ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ Θέμα: Ο πολιτισμός αποτελεί σημαντικό τομέα δράσης διεθνών οργανισμών, καθώς και αντικείμενο των διεθνών σχέσεων μιας χώρας. -Εξετάστε διαχρονικά τη δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) στον τομέα του πολιτισμού, επισημαίνοντας τις βασικές αρχές που διέπουν και τις προτεραιότητες που ορίζουν τη δράση αυτή. -Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο πολιτισμός αποτελεί νευραλγικό στοιχείο των διεθνών σχέσεων της Ε.Ε. και των κρατών μελών της, συγκρίνετε την Ελλάδα και ένα άλλο κράτος μέλος της Ε.Ε. αναφορικά με την προβολή και την προώθηση του πολιτισμού τους σε διεθνές επίπεδο. Ειδικότερα, συγκρίνετε τη δράση δύο όμορων οργανισμών/φορέων (π.χ. Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, Βρετανικό Συμβούλιο) ως προς το παραπάνω. Γκούβελου Ελένη Επιβλέπων καθηγητής: Κοντοχρήστου Μαρία ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2013 ΑΓΡΙΝΙΟ
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ
Θέμα: Ο πολιτισμός αποτελεί σημαντικό τομέα δράσης διεθνών οργανισμών, καθώς
και αντικείμενο των διεθνών σχέσεων μιας χώρας.
-Εξετάστε διαχρονικά τη δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) στον τομέα του
πολιτισμού, επισημαίνοντας τις βασικές αρχές που διέπουν και τις προτεραιότητες
που ορίζουν τη δράση αυτή.
-Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο πολιτισμός αποτελεί νευραλγικό στοιχείο των διεθνών
σχέσεων της Ε.Ε. και των κρατών μελών της, συγκρίνετε την Ελλάδα και ένα άλλο
κράτος μέλος της Ε.Ε. αναφορικά με την προβολή και την προώθηση του πολιτισμού
τους σε διεθνές επίπεδο. Ειδικότερα, συγκρίνετε τη δράση δύο όμορων
οργανισμών/φορέων (π.χ. Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, Βρετανικό Συμβούλιο) ως
προς το παραπάνω.
Γκούβελου Ελένη
Επιβλέπων καθηγητής: Κοντοχρήστου Μαρία
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2013
ΑΓΡΙΝΙΟ
2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Περίληψη- Λέξεις κλειδιά………………………………………………..3
Εισαγωγή…………………………………………………………………4
Κεφάλαιο 1
Οι δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του πολιτισμού……….6
Κεφάλαιο 2
Προβολή και προώθηση πολιτισμού……………………………………10
2.1
Η σύγκριση Ελλάδας-Ιταλίας όσον αφορά την προβολή και την
προώθηση του πολιτισμού σε διεθνές επίπεδο………………….............10
2.2 Σύγκριση του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού με το Ιταλικό
Μορφωτικό Ινστιτούτο όσον αφορά την προβολή και την προώθηση του
πολιτισμού σε διεθνές επίπεδο…………………………………………13
Επίλογος………………………………………………………………...15
Βιβλιογραφία……………………………………………………………16
3
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο πολιτισμός ανέκαθεν αποτελούσε κομβικό σημείο για την προώθηση και
ενίσχυση του ευρωπαϊκού ιδεώδες. Κύρια δράση έχει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η
Ουνέσκο και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιο συγκεκριμένη αναφορά γίνεται στις δράσεις
της Ευρωπαϊκής ένωσης που δρα εντατικά από το 1992 και συνεχίζει με ταχύτατους
ρυθμούς. Έχει παρουσιάσει διάφορα προγράμματα πολιτισμού και ειδικά την
τελευταία δεκαετία έχει αναδείξει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό σε παγκόσμιο επίπεδο
κυρίως μέσω της τεχνολογίας και της ψηφιοποίησης. Ο «Πολιτισμός 2000», ο
«Πολιτισμός 2007-2013», η «Ευρωπαϊκή ατζέντα», η «Πολιτιστική πρωτεύουσα
Ευρώπης» αλλά και παλαιότερα προγράμματα είναι κάποια από αυτά που θα
αναλυθούν.
Η Ευρωπαϊκή ατζέντα τονίζει πως ο πολιτισμός αποτελεί νευραλγικό στοιχείο
για την προβολή και προώθηση του πολιτισμού σε διεθνές επίπεδο. Αυτή την
επιταγή ακολουθούν όλα τα κράτη-μέλη, όπως φυσικά και η Ελλάδα. Η σύγκριση με
την Ιταλία γίνεται κυρίως μέσα σε πλαίσια κοινών παρονομαστών, όπως κοινό
νόμισμα, κοινό γεωγραφικό μέρος, καθώς και οι δυο χώρες κατέχουν σημαντική θέση
στη Μεσογειακή λεκάνη. Επίσης, και οι δυο χώρες έχουν αυτή τη στιγμή οικονομική
κρίση. Ωστόσο, προσπαθούν να προβάλλουν και να προωθήσουν τον πολιτισμό τους
σε διεθνές επίπεδο, πέρα από τις δυσκολίες μέσω των κυβερνήσεών τους, από τα
αντίστοιχα υπουργεία αλλά και των ιδρυμάτων-φορέων που έχουν για τον πολιτισμό.
Ένας σημαντικός ελληνικός οργανισμός είναι το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, το
οποίο συγκρίνεται όσον αφορά τις δράσεις του με τον αντίστοιχο ιταλικό οργανισμό,
το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο.
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Ευρωπαϊκή Ένωση
«Πολιτισμός 2000»
«Πολιτισμός 2007-2013»
Ευρωπαϊκή ατζέντα
Πολιτιστική Πρωτεύουσα
Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού
Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο
4
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η εργασία παρουσιάζει το πλαίσιο μέσα στο οποίο δρα η Ευρωπαϊκή Ένωση
σε θέματα πολιτισμού με σκοπό την ανάδειξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού και
αναφέρεται στην προώθηση και προβολή του πολιτισμού σε διεθνές επίπεδο της
Ελλάδας και της Ιταλίας.
Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια εκτενέστερη αναφορά στις δράσεις της
Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον πολιτισμό. Μετά τη συνθήκη του Μάαστριχ 1993 η
Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε κάποια προγράμματα, όπως το Καλειδοσκόπιο, το
Ariane και το Raphael που στόχο είχαν τη χρηματοδότηση και οργάνωση στον
πολιτισμό. Μετά οργάνωσε το πρόγραμμα «Πολιτισμός» και μέσα σε αυτό λάμβαναν
δράσεις, και συνεχίζουν πολλά άλλα προγράμματα. Το πρώτο πρόγραμμα
«Πολιτισμός 2000» στην ουσία συνέχισε την προηγούμενη δράση, μόνο που
επηρεάστηκε αρκετά από τη συνεχή τεχνολογική εξέλιξη, γεγονός που φαίνεται
ακόμη περισσότερο στο πρόγραμμα «Πολιτισμός 2007-2013» καθώς η ψηφιοποίηση
του πολιτισμού αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι στην προβολή και την προώθηση του
πολιτισμού. Σημαντικά προγράμματα είναι επίσης και η Ευρωπαϊκή ατζέντα, η
Πολιτιστική πρωτεύουσα Ευρώπης και το Ευρωπαϊκό σήμα, προγράμματα τα οποία
αναλύονται με στόχο την πλήρη κατανόηση της ευρωπαϊκής δράσης για τον
πολιτισμό. Οι πιο πολλές πληροφορίες πάρθηκαν κυρίως από τις συνθήκες βάσει των
οποίων δρα η Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και από τις επίσημες ιστοσελίδες της.
Στο δεύτερο κεφάλαιο παραθέτεται μια συγκριτική ανάλυση ανάμεσα σε δύο
κράτη-μέλη την Ελλάδα και την Ιταλία αφού πρώτα αναλυθεί η προτεραιότητα της
Ευρωπαϊκής ατζέντας, η οποία αναφέρει ότι ο πολιτισμός αποτελεί νευραλγικό
στοιχείο των διεθνών σχέσεων. Είναι χωρισμένο σε δύο ενότητες, στο 2.1 αρχικά
αναφέρεται για ποιό λόγο επιλέχθηκε η Ιταλία ως χώρα σύγκρισης και γίνεται μια
γενική αναφορά στις δράσεις κάθε χώρας για να προβάλλει και να προωθήσει τον
πολιτισμό της σε παγκόσμιο επίπεδο και ποιοί έχουν αναλάβει να το φέρουν εις
πέρας. Στην ενότητα 2.2 γίνεται σύγκριση σε δύο όμορους οργανισμούς στον τομέα
του πολιτισμού, για την Ελλάδα επιλέχθηκε το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού και για
την Ιταλία το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο. Αναφέρονται κάποια καταστατικά των
οργανισμών-φορέων και στη συνέχεια αναφέρεται η δράση τους για την προβολή και
προώθηση του πολιτισμού τους σε διεθνές επίπεδο. Οι περισσότερες πληροφορίες
5
πάρθηκαν από τις επίσημες ιστοσελίδες των υπουργείων των δυο χωρών, και τις
ιστοσελίδες των οργανισμών.
6
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Οι δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του πολιτισμού
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια από τρεις διακρατικές δομές, μαζί με το
Συμβούλιο της Ευρώπης(European Council) και την Ουνέσκο(Unesco), οι οποίες
έχουν μέσα στα προγράμματά τους αρκετές δράσεις στον τομέα του πολιτισμού.
Αρκετές φορές οι τρεις αυτές δομές συνεργάζονται ώστε να γίνεται το καλύτερο
δυνατό αποτέλεσμα, ωστόσο κάθε μια από αυτές έχει τη δική της δομή, δράση αλλά
και τα δικά της θεσμικά όργανα. Βασικό είναι επίσης πως διαφέρει και η
χρηματοδότησή τους.
Αναλύοντας την δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σκόπιμο πρωτίστως να
γίνει μια αναφορά στο ιστορικό πλαίσιό της. Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
έγινε το 1951 με τη συνθήκη του Παρισιού, με την τότε ονομασία Ευρωπαϊκή
Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα. Στη συνθήκη της Ρώμης το 1958 ιδρύεται η
Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας.
Υπήρχε μια συνεχής μεταβαλλόμενη κατάσταση και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα
συνεχείς αναθεωρήσεις και συνθήκες, με σημαντικότερες του Μάαστριχ-1993 και της
Λισσαβόνας-20091, μέσω τον οποίων έχει διαμορφωθεί το πλαίσιο της Ευρωπαϊκής
Ένωσης.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τέσσερα βασικά θεσμικά όργανα, το Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και
την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Υπάρχουν όργανα που ασχολούνται με νομοθετικά
θέματα και με οικονομικά όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το Ελεγκτικό Συνέδριο.
Έχει όργανα που είναι υπεύθυνα για τον πολιτισμό, το Συμβούλιο των υπουργών
Πολιτισμού,η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισμού,
Οπτικοακουστικός τομέας, Ενημέρωση, Επικοινωνία, Πολιτισμός που ασχολείται με
νομοθετικά θέματα και πολιτιστικές δράσεις, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή
Πολιτισμού, Νεότητας, Παιδείας και Μέσων Ενημέρωσης και η Συμβουλευτική
Επιτροπή για τον Πολιτισμό.
Η ύπαρξη τόσο πολλών θεσμικών οργάνων για τον πολιτισμό δείχνει το
μεγάλο ενδιαφέρον που έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση για τον τομέα του πολιτισμού.
1 Η συνθήκη του Μάαστριχ υπογράφηκε 7/02/1992 και τέθηκε σε εφαρμογή 1/11/1993 και η
συνθήκη της Λισσαβόνας υπογράφτηκε 13/12/2007 και τέθηκε σε εφαρμογή 1/12/2009
7
Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η οικονομική και κοινωνική εξέλιξη όλων των
κρατών-μελών της και αυτό θα το ολοκλήρωνε με την ενασχόλησή της στον τομέα
του πολιτισμού, όπως επίσης και η διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Το
κοινό ευρωπαϊκό πολιτιστικό παρελθόν είναι ο συνδετικός κρίκος όλων των κρατών
που ανήκουν σε αυτήν, γεγονός που οδήγησε την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια πιο
εντατική μέριμνα για τον πολιτισμό όπως αναφέρεται ξεκάθαρα στο άρθρο 128, της
Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, Τίτλος IΧ 2.
Η ουσιαστική, λοιπόν, δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του
πολιτισμού ξεκινάει το 1992. Από το 1992 ως το 2000 έγιναν δράσεις σε τέσσερις
τομείς, στην καλλιτεχνική δραστηριότητα-πολιτιστική συνεργασία, στον τομέα του
βιβλίου, στην πολιτιστική κληρονομιά και στον οπτικοακουστικό τομέα. Τα
αντίστοιχα πολιτιστικά προγράμματα είναι το Καλειδοσκόπιο3, είχε σαν στόχο μέσα
από την συνεργασία των κρατών μελών την προώθηση την πολιτιστικής και
καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Το Ariane4, πρόγραμμα που μέσω της συνεργασίας
των κρατών μελών στον τομέα των βιβλίων, χρηματοδοτούσε μεταφράσεις, δίνοντας
βραβεία και ενίσχυε την πρόσβαση στην ανάγνωση. Το Raphael5 αφορούσε τις
δράσεις για την πολιτιστική κληρονομιά, την προστασία της και στόχο είχε να
ενισχύσει το ενδιαφέρον των πολιτών. Το πρόγραμμα Media II6 σχετίζεται με την
ενίσχυση της οπτικοακουστικής βιομηχανίας και τη διάδοση τηλεοπτικών θεμάτων
εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάποια από τα παραπάνω προγράμματα είχαν
ξεκινήσει πιλοτικά τη δράση τους και πριν τη Συνθήκη του Μάαστριχ, ωστόσο μετά
το 1992 η δράση είναι πιο ουσιαστική.
Μετά από μια ουσιαστική αξιολόγηση η Ευρωπαϊκή επιτροπή παρουσίασε το
πρόγραμμα «Πολιτισμός 2000»7, που διήρκησε ως το 2006, στόχος του ήταν μια
πολιτιστική συνεργασία σε πολιτιστικά και καλλιτεχνικά θέματα, που ωστόσο θα
έδειχνε και την ευρωπαϊκή πολιτιστική συνοχή αλλά και τη διαφοροποίηση του
πολιτισμού ενός κράτους-μέλους. Στόχος επίσης ήταν και η παρακίνηση των
Ευρωπαίων πολιτών σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτό το πρόγραμμα
επιτεύχθηκε μέσω πολλών πολιτιστικών δρωμένων, ψηφιακών μέσων, της