Σχέδιο Ανάπτυξης ενός Διασυνοριακού Φορέα για την προώθηση του οίνου

ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΟΙΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

CROSS-BORDER NETWORK FOR THE PROMOTION OF WINE PRODUCTS

ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ 6.1.1

Σχέδιο Ανάπτυξης ενός Διασυνοριακού Φορέα για την προώθηση του οίνου

Development Plan of a cross border body for wine promotion

Ιούλιος 2013

1

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ .......................................................................................................... 7

2. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΟΙΝΟΥ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΙΤΑΛΙΑ ........ 9

2.1 Εξέλιξη προώθησης οίνου στην Ελλάδα ...................................................... 9

2.2 Εξέλιξη προώθησης οίνου στην Ιταλία ..................................................... 16

2.3 Σύγκριση καλών πρακτικών προώθησης οίνου σε Ελλάδα και Ιταλία ....... 18

2.4 Καλές πρακτικές προώθησης οίνου διεθνώς ............................................. 19

2.5 Αξιολόγηση του κλάδου του οίνου στις οικονομίες Ελλάδας και Ιταλίας .. 21

3. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΟΙΝΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 27

4. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ ΟΙΝΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ............. 33

4.1 Ποικιλίες λευκών σταφυλιών .................................................................... 33

4.2 Ποικιλίες ερυθρών σταφυλιών .................................................................. 42

4.3 Οινική περιγραφή της Περιφέρειας Ηπείρου ............................................ 53

5. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΟΙΝΩΝ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ .................................................................. 58

5.1 Οινική Περιγραφή της Περιφέρειας Απουλίας .......................................... 71

5.2 Οινικά Προϊόντα - Προώθηση της Περιφέρειας Απουλίας ........................ 76

5.3 Συμβολή του κλάδου του κρασιού στην οικονομία ................................... 79

6. SWOT ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΝΟΥ ΚΑΙ ΟΙΝΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ...................................... 81

7. ΙΔΡΥΣΗ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΟΥ ΦΟΡΕΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΟΙΝΟΥ ................................. 89

7.1 Όραμα ....................................................................................................... 89

7.2 Στόχοι ........................................................................................................ 89

7.3 Δομή .......................................................................................................... 89

7.4 Νομική μορφή φορέα ............................................................................... 90

7.5 Σύμφωνο Συνεργασίας .............................................................................. 90

8. ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΜΕ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ....................................................... 91

8.1 Φορείς στην Ελλάδα .................................................................................. 91

8.2 Φορείς στην Ιταλία ................................................................................... 94

9. ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΦΟΡΕΑ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΙΤΑΛΙΑ ........................... 95

9.1 Εκδηλώσεις στην Ελλάδα .......................................................................... 95

9.2 Εκδηλώσεις στην Ιταλία ............................................................................ 96

10. ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΟΥ ΦΟΡΕΑ ΟΙΝΟΥ WINE-NET ..................... 101

11. ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΟΥ ΦΟΡΕΑ ΟΙΝΟΥ WINE-NET ............. 103

11.1 Επικοινωνιακή Στρατηγική και Σχέδιο Επικοινωνίας .............................. 103

11.2 Ενέργειες και Επικοινωνιακά εργαλεία ................................................... 105

12. ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΦΟΡΕΑ WINE-ΝΕΤ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΙΤΑΛΙΑ .................. 108

2

13. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙKΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ....................................................................... 111

14. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ .................................................................................................. 116

14.1 Σύμφωνο Συνεργασίας ........................................................................... 116

3

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ

Πίνακας 1: Εξέλιξη διαφημιστικών δαπανών κρασιού – σαμπάνιας (2001 - 2009) (Κλαδική μελέτη οινοποιίας, ICAP, 2010) ........................................................................................ 11 Πίνακας 2: Κατανομή διαφημιστικών δαπανών κρασιού ανά μέσο (2001 - 2009) (Κλαδική μελέτη οινοποιίας, ICAP, 2010) ........................................................................................ 11 Πίνακας 3. LEADER II – Πρόγραμμα «Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος» (Οίνοι Βορείου Ελλάδος, 2012) .................................................................................................. 13 Πίνακας 4. Βασικά στάδια εξέλιξης προώθησης οινοτουρισμού στην Ελλάδα (Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδας 2013 & Γεωργιάδης 2008) ................................................... 14 Πίνακας 5. Δίκτυα οινοτουρισμού στην Ελλάδα (ιστοσελίδες Ενώσεων, βλ. Βιβλιογραφία) .... 16 Πίνακας 6. Συγκριτική παρουσίαση καλών πρακτικών σε Ελλάδα & Ιταλία ........................... 18 Πίνακας 7. Αριθμός παραγωγικών επιχειρήσεων ανά νομική μορφή (Ε.Σ.Υ.Ε., 2005) ............ 21 Πίνακας 8. Αριθμός παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ανά νομό (Ε.Σ.Υ.Ε., 2005) ................ 22 Πίνακας 9. Ελληνική Οινοπαραγωγή, περίοδος 1990-2012 (Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης, 2013) 25 Πίνακας 10. Παραγωγή ιταλικού οίνου ανά περιφέρεια και ανά έτος (2007 - 2011) .............. 26 Πίνακας 11. Οίνοι Ποιότητας Παραγόμενοι σε Καθορισμένη Περιοχή (V.Q.P.R.D.) ................ 27 Πίνακας 12. Ελληνικά Κρασιά Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας (Ο.Π.Α.Π.) ...... 29 Πίνακας 13. Ελληνικά Κρασιά Ελεγχόμενης Ονομασίας Προελεύσεως (Ο.Π.Ε.) ..................... 30 Πίνακας 14. Ελληνικές και διεθνείς καλλιεργούμενες ποικιλίες ............................................. 31 Πίνακας 15. Καλλιεργούμενες εκτάσεις στην Ελλάδα (Υπ. Αγρ. Αν. & Τροφίμων) ................. 31 Πίνακας 16: Πραγματικά φυτεμένη έκταση ανά κατηγορία οίνου και ανά περιφέρεια (Υπ. Αγρ. Αν. & Τροφίμων) ............................................................................................................. 32 Πίνακας 17: Απογραφή κύριων οινοποιήσιμων ποικιλιών αμπέλου για την αμπελουργική περίοδο 2011 – 2012 (Υπ. Αγρ. Αν. & Τροφίμων) .............................................................. 53 Πίνακας 18: Γεωγραφική κατανομή παραγωγής οίνου στην Ελλάδα* (2001-2007) ............... 53 Πίνακας 19: Παραγόμενοι οίνοι στην Περιφέρεια Ηπείρου .................................................. 55 Πίνακας 20: Οινοποιήσιμες ποικιλίες αμπέλου στο αμπελουργικό διαμέρισμα Ηπείρου .......... 56 Πίνακας 21: Οινική παραγωγή Περιφέρειας Ηπείρου σε HL (2013) ...................................... 57 Πίνακας 22. Οίνοι της Puglia ............................................................................................ 58 Πίνακας 23. Οίνοι της Basilicata ....................................................................................... 59 Πίνακας 24. Οίνοι της Calabria ......................................................................................... 59 Πίνακας 25. Οίνοι της Sicilia ............................................................................................. 59 Πίνακας 26. Οίνοι της Sardegna ....................................................................................... 60 Πίνακας 27. Οίνοι της Campania....................................................................................... 61 Πίνακας 28. Οίνοι της Molise ............................................................................................ 61 Πίνακας 29. Οίνοι του Lazio ............................................................................................. 61 Πίνακας 30. Οίνοι του Abruzzo ......................................................................................... 62 Πίνακας 31. Οίνοι της Marche .......................................................................................... 62 Πίνακας 32. Οίνοι της Umbria .......................................................................................... 62 Πίνακας 33. Οίνοι της Toscana ......................................................................................... 63 Πίνακας 34. Οίνοι της Emilia Romagna ............................................................................. 64 Πίνακας 35. Οίνοι της Liguria ........................................................................................... 64 Πίνακας 36. Οίνοι του Piemonte ....................................................................................... 65 Πίνακας 37. Οίνοι της Valle d’ Aosta ................................................................................. 65 Πίνακας 38. Οίνοι της Lombardia ...................................................................................... 66 Πίνακας 39. Οίνοι του Trentino Alto-Adige ........................................................................ 67 Πίνακας 40. Οίνοι της Veneto ........................................................................................... 68

4

Πίνακας 41. Οίνοι της Friuli Venezia-Giulia ........................................................................ 70 Πίνακας 42. Καλλιεργήσιμες εκτάσεις αμπελώνων .............................................................. 71 Πίνακας 43: Καλλιέργεια αμπελιού και παραγωγή κρασιού ανά επαρχία στην Περιφέρεια Απουλίας ........................................................................................................................ 77 Πίνακας 44. Βασικές διαστάσεις της ανάλυσης SWOT (Richards, 2001) ............................... 81 Πίνακας 45. Συνδυασμός κατηγοριών παραγόντων της ανάλυσης S.W.O.T. (Richards, 2001) 82 Πίνακας 46. S.W.O.T. ανάλυση οίνου ............................................................................... 86 Πίνακας 47. Χρήση μεθόδου SWOT για την παραγωγή επιλογών πολιτικής (policy choices) .. 87 Πίνακας 48. Κατευθύνσεις στρατηγικής ............................................................................. 88 Πίνακας 49. Προτεινόμενοι συνεργαζόμενοι φορείς ............................................................ 94 Πίνακας 50: Φορείς της Ιταλίας ........................................................................................ 94 Πίνακας 51. Εκθέσεις οίνου σε Ελλάδα και Ιταλία .............................................................. 98 Πίνακας 52. Εκθέσεις οίνου διεθνώς (Οινικές Εξερευνήσεις, Απρίλιος 2013) ......................... 99 Πίνακας 53. Διαγωνισμοί οίνου διεθνώς (Οινικές Εξερευνήσεις, Απρίλιος 2013) .................. 100 Πίνακας 54. Δέσμες δράσεων φορέα προώθησης οίνου WINE-NET ................................... 102

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

Εικόνα 1. Αθήρι ............................................................................................................... 33 Εικόνα 2. Αηδάνι ............................................................................................................. 33 Εικόνα 3. Ασύρτικο .......................................................................................................... 34 Εικόνα 4. Βηλάνα ............................................................................................................ 34 Εικόνα 5. Μαλαγουζιά ...................................................................................................... 34 Εικόνα 6. Μονεμβασιά ..................................................................................................... 35 Εικόνα 7. Μοσχάτο Σάμου................................................................................................ 35 Εικόνα 8. Μοσχάτο Αλεξανδρείας ..................................................................................... 36 Εικόνα 9. Μπατίκι ............................................................................................................ 36 Εικόνα 10. Ντεμπίνα ........................................................................................................ 37 Εικόνα 11. Ροδίτης .......................................................................................................... 37 Εικόνα 12. Ρομπόλα ........................................................................................................ 38 Εικόνα 13. Σαββατιανό .................................................................................................... 39 Εικόνα 14. Chardonnay .................................................................................................... 40 Εικόνα 15. Sauvignon Blanc ............................................................................................. 41 Εικόνα 16. Viognier ......................................................................................................... 41 Εικόνα 17. Αγιωργίτικο .................................................................................................... 42 Εικόνα 18. Βερτζαμί ........................................................................................................ 42 Εικόνα 19. Κοτσιφάλι....................................................................................................... 43 Εικόνα 20. Κρασάτο ........................................................................................................ 43 Εικόνα 21. Λιάτικο ........................................................................................................... 44 Εικόνα 22. Λημνιό ........................................................................................................... 44 Εικόνα 23. Μαντηλαριά .................................................................................................... 44 Εικόνα 24. Μαυροδάφνη .................................................................................................. 45 Εικόνα 25. Μαύρο Μεσενικόλα ......................................................................................... 45 Εικόνα 26. Μαυροτράγανο ............................................................................................... 45 Εικόνα 27. Μαυρούδι ....................................................................................................... 46 Εικόνα 28. Μοσχάτο Αμβούργουι ...................................................................................... 46 Εικόνα 29. Μοσχοφίλερο ................................................................................................. 46 Εικόνα 30. Νεγκόσκα ....................................................................................................... 47

5

Εικόνα 31. Ξινόμαυρο ...................................................................................................... 47 Εικόνα 32. Σταυρωτό ...................................................................................................... 48 Εικόνα 33. Cabernet franc ............................................................................................... 48 Εικόνα 34. Cabernet Sauvignon ........................................................................................ 49 Εικόνα 35. Grenache ....................................................................................................... 50 Εικόνα 36. Merlot ............................................................................................................ 51 Εικόνα 37. Syrah ............................................................................................................. 52

6

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η είσοδος «εναλλακτικών» αναπτυξιακών προτύπων στη βιομηχανία του τουρισμού από τη δεκαετία του 1980 και η διαφοροποίηση αυτών από το μοντέλο του μαζικού τουρισμού ξεκίνησε να διαμορφώνεται από τις νέες τάσεις της τουριστικής ζήτησης. Η ανάπτυξη και προώθηση εναλλακτικών και θεματικών μορφών δημιουργούν νέα τουριστικά «προϊόντα» και νέους προορισμούς και η προβολή και διαφύλαξη αυτών απαιτεί οργανωμένη δραστηριοποίηση και ορθή διαχείριση.

Λαμβάνοντας υπόψη την αναγκαιότητα προσαρμογής σε αυτές τις συνθήκες, το έργο με τίτλο «Διασυνοριακό Δίκτυο για την Προώθηση των Οινικών Προϊόντων» (“Cross-border Network for the Promotion of Wine Products”) αποσκοπεί στην ανάληψη κοινών δράσεων με στόχους, αφενός, την προώθηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς και, αφετέρου, την τουριστική ανάπτυξη της διασυνοριακής περιοχής μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, με κεντρικό άξονα τον οίνο και την άμπελο. Το εταιρικό σχήμα του συγκεκριμένου έργου, το οποίο φέρει το ακρωνύμιο «WINENET», απαρτίζεται από τους ακόλουθους πέντε φορείς: την Αναπτυξιακή Ηπείρου Α.Ε. (Συντονιστής Εταίρος), την Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων, το Δήμο Κόνιτσας, το Δήμο Cellino San Marco (Brindisi Απουλίας) και το Δήμο Guagnano (Lecce Απουλίας).

Η παρούσα μελέτη-σχέδιο εντάσσεται στο Πακέτο Εργασίας 6 «Δραστηριότητες του Δικτύου για την προώθηση της παραγωγής οίνου και του οινικού τουρισμού» του έργου και αποσκοπεί στην ολοκληρωμένη διαχείριση και προβολή του οινικού τουρισμού και των οινοτουριστικών πόρων των περιοχών ενδιαφέροντος.

Ειδικότερα, οι επιμέρους δραστηριότητες του συγκεκριμένου Πακέτου Εργασίας είναι οι ακόλουθες:

• 6.1: «Διασυνοριακό Φόρουμ» • 6.2: «Εκπαιδευτικές δραστηριότητες»

Εκτός από το πρώτο αυτό εισαγωγικό κεφάλαιο, η παρούσα μελέτη αποτελείται από δώδεκα επιπλέον κεφάλαια. Στο δεύτερο από αυτά περιγράφεται η εξέλιξη της προώθησης του οίνου ως τουριστικό προϊόν σε Ελλάδα και Ιταλία, παρατίθενται καλές πρακτικές προώθησης οίνου σε διεθνές επίπεδο και περιγράφεται η συμμετοχή του κλάδου του οίνου στις οικονομίες των δύο χωρών. Η συλλογή της πληροφορίας για τους Ιταλούς εταίρους πραγματοποιείται μέσω δομημένου ερωτηματολογίου. Επίσης, παρατίθεται συγκριτική απεικόνιση των ενεργειών των δύο χωρών σχετικά με τις ενέργειες προώθησης του οινοτουρισμού.

Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι οίνοι προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης της Ελλάδας ενώ αναφέρονται περιοχές, ονομασίες και ποικιλίες αμπέλου. Παράλληλα, στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι ελληνικές και διεθνείς ποικιλίες από λευκά και κόκκινα σταφύλια που καλλιεργούνται στην Ελλάδα, ενώ δίνεται μία εικόνα των καλλιεργούμενων εκτάσεων οινάμπελων, ανά περιφέρεια, κατά την περίοδο 2006-2009.

Στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφονται αναλυτικά οι χαρακτηριστικές ελληνικές και διεθνείς ποικιλίες οίνου που καλλιεργούνται στην Ελλάδα. Διακρίνονται σε ποικιλίες λευκών και ερυθρών σταφυλιών, ενώ περιγράφονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και οι ιδιότητές τους, καθώς και ιστορικά στοιχεία για την καταγωγή τους. Στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι οίνοι της Ιταλίας ανά περιφέρεια.

Στο έκτο κεφάλαιο πραγματοποιείται S.W.O.T. (Strengths - Ισχυρά Σημεία, Weaknesses - Αδυναμίες, Opportunities - Ευκαιρίες, Threats - Απειλές) ανάλυση οίνου, η οποία αποτελεί μία γενική τεχνική σχεδιασμού και οργάνωσης ενός συνεκτικού πλαισίου λήψης αποφάσεων.

7

Το όραμα, οι στόχοι, η δομή και η νομική μορφή του διασυνοριακού φορέα οίνου καταγράφονται στο έβδομο κεφάλαιο. Το όγδοο κεφάλαιο προτείνει συνεργασίες με σχετικούς τουριστικούς φορείς ενώ το ένατο περιλαμβάνει εκτενή αναφορά σε εκδηλώσεις οίνου και προτείνει τη συμμετοχή του φορέα σε αυτές. Στο δέκατο κεφάλαιο διαμορφώνεται το σχέδιο δράσης του φορέα οίνου, στο οποίο περιλαμβάνονται δέσμες δράσεων με ενδεικτικά χρονοδιαγράμματα. Στο ενδέκατο και δωδέκατο κεφάλαιο προτείνονται τα σχέδια μάρκετινγκ και προβολής του φορέα, αντίστοιχα. Τέλος, ακολουθούν οι βιβλιογραφικές αναφορές και το παράρτημα, στο οποίο παρουσιάζεται πρότυπο σύμφωνο συνεργασίας.

Τα στοιχεία που αφορούν την Ιταλία αντλήθηκαν από ερωτηματολόγιο που συμπληρώθηκε από τους Ιταλούς εταίρους.

Η ομάδα εργασίας

Ιωάννα Παπαϊωάννου, Υπεύθυνη Έργου, Εξωτερική Συνεργάτιδα NOISIS Σύμβουλοι Ανάπτυξης Α.Ε.

Βασίλειος Τσεκερίδης, Αναπληρωτής Υπεύθυνος Έργου, Εξωτερικός Συνεργάτης NOISIS Σύμβουλοι Ανάπτυξης Α.Ε.

Χριστίνα Γαρουφαλιά, Εξωτερική Συνεργάτιδα NOISIS Σύμβουλοι Ανάπτυξης Α.Ε.

Αργυροπούλου Κυριακή, Εξωτερική Συνεργάτιδα NOISIS Σύμβουλοι Ανάπτυξης Α.Ε.

8

2. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΟΙΝΟΥ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΙΤΑΛΙΑ

Στο παρόν κεφάλαιο πραγματοποιείται περιγραφή της εξέλιξης προώθησης του οίνου σε Ελλάδα και Ιταλία και των μέσων, εργαλείων και δράσεων που αναπτύχθηκαν για την επίτευξη της προώθησης. Πραγματοποιείται παραλληλισμός των ενεργειών προώθησης των δύο χωρών και παρατίθενται καλές πρακτικές προώθησης οίνου άλλων χωρών.

2.1 Εξέλιξη προώθησης οίνου στην Ελλάδα

Η ιστορία της σύγχρονης ελληνικής οινοπαραγωγής και η ανάπτυξη του εμφιαλωμένου κρασιού στην Ελλάδα ξεκινά τα πενήντα τελευταία χρόνια, τη δεκαετία του 1960. Τότε αρχίζουν να γίνονται και οι πρώτες σοβαρές επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και μηχανολογικό εξοπλισμό με αποτέλεσμα τη θεαματική βελτίωση των ελληνικών κρασιών σε ότι αφορούσε την τεχνολογία. Παράλληλα, γίνεται και μερική ανασύσταση αμπελώνων με φύτευση εκλεκτών ποιοτικά ποικιλιών οιναμπέλου βάσει αξιολογήσεων που πραγματοποιήθηκαν από το Ινστιτούτο Οίνου, ενώ ήδη από την πρώτη δεκαετία θεσμοθετούνται οι περιοχές για την παραγωγή οίνων Ονομασίας Προελεύσεως από το Υπουργείο Γεωργίας.

Σημαντικότατο ρόλο έπαιξε φυσικά και ο ανθρώπινος παράγοντας, οι Έλληνες οινολόγοι που μετέφεραν τις επιστημονικές τους γνώσεις στην παραγωγή αλλά και οι ίδιοι οι οινοπαραγωγοί οι οποίοι ευαισθητοποιούνταν απέναντι στις νέες πραγματικότητες που διαμορφώνονταν. Το γεγονός ότι η ανάκαμψη συντελέσθηκε μέσα σε τόσο λίγα χρόνια δείχνει όλο το δυναμισμό του αμπελοοινικού τομέα ως κλάδου της γεωργικής οικονομίας.

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της εξεταζόμενης δραστηριότητας είναι η μακραίωνη παράδοση της αμπελοκαλλιέργειας - οινοποιίας στην Ελλάδα, όπως αναλυτικά παρουσιάστηκε παραπάνω. Ωστόσο, ο κλάδος άρχισε να εκσυγχρονίζεται και να αναπτύσσεται με τη σημερινή του μορφή από τη δεκαετία του ’60, οπότε μεγάλες εταιρείες πραγματοποίησαν σημαντικές επενδύσεις και προσανατολίστηκαν προς την παραγωγή εμφιαλωμένου κρασιού.

Τη σύγχρονη εικόνα της εγχώριας οινοποιίας συνθέτουν ένας μικρός αριθμός μεγάλων οινοβιομηχανιών, πλήθος μικρομεσαίων οινοποιητικών επιχειρήσεων, αγροτικοί συνεταιρισμοί και εισαγωγικές εταιρείες. Οι μεγάλες εταιρείες ελέγχουν σημαντικά μερίδια της εγχώριας αγοράς εμφιαλωμένων κρασιών, καλύπτοντας μέσω εκτεταμένων δικτύων διανομής το σύνολο της χώρας. Όσον αφορά τις μικρότερου μεγέθους επιχειρήσεις, ορισμένες παράγουν τόσο χύμα όσο και εμφιαλωμένο κρασί το οποίο διατίθεται στην τοπική αγορά, ενώ άλλες παράγουν εμφιαλωμένο κρασί «περιορισμένης παραγωγής» με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, η διανομή του οποίου πραγματοποιείται μέσω ειδικευμένων εταιρειών. Την δραστηριότητα αυτή συχνά αναλαμβάνουν και ορισμένες εισαγωγικές επιχειρήσεις, οι οποίες επίσης διαθέτουν ανεπτυγμένο δίκτυο διανομής. Εισάγουν κρασιά κυρίως από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ παράλληλα ασχολούνται και με την εισαγωγή αλκοολούχων ποτών, σε αντίθεση με τις παραγωγικές εταιρείες όπου η παραγωγή και εμπορία κρασιού αποτελεί, για την πλειοψηφία, την αποκλειστική δραστηριότητα. Τέλος, σημαντικό κομμάτι της εγχώριας παραγωγής αντιπροσωπεύουν οι αγροτικοί συνεταιρισμοί.

Ο εξαγωγικός προσανατολισμός των (μεγάλων ιδιαίτερα) επιχειρήσεων του κλάδου είναι έντονος. Ως κυριότερες αγορές των ελληνικών κρασιών αναδεικνύονται η Γερμανία, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Γαλλία και το Βέλγιο, όπου στις 3 πρώτες βρίσκονται ισχυρές ομογενειακές κοινότητες που σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς απορροφούν μεγάλο μέρος των εξαγωγών. Εξάλλου, ο κλάδος της οινοποιίας είναι στενά συνδεδεμένος με τον εισερχόμενο τουρισμό τόσο με την έννοια της εντόπιας κατανάλωσης κατά τους θερινούς μήνες, όσο και

9

ως μέσο προώθησης των ελληνικών κρασιών στις αγορές του εξωτερικού, από τους επισκέπτες της χώρας.

Η αγορά του κρασιού διακρίνεται στην «κρύα», που περιλαμβάνει το catering, τους χώρους διασκέδασης και εστίασης, καθώς και στη «ζεστή», που αφορά την οικιακή κατανάλωση. Η διανομή των προϊόντων πραγματοποιείται κατά κύριο λόγο μέσω χονδρεμπόρων και αντιπροσώπων, ενώ τα σούπερ μάρκετ και οι κάβες αποτελούν τα βασικότερα σημεία λιανικής πώλησης.

Κυριότερο κανάλι διανομής των προϊόντων του κλάδου αποτελούν οι χονδρέμποροι / αντιπρόσωποι, ιδιαίτερα όσον αφορά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τις περιοχές εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων. Οι μεγάλες εταιρείες διαθέτουν παράλληλα δικά τους δίκτυα μέσω των οποίων προμηθεύουν τις μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ και σημαντικά σημεία της «κρύας» αγοράς.

Το δίκτυο που σημειώνει τη μεγαλύτερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, είναι τα σούπερ μάρκετ, δεδομένης της τάσης που επικρατεί για αύξηση της κατ’ οίκον κατανάλωσης.

Δίκτυο διανομής κρασιού

Ο έντονος ανταγωνισμός στον κλάδο της οινοποιίας, λόγω του μεγάλου αριθμού των επιχειρήσεων και των εμπορικών σημάτων, καθιστά το δίκτυο διανομής έναν σημαντικό παράγοντα απόκτησης ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Οι εταιρείες προσπαθούν να διευρύνουν το δίκτυο τους, επιδιώκοντας να κάνουν έντονη την παρουσία τους σε νέα σημεία πώλησης, καλύπτοντας έτσι σε μεγαλύτερο βαθμό την αγορά.

Η διάρθρωση του δικτύου διανομής μεταβάλλεται ανάλογα με το μέγεθος των επιχειρήσεων. Οι μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου, έχουν αναπτύξει δικά τους δίκτυα και προμηθεύουν απευθείας τα σημαντικότερα σημεία της αγοράς και μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Οι χονδρέμποροι- αντιπρόσωποι θεωρούνται το σημαντικότερο κανάλι διανομής, ιδιαίτερα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, καθώς καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς σε περιοχές εκτός των αστικών κέντρων και ιδίως στα νησιά. Ακόμη, ορισμένες από τις εισαγωγικές επιχειρήσεις του κλάδου διαθέτουν εκτεταμένο δίκτυο διανομής και αναλαμβάνουν και τη διανομή κρασιών ελληνικών εταιρειών. Τέλος, στον κλάδο υπάρχουν και επιχειρήσεις που εξειδικεύονται στην διακίνηση ποιοτικών ελληνικών κρασιών από το χώρο των μικρο- παραγωγών, διαδίδοντας με αυτόν τον τρόπο και αυτή την κατηγορία προϊόντων. Οι χονδρέμποροι πρατηριούχοι διακινούν το μεγαλύτερο μέρος των κρασιών στα εστιατόρια, ξενοδοχεία κλπ., ιδιαίτερα σε περιοχές εκτός μεγάλων αστικών κέντρων.

Ωστόσο, το δίκτυο που σημειώνει τη μεγαλύτερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, είναι τα σούπερ μάρκετ. Η διευρυμένη γκάμα προϊόντων που προσφέρουν, οι καλύτερες τιμές και προσφορές τους, καθώς και οι ενέργειες προώθησης που πραγματοποιούν, σε συνδυασμό με την τάση που επικρατεί για αύξηση της κατ’ οίκον κατανάλωσης, οδηγεί στην ολοένα και μεγαλύτερη συγκέντρωση μέρους της συνολικής αγοράς του κλάδου στα σούπερ μάρκετ. Την εικόνα των σημείων πώλησης οίνου συμπληρώνουν οι αγροτικοί συνεταιρισμοί, οι οποίοι πωλούν παράλληλα και άλλα αγροτικά προϊόντα αλλά κατέχουν και ένα μικρό μερίδιο επί της συνολικής αγοράς. Επιπρόσθετα, τα επισκέψιμα οινοποιεία θεωρούνται σημείο διάθεσης ιδιαίτερα όσον αφορά τις επιχειρήσεις που λειτουργούν σε τουριστικές περιοχές. Αρκετές επιχειρήσεις διαθέτουν επισκέψιμες εγκαταστάσεις. Παρά όμως, το έντονο ενδιαφέρον, στις περισσότερες περιπτώσεις, η συγκεκριμένη δραστηριότητα εξυπηρετεί κυρίως προωθητικούς σκοπούς και τη γενικότερη εικόνα της εταιρείας.

10

Δαπάνες διαφήμισης κρασιού

Τα χρήματα που δαπανούνται για διαφήμιση κρασιού στα μέσα μαζικής ενημέρωσης βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα, σε σχέση με τα υπόλοιπά οινοπνευματώδη ποτά. Συγκεκριμένα, η συνολική διαφημιστική δαπάνη των αλκοολούχων ποτών για το 2009 ήταν € 48,2εκατ., ενώ για το κρασί και τη σαμπάνια ανήλθε σε € 4,7 εκατ. (ICAP, 2010). Για το κρασί, οι διαφημιστικές δαπάνες έφτασαν το 2009 περίπου στα €4,5 εκατ., με το 82,2% να έχει καταβληθεί στα περιοδικά, το 5,9% στις εφημερίδες, το 7,6% στην τηλεόραση και το 4,2% στο ραδιόφωνο.

Έτος Κρασί Σαμπάνια Σύνολο

2001 1.617.487 82.132 1.698.619

2002 1.589.826 157.919 1.747.745

2003 1.928.706 220.996 2.149.702

2004 2.479.295 205.570 2.684.865

2005 3.074.616 431.996 3.506.612

2006 3.770.417 563.976 4.334.393

2007 3.199.013 411.022 3.610.035

2008 3.027.694 634.700 3.662.394

2009 3.650.694 468.864 4.119.558

Πίνακας 1: Εξέλιξη διαφημιστικών δαπανών κρασιού – σαμπάνιας (2001 - 2009) (Κλαδική μελέτη οινοποιίας, ICAP, 2010)

Έτος Τηλεόραση Περιοδικά Ραδιόφωνο Εφημερίδες Σύνολο

2001 104.353 1.191.623 79.089 242.422 1.617.487

2002 255.721 919.113 109.689 305.303 1.587.826

2003 247.406 1.136.460 168.395 376.445 1.928.706

2004 312.349 1.411.480 366.885 388.581 2.479.295

2005 272.816 2.180.580 182.133 439.087 3.074.616

2006 347.368 2.481.531 652.302 289.216 3.770.417

2007 57.653 2.521.621 213.255 406.485 3.199.013

2008 14.512 2.878.150 18.198 116.833 3.027.694

2009 279.030 3.001.120 154.441 216.104 3.650.694

Πίνακας 2: Κατανομή διαφημιστικών δαπανών κρασιού ανά μέσο (2001 - 2009) (Κλαδική μελέτη οινοποιίας, ICAP, 2010)

Ο αριθμός των εμπορικών σημάτων κρασιού που διαφημίστηκαν το 2004 ήταν 33, το 2005 ήταν 96, το 2008 ήταν 115 και το 2009 ήταν 100 εμπορικά σήματα. Ενδεικτικό για τη διαφήμιση στο χώρο της οινοποιίας είναι το γεγονός ότι το 2009 τα 5 πρώτα εμπορικά σήματα συγκέντρωσαν μερίδιο 45% επί της συνολικής διαφημιστικής δαπάνης, ενώ το 2008 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 29% (ICAP, 2010).

Παρακάτω παρουσιάζονται οι πρωτοβουλίες, οι οποίες δημιούργησαν τη βάση για την ανάπτυξη και προώθηση του οινοτουρισμού στην Ελλάδα.

Η Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα Βορείου Ελλάδας

Η ανάπτυξη του οινικού τουρισμού στην Ελλάδα με τη σημερινή του μορφή ξεκινά από τη Βόρεια Ελλάδα και οφείλεται σε πρωτοβουλίες συγκεκριμένων «ηγετών» (‘champions’, Hall, 2003, Presenza κ.ά., 2010), οι οποίες ενθάρρυναν την ανάληψη συλλογικών δράσεων. Ειδικότερα, το 1993, δύο οινοποιοί της περιοχής ξεκινούν τις διαδικασίες για το σχεδιασμό του

11

πρώτου Δρόμου του Κρασιού. Το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς, δεκατρείς οινοποιοί προβαίνουν στη σύσταση της «Ένωσης Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Μακεδονίας»1 («ΕΝ.Ο.Α.Μ.»), μίας αστικής, μη-κερδοσκοπικού χαρακτήρα εταιρείας και το διακριτικό τίτλο «Δρόμοι του Κρασιού της Μακεδονίας» (Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδας, 2013).

Κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων ετών της λειτουργίας της εταιρείας, περίοδος 1993-1995, πραγματοποιούνται σειρά εκδηλώσεων στη Θεσσαλονίκη για τον προσδιορισμό των στόχων και τη δόμηση της πρωτοβουλίας «Δρόμοι του Κρασιού της Μακεδονίας» και παράλληλα γίνεται καταγραφή των διαθέσιμων ανθρωπίνων και υλικών πόρων όλων των οινοποιείων της περιοχής, προκειμένου να ορισθούν οι προδιαγραφές και να χαρακτηριστούν ως επισκέψιμα (χώρος εστίασης, αίθουσα γευσιγνωσίας, υποδομές φιλοξενίας, υποδομές εστίασης στον περιβάλλοντα χώρο, κ.ά.). Την καταγραφή αναλαμβάνουν κάποια από τα μέλη του δικτύου, τα οποία διαθέτουν σχετική εμπειρία. Παράλληλα, λαμβάνει χώρα και μια σειρά από εκδηλώσεις, με σκοπό την ενημέρωση των οινοποιών, σχετικά με τους στόχους της Ένωσης (Γεωργιάδης, 2008).

Η πενταετία 1996-2001 αποτελεί την περίοδο των χρηματοδοτήσεων. Συγκεκριμένα, η εταιρεία επωφελείται οικονομικά από την αξιοποίηση δύο προγραμμάτων:

1. Το ειδικό πρόγραμμα «Δρόμοι του Κρασιού - Γαστρονομία», μέσω του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης (Θεσσαλονίκη) 1997, με συνολικό προϋπολογισμό 528.247€ (Karafolas, 2006), το οποίο συστήνεται με πρωτοβουλία μεμονωμένων οινοποιών. Η Ε.Ν.Ο.Α.Μ. αξιοποιεί το μεγαλύτερο μέρος αυτού του κονδυλίου προκειμένου να καλύψει λειτουργικές δαπάνες, να συνδέσει τους Δρόμους του Κρασιού και το προϊόν του οίνου με τον πολιτισμό και να καλύψει και έξοδα προβολής του προγράμματος «Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα 1997». Συγκεκριμένα, για πρώτη φορά σχεδιάζονται οκτώ ολοκληρωμένες διαδρομές που διασχίζουν το βορειοελλαδίτικο αμπελώνα και οδηγούν τόσο στα οινοποιεία όσο και σε άλλα σημεία ιστορικού, αρχαιολογικού, πολιτισμικού ενδιαφέροντος (ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε., 2013). Με αυτόν τον τρόπο, διαμορφώνεται προβολή του οίνου, η οποία συνιστά ολοκληρωμένη πρόταση για επισκέπτες και τουρίστες.

2. Το πρόγραμμα «Προβολή και Προώθηση του Ελληνικού Κρασιού» της κοινοτικής πρωτοβουλίας “Liaisons Entre Actions pour la Développement des Economies Rurales”2 (LEADER II), το οποίο εγκρίνεται το 1996 από το (τότε) Υπουργείο Γεωργίας, με τελικό προϋπολογισμό 3.587.702€. Η συγκεκριμένη δράση αφορά στη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων ήπιας αγροτικής και τουριστικής ανάπτυξης των αμπελοοινικών περιοχών (Karafolas, 2006, ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε., 2013). Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας LEADER ΙΙ και σε συνδυασμό με τη χρηματοδότηση από ιδίους πόρους, η ΕΝ.Ο.Α.Μ. υλοποιεί δράσεις, με συνολικό κόστος που υπερβαίνει τα έξι εκατομμύρια ευρώ (Γεωργιάδης, 2008) και περιλαμβάνει τα ακόλουθα μέτρα (Πίνακας 3):

1 «Αμπελώνας της Μακεδονίας», με βάση την ελληνική ιστορία της αμπελουργίας, θεωρείται ο ευρύτερος γεωγραφικός χώρος της Βόρειας Ελλάδας που συμπεριλαμβάνει, εκτός από το ομώνυμο διοικητικό διαμέρισμα, την οινοποιητική περιοχή της Ραψάνης, νότια, και την περιοχή των Νομών Ξάνθης και Ροδόπης, ανατολικά. 2 Η πρωτοβουλία LEADER στηρίζεται στην ενεργή συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού, των επιχειρήσεων, των ενώσεων και των συλλογικών φορέων σε ορεινές και μειονεκτικές περιοχές. Στόχος της είναι η τοπική ανάπτυξη μέσω της δημιουργίας μίας Ομάδας Τοπικής Δράσης (ΟΤΔ).

12

Μέτρα Ενέργειες

Μέτρο 1. Τεχνική Στήριξη Λειτουργία του δικτύου, ενέργειες ενημέρωσης & ευαισθητοποίησης του πληθυσμού

Μέτρο 2. Επαγγελματική Κατάρτιση

Κατάρτιση οινοπαραγωγών και στελεχών που εμπλέκονται στη λειτουργία των Δρόμων του Κρασιού 7 συνεργαζόμενων μελών

Μέτρο 3. Ενίσχυση του Αγροτουρισμού

Ανάπτυξη υποδομών για την υποδοχή επισκεπτών στα οινοποιεία, συγκέντρωση φωτογραφικού αρχείου & δημιουργία βάσεως δεδομένων, ενέργειες προβολής & προώθησης σε μέσα μαζικής ενημέρωσης & εκθέσεις

Μέτρο 4. Αξιοποίηση της Γεωργικής Παραγωγής Σηματοδότηση δικτύου, ανάδειξη αξιοθέατων, μνημείων & μονοπατιών

Μέτρο 5. Διατήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Διοργάνωση διεθνών συμποσίων (ΟΙΝΟΦΟΡΟΣ 1999 & 2000) και Διεθνούς Διαγωνισμού Οίνου

Πίνακας 3. LEADER II – Πρόγραμμα «Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος» (Οίνοι Βορείου Ελλάδος, 2012)

Το 2001, περίπου 8 χρόνια μετά από την πρώτη ιδέα – διαμόρφωση της πρωτοβουλίας των Δρόμων του Κρασιού, εγκρίνεται από την ολομέλεια της Ένωσης ο εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων των οινοπαραγωγών αλλά και τις προϋποθέσεις ένταξης στο συγκεκριμένο δίκτυο (Γεωργιάδης, 2008). Τον Αύγουστο του 2003, έπειτα από επέκταση των δραστηριοτήτων του δικτύου στην Ήπειρο και τη Θράκη, αποφασίζεται η μετονομασία του σε «Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος» (ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε.), με το διακριτικό τίτλο «Οι Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος» (Οίνοι Βορείου Ελλάδος, 2013). Ως αποτέλεσμα, μέχρι το 2001, οι Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος αναδείχθηκε ως ο πιο σημαντικός φορέας ανάπτυξης και προώθησης του οινικού τουρισμού στην Ελλάδα.

Η τρίτη περίοδος η οποία διακρίνεται στην εξέλιξη της πρωτοβουλίας είναι η χρονική περίοδος 2002-2008, η οποία χαρακτηρίζεται ως η περίοδος της αυτοχρηματοδότησης. Συγκεκριμένα, ο Γεωργιάδης (2008) υποστηρίζει «Πολλοί περίμεναν ότι, μόλις τελειώσουν οι χρηματοδοτήσεις από τα προγράμματα, η εταιρεία θα αρχίσει να φθίνει γιατί δεν υπάρχουν ξένα λεφτά… Αντίθετα, τα λειτουργικά κόστη καλύπτονταν από ιδία συμμετοχή μελών, από έναν τακτικό προϋπολογισμό». Το επόμενο στάδιο της ανάπτυξης ήρθε μέσα από τη συνειδητοποίηση ότι για να μπορεί η πρωτοβουλία να αποτελέσει ολοκληρωμένο τουριστικό πακέτο υπηρεσιών, πέραν των επισκέψιμων οινοποιείων, θα πρέπει να συμπεριληφθούν τουριστικές υπηρεσίες, όπως εστιατόρια, ξενοδοχεία, τοπικά προϊόντα και εναλλακτικές δραστηριότητες, δηλαδή ομάδες επαγγελματιών, οι οποίες έχουν όφελος από την ανάπτυξη του οινοτουρισμού στις επιλεγμένες περιοχές. Πράγματι, το 2008 πραγματοποιείται πλέον και επίσημα η διεύρυνση του δικτύου, μέσω του προγράμματος «Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος», που υλοποιείται στο πλαίσιο της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER+ από δεκαέξι αναπτυξιακές εταιρείες της Βορείου Ελλάδος και την ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε.. Το ύψος του συνολικού προϋπολογισμού ανέρχεται σε 800.000€, με ιδία συμμετοχή 20% και χρηματοδότηση 80% (Γεωργιάδης, 2008). Στον πίνακα 4 παρουσιάζεται συνοπτικά η εξέλιξη των Δρόμων του Κρασιού.

13

Χρονικές Περίοδοι

Ενέργειες

Αρχές 1993 Διαδικασίες σχεδιασμού 1ου Δρόμου του Κρασιού από 2 οινοποιούς Νοέμβριος 1993 Σύσταση αστικής ΜΚΟ «Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Μακεδονίας»

(ΕΝΟΑΜ), με διακριτικό τίτλο «Δρόμοι του Κρασιού της Μακεδονίας 1993-1995 Εκδηλώσεις ενημέρωσης & προσδιορισμού στόχων πρωτοβουλίας «Δρόμοι του

Κρασιού της Μακεδονίας» Καταγραφή διαθέσιμων ανθρωπίνων και υλικών πόρων οινοποιείων για τον

καθορισμό προδιαγραφών και το χαρακτηρισμό τους ως επισκέψιμα

1996-2001 Περίοδος χρηματοδοτήσεων με σημαντικά προγράμματα:

«Δρόμοι του Κρασιού - Γαστρονομία», 1997, με συνολικό προϋπολογισμό 528.247€, με βασικά αποτελέσματα: κάλυψη λειτουργικών δαπανών σύνδεση Δρόμων Κρασιού, οίνου & πολιτισμού μέσω σχεδιασμού 8 διαδρομών

«Προβολή & Προώθηση του Ελληνικού Κρασιού», κοινοτικής πρωτοβουλίας LEADER II, 1996, με τελικό προϋπολογισμό 3.587.702€, με βασικά αποτελέσματα: χρηματοδότηση δραστηριοτήτων ήπιας αγροτικής και τουριστικής ανάπτυξης

των αμπελοοινικών περιοχών

2001 Έγκριση εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας, υποχρεώσεων οινοπαραγωγών & προϋποθέσεων ένταξης στο δίκτυο

2002-2008 Περίοδος αυτοχρηματοδότησης: τέλος χρηματοδοτήσεων & κάλυψη λειτουργικών εξόδων από ιδία συμμετοχή μελών, με τακτικό προϋπολογισμό

Αύγουστος 2003: Επέκταση δραστηριοτήτων δικτύου σε Ήπειρο και Θράκη και μετονομασία του σε «Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος» (ΕΝΟΑΒΕ), με διακριτικό τίτλο «Οι Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος»

2008 Διεύρυνση δικτύου, μέσω προγράμματος «Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος», στο πλαίσιο της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER+ από 16 αναπτυξιακές εταιρείες της Βορείου Ελλάδος και την ΕΝ.ΟΑ.Β.Ε., με προϋπολογισμό 800.000€ (80% χρηματοδότηση, 20% ιδία συμμετοχή 20%)

2013 Μέλη δικτύου: 112, εκ των οποίων 38 επισκέψιμα οινοποιεία 38 χώροι εστίασης 23 χώροι διαμονής 1 φορέας παροχής εναλλακτικών δραστηριοτήτων και 12 σύλλογοι τοπικών προϊόντων

Πίνακας 4. Βασικά στάδια εξέλιξης προώθησης οινοτουρισμού στην Ελλάδα (Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδας 2013 & Γεωργιάδης 2008)

Ως προς την εξέλιξη της ένταξης μελών στο δίκτυο, το 1997 κάνει την είσοδό του στο δίκτυο το πρώτο συνεργαζόμενο μέλος, ενώ από το 1998 συνεχίζεται η ένταξη μικρού αριθμού συνεργαζόμενων μελών. Πρόκειται για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού και της γαστρονομίας –χώροι εστίασης, διαμονής, εταιρείες παροχής εναλλακτικών δραστηριοτήτων και εργαστήρια τοπικών προϊόντων (ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε., προσωπική επικοινωνία). Πλέον το 2010, συμμετέχουν στην Ένωση 37 οινοποιοί και 128 συνεργαζόμενα μέλη (ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε., 2013). Την ίδια χρονιά, σε μια προσπάθεια ανανέωσης της εικόνας της, η εταιρεία πλέον φέρει το διακριτικό τίτλο «Οίνοι Βορείου Ελλάδος» και διοικείται από Συμβούλιο με διετή θητεία (Οίνοι Βορείου Ελλάδος, 2013). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι σήμερα, ενώ ο αριθμός των οινοποιείων – μελών που συμμετέχουν στους «Οίνους Βορείου Ελλάδος» παραμένει σταθερός, ο αριθμός των επιχειρήσεων – συνεργαζόμενων μελών που ανανέωσαν τη συμμετοχή τους είναι περιορισμένος. Η μειωμένη συμμετοχή, σύμφωνα με τις απόψεις των ιθυνόντων της εταιρείας, οφείλεται, αφενός, στη λήξη της χρηματοδότησης

14

μέσω του προγράμματος LEADER+ και, αφετέρου, στην έναρξη της οικονομικής κρίσης που χαρακτηρίζει τη χώρα και επέφερε υπολειτουργία ή ακόμα και το κλείσιμο κάποιων από τις μέχρι πρότινος συνεργαζόμενες επιχειρήσεις.

Άλλα οινοτουριστικά δίκτυα

Η πρωτοβουλία των Δρόμων του Κρασιού Βόρειας Ελλάδας σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας εποχής για το προϊόν του οίνου ως τουριστική πρόταση και παρακίνησε την αντίστοιχη δραστηριοποίηση οινοπαραγωγών και στις λοιπές περιοχές της χώρας. Συγκεκριμένα, την πρωτοβουλία ακολούθησαν οι οινοπαραγωγοί της Πελοποννήσου, της Αττικής, της Κρήτης, των Νησιών του Αιγαίου και της Κεντρικής Ελλάδας, οι οποίοι με τη σειρά τους δημιουργούν αντίστοιχα δίκτυα. Πληροφορίες για τα προαναφερθέντα δίκτυα παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακας 5). Τα ακόλουθα στοιχεία αντλήθηκαν από τις ηλεκτρονικές σελίδες των Ενώσεων Οινοπαραγωγών.

Δίκτυο Έτος Σύστασης Αριθμός ιδρυτικών μελών

Αριθμός μελών Διαδρομές

Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος (ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε.)

1993 13 38 οινοποιεία 74 συνεργαζόμενα μέλη

8 (Θεών του Ολύμπου, Ηπείρου, Νάουσας, Πέλλας – Γουμένισσας, Λιμνών, Θεσσαλονίκης, Διονύσου, Χαλκιδικής)

Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Πελοποννήσου Ελλάδος (ΕΝ.Ο.Α.Π.)

1998 25 44

Ονομασία διαδρομής: «Οίνος - Από τον Πελοποννήσιο Αρχάνθρωπο έως τη Γέννηση του Κρασιού» - περιλαμβάνει 5 διαδρομές

Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα Αττικής (ΕΝ.Ο.Α.Α.)

1999 15 22 υπό σύσταση

Δίκτυο Οινοποιών Κρήτης (Wines of Crete) 2006: Δίκτυο

Οινοποιών Ν. Ηρακλείου (ΔΟΝΗ)

ΔΟΝΗ: 24 ΔΟΝΗ: 20

ΔΟΝΗ: Ένας δρόμος που ενώνει τα οινοποιεία της περιοχής & αποτελείται από 5 υπο-διαδρομές (Δαφνές, Πεζά, Πλουτή, Καστελιανά, Δαφνές - Πεζά)

2008: Δίκτυο Οινοποιών Ν. Χανίων & Ρεθύμνης (ΔΟΝΧΡ)

ΔΟΝΧΡ: 11 ΔΟΝΧΡ: 12

ΔΟΝΧΡ: Μία διαδρομή που ξεκινά από το Ρέθυμνο και καταλήγει στη δυτική πλευρά των Χανίων

Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Κεντρικής Ελλάδας (ΕΝ.Ο.Α.Κ.Ε.)

2008 24 19

7 (Μετεώρων, Θεσσαλίας, Κοιλάδας Αταλάντης, Ελικώνα, Κιθαιρώνα, Ριτσώνας, Δίρφης)

Ένωση Οινοποιών 2009 21 25 υπό προγραμματισμό

15

Αμπελουργών Νήσων Αιγαίου (Οινοποιία Αιγαίου)

Πίνακας 5. Δίκτυα οινοτουρισμού στην Ελλάδα (ιστοσελίδες Ενώσεων, βλ. Βιβλιογραφία)

2.2 Εξέλιξη προώθησης οίνου στην Ιταλία

Διαφορετικές περιοχές παραγωγής κρασιού έχουν συνειδητοποιήσει τη σημασία των στρατηγικών μάρκετινγκ που στοχεύουν στην προώθηση ολοκληρωμένων αμπελώνων, οίνων και περιοχών, τα οποία, στην αλληλεπίδρασή τους, προκαλούν μνήμες.

Σε παγκόσμια κλίμακα, η ζήτηση για οίνους ποιότητας, καθιστά απαραίτητη τη συνεχή επικαιροποίηση των στρατηγικών μάρκετινγκ: σήμερα η παράδοση και η καινοτομία αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους της βελτίωσης της ποιότητας.

Ανάμεσα στις καινοτομίες που εισάγονται από την περιφερειακή αμπελουργία και τις πρακτικές που σχετίζονται με αυτή, αναμφισβήτητη αξία έχει ο οινοτουρισμός. Στο σύνθετο τουριστικό σενάριο έχει ενδιαφέρον η εξελικτική τάση που αφορά τον τομέα των τροφίμων και του κρασιού, ο οποίος θεωρείται ως ένας από τους πλέον υποσχόμενους τομείς. Εκατομμύρια τουρίστες ταξιδεύουν σε αναζήτηση οίνων ποιότητας και των τυπικών προϊόντων, εκτιμώντας - μαζί με αυτά - την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά της περιοχής. Αυξάνονται εκθετικά οι επισκέπτες που επιλέγουν να ταξιδέψουν μέσα από τα "εδάφη του κρασιού» για να μάθουν για τις διαφορετικές ποιότητες του κρασιού, τα τοπικά προϊόντα και τη γαστρονομία, τους τοπικούς παραγωγούς. Στην Ιταλία, οι λόγοι για την αύξηση αυτή, βρίσκονται κατ' αρχάς, στην αναγνωρισμένη αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς, δεύτερον στην αγροδιατροφική παραγωγή και το κρασί και, τέλος στο τοπίο.

Στην Ιταλία, ο οινοτουρισμός εμφανίστηκε τη δεκαετία του 90 χρησιμοποιώντας τις πρακτικές που αναπτύχθηκαν στη Γαλλία στα τέλη της δεκαετίας του ογδόντα, όπως είναι τα μονοπάτια της γεύσης και οι δρόμοι του κρασιού.

Κατά τη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου, η Ιταλία γνώρισε μια φάση κατά την οποία το φαγητό θεωρούνταν καλό αν ήταν άφθονο ενώ η ποιότητα δεν είχε σημασία. Κατά τη δεκαετία του εξήντα σημειώθηκε μία σημαντική εξέλιξη όσον αφορά την κουλτούρα της διατροφής.

Ο οίνος που παράγεται από γνωστές διεθνείς ποικιλίες μέχρι πριν από λίγα χρόνια θεωρούνταν ένα "ισχυρό" προϊόν. Αυτό το γεγονός είχε δημιουργήσει - αναπόφευκτα - κάποια δυσφορία, ιδιαίτερα στις περιοχές που ήταν παραδοσιακά κατάλληλες για αμπελοκαλλιέργεια, οι οποίες έπρεπε να αντιμετωπίσουν και να λύσουν διάφορα προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της ανανέωσης του υψηλού μέσου όρου ηλικίας των αμπελιών, την ανεπαρκή παραγωγή και του μειονεκτήματος που προκαλείται από τη διαφορά της αγοραστικής δύναμης του ευρώ έναντι του δολαρίου. Σε αυτό το πλαίσιο ήταν προφανής ο κίνδυνος ομογενοποίησης της διεθνούς αγοράς του οίνου, κυρίως με την κυριαρχία των ποικιλιών σταφυλιού Cabernet Sauvignon, Merlot, Chardonnay, Syrah. Ευτυχώς, υπήρξε μια απροσδόκητη αντίθεση που άλλαξε ριζικά το τοπίο. Οι διεθνείς ποικιλίες, ενώθηκαν με τοπικά αμπέλια. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Ιταλίας, όπου ο κατακερματισμός των γεωργικής γης έχει δώσει τρόπους για νέες μορφές της ολοκλήρωσης (όπως το συνεταιριστικό σύστημα), υιοθέτηση τεχνικών παραγωγής και ανάπτυξη στρατηγικών μάρκετινγκ οι οποίες διευκόλυναν την ανάπτυξη εξειδικευμένων προϊόντων. Η επέκταση των ζωνών παραγωγής έχει επηρεάσει επίσης ιστορικά μέρη που δεν προορίζονταν για αμπελουργία. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει σύγχυση στην αγορά,

16

ιδιαίτερα εκείνη των «τοπικών οίνων». Σε αυτό το πλαίσιο, κατά τη διαδικασία της παραγωγής και της εμπορίας του κρασιού, η έννοια της terroir, με ό, τι αυτό συνεπάγεται, παίζει καθοριστικό ρόλο. Η terroir αρχικά αντιπροσώπευε το στοιχείο της διάκρισης για τα αμπέλια και τα κρασιά. Στοιχεία όπως μια πλαγιά, εγγύτητα σε ποτάμια ή λίμνες, μια λοφώδης περιοχή περισσότερο ή λιγότερο προστατευμένη, μπορούν να δώσουν διαφορετικά χαρακτηριστικά στα αμπέλια και τα κρασιά, καθορίζοντας την τυπικότητα και τη μοναδικότητα. Η ζήτηση για ποιοτικά κρασιά, επηρεάζει τις τεχνικές καλλιέργειας και παραγωγής καθιστώντας απαραίτητη τη διαρκή αναβάθμιση των στρατηγικών μάρκετινγκ: σήμερα η παράδοση και η καινοτομία είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι της ποιοτικής βελτίωσης.

Τα τελευταία χρόνια η βιομηχανία οίνου έχει ξεκινήσει σημαντικούς μετασχηματισμούς προς δύο κατευθύνσεις:

- Αλλαγή των γενεών, η οποία επηρεάζει όχι μόνο την περιοχή αυτή, αλλά τις περισσότερες από τις τοπικές γεωργικές εκμεταλλεύσεις και η οποία οδηγεί σε ένα νέο τύπο του αγρότη.

- Μείωση της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης σε ορισμένες περιπτώσεις, με την εκρίζωση των αμπελώνων προκειμένου να υπάρξει βελτίωσης της ποιότητας.

Οι εταιρείες προσανατολιζόμενες στην ποιοτική παραγωγή και τη βελτίωση του προϊόντος αποφάσισαν να μειώσουν τις αποδόσεις ανά εκτάριο, υιοθέτησαν ειδικές τεχνικές διύλισης και της γήρανσης και προσάρμοσαν τις ποιότητες των κρασιών που αρέσουν σε μια ευρύτερη πελατειακή βάση. Πολλές εταιρείες είχαν τη δυνατότητα να κάνουν τις παρεμβάσεις, κερδίζοντας σημαντικά μερίδια αγοράς. Σήμερα, όποιος σκοπεύει να κάνει την είσοδό του στην αγορά οφείλει να προγραμματίζει σε παγκόσμια κλίμακα και να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις όπως η εισαγωγή των σύγχρονων τεχνολογιών, εντατική χρήση της τεχνολογίας, ο σεβασμός για το περιβάλλον, την αειφόρο ανάπτυξη και τον πολιτισμό.

Πριν από το 1993, στην Ιταλία υπήρχαν μόνο 25 οινοποιεία ανοικτά για το κοινό, με συνολικό κύκλο εργασιών 200.000 € (City of Wine Observatory, 2005). Ούτε οι ειδικοί στο κρασί, ούτε οι παραγωγοί περίμεναν ότι σε λίγα χρόνια τα κελάρια θα γινόταν τουριστικοί προορισμοί (βλέπε Survey, 2006).

Το 1999 ψηφίστηκε ο Εθνικός Νόμος n° 268 για τους «Δρόμους του κρασιού".

O πρώτος «Δρόμος» δημιουργήθηκε το 1999 και η ζήτηση για οινοτουρισμό παρουσίασε θετικές τάσεις. Σήμερα, χάρη στους Δρόμους του Κρασιού περίπου 12.000 κελάρια είναι ανοικτά για το κοινό.

Το 1999 έγιναν περίπου 2,5 εκατομμύρια επισκέψεις στα ιταλικά οινοποιεία. Η υποστήριξη των πωλήσεων κρασιού είναι εξίσου σημαντική: το 18% του κύκλου εργασιών των κελαριών κρασιού που είναι ανοικτά για το κοινό αφορά τις πωλήσεις σε λάτρεις του κρασιού (City of Wine, 2005).

17

2.3 Σύγκριση καλών πρακτικών προώθησης οίνου σε Ελλάδα και Ιταλία

Στη συγκεκριμένη ενότητα πραγματοποιείται σύγκριση των καλών πρακτικών ενεργειών προώθησης του οίνου και του οινοτουρισμού στην Ελλάδα και την Ιταλία.

Ελλάδα Ιταλία

Πρωτοβουλίες μεμονωμένων οινοποιών Σύνδεση του οίνου με την περιοχή παραγωγής

Σύσταση αστικής Μ.Κ.Ο. για την προώθηση του οίνου Πάντρεμα διεθνών ποικιλιών με τοπικές

Εκδηλώσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Ανάπτυξη οινοτουρισμού

Καταγραφή διαθέσιμων πόρων για την κατηγοριοποίηση υφιστάμενων οινοποιείων Ανάπτυξη μάρκετινγκ του τόπου

Αξιοποίηση εθνικών και κοινοτικών χρηματοδοτήσεων

Ψήφιση του Εθνικού Νόμου n° 268 για τους «Δρόμους του κρασιού"

Έγκριση κανονισμού λειτουργίας δικτύου Έμφαση στην ανάπτυξη ποιοτικών προϊόντων

Επέκταση δραστηριοτήτων και σε άλλες περιοχές Προώθηση του συνόλου μιας περιοχής

Αυτοχρηματοδότηση δικτύου Χρήση καινοτόμων διαδικασιών και τεχνολογίας

Διεύρυνση δικτύου με συμμετοχή χώρων εστίασης και διαμονής, φορέων παροχής εναλλακτικών δραστηριοτήτων και συλλόγων τοπικών προϊόντων

Ανοιχτά προς επίσκεψη κελάρια

Πίνακας 6. Συγκριτική παρουσίαση καλών πρακτικών σε Ελλάδα & Ιταλία

18

2.4 Καλές πρακτικές προώθησης οίνου διεθνώς

Σε αυτήν την ενότητα παρουσιάζονται καλές πρακτικές προώθησης οίνου χωρών σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο παρουσιάζονται, ενδεικτικά, η Γαλλία και η Ιταλία και σε διεθνές, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Ο οινικός τουρισμός αποτελεί έναν από τους τομείς με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη σε πληθώρα άλλων χωρών, όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, ο Καναδάς, η Χιλή, η Νότια Αφρική, ενώ ανερχόμενες χώρες, σε αυτόν τον τομέα, είναι η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Ουγγαρία.

Γαλλία

Τη δεκαετία του 1980, δεδομένων των δυσμενών συνθηκών στην αγροτική οικονομία της Γαλλίας- (‘crise viticole’)-, ο οινικός τουρισμός αρχίζει να κερδίζει έδαφος, καθώς εκλαμβάνεται ως ευκαιρία για διαφοροποίηση των αγροτικών εισοδημάτων των οινοποιών, μέσω της απευθείας διάθεσης των προϊόντων στους επισκέπτες (Cambourne κ.ά., 2000: 66). Επιτυχημένα παραδείγματα οινοτουριστικής ανάπτυξης αποτελούν οι οινικές διαδρομές στις περιοχές Beaujolais, Bordeaux, Burgundy, Champagne, Côtes-du-Rhône και Provence, ενώ προσφάτως ανέρχονται και οι Corsica, Jura, Pyrennées και Savoie. Σταδιακά, οι παραπάνω προσπάθειες πλαισιώνονται και από μιας μορφής κρατική υποστήριξη, μέσω του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης (Dubrule, 2007), ενώ το 2008 συστήνεται το Εθνικό Συμβούλιο Οινικού Τουρισμού (Charters & Menival, 2011).

Το 2004, ο οινικός τουρισμός προσελκύει 7,5 εκατομμύρια επισκέπτες στη Γαλλία, εκ των οποίων τα 2,5 είναι αλλοδαποί τουρίστες (Official Chamber of Commerce and Industry of Valladolid, 2005, στο: Marzo-Navvaro & Pedraja-Iglesias, 2010).

Ιταλία

Στην Ιταλία, με πρωτοβουλία της «Κίνησης για τον Οινικό Τουρισμό» (‘Movimento Turismo del Vino’), η οποία συστήνεται το 1993, καθώς και της «Ένωσης των Πόλεων του Οίνου» (‘Associazione delle Città del Vino’), σχεδιάζονται οινικές διαδρομές στις περιοχές Abruzzo, Basilicata, Calabria, Campania, Emilia-Romagna, Friuli Venezia Giulia, Marche, Tuscany και Umbria, οι οποίες αναγνωρίζονται νομικά το 1999 (27/07/1999, Ν. 269) (Agriturismo in Italia, 2012, Movimento Turismo del Vino, 2012, Presenza κ.ά., 2010).

Με βάση τα στατιστικά στοιχεία που παρέχει η επίσημη ιστοσελίδα «Κίνησης για τον Οινικό Τουρισμό» (Movimento Turismo del Vino, 2012), η συγκεκριμένη μορφή τουρισμού στην Ιταλία αποδίδει 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ενώ υπάρχει προοπτική για περαιτέρω ανάπτυξή του. Ο οίνος αποτελεί το υπ’ αριθμόν τρίτο θέλγητρο για τους αλλοδαπούς τουρίστες της Ιταλίας και αυτό αντανακλάται στον αριθμό των επισκεπτών στα οινοποιεία, οι οποίοι υπολογίζονται σε 3,5 εκατομμύρια ετησίως. Ένα εκατομμύριο από αυτούς προσελκύεται μόνο από την εκδήλωση «Ανοιχτές Πόρτες» (Cantine Aperte).

Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η ανάπτυξη του οινικού τουρισμού εξαπλώνεται και σε αρκετές περιοχές του Νέου Κόσμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι, μεταξύ αυτών, η Αυστραλία κατέχει ηγετικό ρόλο, θέτοντας την τουριστική αξιοποίηση των αμπελοοινικών περιοχών της ως εθνική προτεραιότητα. Έτσι, το 1998 συντάσσεται μία από τις πρώτες τοπικές στρατηγικές για τον οινικό τουρισμό, η οποία παρουσιάζεται σε σχετικό συνέδριο της Μελβούρνης την ίδια

19

χρονιά (Brown, & Getz, 2005). Η τελευταία δεκαετία σηματοδοτείται από μία αξιοσημείωτη πρόοδο του οινοτουριστικού κλάδου στην Αυστραλία. Το 2009, ο συνολικός αριθμός των επισκεπτών στα 1.647 επισκέψιμα οινοποιεία της Αυστραλίας ανέρχεται σε σχεδόν πέντε εκατομμύρια (Pratt, 2011), ενώ, την ίδια χρονιά, οι δαπάνες των οινοτουριστών αγγίζουν τα 7,1 δισεκατομμύρια δολάρια (AUD$) (Quadri-Felitti & Fiore, 2012). Παράλληλα, η ραγδαία τουριστική άνοδος ορισμένων αμπελοοινικών περιοχών, όπως οι Margaret River και Swan Valley, προκαλεί το ενδιαφέρον και της επιστημονικής έρευνας (Alonso & Liu, 2010).

Στη Νέα Ζηλανδία, οι περιοχές Auckland, Hawke’s Bay, Marlborough και Wellington υποδέχονται το μεγαλύτερο όγκο οινοτουριστών. Το 2008, ο αριθμός των επισκέψεων στα 585 οινοποιεία της χώρας ανέρχεται σε 475.200 (Tourism Strategy Group Research, 2009).

Η.Π.Α.

Από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η California είναι αυτή που κατέχει εξέχουσα θέση σε παγκόσμιο επίπεδο, τόσο ως προς την παραγωγή (τέταρτη) και την κατανάλωση οίνου (τέταρτη), όσο και ως προς την οινοτουριστική ανάπτυξη (Simeon & Sayeed, 2011). Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, ο αριθμός των επισκεπτών στα οινοποιεία της συγκεκριμένης πολιτείας υπερβαίνει τα 20 εκατομμύρια (Quadri-Felitti & Fiore, 2012), με την πλειονότητά τους να συγκεντρώνεται στις Κοιλάδες Napa και Sonoma. Οι Thach & Olsen (2006, στο: Carlsen, 2011) αναφέρουν ότι η αξία των απευθείας πωλήσεων αντιπροσωπεύει το 64% του συνόλου των πωλήσεων οίνου της California.

Η διάσημη Κοιλάδα Napa, η οποία βρίσκεται στη δυτική ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών, σε απόσταση 50 μιλίων βόρεια του San Fransisco, συγκαταλέγεται μεταξύ των «καθεδρικών ναών του οίνου» (Getz & Brown, 2006α). Αν και η προώθηση του οινικού τουρισμού ξεκινά από τα οινοποιεία της περιοχής ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1940, από το 1970 κι έπειτα, ο οίνος αρχίζει να αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του τρόπου ζωής (lifestyle), με αποτέλεσμα το ενδιαφέρον για τον τουρισμό να αυξηθεί (Skinner, 2000: 293).

Σήμερα, η Napa αποτελεί ίσως τον πιο αναπτυγμένο οινοτουριστικό προορισμό στον κόσμο (Poitras & Getz, 2006), περιλαμβάνοντας περίπου 400 οινοποιεία (TripAdvisor, 2008). Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι, μέχρι το 1988, σε μια περιοχή με περίπου 100.000 κατοίκους, ο ετήσιος αριθμός των τουριστών καταφέρνει να αγγίζει τα 4 εκατομμύρια (Skinner, 2000: 293), ενώ, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, τα σημερινά επίπεδα επισκεψιμότητας είναι αντίστοιχα (Marzo-Navarro & Pedraja-Iglesias, 2010)3. Συγκεκριμένα, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο τουρισμός στην περιοχή έχει τέτοια επιτυχία, ώστε η οινοπαραγωγή να αποτελεί πλέον περιφερειακή δραστηριότητα (Skinner, 2000: 284). Η Skinner (2000: 294-5) εφιστά την προσοχή στους εμπλεκόμενους, προκειμένου να διασφαλιστεί η αειφορία της Κοιλάδας, ενώ οι Carlsen & Ali-Knight (2004) προτείνουν στρατηγικές για τον περιορισμό της άναρχης ανάπτυξης και τη δημιουργία ενός οινοτουριστικού προϊόντος πολυτελείας.

Άλλες οινοτουριστικά αναπτυγμένες περιοχές των Η.Π.Α. -σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό- είναι οι: Washington (O’ Neill & Palmer, 2004), Texas (Kolyesnikova κ.ά., 2007, Rasch & Gretzel, 2008), Virginia (Geide κ.ά., 2009), New York, Missouri, Ohaio (Foltz κ.ά., 2007), North Carolina (Βrown & Smith, 2010, Evans κ.ά., 2008), Idaho (Foltz κ.ά., 2007), Michigan (Wargenau & Che, 2006) και Pennsylvania (Var κ.ά., 2006). Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι, το 2004, η συνεισφορά του οινικού τουρισμού στην οικονομία του Michigan ήταν 75

3 Σύμφωνα με τον Rombauer (2003, στο: O’ Neill & Palmer, 2004), και τους Aoki & Takizawa (2002, στο: Lagos κ.ά., 2008), ο αριθμός των οινοτουριστών που επισκέπτονται την Κοιλάδα Napa ανέρχεται σε 5 εκατομμύρια ετησίως.

20

εκατομμύρια δολάρια (Wargenau & Che, 2006), το 2005 προσέλκυσε 800.000 επισκέπτες στη Βόρεια Καρολίνα (Evans κ.ά., 2008) και ήταν συνδεδεμένος με το 40% των συνολικών εσόδων των ξενοδοχείων στην περιοχή Walla Walla της Washington το 2007 (Storchmann, 2008).

2.5 Αξιολόγηση του κλάδου του οίνου στις οικονομίες Ελλάδας και Ιταλίας

Στην παρούσα ενότητα πραγματοποιείται περιγραφή του κλάδου της οινοποιίας σε Ελλάδα και Ιταλία και παρουσιάζονται πληροφορίες για τις πωλήσεις των παραγωγικών επιχειρήσεων, καθώς και την εξέλιξη της οινοπαραγωγής.

Ελλάδα

Δομή και διάρθρωση του κλάδου της οινοποιίας

Ο κλάδος της οινοποιίας απαρτίζεται κυρίως από παραγωγικές επιχειρήσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από σχετική ανομοιομορφία τόσο ως προς το μέγεθος όσο και ως προς τα παραγόμενα κρασιά (ICAP, 2010). Σύμφωνα με το μητρώο επιχειρήσεων της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδας (Ε.Σ.Υ.Ε.) για το 2005 (Πίνακας 7), οι καταγεγραμμένες επιχειρήσεις οινοποιίας ανήλθαν στις 484, με συνολικό κύκλο εργασιών €352 εκατομμύρια ευρώ για το ίδιο έτος.

ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Ποσοστό (%)

Προσωπικές 288 59,50

Ο.Ε. 77 15,91

Α.Ε. 64 13,22

Ε.Π.Ε. 18 3,72

Ε.Ε. 14 2,89

Κοινωνία 3 0,62

Λοιπές 20 4,13

Σύνολο 484 100

Πίνακας 7. Αριθμός παραγωγικών επιχειρήσεων ανά νομική μορφή (Ε.Σ.Υ.Ε., 2005)

Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων είναι προσωπικές, σε ποσοστό περίπου 60% του συνόλου, ενώ σημαντικό μερίδιο έχουν και οι Ο.Ε. (15,9%). Οι οινοποιητικές επιχειρήσεις με μορφή ανωνύμου εταιρείας καλύπτουν ποσοστό 13,2% του συνόλου. Ο μεγαλύτερος αριθμός παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου εδρεύει στο νομό Κορινθίας (ποσοστό 16,7% επί του συνόλου), ενώ με μικρή διαφορά ακολουθεί ο νομός Αττικής (16,32%), και με μεγαλύτερες διαφορές οι νομοί Αχαΐας (5,6%), Βοιωτίας (4,5%), Ευβοίας (4,3%), Μεσσηνίας (3,9%) και Ηρακλείου (3,9%) (Πίνακας 8).

21

ΝΟΜΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΟΣΟΣΤΟ (%)

ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 81 16,74 ΑΤΤΙΚΗΣ 79 16,32 ΑΧΑΙΑΣ 27 5,58 ΒΟΙΩΤΙΑΣ 22 4,55 ΕΥΒΟΙΑΣ 21 4,34 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 19 3,93 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 19 3,93 ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ 16 3,31 ΚΥΚΛΑΔΩΝ 15 3,10 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 13 2,69 ΑΡΚΑΔΙΑΣ 12 2,48 ΛΑΡΙΣΑΣ 11 2,27 ΗΛΕΙΑΣ 10 2,07 ΛΑΚΩΝΙΑΣ 9 1,86 ΚΑΒΑΛΑΣ 9 1,86 ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ 8 1,65 ΚΕΡΚΥΡΑΣ 8 1,65 ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ 8 1,65 ΗΜΑΘΙΑΣ 8 1,65 ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 8 1,65 ΧΑΝΙΩΝ 8 1,65 ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ 6 1,24 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 6 1,24 ΚΟΖΑΝΗΣ 6 1,24 ΦΛΩΡΙΝΑΣ 6 1,24 ΛΕΣΒΟΥ 6 1,24 ΣΕΡΡΩΝ 5 1,03 ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 4 0,83 ΚΙΛΚΙΣ 4 0,83 ΣΑΜΟΥ 4 0,83 ΛΕΥΚΑΔΑΣ 3 0,62 ΔΡΑΜΑΣ 3 0,62 ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ 3 0,62 ΦΩΚΙΔΑΣ 2 0,41 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 2 0,41 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 2 0,41 ΠΕΛΛΑΣ 2 0,41 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ 1 0,21 ΖΑΚΥΝΘΟΥ 1 0,21 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 1 0,21 ΓΡΕΒΕΝΩΝ 1 0,21 ΠΙΕΡΙΑΣ 1 0,21 ΕΒΡΟΥ 1 1 0,21 ΡΟΔΟΠΗΣ 1 0,21 ΧΙΟΥ 1 0,21 ΡΕΘΥΜΝΗΣ 1 0,21 ΣΥΝΟΛΟ 484 100 Πίνακας 8. Αριθμός παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου ανά νομό (Ε.Σ.Υ.Ε., 2005)

22

Αναφορικά με τις εισαγωγικές επιχειρήσεις του κλάδου, αυτές είναι σχετικά λίγες και ασχολούνται παράλληλα με την εισαγωγή και άλλων οινοπνευματωδών ποτών. Διαθέτουν κυρίως προϊόντα από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως σαμπάνια και λοιπά αφρώδη κρασιά και δραστηριοποιούνται, ως επί το πλείστον, στο χονδρικό εμπόριο. Στο επίπεδο της εγχώριας παραγωγής λειτουργεί περιορισμένος αριθμός μεγάλων οινοβιομηχανιών, με συστηματική και οργανωμένη παραγωγή και εκτεταμένα δίκτυα διανομής. Οι επιχειρήσεις αυτές έχουν μακροχρόνια παρουσία στον κλάδο, σύγχρονες οινοποιητικές εγκαταστάσεις και διαθέτουν ισχυρά εμπορικά σήματα. Ωστόσο, αξιόλογη παρουσία στην αγορά εμφιαλωμένου κρασιού διαθέτουν και οι μεσαίου μεγέθους εταιρείες, έχοντας καθιερώσει στην αγορά προϊόντα υψηλής ποιότητας και ιδιαίτερων ποικιλιών. Σε γενικές γραμμές, το ποιοτικό επίπεδο των εμφιαλωμένων ελληνικών κρασιών θεωρείται υψηλό, τόσο στην εγχώρια όσο και στην ευρωπαϊκή αγορά, γεγονός που αποδεικνύεται από το μεγάλο αριθμό διακρίσεων που αποσπούν τα ελληνικά κρασιά σε διεθνείς διαγωνισμούς.

Πωλήσεις Παραγωγικών Επιχειρήσεων

Έπειτα από ανάλυση του συνολικού κύκλου εργασιών των, υπόχρεων σε δημοσίευση οικονομικών στοιχείων, παραγωγικών επιχειρήσεων οίνου (ICAP, 2010), συμπεραίνεται ότι, την περίοδο 2004-2008, η εξέλιξη του κύκλου εργασιών ήταν ανοδική, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 3,24%. Το 2008, οι συνολικές πωλήσεις των επιχειρήσεων διαμορφώθηκαν σε περίπου €319,7 εκατομμύρια ευρώ, μειωμένες κατά 1,1%, σε σχέση με το 2007. Εκτιμάται ότι, οι πωλήσεις που προήλθαν μόνο από κρασιά διαμορφώθηκαν σε €287 εκατομμύρια περίπου το 2008, καλύπτοντας το 90% των συνολικών πωλήσεων. Όσον αφορά στο έτος 2009, εάν ληφθούν υπόψη μόνο οι εταιρείες με διαθέσιμα στοιχεία πωλήσεων και τα δύο έτη (2008-2009), τότε προκύπτει ετήσια μείωση πωλήσεων (το 2009) κατά 3,3% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

Η ελληνική οινοπαραγωγή

Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής και Τροφίμων (επεξεργασμένα από την Κεντρική Συνεταιριστική Ένωση Αμπελοοινικών Προϊόντων), κατά την τελευταία δεκαετία, η ελληνική οινοπαραγωγή παρουσιάζει αύξηση από το 2002 έως το 2004, οπότε και επιτυγχάνεται η υψηλότερη παραγωγή της δεκαετίας. Από το 2004 ακολουθεί πτωτική πορεία με εναλλαγές αύξησης – μείωσης, χωρίς, ωστόσο, να ξεπερνά την ποσότητα των 4.295 (σε 1000 HL) οίνου της δεκαετίας. Η υψηλότερη παραγωγή οίνου την περίοδο 2008-2012, παρατηρείται το έτος 2008, με παραγωγή 3.868 (σε 1000 HL), ενώ η χαμηλότερη το έτος 2011 με παραγωγή 2.750 (σε 1000 HL). Μικρή αύξηση, της τάξεως του 3.36% παρατηρείται την περίοδο 2011-2012. Ακολουθεί διαγραμματική απεικόνιση της ελληνικής οινοπαραγωγής για την περίοδο 1990-2012.

23

Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Κ.Ε.Ο.Σ.Ο.Ε, ίδια επεξεργασία, (Μάιος 2013)

Στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακας 9) παρουσιάζεται αναλυτική πληροφορία παραγωγής οίνου χαρακτηρισμένων ως Π.Ο.Π. ή/ και Π.Γ.Ε. και μη, ποικιλιακών οίνων, άλλων οίνων, οι οποίοι δε συμπεριλαμβάνονται στις προαναφερθείσες κατηγορίες, το σύνολο αυτών, καθώς και η μεταβολή της παραγωγής ανά έτος.

ΈΤΗ ΟΙΝΟΙ ΧΩΡΙΣ

ΠΟΠ/ ΠΓΕ (1000 HL)

ΠOΠ (1000 HL)

ΠΓE (1000 HL)

ΠΟΙΚΙΛΙΑΚΟΙ ΟΙΝΟΙ

(1000 HL)

ΆΛΛΟΙ (1000 HL)

ΣΥΝΟΛΟ (1000 HL)

ΜΕΤΑΒΟΛΗ/ ΕΤΟΣ (%)

1990 2.766 259 - - 501 3.526 -

1991 3.381 199 - - 436 4.016 +13,90

1992 3.543 236 - - 271 4.050 +0,85

1993 3.184 203 - - 5 3.392 -16,25

1994 2.795 223 - - 33 3.051 -10,05

1995 3.554 266 - - 30 3.850 +26,19

1996 3.738 313 - - 58 4.109 +6,73

1997 3.602 342 - - 43 3.987 -2,97

1998 3.466 358 - - 2 3.826 -4,04

1999 3.343 337 - - 0 3.680 -3,82

2000 3.224 327 - - 7 3.558 -3,32

2001 3.037 338 - - 2 3.477 -2,28

2002 2.836 249 - - 13 3.098 -10,90

2003 3.491 372 - - 1 3.864 +24,73

2004 3.929 366 - - - 4.295 +11,15

2005 3.755 338 - - - 4.093 -4,70

2006 3.530 370 - - - 3.900 -4,72

2007 3.150 350 - - - 3.511 -9,97

2008 3.510 345 - - 12 3.868 +10,17

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Οινοπαραγωγή (σε 1000 HL)

24

2009 2.254 340 485 - 285 3.365 -13,00

2010 2.270 280 550 - - 3.100 -7,88

2011 1.716 280 470 - 284 2.750 -11,29

2012 2.099 310 571 70 65 3.115 -14,55 Πίνακας 9. Ελληνική Οινοπαραγωγή, περίοδος 1990-2012 (Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης, 2013)

Ιταλία

Η οινοποίηση αναγνωρίζεται, ως η οικονομική δραστηριότητα που εκφράζει πλήρως τη στενή σχέση με τη γη και είναι σε θέση να δημιουργήσει μια δευτερεύουσα οικονομική δραστηριότητα που ξεπερνά τα όρια της παραγωγής, με τη συμμετοχή σε άλλους τομείς όπως το φαγητό και ο οινορουρισμός. Μέσω της οινοποίησης, η υπεραξία της γης μεταφέρεται στα προϊόντα που παράγει, σε ένα συνεχή κύκλο εμπλουτισμού. Οι δεσμοί μεταξύ του κρασιού και της περιοχής είναι ακατάλυτοι. Οι δύο όροι, σε συγκεκριμένα πλαίσια, χαρακτηρίζονται ως συνώνυμοι, καθώς εφαρμόζεται η πλήρης ενσωμάτωση μεταξύ του προϊόντος και του χώρου.

Η αμπελοκαλλιέργεια και η οινοποιία έχουν μακρά ιστορία στην Ιταλία και είναι μια βασική κινητήρια δύναμη της εθνικής οικονομίας. Η ιταλική αμπελουργία έφτασε σε τόσο υψηλό επίπεδο, χάρη στην εμπειρία και τις παραδόσεις που συσσωρεύτηκαν με την πάροδο του χρόνου τα οποία σε συνδυασμό με τη σύγχρονη τεχνολογία οινοποίησης, έφεραν το προϊόν «ιταλικό κρασί" σε υψηλά επίπεδα παγκοσμίως.

Η ιταλική παραγωγή κρασιού ακολουθεί την παγκόσμια τάση, η οποία είναι στην πραγματικότητα μια προοδευτική μείωση της μεταποίησης των σταφυλιών σε κρασί η οποία οφείλεται στη μείωση της ζήτησης των προϊόντων. Η μείωση της παραγωγής δεν πρέπει να θεωρείται αρνητικό σύμπτωμα καθώς σε πολλές περιπτώσεις είχε ως αποτέλεσμα την εγκατάλειψη μη κερδοφόρων αμπελώνων, τη βελτίωση των τεχνικών καλλιέργειας και οινοποίησης και τέλος τη μεταφορά του ενδιαφέροντος στην έρευνα για ποιοτικά προϊόντα.

Η παραγωγή του κρασιού όλο και εξαπλώνεται. Μέχρι τώρα, πολλές καλλιεργήσιμες περιοχές έχουν μετατραπεί σε πραγματικές επιχειρηματικές περιοχές, δείχνοντας ιδιαίτερο σεβασμό στις παραδόσεις.

Οι ποικιλίες των σταφυλιών, συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στον καθορισμό του αγροτικού πολιτιστικού τοπίου, προσφέροντας μια ενδιαφέρουσα αφετηρία στην έρευνα σχετικά με τη γεωγραφία του κρασιού, καθώς και ένα σημαντικό προωθητικό εργαλείο στην υπηρεσία του μάρκετινγκ της περιοχής και του κρασί.

Οι αλλαγές που έχουν επέλθει στην αμπελουργία παράγουν ουσιαστικές αλλαγές στην περιοχή. Η κατοχή γης για αμπελουργία και οι νέες ποικιλίες έχουν ως αποτέλεσμα απρόβλεπτες συνέπειες στη γεωγραφία και το τοπίο.

Σε οικονομικούς όρους, είναι δυνατόν να εντοπιστούν οι τομείς που επηρεάζονται από περιφερειακές εξαιρετικές παραγωγές. Παράδειγμα αποτελούν οι περιοχές του Chianti και του Brunello, που είναι γνωστές χάρη στη φήμη των κρασιών τους. Η παραγωγή οίνου υψηλών προδιαγραφών φαίνεται να συνδέεται με το μέλλον του αγροτουρισμού, η γεωργία, το περπάτημα και το κρασί οδηγούν σε νέους τρόπους αντίληψης μιας περιοχής.

Η Ιταλία, με 52,6 εκατ. εκατόλιτρα, είναι σήμερα η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα παραγωγής κρασιού στον κόσμο, μετά τη Γαλλία.

Επίσης, έχει το διεθνές ρεκόρ στην παραγωγής επιτραπέζιων σταφυλιών, η οποία το 2000 ανερχόταν σε περίπου 1,4 εκατ. τόνους, σημειώνοντας αύξηση 4,6% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

25

Η ιταλική αμπελουργία αυτή τη στιγμή διανύει μια περίοδο αλλαγής, με στόχο τη μετατροπή της παραγωγής σε οίνους ανωτέρας ποιότητας (DOC και DOCG). Η διαδικασία αυτή είναι αποτέλεσμα της αύξησης της ζήτησης για προϊόντα «υψηλής ποιότητας».

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται η παραγωγή κρασιού κατά την περίοδο 2007 – 2011.

Regione 2007 2008 2009 2010 2011

Piemonte 2.724.000 2.480.000 2.858.000 2.996.000 2.683.000

Lombardia 1.099.000 1.250.000 1.277.000 1.349.000 1.313.000

Trentino A.A. 1.221.000 1.140.000 1.254.000 1.161.000 1.113.000

Veneto 7.799.000 8.119.000 8.174.000 8.351.000 8.710.000

Friuli V.G. 1.029.000 1.014.000 1.130.000 1.334.000 1.267.000

Emilia Romagna 6.253.000 6.340.000 6.952.000 6.601.000 6.455.000

Toscana 2.824.000 2.800.000 2.772.000 2.857.000 2.495.000

Marche 757.000 871.000 782.000 927.000 741.000

Lazio 1.838.000 1.797.000 1.527.000 1.259.000 1.205.000

Abruzzo 2.162.000 3.054.000 2.652.000 3.028.000 2.283.000

Campania 1.652.000 1.768.000 1.830.000 1.869.000 1.726.000

Puglia 5.668.000 6.949.000 5.920.000 7.169.000 5.777.000

Sicilia 4.574.000 6.180.000 6.175.000 5.676.000 4.823.000

Sardegna 862.000 582.000 550.000 475.000 486.000

Altre* 2.052.000 1.901.000 1.947.000 1.685.000 1.628.000

Totale 42.514.000 46.245.000 45.800.000 46.737.000 42.705.000 Πίνακας 10. Παραγωγή ιταλικού οίνου ανά περιφέρεια και ανά έτος (2007 - 2011)

26

3. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΟΙΝΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στο παρόν κεφάλαιο πραγματοποιείται πλήρης καταγραφή των οίνων προστατευόμενης προέλευσης στην Ελλάδα, με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια. Η ακόλουθη ενότητα περιλαμβάνει αναφορά στα προϊόντα του κλάδου και τη βασική παραγωγική διαδικασία αυτών. Η αμπελουργική ζώνη προέλευσης του οίνου, καθώς και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που προκύπτουν από αυτή αποτελεί βασικό κριτήριο κατηγοριοποίησης των κρασιών.

Την πρώτη ύλη του κρασιού αποτελούν οι ρώγες του σταφυλιού, οι οποίες είναι πλούσιες σε σάκχαρα, οργανικά οξέα και νερό. Ο μούστος συλλέγεται από αυτές με διάφορες μεθόδους, ωστόσο όλες συνοδεύονται από μηχανήματα και ειδικό εξοπλισμό, στις οποίες έχει δώσει τη θέση του το παραδοσιακό πατητήρι. Από τα σάκχαρα του μούστου και μέσω της αλκοολικής ζύμωσης παράγεται και το οινόπνευμα που περιέχεται στον οίνο. Οι διαδικασίες της ζύμωσης και της ωρίμανσης είναι διαφορετικές για τις ποικιλίες των κρασιών και εξαρτώνται από ποικίλους παράγοντες. Έπειτα από αυτές τις διαδικασίες ακολουθεί η παλαίωση στη φιάλη.

Οίνοι Ποιότητας Παραγόμενοι σε Καθορισμένη Περιοχή (VQPRD)

Τα κρασιά «Ονομασίας Προέλευσης» προέρχονται από αυστηρά καθορισμένη και αναγνωρισμένη αμπελουργική ζώνη, ενώ προσδιορίζεται αυστηρά η ποικιλία, η τοποθεσία, η καλλιεργητική τεχνική και η στρεμματική απόδοση του αμπελιού. Στη χώρα μας χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: στα Ο.Π.Ε., ήτοι «Ονομασίας Προελεύσεως Ελεγχομένης» και στα Ο.Π.Α.Π, ήτοι «Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας». Στον Πίνακα 11, παρατίθενται οι Οίνοι Ποιότητας Παραγόμενοι σε Καθορισμένη Περιοχή (Vin de Qualité Produit Dans Une Région Déterminée – VQPRD).

V.Q.P.R.D.

Αγχίαλος Μοσχάτος Ρίου Πατρών

Αμύνταιο Μοσχάτος Ρόδου

Αρχάνες Νάουσα

Γουμένισσα Νεμέα

Δαφνές Πάρος

Ζίτσα Πάτρα

Λήμνος Πλαγιές Μελίτωνα

Μαντινεία Πεζά

Μαυροδάφνη Κεφαλληνίας Ραψάνη

Μαυροδάφνη Πατρών Ρόδος

Μοσχάτος Κεφαλληνίας Ρομπόλα Κεφαλληνίας

Μεσενικόλα Σάμος

Μοσχάτος Λήμνου Σαντορίνη

Μοσχάτος Πατρών Σητεία

Πίνακας 11. Οίνοι Ποιότητας Παραγόμενοι σε Καθορισμένη Περιοχή (V.Q.P.R.D.)

Η νέα Κοινή Οργάνωση Αγοράς (Κ.Ο.Α.) Οίνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε εφαρμογή από τον Αύγουστο του 2009, επιφέρει διαφοροποιήσεις στις παραμέτρους τυποποίησης και σήμανσης του οίνου. Η σύνδεση των προϋπαρχόντων κατηγοριών οίνου με τις νέες

27

κατηγορίες πραγματοποιείται σύμφωνα με τον νέο κανονισμό της Κ.Ο.Α. Οίνου (Ε.Κ.) 479/08 του Συμβουλίου και τον εφαρμοστικό κανονισμό (ΕΚ) 607/0 της Επιτροπής. Συγκεκριμένα, τα κρασιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες:

1) Οίνοι Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.)

Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει τις προϋπάρχουσες Ο.Π.Α.Π. (Ονομασία Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας), Ο.Π.Ε. (Ονομασία Προέλευσης Ελεγχόμενη) και τους οίνους «γλυκύς φυσικός» και «φυσικώς γλυκός».

Στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακα 12) παρατίθενται τα ελληνικά κρασιά που υπάγονται σε αυτήν την κατηγορία, βάσει της προηγούμενης σήμανσής τους σε Ο.Π.Α.Π. Σε αυτές συγκαταλέγονται ιστορικές αμπελουργικές και οινοπαραγωγικές περιοχές της χώρας, στις οποίες έχουν οριοθετηθεί σαφείς αμπελουργικές ζώνες. Με εξαίρεση δύο περιοχές, οι ποικιλιακές συνθέσεις ορίζονται μόνον από ελληνικές ποικιλίες. Ωστόσο, η οριοθέτηση βάσει κοινοτήτων και όχι βάσει αμπελοτεμαχίων δημιουργεί θέματα παρουσίας ακατάλληλων σταφυλιών σε διακεκριμένες ζώνες Ο.Π.Α.Π.. Οι οίνοι Ο.Π.Α.Π. παράγονται υποχρεωτικώς σε οινοποιεία εντός της ζώνης, ενώ συζητείται η πιθανότητα χρήσης και άλλων ποικιλιών (γηγενών αλλά κυρίως εισηγμένων), ως βελτιωτικών και ο ορισμός υποζωνών εντός των υφιστάμενων ζωνών Ο.Π.Α.Π.. Οι οίνοι Ο.Π.Α.Π. φέρουν υποχρεωτικώς στο λαιμό της φιάλης χαρακτηριστική ροζ ταινία.

Α/Α Ονομασία Είδος Κρασιού Ποικιλίες Αμπέλου

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

1 Αμύνταιο Κόκκινο Ξηρό Ροζέ Αφρώδες Ροζέ Ξηρό

Ξινόμαυρο Ξινόμαυρο

2 Γουμένισσα Κόκκινο Ξηρό Ξινόμαυρο 80%, Νεγκόσκα 20%

3 Νάουσα Κόκκινο Ξηρό Ξινόμαυρο

4 Πλαγιές του Μελίτωνα Λευκό Ξηρό Κόκκινο Ξηρό

Αθήρι 50%, Ροδίτης 35%, Ασύρτικο 15% Λημνιό 70%, Cabernet Sauvignon & Cabernet franc 30%

5 Αγχίαλος Λευκό Ξηρό Ροδίτης 50%, Σαββατιανό 50%

6 Ραψάνη Κόκκινο Ξηρό Ξινόμαυρο, Κρασάτο, Σταυρωτό

7 Μεσενικόλα Κόκκινο Ξηρό Μαύρο Μεσενικόλα, Carignion, Syrah

ΗΠΕΙΡΟΣ

8 Ζίτσα Λευκό Αφρώδες Λευκό Ξηρό

Ντεμπίνα

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

9 Μαντινεία Λευκό Ξηρό Μοσχοφίλερο

10 Νεμέα Κόκκινο Ξηρό - Γλυκό Αγιωργίτικο

11 Πάτρα Λευκό Ξηρό Ροδίτης

ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ

28

12 Ρομπόλα Κεφαλληνίας Λευκό Ξηρό Ρομπόλα

ΚΡΗΤΗ

13 Αρχάνες Κόκκινο Ξηρό Κοτσιφάλι, Μανδηλαριά

14 Δαφνές Κόκκινο Γλυκό Λευκό Ξηρό Κόκκινο Ξηρό Κόκκινο Λιάτικο Γλυκό

Λιάτικο Βηλάνα 70%, Θράψα 30% Αθήρι Λιάτικο 80%, Μαντιλαριά 20%

15 Πεζά Κόκκινο Ξηρό Λευκό Ξηρό

Κοτσιφάλι, Μανδηλαριά, Βηλάνα

16 Σητεία Κόκκινο Ξηρό - Γλυκό Λιάτικο

ΚΥΚΛΑΔΕΣ

17 Πάρος Κόκκινο Ξηρό Λευκό Ξηρό

Μονεμβασιά, Μανδηλαριά

18 Σαντορίνη Λευκό Ξηρό Λευκό Γλυκό

Ασύρτικο, Αηδάνι, Αθήρι Ασύρτικο, Αηδάνι

ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ

19 Λήμνος Λευκό Ξηρό Μοσχάτο Αλεξάνδρειας

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

20 Ρόδος Λευκό Ξηρό Κόκκινο Ξηρό

Αθήρι Μανδηλαριά

Πίνακας 12. Ελληνικά Κρασιά Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας (Ο.Π.Α.Π.)

Στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακα 13) παρατίθενται τα ελληνικά κρασιά που υπάγονται στην κατηγορία Π.Ο.Π., βάσει της προηγούμενης σήμανσής τους σε Ο.Π.Ε. Αποτελούν εξίσου ιστορικές αμπελουργικές και καθορισμένες γεωγραφικά περιοχές στις οποίες, όπως και με τους οίνους Ο.Π.Α.Π., οι οίνοι Ο.Π.Ε. παράγονται από οινοποιεία εντός των ορισμένων ζωνών. Η βασική τους διαφοροποίηση από τους οίνους Ο.Π.Α.Π. είναι ότι αφορούν αποκλειστικά γλυκείς οίνους, με μικρό εύρος ποικιλιών. Οι συγκεκριμένοι οίνοι παράγονται με δύο τρόπους: μέσω προσθήκης αλκοόλ οινικής προέλευσης (ενισχυμένοι οίνοι) και μέσω συμπύκνωσης σταφυλιού με διάφορες φυσικές τεχνικές (υπερ-ωρίμανση, λιάσιμο, αερισμός) και χαρακτηρίζεται ως φυσικός γλυκύς. Στη δεύτερη περίπτωση, αν προηγείται λιάσιμο των σταφυλιών μπορεί να λέγεται και λιαστός. Οι ποικιλίες Ο.Π.Ε. περιορίζονται στο μοσχάτο για τους λευκούς και τη μαυροδάφνη (μαζί με κορινθιακή σταφίδα) για τους ερυθρούς. Και σε αυτήν την περίπτωση, διακριτικό της φιάλης είναι η χαρακτηριστική μπλε ταινία.

Α/Α Ονομασία Είδος Κρασιού Ποικιλίες Αμπέλου

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

1 Μαυροδάφνη Πατρών Κόκκινο Γλυκό Μαυροδάφνη, Κορινθιακή

2 Μοσχάτος Πατρών Λευκό Γλυκό Μοσχάτο Λευκό

3 Μοσχάτος Ρίου - Πατρών Λευκό Γλυκό Μοσχάτο Λευκό

ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ

29

4 Μαυροδάφνη Κεφαλληνίας Κόκκινο Γλυκό Μαυροδάφνη, Κορινθιακή

5 Μοσχάτος Κεφαλληνίας Λευκό Γλυκό Μοσχάτο Λευκό

ΝΗΣΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

6 Μοσχάτος Λήμνου Λευκό Γλυκό Μοσχάτο Αλεξάνδρειας

7 Σάμος Λευκό Γλυκό Μοσχάτο Λευκό

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

8 Μοσχάτος Ρόδου Λευκό Γλυκό Μοσχάτο Λευκό, Μοσχάτο (Trani)

Πίνακας 13. Ελληνικά Κρασιά Ελεγχόμενης Ονομασίας Προελεύσεως (Ο.Π.Ε.)

2) Οίνοι Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (Π.Γ.Ε.)

Στη συγκεκριμένη κατηγορία ανήκουν οι «Τοπικοί Οίνοι» και οι «Οίνοι κατά Παράδοση». Η παραγωγή οίνων Π.Γ.Ε. ακολουθεί ελαφρώς ηπιότερες προδιαγραφές από αυτή των Π.Ο.Π.. Ωστόσο, απαιτούνται συγκεκριμένες προδιαγραφές σχετικά με τη γεωγραφική περιοχή παραγωγής, την καταγωγή των σταφυλιών και τις ποικιλίες αμπέλου που χρησιμοποιούνται. Οι οίνοι με ονομασία κατά παράδοση αφορούν δύο οίνους που παράγονται αποκλειστικά στη γεωγραφική επικράτεια της Ελλάδας, τη Ρετσίνα και τη Βερντέα Ζακύνθου.

3) Ποικιλιακοί Οίνοι

Αποτελεί νέα κατηγορία οίνου που δημιουργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να αντιμετωπιστεί ο ανταγωνισμός από τις αυξανόμενες εισαγωγές οίνων από Τρίτες Χώρες. Συγκεκριμένα, επιτρέπει σε οίνους που δεν είναι χαρακτηρισμένοι ως Π.Ο.Π. ή Π.Γ.Ε. να αναγράφουν ενδείξεις σχετικά με το έτος συγκομιδής και τις οινοποιήσιμες ποικιλίες αμπέλου από τις οποίες παρασκευάζονται. Ωστόσο, και σε αυτήν την κατηγορία, οι διατάξεις για την πιστοποίηση των οίνων είναι εξαιρετικά αυστηρές. Δυστυχώς, έως σήμερα, δεν έχει θεσπιστεί εθνική νομοθεσία η οποία να υιοθετεί την κοινοτική, με αποτέλεσμα ποικιλιακοί ελληνικοί οίνοι να μην περιλαμβάνονται στην εν λόγω κατηγορία.

4) Οίνοι χωρίς ένδειξη Π.Ο.Π. ή Π.Γ.Ε

Πρόκειται για τους υπόλοιπους επιτραπέζιους οίνους που προέρχονται από περιοχές και ποικιλίες που δεν πληρούν τις αυστηρές προϋποθέσεις που καθορίζει ο νόμος για τις προηγούμενες κατηγορίες, όμως αυτό δεν παραπέμπει κατ’ ανάγκη σε ποιοτική διαφοροποίηση. Οι κυριότερες ελληνικές και διεθνείς ποικιλίες που καλλιεργούνται σήμερα στην Ελλάδα είναι οι ακόλουθες (Πίνακας 14):

Ελληνικές Ποικιλίες Διεθνείς Ποικιλίες

Με λευκά σταφύλια

Αθήρι, Αϊδάνι, Ασύρτικο, Βηλάνα, Μαλαγουζιά, Μονεμβασιά, Μοσχάτο Λευκό, Μοσχάτο Αλεξανδρείας, Μπατίκι, Ντεμπίνα, Ροδίτης, Ρομπόλα, Σαββατιανό

Chardonnay, Sauvignon Blanc, Viognier

Με ερυθρά σταφύλια

Αγιωργίτικο, Βερτζαμί,, Κοτσιφάλι, Κρασάτο, Λιάτικο, Λημνιό, Μαντηλαριά, Μαυροδάφνη, Μαύρο

Cabernet Franc, Cabernet Sauvignon, Cinsault, Grenache, Merlot, Syrah

30

Μεσενικόλα, Μαυροτράγανο, Μαυρούδι, Μοσχάτο Αμβούργου, Μοσχοφίλερο (προσοχή δίνει λευκά κρασιά), Νεγκόσκα, Ξινόμαυρο, Σταυρωτό

Πίνακας 14. Ελληνικές και διεθνείς καλλιεργούμενες ποικιλίες

Καλλιεργούμενες εκτάσεις

Η εξέλιξη των εκτάσεων οιναμπέλων παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς είναι άμεσα συνδεδεμένη με το μέγεθος της παραγωγής οίνου. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στον πίνακα 15 παρουσιάζονται οι εκτάσεις οινάμπελων, για τις οινικές περιόδους 2006/07, 2007/08 και 2008/09. Σημειώνεται ότι το σύνολο των εκτάσεων περιλαμβάνει και ποικιλίες διπλής χρήσης που κατά συνήθεια οινοποιούνται.

Πίνακας 15. Καλλιεργούμενες εκτάσεις στην Ελλάδα (Υπ. Αγρ. Αν. & Τροφίμων)

Η συνολική καλλιεργούμενη έκταση των οιναμπέλων την περίοδο 2008/09 παρουσίασε μικρή μείωση σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο, κατά 1,3%, ανερχόμενη σε 70.089 εκτάρια. Γενικότερα, το εξεταζόμενο διάστημα οι εκτάσεις οινοποιήσιμων άμπελων παρουσιάζουν σχετικά μικρές διακυμάνσεις. Η περιφέρεια με τις μεγαλύτερες εκτάσεις οιναμπέλων το 2008/2009 ήταν η Πελοπόννησος η οποία κάλυψε, όπως και την προηγούμενη περίοδο, το 17,1% των συνολικών εκτάσεων. Ακολούθησε η Δυτική Ελλάδα, με ποσοστό 13,4%. Η Στερεά Ελλάδα κάλυψε το 11,6% των συνολικών εκτάσεων, μερίδιο ελαφρώς μειωμένο σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο, ενώ η Κρήτη αύξησε το μερίδιο της και έφτασε στο 11,5%. Τέλος, σημαντικό μερίδιο έχει και η Αττική, οι εκτάσεις της οποίας αντιστοιχούν στο 10,3% του συνόλου.

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι πραγματικές φυτευμένες εκτάσεις

Περιφέρεια 2006-2007 2007-2008 2008-2009

Ανατολική Μακεδονία -Θράκη 2.456,53 2.502,51 2.176,76

Κεντρική Μακεδονία 4.567,81 5.009,43 4.945,20

Δυτική Μακεδονία 2.557,14 2.639,59 2.653,09

Θεσσαλία 3.320,44 4.308,05 4.396,50

Ήπειρος 748,25 666,62 696,09

Ιόνια Νησιά 3.039,93 2.935,15 2.993,40

Δυτική Ελλάδα 11.093,27 9.503,09 9.380,11

Στερεά Ελλάδα 8.161,45 8.441,28 8.104,40

Πελοπόννησος 12.152,02 12.161,79 12.012,20

Αττική 6.216,00 7.257,67 7.207,80

Βόρειο Αιγαίο 3.140,80 3.135,74 3.155,95

Νότιο Αιγαίο 4.330,34 4.406,44 4.397,50

Κρήτη 8.123,50 8.042,78 8.030,45

ΣΥΝΟΛΟ 69.907,48 71.010,14 70.089,45

31

Περιφέρεια

Πραγματικά φυτευμένη έκταση (ha)

οίνος με προστατευόμενη

ονομασία προέλευσης

οίνος με προστατευόμενη

γεωγραφική ένδειξη

υποσύνολο για οίνους με ΠΟΠ/ΠΓΕ

οίνοι χωρίς προστατευόμενη

ονομασία προέλευσης / γεωγραφική ένδειξη

Σύνολο

2010-11 2011-12 2010-11 2011-12 2010-11 2011-12 2010-11 2011-12 2010-11 2011-12

ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ 0,00 0,00 929,00 1.111,80 929,00 1.111,80 1.047,66 872,65 1.976,66 1.984,45

Κ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 1.050,00 950,00 1.267,80 1.287,80 2.317,80 2.237,80 2.471,46 2.532,22 4.789,26 4.770,02

Δ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 520,00 510,00 500,00 525,00 1.020,00 1.035,00 1.633,40 1.568,00 2.653,40 2.603,00

ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 650,00 600,00 850,00 860,00 1.500,00 1.460,00 2.871,02 2.872,50 4.371,02 4.332,50

ΗΠΕΙΡΟΥ 150,00 150,00 185,00 185,00 335,00 335,00 362,36 371,10 697,36 706,10

ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΙΩΝ 370,00 350,00 395,00 352,00 765,00 702,00 1.880,90 1.968,42 2.645,90 2.670,42

ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΑΣ 750,00 750,00 1.250,00 1.250,00 2.000,00 2.000,00 7.110,67 7.015,60 9.110,67 9.015,60

ΣΤΕΡ. ΕΛΛΑΔΑΣ 0,00 0,00 2.505,00 2.455,00 2.505,00 2.455,00 5.045,70 4.932,05 7.550,70 7.387,05

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 3.675,50 2.957,00 3.420,00 3.170,00 7.095,50 6.127,00 4.626,80 5.360,10 11.722,30 11.487,10

ΑΤΤΙΚΗΣ 0,00 0,00 2.143,00 2.143,00 2.143,00 2.143,00 4.827,20 4.670,28 6.970,20 6.813,28

ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 2.250,00 2.200,00 215,00 215,00 2.465,00 2.415,00 577,15 627,15 3.042,15 3.042,15

ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 2.150,00 2.100,00 250,00 230,00 2.400,00 2.330,00 1.631,27 1.571,72 4.031,27 3.901,72

ΚΡΗΤΗΣ 1.520,00 1.480,00 1.830,00 1.750,00 3.350,00 3.230,00 4.422,10 4.530,43 7.772,10 7.760,43

Σύνολο 13.085,50 12.047,00 15.739,80 15.534,60 28.825,30 27.581,60 38.507,69 38.892,22 67.332,99 66.473,82

Πίνακας 16: Πραγματικά φυτεμένη έκταση ανά κατηγορία οίνου και ανά περιφέρεια (Υπ. Αγρ. Αν. & Τροφίμων)

32

4. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ ΟΙΝΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο περιγράφονται οι χαρακτηριστικές ελληνικές και διεθνείς ποικιλίες οίνου, λευκών και ερυθρών σταφυλιών, που καλλιεργούνται στην Ελλάδα. Παρουσιάζονται επίσης η προέλευση, το γεωγραφικό εύρος παρουσίας τους και η δυναμική τους και τα βασικά χαρακτηριστικά ανά ποικιλία σε επίπεδο γεύσης, ιδιοτήτων, δυνατοτήτων, χρήσης και γαστρονομίας.

4.1 Ποικιλίες λευκών σταφυλιών

Ελληνικές Ποικ ιλίες

Το Αθήρι είναι μια Αιγιοπελαγίτικη ποικιλία, που καλλιεργείται κυρίως στις Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα, την Κρήτη, αλλά και σχεδόν όλη την υπόλοιπη Ελλάδα (Στερεά Ελλάδα, Εύβοια, Χαλκιδική). Είναι ποικιλία πρώιμης ωρίμανσης, με σταφύλια μετρίου μεγέθους και πυκνότητας ραγών, με κιτρινοπράσινη λεπτή φλούδα, με χυμώδη σάρκα και ελαφρό αλλά χαρακτηριστικό άρωμα. Σήμερα, το Αθήρι θεωρείται μία από τις καλύτερες λευκές ελληνικές ποικιλίες (House of Wine, Απρίλιος 2013). Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην ημερομηνία του τρύγου, καθώς, εάν ξεπεραστεί ο βαθμός ωριμότητας των σταφυλιών, μειώνονται σημαντικά τα οξέα τους. Το Αθήρι δίνει κυρίως λευκά και ξηρά κρασιά, με υψηλή σχετικά περιεκτικότητα σε αλκοόλη, λευκοκίτρινο χρώμα με πράσινες ανταύγειες και διακριτικό ευχάριστο λεπτό φρουτώδες άρωμα, γεύση απαλή, γεμάτη, δροσερή και ισορροπημένη. Δίνει επίσης γλυκά, καθώς και αφρώδη κρασιά, ενώ χρησιμοποιείται συχνά σε συνδυασμό με το Ασύρτικο και το λευκό Αηδάνι. Συμμετέχει σε πολλά κρασιά Ο.Π.Α.Π. και επιτραπέζια. Συνδυάζεται με οστρακοειδή, θαλασσινά, ψάρια στη σχάρα, ελαφρά τυριά και φρούτα. Σερβίρεται στους 10-12°C.

Το Αηδάνι είναι μια αρχαία λευκή αλλά και κόκκινη ποικιλία της Ιωνίας (προέρχεται από την «εδάνη άμπελο», η οποία αναφέρεται από τον Ησύχιο, τον 5ο αιώνα μ.Χ.). Σήμερα, καλλιεργείται στις Κυκλάδες, στην Πάρο, Νάξο και Σαντορίνη και Κρήτη. Σποραδικά καλλιεργείται σε μικρές εκτάσεις και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Χρησιμοποιείται αρκετά για τη βελτίωση άλλων κρασιών (Αθήρι, Ασύρτικο). Είναι μια ποικιλία μέτρια, ζωηρή, παραγωγική, πολύ ανθεκτική στις ασθένειες και τη ξηρασία. Τα σταφύλια της είναι μεγάλα, με τσαμπί μεγάλο και πυκνόρωγο, με φλούδα σκουροκόκκινη. Φύεται συνήθως σε περιοχές με σχετικό υψόμετρο. Το κρασί που συνήθως παρασκευάζεται από την ποικιλία έχει μέτρια περιεκτικότητα σε αλκοόλ, μέτρια οξύτητα, και διακρίνεται για τα αρώματα λουλουδιών (House of Wine, Απρίλιος 2013).

Το Ασύρτικο θεωρείται από πολλούς ειδικούς ως το κορυφαίο ελληνικό σταφύλι. Είναι ζωηρή ποικιλία σταφυλιού, με εξαιρετική αντοχή στη ξηρασία και τις ασθένειες, που καλλιεργείται σε μεγάλη έκταση στην Σαντορίνη, αλλά και σε άλλα νησιά (Πάρος Νάξος), στην Πελοπόννησο,

Εικόνα 1. Αθήρι

Εικόνα 2. Αηδάνι

33

Στερεά Ελλάδα, Χαλκιδική, Μακεδονία. Θεωρείται ότι ο τόπος καταγωγής του είναι τα νησιά των Κυκλάδων, με κύριο τόπο προέλευσης την Σαντορίνη, ωστόσο, στις μέρες μας, η διασπορά του στον ελληνικό χώρο είναι η δεύτερη μετά τον ροδίτη. Το Σαντορινιό Ασύρτικο διαφέρει από αυτά της στεριανής Ελλάδας λόγω της σημαντικής συμμετοχής στα αρώματα του πρώτου του εδάφους (terroir), ενώ στα δεύτερα υπερισχύουν τα φρουτώδη αρώματα. Τα σταφύλια έχουν μέτριο έως και μεγάλο μέγεθος, με λευκοπράσινο ή χρυσοπράσινο, μέτριου πάχους φλοιό και πυκνές ρώγες, με καλοσχηματισμένη και μάλλον μαλακή σάρκα. Η ποικιλία δίνει κρασιά ανοιχτόχρωμα έως λευκά, με κυρίαρχα αρώματα αυτά των ξινών εσπεριδοειδών αλλά και παρουσία αρωμάτων μήλου, αχλαδιού, και στις ποικιλίες που καλλιεργούνται στην Σαντορίνη αρώματα μελιού, σταφίδας, λιβανιού, καθώς το ηφαιστιογενές ελαφρύ έδαφος της Σαντορίνης, προσδίδει στο Ασύρτικο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που μεταφέρονται στο κρασί (House of Wine, Απρίλιος 2013). Έχουν γεύση φρουτώδη με αρκετή έως μεγάλη οξύτητα και υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ, αποτελώντας ένα από τα ελάχιστα κρασιά διεθνώς με αυτό τον συνδυασμό. Η ποικιλία έχει την δυνατότητα να δώσει και γλυκά και ξηρά κρασιά, εξαιρετικά μονοποικιλιακά κρασιά αλλά και να συμμετάσχει εύκολα σε ενδιαφέροντα χαρμάνια, με συνηθέστερο στη χώρα μας αυτό του Ασύρτικου με το Sauvignon Blanc. Συνοδεύει συνήθως θαλασσινά, ψάρια ψητά και τυριά.

Η Βηλάνα (ή Βιλάνα) είναι μια λευκή γηγενής ποικιλία που καλλιεργείται στην Κρήτη, κυρίως στους νομούς Ηρακλείου και Λασιθίου, και λιγότερο στους νομούς Χανίων και Ρεθύμνης. Είναι μια ποικιλία ζωηρή, ανθεκτική στη ξηρασία, με ρώγες σφαιρικές έως κωνικές, με λεπτή φλούδα, κιτρινόλευκου χρώματος, με στίγματα (πρέκνες) και εύγευστη σάρκα. Η Βηλάνα δίνει κρασιά με μέτρια έως υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ, μέτρια οξύτητα, με παρουσία αρωμάτων ανθέων σε υπόβαθρο κίτρινων και λευκόσαρκων φρούτων, ωστόσο είναι επιρρεπή στην οξείδωση.

Η Μαλαγουζιά είναι λευκή ποικιλία που καλλιεργείται κυρίως στη Χαλκιδική και την περιοχή της Θεσσαλονίκης, αλλά και σε Αιτωλοακαρνανία (από όπου και η καταγωγή της), Αττική, Φθιώτιδα και Πελοπόννησο. Είναι μια πολύ ζωηρή και παραγωγική ποικιλία, ανθεκτική στη ξηρασία. Δίνει μεγάλα σταφύλια με πυκνές, μεγάλες ρώγες με λεπτή χρυσοκίτρινη φλούδα και γλυκιά, μαλακή σάρκα με γεύση μοσχάτου. Τα κρασιά που δίνει η ποικιλία είναι υψηλής περιεκτικότητας σε αλκοόλη, με μέτρια οξύτητα και σχετικά έντονο άρωμα εξωτικών φρούτων (House of Wine, Απρίλιος 2013). Συνοδεύει συνήθως ψάρια ψητά και φούρνου, θαλασσινά, άσπρα κρέατα, πουλερικά, καθώς και τυριά με μέτριας έντασης γεύση.

Εικόνα 3. Ασύρτικο

Εικόνα 4. Βηλάνα

Εικόνα 5. Μαλαγουζιά

34

Η λευκή ποικιλία με το όνομα Μονεμβασιά καλλιεργούνταν ήδη στην Ελλάδα κατά τον 13ο-14ο και 16ο μ.Χ. αιώνα. Η καταγωγή της ονομασίας του, σύμφωνα με μία εκδοχή, προέρχεται από το κάστρο της Μονεμβασιάς και, σύμφωνα με μία δεύτερη, από την περιοχή του Μαλεβιζίου κοντά στο Ηράκλειο της Κρήτης, την Κάντια των Βενετσιάνων. Ήταν μία από τις τρεις ποικιλίες που αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών της Ελλάδας, κατά τα μεσαιωνικά χρόνια. Το κρασί που παράγεται από αυτήν, ο Μαλβαζίας οίνος, γνωστός ως Malvasia στα Ιταλικά και Malmsey στα Αγγλικά, έφτανε μέσω των δρόμων του εμπορίου από την Κωνσταντινούπολη μέχρι την Αγγλία και από την Ιταλία μέχρι τη Γαλλία. Ο θρύλος λέει ότι ο Γεώργιος, Δούκας του Κλάρενς, αδερφός του Βασιλιά Εδουάρδου Δ΄ της Αγγλίας, πνίγηκε σε ένα βαρέλι Malmsey στον Πύργο του Λονδίνου το 1478 (House of Wine, Απρίλιος 2013). Η ποικιλία καλλιεργείται σήμερα κατά κύριο λόγο στις Κυκλάδες, με επίκεντρο καλλιέργειας την Πάρο, σε έκταση 5.000 στρεμμάτων και σιγά σιγά επανέρχεται στην περιοχή της Μονεμβασίας. Νησίδες καλλιέργειας υπάρχουν κυρίως στην Εύβοια. Είναι ανθεκτική σε όλες τις ασθένειες της αμπέλου και προτιμά τα ελαφρά ορεινά εδάφη. Έχει μεγάλα τσαμπιά με μεγάλες ρώγες ωοειδούς σχήματος, γλυκές και χυμώδεις, με χρυσοκίτρινο χρώμα. Παράγει κρασιά απλά, ελαφρά, μικρής έντασης και χαμηλής οξύτητας, με αρώματα κίτρινων φρούτων.

Η πρώτη αναφορά που γίνεται για το Σαμιώτικο κρασί, είναι απ' τον Θεόδωρο τον Πτωχοπρόδρομο (1143-1180) που σε ποίημά του, γράφει «Κρασίν γλυκύν Γανίτικον και Κρητικόν και εκ' Σάμου, ίνα χυμούς εκβάλωσιν τους της ξηροφαγίας» δεν αναφέρει όμως αν το κρασί ήταν μοσχάτο, καθώς γλυκά κρασιά παράγονται και από άλλες ποικιλίες σταφυλιών. Για πρώτη φορά το Σαμιώτικο μοσχάτο κρασί αναφέρεται σε ένα κανόνα από τον Καισάριο Δαπόντε (1714-1784), στον οποίο αναφέρεται: «Κρασί σκοπελίτικο, κουμανταριά κυπριώτικη, μοσχάτο σαμιώτικο και μερικά της Φραγκιάς, δαντζκας, βούτκαις δε και βλαχομπογδανίας, ροσόλια κορφιάτικα, εκλεκτά πράγματα». Στο ποίημα του Λόρδου Βύρωνα «Τα ελληνικά νησιά» υπάρχει σχετική αναφορά στον στίχο «γεμίστε ξέχειλη την κούπα σαμιώτικο κρασί!» Όπως αναφέρεται από διάφορους συγγραφείς, η ποικιλία μοσχάτο Σάμου, έχει Μικρασιατική προέλευση και είναι προϊόν μεταλλαγής. Εμφανίστηκε στη Σάμο κατά τα τέλη του 16ου αιώνα, όπου λόγω περιβαλλοντικών συνθηκών αναπτύχθηκε με επιτυχία. Από αυτή προέρχεται η γνωστή Γαλλική ποικιλία Muscat de Frontignan, που καλλιεργείται στη μεσημβρινή Γαλλία. Το κρασί της Σάμου άρχισε να γίνεται γνωστό στην Ευρώπη και από εκεί σε όλο τον κόσμο, από τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν η φυλλοξήρα κατέστρεφε τα αμπέλια της Ευρώπης. Οι Ευρωπαίοι και κυρίως Γάλλοι και Ιταλοί για να εξασφαλίσουν κρασί και άλλα αμπελοκομικά προϊόντα, όπως τη σταφίδα, (από την οποία κατασκεύαζαν και κρασί), στράφηκαν προς τις ανατολικές περιοχές, οι οποίες ήταν αμόλυντες, μεταξύ των οποίων ήταν και η Σάμος. Η μεγάλη ζήτηση τέτοιων προϊόντων έφερε την αύξηση των τιμών και αυτές ήταν το κίνητρο για την επέκταση των αμπελιών, έτσι η Σάμος έγινε ένας τεράστιος αμπελώνας και φυτεύτηκαν με αμπέλια και οι πιο άγονες περιοχές. Σύμφωνα με πηγές της εποχής, η έκταση τους άγγιξε τα 47.000 στρέμματα. Το Μοσχάτο Σάμου

Εικόνα 6. Μονεμβασιά

Εικόνα 7. Μοσχάτο Σάμου

35

καλλιεργείται σήμερα συστηματικά κυρίως στη Σάμο και τη βορειοδυτική Πελοπόννησο. Συναντάται επίσης και σε κυκλαδίτικα νησιά, καθώς και στα Δωδεκάνησα. Είναι μια ποικιλία αρκετά παραγωγική, με σταφύλια μέτριου μεγέθους, κωνικά και με πυκνές σφαιρικές ρώγες με πρασινοκίτρινη φλούδα μέτριου πάχους και μαλακή, χυμώδη και σχεδόν άχρωμη σάρκα, με το χαρακτηριστικό άρωμα του μοσχάτου (House of Wine, Απρίλιος 2013). Δίνει φυσικά γλυκά και ημίγλυκα κρασιά Ο.Π.Α.Π., στα οποία, ανάλογα με την οινοποίηση, συναντώνται αρώματα λουλουδιών, μελιού και μπαχαρικών και αποξηραμένων φρούτων, καθώς και επιτραπέζια ξηρά με το χαρακτηριστικό μοσχάτο άρωμα. Τα γλυκά κρασιά που δίνει η ποικιλία είναι διεθνώς γνωστά, με πολλά βραβεία σε διεθνείς εκθέσεις.

Το Μοσχάτο Αλεξανδρείας, με πιθανή περιοχή καταγωγής του τη Βόρεια Αφρική, φυτεύτηκε στην Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα. Η αγάπη του για τη ζέστη το βοήθησε να εγκλιματιστεί τέλεια στη χώρα, δίνοντας υπέροχα γλυκά κρασιά. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, ολοένα πιο μεγάλο ποσοστό της παραγωγής του μετατρέπεται σε ξηρά, αρωματικά λευκά, ενώ δε λείπουν και δείγματα αφρωδών. Χαρακτηρίζεται από απαλό και διακριτικό άρωμα. Παρά την εξάπλωσή του στη Βόρεια Ελλάδα, τα ηφαιστειογενή εδάφη της Λήμνου είναι ο κορυφαίος τόπος όπου ξεδιπλώνονται τα χαρίσματα της ποικιλίας (New wines of Greece, Απρίλιος 2013). Πέραν της Λήμνου, συναντάται σε μικρούς αμπελώνες σε νησιά του Αιγαίου και στους νομούς Θεσσαλονίκης, Δράμας και Καβάλας. Τόσοι οι γλυκείς οίνοι με τη γεωγραφική ένδειξη «Μοσχάτος Λήμνου» όσο και οι ξηροί εκφράζουν αμφότεροι τα τυπικά γνωρίσματα της ποικιλίας: διακριτικό άρωμα, νότες βερίκοκου και μέντας με σχετικά πλούσιο σώμα. Τα σχετικά πλούσια σε άργιλο εδάφη θεωρούνται κατάλληλα για την παραγωγή κόκκινου κρασιού και τα ελαφρά για την καλλιέργεια πρώιμων επιτραπέζιων ποικιλιών. Ωστόσο, τα μέσης σύστασης εδάφη προσφέρουν τις ευνοϊκότερες συνθήκες ανάπτυξης. Είναι μέτρια ζωηρή ποικιλία, παραγωγική και ανθεκτική στην ξηρασία, με μεγάλα σταφύλια με λευκοκίτρινο φλοιό. Δίνει λευκό κρασί με σχετικά υψηλό αλκοολικό τίτλο, καλή οξύτητα, χαρακτηριστική γεύση και πολύπλοκο άρωμα μοσχάτου, ενώ είναι ιδανικό για γλυκά αρωματικά κρασιά. Συμμετέχει σε οίνο Ο.Π.Α.Π. (Λήμνος), καθώς και Τοπικούς και Ο.Π.Ε. οίνους (Αγροτική Στέγη, Απρίλιος 2013).

Το Μπατίκι είναι λευκή ποικιλία, η οποία πιθανότατα μεταφέρθηκε στη χώρα μας από την περιοχή της Σμύρνης. Καλλιεργείται κυρίως στη Θεσσαλία (περιοχή Τύρναβου) και σποραδικά τη βρίσκουμε στη βόρεια Εύβοια και τη Μακεδονία. Είναι ποικιλία ζωηρή και παραγωγική, πολύ ευαίσθητη στον περονόσπορο, το ωίδιο, το βοτρύτη και τις χαμηλές θερμοκρασίες, αντέχει όμως αρκετά στη ξηρασία. Τα σταφύλια της είναι μεγάλου μεγέθους, κωνικού σχήματος, πυκνόραγα, με ρώγες μεγάλου μεγέθους, ωοειδούς σχήματος, με φλούδα κιτρινοπράσινου χρώματος, μέτριου πάχους και με μαλακή, άχρωμη και χυμώδη σάρκα. Το Μπατίκι καλλιεργούταν ευρύτατα στη Θεσσαλία για την παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών (House of Wine, Απρίλιος 2013). Τα τελευταία όμως χρόνια, μετά την εισαγωγή και διάδοση άλλων καλύτερων επιτραπέζιων ποικιλιών αμπέλου, χρησιμοποιείται

Εικόνα 8. Μοσχάτο Αλεξανδρείας

Εικόνα 9. Μπατίκι

36

κυρίως για οινοποίηση. Από αυτή την ποικιλία που χαρακτηρίζεται από πολύ μικρή οξύτητα, παράγονται κυρίως ρετσίνες και επιτραπέζιοι λευκοί ξηροί οίνοι. Στους επιτραπέζιους οίνους συνήθως συνοινοποιείται με άλλες ποικιλίες, και κυρίως στη Θεσσαλία με Ροδίτη, και παράγεται λευκός ξηρός οίνος, με σχετικά χαμηλή αλκοόλη και οξύτητα, με λαμπερό χρώμα, πλούσιο άρωμα φρούτων, δροσερή και ισορροπημένη γεύση.

Το όνομα Ντεμπίνα κατά πάσα πιθανότητα προέρχεται από το ιταλικό «de vino» -που σημαίνει σταφύλι του κρασιού- και αυτός είναι ο λόγος που εικάζεται ότι έχει ιταλική προέλευση. Η Ντεμπίνα καλλιεργείται κυρίως στην περιοχή της Ζίτσας του νομού Ιωαννίνων (από τον 7ο τουλάχιστον αιώνα), στα χωριά Ζίτσα, Πρωτόπαπα, Καρίτσα, Λιγοψιά, Κληματιά, Γαβρίσιοι. Αναφέρεται επίσης με το συνώνυμο Ζίτσα, ως χαρακτηριστικό της προέλευσης από την εν λόγω περιοχή. Απαντάται και σε άλλες περιοχές, ωστόσο σε μικρότερες εκτάσεις. Σημαντική καλλιέργεια Ντεμπίνας γίνεται στην περιοχή της Τσαρίτσανης. Καταλαμβάνει συνολικά έκταση περίπου 7.500 στρεμμάτων.

Ως ποικιλία προσαρμόζεται εύκολα σε εδάφη πτωχά, ξηρά και ασβεστώδη. Καλλιεργείται σε υψόμετρο 700 μέτρων σε αβαθή ασβεστολιθικά εδάφη, με μικροκλίμα που επηρεάζεται από τις θαλάσσιες αύρες που φτάνουν στην περιοχή μέσα από τα περάσματα που χάραξε ο Θύαμης κοντά στις όχθες του Καλαμά. Τα πλούσια σε κάλιο εδάφη προσδίδουν αντοχή στις ασθένειες και ειδικότερα στο ωίδιο, εξασφαλίζοντας συγχρόνως την καλή ωρίμανση. Οι αμπελώνες είναι εγκατεστημένοι με μεσημβρινή κατεύθυνση απαλλαγμένοι από υγρασίες την περίοδο του καλοκαιριού και από ψυχρά ρεύματα την περίοδο του χειμώνα. Η Ντεμπίνα είναι ποικιλία πολύ ζωηρή και εύρωστη, η οποία σε υψηλές αποδόσεις ανά στρέμμα δεν παρουσιάζει μείωση στην ποιότητα των σταφυλιών, όπως συμβαίνει σε άλλες ποικιλίες. Το σταφύλι είναι κυλινδροκωνικό πυκνόρωγο, με μήκος γύρω στα 21 εκατοστά. Η ράγα είναι μεσαίου μεγέθους, σφαιρική, με κιτρινοπράσινο χρώμα, μαλακή σάρκα, γλυκιά έως λίγο υπόξινη. Δίνει ένα φρουτώδες, αριστοκρατικό, νεανικό και δροσερό κρασί, με ικανοποιητική οξύτητα και αρώματα μήλου, αχλαδιού και ροδάκινου, με μακρά επίγευση και πολύ καλές οξύτητες (House of Wine, Απρίλιος 2013).

Ο Ροδίτης είναι μια καθαρά οινοποιήσιμη αλλά και βρώσιμη ποικιλία, η οποία καλλιεργείται σε 34 νομούς της Ελλάδας, με διάφορους κλώνους και ονόματα, όπως Αλεπού, Αρσενικός Ροδίτης, Θηλυκός Ροδίτης, Κοκκινοροδίτης, Κανελλάτος, Κοκκινάρα, Κοκκινοστάφυλο, Λισιτσίνες, Μουργαλεπού, Ροδομούσι, Ρογδίτης, Ροϊδίτης, Σακκοροδίτης, Σουρβιώτης κ.ά. Οι μεγαλύτεροι αμπελώνες βρίσκονται στην Αιγιαλεία, στη Βοιωτία και τη Θεσσαλία (House of Wine, Απρίλιος 2013). Είναι ποικιλία ιδιαίτερα ζωηρή και παραγωγική, με αραιά σταφύλια μεγάλου συνήθως μεγέθους και ρώγες ρόδινες, προς το τέλος της ωρίμανσης, και αρχικά λευκοπράσινες. Προτιμά εδάφη ελαφρά, ασβεστώδη, μέσης γονιμότητας, και περιοχές με υψόμετρο, όπου η ποικιλία παρουσιάζει τον καλύτερο

Εικόνα 10. Ντεμπίνα

Εικόνα 11. Ροδίτης

37

χαρακτήρα της. Τα κρασιά που προέρχονται από αμπελώνες σε σχετικό υψόμετρο είναι αξιόλογα με μέτρια και ισορροπημένη περιεκτικότητα σε αλκοόλη και οξύτητα και με πλούσια και ζωηρή γεύση και αρώματα.

Η Ρομπόλα (ή Κέρινο) είναι μία από τις πλέον ευγενείς ελληνικές λευκές ποικιλίες και ίσως η μόνη ποικιλία που έχει δώσει το όνομά της στη ζώνη στην οποία καλλιεργείται, της Ρομπόλας στην Κεφαλονιά, στα Ομαλά, στο κέντρο του νησιού, κάτω από τις πλαγιές του Αίνου και με επίκεντρο την Ιερά Μονή του Αγίου Γερασίμου. Η δυναμική του εδάφους, σε συνδυασμό με το υψόμετρο, την ηλιοφάνεια και το θαλασσινό αεράκι είναι οι βασικοί συντελεστές της καλλιέργειας της Ρομπόλας στην Κεφαλονιά, που χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα χαμηλή στρεμματική απόδοση αλλά πολύ υψηλή ποιότητα. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι το σταφύλι της Ρομπόλας είναι σήμερα από τα πιο ακριβά, αν όχι το ακριβότερο στην Ελλάδα. Οι βασικοί συντελεστές της καλλιέργειας της Ρομπόλας στην Κεφαλονιά είναι ασφαλώς το ιδιαίτερο έδαφος, το υψόμετρο και η ηλιοφάνεια. Το σταφύλι, με απαλό υπόξανθο χρώμα, με στρογγυλή, λεπτόφλουδη ράγα, αναπτύσσεται καλύτερα σε φτωχά, πετρώδη εδάφη, γι' αυτό και απαντάται στα ημιορεινά και ορεινά μέρη του νησιού. Λόγω ακριβώς αυτής της αγάπης της Ρομπόλας στην πέτρα, οι Βενετοί την αποκαλούσαν «Vino di Sasso» («Το Κρασί της Πέτρας») (House of Wine, Απρίλιος 2013). Η Ρομπόλα δίνει το ομώνυμο κρασί με χρώμα άγουρου λεμονιού και έντονα αρώματα καλοκαιρινών φρούτων και εσπεριδοειδών, με ελαφρύ σώμα, σχετικά έντονη οξύτητα και υψηλή αλκοολική περιεκτικότητα. Είναι ένα κρασί ευχάριστο, απατηλά ελαφρύ και δροσιστικό, που πίνεται δροσερό, στους 10 – 12°C. Γευστικά συνδυάζεται τέλεια με ψάρι και θαλασσινά, ενώ στην πατρίδα της θα τη συναντήσουμε να συνοδεύει σχεδόν μόνιμα ένα χαρακτηριστικό Κεφαλλονίτικο πιάτο, του μπακαλιάρου με σκορδαλιά, την «Αλιάδα», όπως την ονομάζουν οι Κεφαλλονίτες, αλλά και τις περισσότερες σπεσιαλιτέ της Κεφαλλονίτικης κουζίνας.

Το ιδιαίτερο άρωμά της και η φινέτσα της την κάνουν να ξεχωρίζει από τα περισσότερα ελληνικά κρασιά. Είναι όμως και τα δύο συστατικά της ευαισθησίας του κρασιού αυτού σε εξωγενείς παράγοντες, που το καθιστούν ιδιαίτερα επιρρεπές στην οξείδωση. Οι Κεφαλλονίτες επιμένουν ότι μόνο στην Κεφαλονιά μπορεί κανείς να απολαύσει πραγματικά τη Ρομπόλα, γιατί με το που θα διασχίσει το Ιόνιο για άλλα μέρη, χάνει κάτι από τα αρώματα και την γευστικότητά της. Η Ρομπόλα αρκετά συχνά πλαισιώνει αρωματικά άλλες λευκές ποικιλίες. Πίνεται συνήθως φρέσκια, σε διάστημα μέχρι και 2 ετών από τον τρύγο, αν και τελευταία παρατηρούμε προσπάθειες για παλαίωσή της.

Το Σαββατιανό είναι μία από τις πιο διαδεδομένες αλλά και συγχρόνως πιο παρεξηγημένες ελληνικές ποικιλίες, με προέλευση που χάνεται στα βάθη των αιώνων και τη βρίσκουμε με διάφορα ονόματα, όπως Δουμπραίνα Άσπρη, Κοντούρα Άσπρη, Σακέικο, Σταματιανό, Σαββαθιανό, Περαχωρίτικο, Περαχωρίτης, Ασπρούδα. Ο Όμηρος αναφέρει ότι το καλλιεργούσαν στην Πολυστάφυλον Άρην (Βοιωτία) και στην Πολυστάφυλον Ιστιαία (Εύβοια). Στην Αττική, η καλλιέργειά του έχει παρελθόν τουλάχιστον 2.500 χρόνων. Σήμερα καλλιεργείται κυρίως στην ευρύτερη ζώνη της Στερεάς Ελλάδος, όπως επίσης στη Δυτική Κρήτη, τις Κυκλάδες, την Πελοπόννησο, τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία.

Εικόνα 12. Ρομπόλα

38

Είναι η ποικιλία που έχει συνδεθεί με την αρχή της οινικής ιστορίας της Ελλάδας, εφόσον από την περιοχή της Αττικής ξεκίνησε η δημιουργία των πρώτων οινοποιείων και η παραγωγή των πρώτων εμφιαλωμένων οίνων με βάση το Σαββατιανό. Η σχέση του με τη ρετσίνα -που παράγεται κυρίως από Σαββατιανό- το οδήγησε στην υπερπαραγωγή και όχι στην ποιότητα. Κι αυτός είναι και ο λόγος που η έξοχη αυτή ελληνική ποικιλία έχασε στο πέρασμα των χρόνων το «καλό» της όνομα. Τα τελευταία χρόνια γίνονται μεγάλες προσπάθειες -κυρίως στην περιοχή των Μεσογείων, όπου βρίσκεται ο μεγαλύτερος αμπελώνας Σαββατιανού- για να διορθωθούν τα λάθη του παρελθόντος και να αποκτήσει η ποικιλία αυτή το χαμένο της κύρος. Είναι ποικιλία μέσης ζωηρότητας και ευρωστίας και αρκετά παραγωγική. Το φυτό είναι ανθεκτικό απέναντι στις ασθένειες και στην ξηρασία και έχει ικανοποιητική απόδοση σε φτωχά εδάφη. Προτιμά περισσότερο εδάφη ξηρά, ασβεστώδη, καθώς και περιοχές που βρίσκονται σε σχετικό υψόμετρο (House of Wine, Απρίλιος 2013). Το τσαμπί είναι μετρίου έως μεγάλου μεγέθους, σχήματος κυλινδροκωνικού, πυκνόρωγο, με μίσχο μήκους 4-5 εκατοστών. Έχει χρώμα κοκκινοκάστανο και το βάρος του μπορεί να φτάσει τα 600 γραμμάρια. Αν καλλιεργηθεί με σύγχρονες μεθόδους και με χαμηλή στρεμματική απόδοση, δίνει λευκά κρασιά με κιτρινοπράσινο χρώμα (έως έντονο κίτρινο όταν πρόκειται για παλαιωμένα κρασιά), με αρώματα ροδάκινου, λεμονιού, ακτινιδίου, μπανάνας, πεπονιού και φράουλας, μαλακά στο στόμα και με σχετικά χαμηλή οξύτητα. Τα κρασιά που προέρχονται από τα ηλιόλουστα και φτωχά εδάφη της Αττικής είναι πιο «γεμάτα», «ζεστά» από τη σχετικά υψηλή αλκοολική περιεκτικότητα, με βαριά αρώματα ζύμωσης και σχετικά γρήγορη εξέλιξη κατά την παλαίωσή τους. Αυτά που προέρχονται από τις δροσερές περιοχές της Βοιωτίας και των πλαγιών της Πεντέλης, έχουν φρουτώδη χαρακτήρα, πιο λεπτή γεύση και είναι πιο «δροσερά» (νευρικά) λόγω της οξύτητας που διατηρούν και του μικρότερου αλκοολικού τίτλου.

Διεθνείς Ποικ ιλίες

Το Chardonnay είναι μια ευρύτατα διαδεδομένη λευκή ποικιλία από την οποία παράγονται λευκά κρασιά, καθώς και η γνωστή σε όλους Σαμπάνια. Θεωρείται ότι κατάγεται από την περιοχή της Βουργουνδίας, στην ανατολική Γαλλία, και ότι έχει σχέση τόσο με το Pinot noir όσο και με το Pinot Blanc. Ωστόσο, έπειτα από πολυάριθμες διαφωνίες μεταξύ σημαντικών οινολόγων, με τις σύγχρονες μεθόδους βασισμένες στο DNA σήμερα αποδεικνύεται ότι προέρχεται από διασταύρωση μεταξύ Pinot και Gouais Blanc. Μέχρι το 2006, 34 ποικιλίες-κλώνοι του Chardonnay μπορούσαν να αναγνωριστούν μόνο στην Γαλλία, δημιουργήματα κυρίως του Πανεπιστημίου της Βουργουνδίας στη Ντιζόν, που βοηθούν στην προσαρμογή της κάθε ποικιλίας ανάλογα με το έδαφος και τα χαρακτηριστικά που επιθυμεί ο παραγωγός. Το Chardonnay είναι φημισμένο για την προσαρμοστικότητά του σε εδάφη, καιρικές συνθήκες και την ευκολία καλλιέργειάς του. Δύναται, με εύκολες διαδικασίες, να «υιοθετήσει» τα χαρακτηριστικά του εδάφους και του παραγωγού. Είναι εξαιρετικά ζωηρή ποικιλία, με μεγάλη εδαφική κάλυψη και πυκνότητα φύτευσης και με ποιότητα αντιστρόφως ανάλογη αυτής της αποδοτικότητας. Φυτεύεται σε όλα σχεδόν τα εδάφη, ωστόσο, η αρχική ποικιλία ευδοκιμεί σε αργιλώδη και σχιστολιθικά εδάφη, δίνοντας εξαιρετικά κρασιά σε γεύση αλλά και αρώματα (House of Wine, Απρίλιος 2013).

Εικόνα 13. Σαββατιανό

39

Λόγω πολλών κοινών χαρακτηριστικών, τα Pinot Blanc και Chardonnay συχνά μοιάζουν τόσο που είναι δύσκολο να τα ξεχωρίσουν οι μη ειδικοί. Από το Chardonnay παράγονται δύο από τα πιο διάσημα κρασιά: το Chablis και η Σαμπάνια. Το Chablis είναι προστατευμένη ονομασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τα κρασιά που προέρχονται από την περιοχή Chablis της περιφέρειας Yonne, και παράγονται αποκλειστικά από Chardonnay. Ωστόσο, το Chablis έχει τέτοια παγκόσμια αναγνώριση που έχει φτάσει να χαρακτηρίζει σχεδόν κάθε λευκό ξηρό κρασί, ακόμα και αν δεν παράγεται από την ποικιλία Chardonnay.

Στην Καμπανία (Champagne), το Chardonnay είναι μια από τις τρεις βασικές ποικιλίες που φύονται στην περιοχή. Στην περιοχή της Côte des Blancs (λευκές πλαγιές) ευδοκιμεί στα ασβεστολιθικά της εδάφη, όπου ευνοούνται τα χαρακτηριστικά τα οποία προτιμούν οι παραγωγοί της Σαμπάνιας για την πρώτης ποιότητας εξαιρετική Blanc des Blanc σαμπάνια. Στο χωριό Avize παράγονται τα ελαφρότερα κρασιά, στο Mesnil αυτά με την μεγαλύτερη οξύτητα, και στο Cramant τα πιο αρωματικά. Στις περιοχές της Καμπανίας, του Chablis και της Βουργουνδίας καλλιεργούνται τα 3/5 του συνόλου της ποικιλίας στην Γαλλία. Καλλιεργείται επίσης στην περιοχή του Languedoc, καθώς και στην Αλσατία, Ardèche, Jura, Σαβοία και στην κοιλάδα του Λίγηρα.

Στην Ελλάδα καλλιεργείται κυρίως την τελευταία 20ετία στον βορρά, ωστόσο λόγω της προσαρμοστικότητας της ποικιλίας, είναι δυνατό να απαντηθεί σε όλες σχεδόν τις αμπελουργικές περιοχές. Στις Η.Π.Α. καλλιεργείται περισσότερο στην Καλιφόρνια, όπου δίνει εξαιρετικά κρασιά, πολύ διαφορετικά από τα Γαλλικά, και στις πολιτείες Oregon, Texas, Virginia και Washington, αλλά και στην Alabama, Arizona, Arkansas, Colorado, Connecticut, Georgia, Idaho, Illinois, Indiana, Iowa, Maryland, Massachusetts, Michigan, Minnesota, Missouri, New Hampshire, New Jersey, New Mexico, North Carolina, Ohio, Oklahoma, South Carolina, Tennessee και Vermont, Καλλιεργείται επίσης στον Καναδά στις επαρχίες της Βρετανικής Κολομβίας, Νέας Σκωτίας, του Ontario και του Quebec. Καλλιεργείται επίσης στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Στην Ιταλία καλλιεργείται κυρίως στον βορρά, ωστόσο συναντάται και στο νότο, στις περιοχές της Σικελίας και της Απουλίας. Καλλιεργείται επίσης σε όλες σχεδόν τις Ευρωπαϊκές χώρες, όπως Αυστρία, Γερμανία, Βουλγαρία, Ουγγαρία, Γεωργία, Μολδαβία, Πορτογαλία, Ρουμανία Σλοβενία, Ισπανία, Ελβετία. Επίσης, το Chardonnay συναντάται στη Νότια Αμερική, ειδικότερα στην Αργεντινή, τη Χιλή και την Ουρουγουάη, στη Νότια Αφρική, στις Ινδίες και γενικά σε σχεδόν όλον τον κόσμο.

Το Chardonnay δίνει κρασιά λευκά ποικίλου ύφους, από ξηρά κρασιά μέχρι αφρώδη και ημίγλυκα, και με αρώματα από δρυ έως αυτά του πράσινου μήλου, καθώς και καραμέλας, κρέμας, καπνού, καρύδας, βανίλιας, τα οποία, ωστόσο, δεν προέρχονται από την ποικιλία αλλά από τη μέθοδο της οινοποίησης, που ποικίλλει εξαιρετικά ανάλογα την χώρα και την περιοχή παραγωγής.

Το Sauvignon Blanc είναι ένα ξηρό, ευχάριστο λευκό κρασί που παράγεται από την αντίστοιχη ποικιλία, της οποίας η ονομασία της προέρχεται από τις λέξεις sauvage και blanc, τα οποία σημαίνουν άγριο και λευκό, αντίστοιχα. Με αρχική προέλευση και πατρίδα τις περιοχές της κοιλάδας του Λίγηρα και το Μπορντό, σήμερα καλλιεργείται με επιτυχία σε ολόκληρο τον κόσμο, και κυρίως σε Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Νότια Αφρική, Η.Π.Α. (κυρίως Καλιφόρνια) και Νότια Αμερική.

Εικόνα 14. Chardonnay

40

Κατά το 18o αιώνα στο Μπορντό, το Sauvignon Blanc διασταυρώθηκε με την ποικιλία Cabernet Franc και προέκυψε το Cabernet Sauvignon. Το ηλιόλουστο κλίμα της κοιλάδας του Λίγηρα, του Μπορντό και της περιοχής Sauternes είναι ιδανικό για την αργή ωρίμανση των σταφυλιών Sauvignon Blanc, που ευνοεί και την ισορροπία μεταξύ σακχάρων και οξύτητας, απαραίτητη για να δώσει την ένταση των αρωματικών χαρακτηριστικών των Pouilly Fume, Sancerre και Sauvignon de Touraine. Στην περιοχή Sauternes, η ποικιλία αναμιγνύεται με Sémillon για να δώσει το κρασί Sauternes. Στην Γαλλία το έδαφος παίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς επηρεάζει τη γεύση του κρασιού. Το Sauvignon Blanc διακρίνεται εύκολα από τη συχνά οξεία και επιθετική σύνθεση των αρωμάτων του. Διακρίνονται αρώματα φρεσκοκομμένου χόρτου, αγριόχορτων, λεμονιού, καθώς και πιπεριού, ελιάς, σπαραγγιών, γκρέιπφρουτ και πεπονιού, τα οποία, η επεξεργασία κατά την οινοποίηση, εμπλουτίζει με αρώματα βανίλιας, ξύλου, βουτύρου, δρυός και καπνού. Με τη φυσική υψηλή του οξύτητα, το Sauvignon Blanc είναι στη γεύση οξύ, έντονο και ζωηρό (House of Wine, Απρίλιος 2013). Όσον αφορά στους γευστικούς συνδυασμούς, προτείνεται ιδιαίτερα ως συνοδευτικό με συστατικά και γεύσεις ντομάτας, ωμού σκόρδου, καπνιστών τυριών και άλλες έντονες γεύσεις, οι οποίες θα εξουδετερώσουν και θα υπερκαλύψουν τα περισσότερα Chardonnays και σχεδόν όλα τα άλλα ξηρά λευκά κρασιά.

Το Viognier είναι μια ποικιλία από την οποία παράγονται τα ομώνυμα λευκά κρασιά, καθώς και το γαλλικό κρασί Condrieu στην κοιλάδα του Ροδανού. Η ιστορία του Viognier είναι άγνωστη. Πολλοί υποστηρίζουν ότι είναι αρχαίο σταφύλι με προέλευση από την Δαλματία, που έφτασε στην κοιλάδα του Ροδανού από τους Ρωμαίους. Αλλά και η προέλευση του ονόματος είναι άγνωστη. Κάποιοι θεωρούν ότι προέρχεται από τη γαλλική πόλη Vienne, που κατά την αρχαιότητα υπήρξε σημαντική βάση των Ρωμαίων. Κάποτε το Viognier ήταν πολύ διαδεδομένο. Σήμερα η καλλιέργειά του περιορίζεται στην Γαλλία σχεδόν αποκλειστικά στην περιοχή του βόρειου Ροδανού. Είναι άξιο προσοχής ότι το 1965 η παραγωγή περιορίστηκε μόλις στα 1.900 λίτρα, ωστόσο, η δημοτικότητα και η τιμή του κρασιού ανέβηκε, με αποτέλεσμα να αυξηθεί και πάλι η καλλιέργειά του και σήμερα καλύπτει περίπου 3 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η καλλιέργειά του είναι δύσκολη, κυρίως λόγω της ευαισθησίας του σε ασθένειες, της απρόβλεπτης απόδοσής του και της ανάγκης να τρυγηθεί σε ακριβή χρονικά διαστήματα, καθώς τόσο ο πρόωρος όσο και ο καθυστερημένος τρύγος δίνουν απαράδεκτα κρασιά.

Από το 1990 και μετά, η καλλιέργειά του επεκτάθηκε σε διάφορα μέρη του κόσμου, με κυριότερα την Καλιφόρνια και την Αυστραλία, καθώς και σε Αργεντινή, Χιλή, Βραζιλία και Ουρουγουάη, στη Νότια Αμερική (House of Wine, Απρίλιος 2013). Τα κρασιά Viognier είναι γνωστά για το ανθώδες άρωμά τους, παρόμοιο με αυτό του Μοσχάτου αλλά και του Riesling. Παρά το γεγονός ότι κάποια κρασιά, ιδιαίτερα αυτά της Γαλλίας, μπορούν να παλαιωθούν, τα περισσότερα πίνονται φρέσκα. Τα κρασιά είναι συνήθως ξηρά, παρά το γεγονός ότι τόσο το χρώμα τους όσο και τα αρώματά τους συναντώνται κυρίως σε γλυκά κρασιά. Με χαμηλή

Εικόνα 15. Sauvignon Blanc

Εικόνα 16. Viognier

41

οξύτητα, χρησιμοποιείται και σε συνδυασμό με άλλες ποικιλίες (κυρίως Syrah), για να «μαλακώσει» τα παραγόμενα κρασιά, καθώς και με ερυθρές ποικιλίες, για να προσθέσει αρώματα. Η έντονα αρωματική και φρουτώδης υφή του κρασιού του επιτρέπει να συνδυάζεται καλά με έντονες γεύσεις και κουζίνες της Ανατολικής Ασίας. Ταιριάζει εξαιρετικά με sushi και sashimi, καθώς επίσης με πολλά γαλλικά τυριά.

4.2 Ποικιλίες ερυθρών σταφυλιών

Ελληνικές Ποικ ιλίες

Το Αγιωργίτικο, ή Μαύρο Νεμέας, ή Νεμεάτικο καλλιεργείται κυρίως στην Κορινθία, στους αμπελώνες της Νεμέας (τους μεγαλύτερους και πιο συγκεντρωμένους της χώρας), και σποραδικά σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας. Η Νεμέα είναι ο αρχαίος Φλιούντας, όπου παραγόταν ο Φλιάσκος οίνος που υποτίθεται ότι έπινε ο Αγαμέμνων στα ανάκτορα των Μυκηνών. Περιηγητές του 19ου αιώνα αναφέρουν, το 1820, το χωριό Άγιος Γεώργιος ως το οινοποιητικό κέντρο της περιοχής, από όπου και η ονομασία της ποικιλίας. Το Αγιωργίτικο είναι φυτό εξαιρετικά παραγωγικό, με σταφύλια σκουροκόκκινα, πυκνά και με μεσαίου μεγέθους, ρώγες μικρού ή μετρίου μεγέθους, με σάρκα χυμώδη, μαλακή και σχεδόν άχρωμη, πλούσια σε φαινολικά χαρακτηριστικά. Καλλιεργείται σε εδάφη αργιλοπηλώδη, βαθιά, με καλή στράγγιση και γονιμότητα. Χρησιμοποιείται για την παραγωγή βαθυκόκκινων ξηρών κρασιών, με καστανές και βιολετί ανταύγειες, επιτραπέζιων και Ο.Π.Α.Π., επιδεκτικών παλαίωσης, με μαλακές τανίνες, με περιεκτικότητα σε αλκοόλη από 12,5% έως 13%, ανάλογα με το υψόμετρο που καλλιεργούνται. Η παλαίωση των κρασιών Ο.Π.Α.Π. γίνεται για έναν τουλάχιστον χρόνο σε βαρέλι και έως και 10 χρόνια σε φιάλες, ανάλογα με την οινοποίηση (House of Wine, Απρίλιος 2013). Τα αρώματα των φρέσκων κρασιών του Αγιωργίτικου είναι φρουτώδη, με άρωμα κυρίως κερασιού. Όταν παλαιωθούν, αποκτούν ένα πλούσιο μπουκέτο αρωμάτων, με κυρίαρχα αυτά των μπαχαρικών και του δενδρολίβανου. Το Αγιωργίτικο, ανεξάρτητα από το αν είναι Ο.Π.Α.Π. Νεμέα ή όχι, διαμορφώνει το χαρακτήρα του ανάλογα με το έδαφος και την τοποθεσία. Το υψόμετρο παίζει σημαντικό ρόλο στην οξύτητα, στον αλκοολικό βαθμό, στις τανίνες, στο χρώμα και στα αρώματα. Ταιριάζει άριστα με λιπαρά κρέατα, πυκνές, κόκκινες σάλτσες και κυνήγι.

Το Βερτζαμί είναι Ιταλικής προέλευσης (barzamino), το οποίο έφτασε στη χώρα μας μέσω των Βενετσιάνων το 1684 και καλλιεργείται κυρίως στη Λευκάδα, και σποραδικά στην Πάτρα, το Αγρίνιο και την Πρέβεζα. Είναι μια ποικιλία πλούσια σε χρώμα, ζωηρή, αρκετά παραγωγική και ευαίσθητη στη μεγάλη ξηρασία. Καλλιεργείται σε φτωχά πετρώδη εδάφη, με μικρό υψόμετρο, συνήθως κάτω των 400 μέτρων (House of Wine, Απρίλιος 2013). Τα σταφύλια είναι μέτρια σε μέγεθος, με πυκνές, σφαιρικές ρώγες, με χονδρή φλούδα και στυφή γεύση, κυανέρυθρου χρώματος. Χρησιμοποιείται αρκετά σε

Εικόνα 17. Αγιωργίτικο

Εικόνα 18. Βερτζαμί

42

αναμίξεις με άλλους οίνους και δίνει κρασιά υψηλόβαθμα, με μέτρια οξύτητα και έντονο, πλούσιο χρωματισμό.

Το Κοτσιφάλι είναι μια από τις ευγενέστερες ερυθρές ποικιλίες της χώρας μας. Καλλιεργείται κατά κύριο λόγο στο νομό Ηρακλείου, όπου και καταλαμβάνει έκταση περίπου 12.000 στρεμμάτων. Σποραδικά, συναντάται και στις Κυκλάδες. Είναι ποικιλία ζωηρή, παραγωγική και εύρωστη, ανθεκτική στην ξηρασία, τους ανέμους και τις περισσότερες ασθένειες. Η καλλιέργειά της αποδίδει καλύτερα σε εδάφη αργιλοασβεστώδη, καλής στράγγισης και κατά προτίμηση σε πλαγιές λόφων. Τα σταφύλια είναι μετρίου έως μεγάλου μεγέθους, πυκνόραγα και κωνικά. Οι ρώγες είναι μακρουλές, μεσαίου μεγέθους, με μαλακιά και πολύ γλυκιά σάρκα, με ερυθρή φλούδα και σάρκα άχρωμη, μαλακή και γλυκιά, γεγονός το οποίο δίνει ιδιαίτερα εύγευστο σταφύλι. Παράγει κρασιά με ευχάριστο άρωμα και γεύση, μέτριας αλκοολικής περιεκτικότητας.

Η αρωματική παλέτα διαφοροποιείται σημαντικά κατά τη διάρκεια της εξέλιξής του. Το φρέσκο οινοποιημένο κρασί χαρακτηρίζεται από διακριτικά και δροσερά αρώματα κόκκινων φρούτων, γεγονός που κάνει το Κοτσιφάλι ιδανικό για τη δημιουργία ροζέ κρασιών, ενώ το παλαιωμένο - ωριμασμένο σε βαρέλι διαθέτει τελείως διαφορετική αρωματική έκφραση, με νότες αποξηραμένου σύκου και δαμάσκηνου (House of Wine, Απρίλιος 2013). Είναι ποικιλία με μέτρια οξύτητα και χρωματική ένταση και αστάθεια στο χρώμα. Για το λόγο αυτό, το Κοτσιφάλι παραδοσιακά οινοποιείται με μια άλλη ερυθρή ποικιλία, το Μαντηλάρι, το οποίο χαρακτηρίζεται από το πλούσιο και βαθύ ερυθρό χρώμα του, την υψηλή οξύτητα και το χαμηλό αλκοολικό βαθμό του. Είναι κατά κάποιον τρόπο η ποικιλία που εξισορροπεί τα χαρακτηριστικά του Κοτσιφαλιού και οι δύο ποικιλίες μαζί δρουν συμπληρώνοντας η μία την άλλη.

Το Κρασάτο αποτελεί ποικιλία της Θεσσαλίας, με επίκεντρο καλλιέργειας τη Ραψάνη. Παράγει κρασιά που χαρακτηρίζονται από υψηλό αλκοόλ, μεσαία οξύτητα και μέτρια αρωματική ένταση. Το Κρασάτο δίνει κρασιά υψηλόβαθμα, μέτριας οξύτητας και χρωματικής έντασης και πλούσια σε τανίνες. Συνοινοποιείται με τις ποικιλίες Σταυρωτό και Ξινόμαυρο.

Το Λιάτικο (Λιάτης ή Μαυρολιάτης) είναι ερυθρή ποικιλία, η οποία συναντάται στην Κεντρική και Ανατολική Κρήτη και, σποραδικά, στις νότιες Κυκλάδες και την Κεφαλονιά. Από αρκετούς θεωρείται ότι η ποικιλία Αλεάτικο που καλλιεργείται στην Ιταλία είναι ίδια με το Λιάτικο της Κρήτης. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι οι δύο ποικιλίες εμφανίζουν αρκετές μορφολογικές διαφορές, ώστε να υποστηριχθεί η άποψη ότι πρόκειται για την ίδια ποικιλία. Είναι μια ποικιλία που θεωρείται ότι χρησιμοποιήθηκε για τον Μαλβαζία οίνο, ένα γλυκό, διάσημο κρασί της ενετικής περιόδου της Ελληνικής ιστορίας. Το Λιάτικο είναι ζωηρό, εύρωστο, γόνιμο, παραγωγικό, με μέτρια ανθεκτικότητα στην ξηρασία και ευαίσθητο στην όξινη σήψη. Τα σταφύλια του είναι σχετικά πυκνόραγα, με σφαιρικές ρώγες μέσου μεγέθους, με λεπτή φλούδα κυανομέλανου χρώματος και σάρκα άχρωμη, μαλακή και χυμώδη. Δίνει ερυθρά ξηρά

Εικόνα 19. Κοτσιφάλι

Εικόνα 20. Κρασάτο

43

κρασιά υψηλόβαθμα, αρωματικά, μέτριας οξύτητας, που όμως υστερούν σε χρώμα, καθώς και πολύ καλά γλυκά κρασιά. Δεν είναι

από τις πλούσιες σε χρώμα ποικιλίες και δεν προσφέρεται για κρασιά μακράς παλαίωσης, παρά μόνο εάν εφαρμοσθεί η τεχνική παραγωγής γλυκών κρασιών. Το χρώμα των ερυθρών κρασιών ξεκινά από ανοιχτό κόκκινο και φθάνει σε βαθύ κόκκινο κερασιού. Το άρωμα θυμίζει γλυκά του κουταλιού και μαρμελάδα, χωρίς να λείπουν ο καφές, η σοκολάτα και μερικές φορές τα τροπικά φρούτα. Στο στόμα αφήνει γλυκιά επίγευση, με σχεδόν πλήρη απουσία τανινών και μέτριο σώμα (House of Wine, Απρίλιος 2013).

Το Λημνιό είναι κόκκινη ποικιλία της Βορειοανατολικής Ελλάδας και κυρίως της Χαλκιδικής. Καλλιεργείται επίσης και στις Σποράδες, καθώς και τη Λήμνο, από όπου έχει την καταγωγή της και πήρε και την ονομασία της από τη «Λημνία σταφυλή» (αναφορά σε Αριστοτέλη και Ησίοδο). Είναι ποικιλία μέτριας παραγωγικότητας, πολύ ανθεκτική στην ξηρασία, με σφαιρικές, μικρές ρώγες σκουρόμαυρης φλούδας μετρίου πάχους, και μαλακή, χυμώδη, άχρωμη σάρκα. Από το Λημνιό παράγονται κυρίως επιτραπέζια κόκκινα κρασιά, με λεπτό, ελαφρύ άρωμα φρούτων και μπαχαρικών, όταν το κρασί υποστεί παλαίωση σε βαρέλι (House of Wine, Απρίλιος 2013). Η γεύση του είναι γεμάτη, με μέτρια οξύτητα, μαλακές τανίνες και υψηλή αλκοολική περιεκτικότητα. Παράγονται επίσης ροζέ και λευκά ξηρά κρασιά. Το κόκκινο κρασί από την ποικιλία ταιριάζει εξαιρετικά με βαριά κρέατα με κόκκινες σάλτσες, κυνήγι, καθώς και κίτρινα τυριά με έντονη γεύση. Συνδυάζεται με οστρακοειδή, θαλασσινά, ψάρια στη σχάρα, ελαφρά τυριά, φρούτα. Σερβίρεται στους 10-12°C.

Η Μαντηλαριά είναι μία από τις γνωστές ερυθρές ελληνικές ποικιλίες και έχει συνδεθεί με τον αιγαιοπελαγίτικο χώρο. Αναφέρεται συχνά σε αρχαία κείμενα, κυρίως από τον Παυσανία, και έχει συνδεθεί με τον Αρούσιο Οίνο που παράγονταν στην περιοχή της σημερινής Χίου, η οποία στην αρχαιότητα φημιζόταν για τα κρασιά της. Καλλιεργείται κυρίως στις Κυκλάδες, τη Ρόδο και την Κρήτη αλλά έχει επεκταθεί και στην Αττική, τη Βοιωτία, την Εύβοια, τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία. Σήμερα, η έκταση καλλιέργειάς της ανέρχεται σε περίπου 35.000 στρέμματα. Είναι ποικιλία πολύ ζωηρή και παραγωγική, πολύ ανθεκτική στην ξηρασία και γι' αυτό καλλιεργείται με πολύ καλά αποτελέσματα στη νησιωτική χώρα. Η σάρκα της είναι μαλακή, χυμώδης και γλυκιά με μια ελαφρώς υπόξινη επίγευση. Τα τσαμπιά είναι μέσου μεγέθους, με σχήμα κωνικό, πυκνόραγα, με ράγα σφαιρική, μέσου μεγέθους, με βαθύ σκούρο κόκκινο χρώμα, από όπου και προκύπτει το πλούσιο χρώμα στα κρασιά που η Μαντηλαριά συμμετέχει. Αναπτύσσεται κυρίως σε ελαφρώς ξηρά εδάφη και σε χαμηλό υψόμετρο σε περιοχές με ζεστά και ξηρά καλοκαίρια. Τα κρασιά που παράγονται από Μαντηλαριά έχουν έντονο χρώμα, μέτρια περιεκτικότητα σε αλκοόλ, μέτρια οξύτητα και είναι πλούσια σε τανίνες. Γενικά, δίνει κρασιά που, λόγω της τανικότητας και του χρωματικού δυναμικού τους, ενδείκνυνται για παλαίωση αλλά κυρίως για τη χρησιμοποίησή τους σε χαρμάνια μαζί με άλλες ποικιλίες, κυρίως για τη διόρθωση του χρώματός τους.

Εικόνα 21. Λιάτικο

Εικόνα 22. Λημνιό

Εικόνα 23. Μαντηλαριά

44

Η Μαυροδάφνη είναι έγχρωμη ελληνική ποικιλία που καλλιεργείται κυρίως στην περιοχή της Πάτρας και στην Κεφαλονιά, καθώς και περιστασιακά στην βορειοδυτική Πελοπόννησο και τα λοιπά Ιόνια νησιά. Η Μαυροδάφνη είναι ποικιλία μέτριας παραγωγικότητας, ευαίσθητη στην ξηρασία, καλλιεργείται σε ελαφρά εδάφη και χαρακτηρίζεται από αραιά σταφύλια μετρίου μεγέθους, σφαιρικές ρώγες μετρίου μεγέθους, με σκούρο κυανομάλανο χρώμα και χονδρή επιδερμίδα, με χυμώδη σάρκα. Η ποικιλία δίνει εξαιρετικά κόκκινα φυσικά γλυκά κρασιά, κατάλληλα για παλαίωση, με απαραίτητο χρονικό διάστημα παραμονής δύο ετών σε δρύινα βαρέλια έως οκτώ χρόνια, με εξαιρετικά αποτελέσματα όσον αφορά στα αρώματα που αναπτύσσονται. Είναι ιδανικά επιδόρπια κρασιά. Τα κρασιά της Μαυροδάφνης έχουν βαθυκόκκινο χρώμα και αρώματα βανίλιας, κερασιού και αποξηραμένων φρούτων -κυρίως σταφίδας- και σοκολάτας.

Το Μαύρο Μεσενικόλα καλλιεργείται στην περιοχή του νομού Καρδίτσας, στον Μεσενικόλα, στο Μοσχάτο και στο Μορφοβούνι, κοντά στη Λίμνη Πλαστήρα, και δίνει Ο.Π.Α.Π. οίνους μαζί με Syrah και Carignan. Ήρθε στην χώρα μας από τους Ενετούς και η ονομασία του προέρχεται από το «κρασί του Μεσιέ Νικόλα». Είναι ζωηρή ποικιλία με μέτρια ευρωστία, με τσαμπί μετρίου έως μεγάλου μεγέθους, πυκνόραγο, με μαλακές, χυμώδεις και εύγευστες ρώγες. Η ποικιλία συναντάται αποκλειστικά στην περιοχή του Μεσενικόλα Καρδίτσας. Γραπτές μαρτυρίες αποδεικνύουν την οινοποίησή της ήδη από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Πρόκειται για μια ερυθρή ποικιλία, χωρίς πολλές χρωστικές, που δίνει κρασιά με έντονο άρωμα φράουλας (όταν είναι φρέσκια), ενώ όταν παλαιώνει αποκτά έντονα αρώματα βανίλιας, φρούτων του δάσους και δαμάσκηνου. Έχει απαλή γεύση, με λίγες τανίνες και ευχάριστη επίγευση. Το Μαύρο Μεσενικόλα, όταν οινοποιείται μόνο του, δίνει καταπληκτικά ροζέ κρασιά, τα οποία διακρίνονται για τα απαλά και διακριτικά αρώματά τους, καθώς και για την καλή τους επίγευση (House of Wine, Απρίλιος 2013). Τα αδύναμα σημεία της είναι η έλλειψη ικανοποιητικού σώματος και χρώματος των παραγόμενων οίνων ορισμένων ετών, ιδίως όταν προέρχονται από αμπελώνες χαμηλότερου υψομέτρου.

Το Μαυροτράγανο είναι παλαιά ερυθρή ποικιλία της Σαντορίνης, η μόνη που επέζησε από το μακρινό παρελθόν των εξαιρετικών σταφυλιών του νησιού. Σχεδόν εξαφανισμένη, ανασύρθηκε και ουσιαστικά «αναστήθηκε» τα τελευταία χρόνια από πρεμνά Μαυροτράγανου, και σήμερα καλλιεργείται συστηματικά στην Σαντορίνη. Παραδοσιακά, χρησιμοποιούνταν για τη βελτίωση του τοπικού κρασιού Vinsanto. Είναι μια πρώιμη ποικιλία, όχι ιδιαίτερα παραγωγική, με κυανομέλανες σαρκώδεις ρώγες, με χονδρή φλούδα (House of Wine, Απρίλιος 2013). Δίνει κρασί βαθυκόκκινο, με πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ και μέτρια οξύτητα και εξαιρετικό φρουτώδες άρωμα με αρώματα μπαχαρικών και κόκκινων

Εικόνα 24. Μαυροδάφνη

Εικόνα 25. Μαύρο Μεσενικόλα

Εικόνα 26. Μαυροτράγανο

45

φρούτων του δάσους. Χαρακτηρίζεται από πλούσιες και ευγενικές τανίνες, ισορροπημένη οξύτητα, σύνθετη επίγευση, και δυνατότητα μακράς παλαίωσης (έως και 6 χρόνια). Συνοδεύει κρέατα και τυριά σε θερμοκρασία δωματίου (18°C).

Το Μαυρούδι (ή και Μαυροστάφυλο, Μαυράκι, Καρβουνιάρης) καλλιεργείται στην Λακωνία, Κορινθία, Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, και Θεσσαλία. Η οικογένεια είναι μεγάλη. Με αυτό το όνομα χαρακτηρίζονται πολλά σταφύλια στην Πελοπόννησο, την Ήπειρο, τη Μακεδονία και τη Στερεά Ελλάδα, που το βασικό κοινό τους χαρακτηριστικό είναι το μαύρο χρώμα του φλοιού τους. Είναι μια ποικιλία μέτρια ζωηρή, παραγωγική, ευαίσθητη στις ασθένειες και ανθεκτική στη ξηρασία. Έχει μεγάλα σταφύλια, με μαυροκόκκινη φλούδα, με υψηλές τανίνες που ανταποκρίνεται έξοχα στην παλαίωση στο βαρέλι.

Το Μοσχάτο Αμβούργου είναι η σημαντικότερη ποικιλία αμπέλου της Θεσσαλίας από ποσοτική άποψη, καθώς καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των αμπελώνων του Τιρνάβου. Διατίθεται ως επιτραπέζιο σταφύλι αλλά και για οινοποίηση. Δίνει κρασιά με γλυκά αρώματα τριαντάφυλλου και βανίλιας, σε φόντο περγαμόντου και κουμ κουάτ. Η γεύση του είναι ευγενής με πληθωρικά αρώματα και κομψή επίγευση πικρής σοκολάτας.

Το Μοσχοφίλερο καλλιεργείται στην Πελοπόννησο, τη Μεσσηνία, τη Λακωνία και σποραδικά στο Ιόνιο, τη Λευκάδα, τη Ζάκυνθο, την Πρέβεζα, τη Μαγνησία, και, τελευταία, τη Φλώρινα. Κυρίως όμως καλλιεργείται στο Αρκαδικό οροπέδιο, στην περιοχή της Μαντινείας, με την οποία έχει και άρρηκτα συνδεθεί, καθώς η περιοχή φημίζεται για την αμπελουργία της από αρχαιοτάτων χρόνων και συνδέεται με τη λατρεία του Διονύσου και το κρασί, όπως μαρτυρούν μεγάλο πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων. Ανήκει στην ποικιλία «Φιλέρια», το οποίο, σήμερα, έχει μεταλλαχθεί σε ένα μεγάλο αριθμό υποποικιλιών, όπως το Μαυροφίλερο, το Κοκκινοφίλερο, το Ασπροφίλερο κ.λπ. Το Μοσχοφίλερο είναι πολυδύναμη ποικιλία, καθώς δύναται να παράγει πολλά διαφορετικά είδη κρασιών, από ξηρά λευκά, μέχρι ροζέ, αφρώδη και γλυκά κρασιά, με κυρίαρχο ασφαλώς το ξηρό κρασί της Μαντινείας. Τα σταφύλια της ποικιλίας είναι πυκνά, μεγάλου μεγέθους, με μεγάλη πυκνότητα σφαιρικών και μετρίου μεγέθους ραγών, με χονδρή επιδερμίδα ερυθρωπού χρώματος, με χυμώδη και μαλακή σάρκα, έντονου αρώματος μοσχάτου. Η ποικιλία δίνει χαρακτηριστικά λευκά και ροζέ κρασιά υψηλής ποιότητας, με υψηλή συνήθως οξύτητα και χαμηλό αλκοόλ και λεπτό αλλά έντονο άρωμα ροδοπέταλων, εσπεριδοειδών και αχλαδιού με ίχνη τριαντάφυλλου, ανάλογα με την οινοποίηση και τον τύπο του κρασιού (House of Wine, Απρίλιος 2013). Το Μοσχοφίλερο ταιριάζει αρμονικά με ψάρια όπως το μπαρμπούνι, η τσιπούρα, η γλώσσα, και γενικά με ψάρια μικρής γευστικής έντασης. Ταιριάζει επίσης με συναγρίδα ψητή, σφυρίδα σχάρας, αλλά και με λευκά, ελαφριάς γεύσης κρέατα, όπως το κοτόπουλο, καθώς και με λευκά ή με ελαφριές

Εικόνα 27. Μαυρούδι

Εικόνα 28. Μοσχάτο Αμβούργουι

Εικόνα 29. Μοσχοφίλερο

46

σάλτσες ζυμαρικά. Λόγω της υψηλής οξύτητας, το Μοσχοφίλερο ταιριάζει ιδιαίτερα με πιάτα ωμών θαλασσινών. Σήμερα, το Μοσχοφίλερο είναι η πρώτη ποικιλία σε κατανάλωση στη χώρα μας και επικεφαλής των εξαγωγών μας, καθώς αποτελεί μία από τις ποικιλίες - πρεσβευτές του ελληνικού κρασιού.

Η Νεγκόσκα είναι μια ποικιλία του ευρύτερου μακεδονικού χώρου. Οφείλει την ονομασία της στη σλαβική ονομασία της Νάουσα (Νεγκούς ή Νεγκόσκα). Είναι γνωστή και ως Ποπόλκα Ναούσης ή Νεγκόσκα Ποπόλκα. Καλλιεργείται σήμερα κυρίως στην περιοχή της Γουμένισσας, σε μία έκταση, που πλησιάζει τα 700 στρέμματα, μεταφερόμενη εκεί από τη Νάουσα. Ωριμάζει μετά τις 20 Σεπτεμβρίου και δίνει κρασιά υψηλόβαθμα, με καλό ερυθρό χρώμα, μέτρια οξύτητα και μαλακή γεύση. Έτσι μετριάζει την οξύτητα και την τανικότητα του Ξινόμαυρου, αυξάνοντας τον

αλκοολικό τίτλο, τα φρουτώδη αρώματα και τη χρωματική ένταση, στην παραγωγή των κρασιών στα οποία συμμετέχει.

Το Ξινόμαυρο είναι η ευγενέστερη ερυθρή ποικιλία του βορειοελλαδικού χώρου, γι' αυτό και έχει ονομαστεί «ελληνικό Pinot Noir». Καλλιεργείται κυρίως στη Νάουσα, τη Γουμένισσα, το Αμύνταιο, τη Ραψάνη, το Τρίκωμο, τη Σιάτιστα, το Βελβεντό και σε μικρότερη έκταση στο Άγιο Όρος, την Όσσα, τα Ιωάννινα, τη Μαγνησία, την Καστοριά και τα Τρίκαλα. Η καλλιέργεια του Ξινόμαυρου ξεκινά τον 17ο αιώνα στις περιοχές της Σιάτιστας, του Αμυνταίου, της Νάουσας, της Γουμένισσας, του Κίτρου κοντά στη Κατερίνη, των Γιαννιτσών, τα μοναστήρια του Αγίου Ορους και η ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης. Στους νεότερους χρόνους, το Ξινόμαυρο συναντάται με τις ονομασίες Μαύρο Ναούσης, Μαύρο Ναουστινό, Ναουστινό. Σήμερα η συνολική έκταση καλλιέργειας υπερβαίνει τα 20.000 στρέμματα. Είναι πολύ ιδιαίτερη ποικιλία κυρίως ως προς την ευαισθησία της, κυρίως σχετικά με τα χαρακτηριστικά του εδάφους. Ευδοκιμεί σε εδάφη με ελαφρά έως μέση μηχανική σύσταση καλής στράγγισης, ασβεστώδη, ουδέτερα έως αλκαλικά μέσης γονιμότητας με γενικά ομαλή τροφοδοσία νερού, σε ιδανική χρονική περίοδο από τα μέσα Ιουνίου έως και τα τέλη Ιουλίου.

Είναι ζωηρή και παραγωγική ποικιλία με μέτριου μεγέθους σταφύλια, συνήθως κυλινδροκωνικά, με τσαμπί μεγάλης πυκνότητας και με σφαιρικές ρώγες μετρίου μεγέθους με χονδρή φλούδα και σκούρο κόκκινο χρώμα. Η σάρκα του είναι μαλακή, γλυκιά και άχρωμη γι' αυτό μπορεί να δώσει και οίνους ροζέ αλλά και λευκούς. Σε δροσερές περιοχές, μπορεί να δώσει πλούσια ερυθρά κρασιά, γεμάτα, με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ, ζωηρό χρώμα και αρκετές τανίνες. Το χρώμα των κρασιών εκτείνεται από σκούρο κόκκινο μέχρι και πορφυρό, με διάφορες διαβαθμίσεις ανάλογα με τον χρόνο παλαίωσης. Τα νεαρής ηλικίας κρασιά έχουν αποχρώσεις ιώδεις και, κυρίως βυσσινί, ενώ όσο παλαιώνουν αποκτούν κεραμιδί αποχρώσεις. Τα αρώματα που κυριαρχούν είναι αυτά των τα μπαχαρικών, του δέρματος και των κόκκινων φρούτων, με δευτερεύοντα τα αρώματα ντομάτας σε διάφορες μορφές κυρίως στα νέα κρασιά. Το σώμα των κρασιών είναι από μέτριο έως υψηλό, με οξύτητες, οι οποίες, σε συνδυασμό με τις τανίνες, καθιστούν την παλαίωση σχεδόν υποχρεωτική, που βελτιώνει τα

Εικόνα 30. Νεγκόσκα

Εικόνα 31. Ξινόμαυρο

47

κρασιά, μαλακώνοντας τη γεύση τους χωρίς να αφαιρεί τη χαρακτηριστική στιβαρότητά τους (House of Wine, Απρίλιος 2013).

Το Σταυρωτό (ή Αμπελακιώτικο) είναι ερυθρή ποικιλία, που καλλιεργείται στο νομό Λαρίσης, ιδιαίτερα στα Αμπελάκια και τη Ραψάνη, και σποραδικά στους νομούς Κοζάνης και Μαγνησίας και το Τρίκωμο Γρεβενών. Το Σταυρωτό είναι ποικιλία ζωηρή, εύρωστη και παραγωγική. Τα σταφύλια είναι μετρίου μεγέθους, πτερυγωτά, κωνικά και πολύ πυκνόραγα. Οι ρώγες είναι μεσαίου μεγέθους, με φλούδα μέτριου πάχους, ερυθροϊώδους χρωματισμού, με σάρκα χυμώδη, μέτρια γλυκύτητα και ελαφρά υπόξινη επίγευση. Το Σταυρωτό δίνει κρασιά μέτριας περιεκτικότητας σε αλκοόλ, μέτριας οξύτητας, με μέτριο χρώμα και αρκετές τανίνες, τα οποία εμφανίζουν χαμηλή ανοχή στο χρόνο.

Διεθνείς Ποικ ιλίες

Το Cabernet Franc είναι μια από τις 20 σημαντικότερες ποικιλίες σταφυλιών του κόσμου. Χρησιμοποιείται κυρίως σε ανάμιξη με το Cabernet Sauvignon και το Merlot, αλλά και μόνο του για την παραγωγή κρασιών μονοποικιλιακού τύπου. Παρά το γεγονός ότι η Γαλλία είναι η πατρίδα του, σήμερα καλλιεργείται με επιτυχία σε όλο τον κόσμο, μέχρι την Κίνα και το Καζακστάν. Στη Γαλλία καλλιεργείται σήμερα κυρίως στην κοιλάδα του Λίγηρα, στις περιοχές Anjou, Bourgueil, Chinon, και Saumur - Champigny, αλλά και στις περιοχές Bergerac και Madiran. Καλλιεργείται επίσης έντονα στην Τοσκάνη της Ιταλίας, την Ισπανία, Ουγγαρία, Σλοβενία και το Κόσσοβο, καθώς και τη Νότιο Αφρική, τις Η.Π.Α. και τον Καναδά. Στην Ελλάδα καλλιεργήθηκε αρχικά στην περιοχή της Σιθωνίας. Σήμερα καλλιεργείται και σε αρκετές περιοχές της Πελοποννήσου, της Αττικής, της Βοιωτίας, της Ηπείρου και της Μακεδονίας, αλλά σε μικρές εκτάσεις. Το Cabernet Franc μοιάζει πολύ με το Cabernet Sauvignon. Τα σταφύλια του είναι επιμήκη, μικρού ή μεσαίου μεγέθους, με βαθυκύανες λεπτόφλουδες στρογγυλές ρώγες. Καλλιεργείται σε πληθώρα τύπων εδάφους, ωστόσο ευδοκιμεί, με καλύτερα αποτελέσματα, στα ασβεστολιθικά, αμμώδη εδάφη. Το κρασί έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με το Cabernet Sauvignon αλλά και μερικές ουσιώδεις διαφορές, όπως ο ελαφρότερος χρωματισμός, το έντονο άρωμα βατόμουρου, η «πράσινη» γεύση φρέσκων χόρτων και η απαλότερη επίγευση.

To Cabernet Sauvignon είναι ο αδιαμφισβήτητος βασιλιάς των ποικιλιών από όπου παράγεται κόκκινο κρασί. Το βρίσκουμε παντού, σε όλες σχεδόν τις περιοχές του κόσμου, και είναι σήμερα ίσως η πιο αναγνωρίσιμη ποικιλία σταφυλιού και η πιο δημοφιλής. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είναι εύκολο να καλλιεργηθεί, ίσως γιατί αποτελεί τη βάση των πιο διάσημων κόκκινων κρασιών του Μπορντό, όπου συνήθως αναμιγνύεται με Merlot και Cabernet franc για να «σπάσει» η κλασσική αυστηρότητά του, ίσως πάλι γιατί τελικά, σε όλες τις περιοχές όπου εισήχθη η καλλιέργειά του, εκτόπισε «εξ εφόδου» όλες σχεδόν τις άλλες καλλιεργούμενες ποικιλίες κρασιών. Για πολλά χρόνια, ποικίλοι μύθοι επικρατούσαν για την

Εικόνα 32. Σταυρωτό

Εικόνα 33. Cabernet franc

48

προέλευσή του. Τελικά, το πρόβλημα λύθηκε μόλις στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν με τη μέθοδο του DNA από το UC Davis Department of Viticulture and Enology, διαπιστώθηκε ότι το Cabernet Sauvignon ήταν το αποτέλεσμα της μίξης Cabernet franc και Sauvignon Blanc, που πραγματοποιήθηκε τυχαία το 17ο αιώνα. Ενώ το

Cabernet Sauvignon μπορεί να καλλιεργηθεί σε ευρεία κλιματική ποικιλία, η χρήση του σε μονοποικιλιακά ή πολυποικιλιακά κρασιά καθορίζεται από τη θερμότητα του κλίματος, η οποία επηρεάζει την εποχή του τρύγου. Στην Καλιφόρνια, με το σταθερά ζεστό κλίμα και τα ηλιόλουστα αμπέλια, η ποικιλία δίνει εξαιρετικά μονοποικιλιακά κρασιά, ενώ σε περιοχές όπως το Μπορντό, όπου ο άστατος καιρός αναγκάζει σε τρύγο συχνά νωρίτερα από την συνιστώμενη ημερομηνία, αναμιγνύεται με άλλες ποικιλίες που συμπληρώνουν τα κενά. Το κλίμα επιδρά επίσης και στα αρώματα, με τεράστιες διαφορές μεταξύ θερμών και ψυχρών περιοχών.Η επίδραση του κλίματος είναι σημαντικά βαρύτερη από αυτή του εδάφους, γεγονός σπάνιο για ερυθρές ποικιλίες αυτής της έντασης. Ως αποτέλεσμα, συναντώνται αρώματα πράσινου πιπεριού σε κρασιά που προέρχονται από πρώιμους τρύγους μη απόλυτα ώριμων σταφυλιών, που καταστρέφονται τελικά από τον δυνατό ήλιο και την παρατεταμένη ωρίμανση. Επίσης, συναντώνται αρώματα μέντας, σε περιοχές όχι εξαιρετικά θερμές αλλά ηλιόλουστες, και ευκαλύπτου σε περιοχές όπου ευδοκιμεί ο ευκάλυπτος, χωρίς όμως να έχει διαπιστωθεί σχέση μεταξύ της απόστασης του δένδρου και του αμπελιού. Όλα τα παραπάνω δίνουν τη δυνατότητα σε οινοπαραγωγούς και οινοποιεία να ασκήσουν την δημιουργικότητά τους και να επηρεάσουν σημαντικά τα αρώματα του κρασιού χωρίς να εξαφανίσουν τα χαρακτηριστικά των κρασιών Cabernet Sauvignon. Το μονοποικιλιακό κρασί έχει τυπικά πολύ μεγάλη περιεκτικότητα σε τανίνες και φαινόλες, που απαιτούν πολλά χρόνια ωρίμανσης ώστε το κρασί να πάρει την τελική αρωματική και γευστική μορφή. Ο παράγοντας αυτός επηρεάζεται από την μέθοδο οινοποίησης και το χρόνο συνύπαρξης με τα υπολείμματα της σύνθλιψης, ο οποίος, συχνά, αγγίζει τις τρεις εβδομάδες. Το βαρέλι επηρεάζει επίσης καθοριστικά το κρασί, καθώς είναι χαρακτηριστικό το «ταίριασμα» της δρυός με το Cabernet Sauvignon.

Η ωρίμανση σε δρύινο βαρέλι μαλακώνει τη δύναμη του κρασιού, περιορίζει τις τανίνες, δίνει μια σχετική απαλότητα και κληρονομεί στο κρασί τα τυπικά δρύινα αρώματα. Η συγκεκριμένη ωρίμανση του Cabernet Sauvignon σε βαρέλια 225 λίτρων στο Μπορντό είχε ως αποτέλεσμα την παγκόσμια αναγνωρισιμότητα του κρασιού. Παράλληλα, το είδος της δρυός και ο βαθμός επίδρασης αποτελεί σημαντική απόφαση, καθώς η αμερικανική δρυς δίνει εντονότερες γεύσεις και αρώματα από τη γαλλική (House of Wine, Απρίλιος 2013).

Η περιοχή του Μπορντό είναι η πιο γνωστή διεθνώς και η σχέση της με το Cabernet Sauvignon πολύ στενή, αφού περισσότερο από το 60% της Γαλλικής παραγωγής του Cabernet Sauvignon προέρχεται από αυτή, παρά το ότι συνήθως δίνει πολυποικιλιακά κρασιά. Και ενώ το «Bordeaux blend» των Cabernet Sauvignon, Cabernet franc και Merlot είναι η πιο γνωστή και κλασσική ανάμιξη, η μίξη με Syrah ήταν η αρχική, που εξακολουθεί να δίνει πολύ καλά αποτελέσματα στην περιοχή του Languedoc και την Αυστραλία. Εκτός Μπορντό, η ποικιλία καλλιεργείται στην κοιλάδα του Λίγηρα και τη νοτιοδυτική Γαλλία.

Επίσης, καλλιεργείται σε Ιταλία, Ισπανία, Αγγλία, Τσεχία, Γεωργία, Ουγγαρία, Μολδαβία, Ρουμανία, Ρωσία, Σλοβενία και Ουκρανία. Στην Ανατολική Μεσόγειο καλλιεργείται σε Ελλάδα, Κύπρο, Λίβανο και Ισραήλ. Στις Η.Π.Α. καλλιεργείται κυρίως στην Καλιφόρνια, όπου

Εικόνα 34. Cabernet

Sauvignon

49

παράγονται εξαιρετικά κρασιά, και στην οποία, το 1973, σε τυφλή δοκιμασία από Γάλλους ειδικούς, τα Cabernet Sauvignon της Καλιφόρνιας ξεπέρασαν διάσημα γαλλικά κρασιά όπως το Château Mouton Rothschild, Château Montrose, Château Haut-Brion και Château Léoville-Las Cases. Καλλιεργείται επίσης στη Νότια Αμερική, κυρίως σε Χιλή, Αργεντινή, Περού και Ουρουγουάη, και στη Νότιο Αφρική, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία. Στην Ελλάδα, οι βασικότερες περιοχές που παράγουν Cabernet Sauvignon είναι η Βόρεια Ελλάδα, όπου οι περισσότεροι παραγωγοί ακολουθούν το γαλλικό μοντέλο, καθώς και η Πελοπόννησος, όπου κυριαρχούν τα πρότυπα του Νέου Κόσμου (Αυστραλία ή Καλιφόρνια).

Η ένταση και η δύναμη του Cabernet Sauvignon το κάνει ακατάλληλο για ελαφρά ή λεπτεπίλεπτα πιάτα. Η υψηλή περιεκτικότητά του σε τανίνες και αλκοόλη και η ένταση των αρωμάτων δρυός που συνήθως το χαρακτηρίζουν παίζουν σημαντικό ρόλο στο ταίριασμά του με το φαγητό. Το κρασί ταιριάζει με φαγητά με κρεμώδεις, βαριές σάλτσες, καθώς και λιπαρά πιάτα που «μαλακώνουν» την ένταση της τανίνης και επιτρέπουν την ανάδειξη των αρωμάτων φρούτων. Τα ψητά στην σχάρα αποτελούν εξαιρετικό συνδυασμό, ενώ οι τανίνες δεν ταιριάζουν με ζυμαρικά και πικρές γεύσεις, τις οποίες αναδεικνύουν. Το Cabernet Sauvignon του Μπορντό συνοδεύει μανιτάρια, ενώ, αυτά των πιο ψυχρών περιοχών, λαχανικά και πράσινες, έντονες σαλάτες. Όλες οι ποικιλίες συνοδεύουν πικρές σοκολάτες και σχεδόν καμία γλυκές, ενώ είναι καλά συμβατές με τυριά, όπως cheddar, mozzarella και brie.

Η ποικιλία Grenache (ισπανικά: Garnacha) είναι μια από τις πιο διαδεδομένες ποικιλίες παραγωγής κόκκινων κρασιών διεθνώς. Πατρίδα της θεωρείται από τους περισσότερους η επαρχία της Αραγωνίας στην Ισπανία, ενώ κατά άλλους η Σαρδηνία, από όπου μεταφυτεύθηκε στην Αραγωνία κατά τον 14ο ή 15ο αιώνα, όταν η Σαρδηνία βρισκόταν υπό την κυριαρχία των μοναρχών της Αραγωνίας. Από εκεί μεταφυτεύθηκε στο Languedoc και στην περιοχή του νότιου Ροδανού στη Γαλλία, όπου και καθιερώθηκε το 19ο αιώνα. Ήταν η πρώτη μάλλον ποικιλία που εισήχθη στην Αυστραλία κατά το 18ο αιώνα, και παρέμεινε η πρώτη σε έκταση καλλιεργούμενη ποικιλία μέχρι το 1950, οπότε και ξεπεράστηκε από το Shiraz (τοπική ονομασία του Syrah). Η Grenache είναι μια εξαιρετικά παραγωγική ποικιλία, και το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη μεγάλη της αντοχή στην ζέστη και την ξηρασία, την έκανε να είναι η προτιμητέα ποικιλία σε πολλά μέρη του κόσμου με αυτά τα χαρακτηριστικά, και ιδιαίτερα στις χώρες της Μεσογείου. Συνήθως είναι το τελευταίο είδος που τρυγιέται (εβδομάδες μετά το Cabernet Sauvignion) και ακριβώς αυτή η μεγάλη περίοδος ωρίμανσης επιτρέπει στην ποικιλία να αναπτύξει υψηλά επίπεδα σακχάρων και, στην οινοποίηση, επίπεδα αλκοόλ υψηλότερα από 15%. Βασικό μειονέκτημα είναι η εύκολη οξείδωση, και, ως αποτέλεσμα, η απώλεια χρώματος. Ενώ προσαρμόζεται σε όλα σχεδόν τα εδάφη, προτιμά ξηρά, σχιστολιθικά ή γρανιτικά εδάφη και θερμά κλίματα.

Η φλούδα του είναι λεπτή και ελαφρά χρωματισμένη, οι ρώγες στρογγυλές και δίνουν κρασιά με λίγες τανίνες και απαλούς χρωματισμούς. Το Grenache δίνει πλήθος ποικιλιών με σχεδόν όλα τα χρώματα. Τα κόκκινα και μαύρα Grenache είναι ασφαλώς τα πιο γνωστά, αλλά το Grenache Blanc (λευκό) είναι μια σημαντική γαλλική λευκή ποικιλία, 4η σε καλλιέργεια μετά τις λευκές ποικιλίες Ugni Blanc, Chardonnay και Semillon. Οι μεταλλαγμένες ποικιλίες Grenache rose και Grenache gris παράγουν ροζέ και ελαφρώς χρωματισμένα λευκά κρασιά. Το

Εικόνα 35. Grenache

50

Grenache χρησιμοποιείται κυρίως μαζί με άλλες ποικιλίες για να δώσει σώμα και γλυκιά φρουτώδη γεύση στα κρασιά που συμμετέχει.

Στη Γαλλία και την Ισπανία βρίσκουμε τη μεγαλύτερη διεθνώς έκταση καλλιέργειας του Grenache, ενώ στην τελευταία σταδιακά αντικαθίσταται από τις πιο «μοντέρνες» ποικιλίες του Tempranillo, Cabernet Sauvignon και Merlot. Καλλιεργείται επίσης στην Ιταλία και κυρίως στη Σαρδηνία με την ονομασία Cannonau, σε Σικελία και Καλαβρία. Επίσης καλλιεργείται στο Ισραήλ, την Αλγερία, την Κύπρο, την Ελλάδα, την Αυστραλία, τις Η.Π.Α. (κυρίως Καλιφόρνια), και σταδιακά το Μεξικό, τη Χιλή, Αργεντινή, Ουρουγουάη και Νότια Αφρική. Η Grenache είναι ίσως η ποικιλία με τα περισσότερα συνώνυμα στον κόσμο, καθώς έχουν καταμετρηθεί 56 διαφορετικές ονομασίες. Στην Ελλάδα χρησιμοποιείται ως βελτιωτική πολυποικιλιακών κρασιών στα Δωδεκάνησα τη Θράκη, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, την Κρήτη, την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα. Σταδιακά τη βρίσκουμε σε σημαντικές μονοποικιλιακές παραγωγές ερυθρών και ροζέ κρασιών.

Το Merlot είναι μια ποικιλία από την οποία παράγονται σημαντικά μονοποικιλιακά κόκκινα κρασιά, ωστόσο συμμετέχει και στην παραγωγή πολυποικιλιακών κρασιών. Σήμερα πιστεύεται ότι το Merlot προέρχεται από το Cabernet Franc, και είναι «συγγενική» ποικιλία του Carménère και του Cabernet Sauvignon. Η πρώτη αναφορά για το Merlot καταγράφεται από αξιολογητή στο Μπορντό το 1784, ο οποίος το χαρακτηρίζει ως «πολύ καλό». Τον 19ο αιώνα καλλιεργείται συστηματικά στο Medoc της Γαλλίας. Στην Ιταλία καλλιεργείται στην περιοχή γύρω από την Βενετία με την ονομασία Bordò από το 1855. Μεταξύ 1905 και 1910 εισάγεται στο Ticino της Ελβετίας από την Ιταλία. Τη δεκαετία του 1990 γνωρίζει τεράστια επιτυχία στις Η.Π.Α.. Τα σταφύλια του Merlot διακρίνονται από μεγάλες, στρογγυλές κυανομέλανες ρώγες, λιγότερο έντονες από αυτές του Cabernet Sauvignon, με λεπτότερη φλούδα και λιγότερες τανίνες και υψηλότερη περιεκτικότητα σακχάρων. Το Merlot αναπτύσσεται καλύτερα σε ψυχρά εδάφη, με σχετικά υψηλή περιεκτικότητα σιδήρου. Ωριμάζει περίπου δύο εβδομάδες νωρίτερα από το Cabernet Sauvignon και η μικρή παραγωγή των τσαμπιών συμβάλλει ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας των κρασιών.

Η Γαλλία είναι ο τόπος που καλλιεργούνται τα 2/3 περίπου της παγκόσμιας παραγωγής Merlot. Καλλιεργείται επίσης σε Ιταλία, Ελβετία, Ρουμανία, Καλιφόρνια, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Αργεντινή, Καναδά, Χιλή, Νότια Αφρική, Κροατία, Ουγγαρία, Μαυροβούνιο, Σλοβενία, καθώς και σε πολιτείες των Η.Π.Α., όπως Washington και Long Island. Στη Γαλλία, ως η πλέον κοινή ποικιλία σταφυλιού, καλλιεργείται σε περίπου 120.000 εκτάρια. Βασική περιοχή καλλιέργειας είναι η περιοχή του Μπορντό και οι περιοχές Bergerac και Cahors, στις οποίες συνήθως συμμετέχει σε κρασιά με το Malbec. Στα παραδοσιακά κρασιά του Μπορντό, το Merlot συμβάλλει στην βελτίωση του σώματος του κρασιού, κάνοντας ταυτόχρονα το κρασί μαλακότερο. Γενικά, από το Merlot προκύπτουν κρασιά με μαλακή, φρουτώδη γεύση και αντίστοιχα αρώματα. Ενώ το Merlot ωριμάζει ταχύτερα από το Cabernet Sauvignon, ωστόσο, μερικά κρασιά συνεχίζουν να ωριμάζουν στη φιάλη ακόμα και μετά την δεκαετία.

Συναντάμε τρία βασικά είδη κρασιών Merlot: αυτά με μαλακή, φρουτώδη γεύση και ελάχιστες τανίνες, κάποια με φρουτώδη χαρακτηριστικά αλλά υψηλότερη περιεκτικότητα σε τανίνες, και, τέλος, μερικά με υψηλή τανική περιεκτικότητα, που πλησιάζουν το Cabernet Sauvignon. Οι φρουτώδεις γεύσεις του Merlot περιλαμβάνουν αυτές των κερασιών, βατόμουρων, ελιάς,

Εικόνα 36. Merlot

51

πιπεριού, μανιταριών και καπνού. Αν το κρασί έχει ωριμάσει σε δρύινα βαρέλια, διακρίνουμε αρώματα καραμέλας, σοκολάτας, καρύδας, καφέ, καπνού και βανίλιας.

Το Merlot -λόγω της ποικιλίας των χαρακτηριστικών του- συνοδεύει μεγάλη ποικιλία φαγητών. Τα Merlot, με χαρακτηριστικά παραπλήσια του Cabernet Sauvignon, συνοδεύουν άριστα ψητά κρέατα, τα πιο φρουτώδη και ιδιαίτερα αυτά με υψηλότερη οξύτητα, συνοδεύουν γεύματα, όπως σολομός, πιάτα βασισμένα σε μανιτάρια και χορταρικά, ενώ τα πιο ελαφρά Merlot ταιριάζουν με όστρακα. Συνοδεύει επίσης ελαφρά τυριά με μαλακή γεύση, που δεν εναντιώνονται στη φρουτώδη γεύση του κρασιού (House of Wine, Απρίλιος 2013).

Το Syrah (ή Shiraz) είναι διεθνής ποικιλία από την οποία προκύπτουν εξαιρετικά δημοφιλή κόκκινα κρασιά. Δίνει μονοποικιλιακά κρασιά και συμμετέχει σε πλήθος πολυποικιλιακών. Έχει πλέον αποδειχθεί αναμφισβήτητα ότι πατρίδα του Syrah είναι η κοιλάδα του Ροδανού, στη νοτιοανατολική Γαλλία, όπου η ποικιλία δημιουργήθηκε από δύο άλλες, πολύ λιγότερο γνωστές ποικιλίες, το Dureza και το Mondeuse Blanche. Στα περισσότερα μέρη ονομάζεται Shyrah, ενώ στην Αυστραλία, όπου και αποτελεί την πιο διαδεδομένη ποικιλία από το 1831 ονομάζεται Shiraqz. Μια παράδοση λέει ότι έφθασε στη Γαλλία από την Περσική πόλη Shiraz, πατρίδα του περίφημου κρασιού Shirazi, αλλά είναι ανεπιβεβαίωτη. Μια άλλη θεωρεί την καταγωγή και το όνομα του κρασιού από τις Συρακούσες, την ελληνική αποικία στην Σικελία. Το Syrah εξακολουθεί και σήμερα να είναι η βασική ποικιλία της περιοχής του βόρειου Ροδανού, όπου και συνδέεται με κλασσικά κρασιά όπως το Hermitage, το Cornas και το Côte-Rôtie, ενώ στην περιοχή του νότιου Ροδανού συμμετέχει με βάση το Grenache σε κρασιά, όπως το Châteauneuf-du-Pape, το Gigondas και το γνωστό Côtes du Rhône (House of Wine, Απρίλιος 2013).

Το Syrah δίνει εξαιρετικά κόκκινα ξηρά και ροζέ κρασιά, ενώ συμμετέχει στην παραγωγή πολλών άλλων κρασιών, μεταξύ των οποίων και του Port. Τα κόκκινα κρασιά έχουν γεμάτο σώμα και δυνατά αρώματα, ανάλογα με το κλίμα και το έδαφος. Διακρίνονται αρώματα κερασιών, βιολέτας και καφέ και μαύρου πιπεριού. Με την παραμονή και ωρίμανση στη φιάλη, τα αρώματα αυτά σταδιακά αντικαθίστανται με πιο γήινα, όπως δέρματος, νοτισμένου χώματος, τρούφας και αρωμάτων που προέρχονται από την οινοποίηση στο βαρέλι, όπως δρυός και ξύλου. Στην Ελλάδα, η καλλιέργειά του άρχισε πριν από χρόνια στη Μακεδονία και σήμερα το βρίσκουμε ως συνιστώμενη ποικιλία σε πολλές αμπελουργικές περιοχές. Τα ελληνικά κρασιά από Syrah συνήθως έχουν πλούσιο σώμα, βαθύ, αδιαφανές χρώμα και σύνθετο μπουκέτο, επιδέχονται παλαίωση και έχουν κερδίσει τις προτιμήσεις των Ελλήνων οινοφίλων.

Όπως προκύπτει από τον παρακάτω πίνακα η κύρια οινοποιήσιμη ποικιλία αμπέλου όσον αφορά την έκταση είναι το Σαββατιανό (17,01%) και ακολουθεί ο Ροδίτης (13,73%). Είναι χαρακτηριστικό ότι μόλις 7 ποικιλίες καταλαμβάνουν το 49% της φυτεμένης έκτασης.

Εικόνα 37. Syrah

52

Πίνακας 17: Απογραφή κύριων οινοποιήσιμων ποικιλιών αμπέλου για την αμπελουργική περίοδο 2011 – 2012 (Υπ. Αγρ. Αν. & Τροφίμων)

4.3 Οινική περιγραφή της Περιφέρειας Ηπείρου

Στον οινικό χάρτη της Ελλάδας, ο αμπελώνας της Ηπείρου με 0,993% κατατάσσεται στην τελευταία θέση μεταξύ των εννέα Περιφερειών, με κριτήριο τις καλλιεργούμενες εκτάσεις οινοποιήσιμων ποικιλιών αμπέλου (696,09 Ha), αλλά και την ετήσια παραγόμενη ποσότητα οίνου (μόλις 1,36% της συνολικά παραγόμενης, Πίνακας 18). Εντούτοις, η οινοπαραγωγική δραστηριότητα είναι αρκετά διαδεδομένη στη Ήπειρο, καθώς, το ιδιαίτερο μικροκλίμα της περιοχών της σε συνδυασμό με τα εδαφολογικά χαρακτηριστικά της, ευνοούν την καλλιέργεια γηγενών ποικιλιών αμπέλου και την μετέπειτα οινοποίησή τους.

Γεωγρ. διαμέρισμα

2002-2003

2003-2004

2004-2005

2005-2006

2006-2007

Ποσότητα % Ποσότητα % Ποσότητα % Ποσότητα % Ποσότητα % Αν.

Μακεδονία- Θράκη

241.650 7,8 256.800 6,65 255.500 5,95 175.373 4,29 198.849 5,1

Δυτ. & Κεντρ.

Μακεδονία

201.820 6,52 245.150 6,34 273.160 6,36 355.360 8,68 274.593 7,04

Ήπειρος 33.100 1,07 60.460 1,56 53.350 1,24 51.950 1,27 53.200 1,36

Θεσσαλία 155.800 5,03 358.900 9,29 367.250 8,55 328.310 8,02 241.513 6,19

Πελοπ/σος- Δυτ. Στερεά

985.000 31,8 1.469.500 38,03 1.721.500 40,08 1.457.700 35,62 1.346.200 34,52

Αττική & Νησιά

687.296 22,19 934.930 24,19 889.870 20,72 1.117.765 27,31 1.162.145 29,8

Κρήτη 793.100 25,6 538.600 13,94 734.370 17,1 606.100 14,81 623.500 15,99

Σύνολο 3.097.766 100 3.864.340 100 4.295.000 100 4.092.558 100 3.900.000 100

Πίνακας 18: Γεωγραφική κατανομή παραγωγής οίνου στην Ελλάδα* (2001-2007)

*: Ποσότητα σε HL

Ποικιλία Πραγματικά φυτευμένη

έκταση (ha) Ποσοστό (%)

1. ΣΑΒΒΑΤΙΑΝΟ 11.306,30 17,01

2. ΡΟΔΙΤΗΣ 9.127,89 13,73

3. ΑΓΙΩΡΓΙΤΙΚΟ 3.619,52 5,45

4. ΞΥΝΟΜΑΥΡΟ 2.239,77 3,37

5. ΛΙΑΤΙΚΟ 2.218,00 3,34

6. CABERNET SAUVIGNON 2.113,64 3,18

7. ΑΣΥΡΤΙΚΟ 1.821,97 2,74

άλλες 34.026,73 51,19

Σύνολο 66.473,82 100,00

53

Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στο: ICAP (2010)

Ιστορικά, υπάρχουν μαρτυρίες που καταδεικνύουν ότι η αμπελουργική δραστηριότητα στην περιοχή της Ηπείρου και συγκεκριμένα στη Ζίτσα έχει μια μακρά παράδοση που χρονολογείται τουλάχιστον από το 600 μΧ. Η καλλιέργεια ποικιλιών που προορίζονται για παραγωγή οίνου στην Περιφερειακή Ενότητα των Ιωαννίνων ξεκινά τον 16ο αιώνα. Τον 19ο αιώνα, περιηγητές κάνουν αναφορά στον αμπελώνα της Ζίτσας και συγκεκριμένα στους αφρώδεις οίνους που παράγονται από την τοπική ποικιλία Ντεμπίνα4 (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, 2013).

Ωστόσο, η είσοδος της φυλλοξήρας στην περιοχή (μέσα του 20ού αι) και οι επιδρομές των κατακτητών κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου επιφέρουν τεράστια καταστροφή του αμπελώνα της Ηπείρου. Σημαντική τροχοπέδη στην αναγέννηση της αμπελοοινικής δραστηριότητας στην περιοχή αποτελεί η γήρανση του τοπικού πληθυσμού, απόρροια της μαζικής μετανάστευσης στο εξωτερικό των νεαρής ηλικίας Ηπειρωτών. Οι περιπτώσεις των ντόπιων που επιχειρούν να εμπλακούν εκ νέου με την αμπελοκαλλιέργεια είναι εξαιρετικά περιορισμένες, γεγονός που οφείλεται, εν πολλοίς, στις υψηλές απαιτήσεις αυτής σε χειρωνακτική εργασία (Βακάλης, 2003).

Το 1954, καταγράφεται μια πρώτη απόπειρα αναγέννησης του αμπελώνα της Ηπείρου, με την ίδρυση του Οινοποιητικού Συνεταιρισμού της Ζίτσας, ο οποίος, κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, διαθέτει περιορισμένες εγκαταστάσεις (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, 2013). Παράλληλα, στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο Ευάγγελος Αβέρωφ συμβάλλει καθοριστικά στην αναμπέλωση του Μετσόβου, φυτεύοντας τα πρώτα κλήματα της γαλλικής ποικιλίας Cabernet Sauvignon και εμφιαλώνοντας με επιτυχία τον πρώτο οίνο που φέρει την ονομασία ‘Κατώγι Αβέρωφ’ στον τόπο κατοικίας του. Τα επόμενα έτη, εντοπίζονται και πρέμνα γηγενών ποικιλιών, τα οποία αποτελούν αντικείμενο έρευνας από το Ίδρυμα Αβέρωφ (http://www.katogi-strofilia.gr/history.html).

Το πρώτο οργανωμένο οινοποιείο στην περιοχή εγκαθίσταται το 1973 στη Ζίτσα, με πρωτοβουλία της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Ιωαννίνων. Ένα χρόνο νωρίτερα, υπό την απειλή της ολοκληρωτικής εξαφάνισης της ποικιλίας Ντεμπίνα, η Αμπελουργική Ζώνη της Ζίτσας θεσμοθετείται ως Ονομασίας Προέλευσης Ανώτερης Ποιότητας (ΟΠΑΠ, VQPRD, ΒΔ 183, ΦΕΚ 40/Α/17.03.1972 και 228173, ΦΕΚ 287/β/27.04.72). Η συγκεκριμένη περιοχή καλύπτει τους αμπελώνες έξι οικισμών του σημερινού ομώνυμου Δήμου (Ζίτσα, Καρίτσα, Λιγοψά, Γαβρισιοί, Πρωτόπαππα, Κληματιά)5. Την ίδια χρονική περίοδο, στο πλαίσιο μιας συντονισμένης προσπάθειας κρατικών και συνεταιριστικών φορέων για αναδιάρθρωση και εκσυγχρονισμό, πραγματοποιείται αναμπέλωση, με χρήση αντιφυλλοξηρικών υποκειμένων και εισαγωγή γραμμικών σχημάτων καλλιέργειας (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, 2013). Η προσπάθεια αυτή απέδωσε και εκφράζεται σήμερα με την παραγωγή πιστοποιημένων οίνων εξαιρετικής ποιότητας.

4 Σύμφωνα με άλλες αναφορές, η Ντεμπίνα καλλιεργείται στην περιοχή της Ηπείρου από τον 7ο αιώνα μ.Χ. (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, 2013). 5 Το μεγαλύτερο τμήμα της Ζώνης βρίσκεται οροπέδιο της Ζίτσας (μέσο υψόμετρο: 650 μ.), με το υπόλοιπο να καλύπτει -είτε ψηλότερα τις πλαγιές των γύρω βουνών (έως τα 800 μ.), είτε χαμηλότερα την πλαγιά που κατηφορίζει έως τις όχθες του ποταμού Καλαμά (έως τα 550 μ) (Μακρής, 2007).

54

Κατηγορία Επίπεδο Οίνος ΦΕΚ αναγνώρισης/

τροποποίησης

Οίνοι ΠΟΠ (ΟΠΑΠ)

Περιοχής ΠΟΠ (ΟΠΑΠ)

Ζίτσα

40/A/17.3.1972

287/B/27.4.1972

617/B/12.10.1992

747/B/30.08.1995

Οίνοι ΠΓΕ (Τοπικοί)

Περιφέρειας ΠΓΕ Ήπειρος

(Ηπειρωτικός Τοπικός Οίνος)

657/Β/23.5.2000

Περιφερειακής Ενότητας

ΠΓΕ Ιωάννινα

(Τοπικός Οίνος Ιωαννίνων)

126/Β/26.2.1997 262/Β/7.4.1997 190/Β/20.2.2002

Περιοχής ΠΓΕ Μέτσοβο

(Τοπικός Οίνος Μετσόβου)

140/Β/3.3.1997

1125/Β/23.7.2010

Πίνακας 19: Παραγόμενοι οίνοι στην Περιφέρεια Ηπείρου

Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, 2013

Όπως διαπιστώνεται και από τα στοιχεία του Πίνακα 19, ουσιαστικά, η οινοπαραγωγική δραστηριότητα της Περιφέρειας Ηπείρου εντοπίζεται στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων, στην οποία καλλιεργούνται σήμερα περίπου 6.000 στρέμματα αμπελώνων. Το μεγαλύτερο ποσοστό των αμπελώνων εντοπίζεται στην περιοχή της Ζίτσας (1500 στρέμματα περίπου, Περιφέρεια Ηπείρου)6. Αμπελώνες υπάρχουν επίσης και στο Μέτσοβο, στα Γραμμενοχώρια, στις κοιλάδες των ποταμών Καλαμά – (περιοχή Πωγωνίου) και Αώου (περιοχές Κόνιτσας και Μαστοροχωρίων), καθώς και στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων (Περιφέρεια Ηπείρου).

Με βάση την υπ’ αριθμόν 247771/04-03-2010 απόφαση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, οι οινοποιήσιμες ποικιλίες αμπέλου στο αμπελουργικό διαμέρισμα Ηπείρου είναι αυτές που παρουσιάζονται στον Πίνακα 20. Μεταξύ αυτών, οι ακόλουθες είναι οι κυριότερες τοπικές ποικιλίες αμπέλου της Ηπείρου:

Ντεμπίνα: Ποικιλία που απαντάται κυρίως στην αμπελουργική ζώνη της Ζίτσας και είναι υπεύθυνη τόσο για την παραγωγή λευκών ξηρών, όσο και για την παραγωγή αφρωδών και ημιαφρωδών οίνων. Το 95% της συνολικά καλλιεργούμενης έκτασής της βρίσκεται στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων (Μακρής, 2013). Ειδικότερα, από τη Ντεμπίνα παράγονται οι λευκοί ξηροί οίνοι Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης ‘Ζίτσα’, καθώς και ο Τοπικός Οίνος Ιωαννίνων, ο οποίος προκύπτει από ανάμιξη της Ντεμπίνας με τις τοπικές ποικιλίες «Βλάχικο» και «Μπεκιάρι» (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, 2013). Αξίζει να τονιστεί ότι οίνοι όπως ο λευκός αφρώδης ΠΟΠ ή ο ημιαφρώδης ροζέ που παράγονται από την Ντεμπίνα καλύπτουν μόλις 1% των συνολικά παραγόμενων οίνων στην Ελλάδα (Μακρής, 2013).

6 Ιστορικά, εκτός από τη Ζίτσα, ως αμπελοοινικές περιοχές αναφέρονται το Γραμμένο (Δήμος Πασσαρώνος), το Αμπελοχώρι (Δήμος Πραμάντων), το Μέτσοβο και το Βοτονόσι (Δήμος Μετσόβου), το Καλπάκι (Δήμος Πωγωνίου), η Αρίστη (Δήμος Ζαγορίου), καθώς και η περιοχή της Κόνιτσας (Βακάλης, 2003, Μακρής, 2007).

55

Βλάχικο: Ερυθρή ποικιλία που καλλιεργείται κυρίως στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων και -σε μικρότερο βαθμό- σε άλλες περιοχές της Ηπείρου. Χρησιμοποιείται για την παραγωγή ερυθρών ξηρών οίνων (Τοπικών Οίνων Ιωαννίνων και Μετσόβου), οι οποίοι ωριμάζουν συνήθως σε βαρέλι (Σπινθηροπούλου, 2000, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, 2013).

Μπεκάρι ή Μπεκιάρι: Ερυθρή ποικιλία που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ελαφρών ερυθρών και ροζέ οίνων (Τοπικού Οίνου Ιωαννίνων) και καλλιεργείται σε μικρές εκτάσεις, κυρίως στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων (Σταύρακας, 2010, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, 2013).

Επίπεδο Ποικιλίες

Συνιστώμενες Επιτρεπόμενες

Αμπελουργικό διαμέρισμα

Ηπείρου Μαλαγουζιά Β, Ροδίτης Rs (Αλεπού)

-

Περιφερειακή Ενότητα

Ιωαννίνων Ντεμπίνα Β, Cabernet Franc N, Cabernet Sauvignon N, Chardonnay B, Gewürztraminer Rs (1)7 , Merlot N, Riesling B

Βλάχικο Ν, Μπεκάρι Ν Ξινόμαυρο Ν (Ξινόγκαλτσο, Ποπόλκα), Sauvignon Blanc B Syrah N Προσωρινά επιτρεπόμενες: Αγιωργίτικο Ν (2007) Pinot Noir N (2007)

Άρτας - Aγιωργίτικο Ν, Ασπρούδες Β(3)8 Μαυρούδια Ν(3), Ντεμπίνα Β, Cabernet, Sauvignon N, Chardonnay B

Θεσπρωτίας - Ασπρούδες Β(3), Κοντοκλάδι Β, Μαυρούδια Ν(3), Ντεμπίνα Β

Πρέβεζας Ντεμπίνα Β Ασπρούδες Β(3), Βερτζαμί Ν, Κορίθι Ν, Μαυρούδια Ν(3)

Πίνακας 20: Οινοποιήσιμες ποικιλίες αμπέλου στο αμπελουργικό διαμέρισμα Ηπείρου

Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (247771/04-03-2010)

Στην ΠΕ Ιωαννίνων εντοπίζονται συνολικά 56 οίνοι από τους οποίους 30 είναι λευκοί, 5 ροζέ και 21 ερυθροί. Στη Θεσπρωτία εντοπίζονται 6 οίνοι, 3 λευκοί και 3 ερυθροί.

Στην Ήπειρο και κυρίως στα Ιωάννινα και στην Άρτα υπάρχει μεγάλη παράδοση τσίπουρου και μάλιστα χωρίς γλυκάνισο. 6 οινοποιεία στην Ήπειρο κάνουν και τσίπουρο, 5 από αυτά το εμφιαλώνουν. Από τον Δεκέμβριο του 2011 (ΦΕΚ 3211Β 30-12-2011)

7 Ο εκθετικός αριθμός 1 σημαίνει ότι η ποικιλία είναι συνιστώμενη σε περιοχές με υψόμετρο από 350 μέτρα και άνω. Σε μικρότερα υψόμετρα είναι επιτρεπόμενη. Ο εκθετικός αριθμός 2 σημαίνει ποικιλίες διπλής και ειδικής χρήσης. Ο εκθετικός αριθμός 3 υποδηλώνει ομάδες ποικιλιών λευκών ή έγχρωμων υπό διερεύνηση και ταυτοποίηση, πχ. στα Μαυρούδια εντάσσονται ποικιλίες με το όνομα Μαυράκι (Λακωνία), Μαυρόστυφο (Αργολίδα) κτλ.

56

το Τσίπουρο Ηπείρου (ή Ηπειρώτικο Τσίπουρο) είναι ένδειξη ΠΓΕ (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη). Αξιοπρόσεκτο είναι το συνεταιριστικό αποστακτήριο στη Μολυβδοσκέπαστη στα βόρεια των Ιωαννίνων.

ΠΑΡΑΓΩΓΗ σε HL (2013)

Οινοι ΠΟΠ ερυθροί 1700

λευκοί

Οινοι ΠΓΕ ερυθροί 550

λευκοί 950

Ποικιλιακοί ερυθροί 1250

λευκοί 1400

Οινοι χωρις ΠΟΠ, ΠΓΕ ερυθροί 0

λευκοί 4400 Πίνακας 21: Οινική παραγωγή Περιφέρειας Ηπείρου σε HL (2013)

Ιδιαίτερα κρασιά της Ηπείρου

Λίθινος - λευκός ξηρός. Ζίτσα Vin Blanc Petillant – ημιαφρώδης Ποικιλιακή Επιλογή & Μελίφρων Οίνος - λευκά ξηρός & γλυκύς αντιστοίχως Floara di Munte - κρασί λευκό αφρώδες Rossiu di Munte - κρασί ερυθρό ξηρό (http://winesurveyor.weebly.com/tour14.html)

57

5. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΟΙΝΩΝ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ

Η ιταλική οινική κληρονομιά η οποία αναγνωρίζεται και εκτιμάται σε όλο τον κόσμο, έχει μια μεγάλη ποικιλία προϊόντων, η οποία χαρακτηρίζεται από ισχυρή και αναγνωρισμένη ταυτότητα.

37 ιταλικά κρασιά είναι ανάμεσα στα 100 καλύτερα κρασιά στον κόσμο. Τα 10 καλύτερα Ιταλικά κρασιά είναι είναι το Monprivato Barolo Riserva Ca 'd' Morissio 2004 Giuseppe Mascarello e Figlio (4), το Barolo Riserva 2004 Monfortino Giacomo Conterno (Αρ. 5), το Brunello di Montalcino Riserva 2006 Poggio di Sotto (Αρ. 13), το Barbaresco Crichet Paje 2002 I Paglieri της Roagna (Αρ. 14), το Mia Barolo Ca 'Brovia 2008 (Αρ. 19), το Amarone della Valpolicella Classico 2003 Giuseppe Quintarelli (αρ. 21), το Bruno Giacosa Barbaresco Asili 2009 (αρ. 22), το Valentini Trebbiano d'Abruzzo 2007 (Αρ. 26), το Taurasi Radici Riserva 2005 Mastroberardino (Αρ. 29), το Le Torte Pergolas Montevertine 2008 (Αρ. 38) και το Barolo Riserva Vigna Έλενα Cogno 2006 (αρ. 42).

Puglia Vino Aleatico di Puglia Doc Vino Alezio Rosato Doc Vino Alezio Rosso Doc Vino Apulia Igt Vino Brindisi Rosato Doc Vino Brindisi Rosso Doc Vino Cacc'è Mmite di Lucera Doc

Vino Castel del Monte Bianco Doc

Vino Castel del Monte Rosato Doc

Vino Castel del Monte Rosso Doc

Vino Copertino Rosato Doc Vino Copertino Rosso Doc

Vino Galatina Doc Vino Gioa del Colle - Rosato Doc

Vino Gioa del Colle - Rosso Doc

Vino Gioia del Colle - Bianco Doc

Vino Gioia del Colle - Primitivo Amabile Doc

Vino Gioia del Colle - Primitivo Doc

Vino Gioia del Colle Liquoroso Doc

Vino Gravina Amabile Doc Vino Gravina Secco Doc

Vino Leverano Bianco Doc Vino Leverano Negramaro Rosso Doc

Vino Lizzano Bianco Doc

Vino Lizzano Bianco Spumante Doc

Vino Lizzano Malvasia Nera Doc

Vino Lizzano Negroamaro Rosato Doc

Vino Lizzano Negroamaro Rosso Doc

Vino Lizzano Rosato Doc Vino Lizzano Rosso Doc

Vino Locorotondo Doc Vino Locorotondo Spumante Doc

Vino Martina o Martina Franca Doc

Vino Matino Rosso o Dorato Doc

Vino Moscato di Trani Doc Vino Nardò Rosato Doc

Vino Nardò Rosso Doc Vino Orta Nova Rosato Doc Vino Orta Nova Rosso Doc Vino Ostuni Bianco Doc Vino Ostuni Ottavianello Doc Vino Primitivo di Manduria

Doc Vino Primitivo di Manduria Dolce Naturale Doc

Vino Primitivo di Manduria Dolce Naturale Liquoroso Doc

Vino Primitivo di Manduria Liquoroso Secco Doc

Vino Rosato del Salento Igt Vino Rosso - Salento Igt Vino Rosso Barletta Doc Vino Rosso Canosa o Canusium Doc

Vino Rosso di Cerignola Doc Vino Salice Salentino Rosato Doc

Vino Salice Salentino Rosso Doc

Vino San Severo Bianco Doc Vino San Severo Rosato Doc

Vino San Severo Rosso Doc Vino Squillace Rosato Igt Vino Squinzano Rosso o Rosato Doc

Vino Verdeca del Salento Igt Πίνακας 22. Οίνοι της Puglia

58

Basilicata Vino Aglianico del Vulture Doc

Vino Aglianico Passito - Colli Lucani Igt

Vino Lambrusco del Basento Igt

Vino Matera Doc Vino Terre dell'Alta Val d'Agri Doc

Πίνακας 23. Οίνοι της Basilicata

Calabria Vino Bivongi Doc Vino Cirò Bianco Doc Vino Cirò Rosato Doc Vino Cirò Rosso Doc Vino Donnici Doc Vino Greco di Bianco Doc Vino Lacrima di Castrovillari Igt

Vino Lamezia Bianco Doc Vino Lamezia Rosso Doc

Vino Melissa Bianco Doc Vino Melissa Rosso Doc Vino Pollino Doc Vino San Vito di Luzzi Doc Vino Sant'Anna di isola di

Capo Rizzuto Doc Vino Savuto Doc

Vino Scavigna Doc Vino Verbicaro Doc Πίνακας 24. Οίνοι της Calabria

Sicilia Vino Ala - Antico liquorvino amarascato Igt

Vino Albanello di Siracusa Igt Vino Albanello di Siracusa Passito Igt

Vino Alcamo (o Bianco Alcamo) Doc

Vino Ambrato di Comiso Da tavola

Vino Barcellona Bianco Igt

Vino Barcellona Rosso Igt Vino Cerasuolo di Vittoria Docg

Vino Contea di Sclafani Doc

Vino Contessa Entellina Doc Vino Delia Nivolelli Doc Vino Eloro Frappato Doc Vino Erice Doc Vino Etna Bianco Doc Vino Etna Rosato Doc Vino Etna Rosso Doc Vino Faro Doc Vino Grecanico Igt Vino Inzolia (Ansonica) Igt Vino Malvasia delle Lipari Doc Vino Mamertino di Milazzo

Doc Vino Marsala Doc Vino Menfi Doc Vino Monreale Doc Vino Moscato di Noto Doc Vino Moscato di Noto Dolce

Doc Vino Moscato di Noto Liquoroso Doc

Vino Moscato di Pantelleria Doc

Vino Moscato di Pantelleria Liquoroso Doc

Vino Moscato di Pantelleria Passito Doc

Vino Moscato di Siracusa Doc Vino Nero d'Avola Igt Vino Riesi Doc Vino Salaparuta Doc Vino Sambuca di Sicilia Doc Vino Santa Margherita di

Belice Doc Vino Sciacca Doc Vino Steri Rosato Igt Vino Steri Rosso Igt Vino Vittoria Doc Vino Zibibbo Igt Πίνακας 25. Οίνοι της Sicilia

Sardegna Vino Alghero Torbato Doc Vino Arborea - Sangiovese

Rosato Doc Vino Arborea - Sangiovese Rosso Doc

Vino Arborea - Trebbiano Doc Vino Campidano di Terralba Bianco Doc

Vino Campidano di Terralba Rosso Doc

Vino Cannonau di Sardegna Doc

Vino Cannonau di Sardegna Liquoroso Doc

Vino Carignano del Sulcis Rosato Doc

Vino Carignano del Sulcis Rosso Doc

Vino Girò di Cagliari Doc Vino Malvasia di Bosa Dolce Doc

Vino Malvasia di Bosa Vino Malvasia di Bosa Vino Malvasia di Bosa Secco

59

Liquoroso Dolce Doc Liquoroso Secco Doc Doc Vino Malvasia di Cagliari Liquoroso Dolce Doc

Vino Malvasia di Cagliari Liquoroso Secco Doc

Vino Mandrolisai Rosato Doc

Vino Mandrolisai Rosso Doc Vino Monica di Cagliari Doc Vino Monica di Cagliari Liquoroso Doc

Vino Monica di Sardegna Doc Vino Moscato di Cagliari Doc Vino Moscato di Sardegna Doc

Vino Moscato di Sardegna Spumante Doc

Vino Moscato di Sorso-Sennori Doc

Vino Moscato di Sorso-Sennori Liquoroso Doc

Vino Nasco di Cagliari Doc Vino Nasco di Cagliari Liquoroso Dolce Doc

Vino Nasco di Cagliari Liquoroso Secco Doc

Vino Nuragus di Cagliari Doc Vino Passito di Alghero Igt Vino Sardegna Semidano Doc Vino Vermentino di Alghero Igt

Vino Vermentino di Gallura Docg

Vino Vermentino di Gallura Passito Docg

Vino Vermentino di Sardegna Doc

Vino Vermentino di Sardegna Spumante Doc

Vino Vernaccia di Oristano Doc

Πίνακας 26. Οίνοι της Sardegna

Campania Vino Aglianico del Sannio Igt Vino Aglianico del Taburno

(o Taburno) - Coda di Volpe Doc

Vino Aglianico del Taburno (o Taburno) - Falanghina Doc

Vino Aglianico del Taburno (o Taburno) - Rosato Doc

Vino Aglianico del Taburno (o Taburno) - Rosso Doc

Vino Aversa - Asprinio Doc

Vino Aversa - Asprinio Spumante Doc

Vino Campi Flegrei - Falanghina Doc

Vino Capri Bianco Doc

Vino Capri Rosso Doc Vino Castel San Lorenzo Doc Vino Cilento Rosato Doc Vino Cilento Rosso Doc Vino Costa d'Amalfi - Ravello

- Bianco Doc Vino Costa d'Amalfi - Ravello - Rosato Doc

Vino Costa d'Amalfi - Ravello - Rosso Doc

Vino Epomeo Bianco Igt Vino Epomeo Rosso Igt

Vino Falerno Campano Bianco Igt

Vino Falerno Campano Rosso Igt

Vino Falerno del Massico Bianco Doc

Vino Falerno del Massico Primitivo Doc

Vino Falerno del Massico Rosso Doc

Vino Fiano di Avellino Doc

Vino Galluccio Doc Vino Gragnano della Campania Igt

Vino Greco di Tufo Docg

Vino Guardia Sanframondi o Guardiolo Doc

Vino Irpinia Doc Vino Ischia - Bianco Doc

Vino Ischia - Bianco Spumante Doc

Vino Ischia - Biancolella Doc Vino Ischia - Forastera Doc

Vino Ischia - Per'e Palummo Doc

Vino Ischia - Per'e Palummo Passito Doc

Vino Ischia - Rosso Doc

Vino Penisola Sorrentina - Bianco Doc

Vino Penisola Sorrentina - Gragnano Doc

Vino Roccamonfina (ex Cecubo) Igt

Vino Sannio - Greco Doc Vino Sant'Agata dei Goti - Falanghina Doc

Vino Sant'Agata dei Goti Doc

Vino Solopaca Bianco Doc Vino Solopaca Rosso Doc Vino Sorrento Rosato Igt Vino Sorrento Rosso Igt Vino Taurasi Docg Vino Vesuvio - Lachryma

Christi (Bianco, Rosso o Rosato) Doc

Vino Vesuvio - Lacryma Christi (Bianco Liquoroso) Doc

Vino Vesuvio - Lacryma Christi (Bianco) Doc

Vino Vesuvio - Lacryma Christi (Rosso) Doc

60

Vino Vesuvio Bianco Doc Vino Vesuvio Rosato Doc Vino Vesuvio Rosso Doc Vino Vesuvio Rosso Spumante - Lacryma Christi Doc

Πίνακας 27. Οίνοι της Campania

Molise Vino Biferno Bianco Doc Vino Biferno Rosato Doc Vino Biferno Rosso Doc Vino Molise - Montepulciano Doc

Vino Molise - Moscato Doc Vino Molise - Pinot Bianco Doc

Vino Molise - Tintilia Doc Vino Molise - Trebbiano Doc Vino Pentro d'Isernia Rosato Doc

Vino Pentro d'Isernia Rosso Doc

Vino Pentro di Isernia Bianco Doc

Πίνακας 28. Οίνοι της Molise

LAZIO Vino Aleatico di Gradoli Doc Vino Aprilia - Merlot Doc Vino Aprilia - Sangiovese

Rosato Doc Vino Aprilia - Trebbiano Doc Vino Atina Doc Vino Bianco Capena Doc Vino Canaiolo di Viterbo Igt Vino Castelli Romani Doc Vino Castrense Bianco Igt Vino Cerveteri Bianco Doc Vino Cerveteri Rosso Doc Vino Cesanese del Piglio

Amabile Doc Vino Cesanese del Piglio Secco Doc

Vino Cesanese di Affile Amabile Doc

Vino Cesanese di Affile Secco Doc

Vino Cesanese di Olevano Romano Amabile Doc

Vino Cesanese di Olevano Romano Secco Doc

Vino Circeo Doc

Vino Colli Albani Doc Vino Colli della Sabina Doc Vino Colli Etruschi Viterbesi Doc

Vino Colli Lanuvini Doc Vino Cori Bianco Doc Vino Cori Rosso Doc Vino Est! Est! Est! di Montefiascone - Abboccato Doc

Vino Est! Est! Est! di Montefiascone - Secco Doc

Vino Falerno Laziale Bianco Igt

Vino Falerno Laziale Rosso Igt

Vino Fiorano Bianco Igt Vino Fiorano Bianco Passito Igt

Vino Fiorano Rosso Igt Vino Frascati Amabile Doc Vino Frascati Secco Doc Vino Frascati Spumante Doc Vino Genazzano Doc Vino Malvasia Bianca

Puntinata Igt Vino Marino Doc Vino Montecompatri Colonna

Doc Vino Nettuno Doc

Vino Tarquinia Doc Vino Terracina o Moscato di Terracina Doc

Vino Torre Ercolana Igt

Vino Velletri Bianco Doc Vino Velletri Rosso Doc Vino Vignanello Doc Vino Zagarolo Doc Πίνακας 29. Οίνοι του Lazio

61

Abruzzo Vino Controguerra Doc Vino Montepulciano

d'Abruzzo - Cerasuolo Doc Vino Montepulciano d'Abruzzo - Colline Teramane Docg

Vino Montepulciano d'Abruzzo Doc

Vino Trebbiano d'Abruzzo Doc

Πίνακας 30. Οίνοι του Abruzzo

Marche Vino Bianchello del Metauro Doc

Vino Colli Maceratesi - Bianco Doc

Vino Colli Pesaresi - Bianco Doc

Vino Colli Pesaresi - Focara Rosso Doc

Vino Colli Pesaresi - Sangiovese Doc

Vino Esino Doc

Vino Falerio dei Colli Ascolani Doc

Vino I Terreni di Sanseverino Doc

Vino Lacrima di Morro Doc

Vino Offida Doc Vino Pecorino Igt Vino Pergola Doc Vino Rosso Conero Docg Vino Rosso Conero Riserva

Docg Vino Rosso Piceno Doc

Vino San Ginesio Doc Vino Serrapetrona Doc Vino Verdicchio dei Castelli di Jesi Doc

Vino Verdicchio di Matelica Doc

Vino Verdicchio di Matelica Spumante Doc

Vino Verdicchio di Pian delle Mura Spumante Igt

Vino Vernaccia di Serrapetrona Doc

Πίνακας 31. Οίνοι της Marche

Umbria Vino Assisi Doc Vino Colli Altotiberini - Bianco

Doc Vino Colli Altotiberini - Rosato Doc

Vino Colli Altotiberini Rosso Doc

Vino Colli Amerini Doc Vino Colli del Trasimeno - Bianco Doc

Vino Colli Del Trasimeno - Rosso Doc

Vino Colli Martani - Grechetto Doc

Vino Colli Martani - Sangiovese Doc

Vino Colli Martani - Trebbiano Doc

Vino Colli Perugini - Bianco Doc

Vino Colli Perugini - Rosso Doc

Vino Lago di Corbara Doc Vino Montefalco Rosso Doc Vino Montefalco Sagrantino Passito Docg

Vino Montefalco Sagrantino Secco Docg

Vino Orvietano Rosso Doc Vino Orvieto Doc

Vino Tifernum Igt Vino Torgiano Bianco Doc Vino Torgiano Rosso Docg Πίνακας 32. Οίνοι της Umbria

Toscana Vino Ansonica - Costa dell'Argentario Doc

Vino Barco Reale di Carmignano Doc

Vino Bianco dell'Empolese Doc

Vino Bianco della Valdinievole Doc

Vino Bianco di Pitigliano Doc Vino Bianco Pisano di San Torpé - Vin Santo Doc

Vino Bianco Pisano di San Torpé Doc

Vino Bianco Vergine della Valdichiana Doc

Vino Bolgheri (e Bolgheri Sassicaia) Bianco Doc

Vino Bolgheri (e Bolgheri Sassicaia) Rosato Doc

Vino Bolgheri (e Bolgheri Sassicaia) Rosso Doc

Vino Brunello di Montalcino Docg

Vino Candia dei Colli Apuani - Vino Candia dei Colli Apuani Vino Capalbio Doc

62

Vin Santo Doc Doc Vino Carmignano Bianco - Vin Santo Docg

Vino Carmignano Rosato Docg

Vino Carmignano Rosso Docg

Vino Chianti - Colli Fiorentini Docg

Vino Chianti - Colli Senesi Docg

Vino Chianti - Colline Pisane Docg

Vino Chianti - Montalbano Docg

Vino Chianti - Rufina Docg Vino Chianti Classico Docg

Vino Chianti Docg Vino Colli dell'Etruria Centrale Doc

Vino Colline Lucchesi - Bianco Doc

Vino Colline Lucchesi - Rosso Doc

Vino Cortona Doc Vino Elba - Bianco Doc

Vino Elba - Rosso Doc Vino Elba - Passito Doc Vino Gragnano di Toscana Igt Vino Montecarlo Bianco Doc Vino Montecarlo Rosso Doc Vino Montecucco Doc Vino Monteregio di Massa Marittima Doc

Vino Montescudaio - Vin Santo Doc

Vino Montescudaio Bianco Doc

Vino Montescudaio Rosso Doc

Vino Morellino di Scansano Doc

Vino Moscatello di Montalcino Doc

Vino Orcia Doc Vino Ornellaia - Bolgheri Superiore Doc

Vino Parrina Bianco Doc

Vino Parrina Rosso Doc Vino Pietraviva Doc Vino Pomino Bianco Doc Vino Pomino Rosso Doc Vino Rosso di Montalcino Doc Vino Rosso di Montepulciano

Doc Vino San Gimignano Doc Vino Sant'Antimo Doc Vino Sovana Doc Vino Terratico di Bibbona Doc Vino Terre di Casole Doc Vino Tignanello Igt Vino Val D'Arbia Doc Vino Val di Cornia Doc Vino Val di Cornia Rosso Doc Vino Valdichiana Doc Vino Vernaccia di San

Gimignano Docg Vino Vin Santo - Montepulciano Doc

Vino Vin Santo del Chianti - Classico Doc

Vino Vin Santo del Chianti Doc

Vino Vino Nobile di Montepulciano Docg

Πίνακας 33. Οίνοι της Toscana

Emilia-Romagna Vino Albana di Romagna Amabile Docg

Vino Albana di Romagna Passito Docg

Vino Albana di Romagna Secco Docg

Vino Barbarossa Igt Vino Bosco Eliceo - Bianco Doc

Vino Bosco Eliceo - Fortana Doc

Vino Bosco Eliceo - Merlot Doc

Vino Bosco Eliceo - Sauvignon Doc

Vino Cagnina di Romagna Doc

Vino Colli Bolognesi - Barbera Doc

Vino Colli Bolognesi - Bianco Doc

Vino Colli Bolognesi - Cabernet Sauvignon Doc

Vino Colli Bolognesi - Classico Pignoletto Doc

Vino Colli Bolognesi - Lambrusco Doc

Vino Colli Bolognesi - Merlot Doc

Vino Colli Bolognesi - Pinot Bianco Doc

Vino Colli Bolognesi - Riesling Italico Doc

Vino Colli Bolognesi - Sauvignon Doc

Vino Colli di Faenza Doc Vino Colli di Imola Doc Vino Colli di Parma - Malvasia Amabile Doc

Vino Colli di Parma - Sauvignon Doc

Vino Colli di Parma Rosso Doc

Vino Colli di Rimini Doc

Vino Colli di Scandiano e di Canossa Doc

Vino Colli Piacentini - Bonarda Doc

Vino Colli Piacentini - Gutturnio Amabile Doc

Vino Colli Piacentini - Gutturnio Doc

Vino Colli Piacentini - Malvasia Doc

Vino Colli Piacentini - Monterosso Val d'Arda Doc

Vino Colli Piacentini - Ortrugo Doc

Vino Colli Piacentini - Pinot Grigio Doc

Vino Colli Piacentini - Pinot Grigio Spumante Doc

63

Vino Colli Piacentini - Pinot Nero Doc

Vino Colli Piacentini - Sauvignon Doc

Vino Colli Piacentini - Trebbiano Val Trebbia Doc

Vino Colli Piacentini - Val Nure Doc

Vino Colli Piacentini - Val Nure Spumante Doc

Vino Colli Piacentini -Barbera Doc

Vino Colli Romagna Centrale Doc

Vino Emilia - Müller Thurgau Igt

Vino Fogarina Igt

Vino Lambrusco di Parma Amabile Igt

Vino Lambrusco di Parma Secco Igt

Vino Lambrusco di Sorbara Amabile Doc

Vino Lambrusco di Sorbara Secco Doc

Vino Lambrusco Grasparossa di Castelvetro Amabile Doc

Vino Lambrusco Grasparossa di Castelvetro Secco Doc

Vino Lambrusco Reggiano Amabile Doc

Vino Lambrusco Reggiano Secco Doc

Vino Lambrusco Salamino di Santa Croce Amabile Doc

Vino Lambrusco Salamino di Santa Croce Secco Doc

Vino Lancellotta Igt Vino Pagadebit di Romagna Bertinoro Amabile Doc

Vino Pagadebit di Romagna Doc

Vino Reggiano Doc Vino Reno - Montuni Doc

Vino Romagna Albana Spumante Doc

Vino Sangiovese di Romagna Doc

Vino Trebbiano di Romagna Doc

Vino Val Tidone - Malvasia Spumante Igt

Πίνακας 34. Οίνοι της Emilia Romagna

Liguria Vino Cinque Terre Doc Vino Cinque Terre

Sciacchetrà Doc Vino Colli Di Luni Bianco Doc

Vino Colli Di Luni Rosso Doc Vino Colli Di Luni Vermentino Doc

Vino Colline di Levanto Doc

Vino Golfo del Tigullio Doc Vino Malvasia di Pignone Igt Vino Massarda Igt Vino Pornassio o Ormeasco di Pornassio Doc

Vino Riviera Ligure di Ponente - Ormeasco Rosso Doc

Vino Riviera Ligure di Ponente - Ormeasco Sciacchetrà Doc

Vino Riviera Ligure Di Ponente - Pigato Doc

Vino Riviera Ligure Di Ponente - Rossese Doc

Vino Riviera Ligure di Ponente - Vermentino Doc

Vino Rossese Di Dolceacqua o Dolceacqua Doc

Vino Val Polcevera Doc

Πίνακας 35. Οίνοι της Liguria

Piemonte Vino Albugnano Rosato Doc Vino Albugnano Rosso Doc Vino Alta Langa Doc Vino Asti spumante Docg Vino Barbaresco Docg Vino Barbera d'Alba fermo

Doc Vino Barbera d'Alba mosso Doc

Vino Barbera d'Asti fermo Doc

Vino Barbera d'Asti mosso Doc

Vino Barbera del Monferrato fermo Doc

Vino Barbera del Monferrato mosso Doc

Vino Barolo Docg

Vino Boca Doc Vino Bonarda Novarese Igt Vino Brachetto d'Acqui Docg Vino Bramaterra Doc Vino Briona Igt Vino Brusnengo Igt Vino Canavese Doc Vino Carema Doc Vino Casorzo d'Asti - Malvasia

Passita Doc Vino Casorzo d'Asti - Malvasia Spumante Doc

Vino Castelnuovo Don Bosco - Malvasia Spumante Doc

Vino Cisterna d'Asti Doc

Vino Colli Tortonesi - Barbera Doc

Vino Colli Tortonesi - Cortese Doc

Vino CollinaTorinese - Cari Doc

64

Vino Colline Novaresi Doc Vino Colline Saluzzesi Doc Vino Cortese dell'Alto Monferrato Doc

Vino Coste della Sesia Doc Vino Dolcetto d'Acqui Doc Vino Dolcetto d'Alba Doc Vino Dolcetto d'Asti Doc Vino Dolcetto delle Langhe

Monregalesi Doc Vino Dolcetto di Diano d'Alba Doc

Vino Dolcetto di Diano d'Alba Doc

Vino Dolcetto di Dogliani Doc Vino Dolcetto di Dogliani Superiore o Dogliani Docg

Vino Dolcetto di Ovada Doc Vino Erbaluce di Caluso Doc Vino Erbaluce di Caluso Passito Doc

Vino Erbaluce di Caluso Passito Liquoroso Doc

Vino Fara Doc Vino Freisa d'Asti Amabile Doc

Vino Freisa d'Asti Secco Doc Vino Freisa di Chieri Amabile Doc

Vino Freisa di Chieri Secco Doc

Vino Gabiano Doc Vino Gattinara Docg Vino Gavi - Cortese Docg Vino Ghemme Docg Vino Grignolino d'Asti Doc Vino Grignolino del

Monferrato Casalese Doc Vino Langhe - Arneis Doc Vino Langhe - Chardonnay

Doc Vino Langhe - Favorita Doc

Vino Langhe - Freisa Amabile Doc

Vino Langhe - Freisa Secco Doc

Vino Langhe - Nebbiolo Doc

Vino Langhe - Pinot Bianco Doc

Vino Lessona Doc Vino Loazzolo Doc

Vino Malvasia di Casorzo d'Asti Doc

Vino Malvasia Di Castelnuovo Don Bosco Doc

Vino Monferrato - Freisa Amabile Doc

Vino Monferrato - Freisa Secco Doc

Vino Moscato d'Asti Docg Vino Nebbiolo d'Alba Doc

Vino Piemonte - Bonarda Amabile Doc

Vino Piemonte - Bonarda Amabile Mossa Doc

Vino Piemonte - Bonarda Doc

Vino Piemonte - Chardonnay Doc

Vino Pinerolese Ramiè Doc Vino Riesling di Ovada Igt

Vino Roero Doc Vino Rubino di Cantavenna Doc

Vino Ruchè di Castagnole Monferrato Doc

Vino Sizzano Doc Vino Spanna Igt Vino Strevi Doc Vino Valsusa Doc Vino Verbesco Doc Vino Verduno Pelaverga Doc Πίνακας 36. Οίνοι του Piemonte

Valle d'Aosta Vino Chambave Moscato Igt Vino Chambave Moscato

Passito Igt Vino Chambave rosso della Valle d'Aosta Igt

Vino Riesling de Moncenis Igt Vino Valle D'Aosta - Arnad - Montjo - Vet Doc

Vino Valle d'Aosta - Bianco Doc

Vino Valle d'Aosta - Blanc de Morgex et de La Salle Doc

Vino Valle d'Aosta - Chardonnay Doc

Vino Valle d'Aosta - Donnas Doc

Vino Valle d'Aosta - Donnaz Doc

Vino Valle d'Aosta - Enfer d'Arvier Doc

Vino Valle d'Aosta - Gamay Doc

Vino Valle D'Aosta - Muller Thurgau Doc

Vino Valle d'Aosta - Nus Rosso Doc

Vino Valle d'Aosta - Petit Rouge Doc

Vino Valle d'Aosta - Pinot Grigio Doc

Vino Valle d'Aosta - Pinot Nero (bianco) Doc

Vino Valle d'Aosta - Pinot Nero Doc

Vino Valle D'Aosta - Rosso o Rosato Doc

Vino Valle d'Aosta - Torrette Doc

Vino Vin du Conseil Igt

Πίνακας 37. Οίνοι της Valle d’ Aosta

65

Lombardia Vino Botticino Doc Vino Capriano del Colle -

Trebbiano Doc Vino Capriano Del Colle Rosso Doc

Vino Cellatica Doc Vino Croatina Igt Vino Franciacorta Spumante - Metodo Classico Brut Docg

Vino Franciacorta Spumante - Metodo Classico Pas Opéré Docg

Vino Franciacorta Spumante - Metodo Classico Rosé Docg

Vino Franciacorta Spumante - Metodo Classico Satèn Docg

Vino Garda Classico - Groppello Doc

Vino Garda Colli Mantovani Bianco Doc

Vino Garda Colli Mantovani Rosato Doc

Vino Garda Colli Mantovani Rubino Doc

Vino Lambrusco Mantovano Amabile Doc

Vino Lambrusco Mantovano Secco Doc

Vino Lugana Doc Vino Lugana Spumante Doc Vino Montevecchia Bianco Igt Vino Montevecchia Rosso Igt Vino Moscato di Scanzo

Passito Doc Vino Oltrepo Pavese - Barbacarlo Doc

Vino Oltrepo Pavese - Barbera fermo Doc

Vino Oltrepo Pavese - Barbera mosso Doc

Vino Oltrepo Pavese - Bonarda Doc

Vino Oltrepo Pavese - Buttafuoco Doc

Vino Oltrepo Pavese - Cortese Doc

Vino Oltrepo Pavese - Moscato Doc

Vino Oltrepo Pavese - Moscato Spumante Doc

Vino Oltrepo Pavese - Müller Thurgau Doc

Vino Oltrepo Pavese - Pinot Grigio Doc

Vino Oltrepo Pavese - Pinot Nero Doc

Vino Oltrepo Pavese - Pinot Nero Spumante Bianco Doc

Vino Oltrepo Pavese - Pinot Nero Spumante Metodo Classico Docg

Vino Oltrepo Pavese - Riesling Italico Doc

Vino Oltrepo Pavese - Riesling Italico Spumante Doc

Vino Oltrepo Pavese - Riesling Renano Doc

Vino Oltrepo Pavese - Riesling Renano Spumante Doc

Vino Oltrepo Pavese - Rosso Doc

Vino Oltrepo Pavese - Sangue di Giuda Doc

Vino Riesling del Garda Igt Vino Riviera del Garda Bresciano - Chiaretto Doc

Vino Riviera del Garda Bresciano - Rosso Doc

Vino Roverone Igt Vino San Colombano Doc Vino San Martino della Battaglia - Tocai Doc

Vino Sfurzat (Sforzato) della Valtellina Doc

Vino Terre di Franciacorta - Bianco Doc

Vino Terre di Franciacorta - Rosso Doc

Vino Uccellanda Doc Vino Valcalepio Bianco Doc Vino Valcalepio Rosso Doc Vino Valtellina Doc Vino Valtellina Superiore -

Grumello Docg Vino Valtellina Superiore - Inferno Docg

Vino Valtellina Superiore - Sassella Docg

Vino Valtellina Superiore - Valgella Docg

Vino Verdea Igt

Πίνακας 38. Οίνοι της Lombardia

Trentino Alto-Adige Vino Alto Adige - Pinot Nero Doc

Vino Alto Adige - Cabernet Doc

Vino Alto Adige - Chardonnay Doc

Vino Alto Adige - Lago di Caldaro (Kalterersee) Doc

Vino Alto Adige - Lagrein Rosato (Lagrein Kretzer) Doc

Vino Alto Adige - Lagrein Rosso (Lagrein Dunkel) Doc

Vino Alto Adige - Lagrein Scuro (Lagrein Dunkel) Doc

Vino Alto Adige - Malvasia [Südtiroler Malvasier] Doc

Vino Alto Adige - Meranese di Collina (Meraner Hügel) Doc

Vino Alto Adige - Merlot Doc Vino Alto Adige - Moscato Giallo Doc

Vino Alto Adige - Moscato Rosa Doc

Vino Alto Adige - Pinot Bianco Vino Alto Adige - Pinot Grigio Vino Alto Adige - Pinot Nero

66

(Weissburgunder) Doc (Ruländer) Doc (Blauburgunder) Doc Vino Alto Adige - Riesling Italico di Terlano Doc

Vino Alto Adige - Riesling Italico Doc

Vino Alto Adige - Riesling Renano Doc

Vino Alto Adige - Riesling Sylvaner Doc

Vino Alto Adige - Santa Maddalena (St. Magdalener) Doc

Vino Alto Adige - Sauvignon Doc

Vino Alto Adige - Schiava Doc Vino Alto Adige - Spumante Doc

Vino Alto Adige - Sylvaner Doc

Vino Alto Adige - Terlano - Müller Thurgau Doc

Vino Alto Adige - Traminer Aromatico (Gewürtztraminer) Doc

Vino Alto Adige - Valle Isarco - Müller Thurgau Doc

Vino Alto Adige - Valle Isarco - Traminer Aromatico (Gewürtztraminer) Doc

Vino Caldaro o lago di Caldaro Doc

Vino Casteller Rosso - Trentino Doc

Vino Colli Di Bolzano Doc Vino Enantio (Lambrusco del Trentino) Igt

Vino Foianeghe Bianco Igt

Vino Foianeghe Rosso Igt Vino Schiava di Faedo Igt Vino Sorni Bianco Doc Vino Sorni Rosso Doc Vino Terlano - Chardonnay

Doc Vino Terlano - Pinot Bianco Doc

Vino Terlano - Pinot Grigio Doc

Vino Terlano - Riesling Renano Doc

Vino Terlano - Sauvignon Doc

Vino Terlano - Sylvaner Doc Vino Teroldego Rotaliano Doc Vino Teroldego Rotaliano Rosato Doc

Vino Trentino - Bianco Doc Vino Trentino - Cabernet Doc Vino Trentino - Cabernet Franc Doc

Vino Trentino - Cabernet Sauvignon Doc

Vino Trentino - Chardonnay Doc

Vino Trentino - Marzemino Doc

Vino Trentino - Merlot Doc Vino Trentino - Moscato Giallo Doc

Vino Trentino - Moscato Giallo Liquoroso Doc

Vino Trentino - Moscato Rosa Doc

Vino Trentino - Moscato Rosa Liquoroso Doc

Vino Trentino - Müller Thurgau Doc

Vino Trentino - Nosiola Doc Vino Trentino - Pinot Bianco Doc

Vino Trentino - Pinot Bianco Spumante Doc

Vino Trentino - Pinot Grigio Doc

Vino Trentino - Pinot Nero Doc

Vino Trentino - Riesling Italico Doc

Vino Trentino - Riesling Renano Doc

Vino Trentino - Rosso Doc Vino Trentino - Sauvignon Doc

Vino Trentino - Traminer Aromatico Doc

Vino Trentino - Vin Santo Liquoroso Doc

Vino Trento Spumante Classico Doc

Vino Valle Isarco - Pinot Grigio Doc

Vino Valle Isarco - Sylvaner Doc

Vino Valle Isarco - Veltliner Doc

Πίνακας 39. Οίνοι του Trentino Alto-Adige

Veneto Vino Amarone della Valpolicella Doc

Vino Arcole Doc Vino Bagnoli Doc

Vino Bardolino Chiaretto Doc Vino Bardolino classico Doc Vino Bardolino Superiore Docg

Vino Bianco Di Custoza Doc Vino Breganze - Bianco Doc Vino Breganze - Cabernet Doc

Vino Breganze - Pinot Bianco Doc

Vino Breganze - Pinot Grigio Doc

Vino Breganze - Pinot Nero Doc

Vino Breganze - Rosso Doc Vino Breganze - Torcolato Doc

Vino Breganze - Vespaiolo Doc

67

Vino Colli Berici - Cabernet Doc

Vino Colli Berici - Garganega Doc

Vino Colli Berici - Merlot Doc

Vino Colli Berici - Pinot Bianco Doc

Vino Colli Berici - Sauvignon Doc

Vino Colli Berici - Tocai Bianco Doc

Vino Colli Berici - Tocai Italico Doc

Vino Colli Berici - Tocai Rosso Doc

Vino Colli di Conegliano Doc

Vino Colli Euganei - Bianco Doc

Vino Colli Euganei - Cabernet Doc

Vino Colli Euganei - Merlot Doc

Vino Colli Euganei - Moscato Doc

Vino Colli Euganei - Pinot Bianco Doc

Vino Colli Euganei - Rosso Doc

Vino Colli Euganei - Tocai Italico Doc

Vino Conegliano Valdobbiadene - Prosecco Doc

Vino Conegliano Valdobbiadene - Prosecco Spumante Doc

Vino Conegliano Valdobbiadene - Prosecco Superiore di Cartizze Doc

Vino Conegliano Valdobbiadene - Prosecco Superiore di Cartizze Spumante Doc

Vino Conegliano Valdobbiadene Doc

Vino Corti Benedettine del Padovano Doc

Vino Custoza Bianco Doc Vino Custoza Spumante Doc

Vino Gambellara - Recioto Doc

Vino Gambellara - Vin santo Doc

Vino Gambellara Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Cabernet Sauvignon Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Chardonnay Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Merlot Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Pinot Bianco Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Pinot Bianco Spumante Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Pinot Grigio Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Refosco dal peduncolo rosso Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Riesling Italico Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Sauvignon Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Tocai Italico Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Verduzzo Doc

Vino Merlara Doc

Vino Montello e Colli Asolani - Cabernet Doc

Vino Montello e Colli Asolani - Merlot Doc

Vino Montello e Colli Asolani - Pinot Grigio Doc

Vino Montello e Colli Asolani - Prosecco Doc

Vino Montello e Colli Asolani - Prosecco Spumante Doc

Vino Monti Lessini - Durello Doc

Vino Monti Lessini - Durello Spumante Doc

Vino Piave - Cabernet Doc Vino Piave - Cabernet Sauvignon Doc

Vino Piave - Merlot Doc Vino Piave - Pinot Bianco Doc Vino Piave - Pinot Grigio Doc Vino Piave - Pinot Nero Doc Vino Piave - Raboso Doc Vino Piave - Riesling Renano

Spumante Doc Vino Piave - Verduzzo Doc Vino Recioto di Soave Docg Vino Riesling di Costozza Igt Vino Riviera del Brenta Doc Vino Rosso Del Rocolo Igt Vino Soave - Recioto Docg Vino Soave - Recioto Spumante Docg

Vino Soave Doc Vino Valdadige Terradeiforti Bianco Doc

Vino Valdadige Terradeiforti Pinot Grigio Doc

Vino Valdadige Terradeiforti Rosato Doc

Vino Valdadige Terradeiforti Rosso Doc

Vino Valpolicella - Recioto Doc

Vino Valpolicella Classico o Valpantena Doc

Vino Venegazzù Bianco Igt

Vino Venegazzù Rosso Igt Vino Veneto - Müller Thurgau Igt

Vino Verdiso Igt

Vino Vicenza Doc Πίνακας 40. Οίνοι της Veneto

68

Friuli Venezia-Giulia Vino Carso - Chardonnay Doc Vino Carso Doc Vino Carso Malvasia Doc Vino Carso Terrano Doc Vino Colli Orientali del Friuli -

Cabaernet Franc Docg Vino Colli Orientali del Friuli - Cabernet Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Cabernet Sauvignon Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Chardonnay Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Malvasia Istriana Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Merlot Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Picolit Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Pinot Bianco Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Pinot Grigio Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Ramandolo (Verduzzo) Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Refosco dal peduncolo rosso Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Ribolla Gialla Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Riesling Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Rosato Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Sauvignon Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Tazzelenghe Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Tocai Friulano Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Tocai Friulano Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Traminer Aromatico Docg

Vino Colli Orientali del Friuli - Verduzzo Friulano Docg

Vino Colli Orientali del Friuli -Pinot Nero Docg

Vino Colli Orientali del Friuli -Schioppettino Docg

Vino Collio Goriziano - Bianco Doc

Vino Collio Goriziano - Cabernet Franc Doc

Vino Collio Goriziano - Cabernet Sauvignon Doc

Vino Collio Goriziano - Chardonnay Doc

Vino Collio Goriziano - Malvasia Istriana Doc

Vino Collio Goriziano - Merlot Doc

Vino Collio Goriziano - Müller Thurgau Doc

Vino Collio Goriziano - Picolit Doc

Vino Collio Goriziano - Pinot Bianco Doc

Vino Collio Goriziano - Pinot Grigio Doc

Vino Collio Goriziano - Pinot Nero Doc

Vino Collio Goriziano - Ribolla Gialla Doc

Vino Collio Goriziano - Riesling Italico Doc

Vino Collio Goriziano - Sauvignon Doc

Vino Collio Goriziano - Tocai Friulano Doc

Vino Collio Goriziano - Traminer Aromatico Doc

Vino Friuli Annia Doc Vino Friuli Aquileia - Cabernet Doc

Vino Friuli Aquileia - Chardonnay Doc

Vino Friuli Aquileia - Merlot Doc

Vino Friuli Aquileia - Pinot Bianco Doc

Vino Friuli Aquileia - Pinot Grigio Doc

Vino Friuli Aquileia - Refosco dal peduncolo rosso Doc

Vino Friuli Aquileia - Riesling Doc

Vino Friuli Aquileia - Rosato Doc

Vino Friuli Aquileia - Sauvignon Doc

Vino Friuli Aquileia - Tocai Friulano Doc

Vino Friuli Aquileia - Traminer Doc

Vino Friuli Aquileia - Verduzzo Friulano Doc

Vino Grave del Friuli - Cabernet Franc Doc

Vino Grave del Friuli - Cabernet Sauvignon Doc

Vino Grave del Friuli - Chardonnay Doc

Vino Grave del Friuli - Merlot Doc

Vino Grave del Friuli - Pinot Bianco Doc

Vino Grave del Friuli - Pinot Grigio Doc

Vino Grave del Friuli - Pinot Nero Doc

Vino Grave del Friuli - Refosco dal peduncolo rosso Doc

Vino Grave del Friuli - Riesling Renano Doc

Vino Grave del Friuli - Rosato Doc

Vino Grave del Friuli - Sauvignon Doc

Vino Grave del Friuli - Tocai Friulano Doc

Vino Grave del Friuli - Traminer Aromatico Doc

Vino Grave del Friuli - Verduzzo Friulano Doc

Vino Isonzo - Cabernet Doc Vino Isonzo - Cabernet Sauvignon Doc

Vino Isonzo - Chardonnay Doc

Vino Isonzo - Malvasia Istriana Doc

Vino Isonzo - Merlot Doc Vino Isonzo - Pinot Bianco Doc

Vino Isonzo - Pinot Grigio Doc

Vino Isonzo - Refosco dal peduncolo rosso Doc

Vino Isonzo - Riesling Italico Doc

Vino Isonzo - Riesling Vino Isonzo - Sauvignon Doc Vino Isonzo - Schioppettino

69

Renano Doc Doc Vino Isonzo - Tocai Friulano Doc

Vino Isonzo - Traminer Aromatico Doc

Vino Isonzo - Verduzzo Friulano Doc

Vino Latisana - Cabernet Doc Vino Latisana - Cabernet Franc Doc

Vino Latisana - Merlot Doc

Vino Latisana - Pinot Bianco Doc

Vino Latisana - Pinot Grigio Doc

Vino Latisana - Refosco dal peduncolo rosso Doc

Vino Latisana - Tocai Friulano Doc

Vino Latisana - Verduzzo Friulano Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Cabernet Doc

Vino Lison - Pramaggiore - Cabernet Franc Doc

Vino Ramandolo Docg Vino Savorgnano - Gamay Igt

Πίνακας 41. Οίνοι της Friuli Venezia-Giulia

Η εγκατάλειψη των αμπελουργικών εκτάσεων (κανονισμός ΕΟΚ. 1442/88) είναι ένα φαινόμενο που έχει επηρεάσει το σύνολο της αμπελουργικής Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Ιταλία επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό όσον αφορά και τον αριθμό των εταιρειών και την έκταση των αμπελουργικών εκτάσεων. Οι εκτάσεις που διατίθενται για αμπελοκαλλιέργεια ακολούθησαν μια πολύ ισχυρή αρνητική τάση: το 1980 οι αμπελώνες κάλυπταν 1.227.000 εκτάρια, το 1990 1.022.000 εκτάρια, το 1996 971.000 και το 2000 870.000, με συνολική απώλεια 32%. Με τους φόρους εκρίζωσης και την εγκατάλειψη πολλών ημιορεινών περιοχών, εκτιμάται ότι το μέγεθος των αμπελώνων το 2001 ήταν περίπου 830.000 εκτάρια.

Η τεράστια μείωση των εκτάσεων αντισταθμίστηκε εν μέρει μόνο από την αύξηση των αποδόσεων, το οποίο ωστόσο συνέβη μόνο σε ορισμένες περιοχές της Ιταλίας.

Η συγκομιδή σταφυλιών το 2001 παρουσίασε μείωση της τάξης του 3,6% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, με την παραγωγή των οινοποιήσιμων σταφυλιών να ανέρχεται σε 70.828.000 τόνους.

Το διάστημα 1995 με 2000 παρατηρήθηκε μία αύξηση όσον αφορά τα κρασιά Ελεγχόμενης Προέλευσης (DOC), τόσο από ποσοτική όσο και οικονομική άποψη. Στην πραγματικότητα καταγράφηκε, μια μείωση στην παραγωγή απλών κρασιών, ενώ η παραγωγή οίνων ποιότητας αυξήθηκε προοδευτικά. Το 2000, η ιταλική παραγωγή κρασιού κατανέμονταν ως εξής: 44% επιτραπέζιοι οίνοι, 30% οίνοι DOC και DOCG και το υπόλοιπο 26% οίνοι IGT (γεωγραφικής ένδειξης). Το 1996 η παραγωγή οίνων DOC και DOCG αντιστοιχούσε στο 18,4%.

Αυτή η τάση θα επιτρέψει στην Ιταλία να ευθυγραμμιστεί με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες οι οίνοι ποιότητας έχουν ποσοστό που κυμαίνεται μεταξύ 30% και 40%. Η παραγωγή των οίνων ποιότητας γίνεται κυρίως στις βόρειες περιοχές και σε μικρό ποσοστό στα νότια.

Μέσος όρος παραγωγής Εκατόλιτρα ±% απόκλιση ±% απόκλιση Μ.Ο. Περιφέρεια 2007/2011 παραγωγή 2011 από το μ.ο. τα από από το Dati Istat Dati Istat τελευταια 5 έτη 2011 2012*

Piemonte 2.748.000 2.683.000 -12,5% -10% 2.410.000

Lombardia 1.258.000 1.313.000 -16,5% -20% 1.050.000

Trentino A.A. 1.178.000 1.113.000 -20% -15% 940.000

Veneto 8.231.000 8.710.000 -10% -15% 7.400.000

Friuli V.G. 1.155.000 1.267.000 -7,5% -15% 1.070.000

70

Emilia Romagna 6.520.000 6.455.000 -6% -5% 6.130.000

Toscana 2.750.000 2.495.000 -27,5% -20% 1.990.000

Marche 816.000 741.000 -9,5% = 740.000

Lazio 1.525.000 1.205.000 -33% -15% 1.020.000

Abruzzo 2.636.000 2.283.000 -13% = 2.290.000

Campania 1.769.000 1.726.000 -2% = 1.730.000

Puglia 6.297.000 5.777.000 -17,5% -10% 5.200.000

Sicilia 5.486.000 4.823.000 +1% +15% 5.550.000

Sardegna 591.000 486.000 -19% = 480.000

Altre** 1.840.000 1.628.000 -29,5% -20% 1.300.000

Totale 44.800.000 42.705.000 -12,5% -8% 39.300.000

Πίνακας 42. Καλλιεργήσιμες εκτάσεις αμπελώνων

5.1 Οινική Περιγραφή της Περιφέρειας Απουλίας

Ακολουθούν τα αντίστοιχα στοιχεία των ποικιλιών αμπέλου και των χαρακτηριστικών τους για την περιοχή της Απουλίας.

Κόκκινα Σταφύλια

Aleatic

Η εισαγωγή της ποικιλίας στην Ιταλία αποδίδεται στους Έλληνες κατά την αρχαιότητα. Αργότερα εξαπλώθηκε στην Απουλία και την Lazio. Σε κάποιες περιοχές της Tuscany Aleatico υπάρχει μια ποικιλία λευκού σταφυλιού, η οποία έχει πάρει το όνομά Liulico ή Liatica. Η Aleatico στο παρελθόν θεωρούταν ως μια μετάλλαξη του Μοσχάτου, πρόσφατες έρευνες όμως των M. Crespan και M. Milani (2001) έδειξαν ότι δεν πρόκειται περί μετάλλαξης, παρ’ όλο που το σταφύλι της έχει άμεση συγγένεια με το Λευκό Μοσχάτο, από το οποίο έχει κληρονομήσει το χαρακτηριστικό του άρωμα. Στην Απουλία Aleatico χρησιμοποιείται στην παραγωγή ποιοτικών κρασιών ΠΓΕ (Quality Wines PSR) Aleatico di Απουλία, Salice Salentino και Gioia del Colle. Χρησιμοποιείται επίσης σε ορισμένα αυστηρά ΠΓΕ ποιοτικά κρασιά (QWPSR) της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής. Η ποικιλία χρησιμοποιείται σε μικρές ποσότητες ως επιτραπέζιο σταφύλι, χάρη στην γεύση του Μοσχάτου και το χαρακτηριστικό του άρωμα. Το κρασί έχει ένα κόκκινο – ρουμπινί χρώμα ευδιάκριτες βιολετί αποχρώσεις, απαλή, βελούδινη, γλυκιά και ευχάριστη ευωδιά και άρωμα Μοσχάτου, σε μερικές περιπτώσεις πολύ έντονο. Το σταφύλι βρίσκεται ευρέως στις περιοχές της Απουλίας, Salento και ιδιαιτέρως στην περιοχή του Μπάρι τοποθετείται ανάμεσα στις ποικιλίες που είναι κατάλληλες για καλλιέργεια σε όλες τις περιοχές της Απουλία.

71

Malvasia Nera του Μπρίντιζι

Παλαιά ποικιλία που δεν γνωρίζουμε την καταγωγή της, διαδεδομένη στην Απουλία, ιδιαίτερα στις περιοχές του Μπρίντιζι, Λέτσε και Τάραντα. Είναι μέλος της μεγάλης Οικογένειας Malvasia, ελληνικής καταγωγής, η οποία πιθανότατα αφίχθη στην Απουλία από την πόλη Μονεμβασιά (Πελοπόννησος). Στην όψη είναι παρόμοιο με το Malvasia Nera του Λέτσε, με το οποίο έχει κοινό DNA, σύμφωνα με τα αποτελέσματα αναλύσεων που έγιναν στο Πειραματικό Ινστιτούτο Αμπελουργίας (Experimental Institute for Viticulture). Προς το παρόν, όμως, τα αποτελέσματα αυτά δεν θεωρούνται απόλυτα, δεδομένης της ανάγκης της επέκτασης του αριθμού των υποκειμένων προς εξέταση (Crespan M. Et al., Έρευνα σε εξέλιξη). Κάποιες φορές χρησιμοποιείται ως επιτραπέζιο σταφύλι, ενώ η οινοποίησή του από μόνο του είναι σπάνια. Συνήθως συναντάται σε προσμίξεις με άλλες τοπικές ποικιλίες, όπως το Negro Amaro και το Susumaniello. Το κρασί έχει περιεκτικότητα σε αλκοόλ, κόκκινο – ρουμπινί χρώμα, με ευχάριστο άρωμα, ισορροπημένη γεύση, πλούσιο και συμπαγές. Η ποικιλία, η οποία επικρατεί κυρίως στο Salento, αναγνωρίζεται ανάμεσα στις ποικιλίες κατάλληλες για καλλιέργεια στις περιοχές της Απουλία. Βρίσκεται επίσης και σε άλλες περιοχές της Ιταλίας, στην Απουλία χρησιμοποιείται για την παραγωγή συγκεκριμένων ποιοτικών κρασιών.

Malvasia Nera του Λέτσε

Αυτό το σταφύλι καλλιεργείται συνήθως μαζί με το Negroamaro. Διαφέρει από την Malvasia ανατολικής προέλευσης καθώς δεν έχει τη χαρακτηριστική γεύση και άρωμα του Μοσχάτου, ελαφρώς πικρό, χαρακτηριστικό της Malvasia. Στην όψη είναι πολύ όμοιο με τη Malvasia Nera του Μπρίντιζι, με το οποίο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα προκαταρκτικής έρευνας του Πειραματικού Ινστιτούτου Αμπελουργίας, έχει κοινό DNA. Τα σταφύλια της χρησιμοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά στην οινοποιία, σε αναμεμειγμένο με το Negroamaro, το οποίο παρέχει την κατάλληλη ποσότητα αλκοόλ, γεύση και πιο συμπαγές σώμα. Προκύπτει καλό επιτραπέζιο κρασί, με περιεκτικότητα σε αλκοόλ, βαθύ κόκκινο-ρουμπινί χρώμα, ευχάριστο άρωμα και γεύση απαλή και βελούδινη. Το σταφύλι, το οποίο επικρατεί κυρίως στο Salento, αναγνωρίζεται ανάμεσα στις ποικιλίες κατάλληλες για καλλιέργεια σε όλες τις περιοχές της Απουλίας και χρησιμοποιείται στην παραγωγή συγκεκριμένων ποιοτικών κρασιών.

Πρώιμο Negroamaro

Κατά την διεξαγωγή του προγράμματος γενετικής βελτίωσης των αμπελοκαλλιεργιών του Salento, του Πειραματικού Ινστιτούτου Αμπελουργίας το 1994, αναγνωρίστηκε σε έναν αμπελώνα Negroamaro, ένα στέλεχος το οποίο κατέδειξε σαφές πλεονέκτημα ωρίμανσης σε σύγκριση με άλλα φυτά. Τα αποτελέσματα αναλύσεων και ερευνών που διεξήχθησαν επιβεβαίωσαν ότι η συγκεκριμένη ποικιλία σταφυλιών Negroamaro από άποψη αμπελογραφική, παραγωγής, ισοενζύμων και DNA, κατέχει γνωρίσματα χαρακτηριστικά του Negroamaro, χαρακτηρίζεται όμως από πρόωρη ωρίμανση, όπως έχει διαπιστωθεί (τουλάχιστον 20 ημέρες), αρκετή για να επηρεάσει σαφώς θετικά τη χημική σύνθεση του κρασιού κατά τη συγκομιδή (Calo, 1999). Το κρασί είναι κομψό, αρμονικό και βαθύ κόκκινο στο χρώμα, με καλό τόνο. Έχει τη μυρωδιά ώριμου φρούτου, με συμπαγές σώμα, με καλή ισορροπία και οξύτητα.. Το σταφύλι έχει επιλεγεί από το Πειραματικό Ινστιτούτο Αμπελουργίας στην Απουλία, συγκεκριμένα από παλιά αμπελουργία του Salento, περιοχή χαρακτηριστική της καλλιέργειας του Negroamaro. Αναγνωρίζεται ανάμεσα στις ποικιλίες κατάλληλες για καλλιέργεια σε όλες τις περιοχές, εκτός της Puglia Foggia.

72

Μαύρο Negroamaro

Παλαιά ποικιλία, αγνώστου προέλευσης, τυπική για πολύ μεγάλη περίοδο στην περιοχή. Σύμφωνα με κάποιους, η ονομασία κατάγεται από την τοπική διάλεκτο και την έκφραση «niuru hands», για τον προσδιορισμό της πικρής γεύσης του κρασιού. Πιο διαδεδομένη είναι, παρ’ όλα αυτά, η θεωρία ότι το όνομα κατάγεται από δύο λέξεις, μια Λατινική και μια Ελληνική: Nigra και Μαύρο. Οι δύο λέξεις υποδεικνύουν το μαύρο χρώμα και πιστεύεται ότι χρησιμοποιούνταν σε συνδυασμό για να δοθεί έμφαση στο έντονο μαύρο χρώμα του φλοιού των σταφυλιών, από τα οποία το αποκτά το κρασί. Το συνώνυμο του Nigramaro υποστηρίζει αυτή την υπόθεση. Πιστεύεται ότι η καλλιέργεια αυτής της ποικιλίας στην Απουλία βρίσκεται πίσω στην εποχή των Ελληνικών αποικιών, στον 8ο – 7ο αιώνα π.Χ. Τα σταφύλια χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για οινοποιία, μόνα τους και σε μίξεις με άλλα σταφύλια. Το κρασί χαρακτηρίζεται από έντονο βαθυκόκκινο χρώμα, ολοκληρωμένη γεύση, ελαφρώς πικρή και ξηρή. Σε πρόσμιξη με Malvasia Nera παράγει ένα εξαιρετικό ροζέ κρασί. Η συγκεκριμένη ποικιλία σταφυλιού βρίσκεται στην Απουλία σε σημαντικό βαθμό, ιδιαίτερα διαδεδομένο στο Salento, και συγκαταλέγεται ανάμεσα σε αυτές που είναι κατάλληλες για καλλιέργεια σε όλες τις περιοχές της περιφέρειας. Αποτελεί την πιο διαδεδομένη ποικιλία στις περιοχές του Λέτσε και Μπρίντιζι και κυριαρχεί στην παραγωγή των περισσοτέρων κόκκινων και ροζέ κρασιών ΠΓΕ σε αυτές τις δύο περιοχές. Στην Απουλία χρησιμοποιείται στην παραγωγή συγκεκριμένων ποιοτικών κρασιών.

Primitive

Αβέβαιης προέλευσης, η εισαγωγή του στην Απουλία οφείλεται πιθανώς στην Φοινικική αποίκηση ή στο δεύτερο κύμα Ελληνικού Αποικισμού. Βέβαιο είναι ότι στο τέλος του 18ου αιώνα, η επιλογή του σταφυλιού που έγινε από τον Primicerius Don Francesco Filippo Indellicati, Gioia del Colle, σχετικά με παλιά τοπικά κρασιά (Museums G., 1913) οδήγησε στη χρήση και τη διάδοση του σταφυλιού Primitivo. Θα έπρεπε να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη επιλογή, παρ’ όλα αυτά, διεξήχθη ως μέρος των «παλαιών ποικιλιών» τοπικής καλλιέργειας, ανεξάρτητα από την προέλευση, με την ποικιλία να βρίσκεται στην περιοχή για αρκετό διάστημα, εβρισκόμενη στους τοπικούς αμπελώνες κατά το τέλος του 18ου αιώνα. Το DNA του Primitivo είναι κοινό με το Zinfandel της Καλιφόρνια και με μια ποικιλία που καλλιεργείται στην Αυστραλία. Έρευνες σχετικά με το DNA, που διεξήχθησαν από το Πειραματικό Ινστιτούτο Αμπελουργίας στην Ιταλία και το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Davis, επίσης επιβεβαίωσαν ότι το ίδιο DNA είναι κοινό και στην κροατική ποικιλία Crljenaki. Ακόμη μία κροατική ποικιλία σταφυλιού, το Plavac Mali, παρουσιάζει παρόμοια χαρακτηριστικά, όμως σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα στο DNA (Maletic E. et al. 2002) αποτελεί το αποτέλεσμα υβριδίου του Zinfandel της Καλιφόρνια και του Κροατικού σταφυλιού Dobricic.

Η παραγωγή του είναι υψηλής ποιότητας, αλλά ποσοτικά ασταθής. Η συγκεκριμένη ποικιλία ευδοκιμεί σε μικτό έδαφος, λασπώδες, ασβεστολιθικό και βαθύ. Εξασφαλίζονται τα ιδανικά αποτελέσματα για την οινοποιία με καλλιέργειες μεσαίας και μικρής έκτασης, με πυκνό και κοντό κλάδεμα (όπως στην περίπτωση της Απουλίας με δενδρύλλια 4-5 παρακλαδιών). Είναι ευαίσθητο στην ξηρασία και στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού, οι οποίες μπορεί να μαράνουν και να κάψουν τους καρπούς.

Susumaniello Black

Ποικιλία αβέβαιης προέλευσης, πιθανόν από την περιοχή της Δαλματίας, ιδιαίτερα διαδεδομένο στην Terra d’ Otranto και στην περιοχή του Μπάρι. Το 1974 ο F. Carpenters ανέφερε το

73

«Δάκρυ της Απουλίας» (Susumaniello) το οποίο καλλιεργείται στις περιοχές του Μπάρι, του Μπρίντιζι και του Λέτσε, «ένα κρασί ζωντανού κόκκινου χρώματος, έντονο, γευστικό, αρμονικό, γεμάτο, το οποίο βελτιώνεται σε πρόσμιξη με την ποικιλία Montepulciano». Χρησιμοποιείται αποκλειστικά για οινοποιία, σχεδόν πάντα αναμεμειγμένο με άλλες ποικιλίες. Το κρασί έχει έντονο χρώμα, με κόκκινο αφρό, πλούσιο σε πλήρη οξύτητα, ξηρή και λιτή γεύση. Η ποικιλία βρίσκεται στην Απουλία για μεγάλο διάστημα, όπου κατά το παρελθόν ήταν σαφώς διαδεδομένο, όπως αποδεικνύουν τα πολλά συνώνυμα του που το διακρίνουν σε αυτή την περιοχή. Σήμερα βρίσκεται συγκεκριμένα στην περιοχή του Μπρίντιζι, όπου κατά το παρελθόν χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή αποσταγμάτων, λόγω της ιδιότητάς του να δίνει στο κρασί βαθύ κόκκινο-ρουμπινί χρώμα και καλή οξύτητα. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στις ποικιλίες κατάλληλες για καλλιέργεια στις περιοχές της Απουλίας, με εξαίρεση την Foggia. Χρησιμοποιείται στην παραγωγή κρασιών ΠΓΕ Μπρίντιζι και Ostuni.

Uva di Troia Black

Η ποικιλία είναι ανάμεσα στις παλαιότερες και πιο χαρακτηριστικές της κεντροβόρειας Απουλίας. Θα μπορούσε να κατάγεται από τη Μικρά Ασία (Τροία) και αφίχθη στην Απουλία κατά τον Ελληνικό Αποικισμό. Το όνομά θα μπορούσε να κατάγεται από το Κέντρο της Απουλίας, στην περιοχή της Foggia (Τροία) ή και από την Αλβανική πόλη Cruja. Τα σταφύλια της χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την παραγωγή κρασιού. Το κρασί που προκύπτει έχει κόκκινο-ρουμπινί χρώμα με πορτοκαλί αντικατοπτρισμούς, αλκοολικό και με συμπαγές χρώμα, με περιορισμένη οξύτητα, οινώδες, ξηρό και αρμονικό, με ουδέτερη γεύση. Η ποικιλία βρίσκεται παραδοσιακά στην Απουλία, συγκεκριμένα στην βόρεια-κεντρική περιφέρεια και συγκαταλέγεται ανάμεσα στις ποικιλίες κατάλληλες για καλλιέργεια στις διαφορετικές περιοχές της Απουλίας και χρησιμοποιείται για την παραγωγή κρασιών ΠΓΕ.

Λευκά Σταφύλια

Λευκό Alessano

Αποτελεί μία από τις ποικιλίες χαρακτηρίζουν την προέλευση των λευκών κρασιών της Murgia και της Itria Valley. Συγκεκριμένα βρίσκεται στα ΠΓΕ Gravina, Martina, Locorotondo, αλλά και στα Ostuni και Lizzano. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον κάποιες ιδιαιτερότητες της ποικιλίας.

Λευκό Bombino

Το Λευκό Bombino είναι μια ποικιλία που καλλιεργείται σε όλη την έκταση της περιοχής. Αποτελεί από τα βασικά συστατικά των λευκών εκδόσεων μερικών σημαντικών ΠΓΕ κρασιών, όπως το Caster del Monte (μαζί με Pampanuto), το San Severo (αναμεμειγμένο με Trebbiano Toscano) και το Leven (με Malvasia Bianca).

Verdeca

Η ποικιλία Verdeca αποτελεί τη βάση για την παραγωγή των ΠΓΕ κρασιών Locorotondo και Martina, όπου αναμειγνύεται σε ποσοστό 50-65%, ενώ βρίσκεται επίσης στο ΠΓΕ Gravina, όπου ενώνεται με άλλες βασικές ποικιλίες λευκών, όπως το Λευκό Bombino και το Trebbiano Toscano.

74

Sauvignon

Άλλο παράδειγμα αλλόχθονης ποικιλίας, ιδανικά ενσωματωμένη στην οινική παράδοση της Απουλίας. Όπως και το Chardonnay βρίσκεται συγκεκριμένα στα Castel del Monte, Lizzano και Salice Salentino.

Pampanuto

Το ΠΓΕ κρασί Castel del Monte είναι ένα από αυτά, στην παραγωγή του οποίου χρησιμοποιείται ευρέως το Pampanuto, επίσης γνωστό ως Pampanino, αναμεμειγμένο με Chardonnay και Bombino Bianco.

Muscat Real

Το Λευκό Moscato ή Muscat (Μοσχάτο), όπως είναι τα αυθεντικά ονόματα της εγχώριας ποικιλίας, της πιο διάσημης και αντιπροσωπευτικής της Απουλίας. Το Moscato di Trani (ΠΓΕ) προκύπτει από την ποικιλία Μοσχάτο, η οποία καλύπτει την περιοχή του Μπάρι και Foggia και πρόκειται για ένα φυσικά γλυκό κρασί, που επίσης συναντάται και ως λικέρ.

Λευκό Malvasia

Αυτή η τοπική ποικιλία βρίσκεται σε πολλά κρασιά ΠΓΕ της Απουλίας. Συγκεκριμένα η ποικιλία λευκού Malvasia χρησιμοποιείται ευρέως στα ΠΓΕ Cacc’e Mmitte της Lucera, San Severo, Locorotondo, Martina, Gravina, Lizzano και Leverano.

Impigno

Τοπική ποικιλία που αποτελεί άλλο ένα από τα μαργαριτάρια της οινικής παράδοσης της Απουλίας. Βρίσκεται στο ΠΓΕ Ostuni σε ποσοστό που κυμαίνεται από 50 έως 85%, αναμεμειγμένο με Francavidda και πιθανώς Λευκό d’Alessano και Verdeca.

Ελληνικό

Το Ελληνικό βρίσκεται στο ΠΓΕ Gravina μαζί με Λευκό Malvasia και d’ Alessano, ως επιπλέον παράδειγμα σταφυλιού, το οποίο αναδεικνύει την προσωπικότητα μιας περιοχής ιδανικής για την παραγωγή λευκών κρασιών.

Francavidda

Στο High Salento, και συγκεκριμένα στην περιοχή του Μπρίντιζι, συναντάται η συγκεκριμένη ποικιλία κρασιού, η οποία βρίσκεται στα ΠΓΕ Ostuni, αναμεμειγμένο με Impigno, λευκό d’Alessano και Verdeca σε αναλογία 15 έως 50%.

Fiano

Αρχικά από τη γειτονική Campania, η ποικιλία Fiano βρίσκεται στην Απουλία και συγκεκριμένα στην Itria Valley, σε ένα ευνοϊκό για αυτήν περιβάλλον. Βρίσκεται στα ΠΓΕ Locorotondo και Martina.

75

Chardonnay

Με διεθνή ταυτότητα αλλά τοπική έκφραση: Η ποικιλία Chardonnay είναι σαφώς αλλόχθονη, αλλά το γεγονός ότι συναντάται στην Απουλία ήταν αρκετά ευχάριστη ώστε να απολαύσει την ευρύτερη δυνατή διάδοση και καλλιέργεια. Τα Castel del Monte, Lizzano, Salice Salentino και Guagnano είναι μερικά από τα ΠΓΕ κρασιά που έχουν την ποικιλία αυτή σαν βάση.

5.2 Οινικά Προϊόντα - Προώθηση

Η Τυπική Γεωγραφική Ένδειξη (Indicazione Geografica Tipica – IGT) του Salento αποδίδεται σε μούστους και κρασιά που πληρούν τα παρακάτω κριτήρια:

• Λευκό (επίσης αφρώδες και γλυκό)

• Κόκκινο (επίσης ελαφρώς όξινο, γλυκό και πρώιμο)

• Ροζέ (επίσης αφρώδες)

Τα κρασιά του Salento IGT λευκά και κόκκινα πρέπει να παράγονται από σταφύλια από αμπελώνες, από μία ή περισσότερες ποικιλίες προτεινόμενες και/ή εγκεκριμένες από τις επαρχίες του Μπρίντιζι, Λέτσε, Τάραντα, από καρπό ίδιου χρώματος.

Τα ροζέ κρασιά IGT του Salento πρέπει να προκύπτουν από την οινοποίηση σταφυλιών από την ποικιλία Negroamaro. Στην παραγωγή αυτού του κρασιού μπορούν να συνεισφέρουν σταφύλια προτεινόμενα και/ή εγκεκριμένα από τις επαρχίες του Μπρίντιζι, Λέτσε και Τάραντα, σε αναλογία έως και 30%.

Ως μέρος της συνολικής αλυσίδας αγροδιατροφικού συστήματος της Απουλίας, το κρασί είναι ένας κλάδος, ο οποίος έχει επιτύχει στην ενσωμάτωσή με το χρόνο, και των δύο παραγόντων, πιο συγκεκριμένα οικονομικών-παραγωγικών, και οι δύο από τους οποίους σχετίζονται με την εισαγωγή τεχνολογικών καινοτομιών.

Η παραγωγή κρασιού στην Απουλία συνδέεται στενά με την παραδοσιακή ενασχόληση στην περιοχή με την αμπελουργία, σχετιζόμενη με την καλλιέργεια σταφυλιών με γεωγραφική οροθέτηση προστατευόμενης ένδειξης προέλευσης, ενώ στην περίπτωση των επιτραπέζιων

76

σταφυλιών, συνδέεται με την ύπαρξη υδάτινων πόρων και ήπιου κλίματος και με τις σε σημαντικό βαθμό ευμενείς καιρικές συνθήκες.

Συνολικά, φαίνονται να είναι ενεργές πάνω από 800 τοπικές μονάδες ειδικευμένες στον τομέα του κρασιού, από τις οποίες ένα 40% είναι αφοσιωμένο στην παραγωγή κρασιού.

ΕΠΑΡΧΙΑ

ΑΡ. ΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΣΕ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΑΜΠΕΛΙΩΝ

ΑΡ. ΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΣΕ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΡΑΣΙΟΥ ΑΠΟ

ΣΤΑΦΥΛΙΑ (ΟΧΙ ΓΙΑ ΙΔΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ)

ΣΥΝΟΛΟ

ΜΠΑΡΙ 277 67 344

ΛΕΤΣΕ 3 67 70

ΤΑΡΑΝΤΑΣ 180 38 218

ΜΠΡΙΝΤΙΖΙ 11 61 72

FOGGIA 20 105 125

Σύνολο ΑΠΟΥΛΙΑΣ 491 338 829

Πίνακας 43: Καλλιέργεια αμπελιού και παραγωγή κρασιού ανά επαρχία στην Περιφέρεια Απουλίας

Η δομή της παραγωγής κρασιού στην Απουλία

Παρόλο που η παραγωγή κρασιού βρίσκεται σε όλη την έκταση της περιφέρειας, σε κάποιους βασικούς παράγοντες της παραγωγής οινοποιήσιμων σταφυλιών ενδέχεται να υπάρχουν διαφορές, οι οποίες επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την ποικιλία των σταφυλιών και την μορφή της καλλιέργειας σε περιοχές που διαθέτουν υψηλότερα επίπεδα αμπελουργίας.

Αναφορικά με την ανοδική εφοδιαστική αλυσίδα, η επέκταση της παραγωγής οινοποιήσιμων σταφυλιών κυμαίνεται ανάμεσα σε: από το ελάχιστο 1 εκτάριο μικρής οικογενειακής επιχείρησης έως τα 60 στρέμματα εταιριών μεσαίου μεγέθους, οι οποίες κάνουν χρήση μισθωτής εργασίας και χαρακτηρίζονται από πλήρως μηχανοποιημένες παραγωγικές διαδικασίες.

Οινική Παραγωγή στο Cellino San Marco (BR)

Το Cellino San Marco αποτελεί μία Περιφερειακή Ενότητα, η οποία βρίσκεται εντός της επαρχίας του Μπρίντιζι από τον Ιανουάριο του 1927.

Στο παρελθόν έχει υπάρξει τμήμα της Επαρχίας του Λέτσε, αλλά με τη δημιουργία της Επαρχίας του Μπρίντιζι, περιήλθε σε αυτήν μαζί με άλλες περιοχές.

Σε μερικές περιοχές της επικράτειας του Cellino, έχουν έρθει στο φως αρχαιολογικά ευρήματα, με αντιπροσωπευτικότερα κάποιους τύμβους, αμφορείς, νομίσματα και άλλα τεχνουργήματα, τα οποία μαρτυρούν την ύπαρξη σημαντικών πολιτισμικών στοιχείων και αποδείξεων της στενής σύνδεσης ανάμεσα στην περιοχή του Salento με την ευρύτερη διασυνοριακή περιοχή, και ιδιαίτερα τις περιοχές της ελληνικής επικράτειας.

Η οικονομία του Cellino San Marco στηρίζεται κυρίως από προϊόντα γεωργίας, ιδιαίτερα κρασί και ελαιόλαδο, και δημητριακά και λαχανικά σε δεύτερη θέση. Οι μύλοι και οι παραγωγικές μονάδες κρασιού αποτελούν ζωτικής σημασίας μέσα για την ανάπτυξη της οικονομίας. Μεταξύ

77

των μέσων αυτών συμπεριλαμβάνονται νέες μορφές καλλιέργειας, η βελτίωση των σπόρων και η ανάγκη για τη βελτίωση των γεωργικών εισοδημάτων. Συνεταιριστικές δομές, οι οποίες έχουν εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια, έχουν επιτρέψει μεταξύ άλλων, χάρη στην αποδοτικότητα των φυτών, στην αποτροπή των προβλημάτων φθοράς των προϊόντων που έχουν στην κατοχή τους τα μέλη.

Οι συνεταιριστικοί οργανισμοί οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον τομέα του κρασιού, διαθέτουν σύγχρονες μεθόδους επεξεργασίας των αμπελιών, οι οποίες παρέχονται από πολλούς συνεργαζόμενους παραγωγούς. Αναφορικά με τις παραδόσεις με ιστορία αιώνων, γίνεται παραγωγή ποιοτικών σταφυλιών, επιλεγμένων ποικιλιών, όπως οι Negroamaro, malvasia Nera, Primitivo, Chardonnay κ.α., κρασιά με ΠΓΕ (DOC) όπως Squinzano Salice Salentino, Μπρίντιζι και κρασιά με γεωγραφική ένδειξη IGT του Salento και της Απουλίας (κόκκινα, λευκά και ροζέ). Η μέση ετήσια παραγωγή ανέρχεται στα 160.000 εκατόλιτρων κρασιού, σε μια περιοχή 1.260 εκταρίων αμπελώνων. Η οινική παράδοση και το πάθος για το καλό κρασί είναι αυτά που αποτυπώνονται στους επισκέπτες των τοπικών οινοποιίων.

Σήμερα, γίνεται ορατό ότι το Cellino San Marco, συνεχίζοντας τις πρακτικές των βασικών και παραδοσιακών οικονομικών δραστηριοτήτων και δραστηριοτήτων παραγωγικής γεωργίας, οι οποίες του επιτρέπουν να κατέχει ηγετική θέση στις τοπικές αγορές και εξαιρετικά κρασιά και λάδια σε επίπεδο περιφέρειας, παράλληλα αναζητά πιο σταθερό έδαφος για μια ουσιαστική κοινωνική αλλαγή.

Οινική Παραγωγή στο Guagnano (LE)

Το Guagnano αποτελεί σίγουρα έναν από τους πιο σημαντικούς σταθμούς για αυτούς που θέλουν να βιώσουν την οινική παράδοση του Salento. Συγκεκριμένα, η περιοχή βρίσκεται στην καρδιά της παραγωγής του Negroamaro, μιας ποικιλίας που σε σημαντικό βαθμό χαρακτηρίζει το τοπικό αγροτικό τοπίο, το οποίο αποτελείται από δεκάδες οινοποιία στην περιοχή.

Η οινική παράδοση, η οποία φτάνει πολύ πίσω στο χρόνο, καθώς στην περιοχή έχουν βρεθεί σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα και μνημεία, τα οποία μαρτυρούν τις οινικές δραστηριότητες που αναδείκνυαν την περιοχή για αιώνες. Στην ευρύτερη περιοχή που εκτείνεται ανάμεσα στο Nardo και Manduria, εντός της οποίας βρίσκεται το Guagnano, βρίσκονται δεξαμενές και δοχεία, αγγεία και νομίσματα που υποδεικνύουν την ύπαρξη πρακτικών οινοποιίας από την εποχή των Μεσσαπίων. Η αμπελουργία είχε μία υποχώρηση με τον καιρό, αποτέλεσμα σοβαρής πολιτικής και οικονομικής κρίσης, όμως η αποφασιστική ανάκαμψή της επήλθε από την έλευση των μοναχών του Αγίου Βασιλείου, οι οποίοι δίδαξαν στους αγρότες του Salento πώς να καλλιεργήσουν ξανά αμπελώνες. Ήταν συγκεκριμένα οι μοναχοί, οι οποίοι εισήγαν το Negroamaro και αναφύτεψαν χιλιάδες αμπελώνες που αλλιώς θα είχαν εξαφανιστεί. Το εμπόριο κρασιού αναπτύχθηκε χάρη στα λιμάνια του Μπρίντιζι και της Καλλίπολης, ενώ παράλληλα αναπτύχθηκε η παραγωγή βαρελιών. Τα λιμάνια του Salento αναδείχθηκαν σε κεντρικούς προορισμούς εμπορικών πλοίων για αιώνες, ενώ στη Ragusa εισαγόταν αλάτι και μπαχαρικά, λινά ενδύματα και εξαγόταν κρασί, δέρματα ζώων και βαρέλια από ξύλο κερασιάς.

Το Guagnano σήμερα είναι ένα μικρό αγροτικό χωριό της επαρχίας του Λέτσε, γνωστό για την ποιοτική οινοποιία του. Κυριότερος λόγος για να επισκεφθεί κάποιος την περιοχή είναι η εμπειρία ενός γαστρονομικού κρασιού στα επτά οινοποιία (Carmela Scippa Stefanizzo, Taurino, LEUCI, Antica Masseria, Sigillo, Emera, Feudi of Guagnano, Cantele), τα οποία εδώ

78

και αρκετά χρόνια διαθέτουν κρασί υψηλής ποιότητας, στα βήματα της οικογένειας Taurino, σε καταλύματα που προσφέρουν παραδοσιακά πιάτα του Salento.

Τα τελευταία χρόνια έχει εκφραστεί η επιθυμία της διοίκησης της πόλης για την προσέλκυση ενδιαφέροντος για τη σύνδεση του κρασιού με τις σημαντικότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις.

5.3 Συμβολή του κλάδου του κρασιού στην οικονομία

Τα αποτελέσματα της ειδικευμένης οινικής παραγωγής στην περιοχή της Απουλίας επηρεάζεται από τρεις παράγοντες:

- Ποικιλία και κλιματικά χαρακτηριστικά

- Κλίμακα παραγωγής

- Τεχνικές

Στις ζώνες καλλιέργειας του Μπάρι, Foggia και του Τάραντα, όπου παράγονται τα επιτραπέζια σταφύλια, η παραγωγικότητα είναι υψηλή, χάρη στην ποιότητα των εγκαταστάσεων, των ανταγωνιστικών τιμών στην αγορά και στη χρήση συστήματος μικρο-άρδευσης, το οποίο εξασφαλίζει συνεχή παροχή νερού και θρεπτικών συστατικών στα φυτά. Στους παραπάνω τομείς εφαρμόζεται η τακτική του «forcing», η οποία καθυστερείται από την ωρίμανση των σταφυλιών και καθιστά εφικτή την διανομή της προσφοράς των προϊόντων στο χρόνο (από το Σεπτέμβριο στο Δεκέμβριο), αποφεύγοντας περιόδους πλεονάσματος. Η στρατηγική αυτή επιδρά θετικά στις τάσεις των τιμών στην αγορά, διατηρώντας τις στα ανώτερα δυνατά επίπεδα.

Στην περιοχή του Λέτσε, η οποία χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη οινοποιήσιμων σταφυλιών, η ανταγωνιστικότητα του τομέα είναι αρκετά υψηλή, χάρη στις καιρικές συνθήκες που επιτρέπουν την παραγωγή ποιοτικών σταφυλιών, αλλά και στη χρήση τεχνικών με υψηλά επίπεδα παραγωγής.

Στις περιοχές του Μπρίντιζι και του Τάραντα, οι οποίες χαρακτηρίζονται από την Προστατευόμενη Γεωγραφική τους Προέλευση, η κατάσταση είναι διαφορετική: η καλλιέργεια αμπελιών διακρίνεται από τα αυτόνομα δενδρύλλια και η συνολική παραγωγή είναι σχετικά χαμηλή, σε σύγκριση με τις υψηλές αμοιβές.

Οι διαδικασία των πωλήσεων των προϊόντων, με κάθε τρόπο, δεν επαρκεί για να αντισταθμίσει το υψηλό κόστος παραγωγής: αυτό τοποθετεί τους αμπελώνες του Μπρίντιζι και Τάραντα σε στενά περιθώρια, συγκριτικά με την αγορά σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Οργανωτικές αποφάσεις και θέση στην αγορά

Ο κλάδος του κρασιού θεωρείται μια ισχυρή εφοδιαστική αλυσίδα, με υψηλές προοπτικές μεγέθυνσης και υψηλή προστιθέμενη αξία.

Οι τεχνικές παραγωγής και οι οργανωτικές αποφάσεις των παραγωγών διαφέρουν ανάλογα με το αν πρόκειται ή όχι για επιτραπέζια σταφύλια ή κρασί. Στην πρώτη περίπτωση, χρησιμοποιούνται γενικά τεχνικές εντατικής καλλιέργειας για την μεγιστοποίηση της σοδειάς. Στην περίπτωση της οινοποιίας, ο κύριος στόχος είναι η βελτίωση της ποιότητας του προϊόντος, με τους περιορισμούς που αυτό συνεπάγεται στη σοδειά, ιδιαίτερα στις περιοχές ΠΓΕ (Μπρίντιζι και Τάραντας).

Η μείωση του κόστους παραγωγής αποτελεί στρατηγικό συστατικό, όμως με καλά αποτελέσματα. Η στρατηγική αυτή εφαρμόζεται μόνο όπου μπορεί να χρησιμοποιηθεί η

79

μηχανοποίηση των διαδικασιών συγκομιδής. Στην περιοχή του Τάραντα, όπου γίνεται χρήση μεγάλου ανθρώπινου δυναμικού, η δυνατότητα για την επίτευξη καλών επιπέδων προσιτότητας τιμών είναι μικρή.

Παρόλο που η οινική παραγωγή είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στην περιφέρεια, οι εταιρίες παραγωγής ανήκουν κυρίως σε δύο κατηγορίες:

- Συνεταιρισμοί

- Οινοποιεία

Οι συνεταιρισμοί χρηματοδοτούνται από τη συμμετοχή των μελών, ενώ οι ανεξάρτητες εταιρίες αποκτούν το προϊόν απευθείας από τον παραγωγό ή μεσάζοντες που συνεργάζονται με τοπικά οινοποιεία, αναφορικά και στις δύο περιπτώσεις στην τοπική πρώτη ύλη.

Η προώθηση (Marketing) επικεντρώνεται κυρίως για χύμα και συσκευασμένο κρασί στα παρακάτω:

- Για το χύμα κρασί οι δίαυλοι πωλήσεων κρασιού αντιπροσωπεύονται από χονδρέμπορους και οι πελάτες είναι οι εταιρίες εμφιάλωσης (ΜΜΕ και μη-τοπικές) και βιομηχανίες του βορά, ιδιαίτερα βιομηχανικές επιχειρήσεις.

- Για το συσκευασμένο κρασί, οι εταιρίες διαθέτουν το δικό τους δίκτυο πρακτόρων και αντιπροσώπων και επικοινωνούν απευθείας με τους χονδρέμπορους και άτομα.

Τα μεγάλα κανάλια διανομής χρησιμοποιούνται μόνο σε μικρό βαθμό, ενώ για τα προϊόντα υψηλής ποιότητας χρησιμοποιούνται κυρίως εταιρίες τροφοδοσίας.

Η κύρια μορφή κάθετης ολοκλήρωσης της εφοδιαστικής αλυσίδας αντιπροσωπεύεται κυρίως από συνεταιριστικές δομές, της οποίας ο κοινωνικοοικονομικός ρόλος λαμβάνει αυξανόμενη σημασία, για την ευρεία κοινωνική βάση, αλλά και για το μεγάλο όγκο παραγωγής. Οι αμπελώνες στη μορφή των συνεταιρισμών είναι ευρέως διαδεδομένοι, χάρη στη συμβολή των πιστωτικών ευκολιών.

80

6. SWOT ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΝΟΥ ΚΑΙ ΟΙΝΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ

Η ανάλυση S.W.O.T. (Strengths - Ισχυρά Σημεία, Weaknesses - Αδυναμίες, Opportunities - Ευκαιρίες, Threats - Απειλές) αποτελεί μία γενική τεχνική σχεδιασμού και οργάνωσης ενός συνεκτικού πλαισίου λήψης αποφάσεων, που μπορεί να αφορά σε ένα θεσμό, μια επιχείρηση, μια γεωγραφική περιοχή, κ.ά. Η συγκεκριμένη τεχνική έχει σχετικά μακρά ιστορία, καθώς η σύλληψη και εφαρμογή της ξεκίνησε πριν από περίπου 60 χρόνια από τον επιχειρηματικό χώρο, ενώ η χρήση της παραμένει ευρεία, ιδιαίτερα στον τομέα του στρατηγικού, επιχειρηματικού σχεδιασμού (Βαγιάννη κ.ά, 2002).

Στις περιπτώσεις εφαρμογής της ανάλυσης στον επιχειρηματικό στρατηγικό σχεδιασμό, βασικός στόχος είναι η ολοκληρωμένη διερεύνηση των εσωτερικών ισχυρών σημείων και αδυναμιών ενός οργανισμού ή μίας επιχείρησης, σε συνδυασμό με την ολοκληρωμένη διερεύνηση των ευκαιριών και απειλών που οφείλονται, για παράδειγμα, στις συνθήκες της αγοράς, στο είδος και την κατεύθυνση των κρατικών πολιτικών, κ. ά. (European Commission 1999, Βασιλάκης και Δούνιας, 2001).

O απώτερος στόχος της ανάλυσης, η οποία εφαρμόζεται, συνήθως, κατά τα πρώτα στάδια του σχεδιασμού, της αξιολόγησης ή των προσπαθειών επίλυσης συγκεκριμένων προβλημάτων, είναι να αποτελέσει ένα συνεκτικό πλαίσιο λήψης αποφάσεων και ανάληψης δράσεων. Σκοπός είναι η αποτελεσματική και ταυτόχρονη ενίσχυση των στοιχείων εσωτερικού δυναμισμού της περιοχής σχετικά με τον εναλλακτικό τουρισμό και των ευκαιριών που προσφέρει το εξωτερικό περιβάλλον, με προσπάθειες εξάλειψης ή μείωσης των εσωτερικών αδυναμιών και αντιμετώπισης των απειλών, που προέρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον. Η διάκριση εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος είναι, λοιπόν, κρίσιμη και χαρακτηρίζει την ανάλυση S.W.O.T. στο σύνολό της.

Στον παρόν κεφάλαιο, η ανάλυση S.W.O.T. πραγματοποιείται με έμφαση στον οίνο και τα παράγωγά του, καθώς και τη χρήση του ως μέσο ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών θεματικού τουρισμού. Οι βασικές διαστάσεις της ανάλυσης SWOT παρουσιάζονται συνοπτικά στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακας 44).

Εξω

τερι

κό

περ

ιβάλ

λον Απειλές

(Threats)

Δράσεις αντιμετώπισης Προσπάθειες αποφυγής

Ευκαιρίες

(Opportunities)

Δράσεις αξιοποίησης Δράσεις διερεύνησης

Ισχυρά Σημεία

(Strengths)

Αδυναμίες

(Weaknesses)

Εσωτερικό περιβάλλον

Πίνακας 44. Βασικές διαστάσεις της ανάλυσης SWOT (Richards, 2001)

Συγκεκριμένα, η ανάλυση S.W.O.T. αποτελείται από δύο βασικές ενότητες:

1. Στοιχεία του εσωτερικού περιβάλλοντος (εντός της περιοχής μελέτης, Δήμου, Περιφέρειας), τα οποία αφορούν υφιστάμενα Ισχυρά Σημεία και Αδυναμίες. Ειδικά: Ισχυρά Σημεία είναι ισχυροί εσωτερικοί παράγοντες, οι οποίοι συμβάλλουν στην

αξιοποίηση των ευκαιριών και την αντιμετώπιση των απειλών. Αδυναμίες είναι εσωτερικοί παράγοντες/ συνθήκες, οι οποίες δυσχεραίνουν τη

ανταγωνιστική θέση της περιοχής μελέτης είτε παρεμποδίζοντας την αξιοποίηση των ευκαιριών είτε ενισχύοντας τις απειλές.

81

2. Στοιχεία του εξωτερικού περιβάλλοντος (εκτός της περιοχής μελέτης, Δήμου, Περιφέρειας), τα οποία αφορούν υφιστάμενες απειλές και μη αξιοποιημένες ευκαιρίες. Ειδικότερα: Ευκαιρίες είναι εξωτερικοί παράγοντες/ συνθήκες, οι οποίες ευνοούν την τόνωση της

αγοράς και την επίτευξη των στόχων. Απειλές είναι οι δυσχερείς τάσεις που δημιουργούνται από εξωτερικούς παράγοντες/

συνθήκες, ασκώντας αρνητική επίδραση στους προσδοκώμενους στόχους.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί, ότι τα προαναφερθέντα στάδια δεν αντιστοιχούν απλά στην κατάρτιση καταλόγων με πραγματικά ή υποτιθέμενα ισχυρά σημεία, αδυναμίες, ευκαιρίες ή απειλές, αλλά στην τεκμηριωμένη έρευνα για την πλήρη αιτιολόγηση των διαφορετικών κατηγοριών παραγόντων, στο διαχωρισμό των κρισίμων από τους επουσιώδεις παράγοντες και στη δυνατότητα ανάδειξης παραγόντων και δεδομένων, τα οποία αναμένεται να παίξουν σημαντικό ρόλο (θετικό ή αρνητικό) στο άμεσο μέλλον. Η διαδικασία αυτή αποτελεί και τη βάση για περαιτέρω ανάπτυξη της ανάλυσης, που αφορά στον ολοκληρωμένο συνδυασμό των διαφορετικών κατηγοριών παραγόντων, με στόχο την ανάληψη δράσης και την υποστήριξη αποφάσεων. Ο συνδυασμός αυτός, καθώς και το πιθανό περιεχόμενο των συνακόλουθων δράσεων, παρατίθενται στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακας 45).

Εσωτερικά Ισχυρά Σημεία – Ευκαιρίες εξωτερικού περιβάλλοντος

Εσωτερικές Αδυναμίες – Ευκαιρίες εξωτερικού περιβάλλοντος

Πλήρης εκμετάλλευση εσωτερικών ισχυρών σημείων για την αποτελεσματική αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει το εξωτερικό περιβάλλον

Έμφαση στις δράσεις αντιμετώπισης των εσωτερικών αδυναμιών και ιδιαίτερα εκείνων που εμποδίζουν την πλήρη αξιοποίηση των ευκαιριών, που προσφέρει το εξωτερικό περιβάλλον

Εσωτερικά Ισχυρά Σημεία – Απειλές εξωτερικού περιβάλλοντος

Εσωτερικές Αδυναμίες – Απειλές

εξωτερικού περιβάλλοντος

Έμφαση στις δράσεις που στοχεύουν στην περαιτέρω ενίσχυση και εκμετάλλευση των εσωτερικών ισχυρών σημείων και, ιδιαίτερα, εκείνων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικότερα για την αντιμετώπιση των εξωτερικών απειλών

Έμφαση στις δράσεις που στοχεύουν στην εξάλειψη ή μείωση των εσωτερικών αδυναμιών και, ιδιαίτερα, εκείνων που αυξάνονται από την αρνητική επίδραση των παραγόντων των εξωτερικών απειλών

Πίνακας 45. Συνδυασμός κατηγοριών παραγόντων της ανάλυσης S.W.O.T. (Richards, 2001)

Στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακας 46) παρουσιάζεται η ανάλυση S.W.O.T., η οποία περιλαμβάνει τέσσερα (4) θεματικά πεδία ανάλυσης, σύμφωνα με το χαρακτήρα του αντικειμένου, την ανάλυση οίνου και τη χρήση του ως μέσο ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών θεματικού τουρισμού.

82

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΑΓΟΡΑ - ΑΝΤΑΓΩΝΙ-ΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

• Ισχυρός τεταρτογενής τομέας

• Αναβαθμισμένη και αναγνωρισμένη ποιότητα ελληνικών κρασιών, ιδίως τα τελευταία χρόνια με παρουσία προϊόντων προστατευόμενης προέλευσης

• Παραγωγή των οίνων ΠΟΠ Ζίτσας και ΠΓΕ Ηπείρου, Ιωαννίνων και Μετσόβου

• Νέες βελτιωμένες πρακτικές οινοποίησης και επενδύσεις σε σύγχρονα οινοποιεία στην Περιφέρεια – ιδιαίτερα στην ΠΕ Ιωαννίνων

• Νέα κοινή στρατηγική προώθησης ελληνικών κρασιών στην Ελλάδα και διεθνώς

• Μακραίωνη παράδοση οινοποίησης σε τοπικό και εθνικό επίπεδο και εξοικείωση καταναλωτών με το προϊόν,

• Ανεπαρκής ενσωμάτωση τουριστικών υπηρεσιών, υποδομών και συνδέσεων σε ορισμένους νομούς της Περιφέρειας

• Κατακερματισμός αμπελοκαλλιέργειας και οινοποίησης στην Περιφέρεια

• Μικρή αμπελουργική ζώνη (ΠΟΠ) στη Ζίτσα

• Υψηλό κόστος παραγωγής εξαιτίας έλλειψης οικονομιών κλίμακας - μη ύπαρξη εκταταμένων αμπελουργικών ζωνών στην Περιφέρεια, μικρά οινοποιεία

• Έλλειψη οργάνωσης παραγωγής και διάθεσης προϊόντων κλάδου

• Ελλιπής στρατηγική προώθησης του ελληνικού κρασιού στο εξωτερικό

• Η έλλειψη ισχυρού οινικού brand Περιφέρειας Ηπείρου

• Υψηλή τιμολόγηση εμφιαλωμένων οίνων σε χώρους εστίασης, με αποτέλεσμα την αποτροπή κατανάλωσης και τη συμπίεση του περιθωρίου κέρδους των

• Ανάπτυξη ολοκληρωμένων τουριστικών υπηρεσιών και υποδομών, με στόχο την προσέλκυση περισσότερων τουριστών – αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της Περιφέρειας Ηπείρου

• Επένδυση στην ποιότητα και την έρευνα – προώθηση γηγενών ποικιλιών όπως η Ντεμπίνα

• Απουσία επιβολής ειδικού φόρου κατανάλωσης στο κρασί σε αντίθεση με υποκατάστατα προϊόντα (μπύρα, ποτό)

• Πτώση του ευρώ, με αποτέλεσμα πιο ανταγωνιστικά προϊόντα (σε επίπεδο τιμής) έναντι προϊόντων τρίτων χωρών

• Διείσδυση σε νέες αγορές (Κίνα, Ρωσία, Ινδία)

• Ανταγωνισμός από άλλες περιοχές, οι οποίες προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες τουριστικών επιχειρήσεων πχ περιφέρεια κρήτης

• Στρέβλωση ανταγωνισμού εξαιτίας των παραγόντων του παραεμπορίου και της ανεξέλεγκτης διακίνησης χύμα κρασιού

• Μείωση εγχώριας και διεθνούς κατανάλωσης οίνου

• Αύξηση εισαγωγών φτηνότερων κρασιών τρίτων χωρών

• «Ελληνοποίηση» εισαγόμενων χύμα κρασιών

• Η παρουσία ελληνικών ποικιλιών που τυγχάνουν μεγαλύτερης αναγνώρισης (Αγιωργίτικο, Μοσχοφίλερο, Ξινόμαυρο, Ασσύρτικο) σε σχέση με αυτές της Περιφέρειας Ηπείρου

83

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ

παραγωγών

• Η απουσία οινοποιείων στους Νομούς Άρτας και Πρέβεζας και η περιορισμένη παρουσία στο Νομό Θεσπρωτίας

ΥΠΟΔΟΜΕΣ - ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

• Γεωγραφική θέση περιοχής μελέτης, εγγύτητα σε λιμάνια και Εγνατία Οδό και, κατ' επέκταση, τα Βαλκάνια

• Χαμηλή ενσωμάτωση των τρόπων μεταφοράς και των σχετιζόμενων με μεταφορές υπηρεσιών

• Αξιοποίηση λιμένων & Εγνατίας για τη στήριξη του εμπορίου και την ανάπτυξη συνεργασιών – συνδέσεων και ανάπτυξη προσβασιμότητας για αγαθά μέσω δικτύων

• Ανταγωνισμός από περιοχές, οι οποίες προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες εφοδιαστικής αλυσίδας

84

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - ΠΡΟΒΟΛΗ

• Σημαντικά μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς όπως γεφύρια, παραδοσιακοί οικισμοί, εκκλησίες κ.α. ενισχύουν την προσέλκυση τουριστών

• Παρουσία οινοτουριστικού δικτύου στην περιοχή μελέτης (διαδρομή κρασιού της Ηπείρου - δρόμοι του κρασιού Βορείου Ελλάδος κλπ)

• Σύνδεση του κρασιού με την παράδοση της περιοχής, με κάθε είδους εκδηλώσεις της καθημερινότητας, ήθη και έθιμα και θρησκευτικές και εθνικές γιορτές

• Η συμμετοχή των επισκέψιμων οινοποιείων της περιοχής στις «Ανοιχτές Πόρτες», η διεξαγωγή των οποίων πλέον διεξάγεται σε εθνικό επίπεδο

• Χαμηλή προβολή και αξιοποίηση του οίνου της Περιφέρειας στην προώθηση της πολιτιστικής ταυτότητας

• Ελλιπής ενημέρωση και ευαισθητοποίηση σχετικά με τη δικτύωση οινοπαραγωγών στην περιοχή, μεμονωμένες προσπάθειες προώθησης

• Οργάνωση αμπελώνων κατά την οποία η παραγωγή είναι κυρίως συγκεντρωμένη σε μικρές και συνήθως οικογενειακές οινοποιητικές επιχειρήσεις, συχνά χωρίς συγκεκριμένη στρατηγική, με αποτέλεσμα συνολικές δυσκολίες παραγωγής και ελκυστικότητας στο διεθνή ανταγωνισμό

• Ο μικρός αριθμός και ο χαρακτήρας των οινικών εκδηλώσεων

• Αξιοποίηση οινικών προϊόντων για τη διαμόρφωση και ενίσχυση θεματικού τουρισμού (π.χ. οινοτουρισμός)

• Δικτύωση με υφιστάμενα διαπεριφερειακά, εθνικά και διεθνή οινικά και οινοτουριστικά δίκτυα για την αξιοποίηση της μέγιστης προβολής και προώθησης των προϊόντων

• Η δράση και οι εκδρομές που διοργανώνουν οι λέσχες οίνου (wine club) από άλλες περιοχές της χώρας

• Έλλειψη ρευστότητας στις επιχειρήσεις του οινικού κλάδου

• Έντονος ανταγωνισμός στο εξωτερικό από τα κρασιά των «Νέων Χωρών»

• Η γενικότερη απουσία οινικής κουλτούρας

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

• Ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες για την παραγωγή οίνου

• Σημαντικός περιβαλλοντικός πλούτος ο οποίος προσελκύει τουρισμό πχ Εθνικός δρυμός

• Χαμηλή προβολή και αξιοποίηση του οίνου στη διαμόρφωση μορφών θεματικού τουρισμού (π.χ. οινοτουρισμός)

• Προβολή και δικτύωση με σχετιζόμενους φορείς

• Αστάθεια καιρικών συνθηκών

85

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ

Βίκου-Αώου, ποτάμια, παραλιακό μέτωπο στο Ιόνιο πέλαγος

• Η ύπαρξη γηγενών ποικιλιών αμπέλου (Ντεμπίνα, Βλάχικο, Μπεκάρι)

Πίνακας 46. S.W.O.T. ανάλυση οίνου

86

Το αποτέλεσμα της ανάλυσης S.W.O.T. συνθέτει το πλαίσιο διαμόρφωσης των αναπτυξιακών πολιτικών που προσανατολίζονται στην κάλυψη των ενδογενών αναγκών, λαμβάνοντας υπόψη το υφιστάμενο εξωγενές δυναμικό. Σε πρακτικό επίπεδο, η διαδικασία παραγωγής πολιτικής διενεργείται μέσω της ομαδοποίησης των τεταρτημορίων της ανάλυσης SWOT, όπως παρατίθεται στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακας 47). Συγκεκριμένα, παρουσιάζεται ο τρόπος αξιοποίησης της ανάλυσης S.W.O.T. για τη διαμόρφωση επιλογών πολιτικής για την περιοχή μελέτης, με τη συνδυαστική ανάγνωση των τεταρτημορίων ανά ζεύγος (ισχυρά σημεία με ευκαιρίες, αδυναμίες με ευκαιρίες, ισχυρά σημεία με απειλές, αδυναμίες με απειλές) (Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, 2007). Στα συνδυαστικά τεταρτημόρια περιέχονται προτάσεις, με βάση το συνδυασμό ενδογενών και εξωγενών χαρακτηριστικών και κατευθύνσεις πολιτικής, οι οποίες κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες σύμφωνα με τον χαρακτήρα τους.

Ισχυρά σημεία Αδυναμίες

Ευκαιρίες Επιταχυντικές πολιτικές Διαρθρωτικές πολιτικές

Απειλές Σταθεροποιητικές πολιτικές Προληπτικές πολιτικές

Πίνακας 47. Χρήση μεθόδου SWOT για την παραγωγή επιλογών πολιτικής (policy choices)

Οι κατηγορίες των κατευθύνσεων πολιτικής είναι οι εξής:

1. Επιταχυντικές πολιτικές (growth – accelerating/ expansionary policies). Αποβλέπουν στη διαστολή του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης και στη διατήρηση – διεύρυνση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.

2. Διαρθρωτικές πολιτικές (structural policies). Αντιμετωπίζουν διαχρονικές στρεβλώσεις και αναπτυξιακές στερήσεις και συμβάλουν στη διατηρησιμότητα - βιωσιμότητα του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης.

3. Σταθεροποιητικές πολιτικές (stabilisation policies). Αποτελούν στοχευμένες πολιτικές, οι οποίες εξουδετερώνουν ή αντισταθμίζουν συγκεκριμένες αρνητικές εξελίξεις ή τάσεις στο αναπτυξιακό περιβάλλον.

4. Προληπτικές πολιτικές (preventive/ discretionary policies). Αποτελούν επιλεκτικές πολιτικές, οι οποίες προλαμβάνουν και αμβλύνουν αρνητικές επιδράσεις στο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης.

Βάσει της ανάλυσης αυτής προκύπτει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση των αναπτυξιακών πολιτικών και, συγκεκριμένα, στον πίνακα 48 προτείνονται οι τρόποι με τους οποίους είναι σκόπιμη η εξέλιξη της περιοχής στο βραχυ-μεσοπρόθεσμο μέλλον και οι βασικές προτεραιότητες στρατηγικής για την ανάπτυξή της.

87

Ισχυρά σημεία Αδυναμίες

ΕΠΙΤΑΧΥΝΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ

Ευκαιρίες

• Υποστήριξη επιχειρηματικής εξωστρέφειας – Προώθηση ελληνικών επενδύσεων σε γειτονικές χώρες

• Ένταξη υφιστάμενων οινοποιείων της περιοχής μελέτης στο δημοφιλές και αναγνωρισμένο οινοτουριστικό εθνικό δίκτυο «Οι Δρόμοι του Κρασιού»

• Σύνδεση και δικτύωση οινοποιείων και φορέων προώθησης του οίνου με την πληθώρα τουριστικών καταλυμάτων της περιοχής μελέτης για την ενίσχυση του οινοτουρισμού (Ήπειρος: 4η σε πανελλαδικό επίπεδο ως προς τον αριθμό ξενοδοχειακών κλινών ανά κατηγορία)

• Δικτύωση οινοποιείων με χώρους εστίασης και φορείς παροχής υπηρεσιών εναλλακτικού τουρισμού

• Αναδιάρθρωση / Απελευθέρωση αγορών. • Ενίσχυση τεχνολογικής και

επιχειρηματικής καινοτομίας με την παροχή κρατικών ενισχύσεων, κινήτρων και επενδυτικών κεφαλαίων για την άμβλυνση της ιδιωτικής υπο-επένδυσης

• Προβολή και έμφαση στην υποστήριξη και αξιοποίηση του υπό ίδρυση φορέα προώθησης οίνου στην περιοχή μελέτης

• Αξιοποίηση εθνικών και ευρωπαϊκών κονδυλίων για την ενίσχυση του φορέα προώθησης οίνου

• Αξιοποίηση εθνικών και ευρωπαϊκών κονδυλίων για τη δικτύωση και προβολή των οινοποιείων και οινικών προϊόντων

Ισχυρά σημεία Αδυναμίες

ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ

Απειλές

• Προώθηση επιχειρηματικών συνεργασιών σε περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο

• Δημιουργία εσωτερικής αγοράς και ενθάρρυνση της υιοθέτησης καινοτόμων δράσεων και προσεγγίσεων ως προς τις διαδικασίες παραγωγής και προβολής για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων

• Μείωση των εμποδίων εισόδου των επιχειρήσεων γενικά στην αγορά.

• Ενθάρρυνση της παραγωγής νέων σχετιζόμενων υπηρεσιών, κυρίως μέσω της αξιοποίησης των νέων (ψηφιακών) τεχνολογιών.

• Πρόληψη και διαχείριση κινδύνων.

Πίνακας 48. Κατευθύνσεις στρατηγικής

88

7. ΙΔΡΥΣΗ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΟΥ ΦΟΡΕΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΟΙΝΟΥ

Στον παρόν κεφάλαιο παρουσιάζονται όλες οι παράμετροι, οι οποίες πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν και να εξεταστούν προσεκτικά για την ίδρυση του διασυνοριακού φορέα προώθησης οίνου.

7.1 Όραμα

Το όραμα του διασυνοριακού φορέα προώθησης οίνου είναι να αποτελεί καταλυτικό φορέα της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας των οινικών επιχειρήσεων των διασυνοριακών περιοχών και να είναι ο κύριος εκφραστής και εκπρόσωπός τους. Επίσης, να είναι φορέας καινοτομίας, καθοδήγησης, εκπαίδευσης των επαγγελματιών του χώρου, ο οποίος με το κύρος, τη σοβαρότητα και την ποιότητα των υπηρεσιών του να είναι ο κατ’ εξοχήν έγκυρος φορέας προώθησης οίνου των περιοχών. Στο όραμά του συμπεριλαμβάνεται και η οικονομική του ευρωστία, ανεξαρτησία και αυτονομία.

7.2 Στόχοι

Ο βασικός στόχος της δημιουργίας του διασυνοριακού φορέα προώθησης οίνου είναι η διατήρηση ανάδειξη και προώθηση της αμπελοοινικής κληρονομιάς, των αμπελοοινικών προϊόντων και της οινοποιίας της ευρύτερης διασυνοριακής περιοχής Ελλάδας – Ιταλίας. Ως επιμέρους στόχοι αναγνωρίζονται οι ακόλουθοι:

Η επίτευξη της αναγνωρισιμότητας της παρουσίας του και των οινικών προϊόντων της διασυνοριακής περιοχής μελέτης.

Η πληροφόρηση και ενημέρωση των καταναλωτών και εμπόρων για τα προσφερόμενα οινικά προϊόντα.

Η προώθηση και προβολή των τοπικών ποικιλιών και προϊόντων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Ο εντοπισμός και η προσέλκυση νέων πελατών στην υφιστάμενη οινοτουριστική αγορά και στα καταστήματα στα οποία πωλούνται τα συγκεκριμένα προϊόντα.

Η είσοδος των οινικών προϊόντων των περιοχών σε νέες αγορές. Η βελτίωση της εικόνας των προϊόντων στη συνείδηση των καταναλωτών του. Η διαφύλαξη των τοπικών ποικιλιών και η ανάδειξή τους μέσα από την ιστορική και

πολιτιστική τους αξία. Η δημιουργία μηχανισμών ανάπτυξης των συμμετεχόντων περιοχών, μέσα από την

ανάπτυξη του οινοτουρισμού. Η οργάνωση εκδηλώσεων για την προβολή των προϊόντων. Η προσέλκυση δημόσιων και ιδιωτικών κεφαλαίων. Η ενημέρωση και εκπαίδευση των επισκεπτών και τουριστών σχετικά με το αμπέλι, τον

οίνο και τα συναφή προϊόντα των διασυνοριακών περιοχών. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων των

συμμετεχόντων περιοχών.

7.3 Δομή

Για τη σύσταση του φορέα είναι απαραίτητο να διαμορφωθεί μία προσωρινή οργανωτική δομή λειτουργίας. Το συμβούλιο του φορέα πρέπει να απαρτίζεται από μέλη των συμμετεχόντων εταίρων, τα οποία αναλαμβάνουν την οργάνωση και την υλοποίηση όλων των απαραίτητων ενεργειών για τη σύσταση και λειτουργία του. Στην παρούσα φάση, προτείνεται να δημιουργηθεί ένα προσωρινό διοικητικό συμβούλιο με ένα μέλος από κάθε συμμετέχοντα

89

φορέα. Η κατανομή των ρόλων θα πρέπει να πραγματοποιηθεί έπειτα από συνεννόηση μεταξύ των εταίρων.

7.4 Νομική μορφή φορέα

Ως καταλληλότερη νομική μορφή για το φορέα, θεωρείται αυτή της αστικής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης (Μ.Κ.Ο.), με έδρα την Ελλάδα, καθώς ο επικεφαλής εταίρος είναι Έλληνας. Είναι σημαντικό να διαμορφωθεί ένα καταστατικό, ωστόσο, για τη διευκόλυνση των συμμετεχόντων εταίρων, προτείνεται αρχικά η υπογραφή ενός Συμφώνου Συνεργασίας, υπό το οποίο οι εταίροι θα συνεργαστούν για τη δημιουργία του καταστατικού. Το προσωρινό συμβούλιο του φορέα αναλαμβάνει να συντάξει το Σύμφωνο Συνεργασίας των εταίρων.

7.5 Σύμφωνο Συνεργασίας

Η δομή του Συμφώνου Συνεργασίας προτείνεται να είναι παρόμοια με ενός καταστατικού και να περιλαμβάνει εισαγωγική περιγραφή, άρθρα τα οποία να περιλαμβάνουν πληροφορία σχετικά με την αποστολή, την ονομασία και την έδρα του φορέα, τους στόχους του και το πεδίο δράσης του, καθώς και το πλαίσιο συνεργασίας των συμμετεχόντων φορέων. Το Σύμφωνο Συνεργασίας πρέπει να υπογραφεί από τους εταίρους του προγράμματος και των δύο χωρών:

Αναπτυξιακή Ηπείρου Α.Ε. Περιφέρεια Ηπείρου - Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων Δήμος Κόνιτσας Δήμος Cellino San Marco Δήμος Guagnano

Για την ορθή λειτουργία του φορέα, πρέπει να οριστεί ομάδα δράσης με τη συμμετοχή μελών από κάθε εταίρο, με στόχο τη διεκπεραίωση δράσεων επικοινωνίας και οργανωτικής λειτουργίας του φορέα και την προετοιμασία του καταστατικού. Σε επόμενη φάση, στο φορέα πρέπει να εκπροσωπούνται οι οινοποιοί - οινοπαραγωγοί της διασυνοριακής περιοχής, με την επιλογή ενός εκπροσώπου από κάθε χώρα. Για την ολοκληρωμένη υποστήριξη του φορέα, ειδικοί επιστήμονες, όπως χημικοί – οινολόγοι, γεωργο-οικονομολόγοι και ερευνητές πρέπει να προσεγγιστούν και να συμμετάσχουν στο φορέα. Προτεινόμενο σύμφωνο συνεργασίας παρουσιάζεται στο Παράρτημα, στην ενότητα 14.1.

Ο απώτερος στόχος της δικτύωσης των διασυνοριακών περιοχών είναι η εξωστρέφεια των συμμετεχόντων φορέων με την προβολή και ένταξη των προϊόντων σε μεγαλύτερες αγορές από τις υφιστάμενες, ώστε να αυξήσει τον αριθμό των καταναλωτών ή των εμπόρων που αγοράζουν τα συγκεκριμένα οινικά προϊόντα (Παπαδόπουλος, 2011).

90

8. ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΜΕ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ

Στο παρόν κεφάλαιο αναφέρονται οι πιθανοί φορείς με τους οποίους θα μπορούσε να δικτυωθεί ο νέος φορέας, οι οποίοι προέρχονται κυρίως από τον τομέα του οίνου, ωστόσο συμπεριλαμβάνονται και έμμεσα σχετιζόμενοι φορείς, οι οποίοι δύνανται να ενισχύσουν τη δράση του.

8.1 Φορείς στην Ελλάδα

Το δίκτυο Οι Δρόμοι του Κρασιού αποτελούν ένα εξαιρετικά σημαντικό πρόγραμμα οινοτουρισμού, το οποίο ξεκίνησε με την πρωτοβουλία των οινοπαραγωγών της Βορείου Ελλάδας και ενισχύθηκε με την είσοδο νέων μελών από τις περιοχές της Θράκης και της Ηπείρου. Το δίκτυο καταμετρά συνολικά 112 μέλη, εκ των οποίων, 38 επισκέψιμα οινοποιεία, 38 χώρους εστίασης, 23 χώρους διαμονής, έναν φορέα παροχής εναλλακτικών δραστηριοτήτων και 12 συλλόγους τοπικών προϊόντων (Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδας, 2013). Στο πρόγραμμα εντάσσονται 8 οινικές διαδρομές: η Διαδρομή του Κρασιού των Θεών του Ολύμπου, η Διαδρομή του Κρασιού της Ηπείρου, η Διαδρομή του Κρασιού της Νάουσας, η Διαδρομή του Κρασιού της Πέλλας – Γουμένισσας, η Διαδρομή του Κρασιού των Λιμνών, η Διαδρομή του Κρασιού της Θεσσαλονίκης, η Διαδρομή του Κρασιού του Διονύσου και η Διαδρομή του Κρασιού της Χαλκιδικής (Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδας, 2013). Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι από το σύνολο των οινοποιείων στην Περιφέρεια της Ηπείρου, μόνο τρία οινοποιεία είναι μέλη του δικτύου. Είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθεί μία ευρεία καμπάνια ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης στην περιοχή με στόχο την προσάρτηση όλων των οινοπαραγωγών στο συγκεκριμένο δίκτυο.

Ο διασυνοριακός φορέας προώθησης του οίνου είναι σημαντικό να διαμορφώσει συνεργασίες με όλους τους σχετικούς φορείς. Συγκεκριμένα αναφέρονται:

1. Σύνδεσμος Ελληνικού Οίνου 2. Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος (ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε.), 3. Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Πελοποννήσου (ΕΝ.Ο.Α.Π.), 4. Ένωση Οινοπαραγωγών Αμπελώνα Αττικής (ΕΝ.Ο.Α.Α.), 5. Δίκτυο Οινοποιών Κρήτης (Wines of Crete), 6. Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Κεντρικής Ελλάδας (ΕΝ.Ο.Α.Κ.Ε.), 7. Ένωση Οινοποιών Αμπελουργών Νήσων Αιγαίου (Οινοποιεία Αιγαίου).

Ο πολιτιστικός οργανισμός Οι Δρόμοι της Ελιάς αποτελεί μία ιδιαίτερα σημαντική πρωτοβουλία, η οποία ξεκίνησε από το Επιμελητήριο Μεσσηνίας το 1999 (Οι Δρόμοι της Ελιάς, 2013). Ο οργανισμός υλοποιεί πολιτιστικά προγράμματα με θέμα τον πολιτισμό της ελιάς και με σκοπό την ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης στις ελαιοπαραγωγικές περιοχές. Στο συγκεκριμένο δίκτυο συμμετέχουν επιμελητήρια, οργανισμοί, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, πολιτιστικοί και οικονομικοί φορείς σε 23 χώρες: Ελλάδα, Κύπρος, Ισπανία, Πορτογαλία, Γαλλία, Ιταλία, Μάλτα, Κροατία, Σλοβενία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Σερβία, Μαυροβούνιο, Αλβανία, Τουρκία, Συρία, Λίβανος, Ιορδανία, Αίγυπτος, Λιβύη, Τυνησία, Αλγερία και Μαρόκο. Στο σχέδιο προβολής του φορέα εντάσσονται οδοιπορικά της ελιάς σε διάφορες χώρες και πολυάριθμες εκδηλώσεις, όπως εκθέσεις φωτογραφιών και ζωγραφικής, πολιτιστικές και εμπορικές συναντήσεις, διαγωνισμοί και ενημερωτικές ημερίδες. Το 2003, οι Δρόμοι της Ελιάς απονέμονται μία σημαντική διάκριση, καθώς αναγνωρίζονται παμψηφεί από την Ολομέλεια της UNESCO μετά από πρόταση του Πρέσβη της Ελλάδας στον Διεθνή

91

Οργανισμό. Η δικτύωση, προβολή και αξιοποίηση της ελιάς ως μεσογειακό προϊόν μέσω της συγκεκριμένως πρωτοβουλίας είναι υποδειγματική, γι’ αυτό και κρίνεται απαραίτητη η συσχέτιση του φορέα προώθησης του οίνου με τους Δρόμους της Ελιάς.

Στην Περιφέρεια της Ηπείρου υπάρχει σημαντικός αριθμός Γυναικείων Αγροτουριστικών Συνεταιρισμών, οι οποίοι συμβάλλουν στην αξιοποίηση των τοπικών πόρων, προσφέροντας συμπληρωματικό εισόδημα στην αγροτική οικογένεια και μεταλαμπαδεύοντας διαχρονικές ποιοτικές ελληνικές διατροφικές συνήθειες. Οι συνεταιρισμοί δραστηριοποιούνται στη μεταποίηση τοπικών προϊόντων και υπηρεσιών εστίασης, στην παραγωγή ειδών οικοτεχνίας – χειροτεχνίας και στην προσφορά υπηρεσιών αγροτουρισμού, αποτελώντας, με αυτόν τον τρόπο, σημαντικούς φορείς διατήρησης και προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η συνεργασία και δικτύωση του φορέα προώθησης του οίνου με τους επτά (7) ηπειρώτικους συνεταιρισμούς είναι σημαντική. Ακολουθούν οι γυναικείοι συνεταιρισμοί της Ηπείρου (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Γυναικείοι Αγροτουριστικοί Συνεταιρισμοί, 2013):

Συνεταιρισμοί Περιφερειακής Ενότητας Άρτας

Αγροτικός Χειροτεχνικός Συνεταιρισμός Γυναικών Πέτας Άρτας

Συνεταιρισμοί Περιφερειακής Ενότητας Θεσπρωτίας

Αγροτικός Γυναικείος Συνεταιρισμός Παραποτάμου Γυναικείος Αγροτικός Βιοτεχνικός και Οικοτεχνικός Συνεταιρισμός Παραμυθιάς «Οι

Σουλιώτισσες» Συνεταιριστική Γυναικών Παραποτάμου Παπαγεωργίου και Σία ΟΕ

Συνεταιρισμοί Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων

Αγροτικός Γυναικείος Ηπειρωτικός Συνεταιρισμός «Η ΓΗΣ»

Συνεταιρισμοί Περιφερειακής Ενότητας Πρέβεζας

Αγροτικός Γυναικείος Συνεταιρισμός «ΜΙΚΡΗ ΛΑΚΚΑ ΣΟΥΛΙ» Αγροτικός Γυναικείος Συνεταιρισμός Γυμνοτόπου

Η συνεργασία με δίκτυα βιολογικών και αγροτουριστικών προϊόντων δύναται να συμβάλλει στην πιο ολοκληρωμένη προώθηση και προβολή του φορέα. Συγκεκριμένα, προτείνεται το Δίκτυο Βιολογικών Προϊόντων, το οποίο συστάθηκε το 2006, με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος και το οποίο αποτελεί σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, εθνικής εμβέλειας. Πρόκειται για τη δημιουργία ενός φορέα εργαλείων και υπηρεσιών ενημέρωσης και προώθησης προϊόντων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, σε επιχειρήσεις προϊόντων και καταναλωτές (Δίκτυο Βιολογικών Προϊόντων, 2013). Μέλη του Δικτύου είναι εταιρείες μεταποίησης, παραγωγοί, εταιρείες πιστοποίησης, οργανισμοί και ενώσεις παραγωγών.

Εξίσου σημαντική είναι και η διαμόρφωση συνεργασιών μεταξύ του φορέα και διακεκριμένων διεθνών και εθνικών οργανώσεων στον τομέα του οίνου. Ενδεικτικά αναφέρονται:

Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Αμπέλου και Οίνου Κεντρική Συνεταιριστική Ένωση Αμπελοοινικών Προϊόντων

92

Ελληνικός Οργανισμός Εξωτερικού Εμπορίου Ένωση Ελλήνων Δημοσιογράφων και Συγγραφέων Οίνου Πανελλήνια Ένωση Πτυχιούχων Οινολόγων Ένωση Ελλήνων Οινολόγων Πανελλήνια Ένωση Οινοχόων Διεθνής Οργανισμός Αμπέλου και Οίνου (Organisation Internationale de la Vigne et du Vin,

O.I.V.)

Για την επίτευξη των στόχων και δραστηριοτήτων του διασυνοριακού φορέα και αξιοποιώντας τη γνώση καλών πρακτικών άλλων δικτύων και φορέων, όπως οι Δρόμοι της Ελιάς, και, κρίνεται σημαντική η συμμετοχή στο φορέα επιμελητηρίων και πανεπιστημίων. Ως προς τη συμμετοχή επιμελητήριων, προτείνεται το BIC Ηπείρου, το οποίο επικεντρώνεται στην υλοποίηση καινοτόμων δράσεων που συμβάλλουν στην περιφερειακή ανάπτυξη (BIC Ηπείρου, Απρίλιος 2013).

Επιπροσθέτως, η δικτύωση του φορέα προώθησης οίνου με τους επιχειρηματίες τουριστικών καταλυμάτων και χώρων εστίασης των περιοχών μελέτης, καθώς και τις υπηρεσίες παροχής δραστηριοτήτων εναλλακτικού τουρισμού θα συμβάλλει σημαντικά στην αναγνωρισιμότητα και προβολή του. Στον πίνακα 49, παρουσιάζονται συγκεντρωτικά όλοι οι προαναφερθέντες φορείς.

Αντίστοιχα Δίκτυα/ Φορείς Τοπικοί Φορείς Λοιποί Φορείς

Οι Δρόμοι του Κρασιού Συλλογικό όργανο οινοπαραγωγών Οι Δρόμοι της Ελιάς

Σύνδεσμος Ελληνικού Οίνου Αγροτικός Χειροτεχνικός Συνεταιρισμός Γυναικών Πέτας Άρτας

Δίκτυο Βιολογικών Προϊόντων

Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος (ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε.)

Αγροτικός Γυναικείος Συνεταιρισμός Παραποτάμου

Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Αμπέλου και Οίνου

Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Πελοποννήσου (ΕΝ.Ο.Α.Π.)

Γυναικείος Αγροτικός Βιοτεχνικός και Οικοτεχνικός Συνεταιρισμός Παραμυθιάς «Οι Σουλιώτισσες»

Κεντρική Συνεταιριστική Ένωση Αμπελοοινικών Προϊόντων

Ένωση Οινοπαραγωγών Αμπελώνα Αττικής (ΕΝ.Ο.Α.Α.)

Συνεταιριστική Γυναικών Παραποτάμου Παπαγεωργίου και Σία ΟΕ

Ελληνικός Οργανισμός Εξωτερικού Εμπορίου

Δίκτυο Οινοποιών Κρήτης (Wines of Crete)

Αγροτικός Γυναικείος Ηπειρωτικός Συνεταιρισμός «Η ΓΗΣ»

Ένωση Ελλήνων Δημοσιογράφων και Συγγραφέων Οίνου

Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Κεντρικής Ελλάδας (ΕΝ.Ο.Α.Κ.Ε.)

Αγροτικός Γυναικείος Συνεταιρισμός «ΜΙΚΡΗ ΛΑΚΚΑ ΣΟΥΛΙ»

Πανελλήνια Ένωση Πτυχιούχων Οινολόγων

Ένωση Οινοποιών Αμπελουργών Νήσων Αιγαίου (Οινοποιεία Αιγαίου)

Αγροτικός Γυναικείος Συνεταιρισμός Γυμνοτόπου

Ένωση Ελλήνων Οινολόγων

Σύνδεσμος τουριστικών καταλυμάτων

Πανελλήνια Ένωση Οινοχόων

Χώροι εστίασης

Διεθνής Οργανισμός Αμπέλου και Οίνου (Organisation Internationale de la Vigne et du Vin, O.I.V.)

93

Υπηρεσίες παροχής δραστηριοτήτων εναλλακτικού τουρισμού

Επιμελητήριο BIC Ηπείρου

Μ.Μ.Ε. - δημοσιογράφοι

Πίνακας 49. Προτεινόμενοι συνεργαζόμενοι φορείς

8.2 Φορείς στην Ιταλία

Το Ιταλικό σενάριο αναφορικά με φορείς και ενώσεις που δραστηριοποιούνται στην προστασία και την προώθηση αγροδιατροφικών και οινικών προϊόντων είναι ιδιαίτερα περίπλοκο.

Με δεδομένη την σημαντικότητα που ο κλάδος έχει λάβει με το πέρασμα των χρόνων, ο αριθμός των θεσμών και ενώσεων που δραστηριοποιούνται στο χώρο είναι εντυπωσιακά μεγάλος.

Εδώ, είναι δύσκολο να παρέχουμε μια λεπτομερή εικόνα, κι έτσι παρέχουμε γενικές οδηγίες αναφορικά με την κύρια πραγματικότητα.

Τονίζεται ότι σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του κλάδου διαδραματίζουν δημόσια και ιδιωτικά ερευνητικά ινστιτούτα.

Στον παρακάτω πίνακα αναφέρονται οι αντίστοιχοι φορείς, συνεταιρισμοί και ενώσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο του οίνου στην Ιταλία:

Εθνικοι & Τοπικοί Φορείς Λοιποί Φορείς & Ενωσεις

Υπουργείο Αγροτικής Πολιτικής και Δασοκομίας (Ministero delle Politiche Agricole e Forestali)

Associazione Nazionale Città del Vino

Assessorato risorse agroalimentari Regione Puglia Κίνηση Οινικού Τουρισμού (Movimento Turismo del Vino)

Ente di Patrocinio e Assistenza per I Cittadini e l’Agricoltura (EPACA)

Strade del vino (τοπικό επίπεδο)

Instituto di servizi per il mercato agricolo alimentare (ISMEA)

Vinitaly – Διεθνής έκθεση κρασιού & οινοπνευματωδών (Ente Fiera Verona)

Εθνικό Ινστιτούτο Αγροτικής Οικονομίας (Istituto Nazionale di Economia Agraria - INEA)

Associazione Italiana Sommelier

Ente Nazionale di Previdenza per gli Addetti e per gli Impiegati in Agricoltura (ENPAIA)

Le donne del Vino

Κέντρο Έρευνας Αμπελουργίας (Centro Ricerca Vitivinicoltura – CRA-VIT)

Go Wine

Agenzia Regionale per lo Sviluppo e l’ Innovazione dell’ Agricoltura del Lazio (ARSIAL)

Viva il Vino

Gruppi Azione Locale (GAL) Unione Italiana Vino

Vino e Salute

Assoenoteche Πίνακας 50: Φορείς της Ιταλίας

94

9. ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΦΟΡΕΑ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΙΤΑΛΙΑ

Στην παρούσα ενότητα καταγράφονται και παρουσιάζονται οι κυριότερες δράσεις προώθησης του οίνου σε Ελλάδα και Ιταλία, ενώ παράλληλα προτείνονται συμμετοχές σε εκθέσεις και γεγονότα, όπου ο οίνος δύναται να έχει ουσιαστικό ρόλο, όπως εκθέσεις πρωτογενών προϊόντων, τροφίμων, συνοδευτικών εδεσμάτων. Η συμμετοχή του φορέα σε ιδιωτικές εκδηλώσεις – εκθέσεις προώθησης οίνου κρίνεται απαραίτητη, καθώς συμβάλλει στην εξωστρέφεια του τοπικού οινικού προϊόντος και στην προβολή των περιοχών ενδιαφέροντος. Ακολουθούν οι σημαντικότερες εκθέσεις οίνου στην Ελλάδα.

9.1 Εκδηλώσεις στην Ελλάδα

Από τις σημαντικότερες σχετιζόμενες εκθέσεις στην Ελλάδα είναι η Διεθνής Έκθεση Οίνου, η οποία πραγματοποιείται κάθε άνοιξη στο Διεθνές Εκθεσιακό Κέντρο Θεσσαλονίκης. Στόχος της έκθεσης είναι να προβάλλει και να προωθήσει το ελληνικό κρασί στο εξωτερικό και να συμβάλλει στη διεύρυνση νέων αγορών και συναλλαγών, μέσω του εξειδικευμένου προγράμματος «Hosted Byers» και των προκαθορισμένων συναντήσεων (Business-to- Business - B2B). Στα εκθέματα περιλαμβάνονται οίνοι, προϊόντα οίνων, πρώτες ύλες οινοποιίας, μηχανήματα οινοποίησης, εμφιάλωσης, πληρώσεως και συσκευασίας, εξοπλισμός οινοποιείων, αξεσουάρ οίνων, οινολογικά εργαστήρια, εκδόσεις, φορείς του κλάδου και υπηρεσίες.

Οι εκθέσεις «DETROP – OENOS», οι οποίες λαμβάνουν χώρα κάθε άνοιξη στο Διεθνές Εκθεσιακό Κέντρο Θεσσαλονίκης, αντιπροσωπεύουν τον δυναμισμό και την εξωστρέφεια της ποιοτικής εγχώριας παραγωγής τροφίμων - ποτών. Η συμμετοχή 400 εκθετών από όλη τη χώρα (στοιχεία έτους 2013) παρέχει σημαντική δυναμικότητα στην αξία της. Κατά τη διάρκεια των εκθέσεων, πάνω από 100 προσκεκλημένοι - ξένοι εμπορικοί επισκέπτες (hosted buyers), με επιβεβαιωμένη συμμετοχή στις εκθέσεις, έρχονται σε επαφή με τα ελληνικά προϊόντα και συμμετέχουν σε γευστικές δοκιμές. Οι εμπορικοί επισκέπτες προέρχονται από ποικίλες χώρες, όπως Η.Π.Α., Γερμανία, Ρωσία, Ιταλία, Σουηδία και Βέλγιο, οι οποίες αυτομάτως, καθίστανται πιθανές χώρες εξαγωγής και προώθησης των οινικών προϊόντων. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι και οι παράλληλες δράσεις των εκθέσεων, κατά τις οποίες πραγματοποιούνται ημερίδες με διακεκριμένους ομιλητές με ενδεικτικά θέματα, «Το Μέλλον των Ελληνικών Προϊόντων στο εξωτερικό», «Ενέργειες προώθησης πωλήσεων των ελληνικών κρασιών στη γερμανική αγορά», καθώς και οινογνωσία βραβευμένων κρασιών και γευσιγνωσία με την παρουσία chefs και sommelier από την Ελλάδα και το διεθνή χώρο.

Η έκθεση Οινόραμα διοργανώνεται από το 1994 κάθε δύο χρόνια, στην Αθήνα και αποτελεί έκθεση Οίνων, Αποσταγμάτων και Αμπελοοινικού Εξοπλισμού. Απευθύνεται πρωτίστως στους επαγγελματίες του κρασιού, είτε πρόκειται για αγοραστές οίνου είτε για ανθρώπους από την πρωτογενή παραγωγή. Ο εκτιμώμενος αριθμός επισκεπτών ανέρχεται σε 12.000 άτομα, εκ των οποίων το 70% περίπου έχει καθαρά επαγγελματική σχέση με το κρασί. Στους ειδικούς προσκεκλημένους της έκθεσης είναι δημοσιογράφοι και οινοχόοι από Ελλάδα και εξωτερικό, ενώ στα πλαίσια των παράλληλων εκδηλώσεων δίνεται σειρά διαλέξεων σχετικά με τα «πράσινα κρασιά» και την οινογνωσία.

Η Διεθνής Έκθεση INFood είναι μία νέα κλαδική έκθεση, με αντικείμενο το χώρο των Τροφίμων, Ποτών και Μαζικής Εστίασης και πρόκειται να πραγματοποιηθεί για πρώτη φορά το φθινόπωρο του 2013 στο Μεσογειακό Εκθεσιακό Κέντρο στην Παιανία Αττικής. Η συγκεκριμένη έκθεση απευθύνεται σε όλες τις επιχειρήσεις και τους επαγγελματίες του χώρου παραγωγής, επεξεργασίας, συσκευασίας και διανομής τροφίμων, ποτών και ειδών εστίασης

95

από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι κατηγορίες εκθεμάτων περιλαμβάνουν τρόφιμα, είδη αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής, ποτά, βότανα και delicatessen και εξοπλισμό και υπηρεσίες μαζικής εστίασης.

Η έκθεση FOODREX + ΖΥΜΑ είναι το αποτέλεσμα του συνδυασμού προηγούμενων διοργανώσεων, με στόχο την προώθησή προϊόντων στην ελληνική, ευρωπαϊκή και διεθνή αγορά. Αποτελεί έκθεση Τροφίμων, Ποτών, Αρτοποιίας, Ζαχαροπλαστικής και πραγματοποιείται κάθε φθινόπωρο στο Εκθεσιακό κέντρο Εκθέσεων Προβολής (Ε.Κ.Ε.Π.) στη Μεταμόρφωση Αττικής.

Πέραν των εκθέσεων, σημαντική είναι η συμμετοχή του φορέα σε διαγωνισμούς κρασιού. Συγκεκριμένα, στη Θεσσαλονίκη διοργανώνεται κάθε άνοιξη τα τελευταία δώδεκα χρόνια, ο Διεθνής Διαγωνισμός Οίνου. Μετά από πολυάριθμες επιτυχημένες διοργανώσεις, ο Διεθνής Διαγωνισμός Οίνου Θεσσαλονίκης συνεχίζει την ανοδική πορεία του με τη συμμετοχή οίνων από όλο τον κόσμο και οι οποίοι δοκιμάζονται από καταξιωμένους Έλληνες και ξένους γευσιγνώστες. Κύριοι στόχοι των διοργανωτών παραμένουν η παρουσίαση και προβολή της ελληνικής και διεθνούς οινοπαραγωγής στο καταναλωτικό και το εμπορικό κοινό. Τα ακριβή στοιχεία και οι διακρίσεις των βραβευμένων οίνων θα κοινοποιηθούν στα ελληνικά και ξένα μέσα μαζικής ενημέρωσης μέσα από το διαδίκτυο όσο και με την έκδοση ειδικού εντύπου που αποστέλλεται στους συμμετέχοντες (διαγωνιζόμενους και γευσιγνώστες) και διανέμεται στους επαγγελματίες του χώρου και στους καταναλωτές. Η επίσημη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων και η απονομή των διπλωμάτων πραγματοποιείται σε ειδική εκδήλωση απονομής στην Αθήνα. Τα βραβευμένα κρασιά του Διαγωνισμού κυκλοφορούν με τα χαρακτηριστικά μετάλλια-αυτοκόλλητα στις φιάλες τους, ως σήμα αναγνωρισιμότητας για τη διάκριση που απέσπασαν.

Τα Διονύσια αποτελούν ένα σημαντικό οινικό γεγονός, το οποίο διοργανώνεται στο Ζάππειο Μέγαρο. Περισσότερα από 100 οινοποιεία από την Ελλάδα και το εξωτερικό συμμετέχουν στην έκθεση, στην οποία προσφέρεται οινογνωσία σε περισσότερα από 1.000 διαφορετικά κρασιά, οι οινοποιοί των οποίων παρίστανται. Είναι σπάνιο το γεγονός ότι στην έκθεση φιλοξενούνται και σπάνια κρασιά και αποστάγματα μικρών παραγωγών, τα οποία δεν κυκλοφορούν στην ευρεία αγορά της Αθήνας.

Πρόσθετα στις εκθέσεις και τους διαγωνισμούς του εσωτερικού, είναι σημαντική η παρουσία του φορέα και σε χώρες του εξωτερικού. Ενδεικτικά αναφέρεται η Διεθνής Έκθεση Αμπελουργίας και Οινοποιίας «Βινάρια» στο Πλόβντιφ της Βουλγαρίας. Στην έκθεση Βινάρια 2013, η οποία αποτελεί και την 21η έκδοση, συμμετέχουν 140 εταιρείες από 13 χώρες. Έξι κρασιά διακρίθηκαν με το έγκριτο βραβείο «Χρυσό ρυτό» στις γευσιγνωσίες που παραδοσιακά διοργανώνονται στο πλαίσιο της έκθεσης. Το 2013 τα βραβευμένα κρασιά χαρακτηρίζονται από αρώματα και γεύσεις βοτάνων, φρούτων και μπαχαρικών.

9.2 Εκδηλώσεις στην Ιταλία

Πολυάριθμες εκθέσεις οίνου πραγματοποιούνται στο σύνολο της Ευρώπης και το διεθνή χώρο. Στην παρούσα ενότητα, πραγματοποιείται καταγραφή και περιγραφή των εκθέσεων στην Ιταλία, καθώς αποτελεί περιοχή ενδιαφέροντος του έργου.

Η έκθεση Vinitaly αποτελεί το σημαντικότερο γεγονός αναφοράς για τον κλάδο του οίνου στην Ιταλία. Η έκδοση του έτους 2012 φιλοξενεί περισσότερους από 4.000 εκθέτες σε έναν εκθεσιακό χώρο 95.000 τετραγωνικών μέτρων, καταγράφοντας 140.000 επισκέπτες, συμπεριλαμβανομένων 48.000 επισκεπτών του εξωτερικού από περισσότερες από 110 χώρες. Κατά τη διάρκεια της τετραήμερης έκθεσης, πραγματοποιούνται εκθέσεις, γευσιγνωσίας και

96

οινογνωσίας, εργαστήρια, γνωριμία με οινοποιεία και σχετικούς φορείς και πλούσιο συνεδριακό πρόγραμμα με έρευνες αγοράς για ζητήματα σχετικά με την προσφορά και ζήτηση στην Ιταλία, την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, πραγματοποιείται ο Διεθνής Διαγωνισμός Οίνου, ένας από τους πιο δημοφιλείς και επιλεκτικούς διαγωνισμός σε παγκόσμιο επίπεδο.

Μία ακόμα σημαντική έκθεση οίνου είναι η Vitigno, η οποία πραγματοποιείται στη Νάπολη κάθε Μάιο. Στη συγκεκριμένη έκθεση φιλοξενούνται κρασιά από ιταλικούς και μεσογειακούς αμπελώνες.

Ο διαγωνισμός Premio Internazionale del Vino (Wine Oscars), ο οποίος πραγματοποιείται στη Ρώμη κάθε Μάιο αποτελεί ένα μοναδικό γεγονός το οποίο απονέμει κάθε χρόνο το βραβείο «Oscar» σε κάποιο κρασί της εθνικής παραγωγής. Ωστόσο, ο συγκεκριμένος διαγωνισμός απονέμει σειρά βραβείων, όπως το βραβείο καλύτερου ξένου οίνου, καλύτερου sommelier και καλύτερου οινοποιείου.

Οι εκδηλώσεις οίνου Vino in Festa λαμβάνουν χώρα και στο Νότιο Τιρόλο κάθε Μάιο και Ιούνιο. Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν επισκέψεις οινογνωσίας και γνωριμίας με τα αμπελοοινικά χωριά στην οινική διαδρομή περιοχή South Tyrolean Wine Road. Οι εκδηλώσεις Salone del Vino διοργανώνονται κάθε φθινόπωρο στο Τορίνο. Με πάνω από 1.000 εκθέτες, το φεστιβάλ Turin Wine Show αποτελεί σημείο συνάντησης αριστείας για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς στο οινικό τομέα. Το Merano Wine Festival, το οποίο ξεκίνησε το 1992 και πραγματοποιείται κάθε χρόνο αποτελεί εκδήλωση Οίνου & Τροφίμων ιδιαίτερου κύρους. Φιλοξενεί περισσότερους από 750 παραγωγούς από την Ιταλία και το εξωτερικό, με ειδικές οινογνωσίες οίνων εκλεκτής σοδειάς. Στον ακόλουθο πίνακα παρατίθενται οι εκδηλώσεις οίνου που πραγματοποιούνται σε Ελλάδα και Ιταλία.

Έκθεση/ Διαγωνισμός

Εκθέματα Πόλη Εποχή

ΕΛΛΑΔΑ

Διεθνής Έκθεση Οίνου

οίνοι, προϊόντα οίνων, πρώτες ύλες οινοποιίας, μηχανήματα οινοποίησης, εμφιάλωσης, πληρώσεως συσκευασίας, εξοπλισμός οινοποιείων, αξεσουάρ οίνων, οινολογικά εργαστήρια, εκδόσεις, φορείς κλάδου, υπηρεσίες

Θεσσαλονίκη άνοιξη

DETROP – OENOS τρόφιμα, ποτά Θεσσαλονίκη άνοιξη

Οινόραμα οίνοι, αποστάγματα, αμπελοοινικός εξοπλισμός Αθήνα άνοιξη

INFood

τρόφιμα, είδη αρτοποιίας & ζαχαροπλαστικής, ποτά, βότανα, ντελικατέσεν, εξοπλισμός & υπηρεσίες μαζικής εστίασης

Παιανία Αττικής φθινόπωρο

FOODREX + ΖΥΜΑ τρόφιμα, ποτά, αρτοποιία, ζαχαροπλαστική Μεταμόρφωση Αττικής φθινόπωρο

Διεθνής Διαγωνισμός Οίνου οίνοι Θεσσαλονίκη άνοιξη

Διονύσια οίνοι, σπάνια κρασιά & αποστάγματα μικρών παραγωγών Αθήνα χειμώνας

ΙΤΑΛΙΑ

97

Πίνακας 51. Εκθέσεις οίνου σε Ελλάδα και Ιταλία

Στα πλαίσια του συγκεκριμένου διασυνοριακού προγράμματος είναι βασικό να επισημανθεί ότι ο νέος φορέας προώθησης οίνου οφείλει να προβάλει οινικά προϊόντα τα οποία προέρχονται από όλες τις περιοχές ενδιαφέροντος. Είναι σημαντικό, όταν ο φορέας συμμετέχει σε ελληνικές εκδηλώσεις, να προβάλλει και προϊόντα των περιοχών Cellino San Marco και Guagnano και αντίστοιχα για τις ιταλικές εκδηλώσεις.

Στους ακόλουθους πίνακες παρουσιάζονται ενδεικτικές εκθέσεις και διαγωνισμοί οίνου, οι οποίο πραγματοποιούνται παγκοσμίως

Vinitaly (& Διεθνής Διαγωνισμός Οίνου) οίνοι Βερόνα άνοιξη

Vitigno οίνοι ιταλικών & μεσογειακών αμπελώνων Νάπολη άνοιξη

Premio Internazionale del Vino οίνοι, οινοποιεία, sommelier Ρώμη άνοιξη

Vino in Festa οίνοι Νότιο Τιρόλο άνοιξη - καλοκαίρι

Salone del Vino οίνοι, εμπλεκόμενοι φορείς Τορίνο φθινόπωρο

Merano Wine Festival οίνοι, τρόφιμα Μεράνο φθινόπωρο

Best Italian Wine Awards Οίνοι Μιλάνο Σεπτέμβριος

Selezione Del Sindaco Οίνοι Σε διαφορετική πόλη κάθε φορά

Άνοιξη (Μάιος/Ιούνιος)

Matilde Di Canossa – Terre Di Lambrusco Οίνοι REGGIO EMILIA Άνοιξη (Μάιος)

Concorso Enologico Internazionale Rosati D’italia

Ροζέ Οίνοι PUGLIA Μάιος

Negroamaro Wine Festival Οίνοι Μπρίντεζι Ιούνιος

Milano Food & Wine Festival Τρόφιμα & Οίνοι Μιλάνο Φεβρουάριος

Roma Food&Wine Festival Τρόφιμα και Οίνοι Ρώμη Μάιος

Sagra Del Negroamaro Τρόφιμα και Οίνοι Cellino San Marco Αύγουστος

Premio Terre Del Negroamaro Τρόφιμα και Οίνοι Guagnano Αύγουστος

Festa Della Vendemmia Τρόφιμα και Οίνοι Regione Etnea (Sicily) Σεπτέμβριος

Mostra Del Chianti Οίνοι Montespertoli (Fi) Άνοιξη

Calici Di Stelle Οίνοι Σε όλες τις περιφέρειες Καλοκαίρι

98

Πίνακας 52. Εκθέσεις οίνου διεθνώς (Οινικές Εξερευνήσεις, Απρίλιος 2013)

Έκθεση Χώρα Πόλη Μήνας

ProWine Trade Fair Γερμανία Ντίσελντορφ Μάρτιος

Vinexpo Γαλλία Μπορντό Ιούνιος

Vinisud, International Exhibition of Mediterranean Wines and Spirits Γαλλία Μονπελιέ Νοέμβριος

Vinitaly Ιταλία Βερόνα Απρίλιος

World Bulk Wine Ολλανδία Άμστερνταμ Νοέμβριος

Russian Wine Fair Ρωσία Μόσχα Νοέμβριος

Miami International Wine Fair ΗΠΑ - Φλώριδα Μαϊάμι Οκτώβριος

London International Wine Fair Μεγάλη Βρετανία Λονδίνο Μάιος

Wine Festival and Wine Expo ΗΠΑ Νέα Υόρκη & Βοστώνη

Μάρτιος & Φεβρουάριος

Boston Wine Expo ΗΠΑ Βοστώνη Ιανουάριος

New York Wine Expo ΗΠΑ Νέα Υόρκη Φεβρουάριος

Golden Commercial Shanghai Wine Fair Κίνα Σανγκάη Ιούνιος

Wine China Κίνα Πεκίνο Απρίλιος

The Shanghai International Wine & Spirits Fair Κίνα Σανγκάη -

Διαγωνισμός Χώρα Πόλη

The Balkans International Wine Competition Βουλγαρία Σόφια

Berliner WeinTrophy Γερμανία Βερολίνο

Challenge du Vin International Γαλλία Παρίσι

Premio Internazionale del Vino Ιταλία Ρώμη

Concours Mondial de Bruxelles σε άλλη ευρωπαϊκή πόλη κάθε χρόνο

International Wine Challenge Αγγλία Λονδίνο

International Wine & Spirit Competition Αγγλία Cranleigh

International Wine Competition Ιταλία -

Vinalies Internationales Γαλλία -

Syrah du Monde Γαλλία Chaintre

Chardonnay du Monde Γαλλία Chaintre

Muscats du Monde Γαλλία Chaintre

Mondial du Pinot Noir Ελβετία Sierre, Valais

American Fine Wine Competition ΗΠΑ Νότια Φλώριδα

Critics Challenge International Wine Competition ΗΠΑ - Καλιφόρνια San Diego

Monterey Wine Competition ΗΠΑ - Καλιφόρνια Monterey

San Diego International Wine Competition ΗΠΑ - Καλιφόρνια San Diego

99

Πίνακας 53. Διαγωνισμοί οίνου διεθνώς (Οινικές Εξερευνήσεις, Απρίλιος 2013)

Winemaker Challenge ΗΠΑ - Καλιφόρνια San Diego

Los Angeles International Wine Competition ΗΠΑ Los Angeles

NextGen Wine Competition ΗΠΑ - Καλιφόρνια Santa Rosa

Brasil International Wine Fair Βραζιλία Rio de Janeiro

Sydney International Wine Competition Αυστραλία Σύδνεϋ

The Spiegelau International Wine Competition Νέα Ζηλανδία -

Japan Wine Challenge Ιαπωνία Τόκιο

The Shanghai International Wine Challenge Κίνα Σαγκάη

100

10. ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΟΥ ΦΟΡΕΑ ΟΙΝΟΥ WINE-NET

Στο παρόν κεφάλαιο αναλύονται ανά θεματικές ενότητες, οι δράσεις του διασυνοριακού φορέα προώθησης οίνου βάσει της αποστολής και των στόχων του, στους άξονες του πολιτισμού, του τουρισμού και της επιχειρηματικότητας. Οι δέσμες δράσεων του φορέα παρουσιάζονται αναλυτικά στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακας 54).

ΔΕΣΜΕΣ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

Δράσεις προστασίας και διατήρησης τοπικών ποικ ιλιών

Καταγραφή αγροτών αμπέλων και παραγωγών οίνου σε λίστα – μητρώο, με πληροφορίες για τα παραγόμενα προϊόντα και διαδικασίες, τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικών των παραγόμενων οίνων και τις ποικιλίες παραγωγής.

Ετήσια καταγραφή με σκοπό της επικαιροποίηση της πληροφορίας

Καταγραφή της ιστορίας των τοπικών ποικιλιών και σύνδεση αυτών με την ιστορία των περιοχών και την πολιτιστική κληρονομιά.

Αρχική περιγραφή και επικαιροποίηση όταν κρίνεται σκόπιμο

Δράσεις ενημέρωσης

Ανοιχτές προσκλήσεις σε ομάδες, μη κυβερνητικές οργανώσεις και φορείς της περιοχής, σχετικά με την ενημέρωση για την ύπαρξη του φορέα, την αποστολή του και τις δράσεις του.

Αρχική πρόσκληση με τη σύσταση του φορέα και επανάληψη προσκλήσεων δύο φορές ανά έτος σε συνδυασμό με τις υλοποιούμενες δράσεις του φορέα.

Εκπαιδευτικές δράσεις πολιτών

Ανοιχτές προσκλήσεις σε σχολεία της ευρύτερης περιοχής (νηπιαγωγεία, δημοτικά και γυμνάσια-λύκεια) στα πλαίσια της περιβαλλοντικής ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης, ως προς τη σπορά, ανάπτυξη και καλλιέργεια των αμπέλων. Οι επισκέψεις των σχολείων προτείνεται να πραγματοποιούνται επιλεγμένες περιόδους ανάλογα με τις 4 εποχές και την εξέλιξη της ανάπτυξης των αμπελιών.

Επισκέψεις σχολείων τρεις-τέσσερις φορές/ έτος, ανάλογα με την εποχικότητα καλλιέργειας αμπέλων και τις σχετικές διαδικασίες.

Ανοιχτές προσκλήσεις σε σχολεία της ευρύτερης περιοχής (νηπιαγωγεία, δημοτικά και γυμνάσια-λύκεια) στα πλαίσια της περιβαλλοντικής ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης, ως προς την επεξεργασία των αμπελιών και τις διαδικασίες παραγωγής οίνου. Ενημέρωση για τις διαφορετικές τεχνικές και τις ιδιαίτερες απαιτήσεις των τοπικών ποικιλιών.

Επισκέψεις σχολείων μία-δύο φορές/ έτος, ανάλογα με την υλοποίηση των ενεργειών παραγωγής οίνου.

101

Εκπαιδευτικές δράσεις οινοποιών - οινοπαραγωγών

Εκπαιδευτικά σεμινάρια στους επιχειρηματίες του κλάδου σχετικά με καλές πρακτικές καλλιέργειας και παραγωγής και νέες και σύγχρονες μεθόδους παραγωγής.

Δύο φορές ανά έτος

Δράσεις δικτύωσης

Δικτύωση με οινοπαραγωγικούς – οινοτουριστικούς φορείς της χώρας και της διασυνοριακής περιοχής.

Επικοινωνία με σχετικούς φορείς κατά τη διάρκεια του 1ου εξαμήνου λειτουργίας του φορέα.

Δικτύωση με φορείς προώθησης θεματικού τουρισμού μέσα από την αξιοποίηση αγροτικών προϊόντων, όπως οι Δρόμοι του Κρασιού, οι Δρόμοι της Ελιάς, κ.ά.

Επικοινωνία με σχετικούς φορείς κατά τη διάρκεια του 1ου εξαμήνου λειτουργίας του φορέα.

Δικτύωση με φορείς παροχής υπηρεσιών εναλλακτικού τουρισμού στη διασυνοριακή περιοχή.

Επικοινωνία με σχετικούς φορείς κατά τη διάρκεια του 1ου εξαμήνου λειτουργίας του φορέα. Επανάληψη επικοινωνίας για προσέγγιση νέων φορέων.

Δικτύωση με φορείς εστίασης και διαμονής στην ευρύτερη περιοχή με σκοπό την ενημέρωση και την προώθηση οινικών προϊόντων.

Επικοινωνία με σχετικούς φορείς κατά τη διάρκεια του 1ου εξαμήνου λειτουργίας του φορέα. Επανάληψη επικοινωνίας για προσέγγιση νέων φορέων.

Δράσεις προσέλκυσης χρηματοδοτήσεων

Έλεγχος και αξιοποίηση προσκλήσεων εθνικών χρηματοδοτικών μέσων

Η συχνότητα εξαρτάται από την προκήρυξη των προσκλήσεων υποβολής

Έλεγχος και αξιοποίηση προσκλήσεων συγχρηματοδοτούμενων χρηματοδοτικών μέσων

Η συχνότητα εξαρτάται από την προκήρυξη των προσκλήσεων υποβολής

Δράσεις προβολής φορέα

Οι δράσεις προβολής του φορέα διακρίνονται σε δράσεις εντός και εκτός περιοχής μελέτης και παρουσιάζονται αναλυτικά στο Κεφάλαιο 11.

Δράσεις προβολής προϊόντων

Οι δράσεις προβολής των προϊόντων διακρίνονται σε δράσεις εντός και εκτός περιοχής μελέτης και παρουσιάζονται αναλυτικά στο Κεφάλαιο 11.

Πίνακας 54. Δέσμες δράσεων φορέα προώθησης οίνου WINE-NET

102

11. ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΟΥ ΦΟΡΕΑ ΟΙΝΟΥ WINE-NET

Το Σχέδιο Μάρκετινγκ αποτελεί το σημείο εκκίνησης για ένα ολοκληρωμένο σύνολο μέτρων πληροφόρησης και δημοσιότητας για την ενημέρωση των ομάδων –στόχων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο σχετικά με την παρουσία, τους στόχους, τις προτεραιότητες και δράσεις του διασυνοριακού φορέα οίνου «WINE-NET».

Ένας γενικός ορισμός του μάρκετινγκ, το προσδιορίζει ως ένα συνολικό σύστημα επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, το οποίο είναι δομημένο για να σχεδιάσει, προωθήσει και διανέμει προϊόντα και υπηρεσίες προς τον καταναλωτή, τις επιχειρήσεις και άλλους επιχειρηματικούς αγοραστές (Westling B, 2001).

Στην παρούσα μελέτη, το μάρκετινγκ επικεντρώνεται στις απαραίτητες διαδικασίες προώθησης του φορέα για την πληροφόρηση της ίδρυσης και των δράσεών του και την προβολή των προϊόντων οίνου των διασυνοριακών περιοχών μελέτης. Συγκεκριμένα, το περιεχόμενο του σχεδίου μάρκετινγκ εξειδικεύει στα ακόλουθα:

11.1 Επικοινωνιακή Στρατηγική και Σχέδιο Επικοινωνίας

Βασικός στρατηγικός στόχος του σχεδίου είναι η βέλτιστη και πληρέστερη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των εμπλεκόμενων μερών με τον τομέα του οίνου, των ομάδων – στόχων και της κοινής γνώμης της χώρας και των Ευρωπαίων πολιτών για την ίδρυση και παρουσία του διασυνοριακού φορέα οίνου. Μέσα από τη στρατηγική επικοινωνίας επιδιώκεται η κινητοποίηση των ομάδων-στόχων, ώστε να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που προσφέρονται μέσα από τον νεοϊδρυθέντα φορέα. Ως κεντρικό στοιχείο της στρατηγικής αναδεικνύεται η ενοποίηση της επικοινωνίας όσον αφορά στην εικόνα, το ύφος και τα μηνύματα τα οποία θα προωθούν το φορέα.

Γενικό πλαίσιο Επικοινωνιακής Στρατηγικής

Ο καθορισμός του γενικού πλαισίου της επικοινωνιακής στρατηγικής αποτελεί σημαντικό βήμα για την επίτευξη του βέλτιστου δυνατού αποτελέσματος, ως προς τους στόχους δημιουργίας και λειτουργίας του διασυνοριακού φορέα οίνου. Το γενικό πλαίσιο της στρατηγικής αποτελείται από τα ακόλουθα στάδια:

Δημοσιοποίηση και γνωστοποίηση των δράσεων του φορέα οίνου Ενημέρωση των ενδιαφερόμενων για τις δυνατότητες και τα οφέλη που προκύπτουν Προσέλκυση των ομάδων-στόχων για την ολοκληρωμένη αξιοποίηση των ευκαιριών Ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση των ενδιαφερομένων (φορείς, επιχειρήσεις,

Μ.Μ.Ε., κ.λπ.)

Στην παρούσα φάση επισημαίνεται ότι βάση του Σχεδίου Επικοινωνιακής Στρατηγικής του φορέα οίνου αποτέλεσε το «Σχέδιο Επικοινωνίας για το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας 2007 – 2013 (Π.Π.Α.) «Αλέξανδρος Μπαλτατζής».

Ομάδες – Στόχοι

Οι κύριες ομάδες-στόχοι ανήκουν σε μία ευρεία ομάδα αποδεκτών και διακρίνονται στις τρεις ακόλουθες κατηγορίες:

1. Άμεσα σχετιζόμενοι αποδέκτες 2. Έμμεσα σχετιζόμενοι αποδέκτες 3. Δημόσιες αρχές και των τριών επιπέδων διοίκησης

103

Στην πρώτη κατηγορία, ως άμεσα σχετιζόμενοι αποδέκτες, εντάσσονται οι ακόλουθες ομάδες:

• Γεωργοί, οι οποίοι διαθέτουν αμπελώνες τους οποίους αξιοποιούν για την παραγωγή οίνου, προκειμένου να ενημερωθούν για την παρουσία και δράση του φορέα.

• Παραγωγοί, οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον τομέα της οινοποιίας, προκειμένου, μέσω της ενημέρωσης και πληροφόρησης των προτεραιοτήτων και δράσεων του φορέα, να αξιοποιήσουν την παρουσία του για την προβολή και προώθηση των προϊόντων τους.

• Επιχειρήσεις οινοποιίας – οινοπαραγωγής, προκειμένου, μέσω της δημοσιότητας, να απευθυνθούν σε ένα ευρύτερο κοινό πελατών – καταναλωτών, υπό την «ομπρέλα» του φορέα οίνου.

Στη δεύτερη κατηγορία, ως έμμεσα σχετιζόμενοι αποδέκτες, εντάσσονται οι ακόλουθες ομάδες:

• Επιχειρήσεις παροχής τουριστικών υπηρεσιών, στις οποίες εντάσσονται: τουριστικά καταλύματα, χώροι εστίασης, φορείς παροχής υπηρεσιών εναλλακτικού τουρισμού. Η παρουσία και δραστηριοποίηση του φορέα δημιουργεί προστιθέμενη αξία στην περιοχή, ως προς την προσέλκυση τουριστών, γεγονός το οποίο, μέσω της συνεργασίας τους με το φορέα, ενδυναμώνει την τουριστική εικόνα της περιοχής, με άμεσο όφελος για τις τουριστικές επιχειρήσεις.

• Αγορές οίνου - Καταναλωτές, οι οποίοι μέσα από το φορέα θα ενημερωθούν για τις δράσεις και τα προβαλλόμενα προϊόντα, με το φορέα να αποτελεί μέσο γνωριμίας και πιστοποίησης των καταναλωτών για αυτά.

Στην τρίτη κατηγορία εντάσσονται οι δημόσιες αρχές όλων των επιπέδων διοίκησης:

• Τοπική και Περιφερειακή αυτοδιοίκηση: η ίδρυση και δραστηριοποίηση του φορέα αποτελεί πρωτοβουλία με αναπτυξιακό χαρακτήρα, με στόχο την ενημέρωση και πληροφόρηση του κοινού για τις δράσεις του φορέα και, κατ’ επέκταση, τα προϊόντα τα οποία εκπροσωπούνται μέσα από αυτόν. Γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία να υποστηριχθεί και από την αυτοδιοίκηση.

• Επιμελητήρια, επαγγελματικές οργανώσεις, συλλογικοί φορείς εκπροσώπησης, συναφή Πανεπιστημιακά τμήματα: οι συγκεκριμένοι φορείς μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά μέσω της εξασφάλισης συμπληρωματικότητας ενεργειών ενημέρωσης και πληροφόρησης.

Τέλος, ειδική ομάδα- στόχο, με σκοπό των αποτελεσματικότερη επιτυχία της επικοινωνιακής στρατηγικής και τον πολλαπλασιασμό της δημοσιότητας, αποτελούν οι διαμορφωτές κοινής γνώμης (opinion leaders) και, πιο συγκεκριμένα:

• Εκπρόσωποι του Τύπου και των Μ.Μ.Ε.: οι συγκεκριμένοι φορείς λειτουργούν τόσο σε επίπεδο προώθησης της πληροφορίας ως πολλαπλασιαστές των μηνυμάτων και της επικοινωνιακής στρατηγικής όσο και ως διαμεσολαβητές για την εξασφάλιση της μέγιστης δυνατής παρουσίας και συμμετοχής στις εκδηλώσεις του διασυνοριακού φορέα.

Σχέδιο Επικοινωνίας

Στο Σχέδιο Επικοινωνίας περιλαμβάνεται η χρήση ποικίλων μέσων και μεθόδων προβολής. Συγκεκριμένα αναφέρονται τρεις κατηγορίες:

1η κατηγορία: το σύνολο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (τοπικής, Περιφερειακής και πανελλαδικής εμβέλειας), όπως εφημερίδες, περιοδικά, ραδιόφωνα, τηλεόραση και διαδίκτυο.

104

2η κατηγορία: προωθητικές ενέργειες, όπως παραγωγή αφισών, εντύπων, ενημερωτικών φυλλαδίων, Δελτίων Τύπου, αρθρογραφία, CDs, DVDs.

3η κατηγορία: ενέργειες άμεσης επικοινωνίας, όπως συμμετοχές σε ενημερωτικές εκθέσεις, συνέδρια, ημερίδες.

Βάση του σχεδίου επικοινωνίας είναι ο ορισμός σαφούς και ενιαίας ταυτότητας του φορέα, με κεντρικό επικοινωνιακό μήνυμα (slogan), το οποίο να αναδεικνύει το χαρακτήρα, τους στόχους και τη φιλοδοξία του φορέα. Το σύνολο όλων των ενεργειών προβολής και δημοσιότητας πρέπει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το συγκεκριμένο κεντρικό μήνυμα, συμβάλλοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, στην αναγνωρισιμότητα του φορέα. Το περιεχόμενο του κεντρικού επικοινωνιακού μηνύματος πρέπει να είναι απλό, σύντομο, κατανοητό, σαφές και απαλλαγμένο από δυσνόητες λέξεις, έτσι ώστε να μην απομακρύνει αλλά να προσελκύει όλες τις ομάδες –στόχους και το ευρύ κοινό.

Παράλληλα με το κεντρικό μήνυμα, σε κάθε δράση προβολής και πληροφόρησης προβλέπεται η συνδυαστική χρήση του λογότυπου του φορέα. Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί διαφορετικό κεντρικό μήνυμα ή διαφορετικό λογότυπο στις δράσεις προβολής.

11.2 Ενέργειες και Επικοινωνιακά εργαλεία

Για την αποτελεσματικότερη και πιο ολοκληρωμένη επικοινωνίας, είναι σημαντικός ο συνδυασμός διαφορετικών μέσων και εργαλείων επικοινωνίας.

Καμπάνια ενημέρωσης και δημοσιότητας

Η καμπάνια ενημέρωσης περιλαμβάνει καταχωρίσεις στον τύπο, την τηλεόραση και το ραδιόφωνο και αποσκοπεί στην παροχή μέγιστης πληροφορίας σχετικά με τις δράσεις του φορέα, καθώς και στη μέγιστη συχνότητα και, κατ’ επέκταση, αναμνησιμότητά της. Συγκεκριμένα, μέσω της ενημερωτικής καμπάνιας πραγματοποιείται ολοκληρωμένη ενημέρωση στην κοινή γνώμη ενώ με τις καμπάνιες δημοσιότητας δομείται η αξιοπιστία του φορέα. Όπως προαναφέρθηκε, είναι εξαιρετικά σημαντικό να χρησιμοποιούνται τα ίδια κεντρικά επικοινωνιακά μηνύματα στο σύνολο των καταχωρήσεων σε όλα τα μέσα. Στα πλαίσια της ενημέρωσης και δημοσιότητας προτείνεται να σχεδιαστούν:

Καταχωρήσεις στον Τύπο και, συγκεκριμένα σε εφημερίδες, περιοδικά ευρείας κυκλοφορίας και στον ειδικό/ κλαδικό τύπο.

Μετάδοση τηλεοπτικών μηνυμάτων. Μετάδοση ραδιοφωνικών μηνυμάτων. Καταχωρήσεις σε ενημερωτικές ιστοσελίδες (sites).

Έντυπα μέσα (εφημερίδες - περιοδικά): Διαφημιστικές καταχωρήσεις, ένθετα, αφιερώματα

Ο ημερήσιος και περιοδικός τύπος αποτελεί μέσο ευρείας προβολής από άποψη κοινού και γεωγραφικής κάλυψης. Οι τρόποι προβολής του φορέα και των δράσεών του στον τύπο περιλαμβάνουν καταχώρηση άρθρων, συνεντεύξεων, διαφημίσεων προϊόντων ή/ και προσκλήσεων για δράσεις και εκδηλώσεις. Επισημαίνεται η προβολή μέσα από κυριακάτικες κυκλοφορίες μέσω ενθέτων και αφιερωμάτων, καθώς σημειώνονται υψηλότερα ποσοστά αναγνωσιμότητας. Επίσης, η αρθρογραφία και διαφήμιση σε κλαδικό και ειδικού ενδιαφέροντος τύπο (περιοδικά οινολογίας και οινοτουρισμού) εξασφαλίζει την προσέγγιση σε ομάδες –στόχους.

105

Τηλεόραση

Η τηλεόραση αποτελεί ένα ακόμα μέσο ευρείας προβολής και προσέγγισης, το οποίο εξασφαλίζει προσέγγιση τόσο σε ομάδες-στόχους όσο και στο ευρύ κοινό. Μέσω της προβολής στοχευμένων τηλεοπτικών μηνυμάτων όσο και ενημερωτικών βίντεο σχετικά με τη δράση και λειτουργία του φορέα όσο και το είδος των προβαλλόμενων προϊόντων προβλέπεται σημαντική αναγνωρισιμότητα του φορέα. Ωστόσο, σημαντικοί παράγοντες στο παρόν μέσο επικοινωνίας είναι το κόστος προβολής και η σχετική δυσκολία ως προς την επιλογή του χρόνου μετάδοσης.

Διαδίκτυο: καταχωρήσεις σε ενημερωτικές ιστοσελίδες (sites) και αξιοποίηση των κοινωνικών μέσων δικτύωσης (social media)

Το διαδίκτυο προσφέρει το προνόμιο της ευρείας κάλυψης, της αμεσότητας και ευελιξίας, ενώ η καθημερινή ενημέρωση από ελληνικούς και ξένους διαδικτυακούς τόπους παρουσιάζει αυξητικές τάσεις. Σύμφωνα με έρευνα (Παρατηρητήριο για την Κοινωνίας της Πληροφορίας, 2010), η εξέλιξη στη χρήση παραδοσιακών και δημοφιλών διαδικτυακών υπηρεσιών από τους Ευρωπαίους και Έλληνες πολίτες, κατά την τετραετία 2005-2008 ήταν καθολικά αυξητική, ενώ οι δραστηριότητες που αφορούν στην επικοινωνία μέσω διαδικτύου βρίσκονται ακόμα και σήμερα στην πρώτη γραμμή των προτιμήσεων των πολιτών. Για την προώθηση των δράσεων και εκδηλώσεων του φορέα καθώς και την προβολή των προϊόντων του κρίνεται απαραίτητη η αξιοποίηση δικτυακών τόπων σημαντικής επισκεψιμότητας, καθώς και η ειδική προσέγγιση ενημερωτικών portals και εξειδικευμένων κλαδικών ιστοσελίδων, τόσο μέσω της καταχώρησης ενημερώσεων και διαφημίσεων όσο και σχετικής αρθρογραφίας και ενημερωτικών δελτίων τύπου. Συνήθη εργαλεία προβολής μέσα από ιστοσελίδες είναι οι καταχωρήσεις τύπου banners, splash screens, buttons, κ.ά.

Σημαντική απήχηση σημειώνεται και μέσα από τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, τα οποία πρέπει να αξιοποιηθούν πλήρως από το φορέα για την ολοκληρωμένη προβολή του. Σημειώνεται ότι πέραν των προσωπικών σελίδων του φορέα, οι δράσεις του κρίνεται απαραίτητο να προβάλλονται και μέσα από τις ιστοσελίδες του συνόλου των εταίρων του Προγράμματος (Δήμοι, Αναπτυξιακές Εταιρίες και Περιφέρειες σε Ελλάδα και Ιταλία).

Ραδιόφωνο

Το ραδιόφωνο αποτελεί μέσο που εξασφαλίζει ευρεία ενημέρωση του κοινού σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, το οποίο παρά τη γεωγραφία της Ελλάδας, προσεγγίζει και τις πιο απομακρυσμένες περιοχές. Σημαντικό χαρακτηριστικό ως προς την επιλογή του ραδιοφώνου ως μέσο προβολής είναι η οικονομικότητά του, τόσο ως προς την αγορά χρόνου προβολής όσο και ως προς την παραγωγή του μηνύματος, ενώ διατίθεται σημαντική ευελιξία, σχετικά με τις προθεσμίες και την επιλογή του χρόνου μετάδοσης.

Σχεδιασμός και Παραγωγή ενημερωτικού & διαφημιστικού υλικού (έντυπου & ηλεκτρονικού)

Η παραγωγή και χρήση έντυπου και ηλεκτρονικού υλικού αποτελεί σημαντικό μέσο ενημέρωσης και προβολής των δραστηριοτήτων του φορέα και αποσκοπεί τόσο στην ενημέρωση του κοινού όσο και στην ειδική πληροφόρηση των ομάδων – στόχων. Συγκεκριμένα, όσον αφορά στο έντυπο υλικό προτείνεται ο σχεδιασμός και η παραγωγή των ακόλουθων:

106

Ενημερωτικός Οδηγός: πληροφόρηση για τη σύσταση του φορέα, τους στόχους του και τη διασυνοριακή συνεργασία με άλλες χώρες, την αποστολή και τα προϊόντα που εκπροσωπεί.

Φυλλάδια: συμπληρωτική πληροφόρηση με έμφαση σε συγκεκριμένες δράσεις πραγματοποιούνται ή πρόκειται να πραγματοποιηθούν.

Αφίσες: συμπληρωματική πληροφόρηση ευρείας διανομής και παρουσίας σε εκδηλώσεις, συνέδρια, ημερίδες.

Ο σχεδιασμός ηλεκτρονικού υλικού περιλαμβάνει την παραγωγή CDs, στα οποία θα περιέχεται ενημερωτικό υλικό για το φορέα και τα προβαλλόμενα προϊόντα σε μορφή παρουσιάσεων και φωτογραφιών. Αντίστοιχα, προτείνεται επίσης και η παραγωγή DVDs με περιεχόμενο βίντεο, στο οποίο θα προβάλλεται οι διασυνοριακές περιοχές μελέτης, το ιστορικό αναδρομής ίδρυσης και οι δράσεις του φορέα, οι συμμετέχοντες αμπελώνες και οινοποιεία, καθώς και τα εκπροσωπούμενα προϊόντα.

Επίσης, προτείνεται η διαμόρφωση ηλεκτρονικών φυλλαδίων, αφισών και δελτίων τύπου, τα οποία θα αποστέλλονται ηλεκτρονικά (direct mailing) σε ευρύ κοινό (συλλόγους, Δήμος, Περιφέρεια, Μ.Κ.Ο., κ.λπ.), καθώς και σε ειδικές ομάδες ενδιαφέροντος.

Η διανομή και αποστολή του ενημερωτικού και διαφημιστικού υλικού προτείνεται να πραγματοποιείται:

στους χώρους των Περιφερειών, Αναπτυξιακών και Δήμων Ελλάδας και Ιταλίας που αποτελούν εταίρους του προγράμματος διασυνοριακής συνεργασίας «WINE-NET»

στους άμεσα και έμμεσα εμπλεκόμενους φορείς: ομάδες παραγωγών, σχετικές οργανώσεις, επιμελητήρια, κ.λπ.

σε χώρους – γραφεία των ομάδων – στόχων στους χώρους – γραφεία τύπου, δημοσιογράφους και τηλεοπτικά κανάλια στους χώρους σεμιναρίων, ημερίδων και γενικότερα εκδηλώσεων σε περίπτερα – εκθέσεων (info kiosks) και σημεία δικτύου πληροφόρησης (info

points)

Συμμετοχή σε εκθέσεις και εκδηλώσεις

Η συμμετοχή του διασυνοριακού φορέα οίνου σε εθνικές και διεθνείς εκθέσεις και εκδηλώσεις οίνου και σχετικών προϊόντων κρίνεται απαραίτητη, καθώς είναι ιδιαίτερα σημαντική για την προβολή και εξωστρέφειά του. Αναλυτική πληροφορία σχετικά με τις εν λόγω εκθέσεις παρέχεται στο κεφάλαιο 8. Παράλληλα, για την αναγνωρισιμότητα του φορέα σε τοπικό – περιφερειακό επίπεδο, κρίνεται σκόπιμη η συμμετοχή του σε τοπικές – περιφερειακές εορταστικές εκδηλώσεις. Προτείνεται επίσης η διοργάνωση ημερίδας γνωριμίας και εξοικείωσης με το φορέα, τους στόχους λειτουργίας και τις δράσεις του, με ανοιχτή πρόσκληση σε επιχειρηματικούς φορείς και στον τύπο. Σε επόμενο στάδιο, προτείνεται η διοργάνωση συνεδρίου, σε συνεργασία, με σχετικούς διασυνοριακούς φορείς, με αντικείμενο τον οινοτουρισμό και την εξέλιξη στην προσέγγιση αυτού. Συμπληρωματικές δράσεις αποτελούν οι ανοιχτές προσκλήσεις σχολείων, στα πλαίσια εκπαιδευτικών δράσεων, στους χώρους του φορέα και τους εκπροσωπούμενους αμπελώνες και οινοποιεία.

107

12. ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΦΟΡΕΑ WINE-ΝΕΤ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΙΤΑΛΙΑ

Το Σχέδιο Προβολής του διασυνοριακού φορέα οίνου αποτελείται από σειρά δράσεων, οι οποίες κατηγοριοποιούνται ως ακολούθως:

Προβολή φορέα εντός ευρύτερης περιοχής μελέτης Προβολής φορέα εκτός ευρύτερης περιοχής μελέτης Προβολή προϊόντων που εκπροσωπούνται από το φορέα

Σε κάποιες κατηγορίες οι δράσεις είναι κοινές καθώς θεωρείται ότι οι συγκεκριμένες δράσεις λειτουργούν αποτελεσματικά τόσο εντός όσο και εκτός της ευρύτερης περιοχής μελέτης.

ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΦΟΡΕΑ ΕΝΤΟΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

Προβολή σε τοπικά μέσα (έντυπα, ομιλίες, συνεντεύξεις, άρθρα, κ.λπ.) Δημιουργία δημοσιογραφικού φακέλου Διοργάνωση ημερίδων προβολής και ημερησίων εκδηλώσεων Ηλεκτρονική προβολή Συνεργασία/ ένταξη στο καλάθι Ηπειρωτικών Προϊόντων

ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΦΟΡΕΑ ΕΚΤΟΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

Δημιουργία δημοσιογραφικού φακέλου Ταξίδια εξοικείωσης (fam trips) Ηλεκτρονική προβολή Συνεργασία με τους Δρόμους του Κρασιού

ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ

Ταξίδια εξοικείωσης (fam trips) Συμμετοχή φορέα σε εθνικές και διεθνείς εκδηλώσεις και διαγωνισμούς οίνου και

σχετιζόμενων προϊόντων Ηλεκτρονική προβολή Θεσμοθέτηση ετήσιου διεθνούς διαγωνισμού οίνου Κρουαζιέρα οίνου – θαλάσσιο «road show» Υποβολή νέων προτάσεων στα πλαίσια των Προγραμμάτων Ευρωπαϊκής Εδαφικής

Συνεργασίας

Η προβολή της δημιουργίας του φορέα σε τοπικά μέσα κρίνεται σημαντική και απαραίτητη. Η συγκεκριμένη δράση προτείνεται να περιλαμβάνει παραγωγή εντύπων και παρουσία αυτών στα δημοτικά κτίρια και υπηρεσίες, ομιλίες του εκπροσώπων του φορέα στα μέσα ενημέρωσης (τηλεόραση, ραδιόφωνο), δημοσίευση άρθρων σε τοπικές εφημερίδες και περιοδικά, έντυπα και ηλεκτρονικά. Σημαντική κρίνεται και η προβολή του φορέα μέσα από την ιστοσελίδα του Δήμου, στην οποία θα μπορούσε να αφιερωθεί συγκεκριμένη ενότητα με το σκοπό δημιουργίας και τις δράσεις του.

Η δημιουργία δημοσιογραφικού φακέλου αποτελεί μία σημαντική δράση για τη γνωστοποίηση του διασυνοριακού φορέα και πρέπει να περιλαμβάνει δημιουργικά σχέδια και επιλογή οπτικοακουστικού υλικού που να αναδεικνύει το χαρακτήρα της περιοχής μελέτης, πληροφορίες για την οινική της παράδοση και τα οινικά προϊόντα. Ο φάκελος θα περιλαμβάνει επίσης υλικό σχετικά με τον περιβαλλοντικό πλούτο της περιοχής και την ποικιλότητα του φυσικού τοπίου, την πολιτιστική πολυμορφία της περιοχής, τα ήθη και έθιμα, τις παραδόσεις και την ιστορία. Μία από τις σημαντικότερες παραμέτρους του φακέλου είναι η ελκυστικότητά του. Ο φάκελος οφείλει να προσελκύει το ενδιαφέρον των ανθρώπων τόσο για τις δράσεις

108

του φορέα αλλά και για την επίσκεψη στην περιοχή μελέτης. Ως προς τη μορφή του ο φάκελος προτείνεται να δίνεται με τη μορφή σακούλας/ τσάντας και να περιλαμβάνει, πέραν του οπτικοακουστικού υλικού σε ψηφιακή μορφή, διαφημιστικά δώρα, όπως ξύλινα μολύβια, μπλοκ σημειώσεων USB memory stick, αναμνηστικά με το λογότυπο του φορέα, όπως μπρελόκ, κ.λπ.

Για την ολοκληρωμένη προβολή της ίδρυσης του φορέα κρίνεται απαραίτητη η διοργάνωση ημερίδων προβολής του φορέα, της λειτουργίας του, των στόχων και δράσεων του. Οι ημερίδες προτείνεται να πραγματοποιηθούν σε τοπικό – περιφερειακό ή και εθνικό επίπεδο για τη γνωστοποίηση της δράσης του φορέα. Σε αυτές τις εκδηλώσεις είναι απαραίτητο να προσκληθούν δημόσιοι φορείς, φορείς που απασχολούνται στον τουριστικό τομέα και τον

οινοτουριστικό τομέα.

Η ηλεκτρονική προβολή τόσο του διασυνοριακού φορέα οίνου όσο και των προϊόντων που εκπροσωπεί είναι από τις κρισιμότερες δράσεις για την αναγνωρισιμότητά του. Αρχικά, προτείνεται να δημιουργηθεί ιστοσελίδα, της οποίας τα περιεχόμενα θα περιλαμβάνουν τους στόχους του φορέα, τα μέλη, τις δράσεις, καθώς και φωτογραφικό και περιγραφικό υλικό των ελληνικών και ιταλικών προϊόντων που εκπροσωπεί. Η σελίδα θα πρέπει να διατίθεται σε τουλάχιστον τρεις γλώσσες: ελληνική, ιταλική και αγγλική. Επίσης, προτείνεται να δημιουργηθούν αντίστοιχες σελίδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (όπως, facebook, twitter, κ.ά.)

Τα ταξίδια εξοικείωσης (Fam Trips -Familiarisation-) αποτελούν σχετικά νέα και αρκετά επιτυχημένη μέθοδο προβολής λιγότερο δημοφιλών προορισμών. Αποτελούν ταξίδια τα οποία διοργανώνονται με συνεργασία τουριστικών φορέων με αεροπορικές εταιρίες και διοργανωτές ταξιδιών (tour operators). Η επιτυχία των Fam trips αντικατοπτρίζεται στη δημοσίευση σειράς άρθρων και αφιερωμάτων αλλά και στην ένταξη νέων προορισμών της Ελλάδας στα προγράμματα των tour operators. Ενδεικτικά αναφέρεται το παράδειγμα του Γραφείου Αυστρίας, το οποίο σε συνεργασία με tour operators και αεροπορικές εταιρείες πέτυχε το «άνοιγμα» νέων γραμμών όπως Βιέννη - Καλαμάτα, Βιέννη - Βόλος, Graz - Σκιάθος, Graz – Μήλος και Graz – Μύκονο. Με αφορμή τη νέα αεροπορική σύνδεση Βιέννη – Βόλος πραγματοποιήθηκε πενθήμερο ταξίδι εξοικείωσης στην περιοχή του Βόλου και του Πηλίου, στον οποίο συμμετείχαν 12 δημοσιογράφοι ημερησίων εφημερίδων και επαγγελματικών περιοδικών. Συγκεκριμένα, για την περίπτωση του διασυνοριακού φορέα οίνου, οι κύριες δράσεις, προτείνεται να περιλαμβάνουν:

Επιλογή και πρόσκληση των ομάδων που αποτελούν τους διαμορφωτές κοινής γνώμης (τουριστικοί πράκτορες, δημοσιογράφοι οίνου, κλπ).

Σχεδιασμό, αναλυτικό προγραμματισμό και οργάνωση παράλληλων εκδηλώσεων και επαφών.

Επιλογή, συλλογή και οργάνωση του προωθητικού υλικού που θα διανέμεται σε κάθε εκδήλωση με τη μορφή δημοσιογραφικού φακέλου με το λογότυπο του φορέα.

Το πλάνο επισκέψεων των δημοσιογράφων προτείνεται να περιλαμβάνει και επισκέψεις στα οινοποιεία της περιοχής, με συμμετοχή των επισκεπτών σε εκδηλώσεις οινογνωσίας και παρακολούθηση διαλέξεων σχετικά με τις τοπικές ποικιλίες.

Στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προσπάθειας αξιοποίησης και προώθησης των τοπικών προϊόντων της Ηπείρου, με πρωτοβουλία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, καταρτίστηκε, το 2012, από την Περιφέρεια ένα Επιχειρησιακό Σχέδιο με τίτλο: το Καλάθι των Αγροτικών Προϊόντων. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει προϊόντα, τα οποία δύνανται «να αποτελέσουν την αιχμή του δόρατος για την ανάπτυξη και την εξωστρέφεια της Περιφέρειας

109

Ηπείρου» (Περιφέρεια Ηπείρου, 2012). Σε αυτά, ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στην παραγωγή οίνων, η οποία, πέραν των υφιστάμενων τουριστικών πόρων, συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη του οινικού τουρισμού στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα, η συνεργασία του φορέα οίνου με τους αρμόδιους φορείς ενισχύει την ενίσχυση της προώθησης των οινικών προϊόντων.

Η συνεργασία του φορέα με την επιτυχημένη πρωτοβουλία «Οι Δρόμοι του Κρασιού» θα συμβάλλει σημαντικά στην αναγνωρισιμότητα της δράσης του φορέα στην περιοχή μελέτης. Αντίστοιχα, η λειτουργία και δράση του φορέα προώθησης οίνου θα αποτελέσει κίνητρο ένταξης πολλών οινοπαραγωγών της περιοχής μελέτης στους Δρόμους του Κρασιού. Οι Δρόμοι του Κρασιού, ενώ υπάρχουν και στην Περιφέρεια της Ηπείρου δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένοι και οι οινοπαραγωγοί που συμμετέχουν είναι λιγοστοί.

Στα πλαίσια προβολής του φορέα και των προϊόντων εκτός της ευρύτερης περιοχής μελέτης συμπεριλαμβάνονται δράσεις συμμετοχής του σε εθνικές (ελληνικές και ιταλικές) και διεθνείς εκδηλώσεις και διαγωνισμούς οίνου και σχετιζόμενων προϊόντων. Η δημιουργία ταυτότητας του φορέα με στόχο τη διαμόρφωση μιας θετικής εμπορικής ονομασίας (brand name), θα υποστηρίξει σημαντικά την προώθηση των οινικών προϊόντων.

Για την προβολή των διασυνοριακών προϊόντων οίνου προτείνεται η θεσμοθέτηση ετήσιου διεθνούς διαγωνισμού οίνου, με ταυτόχρονη διεξαγωγή παράλληλων πολιτιστικών και διαδραστικών εκδηλώσεων. Στις παρούσες εκδηλώσεις εντάσσονται και δράσεις σύνδεσης των οίνων με την ιστορία, την παράδοση και την τοπική κουζίνα των διασυνοριακών περιοχών.

Ως πρωτότυπη και σημαντική δράση προβολής των διασυνοριακών οινικών προϊόντων προτείνεται η διοργάνωση κρουαζιέρας οίνου, ως θαλάσσιο road show σε συνεργασία με διεθνείς εταιρίες κρουαζιέρας. Σταθμοί της κρουαζιέρας θα αποτελούν οι περιοχές – μέλη του φορέα με σκοπό τη γνωριμία με τα κρασιά σε συνδυασμό με την παραδοσιακή κουζίνα των περιοχών.

Τέλος, στα πλαίσια της ενίσχυσης της αναγνωρισιμότητας και προβολής του φορέα και των μελών και προϊόντων του προτείνεται η υποβολή νέας πρότασης στα Προγράμματα Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας είτε με τον ίδιο εταιρικό σχήμα στα πλαίσια προγραμμάτων κεφαλαιοποίησης (strategic – capitalisation projects) είτε με την ένταξη νέων εταίρων σε νέα προγράμματα (INTERREG, SOUTH EAST EUROPE, PROGRAMME MED, κ.λπ.).

110

13. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙKΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Ελληνικές

Βαγιάνη Ε., Ιωσηφίδης, Θ. και Πετανίδου Θ., (2002). Η χρήση της ανάλυσης SWOT στον χωρικό και αναπτυξιακό σχεδιασμό: η περίπτωση του οικοτουριστικού σχεδιασμού στον Πολυχνίτο Λέσβου. Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης. Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Βασιλάκης Π. και Δούνιας Γ. (2001). Γενικές Οδηγίες Σύνταξης Επιχειρηματικών Σχεδίων. Ευπάλινος – Περιοδική έκδοση του Περιφερειακού Τμήματος ΒΑ Αιγαίου του Τ.Ε.Ε.. Τεύχος 5, σελ. 20-27.

Γεωργιάδης, Π. (2008β). Από τα επισκέψιμα οινοποιεία στους Δρόμους του Κρασιού της Βορείου Ελλάδας. Εισήγηση στο 1ο συνέδριο για τον Οινοτουρισμό. Λήμνος 6-8/6.

Παπαδόπουλος Ι., (2011). Μάρκετινγκ – Προώθηση Αγροτικών Προϊόν/των – Επικοινωνία – Επιχειρηματικότητα – Αγροτουρισμός. Εργαστήριο Εφαρμοσμένου Μάρκετινγκ Διοίκησης & Οικονομίας. Πρόγραμμα «Επιστημονική Υποστήριξη Νέων Αγροτών» της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς.

Παρατηρητήριο για την Κοινωνίας της Πληροφορίας (2010). Τάσεις στη χρήση του διαδικτύου για επικοινωνία, πληροφόρηση και ψυχαγωγία.

Περιφέρεια Ηπείρου, (2012). Επιχειρησιακό Σχέδιο: Καλάθι Αγροτικών Προϊόντων. Διαθέσιμο στο: http://www.php.gov.gr/docs/kalathi_total.pdf στις 08/05/2013.

Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας 2007-2013 «Αλέξανδρος Μπαλτατζής», (2007). Σχέδιο Επικοινωνίας. Συνοπτική Παρουσίαση.

Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών (2007). Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007-2013. Γενική Γραμματεία Επενδύσεων & Ανάπτυξης, Αθήνα.

Διεθνείς

Alonso, A.D. & Liu, Y. (2010). Wine tourism development in emerging Western Australian regions. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 22(2): 245-262.

Aoki, M. & Takizawa, H. (2002). Information, incentives and option value: The Silicon Valley model. Journal of Comparative Economics, 30(4): 759-786.

Baser, O. (2001). SWOT Analysis – A practical guide for young managers. Bilkent University, Turkey.

Brown, C. & Smith, R. (2010). Wine tourism: A serious leisure approach. Journal of Service Science, 3(1): 29-34.

Brown, G. & Getz, D. (2005). Linking wine preferences to the choice of wine tourism destinations. Journal of Travel Research, 43(3): 266-276.

Cambourne, B., Hall, C.M., Johnson, G., Macionis, N., Mitchell, R.D. & Sharples, L. (2000). The maturing wine tourism product: An international overview. In: Hall, C.M., Sharples, L., Cambourne, B., Macionis, N., Mitchell, R. & Johnson, G. (Eds.): Wine tourism around the world: Development, management and markets (pp. 24-66). Oxford: Butterworth- Heinemann.

111

Carlsen, J. (2011). Assessing service quality at wineries and cellar doors through service mapping. International Journal of Wine Business Research, 23(3): 271-290.

Carlsen, J. & Ali-Knight, J. (2004). Managing wine tourism through demarketing: the case of Napa Valley, California. In: Carlsen, J. & Charters, S. (Eds.) International Wine Tourism Research. Proceedings of the International Wine Tourism Conference, Margaret River, Western Australia, May, Perth: Vineyard publications.

Charters, S. & Menival, D. (2011). Wine tourism in Champagne. Journal of Hospitality & Tourism Research, 35(1): 102-118.

Dubrule, R. (2007). L’ oenotourisme: Une valorisation des produits et du patrimoine vitivinicoles. Paris: Ministere de l’Agriculture et de la Peche.

European Commission (1999). SWOT Analysis. In: Evaluating socio-economic programmes: Principal evaluation techniques and tools. Volume 3. MEANS Collection. Ec Structural Funds. Luxembourg, pp. 41-45.

Evans, M., Pollard, C. & Holder, G. (2008). Discover North Carolina wines: A wine tourism visitor profile study. International Journal of Hospitality Management, under review. http://www.nccommerce.com/Portals/10/Documents/WineryVisitorProfileStudy.pdf (16/04/2013).

Foltz, J.C., Woodall, S., Wandschneider, P.R. & Taylor, R.G. (2007). The Contribution of the grape and wine industry to Idaho’s economy: Agribusiness and Tourism Impacts. Journal of Agribusiness, 25 (1): 77-91.

Geide, C., Harmon, L. & Baker, R. (2009). Northern Virginia wineries: understanding visitor motivations for market segmentation. In: Klenosky, D. Fisher, B.& LeBlanc, C. (Eds.) Proceedings of the 2008 Northeastern Recreation Research Symposium; 30-03/01-04. Bolton Landing, NY: 350-356.

Getz, D. & Brown, G. (2006α). Benchmarking wine tourism development: The case of the Okanagan Valley, British Columbia, Canada. International Journal of Wine Marketing, 18(2): 78-97.

Hall, C. M. (2003). Wine and food tourism networks: a comparative study. In: Pavlovich, K. & Akorrie, M. (Eds.). Strategic Alliances and Collaborative Partnerships – A Case Book, Dunmore Press, Palmerston North, p. 258-268.

ICAP, 2010. Κλαδική Μελέτη, Οινοποιία, Αθήνα.

Karafolas, S. (2006). Creating a non-profit network of producers for the development of the local culture and local tourism: the case of wine roads of Northern Greece. Review of International Cooperation, 99 (1): 36-43.

Kolyesnikova, N., Dodd, T. & Laverie, D.A. (2007). Gratuity purchasing at wineries: An investigation of the determining factors. International Journal of Wine Business Research, 19(4): 239-256.

Lagos, D., Papathanasiou-Zuhrt, D. & Triantafyllou, G. (2008). Wine tourism networks and business clusters in the Greek wine tourism industry. 26th EuroCHRIE Conference, Dubai, 11-14/10.

Marzo-Navarro, Μ. & Pedraja-Iglesias, Μ. (2010). Are there different profiles of wine tourists? An initial approach. International Journal of Wine Business Research, 22(4): 349-361.

112

Official Chamber of Commerce and Industry of Valladolid (2005). Enoturismo Internacional, Servicio de Estudios.

O’Neill, M. & Palmer, A. (2004). Wine production and tourism: Adding service to a perfect partnership. Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, 45(3): 269-284.

Poitras, L. & Getz, D. (2006). Sustainable wine tourism: The host community perspective. Journal of Sustainable Tourism, 14(5): 425-448.

Pratt, Μ. (2011). Profiling wine tourists, more than just demographics. 6th AWBR International Conference. Bordeaux Management School, 9-10/06.

Presenza, A., Minguzzi, A. & Petrillo, C. (2010). Managing wine tourism in Italy. Journal of Tourism Consumption and Practice, 2(1): 46-61.

Quadri-Felitti, D. & Fiore, A.M. (2012). Experience economy constructs as a framework for understanding wine tourism. Journal of Vacation Marketing, 18(1): 3-15.

Rasch, L. & Gretzel, U. (2008). Wineries' involvement in promoting tourism online: The case of Texas. PASOS: Revista de Turismo y Patrimonio Cultural, 6(2): 317-326.

Richards, H. (2001). Modeling and Decision Support Tools. Institute for Manufacturing, Department of Engineering, University of Cambridge.

Rombauer, Κ. (2003). Napa: Still the Biggest Kid on Wine Tourism’s Block. The Modesto Bee, 09/03.

Simeon, R. & Sayeed, L. (2011). Examining the online wine tourism experience of California wineries. International Journal of Online Marketing, 1(1): 24-40.

Skinner, A.M. (2000). Napa Valley, California: A model of wine region development. In: Hall, C.M., Sharples, L., Cambourne, B., Macionis, N., Mitchell, R. & Johnson, G. (Eds.): Wine tourism around the world: Development, management and markets (pp. 283-296).

Storchmann, K. (2008). The impact of the wine industry on hotels and restaurants in Walla Walla. American Association of Wine Economists Working Paper 37358.

http://ageconsearch.umn.edu/bitstream/37358/2/AAWE_WP18.pdf (17/04/2013).

Tourism Strategy Group research (2009). Wine Tourism Profile.

http://www.tourismresearch.govt.nz/Documents/Tourism%20Sector%20Profiles/WineTourismFinal2009.pdf (19/04/2013).

TripAdvisor (2008). TripAdvisor uncorks the world's most wonderful wine destinations.

http://www.cdtv.net/newswire/node/1739 (15/04/2013).

Var, Τ., Kaplan, M.D. & Yurt, O. (2006). Challenges and opportunities of developing wine tourism in a small community in Turkey. E-Review of Tourism Research (eRTR), 4 (1): 9-18.

Wargenau, A. & Che, D. (2006). Wine tourism development and marketing strategies in Southwest Michigan. International Journal of Wine Marketing, 18(1): 45-60.

Westling B, 2001. Wine marketing. ΜΒΑ. Tincknell & Tincknell Wine Sales and Marketing Consultants, Healdsburg, USA.

Ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο

Αγροτική Στέγη, Απρίλιος 2013.

http://agrotikistegi.gr/

113

Δίκτυο Βιολογικών Προϊόντων, Απρίλιος 2013.

http://www.biocluster.gr/

Δίκτυο Οινοποιών Κρήτης, Απρίλιος 2013.

http://www.winesofcrete.gr

Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδας, Απρίλιος 2013.

http://www.wineroads.gr/

Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα Αττικής (ΕΝ.Ο.Α.Α.), Απρίλιος 2013.

http://www.enoaa.gr/

Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος (ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε.), Απρίλιος 2013.

www.wineroads.gr/

Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Κεντρικής Ελλάδας (ΕΝ.Ο.Α.Κ.Ε.), Απρίλιος 2013.

http://www.enoake.gr/

Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Πελοποννήσου Ελλάδος (ΕΝ.Ο.Α.Π.), Απρίλιος 2013.

http://www.pelopnet.gr

Ένωση Οινοποιών Αμπελουργών Νήσων Αιγαίου (Οινοποιία Αιγαίου), Απρίλιος 2013.

http://aegeanwineries.blogspot.gr/

Κεντρική Συνεταιριστική Ένωση Αμπελοοινικών Προϊόντων, Κ.Ε.Ο.Σ.Ο.Ε, Απρίλιος 2013.

http://www.keosoe.gr/statistikaelladas/paragogi.html

ΚΕΤΑ Ηπείρου: Παρατηρητήριο τουρισμού και cluster στους βασικούς τομείς επιχειρηματικότητας. Οικονομική e-εφημερίδα, Απρίλιος 2013.

http://www.voria.gr

Οι Δρόμοι της Ελιάς, Απρίλιος 2013.

http://www.olivetreeroute.gr

Οίνοι Βορείου Ελλάδος, 2013. http://www.winesofnorthgreece.gr/ (Ημερομηνία ανάκτησης: 10/01/2013).

Οινικές Εξερευνήσεις, Απρίλιος 2013.

http://winesurveyor.weebly.com/

Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Απρίλιος 2013.

http://www.minagric.gr/

Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, 2013. Γυναικείοι Αγροτουριστικοί Συνεταιρισμοί.

http://www.minagric.gr/index.php/el/for-farmer/agrotourism/agricultural-association.html

Agriturismo in Italia, Απρίλιος 2013. Strade del Vino Italia.

114

http://www.agriturist.it/agriturist.php?IdCategoria=1&IdSottomenu=75&IdSottoSottoMenu=721

BIC Ηπείρου, Απρίλιος 2013.

http://www.bicepirus.gr

House of Wine, Απρίλιος 2013.

http://www.houseofwine.gr/how/about-wine/wine-basics/grapes.html

Movimento Turismo del Vino, Απρίλιος 2013.

http://www.movimentoturismovino.it/

New wines of Greece, Απρίλιος 2013.

http://www.newwinesofgreece.com/home/

115

14. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

14.1 Σύμφωνο Συνεργασίας

ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΩΝ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΩΝ ΑΜΠΕΛΟΟΙΝΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ

ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΟΥ ΟΙΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

Εισαγωγή – σύντομο ιστορικό

Τον Οκτώβριο του 2009, πέντε (5) φορείς που εδρεύουν και δραστηριοποιούνται στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας – Ιταλίας και ειδικότερα:

Η Αναπτυξιακή Ηπείρου Α.Ε. (Ελλάδα)

H Περιφέρεια Ηπείρου - Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων (Ελλάδα)

Ο Δήμος Κόνιτσας (Ελλάδα)

Ο Δήμος Cellino San Marco (Ιταλία)

Ο Δήμος Guagnano (Ιταλία)

ξεκίνησαν επίσημα τη συνεργασία τους με την υποβολή πρότασης στο πλαίσιο της 1ης

Πρόσκλησης του Προγράμματος Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας Ελλάδα – Ιταλία 2007-2013 και ειδικότερα, στον Άξονα Προτεραιότητας 3 «Βελτίωση της ποιότητας ζωής, προστασία του περιβάλλοντος και ενίσχυση της κοινωνικής και πολιτιστικής συνοχής» και Στόχο 3.1. «Προώθηση της κοινωνικής και πολιτιστικής ολοκλήρωσης».

Το προτεινόμενο έργο με τίτλο «WINE-NET: Διασυνοριακό Δίκτυο για την Προώθηση των Αμπελοοινικών Προϊόντων» εγκρίθηκε επίσημα το Σεπτέμβριο του 2011 και περιλαμβάνει μία σειρά κοινών δράσεων με στόχο τη διατήρηση και προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από την προώθηση των της αμπελοοινικής κληρονομιάς και παραγωγής, της οινοποιίας και της τοπικής γαστρονομίας:

Πραγματοποίηση κοινής μελέτης καταγραφής και αποτύπωσης τοπικών οινικών ποικιλιών, προστατευόμενων ποικιλιών και παραδοσιακών οινικών μεθόδων παραγωγής.

Υλοποίηση κοινού επιχειρηματικού σχεδίου σχετικά με την προώθηση του οινικού – γαστρονομικού τουρισμού στη διασυνοριακή περιοχή.

Δημιουργία ταινίας τεκμηρίωσης (ντοκιμαντέρ) συνολικής διάρκειας 50 λεπτών, με θεματογραφία το αμπέλι, τις παραδοσιακές ποικιλίες σταφυλιών, τα προϊόντα που προκύπτουν, καθώς και τις παραδοσιακές μεθόδους παραγωγής.

Δημιουργία ενός πλήρως λειτουργικού οινικού μουσείου.

Δημιουργία εκθεσιακών χώρων προώθησης οίνου.

Διοργάνωση πλήθους ενημερωτικών - προωθητικών δράσεων: ημερίδες, ανοιχτές εκδηλώσεις, προβολή στα Μ.Μ.Ε. (Τύπος, Ραδιόφωνο, Τηλεόραση και Διαδίκτυο), παραγωγή έντυπου ενημερωτικού υλικού κ.λπ.

Δημιουργία διασυνοριακού φορέα προώθησης οίνου, αμπελοοινικών προϊόντων και οινοτουρισμού.

116

Υλοποίηση εκπαιδευτικών σεμιναρίων για οινοπαραγωγούς, οινοχόους (sommeliers), σεφ (chef), φορείς παροχής υπηρεσιών εναλλακτικού τουρισμού και επιχειρηματίες τουρισμού.

Με γνώμονα τη συνέχιση της συνεργασία τους για την ανάδειξη των αμπελοοινικών προϊόντων και την προώθηση του οινικού τουρισμού στη διασυνοριακή περιοχή και μετά την ολοκλήρωση του έργου, οι πέντε (5) φορείς είχαν προβλέψει από τη φάση του σχεδιασμού του συγκεκριμένου έργου, την ανάπτυξη ενός μόνιμου διασυνοριακού φορέα προώθησης και προβολής, η ίδρυση του οποίου εγκαινιάζεται επίσημα με την υπογραφή του παρόντος συμφώνου συνεργασίας.

Άρθρο 1

Αποστολή

Η διατήρηση, ανάδειξη και προώθηση των αμπελοοινικών προϊόντων, της αμπελοοινικής κληρονομιάς, της οινοποιίας και της τοπικής γαστρονομίας, μέσα από την αξιοποίηση του πολιτισμού του οίνου, και η ανάδειξη του οινοτουρισμού στην ευρύτερη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας – Ιταλίας μέσα από την ανάπτυξη στοχευμένων δράσεων και την ενθάρρυνση της συμμετοχής όλων των εμπλεκόμενων άμεσα ή έμμεσα φορέων του δημόσιου, ευρύτερου δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Άρθρο 2

Ονομασία – Έμβλημα - Έδρα

Η πλήρης επωνυμία του φορέα θα είναι ΦΟΡΕΑΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΑΜΠΕΛΟΟΙΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΤΗΣ ΟΙΝΟΠΟΙΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΗ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ, ενώ υιοθετεί ως σύντομη επωνυμία του το ακρωνύμιο του έργου μέσα από το οποίο προέκυψε ήτοι, «WINE-NET» και ως έμβλημα το λογότυπο του ιδίου έργου.

Έδρα του δικτύου ορίζεται η έδρα του Επικεφαλής εταίρου, ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΗΠΕΙΡΟΥ Α.Ε., (Πλατεία Πύρου, Διοικητήριο, Ιωάννινα), ενώ γραφείο του φορέα θα λειτουργεί στο Δήμο Cellino San Marco (via Napoli, Province of Brindisi), από όπου θα συντονίζεται και η δράση του δικτύου στηn Ιταλική διασυνοριακή περιοχή.

Επίσημη γλώσσα παρουσίασης και επικοινωνίας του δικτύου θα είναι η Αγγλική, ενώ εξίσου, κατά περίπτωση, θα χρησιμοποιούνται η Ελληνική και η Ιταλική γλώσσα.

Άρθρο 3

Διάρκεια

Η διάρκεια του δικτύου είναι αόριστη και λύση του μπορεί να επέλθει μόνο με ομόφωνη απόφαση των μελών του.

Άρθρο 4

Στρατηγικοί και επιχειρησιακοί στόχοι

Λαμβάνοντας υπόψη την αποστολή του Φορέα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις προοπτικές ανάπτυξης της διασυνοριακής περιοχής, τίθενται οι κάτωθι στρατηγικοί και επιχειρησιακοί στόχοι:

117

Η αξιοποίηση του πολιτισμού του οίνου προς όφελος των τοπικών οικονομιών και η δημιουργία «συνεργιών» μεταξύ της πολιτιστικής κληρονομιάς του οίνου, του τουρισμού και της αειφόρου ανάπτυξης.

Η καταγραφή, προστασία και ανάδειξη των τοπικών οινικών ποικιλιών της διασυνοριακής περιοχής για την προώθηση της ανάπτυξης του οινικού τουρισμού.

Η ενθάρρυνση επιχειρηματικών συνεργασιών και ανταλλαγής τεχνογνωσίας σε θέματα οινοπαραγωγής και οινοποιίας.

Η καθιέρωση της διασυνοριακής περιοχής ως έναν ενιαίο τουριστικό προορισμό ιδιαίτερου οινικού ενδιαφέροντος.

Η άρση της γεωγραφικής απομόνωσης που βιώνει μεγάλο μέρος του διασυνοριακού πληθυσμού και η ενίσχυση της εξωστρέφειας των τοπικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στους προαναφερθέντες τομείς.

Άρθρο 5

Πεδίο δράσης

Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, οι συνυπογράφοντες φορείς δεσμεύονται να αναπτύξουν μεμονωμένα ή/ και από κοινού δράσεις όπως:

σύνταξη εισηγήσεων και υποβολή τους στους αρμόδιους φορείς, με στόχο την υιοθέτηση πολιτικών και δράσεων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για την ανάδειξη της παραδοσιακής οινοποιίας και την προώθηση του οινικού τουρισμού

δημοσίευση άρθρων σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ευρείας ανάγνωσης, καθώς και στις ιστοσελίδες των συμβαλλόμενων φορέων, σχετικά με την οινοποιία και την προώθηση του οινοτουρισμού στις διασυνοριακές περιοχές

διοργάνωση εκδηλώσεων ενημερωτικού χαρακτήρα για το ευρύ κοινό, καθώς και συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού με έμφαση σε θέματα διατήρησης, ανάδειξης και προώθησης του φυσικού περιβάλλοντος, της οινοποιίας και της σύνδεσής της με την πολιτιστική και γαστρονομική κληρονομιά της διασυνοριακής περιοχής, ανάπτυξης και ενίσχυσης της τουριστικής επιχειρηματικότητας κ.λπ.

διοργάνωση εκπαιδευτικών συναντήσεων με τοπικές επιχειρήσεις, με στόχο την ενθάρρυνσή τους να ενσωματώσουν στην επιχειρηματική τους δραστηριότητα πρακτικές δικτύωσης και εξωστρέφειας

διοργάνωση συναντήσεων με αντικείμενο την προβολή καλών πρακτικών στον τομέα του οινικού τουρισμού, προερχόμενων τόσο από επιχειρηματικές καινοτόμες δραστηριότητες όσο και από επιτυχημένες αναπτυξιακές πρωτοβουλίες φορέων του δημόσιου ή του ευρύτερου δημόσιου φορέων, μη κυβερνητικών οργανώσεων κ.λπ.

συμμετοχή σε εκδηλώσεις, ημερίδες, συνέδρια, εκθέσεις κ.λπ. για την προβολή των αμπελοοινικών προϊόντων και των δραστηριοτήτων του φορέα προώθησης

συνεργασία για τον από κοινού σχεδιασμό και ανάπτυξη έργων, πρωτοβουλιών και βέλτιστων πρακτικών στον τομέα του οινοτουρισμού

Για την ανάπτυξη των παραπάνω δράσεων, οι φορείς δύνανται να αξιοποιήσουν κατά περίπτωση ίδια μέσα και πόρους, καθώς και εθνική και κοινοτική χρηματοδότηση, στο πλαίσιο ειδικών προσκλήσεων και προγραμμάτων (εφόσον είναι επιλέξιμοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς και οι προτεινόμενες δράσεις), ενώ επίσης υπάρχει η δυνατότητα αξιοποίησης χορηγιών.

118

Άρθρο 6

Πλαίσιο συνεργασίας φορέων

Ιδρυτικά μέλη του δικτύου είναι οι πέντε εταίροι του έργου WINE-NET, οι οποίοι και θα έχουν την ευθύνη του συντονισμού του φορά, έως και τη λήξη του έργου (30/09/2013).

Μέλη του φορέα μπορούν επίσης να γίνουν φορείς του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, μη κυβερνητικοί, μη κερδοσκοπικοί φορείς και ιδιωτικές επιχειρήσεις που πληρούν τις εξής προϋποθέσεις:

Έχουν την έδρα τους ή διατηρούν παράρτημα στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας – Ιταλίας

Αναπτύσσουν αποδεδειγμένα δραστηριότητα στους τομείς οινοποιίας και εναλλακτικών μορφών τουρισμού ή/ και οινοτουρισμού

Κάθε φορέας, που επιθυμεί να γίνει μέλος, υποβάλλει εγγράφως αίτηση με τα πλήρη στοιχεία επικοινωνίας του (ταχυδρομική διεύθυνση, τηλέφωνο, φαξ, ηλεκτρονική διεύθυνση, διεύθυνση ιστοσελίδας, στοιχεία νομίμου εκπροσώπου και στοιχεία υπεύθυνου επικοινωνίας), συνοδευόμενη από ένα αντίγραφο του καταστατικού του και μία σύντομη παρουσίαση των πρόσφατων δραστηριοτήτων του.

Η επικοινωνία των μελών του δικτύου γίνεται ηλεκτρονικά (αποστολή e-mails, οργάνωση ομάδας επικοινωνίας, κ.ά.) και επιπλέον, προβλέπεται μία ετήσια ολομέλεια σε τακτική βάση. Η ετήσια ολομέλεια θα φιλοξενείται κάθε χρόνο από κάποιον μέλος του φορέα, κατόπιν συγκέντρωσης υποψηφιοτήτων κατά την τελευταία ολομέλεια και ψηφοφορίας μεταξύ των μελών του. Το μέλος του φορέα που θα οργανώνει την ολομέλεια έχει ως μοναδική υποχρέωση την κάλυψη των οργανωτικών εξόδων της συνάντησης (εξασφάλιση χώρου και οπτικο-ακουστικής υποστήριξης, catering υποδοχής, γραμματειακή υποστήριξη κ.λπ.).

Ένα (1) μήνα πριν τη λήξη του έργου, ο Φορέας θα συνεδριάσει για να εκλέξει την 1η Συντονιστική Ομάδα που θα αναλάβει αρμοδιότητες μετά την ολοκλήρωση του έργου. Η Ομάδα θα είναι δεκαπενταμελής και θα απαρτίζεται από τους εκπροσώπους των πέντε (5) εταίρων του έργου, πέντε (5) εκπρόσωπους Ελληνικών οργανισμών και πέντε (5) εκπρόσωπους Ιταλικών οργανισμών μελών του Φορέα.

Η θητεία του θα είναι διετής.

Η εκλογή της Συντονιστικής Ομάδας (πέραν των εκπροσώπων των πέντε εταίρων), θα γίνεται με ψηφοφορία μεταξύ των υπολοίπων μελών του Φορέα. Οι Ελληνικοί φορείς θα ψηφίζουν για τους πέντε (5) εκπροσώπους τους και αντίστοιχα οι Ιταλικοί φορείς.

Βασικές αρμοδιότητες της Συντονιστικής Ομάδας θα είναι:

1. η αξιολόγηση των αιτήσεων νέων μελών και η τεκμηριωμένη αποδοχή ή απόρριψή τους

2. η κατάρτιση του ετήσιου σχεδίου δράσης του Φορέα

3. ο προγραμματισμός δραστηριοτήτων, εκδηλώσεων κ.λπ. σε τριμηνιαία βάση

4. η σύνταξη εισηγήσεων, με στόχο την υιοθέτηση πολιτικών και δράσεων σε θέματα εναλλακτικών μορφών τουρισμού, οινοτουρισμού, οινοποιίας και περιβάλλοντος κ.λπ.

Τέλος, ο Φορέας θα εκπροσωπείται επίσημα από τριμελές Προεδρείο αποτελούμενο από τον Πρόεδρο και δύο Αντιπροέδρους οι οποίοι θα εκλέγονται ως εξής:

- Ο Πρόεδρος θα εκλέγεται με ψηφοφορία μεταξύ των πέντε ιδρυτικών μελών για τις δύο πρώτες θητείες. Εν συνεχεία, για όλες τις υπόλοιπες θητείες, θα εκλέγεται με ψηφοφορία

119

μεταξύ και των 15 μελών της Συντονιστικής Ομάδας, τα οποία θα έχουν και το δικαίωμα του εκλέγειν και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι.

- Ως Αντιπρόεδροι θα ορίζονται οι δύο πρώτοι σε ψήφους, όπως εκάστοτε θα προκύπτουν ύστερα από την ψηφοφορία των Ελληνικών και Ιταλικών οργανισμών - μελών του Φορέα για την εκλογή των μελών της Συντονιστικής Ομάδας.

Άρθρο 7

Διαδικασία τροποποίησης δικτύου

Κάθε φορέας που συμμετέχει στο δίκτυο, μπορεί οποτεδήποτε, να υποβάλλει, προτάσεις για τροποποίηση του συμφώνου συνεργασίας για την ίδρυση και λειτουργία του Φορέα. Η Συντονιστική Ομάδα προωθεί τις συγκεκριμένες προτάσεις στην ετήσια ολομέλεια. Μία πρόταση γίνεται αποδεκτή, αν συμφωνούν τουλάχιστον τα 3/4 των μελών του Φορέα.

Άρθρο 8

Δημοσιότητα στοιχείων σε μέλη και τρίτους

Αντίτυπο του κειμένου του Συμφώνου, μετά την προσυπογραφή του από κάθε φορέα που το αποδέχεται, κατατίθεται στο Προεδρείο του Φορέα, που τηρεί σχετικό αρχείο και συντάσσει Κατάλογο με τα ονόματα και τις διευθύνσεις των Φορέων που έχουν αποδεχθεί το Σύμφωνο. Ο Κατάλογος αυτός δημοσιοποιείται σε όλα τα μέλη του Δικτύου (με εξαίρεση τη διάθεση προσωπικών ταχυδρομικών διευθύνσεων και κινητών τηλεφώνων).

Σε περίπτωση που κάποιος τρίτος (άτομο ή φορέας) επιθυμεί να λάβει τον κατάλογο των φορέων θα πρέπει να το αιτηθεί εγγράφως (προς το Προεδρείο του Δικτύου) και θα λάβει τον κατάλογο με τις επωνυμίες των φορέων και με τα στοιχεία επικοινωνίας μόνο αυτών που έχουν δηλώσει ότι δέχονται να δημοσιοποιούνται τα στοιχεία τους σε τρίτους.

Ιωάννινα, ../../2013

Κωνσταντίνος Ντέτσικας

Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος

…………………………..

Αναπτυξιακή Ηπείρου Α.Ε.

Αλέξανδρος Καχριμάνης

Περιφερειάρχης Ηπείρου

…………………………..

Περιφέρεια Ηπείρου (πρώην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων)

Παναγιώτης Γαργάλας

Δήμαρχος

…………………………..

Δήμος Κόνιτσας

120

Francesco Cascione

Δήμαρχος

…………………………..

Δήμος Cellino San Marco

Monica Perna

Επίτροπος Περιφέρειας (αντικαταστάτρια του Δημάρχου)

…………………………..

Δήμος Guagnano

121