tyler αλλά και ο Mager και ο Gagne ασχολήθηκαν με τη διαμόρφωση στόχων, ο πρώτος με την αλληλεπίδραση της διαμόρφωσης των στόχων και οι δύο τελευταίοι βασιζόμενοι στη συμπεριφοριστική διδασκαλία μελέτησαν το σχέδιο διδασκαλίας.Σύμφωνα με τον Krathwohl ο στόχος πρέπει να έχει τρία επίπεδα:Α) το πρώτο επίπεδο, έχει να κάνει με την κατάρτιση των προγραμμάτων διδασκαλίας και με τον αρχικό ορισμό του γενικού σκοπού του σχολείου οποιασδήποτε βαθμίδαςΒ) το δεύτερο επίπεδο, έχει να κάνει με το στόχο που θέτει μία διδακτική ενότητα και Γ) το τρίτο επίπεδο έχει να κάνει με τον προσδιορισμό των διδακτικών υλικών που απαιτούνται για την επιτυχία των στόχων του αναλυτικού προγράμματος.Όπως ο Krathwohl έτσι και ο Scriven πιστεύει ότι ο εκπαιδευτικός στόχος πρέπει να έχει τρία επίπεδα. Για τον Scriven το πρώτο επίπεδο δίνει βάρος στο κίνητρο του μαθητή αλλά και προτεραιότητα στη δομή των εννοιών, το δεύτερο τονίζει τους τρόπους με τους οποίους η γνώση ή η κατανόηση των εννοιών γίνονται παρατηρήσιμες ενώ το τρίτο επίπεδο έχει να κάνει με την αξιολόγηση του στόχου.Ο Eisner πάλι, διακρίνει δύο κατηγορίες στόχων. Η πρώτη κατηγορία είναι η διδακτική, αυτό σημαίνει ότι ο στόχος μπορεί να προκαθοριστεί και να κατακτηθεί και η δεύτερη κατηγορία στόχου έχει να κάνει με την έκφραση, κάτι που δεν μπορεί να προκαθοριστεί αφού ενέχει μέσα της το στοιχείο της πρωτοτυπίας.Οι υπέρμαχοι της χρήσης εκπαιδευτικών στόχων κατά την κατάρτιση αναλυτικών προγραμμάτων ισχυρίζονται ότι ο στόχος ξεκαθαρίζει τις προθέσεις αυτών που καταρτίζουν το αναλυτικό πρόγραμμα και ότι ο εκπαιδευτικός στόχος επικεντρώνει την προσοχή στο μαθητή αλλά και στο δάσκαλο.Τα επιχειρήματα κατά της χρήσης εκπαιδευτικών στόχων εστιάζονται κυρίως στο επιχείρημα ότι ο στόχος συνήθως είναι κατάλληλος μόνο σε μερικά τμήματα του προγράμματος. Ένα άλλο σοβαρό επιχείρημα κατά της χρήσης στόχων είναι ότι περιορίζουν την ελευθερία του δασκάλου. Έλεγχος ορθογραφίαςΟ δάσκαλος για να μπορέσει να διαπιστώσει την ικανότητα του μαθητή στην ορθογραφία συντάσσει έναν κατάλογο λέξεων τις οποίες τοποθετεί στη σειρά με βάση τη δυσκολία της ορθής γραφής τους. Συγκεντρώνει δηλαδή έναν μεγάλο αριθμό λέξεων διαβαθμισμένης ορθογραφικής δυσκολίας και από αυτή την τράπεζα επιλέγει έναν αριθμό λέξεων για να κάνει τον ορθογραφικό έλεγχο πάντα βέβαια ανάλογα και με την ηλικία του μαθητή. Ελλιπής ΕπίδοσηΕλλιπής χαρακτηρίζεται η επίδοση ενός μαθητή όταν αυτός αδυνατεί να φτάσει τους διδακτικούς στόχους και λόγω αυτής του της έλλειψης δεν κατορθώνει να προχωρήσει.
Μέσα από δύο τρόπους μπορούμε να διαπιστώσουμε την αδυναμία ενός μαθητή. Πρώτον άμα τον συγκρίνουμε με το μέσο όρο της τάξης του και διαπιστώσουμε ότι αυτός είναι πολύ χαμηλά από τους περισσότερους συμμαθητές του και δεύτερον αν αυτός ο μαθητής δεν καταφέρει να φτάσει το διδακτικό στόχο που του έχει ανατεθεί.Για ποιο λόγο όμως ένας μαθητής παρουσιάζει ελλιπή επίδοση; Πιθανόν ο ίδιος ο μαθητής να μην έχει τις ικανότητες ή να μην προσπαθεί αρκετά για να φτάσει τους διδακτικούς στόχους. Μπορεί όμως και ο δάσκαλος να υστερεί, να είναι η αιτία της ελλιπής επίδοσης, όπως αιτία μπορεί να είναι και οι συνθήκες που επικρατούν ή η έλλειψη μέσων διδασκαλίας ή και άλλοι εξωγενείς παράγοντες. Για αυτό ο διδάσκων πρέπει να καταβάλει προσπάθεια για να κατανοήσει σε βάθος τους ακριβείς λόγους της ελλιπής επίδοσης ενός μαθητή. Έμφυτες ΙδέεςΟι έμφυτες ιδέες στον άνθρωπο είναι αυτές που δεν έχουν σχέση με την εμπειρία, που υπάρχουν σε αυτόν από τη γέννησή του. Αυτό τουλάχιστον υποστήριζε από τους αρχαίους χρόνους ο Πλάτωνας αλλά και αργότερα οι Descartes, Malebranche και Leibniz. Για παράδειγμα οι έννοιες που αφορούν στο σώμα, το θεό, το πνεύμα αλλά και τα μαθηματικά είναι έμφυτες ιδέες που σχετίζονται με τη συνείδηση του ανθρώπου. Κατά το 17ο και το 18ο αιώνα είχε αναπτυχθεί ως σχετική θεωρία η εμφυτοκρατία (nativismus) η οποία υποστήριζε ότι οι έμφυτες ιδέες διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στη νοητική, ηθική και θρησκευτική ανάπτυξη του ανθρώπου. Έμμεση αγωγήΕίναι γνωστό ότι αγωγή σημαίνει διαπαιδαγώγηση, εκπαίδευση, προσπάθεια να επιδράσουμε πάνω σε κάποιον για να τον οδηγήσουμε σε ένα συγκεκριμένο στόχο. Η αγωγή είναι μία συνειδητή προσπάθεια που κάνει η οικογένεια, το σχολείο ή και άλλοι χώροι. Η έμμεση αγωγή δεν είναι όμως συνειδητή. Το άτομο έμμεσα διαπαιδαγωγείται πιθανόν και από ένα βίωμα που μπορεί να του ασκήσει ισχυρότερη επίδραση από μία συνειδητή, προγραμματισμένη και άμεση διαπαιδαγώγηση. Η ασυνείδητη έμμεση αγωγή είναι καθημερινή την ασκούμε και μας την ασκούν. Πρόκειται για την επίδραση πάνω μας των άλλων ανθρώπων, των μηνυμάτων που παίρνουμε από το περιβάλλον, την τηλεόραση, το βιβλίο, το χώρο εργασίας μας, την οικογένεια κ.α. Η έμμεση αγωγή δεν είναι προγραμματισμένη. Στις σύγχρονες κοινωνίες η έμμεση αλληλεπίδραση ή αγωγή που συντελείται κυρίως από τα μέσα ενημέρωσης αποδεικνύεται ισχυρότατη.
Έμμεσες γνώσειςΈμμεσες γνώσεις σημαίνει αυτό ακριβώς που λέει η φράση, γνώσεις που προσλαμβάνονται έμμεσα, με έμμεσο τρόπο και όχι άμεσα. Έμμεσες γνώσεις μπορούμε να πάρουμε από παντού, από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, από μία συζήτηση, από ένα περιοδικό, ένα βιβλίο, από μία διάλεξη, από τον κινηματογράφο, το θέατρο, το σχολείο, το σπίτι κ.α. Άρα έμμεσες γνώσεις υπάρχουν παντού, το κλειδί όμως της κατανόησης και αφομοίωσης της έμμεσης γνώσης είναι η κατοχή από τη μεριά του ατόμου άμεσων γνώσεων. Όσο πιο πολλές άμεσες γνώσεις κατέχει ένας άνθρωπος τόσο πιο πολύ κατανοεί τις έμμεσες. Για παράδειγμα, όταν γίνεται μία συζήτηση υπάρχει ένας ομιλητής και ένας ακροατής. Ο ακροατής για να κατανοήσει τον ομιλητή θα πρέπει να έχει ένα ικανό μέγεθος άμεσων γνώσεων. Η κατανόηση είναι ενεργητική και όχι παθητική. Παίρνεις όταν μπορείς να δώσεις. Όταν ένας ομιλητής αναπτύσσει τη σκέψη του η δυσκολία του ακροατή να τον ακολουθήσει βρίσκεται στο αν κατέχει ελάχιστες ή αρκετές γνώσεις σχετικές στο συγκεκριμένο θέμα. Βασική προϋπόθεση απόκτησης έμμεσων γνώσεων και κατανόησης είναι να κατέχει το άτομο και πολύ καλά τη γλώσσα, να έχει πλούσιο λεξιλόγιο και να κατανοεί εννοιολογικά και συντακτικά τον ομιλητή ή το συγγραφέα ή ό,τι άλλο παρακολουθεί.
Εναλλακτική εκπαίδευσηΕναλλακτική εκπαίδευση είναι αυτή η εκπαίδευση του ατόμου που δεν ακολουθεί τις αυστηρές οδηγίες του σχολείου. Η εναλλακτική εκπαίδευση παρέχεται μακριά από το σχολείο, σίγουρα σε άλλους χώρους πιο «ελεύθερους», στους οποίους δεν υπάρχει έλεγχος και προγραμματισμός. ΕναντίωσηΗ εναντίωση είναι η αντίθεση, η αντίσταση που προβάλουν οι νέοι στις απαιτήσεις των μεγαλύτερων, στις αξιώσεις των δασκάλων τους. Πρόκειται για μία αντιθετική συμπεριφορά στην οποία οδηγούνται οι νέοι όταν συνειδητοποιούν ότι έχουν εξαρτήσεις και θέλουν να ανεξαρτητοποιηθούν. Η εναντίωση μπορεί να γίνει συνήθεια στο νέο άνθρωπο κάτι που πρέπει και οι γονείς και οι δάσκαλοι να το προσέξουν. Αυτή η συμπεριφορά δεν λύνεται με βίαιη καταστολή γιατί έχει παρατηρηθεί ότι μεγαλώνοντας οι νέοι κατανοούν και αλλάζουν συμπεριφορά. Σε περίπτωση που η εναντίωση του νέου ανθρώπου διατηρηθεί για πολύ καιρό και παρατηρηθούν και συμπτώματα αντικοινωνικής συμπεριφοράς τότε πιθανόν η όλη του συμπεριφορά να είναι σύμπτωμα νευρωτικής ανάπτυξης. Ενεργητική ΜαθητείαΣτην ενεργητική μάθηση ο μαθητής δεν παρακολουθεί παθητικά. Αντίθετα μάλιστα συμμετέχει. Έτσι ο μαθητής εκπαιδεύεται να εξετάζει ένα πρόβλημα σε βάθος, να συσχετίζει τη μάθηση με τα πραγματικά προβλήματα, να γνωρίζει τη γνώση και να μην την παπαγαλίζει, αυτά με τα οποία θα ασχοληθεί να τον ενδιαφέρουν πραγματικά. Ενισχυτική διδασκαλίαΣειρά σχολικών μέτρων που έχουν σκοπό να βοηθήσουν τους αδύναμους μαθητές να βελτιώσουν την επίδοση τους και να καλύψουν τα μαθησιακά τους κενά. Συνώνυμοι όροι είναι η επανορθωτική διδασκαλία και η υποβοηθητική διδασκαλία. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 αναπτύχθηκαν αρκετές δραστηριότητες στο χώρο της ενισχυτικής διδασκαλίας σε εθνικό επίπεδο, σε επίπεδο, διοικητικής Περιφέρειας χώρας, σε σύνολο σχολείων δήμου και σε μεμονωμένα σχολεία. Η πρώτη πειραματική εφαρμογή των προγραμμάτων ενισχυτικής διδασκαλίας στην Α/βάθμια εκπαίδευση άρχισε στην Ελλάδα το σχολικό έτος 1984/85 και καθιερώθηκε νομοθετικά το 1988. Από το 1997 τα προγράμματα Ενισχυτικής Διδασκαλίας χρηματοδοτούνται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΕΠΕΑΕΚ). Η ενισχυτική διδασκαλία δεν ξεφεύγει από το πλαίσιο της κυρίαρχης παιδαγωγικής. Προσπαθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της χαμηλής επίδοσης μαθητών ποσοτικά και σωρευτικά. Προστίθενται ώρες διδασκαλίας χωρίς αλλαγή στη μέθοδο και τον τρόπο αντιμετώπισης των μαθητών. Πρόκειται ουσιαστικά για μια πρόσθετη και συμπληρωματική διδασκαλία, για μια εντατικοποίηση της διδασκαλίας μαθημάτων του κοινού σχολικού προγράμματος. Οι εκπαιδευτικοί που παίρνουν μέρος στην εφαρμογή της πρόσθετης διδακτικής βοήθειας δεν προβλέπεται να διαθέτουν μια ειδική επιστημονική ενημέρωση και παιδαγωγική ευαισθητοποίηση σε ζητήματα αποτυχίας. Εκείνο που προσδιορίζει την εμπλοκή τους είναι το καθεστώς απασχόλησης (συμπλήρωση ωραρίου, ύψος υπερωριακής απασχόλησης κ.λπ.). Εξατομικευμένη μάθηση Μέθοδος διδασκαλίας και μάθησης. Στην εξατομικευμένη μάθηση ο μαθητής εργάζεται με το δικό του ρυθμό για την επίτευξη των στόχων. Επαγωγική ΜέθοδοςΗ επαγωγική μέθοδος είναι μία διδακτική μέθοδος η οποία είναι κατάλληλη σε παιδιά μικρής ηλικίας και συνίσταται ως μέθοδος για το μάθημα της ιστορίας αλλά και για γλωσσικά και φυσιογνωστικά μαθήματα. Πρόκειται για την προσπάθεια εξαγωγής συμπεράσματος από επιμέρους προτάσεις. Για παράδειγμα αν ένας δάσκαλος έχει να διδάξει τη ζωή και το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου
θα επισημάνει μεμονωμένα κάποια χαρακτηριστικά από τη νεανική του ζωή, τις μάχες του, την κουλτούρα του, τους γονείς του και μέσα από αυτά τα στοιχεία θα προσπαθήσει να συνθέσει την προσωπικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο πρώτος που χρησιμοποίησε την επαγωγική μέθοδο επιστημονικά ήταν ο Σωκράτης και μέσα από τον Πλάτωνα ο Αριστοτέλης. Αργότερα εκτός από τους αρχαίους Έλληνες χρήση της μεθόδου έκανε και ο Γαλιλαίος, ο Βάκωνας, ο Νεύτωνας και ο Μιλ. ΕπανάληψηΗ επανάληψη ως μέσο μάθησης έχει απασχολήσει τους παιδαγωγούς από τους αρχαίους ελληνικούς χρόνους. Είναι γνωστή η φράση που έχει φτάσει ως εμάς, Η επανάληψις είναι η μήτηρ της μαθήσεως ή Repetitio est mater studiorum. Από το 19ο αιώνα και μετά έχουν τεθεί τα ερωτήματα για το πότε ο μαθητής πρέπει να κάνει επανάληψη, πόσες επαναλήψεις είναι αρκετές, σε τι ακριβώς πρέπει να κάνει επανάληψη κ.α.Ο μπιχεβιορισμός (η θεωρία της μάθησης) πιστεύει ότι ο άνθρωπος δεν μαθαίνει με μία φορά. Άρα υποστηρίζει ότι η επανάληψη είναι αναγκαία γιατί η μάθηση είναι προοδευτική.Με τον καιρό στην εκπαιδευτική διαδικασία έγινε αντιληπτό ότι έχει σημασία το πώς βιώνει τη γνώση ο μαθητής και όχι τόσο πόσες φορές κάνει επανάληψη. Δηλαδή δεν έχει σημασία πόσες φορές επαναλαμβάνει ο μαθητής αλλά η ικανοποίηση που νιώθει ικανοποιώντας τις μορφωτικές ανάγκες του.Στο σύγχρονο σχολείο επανάληψη κάνει ο δάσκαλος όταν κλείνει το κεφάλαιο και κάνει μία ανακεφαλαίωση και όταν θέλει να προχωρήσει στο επόμενο μάθημα και επαναλαμβάνει κάποιες προηγούμενες έννοιες. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογήςΣε αυτό τον τύπο ερωτήσεων μια ατελής πρότασης δίνεται μαζί με έναν αριθμό εναλλακτικών απαντήσεων. Ο υποψήφιος καλείται να διαλέξει τη σωστή απάντηση. Εσπερινό ΣχολείοΤο εσπερινό σχολείο είναι ένα κανονικό σχολείο μόνο που λειτουργεί βραδινές ώρες από τις 7 έως τις 10:30. Σε αυτό μπορούν να φοιτήσουν ανήλικοι μαθητές που εργάζονται το πρωί και θέλουν παράλληλα με τη δουλειά να συνεχίσουν τις σπουδές τους και ενήλικες οι οποίοι είχαν σταματήσει το σχολείο και θέλουν να το συνεχίσουν για να πάρουν το απολυτήριο και συνήθως να το χρησιμοποιήσουν για την επαγγελματική τους εξέλιξη. Το εσπερινό σχολείο έχει γυμνάσιο, λύκειο, γενικό και τεχνικό και τεχνική σχολή.Το πρώτο εσπερινό σχολείο που ιδρύθηκε στην Ελλάδα ήταν το 1934-35. Οι τίτλοι σπουδών είναι ισότιμοι με τους τίτλους σπουδών των ημερησίων αντίστοιχων σχολείων. Τα δε αναλυτικά προγράμματα είναι τα ίδια με τα πρωινά σχολεία μόνο που στα εσπερινά δεν διδάσκονται κάποια μαθήματα όπως μουσική, οικιακή οικονομία, καλλιτεχνικά, γυμναστική. Ευέλικτη ζώνηΣύμφωνα με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο η ευέλικτη ζώνη είναι μια προωθημένη μορφή διαθεματικότητας, η οποία εφαρμόζεται σε πολλά σχολεία Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια και σχολεία Ειδικής Αγωγής. Η ευέλικτη ζώνη διαθεματικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων όπως ονομάζεται για το Δημοτικό, ζώνη καινοτόμων δράσεων για το Γυμνάσιο, αφορά θεματικές ενότητες όπως η Ολυμπιακή Παιδεία, η διαπολιτισμική εκπαίδευση, η Αγωγή Υγείας, τα εικαστικά, η τοπική Ιστορία και πολλά άλλα θέματα , τα οποία δεν έχουν την μορφή τυπικής διδασκαλίας, δεν βαθμολογούνται οι μαθητές αλλά αξιολογούνται διαφορετικά. Ζωντανές ΓλώσσεςΖωντανές γλώσσες είναι σαφώς η μητρική γλώσσα αλλά και η δεύτερη γλώσσα, και η ξένη γλώσσα. Ως όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του ΄70. Με αυτόν τον όρο θέλουμε να δείξουμε ότι υπάρχουν γλώσσες που
ομιλούνται στις σύγχρονες κοινωνίες και διαχωρίζονται από τις νεκρές γλώσσες που έχουν και άλλη διδακτική παράδοση. Ζωντανή γλώσσα είναι όποια γλώσσα βοηθάει τον άνθρωπο να επικοινωνήσει με το συνάνθρωπό του είτε προφορικά είτε γραπτά. Από την άλλη πλευρά νεκρές γλώσσες είναι αυτές που δεν έχουν τη δύναμη της προφορικής ή γραπτής επικοινωνίας. Τις γνωρίζουμε περισσότερο από αρχαία γραπτά κείμενα, από μνημεία και αρχαιολογικά ευρήματα. Νεκρές γλώσσες είναι η αρχαία ελληνική και η λατινική.Μητρική γλώσσα είναι η γλώσσα που από μικρή ηλικία χρησιμοποιείται για επικοινωνία ενώ η δεύτερη ή ξένη γλώσσα δεν είναι η μητρική γλώσσα αλλά χρησιμοποιείται ως βοηθητικό εργαλείο. ΗχολαλίαΗ ηχολαλία είναι ένα σύμπτωμα όπου το νέο άτομο επαναλαμβάνει φράσεις, λέξεις ή τις τελευταίες συλλαβές άλλων ανθρώπων. Αυτή η συμπεριφορά θεωρείται φυσιολογική στα πολύ μικρά παιδιά επειδή μιμούνται τους μεγαλύτερους, ως φαινόμενο όμως θα πρέπει να εξαλείφεται στην ηλικία των δύο ετών. Η ηχολαλία, δηλαδή η συνεχής επανάληψη, όταν γίνεται παθολογικό σύμπτωμα, χαρακτηρίζει τα αυτιστικά παιδιά. Υπάρχει άμεση και καθυστερημένη ηχολαλία. Ενίοτε αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται και σε βαριάς μορφής νοητική στέρηση του ατόμου. Θέσεις καθισμάτων στη σχολική τάξηΣτα περισσότερα εκπαιδευτικά συστήματα η σειρά των θρανίων στις τάξεις είναι να αντικρίζουν το μπροστινό μέρος της αίθουσας. Αυτή είναι η ρύθμιση των θρανίων είτε μιλάμε για αίθουσες σε μεγάλα αστικά κέντρα ή την επαρχία είτε μιλάμε για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση ή τη δευτεροβάθμια ή την τριτοβάθμια. Υπάρχουν πολλές μελέτες οι οποίες προσπαθούν να εξηγήσουν την επίδραση που έχει η επιλογή θέσης του μαθητή ή γιατί επιλέγουν αυτή και όχι την άλλη θέση μέσα στην αίθουσα. Υπάρχει μελέτη που δείχνει ότι η θέση που επιλέγει ο μαθητής να κάτσει δείχνει και τα αισθήματα που έχει για το σχολείο. Αυτοί που κάθονται μπροστά δείχνουν να τα πηγαίνουν καλά και με το σχολείο και τα μαθήματα, είναι φιλόδοξοι και υπάκουοι ενώ όσοι επιλέγουν τα πίσω θρανία έχουν αρνητική στάση για το σχολείο. Μαθητές που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και χαμηλή επίδοση στα μαθήματα προτιμούν κατά πλειοψηφεία να κάθονται στο πίσω μέρος της τάξης.Έρευνες επίσης έχουν αποδείξει ότι δεν υπάρχει ένας συγκεκριμένος σχηματισμός θρανίων που να αποδεικνύεται προσφορότερος για την επίδοση των μαθητών. Δεν υπάρχει ιδανική τοποθέτηση των θρανίων γιατί ακόμη και αυτό εξαρτάται από τις συνθήκες που επικρατούν στην τάξη. Κίνημα της Αποτελεσματικής Διδασκαλίας (Το)Οι υποστηρικτές της Αποτελεσματικής Διδασκαλίας υποστήριζαν ότι η αναποτελεσματικότητα του σχολείου δεν οφείλεται στο ίδιο το σχολείο αλλά σε άλλους παράγοντες όπως η οικογένεια και η κοινωνία. Οι δύο αυτοί παράγοντες είναι και αυτοί που καθορίζουν την πορεία του μαθητή στο σχολείο, ποιος μαθητής θα επιτύχει και ποιος θα αποτύχει. Το κίνημα αυτό εμφανίστηκε στη δεκαετία του 1970 μα την κορύφωσή του τη γνώρισε στη δεκαετία του 1980. Η αποτελεσματική διδασκαλία μέσα από επιστημονικές έρευνες που έκανε στις τάξεις συμπέρανε ότι παρά τον υπαρκτό ρόλο των κοινωνικών παραγόντων το σχολείο μπορεί να παρέμβει αν βρει τον ιδανικό τρόπο. Ιδιαίτερο βάρος δίνουν στο σημαντικό ρόλο του δασκάλου ο οποίος είναι σημαντικός παράγοντας (teachers do make a difference).Βασικοί εκπρόσωποι αυτού του κινήματος και του σημαντικού ρόλου του δασκάλου μέσα στην τάξη είναι οι J. Brophy, T. Good, C. Everston, J. Goodlad, N. Gage, B. Rosensine κ.α. Κίνημα της Ομαδο-συνεργατικής Διδασκαλίας (Το)
Η Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία (cooperative learning movement) υποστηρίζει τη μαθητική ενεργοποίηση, τη διερευνητική προσέγγιση στη μάθηση και θέτει ως σκοπό του σχολείου τον εκδημοκρατισμό του με την παράλληλη κοινωνικοποίηση του μαθητή. Οι βασικές του κατευθυντήριες αντιλήψεις στηρίζονται σε όλα όσα έχει κληροδοτήσει ο διαφωτισμός. Οι υποστηρικτές αυτής της διδασκαλίας στηρίζουν τη δημιουργία ολιγομελών ομάδων στη σχολική τάξη.Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία στην πράξη, στην Ελλάδα εφαρμόστηκε από το Δελμούζο και τον Παπαμαύρο στο Μαράσλειο Διδασκαλείο και από τον Κουντουρά στο Διδασκαλείο Θηλέων στη Θεσσαλονίκη.Οι επιπτώσεις της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας παρουσιάζονται και στον κοινωνικό τομέα και τον ψυχολογικό αλλά και στο γνωστικό τομέα. Οι υποστηρικτές της ισχυρίζονται ότι ο μαθητής κοινωνικοποιείται περισσότερο. Η σχολική απειθαρχία μειώνεται. Η συνεργατική οργάνωση του μαθητή βοηθά στον εκδημοκρατισμό του. Η τάξη αποκτάει υψηλό βαθμό συνεκτικότητας. Ο μαθητής βοηθιέται να δει τον εαυτό του μέσα από τα μάτια των συμμαθητών του, αποκτάει αυτοεκτίμηση. Η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία υποστηρίζει τη θετική συμβολή της στην ψυχική υγεία του μαθητή. Η οργάνωση της διδασκαλίας μέσα στα συνεργατικά πλαίσια αναπτύσσει τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες του μαθητή. Η θετική λεκτική επικοινωνία βοηθάει και στη γλωσσική ανάπτυξη του μαθητή. Η ομαδική συνεργασία μεγιστοποιεί τη μάθηση. ΚοινωνιομετρίαΗ κοινωνιομετρία είναι μέθοδος και ταυτόχρονα σύνολο από τεχνικές, με τις οποίες διαπιστώνονται και μελετούνται οι διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη μιας κοινωνικής ομάδας, σε δεδομένο χρόνο. Διαμορφωτής της (από το 1934) είναι ο, ρουμανικής καταγωγής, αμερικανός ψυχοκοινωνιολόγος J.L. MORENO. Κοινωνιομετρικό τεστΤο κοινωνιομετρικό τεστ είναι ένα μέσο με το οποίο προσδιορίζουμε κατά πόσο τα άτομα είναι ανεκτά σε μια ομάδα. Στη σχολική τάξη/τμήμα πληροφορεί το δάσκαλο, μεταξύ άλλων, για το ποιος μαθητής γίνεται δεκτός από τους άλλους, ποιος δέχεται τις περισσότερες προτιμήσεις (δημοφιλής) και ποιος όχι (απομονωμένος) , ποιοι είναι οι φίλοι, ποιες επιλογές έχουν αμοιβαιότητα και ποιες όχι, τις προτιμήσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου ή άλλου φύλου, το σχηματισμό ζευγών κ. ά. ΚοινωνιόγραμμαΤο Κοινωνιόγραμμα είναι μια ειδική κοινωνιομετρική τεχνική, που δίνει, με διάφορες μορφές, τη γραφική απεικόνιση του συνόλου των σχέσεων μιας ομάδας. Με την απεικόνιση αυτή η δομή των σχέσεων παρουσιάζει εποπτικότητα και γίνεται άμεσα κατανοητή. Ο πιο συνηθισμένος τύπος κοινωνιογράμματος είναι αυτός της μορφής στόχου με ομόκεντρους κύκλους ( τρεις ή περισσότερους). Η μελέτη και η ερμηνεία του κοινωνιογράμματος οδηγούν σε διαπιστώσεις για τις σχέσεις μεταξύ των μαθητών, τις διαφοροποιήσεις τους, τις αμοιβαίες επιλογές μεταξύ 2 ή 3 μαθητών κ. ά., που βοηθούν στη συγκρότηση των ομάδων εργασίας. Με βάση τις όποιες διαπιστώσεις για τη δομή της τάξης, τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μαθητών και την ατομικότητά τους, ο καθηγητής μπορεί να επέμβει θεραπευτικά συντελώντας έτσι στην καλύτερη συγκρότηση των ομάδων, όχι αυθαίρετα, αλλά όσο το δυνατό σύμφωνα με τις επιθυμίες των μαθητών του, βοηθώντας τους απομονωμένους, και χρησιμοποιώντας τους δημοφιλείς για το καλό της τάξης. Επηρεάζει με αυτό τον τρόπο , προς το καλύτερο, την αμοιβαία προσαρμογή των μαθητών στις μεταξύ τους σχέσεις, εκπληρώνοντας, κατά το δυνατό τον όποιο κοινωνικοποιητικό του ρόλο. Κοινωνική ΔεξιότηταΚοινωνικές δεξιότητες (social skill) εννοούμε τις μορφές συμπεριφοράς των μαθητών που έχουν θετικές συνέπειες στο σχολείο και πιο συγκεκριμένα μέσα
στην τάξη. Είναι σημαντικό ένας νέος άνθρωπος να αποκτά κοινωνικές δεξιότητες, αυτό σημαίνει ότι κοινωνικοποιείται. Το ενδιαφέρον των παιδαγωγών και οι έρευνες για τα προγράμματα εκμάθησης κοινωνικών δεξιοτήτων άρχισαν από το 1970 και μετά. Μέχρι τότε θεωρούσαν ότι οι κοινωνικές ικανότητες ενός ανθρώπου ήταν χαρακτηριστικό του ίδιου και δεν μπορούσαν να αλλάξουν. Κοινωνική ΑλληλεπίδρασηΜε τον όρο κοινωνική αλληλεπίδραση εννοούμε τις αμοιβαίες επιδράσεις που ασκούνται στα πλαίσια του κοινωνικού γίγνεσθαι. Αυτή η αλληλεπίδραση ή αλλιώς διαπραγμάτευση είναι από τους πρωταρχικούς όρους ύπαρξης του ανθρώπινου είδους, γιατί μέσα από αυτή τη διαδικασία ικανοποιούνται βασικές βιολογικές και κοινωνικο-πολιτισμικές ανάγκες. Κοινωνική ΜάθησηΗ θεωρία της κοινωνικής μάθησης θεμελιώθηκε από τον παιδαγωγό Herbart. Βέβαια η άποψη ότι κάθε παιδαγωγικό περιβάλλον όπως η οικογένεια ή το σχολείο ασκεί στο νέο άνθρωπο αγωγή δεν είναι καινούργια. Ήδη από το 18ο
αιώνα είχαν επισημανθεί οι επιδράσεις που ασκεί η οικογένεια στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς. Από τη δεκαετία του 1970 και μετά ο όρος κοινωνική μάθηση χρησιμοποιείται συχνά και εμφανίζει τρεις έννοιες.Το σχολείο προσπαθεί να επιδράσει πάνω στο μαθητή, να του διαμορφώσει στάσεις και συμπεριφορές. Μέσα, λοιπόν, από το σχολείο και εκτός από τις ακαδημαϊκές γνώσεις η παιδαγωγούσα διδασκαλία καλλιεργεί και κοινωνικές αρετές. Η αγωγή είναι τμήμα της μαθησιακής διαδικασίας και οι κοινωνική μάθηση είναι αποτέλεσμα αυτής της αγωγής.Κοινωνική μάθηση μπορεί να προέλθει και από την απλή συμμετοχή του νέου ανθρώπου στις κοινωνικές σχέσεις. Για παράδειγμα η βασική παιδαγωγική σχέση δασκάλου μαθητή βάζει το μαθητή στη διαδικασία να αντιληφθεί το ρόλο του άλλου και να διαμορφώσει ο ίδιος το δικό του ρόλο και όλα αυτά στα πλαίσια της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.Από το χώρο της ψυχολογίας της συμπεριφοράς προέρχεται η τρίτη έννοια της κοινωνικής μάθησης της οποίας θεμελιωτής είναι ο αμερικάνος ψυχολόγος A. Bandura.. Ο A. Bandura υποστηρίζει ότι ο νέος μαθαίνει έχοντας ένα πρότυπο είτε αυτό προέρχεται από το άμεσο περιβάλλον του είτε από το έμμεσο όπως π.χ. η τηλεόραση. Κεντρικό σημείο στην κοινωνική μάθηση αποτελούν οι συνέπειες που έχει η συγκεκριμένη συμπεριφορά και αυτές οι συνέπειες καθορίζουν την επανάληψη ή όχι της συμπεριφοράς. ΚοινωνικοποίησηΚοινωνικοποίηση θεωρείται η διαδικασία σύμφωνα με την οποία το άτομο αναπτύσσει και διαμορφώνει την προσωπικότητα του μέσα από τις γνώσεις, τις εμπειρίες και την επαφή του με ένα μέρος του πολιτιστικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο γεννιέται και εκπαιδεύεται.Βασικοί φορείς κοινωνικοποίησης για την παιδική ηλικία (πρωτογενής κοινωνικοποίηση) θεωρείται η οικογένεια και το σχολείο.Η οικογένεια παίζει αποφασιστικό ρόλο στην κοινωνικοποίηση του νηπίου γιατί συμβάλλει στην ένταξη του στο κοινωνικό σύστημα και διαμορφώνει την κοινωνικοπολιτιστική του ταυτότητα. Το οικογενειακό περιβάλλον παρέχει ασφάλεια και βοήθεια αλλά και μεταδίδει σε αυτό αξίες, κανόνες και τρόπους συμπεριφοράς τις οποίες οικειοποιείται με τη μίμηση και την ταύτιση. επίδραση της οικογένειας στην ψυχοσωματική και διανοητική εξέλιξη είναι μεγάλη γιατί βοηθάει να εκδηλωθούν οι ικανότητες του παιδιού με σκοπό τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του.Το "δέσιμο" επίσης της οικογένειας συμβάλλει στη συναισθηματική ανάπτυξη αλλά και στη διάπλαση μιας ηθικής προσωπικότητας.Το σχολείο είναι για τα παιδιά μια προέκταση του οικογενειακού περιβάλλοντος. Είναι ο πρώτος χώρος εκτός της οικογένειας όπου το νήπιο καλείται να διαμορφώσει την προσωπική του ταυτότητα, να αποκτήσει την ανεξαρτησία του και την αυτονομία του.
Στο σχολείο το παιδί μπαίνει στην ομάδα και αναγκάζεται να μάθει να διαχειρίζεται τον ατομισμό του, τον οποίο δημιούργησε στην οικογένεια. ΚονστρουκτιβισμόςΣτον κονστρουκτιβισμό (εποικοδομισμό) περιέχονται οι εξής φιλοσοφικές-παιδαγωγικές αντιλήψεις:α) Ο ψυχολογικός κονστρουκτιβισμός (Piaget) που υποστηρίζει ότι η μάθηση εξαρτάται από τον μαθητή και γίνεται μέσω των "γνωστικών συγκρούσεων". Ύστερα από χρόνια παρατήρησης και έρευνας, o Piaget πρότεινε μια θεωρία προσδιορισμού του τρόπου με τον οποίο τα παιδιά δομούν τη γνώση σ΄ όλη την αναπτυξιακή τους πορεία. β) Ο κοινωνικός κονστρουκτιβισμός (Durkheim) που υποστηρίζει ότι η μάθηση εξαρτάται από την επίδραση του κοινωνικού περιβάλλοντος στις αντιλήψεις του υποκειμένου.γ) Η καινούρια επιστήμη του Gianbattista Vico, που γράφηκε γύρω στα 1710 για να υποστηρίξει την άποψη της εκκλησίας απέναντι στην συντελούμενη τότε Επιστημονική Επανάσταση.Ο κονστρουκτιβισμός είναι πολυσύνθετος και έχει τις εξής παραλλαγές: Διαλεκτικός, εμπειρικός, πιαζετιανός, μεταεπιστημολογικός, πραγματιστικός, ρεαλιστικός, κοινωνικός, κοινωνικοιστορικός. Λειτουργική αγωγήΜε τον όρο αυτό εννοούμε όλες τις επιδράσεις που δέχεται ο μαθητής και που τον βοηθούν να αναπτύξει την προσωπικότητά του. Οι υποστηρικτές της λειτουργικής αγωγής θεωρούν ότι στη διαδικασία ωρίμανσης του νέου ανθρώπου εκτός από τις ενέργειες του δασκάλου σημαντικό ρόλο παίζουν και άλλα αίτια. Σύμφωνα με τον E. Krieck η σημασία των κοινωνικών επιδράσεων οδήγησε στην έννοια της λειτουργικής αγωγής. Λειτουργική γραπτή έκφρασηΠρόκειται για μία μέθοδο κατά την οποία ο μαθητής δεν εστιάζει στα ορθογραφικά ή συντακτικά λάθη στο γραπτό του λόγο παρά μόνο στην οργάνωση και ανάπτυξη των ιδεών. Κατά κύριο λόγο αυτή η μέθοδος ισχύει για τη διδασκαλία της έκθεσης ιδεών. Λειτουργική μέθοδοςΗ λειτουργική μέθοδος που έχει να κάνει με τη γραμματική και το συντακτικό προσπαθεί να μάθει το νέο τη σωστή χρήση της γλώσσας και να τον βοηθήσει να παρατηρεί τα συντακτικά φαινόμενα αλλά και τους ιδιωματισμούς της γλώσσας. ΜάθησηΟ πιο σπουδαίος παράγοντας στην μάθηση, κατά τον Ausubel είναι αυτό που ο μαθητής ήδη γνωρίζει. Το υποκείμενο μαθαίνει κατά τρόπο που εξαρτάται από τις γνωστικές του δομές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πρώτον ο κάθε μαθητής να προσλαμβάνει με τον δικό του τρόπο την νέα πληροφορία και δεύτερον, η νέα γνώση να αφομοιώνεται μόνον όταν ενσωματωθεί στην προϋπάρχουσα δομή του μαθητή.Κατά τον P.Scott, η εποικοδομιστική μάθηση έχει τα εξής χαρακτηριστικά:Τα μαθησιακά αποτελέσματα δεν εξαρτώνται μόνο από το περιβάλλον αλλά και από αυτό που ο μαθητής έχει ήδη στο μυαλό του.Ο μαθητής εποικοδομεί τα δικά του νοήματα μέσω της εμπειρίας του φυσικού περιβάλλοντος και μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.Η εποικοδόμηση είναι συνεχής και ενεργητική διαδικασίαΗ μάθηση δεν είναι μόνο ζήτημα επέκτασης προϋπαρχουσών εννοιών. Μπορεί να περιλαμβάνει και τη ριζική αναθεώρηση και αναδιάρθρωσή τους.Η εποικοδομιστική μάθηση δεν γίνεται πάντα αποδεκτή.Το υποκείμενο έχει τον τελικό έλεγχο της νέας γνώσης, με κριτήριο τις προσωπικές αξίες, στάσεις, εμπειρίες, κλπ.Κατά τον Novak, η μάθηση έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Οι έννοιες δομούνται σε νεαρή ηλικίαΟι παρανοήσεις δομούνται σε νεαρή ηλικία και δεν αλλάζουν εύκολα.Η προϋπάρχουσα γνώση επηρεάζει τον μαθητήΗ προϋπάρχουσα γνώση δεν αλλάζει εύκολαΟι γνώσεις αποθηκεύονται ιεραρχικάΟι σπουδαστές δεν έχουν επίγνωση των γνωστικών διαδικασιώνΟι επιστημολογικές αντιλήψεις των σπουδαστών επιδρούν στη μάθησηΟι σκέψεις, τα αισθήματα και οι πράξεις είναι αλληλεξαρτώμενα. Μάθηση της μάθησηςΜάθηση μεθόδων εργασίας, μεθόδων σκέψης και μάθηση στάσεων. Η μάθηση της μάθησης γίνεται συνώνυμη στρατηγικών μάθησης, συνώνυμη της απόκτησης εργαλείων μάθησης.. Η μάθηση της μάθησης αποκτά σήμερα ιδιαίτερη σημασία καθώς η διαρκής επιστημονική και τεχνική πρόοδος αξιώνει μια εφόρου ζωής μάθηση που ως μέθοδο περιλαμβάνει τη μάθηση της μάθησης. O H. Roth επισημαίνει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να περάσει από τη μεταβίβαση της γνώσης στην εκπαίδευση της μεθόδου πώς να φτάνει κάποιος στη γνώση. Μαθησιακές ΔυσκολίεςΟι μαθησιακές δυσκολίες είναι μία κατηγορία δυσκολιών που αντιμετωπίζει ένας μαθητής και έχουν να κάνουν με τη μάθηση και κυρίως με το γραπτό λόγο. Μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να έχει ένας μαθητής που δυσκολεύεται στην Ανάγνωση, την Ορθογραφημένη γραφή, τα Μαθηματικά και πάντα βέβαια σε σύγκριση με την ηλικία του, τη νοημοσύνη του αλλά και την εκπαίδευση που έχει πάρει. Μαθησιακοί στόχοιΌπως αναφέρουν οι Mager (1985), Tracey (1992), οι μαθησιακοί στόχοι περιγράφουν το αποτέλεσμα των ειδικών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια υλοποίησης ενός εκπαιδευτικού προγράμματος. Οι στόχοι πρέπει να διατυπώνονται και κατά συνέπεια να αναπτύσσονται με ιδιαίτερη προσοχή, καθώς καθορίζουν το είδος της συμπεριφοράς που αναμένεται να αναπτύξουν οι εκπαιδευόμενοι μέσα από ενεργητικές διαδικασίες μάθησης, μετά το πέρας της διδακτικής παρέμβασης. Μαθητοκεντρική μέθοδοςΣτη μαθητοκεντρική μέθοδο ο μαθητής παύει να είναι παθητικός όπως τον θέλει η δασκαλοκεντρική μέθοδος και αναλαμβάνει ενεργητικό ρόλο, ερευνά, αναζητά πληροφορίες και ο δάσκαλος αποτελεί μέρος της μαθητικής κοινότητας. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η ελευθερία έκφρασης στην τάξη, έχει όμως και τον κίνδυνο να υπάρξει σύγχυση και να μην επιτευχθεί ο εκπαιδευτικός στόχος. Ως μέθοδος έχει τις ρίζες της στο διαφωτισμό όπου υποστηρίχθηκε ότι ο νέος άνθρωπος θα κατακτήσει τη γνώση αν αφεθεί ελεύθερος και ακολουθήσει την ερευνητική του φύση. Βασικοί εκπρόσωποι της μαθητοκεντρικής παιδαγωγικής μεθόδου ήταν ο Τζον Ντιούι (1859-1952), η Μαρία Μοντεσσόρι (1870-1952), ο Οβίντ Ντεκρολί (1871-1932), ο Άρθουρ Νιλ (1883-1973), ο Σελεστάν Φρενέ (1896-1966), ο Πάουλο Φρέιρε (1921-1997) και ο Σίμορ Πέιπερτ. Στην Ελλάδα υποστηρικτές της μαθητοκεντρικής θεωρίας ήταν ο Δ. Γληνός, ο Δελμούζος, ο Τριανταφυλλίδης κ.α. Μαθητοκεντρική ΠαιδαγωγικήΗ Μαθητοκεντρική Παιδαγωγική βασίζεται στην αντίληψη ότι η μάθηση θα επιτευχθεί αν αφεθεί ο άνθρωπος ελεύθερος να αξιοποιήσει την ερευνητική και φιλομαθή του φύση. Οι Λοκ (“Δοκίμιο Περί της Ανθρώπινης Κατανόησης”) και Ρουσσώ (“Αιμίλιος”) συνέγραψαν το 18ο αι. έργα που πρόβαλαν “μαθητοκεντρικές” αντιλήψεις. Εκπρόσωποι της μαθητοκεντρικής παιδαγωγικής χαρακτηρίζονται ο Τζον Ντιούι, η Μαρία Μοντεσσόρι κ.α Μέθοδος της ανοιχτής τάξης
Μέθοδος διδασκαλίας και μάθησης. Στη μέθοδο της ανοιχτής τάξης ο μαθητής επιλέγει το είδος της εργασίας και προγραμματίζει το χρόνο του. Μέθοδος Project Ως μέθοδο project εννοούμε μία μορφή διδακτικής διαδικασίας που έχει ως αφετηρία τους προβληματισμούς ή μεμονωμένων ατόμων ή του συνόλου της διδακτικής ομάδας. Ο σχεδιασμός του μαθήματος γίνεται με ευθύνη της ομάδας και στοχεύει κυρίως στην ολοκλήρωση κάποιου έργου που οδηγεί στη λύση ενός προβλήματος. Μέθοδος της ανακάλυψης Μέθοδος διδασκαλίας και μάθησης. Στη Μέθοδο της ανακάλυψης ο εκπαιδευτικός δεν προσφέρει έτοιμη τη γνώση αλλά δημιουργεί ευκαιρίες ώστε ο μαθητής να ανακαλύψει τη γνώση. Μέθοδος των ερευνητικών μελετών ή μέθοδος project Μέθοδος διδασκαλίας και μάθησης. Στη μέθοδο των ερευνητικών μελετών ή μέθοδος project οι μαθητές σχεδιάζουν μια έρευνα, συλλέγουν δεδομένα, τα επεξεργάζονται και παρουσιάζουν τα αποτελέσματα. Μέθοδος της ιδεοθύελλας - brainstorming Μέθοδος διδασκαλίας και μάθησης. Στη μέθοδο της ιδεοθύελλας - brainstorming οι μαθητές εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους για το υπό συζήτηση θέμα, τις οργανώνουν και τις αξιολογούν και στη συνέχεια με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού εξάγονται τα συμπεράσματα.
Μεταγνωστική ΑξιολόγησηΜε τον όρο «μεταγνωστικό» ή «μεταγνωστική αξιολόγηση» αποδίδουμε τον αγγλόφωνο όρο «metacognition», τον οποίο πρωτοχρησιμοποίησε ο Flavell (1976) και καθιέρωσε η Γνωστική βιβλιογραφία, για να αναφερθεί στη συνείδηση και τη γνώση που έχει το άτομο για τις διαδικασίες σκέψης τις οποίες ακολουθεί, και στην ικανότητά του να προγραμματίζει, να προβλέπει, να κατευθύνει και να αξιολογεί τις σκέψεις του.Στο μοντέλο που παρουσιάζουμε, στα πλαίσια της παρούσας εργασίας, η μεταγνωστική αξιολόγηση εμφανίζεται στο τέλος και δίνει την εσφαλμένη εντύπωση πως ως διαδικασία υλοποιείται στο τέλος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Στην πραγματικότητα, οι ερωτήσεις της μεταγνωστικής αξιολόγησης υποβάλλονται καθ’ όλη τη διάρκεια υλοποίησης της διδακτικής πράξης και όχι μόνο στο τέλος. Με αυτό τον τρόπο κινητοποιούνται περισσότερο οι συμμετέχοντες στη μαθησιακή διαδικασία. Μετωπική διδασκαλίαΗ μετωπική διδασκαλία είναι συνδεδεμένη με το όνομα του Κομένιου (Comenius) ο οποίος την είδε ως μόνη μεθοδική δυνατότητα να μορφωθούν όχι μόνο τα παιδιά των πλουσίων και των μορφωμένων αλλά και τα παιδιά των φτωχών, αγόρια και κορίτσια από όλες τις περιοχές. Εδώ ο δάσκαλος παρομοιάζεται με τον ήλιο που φωτίζει τα πάντα. Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της μετωπικής διδασκαλίας προσδιορίζονται από τη διάταξη της τάξης όπου δάσκαλος και μαθητές είναι σε μετωπική διάταξη, η τάξη αποτελεί ένα ενιαίο σύνολο, ένα σχηματισμό που ασχολείται με το ίδιο αντικείμενο. Παρά τις σημαντικές μεθοδικές επιφυλάξεις η μετωπική διδασκαλία συναντιέται περισσότερο συχνά από κάθε άλλη στη σχολική πραγματικότητα. Μετωπικό ΕργαστήριοΤο «μετωπικό εργαστήριο» αναφέρεται στην εργαστηριακή άσκηση των μαθητών, δηλαδή, στην περίπτωση που οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες πραγματοποιούν ταυτόχρονα το ίδιο πείραμα, εκτελούν την ίδια εργασία.
Επιδιώκεται να αναπτυχθεί η αυτενέργεια και η συνεργατικότητα των μαθητών, η κριτική εξέταση των αποτελεσμάτων μεταξύ των ομάδων, κ.ά. Το μετωπικό εργαστήριο προσφέρεται ιδιαίτερα για τα μαθήματα των Φυσικών Επιστημών. Σε περιπτώσεις μη επαρκούς εξοπλισμού το κυκλικό εργαστήριο αποτελεί μια καλή εναλλακτική λύση, χωρίς να παραβλέπονται άλλες δυσκολίες που ανακύπτουν στην εφαρμογή του.Κομβικό σημείο στην επιτυχή πραγματοποίηση εργαστηρίου (μετωπικού ή κυκλικού) με ομάδες μαθητών, είναι ο τρόπος συγκρότησης της κάθε ομάδας εργασίας, που μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους:Διαμόρφωση ελεύθερων ομάδων, χωρίς την παρέμβαση του καθηγητή. Ο τρόπος αυτός θεωρείται κατάλληλος για παιδιά ηλικίας 15-16 ετών, αλλά οι ομάδες δεν παρουσιάζουν πάντοτε ικανοποιητική απόδοση και επίδοση.Καθορισμένες ομάδες, που τη σύνθεσή τους διαμορφώνει ο καθηγητής με βάση δικά του, κατά περίπτωση, κριτήρια. Ο τρόπος αυτός θεωρείται κατάλληλος για παιδιά μικρότερων ηλικιών.Ομάδες με βάση το κοινωνιόγραμμα της τάξης, που δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να ορίσει ο ίδιος την ομάδα που θα ήθελε να ανήκει , αλλά και στον καθηγητή να κάνει τις (αναγκαίες) διορθωτικές παρεμβάσεις, έχοντας υπόψη την αρχή της βοήθειας . Αυτός ο τρόπος είναι ένα καλό βοηθητικό μέσο, για τη συγκρότηση ομάδων εργασίας στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. ΜΠΙΧΕΒΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ SKINNERΜία από τις σημαντικότερες σχολές ψυχολογίας είναι ο μπιχεβιορισμός. Οι οπαδοί του μπιχεβιορισμού ισχυρίζονται ότι όλες οι μορφές συμπεριφοράς είναι απλά αποτέλεσμα μάθησης και μέσα από μία επανεκπαίδευση του νέου ανθρώπου η συμπεριφορά μπορεί να αλλάξει, να τροποποιηθεί. Ο μπιχεβιοριστής εστιάζει το ενδιαφέρον του στην παρατηρήσιμη συμπεριφορά και τις συνθήκες του κοινωνικού περιβάλλοντος. Μέσα από αυτή του τη στάση, δηλαδή μέσα από τη σύνδεση περιβάλλοντος και συμπεριφοράς, προσπαθεί να καταλάβει και να δώσει λύσει στα προβλήματα. Σύμφωνα με τον Η. Ματσαγγούρα, στους απόψεις του ώριμου μπιχεβιορισμού για τη συμπεριφορά του ανθρώπου εκφράζει στο βιβλίο του Beyond Freedom and Dignity (1971) ο B.F. Skinner (1902-1990). Ο Skinner ισχυρίζεται ότι η συμπεριφορά μας διαμορφώνεται από εξωτερικούς παράγοντες, από τις συγκυρίες που επηρεάζουν αυτούς τους παράγοντες και όχι από κάποιους ενδογενείς παράγοντες ανάπτυξης.Ψυχολόγοι και παιδαγωγοί προσπάθησαν να εφαρμόσουν, όσα ισχυριζόταν ο Skinner, μέσα στην τάξη. Υποστηρίζουν, λοιπόν, ότι η προβληματική συμπεριφορά δεν έχει την αιτία της μόνο σε μία εσωτερική προβληματική κατάσταση, απλά αποτελεί το πρόβλημα, και σε αυτό, δηλαδή στη συμπεριφορά πρέπει να απευθύνεται ο εκπαιδευτικός. Οι οπαδοί του μπιχεβιορισμού εστιάζουν την προσοχή τους στις συνθήκες που κάνουν ένα μαθητή να παρουσιάζει θετική συμπεριφορά και στις συνθήκες που καταφέρνουν να μειώσουν την ανεπιθύμητη συμπεριφορά.Τονίζουν ότι την επιθυμητή συμπεριφορά μπορούμε να την αποκτήσουμε με επαίνους, επιδοκιμασίες, παραδείγματα προς μίμηση, συμβολικές αμοιβές κ.λπ. αντίθετα όταν θέλουμε να αποθαρρύνουμε την ανεπιθύμητη συμπεριφορά μπορούμε να εφαρμόσουμε το σύστημα των ποινών, την αγνόηση, τη στέρηση προνομίων, την απομόνωση κ.α. Ολοήμερο ΣχολείοΟλοήμερο Σχολείο ονομάζουμε το σχολείο που λειτουργεί όλη την ημέρα. Στόχος του είναι αφενός μεν να καλύψει το πρόγραμμα της διδασκαλίας αλλά και παράλληλα ο μαθητής να ενταχθεί σε διάφορες σχολικές δραστηριότητες που θα τον οφελήσουν. Στο ολοήμερο σχολείο ο μαθητής κάνει τις εργασίες του και έτσι έχει ελεύθερο χρόνο στο σπίτι. Το Ολοήμερο Σχολείο εμφανίστηκε στην Ευρώπη μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σε χώρες όπως η Γερμανία, η Τσεχοσλοβακία κ.α. Καλύπτει διδακτικές αλλά και κοινωνικές ανάγκες. Όταν η μητέρα δουλεύει πολλές ώρες έρχεται το σχολείο να παρακολουθήσει τις σχολικές εργασίες του παιδιού και να τον εντάξει στην ομαδική εργασία.
Παθητικό ΛεξιλόγιοΠαθητικό λεξιλόγιο ονομάζεται στο σύνολο των λέξεων που γνωρίζει ο μαθητής, δηλαδή που όταν τις διαβάσει ή τις ακούσει τις κατανοεί αλλά δεν τις χρησιμοποιεί ο ίδιος στο καθημερινό του λεξιλόγιο. Παθητική ΜάθησηΗ παθητική μάθηση είναι ένας τρόπος διδασκαλίας κατά τον οποίο ο μαθητής δεν συμμετέχει καθόλου στη διαδικασία. Ο ρόλος του δασκάλου είναι ο κυρίαρχος και κατευθύνει το μαθητή. Ως μέθοδος διδασκαλίας δεν έχει και πολύ καλά αποτελέσματα και ο αντίθετος τρόπος διδασκαλίας είναι η ενεργητική μάθηση. Παιδαγωγικό Διδακτικό κίνημα Επιστροφή στα Βασικά (Το)Το παιδαγωγικό αυτό κίνημα Επιστροφή στα Βασικά (back to basics) κυριάρχησε κυρίως στη δεκαετία του 1970. Εκείνη την εποχή ο προβληματισμός για την αποτελεσματικότητα των σχολείων ήταν μεγάλος. Το σχολείο δεχόταν κριτική για το περιεχόμενο των μαθημάτων αλλά και για τη διαφαινόμενη φιλελευθεροποίησή του. Έτσι παρατηρήθηκε το φαινόμενο σε χώρες όπου οι γονείς αλλά και οι τοπικοί φορείς είχαν τη δυνατότητα παρεμβατικών αποφάσεων να υιοθετήσουν μεθόδους που τις θεωρούσαν αποτελεσματικές απλά και μόνο γιατί ήταν οι δοκιμασμένες τακτικές ενός παραδοσιακού σχολείου. Έτσι έδωσαν έμφαση στην ανάγνωση, τη γραφή και την αριθμητική. Τα λεγόμενα τρία R (reading, writing, arithmetic). Με αυτό το σύστημα επιθυμούσαν να επιβληθεί η τάξη και η πειθαρχία στο σχολείο. Εκπρόσωπό του κινήματος Επιστροφή στα Θρανία μπορεί να θεωρηθεί ο C. Bereiter. Παιδαγωγικό υλικό νηπιαγωγείουΗ ύπαρξη του Νηπιαγωγείου επιδιώκει την αρμονική ανάπτυξη και εξέλιξη των ψυχικών δεξιοτήτων του νηπίου. Σκοπός επίσης του νηπιαγωγείου είναι να καταφέρει το παιδί να αναπτύξει μία προσωπικότητα ικανή να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ζωής. Στο χώρο αυτό χρησιμοποιούνται σήμερα πλήθος υλικών που βοηθούν το νήπιο να γνωρίσει τον εαυτό του και παράλληλα να μάθει να εκφράζεται, να σκέφτεται και να δημιουργεί.Με την πάροδο των χρόνων επινοήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ποικίλα υλικά, παιδαγωγικά υλικά. Άλλα από αυτά με τον καιρό παραμερίστηκαν άλλα όμως κατέλαβαν την πρώτη θέση, όπως το δημιουργικό υλικό.Τα «δώρα του Froebel» απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας από 3 έως 9 ετών και είναι το πρώτο ειδικά δομημένο παιδαγωγικό υλικό. Σκοπό έχει να βοηθήσει το παιδί με βάση το σχήμα και τις αισθήσεις του να καταλάβει τον κόσμο.Το παιδαγωγικό υλικό που επινόησε η Montessori έχει σκοπό να μάθει στο παιδί να ταξινομεί τα υλικά και τις γνώσεις που έχει αποκτήσει. Πρόκειται όμως για μία αυστηρή και προκαθορισμένη χρήση του υλικού.Οι Audemar και Lafendel διευθύντριες του «Σπιτιού των μικρών της Γενεύης» επινόησαν ένα ειδικό παιδαγωγικό υλικό, τέτοιο που να υποκινεί την κρίση, τη σκέψη και τη λογική του παιδιού. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν νηπιαγωγεία στον κόσμο που χρησιμοποιούν δικά τους υλικά. Το δημιουργικό υλικό πήρε σιγά σιγά την πρώτη θέση αφού όχι μόνο προσαρμόζει το παιδί στην ίδια τη ζωή αλλά το κάνει πιο κοινωνικό, πιο ευτυχισμένο. Το δημιουργικό υλικό δεν είναι τίποτε άλλο παρά ό,τι προέρχεται από την καθημερινή ζωή και είναι δυνατό για εξερεύνηση και ανακάλυψη. Δίνεται προτεραιότητα στο φυσικό υλικό όπως είναι οι πέτρες, το ξύλο, το χαρτί, το ύφασμα, το μολύβι, οι εφημερίδες, τα κουτιά και άλλα πολλά. Αυτά τα υλικά το παιδί μπορεί να τα χειριστεί και να εκφραστεί μαζί τους. Ιδιαίτερη ικανοποίηση δίνει στο παιδί και η χρήση οικοδομικού υλικού. Με αυτό μπορεί να χτίσει σπίτια κ.α.Ένα σύγχρονο νηπιαγωγείο χρησιμοποιεί μεγάλη ποικιλία υλικών όπως:- Κατασκευές – ενσφηνώματα τα οποία βοηθούν το παιδί να κατασκευάζει συνεχώς.
- Γεωμετρικά σχήματα σε διάφορα χρώματα και μεγέθη- Παιχνίδια που φτιάχνονται και διαλύονται- Μινιατούρες ανθρώπων, ζώων, αντικειμένων- Πλαστελίνες, πηλός, γύψος και άλλα υλικά που πλάθονται όπως το ζυμάρι- Μπογιές, πινέλα, χαρτόνια και άλλα- Κούκλες, κουκλοθέατρο και όλα τα εξαρτήματά του.- Μουσικά όργανα- Βιβλία για μικρές ηλικίες, εικονογραφημένα με παραμύθια αλλά και ιστορίες- Μαγνητόφωνο με κασέτες και cd με μουσικές και τραγούδια- Εικόνες και κάρτες με ζώα και πράγματα- Στρώμα γυμναστικής, μπάλα, χαμηλή δοκό, κορδέλες, σχοινάκια και άλλα όργανα γυμναστικής- Υπολογιστής με προγράμματα παιδικά, εκτυπωτής, προτζέκτορ με διαφάνειες, φωτογραφική μηχανή- Τσουλήθρα για την αυλή και άλλα υπαίθρια παιχνίδια για παιχνίδι ΠαιδοκεντρισμόςΟ παιδοκεντρισμός ως όρος έχει δύο έννοιες. Πρώτα αναφέρεται στην οικογένεια στην οποία το παιδί παίζει τον κυρίαρχο ρόλο και το πιο σημαντικό είναι οι ανάγκες του. Και δεύτερον παιδοκεντρισμός ως έννοια χρησιμοποιείται στην εκπαίδευση όπου το παιδί τη μάθησή του με βάση τις πραγματικές του ανάγκες βοηθούμενο πάντα από το δάσκαλο. Στον παιδοκεντρισμό στην εκπαίδευση τα βιβλία περνούν σε δεύτερη μοίρα και δίνεται προτεραιότητα στις εμπειρίες ΠαραβατικότηταΠρόκειται για παράνομη συμπεριφορά. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται αντί της νομικής έννοιας της εγκληματικότητας. Η διαφορά παραβατικότητας και εγκληματικότητας είναι ότι η παραβατικότητα δεν προϋποθέτει την τέλεση αξιόποινων πράξεων. Ως όρος προέρχεται από την επιστήμη της Κοινωνιολογίας και περικλείει ένα πλήθος συμπεριφορών. Παραβατικός μπορεί να ονομαστεί και ένας νέος που αποκλίνει από όσα ισχύουν γενικά στη συμπεριφορά αλλά και κάποιος που φτάνει στο έγκλημα. Η απόκλιση από τα πρότυπα που έχει ορίσει η κοινωνία επισύρει ταυτόχρονα και κοινωνικό έλεγχο. Βέβαια είναι πιθανό παραβατικές, συμπεριφορές / πράξεις, μία συγκεκριμένη εποχή να θεωρούνται ως τέτοιες και μία άλλη εποχή να μην επισύρουν την αντίδραση του κοινωνικού συνόλου και ως εκ τούτου να μη θεωρούνται παραβατικές. Συχνά έχει επιχειρηθεί να ερμηνευθεί το φαινόμενο της παραβατικότητας. Με αυτή τη διάθεση, της εξήγησης και κατανόησης του φαινομένου έχουν δημιουργηθεί και διάφορες θεωρίες. Οι κυριότερες είναι οι παρακάτω.
1. οι ψυχολογικές ή ψυχογενετικές θεωρίες 2. Οι οργανικές θεωρίες 3. οι κοινωνιολογικές θεωρίες 1. Οι Ψυχολογικές ή ψυχογενετικές θεωρίες
χωρίζονται σε δύο κατευθύνσεις α) στη θεωρία της μειωμένης διανοητικής ικανότητας στην οποία οι κυριότεροι εκπρόσωποι είναι οι Ada Jukes, John Bowly κ.α. και η οποία θεωρία υποστηρίζει ότι το άτομο που παραβαίνει τους κανόνες της κοινωνίας είναι διανοητικά διαταραγμένο. Και β) στη θεωρία της ψυχανάλυσης η οποία έχει να επιδείξει μεγάλα ονόματα όπως τον Sigmund Freud, Alfred Adler κ.α. Η Ψυχαναλυτική θεωρία υποστηρίζει ότι οι παραβάτες έχουν ψυχολογικά αίτια.
2. Οι οργανικές θεωρίες υποστηρίζουν ότι οι παραβάτες αντιμετωπίζουν βιολογικά προβλήματα. Οι πιο γνωστές θεωρίες είναι η θεωρία της κληρονομικότητας και η θεωρία των χρωμοσωμικών ανωμαλιών.
3. Οι κοινωνιολογικές θεωρίες υποστηρίζουν ότι οι παραβάτες έχουν αιτίες που πρέπει να αναζητηθούν κυρίως στο κοινωνικό τους περιβάλλον. Από αυτές τις θεωρίες οι σπουδαιότερες είναι:
Α. η θεωρία της οικολογικής σχολής του Σικάγου
Β. η θεωρία του διαφορικού συγχρωτισμού Γ. η θεωρία της οιδετεροποίησηςΔ. η θεωρία της σύγκρουσης κανόνων συμπεριφοράς, Ε. η θεωρία της σχολής της ΛυώνΣτ. η θεωρία που πιστεύει ότι η εγκληματικότητα είναι σύμπτωμα της κοινωνικής οργάνωσης ή αποδιοργάνωσης. Παραδειγματική διδασκαλίαΣημαίνει η εφαρμογή του παραδείγματος στη διδασκαλία. Τα παραδείγματα στη διδακτική διαδικασία βοηθούν στη μετάδοση της γνώσης και είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της παραδειγματικής διδασκαλίας. Η ενεργητική μάθηση ενθαρρύνει την ανεξαρτησία του μαθητή, τον βοηθά στην κατανόηση ενοτήτων της γνώσης. Κύριος στόχος της είναι η ανεξάρτητη σκέψη, η ενεργητική μάθηση και η κριτικά δικαιολογημένη πράξη. Την παραδειγματική διδασκαλία την εφάρμοσαν ο Κικέρωνας, ο Κομένιος ο Wolf, ο Kant , o Husserl και ο Pestalozzi. Ως μέθοδος διδασκαλίας εφαρμόστηκε συστηματικά για πρώτη φορά στην Ομοσπονδιακή Γερμανία από το 1950 έως το 1970 στα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. ΠαραλαλίαΠρόκειται για μία γλωσσική διαταραχή, ένα ελάττωμα της ομιλίας. Το χαρακτηριστικό της είναι ότι ένας άλλος φθόγγος εκφωνείται στη θέση του φθόγγου που θα έπρεπε να εκφωνηθεί. Δεν σχετίζεται με την αφασία. Κυρίως είναι διαταραχή στους κινητικούς μηχανισμούς της ομιλίας. Ο έχων παραλαλία πιθανόν να πρόβλημα στο συντονισμό των μυών που υπάρχουν στον κορμό του εγκεφάλου, στην παρεγκεφαλίδα ή στο φλοιό. Παράλληλες ειδικές τάξειςΟι παράλληλες ειδικές τάξεις στεγάζονται και υπάρχουν σε κανονικά σχολεία και έχουν μαθητές με ειδικές ανάγκες. Τα παιδιά αυτά παρακολουθούν ένα ειδικά προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους αναλυτικό πρόγραμμα και οι δάσκαλοί τους έχουν πάρει ειδική επιμόρφωση για αυτό τον τρόπο διδασκαλίας. Υπάρχουν σχολεία στα οποία η ειδική τάξη περιλαμβάνει παιδιά όλων των ηλικιών, το δε ωράριο των ειδικών τάξεων δεν μπορεί να εφαρμοστεί ακριβώς και με τον ίδιο τρόπο όπως εφαρμόζεται στο υπόλοιπο σχολείο. Ο δάσκαλος θα πρέπει να έχει το δικαίωμα της ελαστικότητας και θα πρέπει να έχει ως σκοπό οι μαθητές των ειδικών τάξεων να έρθουν στο επίπεδο των μαθητών των κανονικών τάξεων. Περιγραφική Αξιολόγηση Ο θεσμός της περιγραφικής αξιολόγησης των μαθητών όλων των τάξεων του Δημοτικού Σχολείου περιλαμβάνει θέματα που σχετίζονται με την ευρύτερη έννοια του όρου, καθώς και τις δραστηριότητες του μαθητή στα πλαίσια του σχολείου. Η περιγραφική αξιολόγηση δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να πληροφορούν λεπτομερέστερα τόσο το μαθητή όσο και τους γονείς του για τα αποτελέσματα των προσπαθειών του στο σχολείο, για τις δυνατότητες και τις κλίσεις του, καθώς και για ενδεχόμενες ελλείψεις ή αδυναμίες σε ορισμένους τομείς. Πολιτιστική αποστέρησηΠολιτιστική αποστέρηση είναι το αποτέλεσμα της διαφορετικής αφετηρίας από την οποία ξεκινάνε τα παιδιά των διάφορων κοινωνικών τάξεων στις δυτικές κοινωνίες, σε σχέση με την μάθηση. Πολιτισμικότητα/πολιτισμική εκπαίδευσηΟ όρος πολυπολιτισμικότητα (multiculturalism) δηλώνει ότι σε μία κοινωνία συνυπάρχουν διάφορες κοινωνικές ομάδες διαφορετικής εθνικής και πολιτισμικής προέλευσης και ότι αυτές οι ομάδες καταφέρνουν και συμβιώνουν. Ως όρος
χρησιμοποιήθηκε κατά πρώτον και κυριότερα στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, την Αγγλία και τον Καναδά.Ο όρος διαπολιτισμικότητα δηλώνει κατά κύριο λόγο τη σχέση δύο διαφορετικών κοινωνικών ομάδων μεταξύ τους και ως όρος εμπεριέχεται στην πολυπολιτισμικότητα.Πολυπολιτισμική εκπαίδευση ονομάζεται η προσπάθεια που γίνεται μέσα από προγράμματα και πρακτικές για να βελτιωθεί η σχολική επίδοση μαθητών διάφορων κοινωνικών ομάδων που προέρχονται από άλλη χώρα, έχουν διαφορετικές πολιτιστικές επιρροές και για να τους διδάξουν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους.Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναπτύξει προγράμματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Στις δεκαετίες του ΄60 και του ΄70 ο όρος που κυριαρχούσε ήταν αυτός της ένταξης. Ίσως γιατί ως όρος μπορούσε να ερμηνευθεί από πολλές πλευρές. Το γεγονός πάντως είναι ότι η κυρίαρχη πολιτισμική ομάδα επικρατούσε, κυριαρχούσε στις άλλες ομάδες άλλης εθνικότητας και πολιτισμού. Συνήθως οι μεταναστευτικές ομάδες έπρεπε να προσαρμοστούν, ως τίμημα της παραμονής τους, στη χώρα υποδοχής.Η χώρα μας χαρακτηρίζεται πλέον ως μία κοινωνία πολυπολιτισμική. Υπάρχουν κοινωνικές ομάδες με διαφορετικό θρήσκευμα, γλώσσα, πολιτισμό και τα τελευταία χρόνια έχουν εισέλθει στην Ελλάδα πολλοί μετανάστες από χώρες της Ευρώπης και αλλού. Γίνονται αρκετές συζητήσεις και προσπάθειες να γίνει εισαγωγή της διαπολιτισμικής προσέγγισης στα σχολεία και το εποπτικό, διδακτικό και επιμορφωτικό υλικό να παίρνει υπόψη του τις ανάγκες των μαθητών από διαφορετικές χώρες. Προφορική εξέτασηΑποτελεί μέρος της καθημερινής εκπαιδευτικής διαδικασίας στην τάξη. Ελέγχει τους μαθητές και τους αξιολογεί. Ο μαθητής εξασκείται στη χρήση του προφορικού λόγου δημόσια όταν απαντά. Οι ερωτήσεις του εκπαιδευτικού πρέπει να αποσκοπούν στο να κινητοποιήσουν την κρίση των μαθητών και να μην επιφέρουν απλές μονολεκτικές απαντήσεις ή στείρα απομνημόνευση γεγονότων και ημερομηνιών. Πρόχειρα διαγωνίσματαΠροβλέπονται από τη νομοθεσία προκειμένου να παρακολουθήσει ο εκπαιδευτικός την πρόοδο των μαθητών και να τους αξιολογήσει. Συμπληρώνουν την προφορική εξέταση και πραγματοποιούνται χωρίς προειδοποίηση των μαθητών στο πλαίσιο της διδακτικής ώρας του μαθήματος. Στο πρόχειρο διαγώνισμα είναι επιθυμητό να ελέγχεται η κριτική ικανότητα του μαθητή και όχι η απομνημόνευση του μαθήματος. Κάθε τρίμηνο διεξάγεται ένα ωριαίο πρόχειρο διαγώνισμα. Συνίσταται να αποφεύγεται η εκφώνηση των θεμάτων αλλά αυτά να διανέμονται γραπτά στους μαθητές. Οι μαθητές δεν πρέπει να είναι ειδοποιημένοι για το πρόχειρο διαγώνισμα, διότι τότε θα παραμελήσουν τα άλλα μαθήματα. Ο μαθητής εξασκείται στη χρήση του γραπτού λόγου και προετοιμάζεται για μελλοντικές εξετάσεις που ενδεχομένως να αντιμετωπίσει. Βέβαια στην πραγματικότητα το πρόχειρο διαγώνισμα, στις περισσότερες περιπτώσεις, ελέγχει τις απομνημονευτικές ικανότητες του μαθητή και περιορίζει την εκπαιδευτική διαδικασία σε ό,τι μπορεί να εξετασθεί γραπτά. Πρωτεύοντα και Δευτερεύοντα μαθήματαΣτην πραγματικότητα δεν υπάρχει αυτή η διάκριση. Είναι μια διάκριση που εγγράφεται στο κρυφό σχολικό πρόγραμμα και στη συνείδηση εκπαιδευτικών και μαθητών και αφορά τα μαθήματα που εξετάζονται σε σχέση με εκείνα που δεν εξετάζονται καθώς και τα μαθήματα που εμφανίζονται σε όλες τις τάξεις σε σχέση με εκείνα που αφορούν μερικές. Ιδιαίτερο βάρος έχουν τα μαθήματα που εξετάζονται στο πανεπιστήμιο. Μια ορθή προσέγγιση του προβλήματος γίνεται με εργαλείο την θεωρία του Basil Bernstein για την ιεράρχηση της γνώσης. «Πυγμαλίων» στη σχολική τάξη
Ο «Πυγμαλίων» αναφέρεται στη σχέση δασκάλου και μαθητή. Ουσιαστικά το φαινόμενο «Πυγμαλίων» είναι… ένα αποτέλεσμα προσδοκίας του δασκάλου για το μαθητή. Πολλές φορές από την τοποθέτηση του δασκάλου έναντι συγκεκριμένων μαθητών εξαρτάται και η συμπεριφορά του. Παράλληλα οι προσδοκίες και οι τοποθετήσεις του δασκάλου επηρεάζουν τις αποδόσεις και τη συμπεριφορά του μαθητή. Παράδειγμα οι αυξημένες προσδοκίες των δασκάλων και η πίστη τους για θετικά αποτελέσματα στην πρόοδο κάποιων μαθητών θεωρείται ότι τους κάνουν να είναι περισσότερο φιλικοί, ενθαρρυντικοί, να ενισχύουν τις σωστές αντιδράσεις. Βεβαίως όπως γίνεται κατανοητό υπάρχει κίνδυνος εγκλωβισμού του δασκάλου στις προκαταλήψεις του με συνέπειες για το παιδί και τον ίδιο. Project (συνθετική εργασία)Ο καλύτερος τρόπος για να εφαρμοστεί η Διαθεματικότητα είναι το project.Ο όρος Project όταν αναφέρεται στην διδασκαλία αποδίδεται στα ελληνικά με τον όρο "συνθετική εργασία". Η νέα μέθοδος είναι απότοκος της Διαθεματικότητας, μιας εκπαιδευτικής προσέγγισης κατά την οποία σημασία δεν έχει το τέρμα αλλά το ταξίδι. Το μάθημα παίρνει τη μορφή παιχνιδιού, ενώ το θέμα καθορίζεται από τους μαθητές για να εμπίπτει στα ενδιαφέροντά τους. Τα παιδιά πρέπει να δουλεύουν σε ομάδες, να έχει γίνει προγραμματισμός του έργου, η διάρκειά της μπορεί να κυμαίνεται από μία διδακτική ώρα μέχρι και δύο μήνες (π.χ. ένα θέμα τοπικής Ιστορίας) και τέλος όλο αυτό χρειάζεται να παρουσιαστεί τόσο μέσα στην τάξη όσο και εκτός αυτής. Στόχοι μάθησηςΟι στόχοι μάθησης διακρίνονται σύμφωνα με το στοιχείο της συμπεριφοράς σε γνωστικούς, συναισθηματικούς και ψυχοκινητικούς. Οι γνωστικοί στόχοι αναφέρονται σε ανάμνηση ή αναπαραγωγή γνώσης όπως επίσης και σε συνθετότερα είδη συμπεριφοράς, δηλαδή ανώτερες πνευματικές λειτουργίες και δεξιότητες. Οι ψυχοκινητικοί στόχοι αναφέρονται σε μυικές, κινητικές δραστηριότητες, δεξιότητες του χεριού, στην απόκτηση πρακτικών δεξιοτήτων. Οι συναισθηματικοί στόχοι αναφέρονται ή τονίζουν ένα αίσθημα (χαρά ή λύπη), μία συγκίνηση, μία συμπάθεια ή αποστροφή. Συμμετοχική ΜέθοδοςΗ συμμετοχική μέθοδος στηρίζεται στη διαπροσωπική σχέση του δασκάλου με το μαθητή. Συμμετέχουν και οι δύο στη διαδικασία άλλοτε με πρωτοβουλία του μαθητή και άλλοτε με πρωτοβουλία του καθηγητή. Χαρακτηριστικό της μεθόδου και της σχέσης που αναπτύσσει ο δάσκαλος με το μαθητή είναι η αλληλοκατανόηση και η ελεύθερη επικοινωνία. Ως μέθοδος παρατηρείται να έχει τα εξής αποτελέσματα. Πρώτον διευκολύνει τη δημιουργική σκέψη, δημιουργεί πνεύμα επικοινωνίας και καλλιεργεί τον προβληματισμό και την προώθηση των λύσεων. Για να επιτύχει η μέθοδος αυτή απαιτεί πλήρη συνεργασία διδάσκοντος και διδασκομένου. Συναισθηματική νοημοσύνη Συναισθηματική νοημοσύνη είναι η ικανότητα που έχει ένα άτομο να αναγνωρίζει, να κατανοεί και να χειρίζεται αποτελεσματικά τα συναισθήματα τα δικά του και τα συναισθήματα των άλλων και παράλληλα να μπορεί να δημιουργεί κίνητρα για τον εαυτό του. Αποτελείται από 5 παραμέτρους:
Αυτοεπίγνωση που θεωρείται η ικανότητα ενός ατόμου να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του.
Αυτορρύθμιση, δηλαδή το ατόμο να μπορεί να ελέγχει τα συναισθήματά του.
Αυτοπαρακίνηση, που σημαίνει ένα άτομο να έχει την ικανότητα να δημιουργεί κίνητρα για τον εαυτό του ώστε να πετυχαίνει τους στόχους του.
Ενσυναίσθηση που είναι: η ικανότητα ενός ατόμου να αναγνωρίζει τα συναισθήματά των άλλων
Κοινωνικές δεξιότητες: η δυνατότητα, η επιτηδειότητα ενός ανθρώπου να δημιουργεί σχέσεις και να επηρεάζει άλλους ανθρώπους.
Στην τάξη πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη σημασία στη συναισθηματική νοημοσύνη, καθώς ικανότητες όπως η διαχείριση του άγχους και ο έλεγχος της έκφρασης των συναισθημάτων είναι απαραίτητες, τόσο στο χώρο εργασίας, όσο και στην κοινωνική και προσωπική ζωή.Συνεργατική μάθηση Μέθοδος διδασκαλίας και μάθησης. Στη συνεργατική μάθηση οι μαθητές εργάζονται με αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση σε μικρές ανομοιογενείς ομάδες για την επίτευξη κοινών στόχων. Σχολική ΕργασίαΗ σχολική εργασία έχει κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Κατ΄ αρχήν πρέπει να έχει αυτοτέλεια. Μπορεί όμως μαθητής να είναι αυτοτελής; Σύμφωνα με τον G. Piaget αυτό είναι αδύνατο αφού ο δάσκαλος καθοδηγεί και παρακινεί. Η σχολική εργασία είναι ένα κράμα αυτενέργειας και καθοδήγησης. Σκοπός είναι ο μαθητής να φτάσει στην αυτοτέλεια και από το βαθμό της αυτοτέλειας που θα αποκτήσει θα κριθεί και η αξία της σχολικής του εργασίας. Με την εργασία μαθητής ξεφεύγει από την παθητική αποδοχή και βήμα βήμα γίνεται δημιουργικός. Βασικό σημείο είναι το θέμα. Το θέμα δεν μπορεί να είναι το ίδιο για όλους τους γιατί ο κάθε μαθητής είναι διαφορετική προσωπικότητα και πρέπει να υπάρχει σεβασμός στην ατομικότητα του καθενός.Ο σεβασμός της ατομικότητας τονώνει το παιδί, του δημιουργεί αυτοπεποίθηση γιατί αναλαμβάνει κάτι που μπορεί να το κάνει και τον ευχαριστεί, πετυχαίνουμε την καλύτερη δυνατή απόδοση και τέλος δεν τον καταπιέζουμε. Η εργασία δεν μπορεί να είναι τελείως ξεκομένη από την ύλη του μαθήματος. Έτσι το παιδί βοηθιέται στην κατανόηση. Σχολική φοβίαΣχολική φοβία είναι η άρνηση του νέου ανθρώπου να πάει στο σχολείο. όταν είναι να πάει σχολείο τότε εμφανίζει ψυχικές ενοχλήσεις και όταν μένει στο σπίτι αυτές οι ενοχλήσεις εξαφανίζονται. Πολλοί είναι οι λόγοι που το παιδί εμφανίζει σχολική φοβία, πιθανόν ο δάσκαλος, μαθησιακές δυσκολίες που μπορεί να έχει, ο αποχωρισμός από τους γονείς του, ο τρόμος της αποτυχίας και των εξετάσεων, η πίεση από τους γονείς για άριστα αποτελέσματα, κ.α. Σωστό - ΛάθοςΤο Σωστό – Λάθος είναι ένας τρόπος ελέγχου του εύρους των πληροφοριών που κατέχει ο εξεταζόμενος. Στο τεστ αυτό ο μαθητής θα πρέπει να χαρακτηρίσει μία σειρά από προτάσεις Σωστές ή Λάθος. Ο διορθωτής όταν διαπιστώνει λανθασμένες απαντήσεις αφαιρεί βαθμούς από το άθροισμα των σωστών απαντήσεων. Αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για να μειωθεί στο ελάχιστο να απαντάει ο εξεταζόμενος με τυχαίο τρόπο. Τάξεις Υποδοχής (αλλοδαπών μαθητών και παλιννοστούντων Ελληνοπαίδων) Για τους παλιννοστούντες μαθητές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης λειτουργούν τάξεις υποδοχής και φροντιστηριακά τμήματα, τα οποία παρέχουν πρόσθετη διδακτική βοήθεια πέραν του Κανονικού Προγράμματος. Η κατανομή των ωρών αυτών κατά μάθημα καθώς κι οι ώρες κατά τις οποίες λειτουργούν τα φροντιστηριακά τμήματα ορίζονται από το Σύλλογο Διδασκόντων του σχολείου. Οι τάξεις υποδοχής και τα φροντιστηριακά τμήματα συγκροτούνται στα δημόσια σχολεία της Α/βάθμιας και Β/βάθμιας εκπαίδευσης με απόφαση του οικείου Νομάρχη και λειτουργούν με ευθύνη των οικείων Διευθύνσεων Εκπαίδευσης. Τεστ αυξανόμενης δυσχέρειας
Πρόκειται για ένα είδος εξέτασης που η βασική αρχή είναι η αυξανόμενη δυσχέρεια ή αλλιώς η προϊούσα δυσχέρεια. Σύμφωνα με αυτή την αρχή στην εξέταση παρουσιάζονται πρώτα τα εύκολα και σιγά σιγά η άσκηση δυσκολεύει. Με αυτό τον τρόπο οι εξεταζόμενοι διαφοροποιούνται και σταματάει ο καθένας ανάλογα με τις γνώσεις του. Οι εύκολες ερωτήσεις στην αρχή ενθαρρύνουν τον εξεταζόμενο και αυτό το σκοπό έχουν. Τεστ επιδόσεωςΥπάρχουν τεστ που δημιουργούνται χωρίς να έχουν υπόψη τους κάποια συγκεκριμένη ομάδα μαθητών. Κύριος σκοπός τους είναι να μπορέσουν να δείξουν ένα επίπεδο επίδοσης που βασίζεται σε γενικά και κοινά μαθήματα του σχολείου. Η δημιουργία του τεστ βασίζεται στην άποψη που έχει ο κατασκευαστής του για το τι σημαίνει γενικό επίπεδο επίδοσης στα κοινά μαθήματα και με βάση αυτή την αντίληψη θα κάνει προσπάθεια να καλύψει βασικές πλευρές τους. Η χρήση αυτών των τεστ παρουσιάζει το γενικό μέσο όρο επίδοσης των μαθητών γενικά ή πιο συγκεκριμένα μίας ομάδας σε σχέση με το γενικό σύνολο. Τα συμπεράσματα που θα εξαχθούν από την εξέταση μίας ομάδας, οι νόρμες ή διαφορετικά οι τιμές ονομάζονται στάθμιση/standardization.Για να γίνει στάθμιση μίας μερίδας ανθρώπων, θα πρέπει να έχουν ομοιογένεια. Τα σταθμισμένα τεστ θέλουν προσοχή στη χρήση τους γιατί τα αποτελέσματα ενός τέτοιου τεστ σε παιδιά ενός ορεινού χωριού δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παιδιά ενός μεγάλου αστικού κέντρου.Όσοι δημιουργούν τεστ επιδόσεως προσπαθούν να συμπεριλάβουν όλη την ύλη για όλα τα κοινά μαθήματα. Είναι όμως γνωστό ότι πολύ δύσκολα κάποιος μπορεί να συμπεριλάβει όλη την ύλη στην ιστορία ή τη γεωγραφία. Δεν είναι σπάνιο λοιπόν το φαινόμενο να δίνουν μία παραπλανητική εικόνα για το μαθητή, την ικανότητά του ή την επίδοσή του. Καλό, λοιπόν, θα ήταν αν ένας δάσκαλος θέλει να υποβάλει τους μαθητές του σε ένα τέτοιο τεστ επίδοσης να το κατασκευάσει ο ίδιος έχοντας υπόψη του την τάξη του και την ύλη. Έπειτα αν προτιμήσει να χρησιμοποιήσει ένα ήδη κατασκευασμένο από άλλον τεστ οφείλει να το διαβάσει προσεκτικά και να το αλλάξει όπου πρέπει. Τεστ επιλογήςΟ τρόπος αυτός εξέτασης έχει σκοπό να επιλέξει τους καλύτερους, είναι η πιο γνωστή εξέταση επιλογής υποψηφίων. Σε αυτό τον τρόπο εξέτασης οι εξεταστές ορίζουν την ύλη και σε αυτή προσαρμόζονται τα σχολεία για να ανταποκριθούν στις εξετάσεις. Δεν είναι λάθος να πούμε ότι και τα τεστ επιλογής είναι και τεστ επίδοσης γιατί ελέγχουν το επίπεδο του εξεταζόμενου μόνο που τα τεστ επιλογής είναι έτσι κατασκευασμένα ώστε να επιλέξουν τους υποψήφιους για μελλοντικές δραστηριότητες. Υπαίθρια ΕκπαίδευσηΟ όρος είναι πολύ γενικός και περιλαμβάνει κάθε συντονισμένη μαθησιακή δραστηριότητα και διδασκαλία που διενεργείται έξω από τους τοίχους της σχολικής αίθουσας (κατασκηνώσεις, κ.λπ.). Παλαιότερα, ο όρος αναφέρονταν και στην κατεύθυνση της αγωγής προς το φυσικό περιβάλλον και περιλάμβανε τις δραστηριότητες της σημερινής Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Υπερκινητικά παιδιάΥπερκινητικά παιδιά είναι τα υπερδραστήρια παιδιά, οι μαθητές που δεν μπορούν να συγκεντρωθούν και αφαιρούνται εύκολα. Ο χρόνος κατά τον οποίο μπορούν να συγκεντρωθούν και να δώσουν προσοχή σε κάτι είναι πολύ μικρός. Αδυνατούν να καθίσουν ήσυχα στον ίδιο μέρος έστω και για λίγο και έχουν έντονη παρορμητικότητα. Αυτοί οι μαθητές κοιμούνται λίγο και στο σχολείο παρουσιάζουν εκπαιδευτικές και αντιληπτικές διαταραχές. Φασισμός και εκπαίδευση
Ο όρος φασισμός προέρχεται από την ιταλική λέξη fascio (δεσμός) και παραπέμπει στις τοπικές ομάδες του ιταλικού φασιστικού κόμματος. Ο φασισμός εμφανίστηκε στην Ευρώπη τη διάρκεια του μεσοπολέμου και στηρίχθηκε κυρίως στα μικρομεσαία στρώματα που υπέφεραν από την οικονομική κρίση. Ο φασισμός έδωσε βάρος στη διάδοση της ιδεολογίας του μέσω της εκπαίδευσης και στην πειθάρχηση των μαθητών από μικρή ηλικία ώστε να γίνουν πειθήνια όργανα του και αυταρχικές προσωπικότητες. Για αυτό και στη χώρα μας ο Ιωάννης Μεταξάς προσπάθησε να οργανώσει όλους τους μαθητές στη φασιστική του νεολαία (Ε.Ο.Ν.) και τόσο με το περιεχόμενο των μαθημάτων όσο και με μια σειρά από τελετουργίες (όπως οι παρελάσεις) επιχείρησε να τους χειραγωγήσει ιδεολογικά και συνειδησιακά. Φιλελεύθερα ανεκτικός δάσκαλοςΟ φιλελεύθερα ανεκτικός δάσκαλος (laissez – faire teacher) θεωρεί ότι οι ίδιοι οι μαθητές πρέπει να αποκαλύψουν τη γνώση και απαντάει μόνο αν οι ίδιοι τον ρωτήσουν. Αυτού του τύπου ο δάσκαλος δίνει γενικές κατευθύνσεις και περιμένει το μαθητή να ενεργοποιηθεί. Έτσι είναι απόφαση του μαθητή τι θα κάνει και πως θα το κάνει.
ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ
Σύνθεση και λειτουργία του Συλλόγου των Διδασκόντων (Σ.Δ.)1. Ο Σύλλογος των Διδασκόντων (Σ.Δ.) είναι συλλογικό όργανο του σχολείου και αποτελείται από τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν σ' αυτό με οποιαδήποτε σχέση εργασίας. Έργο του είναι η χάραξη κατευθύνσεων για την καλύτερη λειτουργία του σχολείου, για την οποία είναι υπεύθυνος. Οι αποφάσεις του Συλλόγου Διδασκόντων κινούνται πάντοτε στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής νομοθεσίας.2. Πρόεδρος του Συλλόγου των Διδασκόντων είναι ο Διευθυντής του σχολείου ή ο νόμιμος αναπληρωτής του. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει θέση Υποδιευθυντή και δεν έχει ορισθεί νόμιμος αναπληρωτής του Διευθυντή, όταν αυτός απουσιάζει, προεδρεύει στο Σύλλογο Διδασκόντων ο ανώτερος στο βαθμό εκπαιδευτικός και επί ισοβάθμων εκείνος που έχει τον περισσότερο χρόνο υπηρεσίας στο βαθμό.3. Ειδικότερα ο Σύλλογος των Διδασκόντων συνεδριάζει τακτικά ή έκτακτα ύστερα από πρόσκληση του προέδρου του και η συμμετοχή του διδακτικού προσωπικού στις συνεδριάσεις του είναι υποχρεωτική. Απουσία μέλους από τις συνεδριάσεις πρέπει να είναι απόλυτα δικαιολογημένη.4. Τακτικές συνεδριάσεις του Συλλόγου των Διδασκόντων γίνονται ύστερα από πρόσκληση του προέδρου:α) Πριν από την έναρξη των μαθημάτων του διδακτικού έτους.β) Στο τέλος κάθε τριμήνου ή τετραμήνου.γ) Κατά την ημέρα έκδοσης των αποτελεσμάτων των προαγωγικών, απολυτηρίων, ή πτυχιακών εξετάσεων καιδ) Στο τελευταίο δεκαήμερο του διδακτικού έτους.5. Έκτακτες συνεδριάσεις του Συλλόγου των Διδασκόντων συγκαλούνται για συγκεκριμένα θέματα:α) Ύστερα από πρόσκληση του προέδρου και β) Ύστερα από γραπτή αίτηση προς το Διευθυντή τουλάχιστον από το ένα τρίτο των μελών του συλλόγου, στην οποία αναγράφονται το θέμα ή τα θέματα και ο εισηγητής.6. Δε συγκαλείται συνεδρίαση του συλλόγου, αν το θέμα ή τα θέματα που προτείνονται για συζήτηση ανήκουν, σύμφωνα με το νόμο, στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Διευθυντή ή άλλου σχολικού φορέα ή όταν δεν είναι σύννομα.7. Ο Σύλλογος Διδασκόντων συνεδριάζει πάντοτε εκτός ωρών διδασκαλίας των μαθημάτων.
8. Τα θέματα της ημερήσιας διάταξης, με την επιφύλαξη της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 5, και το χρόνο πραγματοποίησης της συνεδρίασης ορίζει ο Διευθυντής του σχολείου ή εκείνα τα μέλη του Συλλόγου που ζήτησαν τη σύγκληση του οργάνου σε έκτακτη συνεδρίαση. Εισήγηση επί των θεμάτων κάνει ο Διευθυντής ή άλλος εκπαιδευτικός ο οποίος ορίζεται από το Διευθυντή.9. Για το χρόνο πραγματοποίησης των τακτικών συνεδριάσεων και τα θέματα της ημερήσιας διάταξης τα μέλη λαμβάνουν γνώση δύο ημέρες τουλάχιστον πριν από την ημέρα σύγκλησης του συλλόγου σε συνεδρίαση. Η γνωστοποίηση αυτή γίνεται με ανάρτηση της πρόσκλησης στον πίνακα ανακοινώσεων του διδακτικού προσωπικού του σχολείου.10. Οι έκτακτες συνεδριάσεις του Συλλόγου των Διδασκόντων μπορούν να πραγματοποιούνται και με προφορική ειδοποίηση, χωρίς τους περιορισμούς της προηγούμενης παραγράφου.11. Πριν από την έναρξη της συζήτησης στις τακτικές συνεδριάσεις, μπορεί να γραφτεί στην ημερήσια διάταξη νέο θέμα από το Διευθυντή, το οποίο πρέπει να αιτιολογηθεί πλήρως ως επείγον. Μπορεί επίσης να εισαχθεί νέο θέμα ως επείγον ύστερα από απόφαση της πλειοψηφίας του Συλλόγου.12. Για τις συνεδριάσεις που διακόπτονται, εφόσον έχει οριστεί ημερομηνία για την ολοκλήρωσή τους, δεν απαιτείται νέα ειδοποίηση.13. Ο σύλλογος των διδασκόντων βρίσκεται σε νόμιμη απαρτία και οι αποφάσεις του είναι έγκυρες, όταν τα παρόντα μέλη είναι περισσότερα από τα απόντα.14. Οι αποφάσεις του συλλόγου λαμβάνονται με απλή πλειοψηφία των παρόντων και σε περίπτωση ισοψηφίας υπερισχύει η άποψη με την οποία τάσσεται ο πρόεδρος.Όταν οι προτάσεις είναι περισσότερες και καμιά δε συγκεντρώνει την απόλυτη πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ανάμεσα στις δυο επικρατέστερες. Το μέλος που απέχει από την ψηφοφορία ή δίνει λευκή ψήφο θεωρείται απόν. Η ψηφοφορία είναι φανερή. Μυστική ψηφοφορία διεξάγεται όταν προβλέπεται από σχετική διάταξη ή αποφασίζει ο Σύλλογος κατά πλειοψηφία.15. Οι αποφάσεις του Συλλόγου των Διδασκόντων λαμβάνονται πάντοτε μέσα στα όρια της αρμοδιότητάς του, είναι δεσμευτικές για όλους, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, και υλοποιούνται με ευθύνη του Διευθυντή του σχολείου. Καταχωρούνται στο βιβλίο πράξεων του Συλλόγου και υπογράφονται υποχρεωτικά από τον πρόεδρο, το γραμματέα και τα παρόντα μέλη. Στην ίδια πράξη καταχωρούνται και οι απόψεις της μειοψηφίας, αν ζητηθεί.Ζητήματα τα οποία ρυθμίζονται από την υφιστάμενη εκπαιδευτική νομοθεσία δεν είναι επιτρεπτό να γίνονται θέματα συνεδρίασης του Συλλόγου των Διδασκόντων και ούτε να λαμβάνονται αποφάσεις αντίθετες με τις ρυθμίσεις αυτές.16. Τα πρακτικά τηρεί ο γραμματέας του σχολείου ή εκπαιδευτικός που ορίζεται από το Σύλλογο των Διδασκόντων.17. Οι Σύλλογοι των Διδασκόντων των συστεγαζόμενων σχολείων, ανεξαρτήτως βαθμίδας, μπορούν να συνεδριάζουν από κοινού τακτικά ή έκτακτα για την αντιμετώπιση προβλημάτων που προκύπτουν από τη συστέγαση των σχολείων. Στην περίπτωση αυτή προεδρεύει ο Διευθυντής της σχολικής μονάδας που έχει τον περισσότερο χρόνο άσκησης καθηκόντων ως Διευθυντής και σε περίπτωση ταυτόχρονης τοποθέτησης, εκείνος που προηγείται στη σειρά αξιολόγησης.18. Στις συνεδριάσεις του Συλλόγου των Διδασκόντων των σχολείων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης παίρνουν μέρος, με δικαίωμα λόγου, εκπρόσωποι των μαθητών, όταν συζητούνται θέματα που τους αφορούν και εφόσον αυτά ορίζονται στον κανονισμό λειτουργίας των μαθητικών κοινοτήτων.19. Στις συνεδριάσεις του Συλλόγου των Διδασκόντων είναι δυνατή η συμμετοχή των Σχολικών Συμβούλων ή του Διευθυντή Εκπαίδευσης και Προϊσταμένου Γραφείου, εάν το ζητήσει ο σύλλογος των εκπαιδευτικών ή εάν οι ίδιοι το επιθυμούν. Έργο του Συλλόγου των Διδασκόντων 1. Ο Σύλλογος των Διδασκόντων κάθε σχολικής μονάδας έχει την ευθύνη να υλοποιεί τους σκοπούς και τους στόχους της εκπαίδευσης με συγκεκριμένες
εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Στο έργο του σχολείου περιλαμβάνονται τρεις κυρίως εκπαιδευτικοί σκοποί.α) Η καλλιέργεια και ανάπτυξη των γνωστικών και των νοητικών ικανοτήτων των μαθητών.β) Η συναισθηματική καλλιέργεια για την αποδοχή αρχών που θα στηρίξουν τις αξίες τους και θα επηρεάσουν τη συμπεριφορά τους, ώστε να διαμορφώσουν θετική στάση για τη ζωή και την κοινωνία.γ) Η καλλιέργεια και διεύρυνση των ψυχοκινητικών ικανοτήτων του μαθητή για την απόκτηση δεξιοτήτων και την ομαλή ένταξή του στην κοινωνία.2. Για την πραγματοποίηση των παραπάνω σκοπών ο Σύλλογος των Διδασκόντων πρέπει:α) Να προγραμματίζει και να οργανώνει το έργο του, να το παρακολουθεί και, τέλος, να το αξιολογεί.β) Να εξασφαλίζει τις προϋποθέσεις, ώστε τα μέλη του να επιμορφώνονται διαρκώς, να ανανεώνουν τις γνώσεις τους στον επιστημονικό τομέα και στις επιστήμες της αγωγής (ψυχοπαιδαγωγική και διδακτική κατάρτιση), για να είναι πιο αποτελεσματικοί στο έργο τους.γ) Να παρεμβαίνει σε περιπτώσεις φαινομένων σχολικής αποτυχίας και διαρροής των μαθητών, εφαρμόζοντας κατάλληλα αντισταθμιστικά εκπαιδευτικά προγράμματα για την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους.δ) Να ανανεώνει και να αξιοποιεί τα διατιθέμενα εποπτικά μέσα και τη σύγχρονη τεχνολογία στη διδακτική πράξη για την αποτελεσματικότερη άσκηση του εκπαιδευτικού έργου. Καθήκοντα και αρμοδιότητες του Συλλόγου των Διδασκόντων1. Ο Σύλλογος των Διδασκόντων σε τακτική συνεδρίαση πριν από την έναρξη των μαθημάτων προγραμματίζει τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες για όλο το σχολικό έτος. α) Στον τομέα της επιμόρφωσης λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των μελών του και με βάση αυτές υποβάλλει πρόταση στο Σχολικό Σύμβουλο ή στο Διευθυντή Εκπαίδευσης ή στον Προϊστάμενο Γραφείου, κατά περίπτωση, προκειμένου να αντιμετωπισθούν με την ενδοσχολική επιμόρφωση. Ο Σύλλογος συνεκτιμά και τις αντίστοιχες προσπάθειες που έγιναν κατά τα προηγούμενα έτη.β) Σχετικά με την αναγκαιότητα των αντισταθμιστικών εκπαιδευτικών παρεμβάσεων λαμβάνει υπόψη τα δεδομένα της σχολικής επίδοσης των μαθητών κατά το προηγούμενο διδακτικό έτος και τα συμπεράσματα της αυτοαξιολόγησης του σχολείου για το διάστημα αυτό. Συνεκτιμά, δηλαδή εάν εφαρμόστηκαν προγράμματα Ενισχυτικής Διδασκαλίας, Πρόσθετης Διδακτικής Στήριξης, ένταξης παλιννοστούντων ή άλλων εκπαιδευτικών καινοτομιών, σε ποιους μαθητές και με ποιο αποτέλεσμα.γ) Στον τομέα των μέσων, των πόρων και των προγραμμάτων εσωσχολικής ζωής λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες του σχολείου.2. Ο Σύλλογος Διδασκόντων παρακολουθεί και εφαρμόζει τον αρχικό προγραμματισμό και, εφόσον, χρειασθεί παρεμβαίνει διορθωτικά.3. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς γίνεται η αυτοαξιολόγηση, κατά την οποία αξιολογείται ο βαθμός επίτευξης των στόχων που τέθηκαν κατά τον προγραμματισμό και η αποτελεσματικότητα των προγραμματισμένων ενεργειών.Η έκθεση αυτοαξιολόγησης, στην οποία περιλαμβάνονται και οι προτάσεις για την αντιμετώπιση των αδυναμιών που έχουν διαπιστωθεί, υποβάλλεται μέσω του Διευθυντή του σχολείου στον αρμόδιο Σχολικό Σύμβουλο και στον Προϊστάμενο Γραφείου. Όταν δεν υπάρχει Προϊστάμενος Γραφείου ή έκθεση υποβάλλεται στο Διευθυντή Εκπαίδευσης.4. Ο Σύλλογος Διδασκόντων αποφασίζει, ύστερα από εισήγηση του Διευθυντή του σχολείου, την ανάθεση στο διδακτικό προσωπικό της διδασκαλίας των μαθημάτων στις τάξεις και τα τμήματα.5. Οργανώνει τον καταμερισμό των εργασιών στα μέλη του, ύστερα από εισήγηση του Διευθυντή, έτσι ώστε να αξιοποιούνται οι δυνατότητες όλων των μελών του και να εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα και η ομαλή λειτουργία της σχολικής μονάδας.
6. Εισηγείται στο Διευθυντή Εκπαίδευσης ή στον Προϊστάμενο του Γραφείου και στον αρμόδιο Σχολικό Σύμβουλο τη λειτουργία τμημάτων Ενισχυτικής Διδασκαλίας, Πρόσθετης Διδακτικής Στήριξης και τάξεων υποδοχής.7. Αναθέτει στους εκπαιδευτικούς του ίδιου σχολείου ώρες του προγράμματος Ενισχυτικής Διδασκαλίας για τη συμπλήρωση του ωραρίου. Επίσης, αναθέτει υπερωριακή διδασκαλία στο πρόγραμμα Ενισχυτικής Διδασκαλίας, όπως η νομοθεσία προβλέπει.8. Αποφασίζει, ύστερα από εισήγηση του Διευθυντή του σχολείου, την ανάληψη δράσεων, πρωτοβουλιών, προγραμμάτων, την οργάνωση επισκέψεων και εκδηλώσεων που ανοίγουν το σχολείο στην κοινωνία. Με τον τρόπο αυτό ευαισθητοποιούνται και προβληματίζονται οι μαθητές και διαμορφώνουν θετικές στάσεις και συμπεριφορές.9. Ο Σύλλογος Διδασκόντων έχει την ευθύνη για την ποιοτική βελτίωση και την αξιοποίηση των σχολικών εγκαταστάσεων, ιεραρχώντας και προτείνοντας στη σχολική επιτροπή, μέσω του Διευθυντή, την κάλυψη των αναγκών και αναθέτοντας στα μέλη του συγκεκριμένες αρμοδιότητες.10. Αποφασίζει, σε συνεργασία με τους Σχολικούς Συμβούλους, με τα Επιμορφωτικά Κέντρα και τον Οργανισμό Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών ή με τα Πανεπιστήμια και ΤΕΙ την οργάνωση επιμορφωτικών προγραμμάτων και σεμιναρίων σε ενδοσχολικό επίπεδο ή συμμετέχει σε γενικότερα προγράμματα επιμόρφωσης, όταν διαπιστώνονται ανάγκες, όταν εισάγονται καινοτομίες ή επιβάλλεται να αντιμετωπισθούν ειδικά προβλήματα της σχολικής μονάδας. Τα προγράμματα αυτά πραγματοποιούνται εκτός ωρών διδασκαλίας.11. Ο Σύλλογος Διδασκόντων αποφασίζει για την πραγματοποίηση εκδρομών, περιπάτων ή επισκέψεων, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις.12. Ενημερώνει, σε συνεργασία με το Διευθυντή, τους γονείς και κηδεμόνες, τουλάχιστον κάθε τρίμηνο ή τετράμηνο, σχετικά με τη φοίτηση, την πρόοδο και τη συμπεριφορά των μαθητών. Η ενημέρωση γίνεται εκτός των ωρών εργασίας του σχολείου.13. Συνεργάζεται με όλα τα στελέχη Επιστημονικής - Παιδαγωγικής Καθοδήγησης και της Διοίκησης για τονκαλύτερο συντονισμό και την υλοποίηση του διδακτικού έργου, την ανταλλαγή απόψεων και την αντιμετώπιση των διάφορων διδακτικών και άλλων ζητημάτων που ενδεχομένως προκύπτουν.14. Ορίζει, ύστερα από εισήγηση του Διευθυντή, τους υπεύθυνους των τμημάτων ή τάξεων για την παρακολούθηση της φοίτησης των μαθητών. Επίσης ορίζει τους συμβούλους των αντίστοιχων μαθητικών κοινοτήτων.15. Όταν ο Σύλλογος, για οποιονδήποτε λόγο, αδυνατεί να αναθέσει στους εκπαιδευτικούς τη διδασκαλία μαθημάτων ή την κατανομή τάξεων και τμημάτων, την απόφαση παίρνει ο Διευθυντής του σχολείου σε συνεργασία με τον αρμόδιο Σχολικό Σύμβουλο. Σε περίπτωση αδυναμίας να ανατεθούν εργασίες και τομείς ευθύνης εντός του σχολείου, την απόφαση παίρνει ο Διευθυντής. Ειδικές αρμοδιότητες του Συλλόγου των Διδασκόντων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.1. Αναθέτει υπερωριακή διδασκαλία για την κάλυψη των ωρών του ωρολογίου προγράμματος σε εκπαιδευτικούς του ίδιου σχολείου σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις.2. Ορίζει τους εκπροσώπους του στην επιτροπή ελέγχου της λειτουργίας των σχολικών κυλικείων, η οποία επιτροπή σε συνεργασία με τις μαθητικές κοινότητες παρακολουθεί τις συνθήκες λειτουργίας του.3. Αποφασίζει για τη δικαιολόγηση των απουσιών των μαθητών, για την προαγωγή, απόλυση, παραπομπή σε επανεξέταση ή απόρριψη στο τέλος του διδακτικού έτους, με βάση τα σχετικά στοιχεία και τη βαθμολογία που έχει καταχωριστεί στα οικεία βιβλία, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις.4. Επιβάλλει στους μαθητές τις προβλεπόμενες από τις ισχύουσες διατάξεις ποινές. Στο τέλος του διδακτικού έτους αποφασίζει για το χαρακτηρισμό της διαγωγής, τεκμηριώνοντας τις αποφάσεις του.
Ειδικές αρμοδιότητες του Συλλόγου Διδασκόντων της Δημοτικής Εκπαίδευσης1. Παραπέμπει τους μαθητές σε κατατακτήριες εξετάσεις, οργανώνει αυτές και επικυρώνει τα αποτελέσματά τους, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις2. Στα συστεγαζόμενα σχολεία το ωρολόγιο πρόγραμμα διαμορφώνεται ύστερα από συνεργασία των Διευθυντών και του διδακτικού προσωπικού των σχολείων αυτών, ώστε να διευκολύνεται η αμοιβαία συμπλήρωση του ωραρίου των εκπαιδευτικών των σχολείων αυτών και να εξασφαλίζονται η δυνατότητα εφαρμογής ενιαίου ωρολογίου προγράμματος.3. Εισηγείται στο Γραφείο Εκπαίδευσης ή στη Διεύθυνση τη λειτουργία τμημάτων διευρυμένου ωραρίου.4. Αποφασίζει από την αρχή της σχολικής χρονιάς τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει η αναπλήρωση εκπαιδευτικών που ενδέχεται να λείψουν για μικρό χρονικό διάστημα.Ε΄ Ειδικές αρμοδιότητες του Συλλόγου των Διδασκόντων προσχολικής αγωγής1. Το διδακτικό προσωπικό του Νηπιαγωγείου διενεργεί την κλήρωση για την επιλογή των νηπίων που θα εγγραφούν, όταν ο αριθμός των υποψηφίων δεν επιτρέπει την ικανοποίηση όλων των αιτήσεων.2. Πέντε ημέρες πριν από τη λήξη του τριμήνου και όποτε προκύψει ανάγκη, σε κάθε νηπιαγωγείο πραγματοποιούνται συσκέψεις του διδακτικού προσωπικού, με σκοπό την εκτίμηση της προόδου των νηπίων και την ανταλλαγή απόψεων για τη χάραξη γενικών κατευθύνσεων σχετικών με τη λειτουργία του Νηπιαγωγείου. Στις συσκέψεις αυτές μπορεί να πάρει μέρος και ο αρμόδιος Σχολικός Σύμβουλος ή ο Διευθυντής Εκπαίδευσης ή ο Προϊστάμενος του Γραφείου. Οι συσκέψεις γίνονται εκτός ωραρίου.3. Ο Σύλλογος Διδασκόντων Προσχολικής αγωγής έχει την ευθύνη για την εφαρμογή του προγράμματος σπουδών, για την εφαρμογή του ημερήσιου προγράμματος, την προστασία των νηπίων, την καθαριότητα των σχολικών χώρων και την οργάνωση της σχολικής μονάδας.4. Τα μέλη του συλλόγου προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ισότιμα και με βάση τη συναδελφικότητα και το σεβασμό της προσωπικότητας εκάστου μέλους σε όλα τα προγράμματα.5. Ο Σύλλογος προσχολικής αγωγής δεν ορίζει εφημερεύοντες κατά τη λειτουργία του νηπιαγωγείου αλλά κάθε νηπιαγωγός έχει την αποκλειστική ευθύνη της επιτήρησης των νηπίων του τμήματός της.6. Το διδακτικό προσωπικό των συστεγαζόμενων νηπιαγωγείων συνέρχεται σε κοινές συνεδριάσεις με πνεύμα συνεργασίας, ώστε τα νηπιαγωγεία να λειτουργούν ως ενιαίες σχολικές μονάδες και να επιτυγχάνουν από κοινού τους σκοπούς τους. Σε περίπτωση διαφωνίας την απόφαση παίρνει, ανάλογα με το θέμα, ο αρμόδιος Σχολικός Σύμβουλος ή ο Διευθυντής Εκπαίδευσης. Στις κοινές συνεδριάσεις προεδρεύουν εκ περιτροπής οι προϊστάμενοι των Νηπιαγωγείων. ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝΟι εκπαιδευτικοί επιτελούν έργο υψηλής κοινωνικής ευθύνης. Στο έργο τους περιλαμβάνεται η διδασκαλία, η εκπαίδευση και η διαπαιδαγώγηση των μαθητών. Η πρόοδος, η οικονομική ανάπτυξη, ο πολιτισμός και η συνοχή της κοινωνίας εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα της εκπαίδευσης και κατ΄ επέκταση από τη συμβολή και την προσπάθεια των εκπαιδευτικών. Τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες των εκπαιδευτικών οφείλουν να εναρμονίζονται με τους στόχους αυτούς.Ειδικότερα οι εκπαιδευτικοί:1. Διδάσκουν στους μαθητές τα διάφορα γνωστικά αντικείμενα σύμφωνα με το ισχύον πρόγραμμα σπουδών. Διαπαιδαγωγούν και εκπαιδεύουν τους μαθητές σύμφωνα με τους σκοπούς και τους στόχους της εκπαίδευσης και μέσα στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πολιτικής, με την καθοδήγηση των Σχολικών Συμβούλων και των στελεχών της διοίκησης της εκπαίδευσης.2. Προγραμματίζουν τη διδακτέα ύλη των μαθημάτων τους και συμμετέχουν στον γενικότερο προγραμματισμό δραστηριοτήτων της σχολικής μονάδας
λαμβάνοντας υπόψη τους τις οδηγίες του ΥΠΕΠΘ, του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Π.Ι.) και των Σχολικών Συμβούλων.3. Προετοιμάζουν καθημερινά και οργανώνουν το μάθημά τους, εφαρμόζοντας σύγχρονες και κατάλληλες μεθόδους διδασκαλίας με βάση τις ανάγκες των μαθητών και τις ιδιαιτερότητες των γνωστικών αντικειμένων.4. Συνεργάζονται με τους μαθητές, σέβονται την προσωπικότητά τους, καλλιεργούν και εμπνέουν σ' αυτούς, κυρίως με το παράδειγμά τους, δημοκρατική συμπεριφορά.5. Συμμετέχουν υποχρεωτικά στις συνεδριάσεις του Συλλόγου Διδασκόντων, στις παιδαγωγικές συναντήσεις και στα σεμινάρια επιμόρφωσης που πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, και εκφράζουν ελεύθερα τις παιδαγωγικές απόψεις τους.6. Δέχονται στην τάξη τους Σχολικούς Συμβούλους κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας και συνεργάζονται μαζί τους. Οι επισκέψεις αυτές γίνονται ύστερα από σχετική συνεννόηση με το διδάσκοντα. Μετά το πέρας της επίσκεψης οι Σχολικοί Σύμβουλοι εξετάζουν και συζητούν με το διδάσκοντα τα τυχόν διδακτικά και μεθοδολογικά προβλήματα που διαπιστώθηκαν.7. Ενημερώνονται από τον Διευθυντή του σχολείου και τηρούν τους νόμους, τα διατάγματα, τις αποφάσεις, τις οδηγίες, τις εγκυκλίους και τα βιβλία. Αναλαμβάνουν τις εξωδιδακτικές εργασίες του σχολείου, συμβάλλοντας έτσι έμπρακτα στη συλλογική λειτουργία του.8. Συνεργάζονται με εκπαιδευτικούς που επιμορφώνονται ή με ασκούμενους φοιτητές για την πραγματοποίηση διδασκαλιών από τους επιμορφούμενους ή τους ίδιους.Προηγείται σχετική ενημέρωση από το Διευθυντή του σχολείου και ένταξη αυτών των διδασκαλιών στον προγραμματισμό δραστηριοτήτων της σχολικής μονάδας.9. Μεριμνούν για τη δημιουργία κλίματος αρμονικής συνεργασίας και συνεχούς και αμφίδρομης επικοινωνίας με τους γονείς και κηδεμόνες των μαθητών και τους ενημερώνουν για τη φοίτηση, τη διαγωγή και την επίδοση των παιδιών τους.10. Φροντίζουν για την πρόοδο όλων των μαθητών τους και τους προσφέρουν παιδεία διανοητική, ηθική και κοινωνική. Ενδιαφέρονται για η δημιουργία υγιεινών συνθηκών παραμονής των μαθητών τους το σχολείο και συμβάλλουν στην επιτυχία όλων των εκδηλώσεων που οργανώνονται από την τάξη και το σχολείο.11. Προσέρχονται στο σχολείο έγκαιρα πριν από την έναρξη της διδασκαλίας των μαθημάτων τους, εφαρμόζουν το ωρολόγιο πρόγραμμα και δεν παραβιάζουν την ώρα έναρξης και λήξης των μαθημάτων.12. Παρίστανται στο χώρο συγκέντρωσης των μαθητών κατά την έναρξη λειτουργίας του σχολικού ωραρίου και κάθε φορά που ο Σύλλογος των Διδασκόντων απευθύνεται στο σύνολο των μαθητών. Με τον τρόπο αυτό δίνεται το αναγκαίο κύρος στη συλλογική λειτουργία του σχολείου.13. Ενδιαφέρονται για τις συνθήκες ζωής των μαθητών τους στην οικογένεια και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, λαμβάνουν υπόψη τους παράγοντες που επηρεάζουν την πρόοδο και συμπεριφορά των μαθητών τους και υιοθετούν κατάλληλες παιδαγωγικές ενέργειες, ώστε να αντιμετωπισθούν πιθανά προβλήματα.14. Για θέματα που αφορούν το σχολείο προβαίνουν σε ανακοινώσεις προς τους μαθητές, τους γονείς ή τους πολίτες μόνο με τη σύμφωνη γνώμη του Διευθυντή και του Συλλόγου Διδασκόντων.15. Ενθαρρύνουν τους μαθητές να συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση και λήψη αποφάσεων για θέματα που αφορούν τους ίδιους και το σχολείο και καλλιεργούν τις αρχές και το πνεύμα αλληλεγγύης και συλλογικότητας.16. Συνεργάζονται με το Διευθυντή, τους γονείς και τους αρμόδιους Σχολικούς Συμβούλους για την καλύτερη δυνατή παιδαγωγική αντιμετώπιση προβλημάτων συμπεριφοράς, σεβόμενοι την προσωπικότητα και τα δικαιώματα των μαθητών. Δεν επιτρέπεται να απομακρύνουν τους μαθητές από την τάξη κατά τις ώρες διδασκαλίας χωρίς σημαντικό λόγο. Εάν απομακρύνουν μαθητή από την αίθουσα,
ενημερώνουν το Διευθυντή και φροντίζουν στο σημείο αυτό να εφαρμόζονται οι κείμενες διατάξεις.17. Παραμένουν στο σχολείο κατά τις εργάσιμες ημέρες πέρα από το ωράριο διδασκαλίας τους, για να προσφέρουν και άλλες υπηρεσίες που συνδέονται με το γενικότερο εκπαιδευτικό έργο, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. Οι προσφερόμενες υπηρεσίες από κάθε εκπαιδευτικό καθορίζονται με πράξη του Διευθυντή του σχολείου.18. Αναλαμβάνουν καθήκοντα εφημερευόντων, έχουν την ευθύνη της επιτήρησης και της προστασίας των μαθητών και επιμελούνται την καθαριότητα των σχολικών χώρων και ό,τι άλλο σχετίζεται με την υγιεινή και την ασφάλειά τους.19. Είναι υπεύθυνοι για την επιτήρηση των μαθητών μέσα στην τάξη, εισέρχονται στην αίθουσα μαζί τους και εξέρχονται μετά την αποχώρησή αυτών.20. Μετέχουν στις επιτροπές που συγκροτούνται από τους Διευθυντές των σχολικών μονάδων, τους Διευθυντές Εκπαίδευσης και τους Προϊσταμένους Γραφείων ή τους Σχολικούς Συμβούλους, όπου αυτό απαιτείται, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.21. Καταγράφουν στα σχετικά βιβλία μετά τη λήξη της διδακτικής ώρας τη διδασκόμενη ύλη, ελέγχουν τις απουσίες των μαθητών και υπογράφουν το ημερήσιο δελτίο απουσιών.22. Αξιολογούν αντικειμενικά την πρόοδο και την επίδοση των μαθητών τους και ενημερώνουν σχετικώς τους γονείς ή κηδεμόνες καθώς και τους ίδιους τους μαθητές. Επίσης διορθώνουν τις εργασίες των μαθητών, τις αξιολογούν και τους ενημερώνουν σχετικά.23. Ανανεώνουν και εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους σχετικά με τα διάφορα γνωστικά αντικείμενα και τις επιστήμες της αγωγής τόσο μέσω των διάφορων μορφών επιμόρφωσης και επιστημονικής - παιδαγωγικής καθοδήγησης, που παρέχονται θεσμικά από το σύστημα της οργανωμένης εκπαίδευσης, όσο και με την αυτοεπιμόρφωση. Τα ανωτέρω κρίνονται απαραίτητα, διότι οι ανάγκες της κοινωνίας μεταβάλλονται με γρήγορους ρυθμούς. Για να μπορεί η εκπαίδευση να ανταποκριθεί σ΄ αυτούς τους ρυθμούς, πρέπει ο εκπαιδευτικός να παρακολουθεί τις εξελίξεις με διαρκή και έγκυρη επιμόρφωση.24. Στις περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης απουσίας τους από το σχολείο ενημερώνουν έγκαιρα το Διευθυντή του σχολείου για την αναπροσαρμογή του προγράμματος.25. Αντικαθιστούν εκπαιδευτικό ο οποίος λείπει και, ανάλογα με την περίπτωση, ή καλύπτουν το κενό ή απασχολούν τους μαθητές, σύμφωνα με τις υποδείξεις του Διευθυντή.26. Αξιοποιούν τα εποπτικά μέσα διδασκαλίας και τις νέες τεχνολογίες. Προς το σκοπό αυτό οφείλουν να αναζητούν, σε συνεργασία με το Διευθυντή του σχολείου, τρόπους εξοικείωσης με τη χρήση τους.27. Λαμβάνουν μέρος σε όλα τα προγράμματα του σχολείου όπως στην Ενισχυτική Διδασκαλία, στο Ολοήμερο σχολείο και στα προγράμματα τάξεων υποδοχής, όταν τους ανατίθενται από τα αρμόδια όργανα. Πηγή: Φ.353.1./324/105657/Δ1/8.10.2002 ΥΠ.Ε.Π.Θ. - ΦΕΚ 1340 τ.Β΄16.10.2002Καθορισμός των ειδικότερων καθηκόντων και αρμοδιοτήτων των προϊσταμένων των περιφερειακών υπηρεσιών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, των διευθυντών και υποδιευθυντών των σχολικών μονάδων και ΣΕΚ και των συλλόγων των διδασκόντων.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΙ
Χαρίσιος Παπαμάρκου (1844-1906) Γεννήθηκε το 1844 στο Βελβενδό της Μακεδονίας, το οποίο ήταν υπό τουρκική κυριαρχία. Το 1850 η οικογένεια του εγκαταστάθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1866 διορίστηκε δάσκαλος στη Στρώμνιτσα της Μακεδονίας. Το 1869 αρχίζει να διδάσκει στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Θεσσαλονίκης. Το 1871 φεύγει στη Γερμανία για σπουδές και
το 1875 ανακηρύσσεται διδάκτορας του Πανεπιστημίου Göttingen. Στο πανεπιστήμιο αυτό είχε διδάξει ο Herbart και η επίδραση του παιδαγωγικού του συστήματος ήταν έντονη. Ο Παπαμάρκου επιστρέφει στην Ελλάδα το 1876 και του ανατίθεται η οργάνωση και διεύθυνση του Διδασκαλείου Θεσσαλονίκης. Από τη θέση αυτή ο Παπαμάρκου διαμορφώνει το πρόγραμμα σπουδών των μελλοντικών εκπαιδευτικών, το οποίο κινείται στα πρότυπα και τις γραμμές της ερβαρτιανής παιδαγωγικής. Επίσης, ο Παπαμάρκου οργανώνει και εποπτεύει και άλλα σχολεία στη Βόρεια Ελλάδα, τα οποία προσπάθησε να οργανώσει στα πρότυπα της διδακτικής μεθόδου του Ερβάρτου. Θετικό βήμα ήταν η κατάργηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στα δημοτικά σχολεία που επόπτευε με αποτέλεσμα να κινηθούν εναντίον του συντηρητικοί κύκλοι της εποχής. Το 1882 εγκαταλείπει το Διδασκαλείο Θεσσαλονίκης και αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Διδασκαλείου της Κέρκυρας. Το 1883 επιθεωρεί τα δημοτικά σχολεία της Κέρκυρας και συντάσσει έκθεση σχετικά με την αρνητική κατάσταση των σχολείων. Το 1889 αναλαμβάνει Τμηματάρχης της Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας και Γενικός Επιθεωρητής των δημοτικών σχολείων (κυβέρνηση Χαρίλαου Τρικούπη). Κατάρτισε τα νομοσχέδια του 1889 του Υπουργού Παιδείας Γ. Θεοτόκη, τα οποία δεν ψηφίσθηκαν από τη Βουλή. Έγραψε αναγνωστικά για το δημοτικό σχολείο στην καθαρεύουσα (1891 «Αλφαβητάριον», 1892 με τη συνεργασία του παιδαγωγού Γεωργαντά αναγνωστικά των Β΄, Γ΄, Δ΄, τάξεων του Δημοτικού). Πιστός στην παιδαγωγική του Ερβάρτου υποστηρίζει ότι πυρήνα της εκπαίδευσης πρέπει να αποτελεί η ηθικοποίηση του ανθρώπου και η διαπαιδαγώγηση του στο ιδεώδες του Έθνους. Προσπάθησε να προσαρμόσει την ερβαρτιανή παιδαγωγική στα μέτρα της ιδέας του «αλάθητου» και «άφθαρτου» του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Σπύρος Μωραϊτης (1848-1917) Αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών και το 1874 ανακηρύχθηκε διδάκτορας φιλοσοφίας του πανεπιστημίου Leipzig. Το 1875 ανέλαβε τη Διεύθυνση του Πρότυπου Δημοτικού Σχολείου με σκοπό να διαδοθεί και να εμπεδωθεί η ερβαρτιανή παιδαγωγική. Οργάνωσε παρακολουθήσεις διδασκαλιών από υποψήφιους δασκάλους ώστε να τους εισάγει στο πνεύμα της ερβαρτιανής μεθόδου. Ήταν ένας από τους θεμελιωτές του δασκαλοκεντρικού σχολείου καθώς πίστευε ακράδαντα ότι μόνο ο δάσκαλος μπορεί να διδάσκει, όχι οι μαθητές. Υπηρέτησε ως Διευθυντής στο Διδασκαλείο Λάρισας (1896-1905) και πέθανε το 1917 στη Λειψία. Παναγιώτης Οικονόμου (1851-1931)Τέλειωσε τη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και έκανε σπουδές στη Γερμανία, στα πανεπιστήμια της Jena και του Leipzig. Ήταν μαθητής του Ερβαρτιανού καθηγητή Ziller. Υπηρέτησε ως Διευθυντής στο Πρότυπο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης (1875-1878), το οποίο επισκέπτονταν όλοι οι δάσκαλοι προκειμένου να εξοικειωθούν με τις παιδαγωγικές αρχές του Ερβάρτου. Από το 1878 μέχρι το 1882 υπηρέτησε ως Διευθυντής του Πρότυπου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών. Θεωρούσε ότι οι παιδαγωγικές αρχές του Ερβάρτου ήταν αλάθητες και η εισαγωγή τους στο σχολείο ήταν «επιστημονική μεταρρύθμιση της παιδείας». Η κυβέρνηση Χαρίλαου Τρικούπη τον διόρισε διευθυντή του νεοσύστατου Διδασκαλείου στη Λάρισα. Το 1885 έγινε Τμηματάρχης Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας, καθηγητής στο Αρσάκειο (1886-1990), Διευθυντής του Διδασκαλείου Αθηνών (1898-1900), Γενικός Επιθεωρητής των Σχολείων της Κρητικής Πολιτείας (1900-1910), καθηγητής παιδαγωγικών στο Αρσάκειο. Ήταν αντίθετος με τη μείωση των ωρών διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας καθώς πίστευε ότι αποτελεί τον πυρήνα της ηθικής διαπαιδαγώγησης των νέων. Κώστας Σωτηρίου (1889-1966)Γεννήθηκε το 1899 στο Μαρκόπουλο Αττικής από πλούσια οικογένεια. Φοίτησε στη Ριζάρειο Σχολή (διευθυντής της σχολής ήταν ο μετέπειτα Άγιος Νεκτάριος) και στο Βαρβάκειο. Τέλειωσε τη Φιλοσοφική Σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών και ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Αφού παρακολούθησε την μετεκπαίδευση της Παιδαγωγικής Ακαδημίας που διηύθυνε ο
Γληνός έφυγε για σπουδές στην Ελβετία (παιδαγωγικά και ψυχολογία στη Γενεύη, τη Ζυρίχη και τη Λοζάννη). Το 1922 δίδαξε στην Ανώτερη Γυναικεία Σχολή. Τη διετία 1923-1925 υπηρέτησε ως Τμηματάρχης Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας. Το 1928 διορίσθηκε διευθυντής στο Ράλλειο Διδασκαλείο Θηλέων στον Πειραιά. Η δικτατορία Μεταξά τον συνέλαβε αλλά λόγω παρέμβασης του εφοπλιστή Γρέγου (ήταν μπατζανάκης του) απολύθηκε Το 1943 πήρε μέρος στην ίδρυση της ΕΠΟΝ και εκλέχθηκε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής. Διηύθυνε το παιδαγωγικό φροντιστήριο στο Καρπενήσι μαζί με τον Παπαμαύρο και συμμετείχε ως εθνοσύμβουλος στην Εθνοσυνέλευση της Ελεύθερης Ελλάδας στις Κορυσχάδες το 1944. Εκλέχτηκε βουλευτής της Ε.Δ.Α. στα 1959-1961. Πέθανε το 1966 στην Αθήνα από καρκίνο. Αλέξανδρος Δελμούζος (1880-1956)Γεννήθηκε στην Άμφισσα. Το 1902 πήρε το πτυχίο της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1905 σπούδασε στη Λειψία φυσιολογική ψυχολογία και από το 1906-1907 στην Ιένα. Την ίδια περίοδο παρακολούθησε μαθήματα παιδαγωγικής και διδακτικής. Αν και οι σπουδές του δεν ήταν συστηματικές, στη Γερμανία ήρθε σε επαφή με νέες ιδέες και επιστημονικούς χώρους, οι οποίοι τον επηρέασαν. Εκεί γνώρισε και το Γ. Σκληρό από τον οποίο αρχικά επηρεάστηκε. Τέλη του 1907 επέστρεψε στην Ελλάδα. Επηρεασμένος από το γλωσσικό κήρυγμα του Ψυχάρη επισκέφθηκε το γιατρό Φωτιάδη στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος ήταν ένθερμος δημοτικιστής. Το 1908 ανέλαβε τη διεύθυνση του Παρθεναγωγείου του Βόλου. Δέχθηκε διωγμούς για τις παιδαγωγικές του πρακτικές και το 1911 εγκατέλειψε το Βόλο. Το 1914 παραπέμφθηκε σε δίκη στο Ναύπλιο για αθεΐα, ασέβεια και εξύβριση όπου και αθωώθηκε. Αφιερώνεται στον Εκπαιδευτικό Όμιλο και μαζί με τους Γληνό και Τριανταφυλλίδη αγωνίζεται για τη γλωσσική μεταρρύθμιση. Το 1913 συνέβαλε στη σύνταξη των νομοσχεδίων της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων (κύριος συντάκτης ήταν ο Δ. Γληνός) και το 1917 αναλαμβάνει Ανώτερος Επόπτης της Δημοτικής Εκπαίδευσης μαζί με το Μ. Τριανταφυλλίδη. Έγραψε το αναγνωστικό «Το Αλφαβητάρι με τον ήλιο». Ανέλαβε διευθυντής του Μαράσλειου (1923-1926) από όπου, επίσης, εκδιώχθηκε από τους συντηρητικούς. Το 1927 διασπάται ο Εκπαιδευτικός Όμιλος και ο Δελμούζος αποχωρεί. Συμμετείχε ως μέλος του Ανώτατου Εκπαιδευτικού Συμβουλίου στη μεταρρύθμιση του 1929. Το 1928 γίνεται καθηγητής του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, θέση από την οποία απολύεται το 1936 από τη δικτατορία Μεταξά. Η αντίληψη του ότι μπορεί να πραγματοποιηθεί εκπαιδευτική μεταρρύθμιση χωρίς άλλες κοινωνικές αλλαγές έκανε το Δελμούζο να φαντάζει ως ένα «τραγικό πρόσωπο» στην ιστορία της εκπαίδευσης καθώς καταδιώχθηκε από τους πολιτικούς του αντιπάλους με επιχείρημα τις ιδέες (πατρίδα, θρησκεία) τις οποίες αυτός υποστήριζε με σθένος.
Δημήτρης Γληνός (1882-1943) Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1882. Αριστούχος της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης έρχεται το 1899 στην Αθήνα για να σπουδάσει Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ως φοιτητής γνωρίζει τους Αλέξανδρο Δελμούζο, Μανώλη Τριανταφυλλίδη και Π. Ταγκόπουλο. Το 1901 συμμετέχει στα Ευαγγελιακά εναντίον των δημοτικιστών. Γρήγορα όμως γίνεται δημοτικιστής. Οικονομικές δυσκολίες τον αναγκάζουν στη διάρκεια των σπουδών του να εργασθεί ως δάσκαλος στη Λήμνο (1903-1904) και στον Κασαμπά (1905). Το 1904 γίνεται μέλος του συλλόγου των δημοτικιστών «Η Εθνική μας γλώσσα». Όπως γράφει και ο ίδιος η ζωή του είναι «μια πορεία προς τα αριστερά», μια διαδρομή «από το Μιστριώτη στο Λένιν». Το 1905 παίρνει το πτυχίο του, εργάζεται για ένα χρόνο στα Βουρλά και μετά και επιστρέφει στη Σμύρνη. Στην Ευαγγελική Σχολή εργάζεται ως φιλόλογος. Εκεί έχει μαθητή το Γιάνη Κορδάτο, ο οποίος μας χαρίζει σημαντικές σελίδες της βιογραφίας του Γληνού. Το 1908 παντρεύεται την Άννα Χρόνη και το ίδιο έτος φεύγουν στη Γερμανία. Παρακολουθεί μαθήματα πειραματικής ψυχολογίας, παιδαγωγικής, φιλοσοφίας στα πανεπιστήμια της Ιένας (1908-1909) και Λειψίας (1909-1911). Στην Ιένα γνωρίζει το Γ. Σκληρό από τον οποίο επηρεάζεται σημαντικά. Ιδρύει τη «Φιλική Προοδευτική Ένωση», ένα σύλλογο φοιτητών με σοσιαλιστικό προσανατολισμό. Το 1911 διακόπτει τις
σπουδές του εξαιτίας οικονομικών δυσκολιών και επιστρέφει στην Αθήνα. Γίνεται μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου και συμμετέχει στην έκδοση του «Δελτίου» του. Ο Γληνός εμπλέκεται ενεργά στην εκπαιδευτική πολιτική της χώρας μας. Προβληματίζεται από το γλωσσικό συμβιβασμό του Βενιζέλου με τη συνταγματική κατοχύρωση της καθαρεύουσας (1911). Το 1912 διορίζεται διευθυντής στο Διδασκαλείο της Μέσης Εκπαίδευσης και υποβάλλει υπόμνημα στον υπουργό παιδείας Ι. Τσιριμώκο. Με πρόσκληση του Τσιριμώκου συντάσσει το 1913 τις εισηγητικές εκθέσεις και τα νομοσχέδια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1913. Τα νομοσχέδια δεν ψηφίσθηκαν στη Βουλή. Οι απανωτές προσπάθειες μεταρρύθμισης που ακυρώνεται από αντιμεταρρυθμίσεις οδηγούν το Γληνό στο συμπέρασμα ότι χωρίς το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας είναι αδύνατον να αλλάξει το σχολείο. Η θέση του αυτή τον φέρνει σε αντίθεση με το Δελμούζο και ο Εκπαιδευτικός Όμιλος διασπάται το 1927. Η πλειοψηφία των μελών του Ομίλου τάσσεται με το Γληνό. Από το 1929 εργάζεται στον οίκο Ελευθερουδάκη (στη σύνταξη του «Λεξικού») και στις εκδόσεις Δημητράκου («Ο Θησαυρός των παιδιών»). Το 1935 εξορίζεται στον Άγιο Ευστράτιο. Το 1936 εκλέγεται βουλευτής του Παλλαϊκού Μετώπου. Η δικτατορία του Μεταξά (4η Αυγούστου) τον εξορίζει πάλι στην Ανάφη, Ακροναυπλιά, Σαντορίνη. Αποφυλακίζεται για λόγους υγείας και μένει υπό περιορισμό στην Αθήνα. Στις 26 Δεκεμβρίου του 1943 πεθαίνει από τις συνέπειες εγχείρησης στην οποία υποβλήθηκε. Μανόλης Τριανταφυλλίδης (1883-1959)Γεννήθηκε στην Αθήνα από εύπορη οικογένεια. Αποφοίτησε από το Βαρβάκειο με άριστα και κατόπιν πιέσεων του πατέρα του γράφτηκε στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παρακολούθησε το πρώτο έτος αλλά στο δεύτερο εγκατέλειψε τη σχολή και γράφτηκε στη Φιλοσοφική. Το 1906 παίρνει το πτυχίο της Φιλοσοφικής σχολής και πηγαίνει στη Γερμανία. Το 1909 ανακηρύσσεται διδάκτορας του πανεπιστημίου του Μονάχου. Στη διδακτορική του διατριβή πραγματεύθηκε το πρόβλημα των ξένων λέξεων της ελληνικής γλώσσας («Μελέτες για τις δάνειες λέξεις της μεσαιωνικής δημώδους γραμματείας»). Επιστρέφει στην Αθήνα και δραστηριοποιείται στον Εκπαιδευτικό Όμιλο. Τα έτη 1913-1921 ήταν ο υπεύθυνος της έκδοσης του Δελτίου του Ομίλου. Από τους πρωτεργάτες της μεταρρύθμισης του 1917 καθώς κατέχει μια από τις δύο θέσεις των Ανώτερων Εποπτών του υπουργείου παιδείας (ο άλλος επόπτης ήταν ο Δελμούζος). Το 1926 διορίζεται καθηγητής γλωσσολογίας στο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης όπου δίδαξε ως το 1934. Συνέταξε την Νεοελληνική Γραμματική. Πέθανε το 1959 από πάρκινσον. Νίκος Εξαρχόπουλος (1874-1960)Γεννήθηκε στη Νάξο το 1874. Τέλειωσε το Γυμνάσιο Νάξου και το 1890 εγγράφηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1896 παίρνει το πτυχίο του και το 1897 ανακηρύσσεται διδάκτορας του πανεπιστημίου Αθηνών με μια διατριβή για τον Οράτιο, γραμμένη στα Λατινικά. Το 1901 πηγαίνει στη Γερμανία στο Πανεπιστήμιο της Ιένα (τέσσερα εξάμηνα), της Λειψίας (ένα εξάμηνο) και στην Ελβετία (ένα εξάμηνο στο πανεπιστήμιο της Λωζάνης) με υποτροφίες του ελληνικού κράτους. Το 1904 επιστρέφει στην Αθήνα. Υπηρέτησε ως καθηγητής στο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης Αθηνών, Διευθυντής του Διδασκαλείου Πελοποννήσου (1905-1907), Επιθεωρητής των Γυμνασίων και Ελληνικών Σχολείων Πελοποννήσου (1907-1910). Το 1910 εισηγείται την ίδρυση του Διδασκαλείου Μέσης Εκπαίδευσης στο οποίο γίνεται και διευθυντής. Στον εναρκτήριο λόγο του τονίζει την ανάγκη της παιδαγωγικής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων. Το 1912 εξελέγη καθηγητής Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του πανεπιστημίου Αθηνών, έδρα η οποία έγινε καθαρά παιδαγωγική το 1921. Το 1923 γράφει το σύγγραμμα «Εισαγωγή στην Παιδαγωγική» στο οποίο συμπυκνώνει τις απόψεις του για το ρόλο της εκπαίδευσης και στρέφεται κατά των δημοτικιστών και του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Το σχολείο για τον Εξαρχόπουλο πρέπει να είναι ναός «εθνικής μυσταγωγίας, εν τω οποίω πρέπει να εγχαράσσηται εις τας ψυχάς των παίδων η
εικών της Πατρίδος», στον οποίο θα καλλιεργείται η «φιλοπατρία». Κατέλαβε πολλές ανώτατες θέσεις (Αντιπρόεδρος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, Συγκλητικός του Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρύτανης του πανεπιστημίου Αθηνών το 1936, Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών το 1949). Ο Εξαρχόπουλος, παρά τους θεσμούς που εισήγαγε, τελικά έβλαψε την ελληνική εκπαίδευση. Όπως επισημαίνει και ο Χρήστος Φράγκος: «Ο Νίκος Εξαρχόπουλος σε όλη του τη ζωή ήταν πάντα πρώτος στις τιμές, στο κύρος, στις επίσημες εκδηλώσεις και στην επιβολή της θέλησης του. Η παιδεία του τόπου μας, καλή – κακή ή άθλια, διαμορφώθηκε κατά τη βούληση του καθηγητή, Ακαδημαϊκού και ιδεολόγου της εξουσίας Ν. Εξαρχόπουλου». Μιχάλης Παπαμαύρος (1893-1963)Γεννήθηκε στη Βολισσό της Χίου. Η Χίος δεν άνηκε στην Ελλάδα (προσαρτήθηκε το 1913). Ήταν από φτωχή και πολυμελής οικογένεια (είχε άλλα τρία αδέρφια). Παρά τα οικονομικά προβλήματα αρίστευσε στο Γυμνάσιο Χίου και με χρήματα του Πρωείου Κληροδοτήματος πήγε στη Γερμανία όπου σπούδασε παιδαγωγικά (πανεπιστήμιο της Ιένας). Οι σπουδές του ξεκίνησαν το 1913 καθώς πριν φύγει ο Παπαμαύρος υπηρέτησε στρατιώτης στους Βαλκανικούς Πολέμους. Έλαβε τρία διδακτορικά διπλώματα (παιδαγωγικά, φιλοσοφία, αρχαία φιλολογία) και το 1919 επέστρεψε στην Ελλάδα. Το 1920 ανέλαβε τη διεύθυνση της «Στέγης Μικρών Παιδιών» (φιλανθρωπικό ίδρυμα για ορφανά παιδιά στο Φάληρο). Διορίστηκε καθηγητής της παιδαγωγικής στο Διδασκαλείο Αρρένων Θεσσαλονίκης από όπου θα παραιτηθεί μετά από μερικούς μήνες. Επιστρέφει στην Αθήνα και προσπαθεί να φτιάξει ένα Παιδαγωγείο όμοιο με της Ιένας. Αποτυγχάνει και διορίζεται διευθυντής του Αρσακείου στη Λάρισα. Το 1922 διορίζεται Ανώτερος Επόπτης Δημοτικής Εκπαίδευσης στην Ανατολική Θράκη. Το 1923 διορίζεται υποδιευθυντής στο Μαράσλειο από όπου θα απολυθεί το 2926 μετά τα Μαρασλειακά. Το 1928 διορίζεται διευθυντής του Διδασκαλείου Λαμίας. Η τοπική αντίδραση θα πολεμήσει τον Παπαμαύρο. Επικεφαλής της αντίδρασης ήταν ο Ε. Λαχανοκάρδης, εκδότης της εφημερίδας «Ο Ρουμελιώτης». Το 1933 ο Παπαμαύρος απολύεται οριστικά από τη δημόσια εκπαίδευση. Γράφει βοηθητικά βιβλία και ζει με πενιχρά οικονομικά. Ο Γληνός τον καλεί το 1942 να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην Ελεύθερη Ελλάδα και διευθύνει μαζί με τον Κ. Σωτηρίου το παιδαγωγικό φροντιστήριο στο Καρπενήσι. Το 1945 εξορίζεται στη Γυάρο από εκεί στέλνεται στις φυλακές Αβέρωφ και αποφυλακίζεται το 1952. Υπέβαλε αίτηση για την κατάληψη μιας έδρας παιδαγωγικής στο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αλλά δεν εκλέχθηκε. Κυκλοφόρησε το βιβλίο «Σύστημα Νέας Παιδαγωγικής» και προσπάθησε να το διακινήσει μόνος του. Δικάστηκε για το περιεχόμενο και τον τρόπο διακίνησης του βιβλίου και έμεινε εξίμισι μήνες στις φυλακές Αγρινίου (1961). Το 1963 οργανώθηκε ειδική γιορτή προς τιμή του από την Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ και από το Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας. Πέθανε τον Απρίλιο του 1963 ως άπορος στο Δημοτικό Νοσοκομείο Αθηνών. Ο Παπαμαύρος ήταν ο εισηγητής της «Ενιαίας Συγκεντρωτικής Διδασκαλίας». Για τη ζωή και το έργο του Μιχάλη Παπαμαύρου βλ. Χάρης Σακελλαρίου, Μιχ. Παπαμαύρος. Η ζωή. Οι διώξεις. Το έργο του, Gutenberg, Αθήνα 1985. Ρόζα Ιμβριώτη (1898-1977) Γεννήθηκε στην Αθήνα. Ο πατέρας της ήταν γυμνασιάρχης. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στο Παρίσι και το Βερολίνο με υποτροφία του Υπουργείου Παιδείας (1830). Εντάχθηκε στον Εκπαιδευτικό Όμιλο και συνεργάσθηκε στενά με το Δημήτρη Γληνό. Απολύθηκε στα Μαρασλειακά επειδή συζητούσε με τους φοιτητές το βιβλίο του Κορδάτου «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης». Το 1936 παίρνει δυσμενή μετάθεση για το Κιλκίς και η δικτατορία Μεταξά τη θέτει σε διαθεσιμότητα. Η Ιμβριώτη είχε προσφωνήσει το γερμανό ψυχολόγο Spranger το 1931, όταν αυτός επισκέφθηκε την Αθήνα. Ο Μεταξάς που ήταν γερμανόφιλος για αυτό το λόγο δεν απέλυσε την Ιμβριώτη, η οποία του πρότεινε να ιδρύσει Ειδικό Σχολείο για καθυστερημένα παιδιά. Το σχολείο λειτούργησε στην Καισαριανή το 1937 και έκλεισε το 1940. Η Ιμβριώτη μέσα στο χειμώνα του 1941 προσπαθούσε ν α εξασφαλίσει συσσίτιο για
τα άρρωστα παιδιά. Συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση και το 1944 διεύθυνε το παιδαγωγικό φροντιστήριο της Τύρνας. Έγραψε το αναγνωστικό της Γ΄ και Δ΄ τάξης του Δημοτικού τα «Αετόπουλα». Μετά τον εμφύλιο εξορίστηκε στο Τρίκκερι και στη Μακρόνησο. Μέχρι το 1967 ήταν μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ε.Δ.Α. και μετά τη δικτατορία εντάχθηκε στο Κ.Κ.Ε. Πέθανε στην Αθήνα το 1977. Ευάγγελος Παπανούτσος (1900-1982)Γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών και υπηρέτησε ως καθηγητής στο Αβερώφειο Γυμνάσιο της Αλεξάνδρειας Αιγύπτου (1921-1931). Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Γερμανία και στη Γαλλία (φιλοσοφία, παιδαγωγική, κλασική φιλολογία). Με την επιστροφή του στην Αθήνα συνδέθηκε με τους Δελμούζο και Τριανταφυλλίδη χωρίς να ενταχθεί ποτέ στον Εκπαιδευτικό Όμιλο. Με το Δ. Γληνό δε συναντήθηκε ποτέ αν και του έστειλε μια επιστολή στην οποία εξηγεί ότι «είμαι πνιγμένος στη ρουτίνα από τη μια και δουλεύοντας από την άλλη...δεν μπόρεσα να σας φανώ χρήσιμος». Έκανε προσωπική γνωριμία με τον Γ. Παπανδρέου, ο οποίος τον διόρισε διευθυντή του Διδασκαλείου στη Μυτιλήνη. Αργότερα υπηρέτησε ως υποδιευθυντής και ύστερα διευθυντής στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ιωαννίνων (1934-1936) και στη Ράλλειο Παιδαγωγική Ακαδημία (1943-1944). Δεν πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση καθώς όπως έλεγε: «δεν ήμουν ο τύπος του ανθρώπου που μπορούσε να πιάσει ντουφέκι ή να δράσει συνωμοτικά». Υπηρέτησε στο πλευρό του Γ. Παπανδρέου σε διάφορες επιτελικές θέσεις του Υπουργείου Παιδείας (Γενικός Γραμματέας, Γενικός Διευθυντής) ενώ υπήρξε μέλος της Επιτροπής Παιδείας του 1957 που συγκρότησε ο Κ. Καραμανλής. Από το 1974 μέχρι το 1977 διετέλεσε βουλευτής επικρατείας της Ένωσης Κέντρου. Πέθανε στις 2 Μαΐου του 1982 στην Αθήνα. Αναλυτικά για τον Ε.Παπανούτσο στο Γ. Δοδοντσάκης, Η Προσωπογραφία του Ε.Π.Παπανούτσου. Ο Παιδαγωγός και ο Πολιτικός της Εκπαίδευσης, Σύγχρονη Εκπαίδευση, Αθήνα 1994. Ο Ε. Παπανούτσος συμμετείχε στο σχεδιασμό των μεταρρυθμίσεων του 1964 και του 1976, υποστήριξε με σθένος την εισαγωγή της δημοτικής στην εκπαίδευση και τη διδασκαλία των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων από δόκιμες μεταφράσεις.
Related Documents
