Βήματα για τη ζωή

9ο Νηπιαγωγείο Ηρακλείου Σχ. Έτος 2014-15

Βήματα για τη ζωή

Πρόγραμμα ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων για το Νηπιαγωγείο

Νάντια Κουρμούση Βασίλης Κούτρας

Διάρκεια προγράμματος - συμμετοχή

Διάρκεια: Οκτώβριος - Μάιος

Συμμετοχή: 2 μεικτά τμήματα (43 παιδιά)Εκπ/κοί: Καρπαθιωτάκη Μαρία, Μιχελάκη Μάγδα Συντιχάκη Χαρούλα

Κριτήρια επιλογής του θέματος

❏ η καλύτερη διαχείριση “δύσκολων συμπεριφορών”

❏ η βελτίωση της αυτογνωσίας και αυτοεκτίμησης❏ η δημιουργία υγειών διαπροσωπικών σχέσεων❏ η καλλιέργεια της ικανότητας επίλυσης

προβλημάτων❏ η σπουδαιότητα της συναισθηματικής

νοημοσύνης για την περαιτέρω υγιή ανάπτυξη του παιδιού

Ταυτότητα προγράμματος

Το πρόγραμμα βασίζεται στο βιβλίο “Βήματα για τη ζωή” της Νάντιας Κουρμούση και του Βασίλη Κούτρα. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης

Ατομικών και Κοινωνικών Δεξιοτήτων.Είναι κατάλληλο για το Ελληνικό Νηπιαγωγείο, και δημιουργήθηκε

λαμβάνοντας υπόψη διάφορα προγράμματα Δεξιοτήτων ζωής Πανεπιστημίων και Διεθνών Οργανισμών,εγκεκριμένα από την Π.Ο.Υ.

(Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας).Διαμορφώθηκε με βάση την ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και

τις ανάγκες του αναλυτικού προγράμματος.

Σκοπός και στόχοι του

προγράμματος Να διδαχθούν τα παιδιά: ➔ τον τρόπο να σκέφτονται ➔ να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα

συναισθήματά τους, ➔ να έχουν ενσυναίσθηση, ➔ να αποφεύγουν τις συγκρούσεις ➔ να παίρνουν σωστές αποφάσεις ➔ να λύνουν τα προβλήματά τους➔ να ενεργούν υπεύθυνα και ώριμα

Δομή και περιεχόμενο

Το πρόγραμμα χωρίζεται σε 4 ενότητες:

Α΄Ενότητα: Διάστημα προσαρμογήςΒ΄Ενότητα: ΈννοιεςΓ΄Ενότητα: Συναισθήματα, διαχείρισή τους και ενσυναίσθησηΔ΄Ενότητα: Προβλήματα, λύσεις, συνέπειες και εναλλακτικές λύσεις

Μέθοδοι και τεχνικές

Τα παιδιά διδάσκονται δεξιότητες μέσω των τεχνικών αφήγησης ιστοριών, κουκλοθεάτρου, συζήτησης, παιχνιδιών ρόλων, ψυχοκινητικών παιχνιδιών, εικαστικών δημιουργιών (ατομικών και ομαδικών) αλλά και μέσω της σύνδεσης με τα άλλα γνωστικά αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος

υλικά και εργαλεία

➢ εγχειρίδιο εκπ/κού➢ εικόνες μαθημάτων, συναισθημάτων και χρονικής ακολουθίας➢ πρόσωπα συναισθημάτων - μάσκες➢ 3 γαντόκουκλες➢ το κουνελάκι του κύκλου

Συνεργασία με γονείςΠριν την έναρξη του προγράμματος πραγματοποιήθηκε συνάντηση-ενημέρωση γονέων καθώς η συνεργασία τους ήταν απαραίτητη.Στα περισσότερα μαθήματα οι γονείς λάμβαναν επιστολές με πληροφορίες και υποδείξεις σχετικά με τα μαθήματα καθώς επίσης και κάποια φύλλα εργασίας τα οποία τα παιδιά συμπλήρωναν με τους γονείς τους και στη συνέχεια παρουσίαζαν στη τάξη.Το πρόγραμμα υλοποιούνταν 2 φορές την εβδομάδα (Δευτέρα και Πέμπτη).

Α΄Ενότητα: Διάστημα προσαρμογής

Στην ενότητα αυτή τα παιδιά μαθαίνουν :★ να κάθονται στο κύκλο★ δίκαιους τρόπους για επιλογή αρχηγού σε παιχνίδια, ★ δημιουργία ζευγαριών και ομάδων για τήρηση της

σειράς

Επιλέγουν κάρτα και βρίσκουν τη θέση τους

Οι δραστηριότητες της ενότητας αυτής, βοηθούν τα παιδιά να γνωριστούν μεταξύ τους , να

ενταχθούν ομαλά στη νέα κατάσταση και να αναπτύξουν φιλικές σχέσεις

Τροχός της τύχης και τα βραχιόλια της φιλίας

Λίστα αναμονής για τις γωνιές απασχόλησης

Β΄Ενότητα: έννοιες

Σκοπός της ενότητας αυτής είναι να εισαχθούν οι έννοιες και οι λέξεις που θα χρησιμοποιούν τα παιδιά αργότερα ως βασικά βοηθήματα στις

ατομικές και κοινωνικές δεξιότητες.

Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει 14 μαθήματα

Μαθήματα1.Γνωριμία με το πρόγραμμα 2. Φιλοφρονήσεις Κλήροι για την επιλογή αρχηγού

Ο βοηθός παρουσιά-ζει το κολάζ που έφτιαξε στο σπίτι

Δίπλωμα Βοηθού Γράφεται το όνομα του και από κάτω οι φιλο- φρονήσεις με τις υπο- γραφές των παιδιών

Επαναληπτικό

3. Κανόνες συμπεριφοράς 4. Είναι δεν είναι, ή/και

5.Κάνε/Μην κάνεις, Αν πω 7.Μερικοί/Όλοι 6. Διαχείριση αποσπάσεων

Φύλλο εργασίας: Βάλε στη σειρά τις εικόνες της ιστορίας

Φύλλο εργασίας:Είμαι χαρούμενος γιατί...Είμαι λυπημένος επειδή...

8.Αν-Τότε, Γιατί-Επειδή 9.Πριν (Προτού)/Μετά (Αφότου)

10.Τώρα/Αργότερα 11.Ίδιο/ Διαφορετικό (Ύστερα)

Σύνδεση με την θεματική ενότητα “Το σώμα”. Φύλλο εργασίας: Η εξέλιξη του ανθρώπου, “μεγαλώνω και αλλάζω”

Φύλλο εργασίας

Ανακαλύπτουμεκαι κρύβουμετο διαφορετικό σε κάθε κάρτα

12.Είμαστε διαφορετικοί αλλά και μοναδικοί

Φύλλο εργασίας για το σπίτι:

Ζωγραφίζω τον εαυτό μου και γράφω τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή μου

Μαθηματικά Διαφορετική όψη των αντικειμένων ω Φτιάχνουμε ταυτότητες είμαστε μοναδικοί!!

Κοινωνικές επιστήμες

Διαφορετικότητα: φυλές – αναπηρία

13. Μπορώ να κάνω δύο πράγματα μαζί; Είναι η κατάλληλη στιγμή για…;

Σύνδεση με τη θεματική ενότητα Φθινόπωρο Κοινωνικές επιστήμες Φύλλο εργασίας

14. Διακόπτουμε ευγενικά

Εργασία σε 4 ομάδες με διαφορετικά σενάρια αφού τα δραματοποίησαν πρώταΠώς διακόπτω ανάλογα την περίπτωση;

Γ΄Ενότητα: Συναισθήματα, διαχείρισή τους και ενσυναίσθηση

Στόχοι της ενότητας αυτής είναι οι εξής:● να μάθουν να αναγνωρίζουν και να διαβάζουν

απλές συναισθηματικές ενδείξεις.● να βοηθηθούν στην αναγνώριση των δικών τους

συναισθημάτων αλλά και των άλλων.● να αντιληφθούν ότι δεν αισθάνονται όλοι οι

άνθρωποι το ίδιο για ένα πράγμα.● να συνειδητοποιήσουν ότι οι άνθρωποι έχουν

διαφορετικές προτιμήσεις και απόψεις.

● να συνηθίσουν στην ιδέα του να σκέφτονται και να συζητούν τα συναισθήματά τους.

● να γνωρίσουν τρόπους που θα τα βοηθήσουν στον έλεγχο των σφοδρών συναισθημάτων

● να κατανοήσουν ότι το να βοηθάμε δείχνει ότι ενδιαφερόμαστε και νοιαζόμαστε.

● να καλλιεργήσουν την ικανότητα αυτοφροντίδας.

● να εισαχθεί η ιδέα της αναγνώρισης προβληματικών καταστάσεων.

● να αναπτύξουν δεξιότητες άρνησης● να ενισχυθούν στην απόκτηση ενσυναίσθησης. Περιλαμβάνει 21 μαθήματα

Εισάγουμε την έννοια «συναίσθημα» καθώς και οι τρόποι που τα αντιλαμβανόμαστε από τις σωματικές ενδείξεις.

16. Τι είναι συναισθήματα;

17. Χαρούμενος/Λυπημένος

18. Τι αρέσει σε μας και τι στους άλλους. Όταν δεν μας αρέσει κάτι το κοροϊδεύουμε;

Φύλλο εργασίας Μαθηματικά: Στατιστικός πίνακας προτίμησης «Τι αρέσει σε μας και τι στους άλλους» χρώματος

19.Θυμωμένος 20. Πώς διαχειρίζομαι τον θυμό μου Πώς αντιδρώ; Αποδεκτή μη αποδεκτή συμπεριφορά

Τεχνικές χαλάρωσης

Τα 3 βήματα όταν θυμώνω

Παίζω με τα καθρεφτάκια Το σπιτάκι του θυμού

Φύλλο εργασίας για το σπίτι Μάσκα του θυμού

21. Φοβάμαι / Νιώθω 22. Εσωστρεφής - ασφαλής Μυστικό Ζωγραφίζω τους φόβους μου

Ζωγραφίζω τους φόβους μου

Μάσκα εσωστρέφειας Πρόσωπο ανέκφραστο

Τραγούδι «Έχω ένα μυστικό»

23. Ακούω το σώμα μου 24. Μαθαίνω να λέω ΌΧΙ Σε ποια αγγίγματα λέμε ΝΑΙ σε ποια ΟΧΙ Ομαδική εργασία

Όχι βόλτα μεξένους

Πρόσεχε ξένε Η Κίκο και το μην ενοχλείς!! χέρι

Ανάγνωση κι επεξεργασία παραμυθιού “Η Κίκο και το χέρι” Ο κανόνας των εσωρούχων

Σύνδεση με την Πανελλήνια Ημέρα Ενδοσχολικής Βίας 6 Μαρτίου Μαθαίνω να λέω ΟΧΙ στην ψυχολογική και σωματική βία

25. Νοιάζομαι, βοηθάω

26. Κατά λάθος (Ατυχήματα) 27. Περήφανος

Αυτοσχέδια σενάρια - ατυχήματα

28. Ενίσχυση προσοχής

Φύλλο εργασίας

Παιχνίδι σε ζευγάρια: Ο ένας λέει στον άλλο πράγματαγια τον εαυτό του και μετά καλεί-ται να θυμηθεί τι του είπε το ζευγάρι του.

Απογοητεύομαι αλλά δεν τα παρατάω!!!

Γνωμικά/Παροιμίες:• Αν κλαις γιατί έχασες

τον ήλιο, τα δάκρυά σουδεν θα σε αφήσουν να δεις τα αστέρια(Ταγκόρ, Ινδός συγγραφέας)

31. Απογοητευμένος 32. Τα συναισθήματα αλλάζουν όπως και οι προτιμήσεις μας.

33. Αγαπώ / Μισώ 34. Ζηλεύω

35. Είναι δίκαιο;

36. Ανυπόμονος 37.Διαχείρηση της αναμονής

Παροιμίες/Γνωμικά:• Όποιος βιάζεται σκοντάφτει• Αγάλι-αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι• Όποιος έχει υπομονή, βλέπει όσα επιθυμεί.

Κι όποιος δεν ξέρει να υπομένει, χάνει όσα περιμένει.• Άνθρωπος χωρίς υπομονή, λυχνάρι δίχως λάδι.

Επαναληπτικό Γ’ Ενότητας

Τα ρολόγια των συναισθημάτων

Ακούμε 2 διαφορετικά μουσικά κομμάτια και ζωγραφίζουμε το συναίσθημα που του προκαλεί

Βλέπουμε πίνακες στον προβολέα και μιλάμε για τα συναισθήματα που μας προκαλεί ο καθένας (Μόνα Λίζα Ντα Βίντσι, Κραυγή Endvard Munch, Έναστρη Νύχτα Van Gogh)

Δ’ Ενότητα: Προβλήματα, λύσεις,

συνέπειες και εναλλακτικές λύσεις

Tα μαθήματα έχουν σχεδιαστεί ώστε να επιτύχουν τα εξής:• Να ελεγχθεί ο παρορμητισμός τους • Ν’ αυξηθεί ο αυτοέλεγχός τους.• Να ενθαρρυνθεί ένας προσανατολισμός προς τη σκέψη

(προαπαιτούμενο για αποτελεσματική επίλυση προβλημάτων)• Να διαπιστώσουν ότι υπάρχουν περισσότερες από μια λύσεις για

ένα πρόβλημα• Να καλλιεργηθεί η επαγωγική σκέψη• Να εξοικειωθούν με την εκτίμηση καταστάσεων, που θα τα

βοηθήσει στην επιλογή της καλύτερης λύσης για τα προβλήματά τους

39. 40. 41. Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να λύσουμε ένα πρόβλημα/ Ποιο είναι το πρόβλημα/Προτιμήσεις και λύσεις

παιχνίδι χαλασμένο τηλέφωνο

42.Χρονική ακολουθία-Συνέπειες 43. Αιτία κι αποτελέσματα

• Περιγραφή προσωπικής ιστορίας με συγκεκριμένη χρονική ακολουθία

• Σύνδεση με την θεματική ενότητα «Άνοιξη» :

Η εξέλιξη του φυτού

Παιχνίδι: «Λέω ένα γεγονός (αποτέλεσμα) και προσπαθώ να βρω πιθανές αιτίες»

Παραμύθι: «Πινόκιο» Κολόντι

Παροιμίες/Γνωμικά:• Όπως έστρωσες κοιμήσου• Ότι σπείρεις, θα θερίσεις• Των φρονίμων τα παιδιά, πριν πεινάσουν

μαγειρεύουν κλπ.

44. Είναι καλή ιδέα; 45. Τι είναι πιθανό να συμβεί μετά (συνέπειες)

Παιχνίδι “Time out” . Τα εφαρμόζουμε σε αυτοσχέδια σενάριαΑναφορά προσωπικών προβλημάτων κι εύρεση λύσεων

Παραμύθι «Η αλεπού και ο τράγος» Αίσωπος

Σύνδεση με τη θεματική ενότητα «Διατροφή»:Συνέπειες στην υγεία μας από την καλή και κακή διατροφή μέσα από το βιβλίο «Η ιστορία της Μελένιας»

46. Λύνουμε τα προβλήματα μόνοι μας47. Τι μπορώ να κάνω όταν μου παίρνουν το

παιχνίδι

Αφίσα «Βήματα Επίλυσης Προβλημάτων» Η συζήτηση και η ευγένεια είναι η λύση

48. Τι μπορώ να κάνω όταν με κοροϊδεύουν

ΦύλλοΕργασίας

Παρακολουθούμε στον υπολογιστή την ταινία «το Ασχημόπαπο»

49. Παίζουμε και φερόμαστε δίκαια

Επεξεργασία του γνωμικού:«Είναι εύκολο να είσαι καλός. Το δύσκολο είναι να είσαι δίκαιος» Β. Ουγκό

Γινόμαστε μικροί δικηγόροι.

50. Πώς μπορώ να μπω σε μια παρέα/Φιλία51. Πώς μπορούμε να είμαστε όλοι ευχαριστημένοι

σε μια παρέα

Χαρίζω στο φίλο μου κάρτα με ζωγραφιές και όμορφα λογάκια!

Τραγουδάμε για τη φιλία

Παρουσίαση στους γονείς

Με την ολοκλήρωση του προγράμματος και μέσα στα πλαίσια των καλοκαιρινών εκδηλώσεων, λίγο πριν τη λήξη της σχολικής χρονιάς οργανώθηκε

με τα παιδιά στη τάξη έκθεση με τις ομαδικές εργασίες των παιδιών και

δόθηκε φάκελος με τις ατομικές εργασίες και φωτογραφίες του

προγράμματος.

Αξιολόγηση

Τοπρόγραμμα αξιολογήθηκε κατά την διάρκειά του, με τα επαναληπτικά

μαθήματα , αλλά και με την ολοκλήρωσή του, με το έντυπο «Ερωτηματλόγιο Ικανοποίησης Εκπαιδευτικού» που

περιέχεται στο εγχειρίδιο.

συγκεκριμένα, επιτεύχθηκαν οι στόχοι στη πλειοψηφία τους καθώς τα παιδιά:• Κατανόησαν και αναγνώρισαν τα συναισθήματά τους• Ανέπτυξαν συμπόνια και κατανόηση για τα συναισθήματα των

άλλων• Βελτίωσαν τη διαχείρηση των συναισθημάτων τους• Ανέπτυξαν δεξιότητες αποφυγής συγκρούσεων• Ενίσχυσαν την αυτοεκτήμησή τους και δημιούργησαν φιλικές

σχέσεις• Έμαθαν τεχνικές χαλάρωσης και τρόπους επίλυσης

προβλημάτων, συνειδητοποιώντας ό,τι υπάρχουν περισσότερες από μια λύσεις κάθε φορά.

• Γενικότερα βελτίωσαν τη συμπεριφορά τους και αυτό είχε θετικά αποτελέσματα τόσο στο νοητικό-γνωστικό τομέα όσο και στον κοινωνικοσυναισθηματικό.

Υλοποίηση δράσεων

Ευχαριστούμε για τη προσοχή σας!