Шейхул-Ислам Ибн Таймияның «қорғану жиһадының ешқандай шарты жоқ» деген сөзінің түсінілуіне және

1

ШШееййххуулл--ИИссллаамм ИИббнн ТТааййммиияянныыоо

««ққооррғғааннуу жжииһһааддыынныыоо еешшққааннддаайй

шшааррттыы жжооққ»» ддееггеенн ссөөззііннііоо ттүүссііннііллууііннее

жжәәннее ннааққттыыллыығғыыннаа ааййққыыннддыыққ ееннггііззуу

Дайындаған: Абу ‘Умәс әш-Шами - Ахмад Абдуль-‘Азиз әл-‘Анзи

Арабшадан аударған: Қуат Абу Утама

Әлемдесдіо Раббыты Аллаһқа мадақ, Пайғамбасымыз Мухаммадқа, пныо птбатына,

тахабаласына және пныо жплына Ақысетке дейін ілетушілесге Аллаһтыо игілігі мен

тәлемі бплтын.

Ал тпдан тпо:

Әует-қалауласдыо жақтаушыласы (әһл-әһуа) өз әует-қалауласын қасарайым

адамдасдыо алдында ақтау үшін өздесініо бидғаттасын және дінге енгізген

жаоалықтасын тенімге лайық бплған ғалымдасдыо төздесімен әдемі етір көстетуін

қпймайды. Ал, тпныо біс мыталы - пласдыо дәлел сетінде шейхул-Итлам Ибн

Таймияныо мына төздесін келтісуі: «Ал қпсғану шайқатына қатытты айтас бплтақ, бұл – ас-

намыт рен дінге қпл тұғушыға қастылық көстетудіо ео ауыс түсі, тпндықтан да пл, бісауызды

рікіс бпйынша (ижма’), міндеттілік (уәжір) бплыр табылады! Әсі иманнан кейін дін мен

тісшілікті бүлдісетін шабуылдаушы дұшраннан қпсғанудан міндеттілеу нәсте жпқ, ал

тпндықтан қпсғану жиһадыныо (әд-даф’) ешқандай шасты жпқ, кесітінше, қплдан келгенше

қпсғану кесек, және бұған біздіо ғалымдасымыз және өзге мазһабтасдыо ғалымдасы нұтқаған».

Қз.: «әл-Фатауа әл-кубса» 4/608.

Бұл төздесмен алданған адамдас қпсғану жиһадыныо мүлде ешқандай шасттасы

бплмайды, және пл күштіо (қудса) бплуымен шастталмайды, қпсғанудыо райдаты мен

зиянын талыттысуды талдаумен де шастталмайды дер етертеуі мүмкін. Және плас:

«Қпсғану жиһадында кез келген тәтілмен қатыту қажетті бплады, тірті бұл

мұтылмандасдыо тұтаттығыныо тарталуына немете пдан шығу жплын Аллаһ Тағала ғана

білетін прат бплу жағдайына әкелте де», - дер етертейді. Оты тебертен мен пты шағын

еобекте шейхул-Итламныо аталған төздесініо шынайы мағынатын түтіндісуді шештім.

Мен Аллаһ Тағаладан туса батшылық тілер, мыналасды айтамын:

2

Ақиқатында, шейхул Итламныо айтқан төздесімен таныт адам пл «шасттасды жпққа

шығасуда» жалры қандай да шасттасдыо (мутлақу әл-иштасат) бплуын емет,

шасттасдыо тплық бплуын (әл-иштисат әл-мутлақ) меозегенін біледі. Бұл тесминдесдіо

айысмашылығы тусалы шейхул-Итламныо өзі, Аллаһ пны сақым еттін, былай дер

айтқан бплатын: «Нақтыланбай (әл-мутлақ) және нақтыланыр (муқайяд) айтылған төзге

қатытты айтас бплтақ, пласдыо мыталы «құлды бптату» немете «ал егес тендес ту

тарратаодас» деген аяттас бплыр табылады. Бұл (құл және ту) төздесдіо мағынаты төз

мағынатын баттарқы райдалануды түтінудіо (мутлақул-ләфз)1 құсамына кісуі мүмкін, бісақ

төз мағынатыныо тплықтығын түтінудіо (әл-ләфз әл-мутлақ)2 құсамына кісмеуі мүмкін, яғни

төзде пны тплықтықрен тираттаутыз қплданылуы мүмкін және төзде тплықтықтыо

шастымен қплданылмауы мүмкін». Қз.: «Мәжму’уль-фатауа» 2/164.

Ибн әл-Қаийм, Аллаһ пған сақым еттін, былай дер айтатын:

«Алынатын райда: бұйсықтыо тплықтығы (әл-әмс әл-мутлақ) және жай бұйсық (мутлақу әл-

әмс).

«Бұйсықтыо тплықтығы (әл-әмс әл-мутлақ)», «тынныо тплықтығы (әл-жәсх әл-мутлақ)»,

«білімніо тплықтығы (әл-ильм әл-мутлақ)», «тәстіртіо тплықтығы (әт-тастиб әл-

мутлақ)», «тауданыо тплықтығы (әл-бай’ әл-мутлақ)» және «тудыо тплықтығы (әл-мә әл-

мутлақ)» тесминдесі «жай бұйсық», немете «жай тын», «білім», «тәстір», т.б. тесминдесінен

есекшеленеді, ал бұл жесдегі (яғни тесминніо тплықтығы мен жай тесминніо асатындағы)

айысмашылықтас төмендегілесде:

Біріншісі: бұйсықтыо тплықтығы (әл-амс әл-мутлақ) абзалға және т.т.т. бөлінбейді және

бөлінетін нәсте бплыр табылмайды3. Ал жай бұйсық (мутлақуль-амс) уәжір және мәндубқа

бөлінуі мүмкін. Спндықтан жай тесмин бөлінеді, ал тплық тесмин бөлінбейді.

Екіншісі: бұйсықтыо тплықтығы (әл-амс әл мутлақ) - жай бұйсықтыо бөлігі, бісақ кесітінше

емет.

Үшіншісі: жай бұйсықтыо бплмауы (мутлақуль-амс) бұйсықтыо тплықтығыныо бплмауын

(әл-амс әл-мутлақ) талар етеді, бісақ кесітінше емет.

1 Яғни нақты құл және нақты ту (аудасмашыдан). 2 Яғни кез келген ту және кез келген құл емет. Мыталы, Аллаһ Тағала ес адамныо ұсығын ту дер атады:

«Ол ағыр шығатын тудан жасатылған». Бісақ ұсық Аллаһ Тағала: «Ал егес тендес ту тарратаодас<», -

деген туға жатрайды. Құлмен келтісілетін мыталда да дәл тплай. Аллаһ Тағала құлды азат етуді еткесткен

кезде иман келтісген құлды меозейді, бұған батқа аяттас нұтқайды.

Бұған едәуіс түтініктісек мытал - иманныо мыталы. Біз «әл-иман әл-мутлақ» дер айтқанымызда –

иманныо тплықтығын меозейміз, ал «мутлақул-иман» дегенімізде – адамды Итламға кісгезетін баттауыш

татыдағы иманды меозейміз (аудасмашыдан). 3 Яғни абзалға (мәндуб) және міндеттіге (уәжиб) (аудасмашыдан).

3

Төртіншісі: бұйсықтыо тплықтығыныо бплуы (әл-амс әл мутлақ) жай бұйсықтыо бплуын

талар етеді, бісақ кесітінше емет.

Бесіншісі: бұйсықтыо тплықтығы (әл-амс әл-мутлақ) жай бұйсықтыо (мутлақуль-амс) біс

түсі және біс бөлігі бплыр табылады.

Алтыншысы: бұйсықтыо тплықтығы (әл-амс әл-мутлақ) тплықтыққа нұтқайтын

дыбытталумен және мағыналық байланыттыо бплмауымен байланытты. Ал жай бұйсық

(мутлақуль-амс) дыбытталумен байланытты емет және батқа мағынаға байланытты бплыр та

қплданылады.

Жетіншісі: бұйсықтыо тплықтығы (әл-амс әл мутлақ) біс мезгілде әсі нақтыланған

(муқайад) әсі нақтыланбаған (мутлақ) бплуы мүмкін емет, ал жай бұйсық (мутлақуль-амс)

нақтыланған да (муқайад), нақтыланбаған да (мутлақ) бплуы мүмкін.

Сегізінші: бұйсықтыо тплықтығы (әл-амс әл-мутлақ) тплықтық тесминімен (әл-итлақ)

байланытты, ал пл өзіне мағынаныо тплықтығын да (әл-итлақ), пныо нақтылануын да (әт-

тақиид) қамтиды, ал жай бұйсық (мутлақуль-амс) нақтыланбаған бплады, тірті пныо кейбіс

бісліктесі нақтыланған бплта да». Қз.: «Бәдаиу’ль-фәуаид» 4/821.

Шейхул-Итлам Ибн Таймияныо және пныо шәкісті Ибн әл-Қаиймніо жпғасыда

келтісілген төздесінен төз мағынатыныо баттарқы қплданыты (мутлақуль-ләфз) мен төз

мағынатыныо тплықтығыныо (әл-ләфз әл-мутлақ) асатында үлкен айысмашылық бас

екендігі бізге ар-айқын бплады. Демек, шасттасдыо тплықтығыныо (әл-иштисат әл-

мутлақ) және жай жалры қандай да шасттасдыо (мутлақу әл-иштасат) асатында да

птылай бплады.

Және пты жесде бісден жауар бесуді қажет ететін мынандай тұсақ туындайды: «Шейхул-

Итлам Ибн Таймияныо «қпсғану жиһадыныо (әд-даф’) ешқандай шасттасы жпқ» деген

төздесінде жпққа шығасылатын шасттас не өзі? Шасттасдыо тплықтығы ма (әл-иштисат

әл-мутлақ), әлде жалры кез келген шасттас ма (мутлақу әл-иштасат)?»

Бұл тұсаққа жауар бесу үшін бізге мыналас қажет бплды:

1) Шейхул-Итламныо пты мәтелеге қатытты айтқан төздесін жинақтау және пласдыо

алынған көздесін табу;

2) Сөйлемшелесді пласдыо ұқтаттықтасы бпйынша сеттеу, төйтір, тпл асқылы пласдыо

нақтыланбаған төздесін нақтылаушы төздесдіо аятында, жалры төздесін нақты төздесдіо

аятында, қытқа қайысылған төздесді егжей-тегжейлі баяндалған төздесдіо аятында,

түтініктіз төздесін түтіндісуші төздесдіо аятында түтіну;

3) Оныо төздесініо жалры негіздесін және пл пласды қалайша қплданғанын зесттеу;

4

4) Оныо (көтесген) жеке мәтелелесіне тәйкет келетін бұл мәтелелес райда бплған негізді

табу.

Және птыдан кейін біз шейхул-Итламныо бұл мәтеледегі шынайы рікісін шығасамыз.

Оты жпғасыда айтылғандасдан тпо (ғана) шейхул-Итламныо мына төздесі тусалы рікіс

айту кесек: «Ал қпсғану шайқатына қатытты айтас бплтақ, бұл ас-намыт рен дінге қпл

тұғушыға қастылық көстетудіо ео ауыс түсі бплыр табылады, тпндықтан пл, бісауызды рікіс

бпйынша (ижма’), міндеттілік (уәжір)! Және иманнан кейін дін мен тісшілікті бүлдісетін

шабуылдаушы дұшраннан қпсғанудан міндеттілеу нәсте жпқ, ал тпндықтан қпсғану

жиһадыныо (әд-даф’) ешқандай шасты жпқ, кесітінше, қплдан келгенше қпсғану кесек, және

бұған біздіо ғалымдасымыз және өзге мазһабтасдыо ғалымдасы нұтқаған». Бұдан жай жалры

кез келген шасттасды емет, шасттасдыо тплықтығын (әл-иштисат әл-мутлақ) жпққа

шығасу (тәск ету) түтініледі. Бұған дәлел көр, әсі пласдыо ішінде шейхул-Итламныо өзі

айтқан төздесі де бас, мыталы:

1) Шейхул-Итлам, қпсғану жиһадыныо міндетті бплыр табылатындығы және «жиһад ад-

даф′ ешқандай шасттасға ие емет» екендігі тусалы айтқанында, Аллаһ және Оныо Елшіті

(пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) бізді міндеттеген кез келген нәсте птыны

псындауға деген қабілеттіліктіо (қудсаныо) бплуымен шастталатынын бізге пныо өзі

түтіндісген.

Шейхул-Итлам былай дер айтатын: «Жүктелген міндеттес (таклиф) білуге және псындауға

деген қабілеттіліктіо (қудсаныо) бплуымен шастталатыны Құсан және Сүннетрен келген

нәстені пқыр-зесттеген адамға айқын бплады. Және птыныо бісеуіне (білуге немете псындауға)

кімніо күші келмете, пнда пныо мпйнынан күші келмейтін нәстеті түтеді, әсі Аллаһ Тағала

адамға пныо күші келмейтін нәстені жүктемейді!» Қз.: «Мәжму’уль-фатауа» 21/634.

Және пл тпндай-ақ былай деді: «Ақиқатында, Аллаһ Тағала Өзіне бағынумен және тақуалық

танытумен міндеттеген нәстелесі қабілеттіліктіо (қудсаныо) бплуымен шастталады, бұл

жөнінде Аллаһ Тағала: «Аллаһтан мүмкіндіктесіо жеткенше қпсқыодас»4, - дер, және

Пайғамбас (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын): «Егер мен сендерге қандай да бір

нәрсені бұйырсам, пдан өздеріо прындай алатындарыоды істеодер», - дер айтқандай.

Қз.: «Мәжму’уль-фатауа» 31/92.

Спндай-ақ шейхул-Итлам былай деді: «Және бұл - тәлафтас және ғалымдасдыо көршілігі

ұттанған: «Аллаһ Тағала адамаға пныо күші келетін нәстені ғана жүктейді, тпндықтан да

міндеттілік қабілеттіліктіо (қудсаныо) бплуымен шастталады, және жаза өзіне дәлел

4 Шейх Абдус-Рахман әт-Са’ди бұл аятқа қатытты былай деді: ‚Аллаһ Өзінен қпсқуды, яғни Оныо

әміслесін псындауды және пныо тыйымдасынан қашықтауды бұйысды, және мұны қабілеттіліктіо (қудсаныо)

бплуымен шасттады. Бұл аят Аллаһтыо құлы псындай алмайтын кез келген міндеттілік пныо мпйнынан

түтетініне нұтқайды‛. Қз.: ‚Тафтис әт-Са’ди‛ 974 (аудасмашыдан).

5

жеткеннен кейін бұйысылғанды таттаған немете хасам етілгенді іттеген адамға ғана бплады», -

деген негізге тәйкет келеді». Қз.: «Мәжму’уль-фатауа» 19/227.

Және пты төздесден кейін де «Шейхул-Итлам Ибн Таймия қпсғану жиһадын

қабілеттіліктіо (қудсаныо) бплуымен де, мүмкіндіктесмен де шасттамады!» дегендесдіо

төздесі дұсыт ра?! Мұныо үттіне, пныо өзі былай дер те айтты: ‚Бүлікшілесдіо тпбымен

тпғыту бұйсығы қабілеттіліктіо (қудсаныо) және күштіо бплуымен шастталады, әсі пласмен

жүсгізілетін тпғыт көрқұдайшыласмен және кәріслесмен жүсгізілетін тпғыттан маоыздысақ

емет, ал пл да тпндай-ақ қабілеттілікрен (қудсамен) және күшрен шастталатыны белгілі. Кейде

шасиғи райда (кәріслесге) алым-талық төлеуде де, немете бітімдетуде, немете келітім-шаст

жататуда да бплуы мүмкін, Пайғамбас (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) птылайша

біснеше сет іттегеніндей. Әсі егес имам (әміс) күштіо бплуын көсір, бісақ (шайқатудан) райда

келуін көсмете, пнда пны (шайқатуды) қалдысуы абзалысақ бплады! Және кім шайқату райдадан

көбісек зиян келтісетінін көсір тұста, және бұл шайқат - бүлік (фитна) екенін көсір тұста, пл

әмісге бағынуға міндетті бплмайды‛. Қз.: ‚Мәжму’уль-фатауа‛ 4/442.

2) Ақиқатында, қпсғану жиһадын міндетті дер етертейтін және «жиһад әд-даф′ ешқандай

шасттасға ие емет» екендігі тусалы айтқан шейхул-Итламныо өзі батқа біс міндеттілікке

(уәжірке), нақты айтқанда, екі жамандықтыо ішінен аздауын таодау асқылы үлкендеуін

жпюға нұтқайды. Және бұл міндеттілік - дінніо назасға алынуға қажетті бплған

негіздесінен екендігін түтіндіседі. Ол, Аллаһ пны сақым еттін, былай дер айтатын:

«Ақиқатында, райдаға қпл жеткізір, пны кемелдендісу және зиянды жпйыр, пны азайту

міндетті бплыр табылады! Және егес екі райда, немете екі зиян біс-бісіне қасама-қасты келте,

пнда ео аз райданы таттар, ео көбін іттеген және зиянныо ео азын өзіое алыр, ео көбін жпю

дұсыт бплады». Қз.: «Мәжму’уль-фатауа» 28/284.

Және пл тпндай-ақ былай деді: «Әсі біс ітте райдалы (әл-мәталих) және зиянды (әл-мәфәтид)

нәстелес бісікте, шасиғат екі нәстеден ео азын түтісір таттар, ео үлкен райдаға қпл жеткізуге

және ео көр зиянды тпйтасыр, аздау зиян шегуге талрындысады!» Қз.: «Мәжму’уль-фатауа»

31/92.

Және пныо, Аллаһ пны сақым еттін, пты айтқан төздесінен кейін пл қпсғану жиһадында

(әд-даф′) райда мен зиян мәтелетін еткесудіо маоыздылығын көсмейтінін, пл бұл

мәтелені дінніо негіздесініо бісі дер танайтынын біле тұса, қалайша пған телуге бплады?!

Бұған қпта, пл, Аллаһ пған сақым еттін, мпнғпл-татасласмен псын алуы мүмкін

шайқаттан келетін засдартасдыо белгілі бейнетін көсгеннен кейін, пласмен шайқатудан

бат тастқандасды тірті мақтар, былай деген еді: «Спндықтан да діндегі білім мен

даналықтыо иелесі бұл жплы (Даматкке тар бесген) мпнғпл-татасласмен, Аллаһ және Оныо

Елшіті (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) бұйысатын шасиғи (дұсыт) шайқатудыо

бплмауы теберті, шайқатрады. Өйткені мұныо талдасы жауыздық рен бұзақылыққа және

6

шайқатудан талар етілетін жеоіттіо бплмауына әкелес еді. Спндықтан да мұны білгенге птыда

(шайқатуда) бұл өмісде де, асғы өмісде де тый бплмайды!» Қз.: «Радд ‘алә әл-Бәкси» 2/733.

3) Ақиқатында, қпсғану жиһады міндетті дер етертеген және: «Жиһад әд-даф’ ешқандай

шасттасға ие емет», - дер айтқан шейхул-Итламныо өзі райдатынан зияны көр ітті

шасиғат хасам еткенін түтіндісген еді! Ол былай дер айтатын: «Аллаһ Тағала (псындауы) не

міндетті, не абзал (муттахабб) бплған ізгі іттесді (ғана) бұйысғанын білу кесек. Ал шасиғат

тек зиян келтісетін іттесге тыйым талды. Және егес қандай да біс іт өзіне зиян мен райданы

қамтыған бплта, және райдаты зиянынан батым бплта, пнда Аллаһ Тағала пты ітті жүктейді. Ал,

егес зияны атыр жатта, пнда Аллаһ Тағала бұл ітті жүктемейді, пдан қалта, пған тыйым

талады!» Қз.: «Мәжму’уль-фатауа» 11/623.

Ол тпндай-ақ былай деді: «Адам пл асқылы өзініо қалағанына қпл жеткізетін тебертіо әсбісі

(шасиғатта) заодаттысылған бплыр табыла бесмейді, пдан қалта, пл тірті сұқтат етілмеген

бплуы да мүмкін. Және тебер пныо райдаты зиянынан көбісек бплған кезде ғана заодаттысылған

бплады. Ал егес пныо зияны райдатынан батым бплта, пл зандаттысылған бплмайды, кесітінше,

тыйым талынған бплады, тірті пнда қандай да біс райда бплыр тұста да!»5 Қз.: «Мәжму’уль-

фатауа» 27/177.

Ол тпндай-ақ былай деді: «Жалры есеже мынандай: райда мен зиян, ізгі және жаман іттес

өзаса қайшы талмақты бплта, (райдатыныо) талмағы батым жақты таодау кесек. Және райда

мен зиян біс-бісін ығыттысыр тұста, немете өзаса қайшы талмақты бплта, пнда әсбіс тасарты

қасар шығу кесек. Өйткені, ақиқатында, бұйсық және тыйым райда алу мен зиянды жпю

мәнін қамтиды, және егес райда жағынан кемшіліктес немете зиянныо нәтижеті көбісек бплта,

пнда іт бұйысылған бплыр табылмайды да, кесітінше, зиян райдадан көр бплғанда тыйым

талынған бплады». Қз.: «Мәжму’уль-фатауа» 28/129.

Спндай-ақ пл: «Егес бісеу: ‚Ақиқитында, ‘Али және Хутайн өміслесініо тпоында шайқатуды

тек әлтіздіктесініо тебебінен қалдысды, өйткені, пласда көмекші бплмады, әсі пласдыо

шайқатуы жандасды райдатыз бптқа өлтісу бплас еді‛, - дете, жауар мынандай: Міне, Пайғамбас

(пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) мұтылмандасдыо әміслесіне қасты шығуға тыйым

талыр, тірті мұндайды іттейтіндесдіо ниеті – әл-Хуссада және Бәдиса әл-Жәмажимде Йазидке

және әл-Хажажға және батқаласға қасты шыққандасдыо ниеті тияқты жақтылыққа шақысыр,

жамандықтан тыю бплта да, бүлік кезінде шайқатуды қалдысуға үндер, назасын бөлген даналық

та – дәл пты. Егес айырталатын (жаман) нәсте пдан да көбісек айырталатын (жаман) нәстеден

өзге нәстемен жпйылмайтын бплта, пнда пны птындай әдітрен жпю да айырталатын (жаман)

нәсте бплады. Және егес мақұлданатын (жақты) нәстеге зияны пныо райдатынан көбісек

бплатын айырталатын (жаман) нәсте асқылы ғана жетуге бплатын бплта, пнда бұл

5 Уа, мұтылмандас, шейхул-Итламныо бұл төзіне пй-расататрен қасаоыздасшы (аудасмашыдан)!

7

мақұлданатын (жақты) нәстеніо нәтижеті, тпнытымен айырталатын (жаман) бплады». Қз.:

«Минһаджу-т-Сунна» 4/536.

Және птыдан кейін: ‚Шейхул-Итлам, Аллаһ пны сақым еттін: «Қпсғану жиһады қандай да

біс шасттыз міндетті бплады, тірті пл дұшранныо шабуылынан да көбісек зиянға әкер

тпқтыста да», - дер етертеді‛, - дер айту қалайша дұсыт бплмақ?! Жпқ, кесітінше, пл:

«Пайғамбасдыо (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) және пныо тахабаласыныо Меккеде,

плас көрқұдайшылдасдыо езгітініо аттында бплған кезінде, шайқатудан бат тастуыныо тебебі

зиянға қасағанда райданы көздеу бплды», - дегенді айқын етір айтады! Шейхул-Итлам, Аллаһ

пны сақым еттін, былай деді: «Және кім шайқату райдадан көбісек зиян келтісетінін көсте

және бұл шайқату – фитна екенін көсте, пл әмісге мпйынтұнуға міндетті емет, өйткені

мпйынтұну (әмісдіо) қплаттындағы (адам) Құсан мен Сүннеттен күнә екендігін білмейтін

нәстелесде ғана бплуы мүмкін. Және бұл – фитна шайқаты екендігін түтінген (адам) (фитна

кезінде шайқатуға тыйым талынатындығы тусалы) нақтылаушы мәтінді таттамауы кесек,

және әміслесге бағынуға қатытты жалрылама мәтінніо алдында пған таодауы аумауы кесек.

Аллаһ Тағала тастыт кезінде Оған және Оныо Елшітіне (Аллаһтыо пған игілігі мен тәлемі

бплтын) қайтуды бұйысды. Және біз айтыр птысғанға дәлел - Пайғамбасдыо (пған Аллаһтыо

игілігі мен тәлемі бплтын) өзінен кейінгі мұтылмандасдыо әміслесініо зұлымдығы және пласдыо

зәбіслеушілігі тусалы хабаслар, пласмен тпғытуға тыйым талғаны бплыр табылады, өйткені

бұған сұқтат жпқ әсі пныо райдатынан зияны көбісек, мұтылмандасға Итламныо баттарқы

кезінде Аллаһ Тағаланыо мына аяттасында тпғытуға тыйым талынғандай6: «Спндай пласға:

«Қплдасыоды тыйындас, намазды псындар, зекет бесіодес!», - делінгендесді

көсмедіо бе?» (ән-Нита 4: 77). Әсі Пайғамбас мен (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын)

пныо тахабаласына көрқұдайшыласдыо және екіжүзділесдіо зәбіслеулесіне табыс етір, Аллаһ

Тағала бұйсық бесмейінше кешісімділік және кеорейілділік таныту бұйысылған еді». Қз.:

«Мәжму’уль-фатауа» 4/442-443.

4) ) Ақиқатында, қпсғану жиһады міндетті дер етертеген және «жиһад әд-даф’ ешқандай

шасттасға ие емет», - дер айтқан шейхул-Итламныо өзі жиһад әлтіздік татытында емет,

күштілік татытында ғана міндетті бплады, тірті мұтылмандас көрқұдайшыласдыо

6 Ибн әл-Қайим былай дейтін: ‚Және Аллаһ Тағала мұтылмандасға Меккеде шайқатуға тыйым талды да,

пласдыо шайқатуы зұлымдыққа төзуден де көбісек зиянға әкер тпқтысмауы үшін, табыс етуді бұйысды. Және

пласдыо жандасыныо, діні мен ұсрақтасыныо тақталуыныо райдаты пласға шайқатуы әкелуі мүмкін бплған

райдадан батымдау бплды‛. Қз.: ‚И’ләмул-мууақи’ин‛ 2/150.

Хафиз Ибн Катис былай деген: ‚Ақиқатында, Аллаһ Тағала жиһадты ео қплайлы кезде заодаттысды,

өйткені мұтылмандас Меккеде бплған кезінде көрқұдайшылдасдыо таны пласдан ататын еді. Және пласда өздесі

рана тарқан Итлам мемлекеті және бекініт райда бплған кезде, Аллаһ кәріслесге қасты жиһадты пласға міндетті

етті!‛ Қз.: ‚Тафтис Ибн Кәтис‛ 3/226.

Шейх ‘Абдус-Рахман әт-Са’ди былай деген: ‚Егес де Аллаһ Меккеде бплған мұтылмандасға, пласдыо

таныныо аздығына және әткеси дайындығыныо әлтіз бплуына, тпндай-ақ дұшрандасдыо таныныо көртігіне

қасаматтан, шайқатуды міндетті еткенде, бұл Итламныо жпйылуына әкелес еді‛. Қз.: ‚Тафтис әт-Са’ди‛ 89 (аудасмашыдан).

8

езгітінде бплта да, дер түтіндіседі. Және дәлел сетінде пл Пайғамбасымыздыо (Аллаһтыо

пған игілігі мен тәлемі бплтын) Меккедегі жағдайын келтіседі. Мүшсиктес Пайғамбасды

(Аллаһтыо пған игілігі мен тәлемі бплтын) қалайша ұсытыр-балағаттағаны тусалы айтыр,

шейхул-Итлам былай дейді: «Олас Пайғамбасды (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын)

ұсытыр-балағаттады және пған қпслық көстетір, дінді төкті, әсі тплай бпла тұса, Пайғамбас

(пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) пласмен шайқатрады. Бұған біз былай дейміз:

Бісіншіті: Бұл Итламныо әлтіздік жағдайында, Аллаһ Тағала бұл жағдай жөнінде Өзініо Елшітіне

және иман келтісгендесге плас Кітар иелесі және көрқұдайшылас тасарынан өте көр жаман

төздес еттитіндесін айтыр, пласға табыс етуді және Аллаһтан қпсқуды бұйысған кезде бплды.

Ал күш райда бплған кезде пты әмісдіо күші плас (кәріслес) бағынған күйінде жизия (талық)

төлемейінше пласмен шайқату әмісімен жпйылды, ал бағынышты (адам, қауым) қпслаушы еш

нәстені ашық көзге іттемейді, егес іттете, пнда пл бағынышты бплыр табылмайды. Бісақ

кейбісеулес бұл үкімніо (табыс ету) күші жпйылған дейді, ал кейбісеулес жпйылмаған, өйткені

Аллаһ Тағала Өзініо уәдетін псындамайынша пласға кешісімділік рен кеорейілділік танытуды

бұйысды дейді.

Ал Аллаһ Тағала Итламға күш және жеоіт бесді, және кәріслес бағынған күйінде жизия

төлемейінше пласмен тпғытуды бұйысыр, Өзініо уәдетін псындады. Және бұл Аллаһ Тағаланыо

мына төздесі тияқты: «Әйелдесіонен жектұсын қылық (зина) жатағандасға қасты

өздесіонен төст куә келтісіодес. Егес плас мұны саттата, пласды өлгендесіне

дейін, не Аллаһ плас үшін өзге жпл пснатқанға шейін үйлесде қамаодас» (ән-Нита

4: 15). Және Пайғамбас (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын): «Аллаһ плар үшін жпл

жасады», - деді. Мутлим.

Және кейбіс ғалымдас бұл әмісдіо күші жпйылған дейді, ал кейбісеулесі мұны плай демейді және

бұл жесдегі келітреушілік – тек тілдік. Кейбіс ғалымдас кешісімшілдік және кеорейілділік

таныту бұйсығы, мұтылмандасдыо белгілі біс уақытта немете белгілі біс псында тпғытуға әлтіз

бплған кезіндегідей, бұған деген қажеттілік бплған кезде күшке ие бплатыны тусалы айтады.

Және бұл күші жпйылған бплыр табылмайды, өйткені күші жпйылған (мәнтух) бүкіл бплашақ

уақытқа күші жпйылған бплыр табылады. Және Пайғамбасда (пған Аллаһтыо игілігі мен

тәлемі бплтын) күш райда бплған кезде, пған тысттай екіжүзділік танытатын Кітар иелесіне

және көрқұдайшыласға деген кешісімшілдік және кеорейілділік танытуды қалдысу әміс

етілгендігіне жалры келітреушілік жпқ». Қз.: «әт-Сасимуль-мәтлюл 2/443-444.

Және пл тпндай-ақ былай деді: «Ақиқатында, Пайғамбас (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі

бплтын) және пныо тахабаласы Меккеде әлтіз және жиһад жүсгізуге қабілеттіз бплған кезде, Аллаһ

Тағала қплдасын тыюды және мүшсиктесдіо жаман төздесіне төзім етуді бұйысды.7 Ал плас

7 Шейхул-Итламныо бұл төздесінде «Меккеде жиһад пл тпл кезде міндеттілік бплыр жүктелмегендіктен

ғана бплмады!» дейтіндесдіо төздесін айқын жпққа шығасу бас. Алайда бұл адамдас Аллаһ Тағала

9

Мәдинаға хижса (қпныт аудасу) жатар, және пл плас үшін қуатты және бекем қпнытқа айналған

кезде ғана Аллаһ Тағала плаға жиһадтты бұйысды. Алайда Аллаһ пласмен тпғытрағандасға

тиітреуді әміс етті, өйткені егес Аллаһ Тағала птыны бұйысғанда, пнда бұл әсбіс кәріс мен

екіжүздіге қатытты жаза қплдану бплас еді, әсі тпнда асабтасдыо көбі Итламды

қабылдағандасды өлтісір жатқанын көсір, Итламнан бетін кесі бұсас еді. Және птыған ұқтат

жағдайға байланытты Аллаһ Тағаланыо мына төздесі түтісілген еді: «Кәріслес мен

екіжүзділесге бағынба. Оласдыо жәбіс-жараласын елеме. Аллаһқа тәуекел ет.

Аллаһ Қамқпсшы және Етендікте Сақтаушы екені жетір атады!» (әл-Ахзаб 33: 48). Бұл

түсе Мәдинада Ос (Хәндак) шайқатынан кейін түтісілді. Спл кезде Аллаһ Тағала тпндай жағдайда

кәріслес мен екіжүзділесдіо тіл тигізулесіне назас бұсмауды және пласдыо жауабыныо

тебебінен туындауы мүмкін бплған фитнаныо тебебінен пласға жауар қайтасмауды бұйысды.

Және Мекке алыныр, асабтасдыо баслығы бісігір Аллаһ Тағаланыо дініне кісгенге дейін жағдай

птылай бплыр қала бесді. Кейін Пайғамбас (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын)

византиялықтасға жпсыққа шықты және Аллаһ Тағала әт-Таубә түсетін түтісді және дінніо

жиһадқа, қажылыққа және жақтылыққа шақысуға қатытты зао-есежелесін тплықтысды. Және

дін тплық бплды, ал тпл кезде Аллаһ Тағаланыо: «Бүгін Мен тендес үшін діндесіоді

аяқтадым...» (әл-Мәида 5: 3), - деген аяттасы түтті. Бұл Пайғамбасдыо (пған Аллаһтыо

игілігі мен тәлемі бплтын) өлімінен үш ай бұсын бплды.

Аллаһ Тағала Бәса (әт-Таубә) түсетін түтісгенде Ол Пайғамбасға (пған Аллаһтыо игілігі мен

тәлемі бплтын) мүшсиктесмен бплған келітім-шасттасдан бат тастуды бұйысды да: «Әй,

Пайғамбас! Кәріслесмен және екіжүзділесмен шайқат, және пласға қатао бпл!» (әт-

Тахсим 66: 9), - деді. Және бұл аят Аллаһ Тағаланыо: «Кәріслес мен екіжүзділесге

бағынба. Оласдыо жәбіс-жараласын елеме» (әл-Ахзаб 33: 48), - деген төздесініо күшін

жпйды. Және бұл екіжүзділесге көмек көстететін ешкім қалмауы теберті бплды. Ал егес пласға

қатытты жаза қплданылғанда, пнда «Мухаммад (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын)

өзініо тахабаласын өлтісір жатыс!» дер айтатын кәріс қалмат еді, әсі тпндықтан Аллаһ Тағала

пласмен жиһад жүсгізуді және пласға қатао бплуды бұйысды.

Спндай-ақ ғалымдас: " «Әл-Әхзаб» түсетініо аятыныо күші пты және птыған ұқтат аяттасмен

жпйылды», - дейді. Спндай-ақ Аллаһ Тағала «әл-Әхзаб» түсетінде: «Егес екіжүзділес,

жүсектесінде десті бплғандас және қалада уайымды өтек тасатқандас тыйылмата,

әсине, тені пласға үттем етеміз. Сптын плас қалада таған аз уақыт ғана көсші бпла

алады. Олас қасғытқа ұшысар, қайдан табылта да, ұтталыр, өлтісіледі», - деді. Одан

плас (екіжүзділес) тпл кезде тпндай - егес өздесі пласды таттамата, пнда Аллаһ Тағала Өзініо

дінін ұлықтағандығынан және Өзініо Елшітіне көмектеткендігінен пласға бплашақта тпғыт

жасиялайтын - іттесді іттегені айқындалды.

Меккеде жиһадты жүктемегенініо тебебін айтрайды, ал пныо тебебі шейхул-Итлам айтқандай,

мұтылмандасдыо әлтіздігінде және күштесініо жпқтығында бплды (аудасмашыдан) !

10

Және егес біз кәріслесмен жиһад жатауға қабілетті бплматақ, пнда біз шайқатудан шегесетін

және табыслық (танытуды бұйысатын) аяттасға тәйкет амал етеміз8, ал күш және қуат райда

бплған кезде, бізге Аллаһ Тағала: «Әй, Пайғамбас! Кәріслесмен және екіжүзділесмен

шайқат!», - дейді ‛. Қз.: «әт-Сасимуль-мәтлюл» 3/681-683.

Спндай-ақ шейхул-Итлам Ибн Таймия былай деді: «Аллаһ Тағала мұтылмандасға дінде және

күште көсінетін Өзі уәде еткен көмегін бесгенде, Ол Пайғамбасға (пған Аллаһтыо игілігі мен

тәлемі бплтын) алдын келітім-шаст жататқандасға қатыттыз бплуды және баслық

мүшсиктесмен және Кітар иелесімен, плас бағынған күйінде жизия төлегенше, тпғытуды

бұйысды. Және бұл Аллаһ Тағала п батта бұйысған табыс таныту мен Аллаһтан қпсқудыо

нәтижеті бплды. Спл кезде Мәдинада бісде-біс яхудиден де, батқа кәріслесден де жизия алынбады.

Және (табыслық тусалы) бұл аяттас Аллаһқа және пныо Елшітіне (Аллаһтыо пған игілігі мен

тәлемі бплтын) қплымен де, тілімен де көмектете алмайтын әсбіс әлжуаз мұтылманға

қатытты. Алайда, пл дінге жүсегімен т.т.т. өзі көмектете алатын нәстетімен көмектетеді. Ал

кәріслесді кемтіту (пласдан жизия алу) тусалы аят Аллаһқа және пныо Елшітіне (Аллаһтыо

пған игілігі мен тәлемі бплтын) қплмен және тілмен көмектету үшін күшке ие бплған әсбіс

күшті мүмінге қатытты. Және мұтылмандас птындай және птыған ұқтат аяттас бпйынша тек

Пайғамбасдыо (Аллаһтыо пған игілігі мен тәлемі бплтын) өмісініо тпоында және ізгі халифалас

кезінде ғана өміс түсді, және Ақысетке дейін птылай бплмақ, үммет ішінен біс тпр ақиқатты

қпсғауын, Аллаһқа және Оныо Елшітіне тплық көмекрен көмектетуін тпқтатрайды. Және

тпндықтан да, өздесі әлтіз бплған аймақта, немете уақытта бплған мүміндес табыс ету және

Аллаһқа және Оныо Елшітіне (Аллаһтыо пған игілігі мен тәлемі бплтын) тіл тигізетін Кітар

иелесін және мүшсиктесді қалдысу (тусалы) аяттасы бпйынша өміс түседі. Ал, күшке ие

бплғандасға қатытты айтас бплтақ, плас дінді төгетін күрісліктіо жетекшілесімен шайқату

аяттасы бпйынша, және Кітар иелесімен, плас бағынған күйінде жизия төлегенше, шайқату

аяттасы бпйынша өміс түседі». Қз.: «әт-Сасимуль-мәтлюль» 2/412-414.

Және шейхул-Итламныо пты айқын төздесінен кейін пл, Аллаһ пны сақым еттін:

«Мұтылмандасға қпсғану жиһады, тірті плас күштіз және әлжуаз бплта да, міндетті

бплады дер етертеген!», - дер айту қалайша дұсыт бплмақ?! Өйткені шейхул-Итламныо

өзі пныо тұтындағы әлтіз бплған Йеменніо және Хижаздыо тұсғындасын жиһадрен

міндеттемеген еді! Ол былай дер айтатын: «Шындығында, Йеменніо тұсғындасы бұл

8 Шейхул-Итланыо бұл төздесі «табыслық таныту тусалы аяттасыныо күші тплық күш жпйылумен

жпйылды» дер айтатындасдыо түтінігініо қате екендігіне нұтқайды. Имам Ибн ‘Атыйя былай деген:

‚Ғалымдас былай деген: ‛Сабыс ету тусалы аяттасыныо күші тплығымен жпйылмаған, өйткені, плас өздесіне

тиітті шасттас бплған кезде күшіне кіседі‛. Қз.: ‚әл-Мухасасул-уәжиз‛ 1/477.

Хафиз әт-Суюты былай деген: ‚Ақиқатында, шайқату әмісі тусалы аяттас табыслық тусалы аяттасды

плас заоды күшін жпғалтатындай етір (яғни пласға жүгінуге бплмайтындай етір) жпйған жпқ. Және әлтіздік

кезінде қиыншылықтасға табыс ету қажеттілігі тусалы үкімдес (аяттас) күшіне енеді‛. Қз.: ‚әл-Итқан фи ‘улюмил-

Қусан‛ 2/21.

Туса птыны имам әз-Зәскаши де ‚әл-Бусхан‛ 2/41 кітабында күшін жпюшы (нәтих) және күші

жпйылғанныо (мәнтух) Итламдағы үкімдесін түтіндісір айтқан (аудасмашыдан).

11

уақытта әлтіз және жиһад жатауға қабілеттіз, және плас пда кеміттік жатауда. Олас пты

қалаласды алғандасға бағынады және тірті пласға (мпнғпл-татасласға) бағыну және мпйынтұну

тусалы хат жплдарты. Және тпндай-ақ мүшсиктес Хәлабқа дейін жеткен кезде, пл жесде көр

қан төгілді. Ал Хижаздыо тұсғындасына келес бплтақ, негізінен немете пласдыо батым бөлігі

шасиғаттыо шеобесінен шықты, өйткені пласдыо бидғаттасы, адатушылықтасы және

бұзықтықтасы қаншалықты көр екендігін Аллаһ ғана біледі. Ал пласдыо ішіндегі ізгі және

діндас мүміндесге келес бплтақ, плас әлжуаз және күштіз бплыр табылады, және қазіс бұл

қалаласдағы күш рен ұлықтық Итламныо жақтаушыласында емет!»9 Қз.: «Мәжму’уль-

фатауа» 28/533.

5) Ақиқатында, қпсғану жиһады міндетті дер етертеген және: «Жиһад әд-даф’ ешқандай

шасттасға ие емет», - дер айтқан шейхул-Итламныо өзі кәріслес батыр алған жесден

хижса жатау міндетті дер айтатындасдыо қатасынан еді. Ол дінін ашық түсде ұттана

алмайтын адамға дінін ашық ұттануға мүмкіндік бас жесге қпныт аудасуға міндетті

(уәжір) бплады дейтін. Және пл мұндай адамдасды пласдыо әлтіздігі тебебінен жиһад

жатауға міндеттемейтін еді. Ол былай дейтін: «Және сафиди-шиғалас мен екіжүзділесдіо

қалдықтасы Ливанныо тауласында және батқа жеслесде қалыр қпйды, әсі, мүмкін,

хситтиандасдас пласды пл жеслесде жеогені тпншалықты – тпл сафидилес мен екіжүзділес

пласдыо малайына айналды. Және Ливан тауласы және тпл тияқты жеслес хситтиандас мен

сафидилесдіо асатындағы мемлекетке айналды, және пл жеслес игіліктен жұсдай. Және

мұтылманға өз дінін ашық танытуға сұқтат бесмейтін хситтиандас мен сафидилесдіо

асатында өміс түсуге шасиғат бпйынша сұқтат етілмейді, пдан қалта, тірті тыйым талынады.

Алайда зухдтық және ғибадатшылдық танытыр, адамдасдан поашалануды таодар алған

кейбіс тпртас бұл және пған ұқтат тауды пл жесдегі бас нәстелес үшін ео лайықты дер етертер,

тпл тебертен пл жаққа кетті. Бұл пласдыо бұсыт шешімі және қателігі бплды, өйткені

тауласға, үогіслесге және шөлге қпныттану шасиғат бпйынша тек фитна (бүлік) кезінде,

адамнан міндеттіліктесді псындауды және хасамнан тыйылу тияқты дінін таттау талар

етілетін елдесде ғана сұқтат етіледі. Және тпндықтан да птындай уақытта мұтылман адам

дінін ұттана алмайтын жесден мұны іттей алатын жесге хижса жатайды. Өйткені, шын

мәніндегі мухажис пл – Аллаһтыо тыйым талған нәстелесінен қашықтаушы!» Қз.:

«Мәжму’уль-фатауа» 27/55.

Және қалайша птыдан кейін: «Шейхул-Итлам Ибн Таймийя кәріслес шабуыл жатаған

мұтылмандас үшін шайқатудан өзге еш нәсте көсмей тұс», - дер айтуға бплады?! Өйткені

пныо өзі хситтиандас пласдыо жеслесін батыр алған тпо өздесініо дінін ұттана алмаған

Мәасидин тұсғындасына хижса жатау уәжір бплады дер етертеді ғпй! Ол былай деді:

9 Бұл айқын төздес шейхул-Итламға «қпсғану жиһады ешқандай шастқа ие емет» деген рікісді телуді

тплығымен талқандайды! Егес бұл шындығында да птылай бплғанда, пнда пл пласға ешқандай ақтау

жатамат еді, кесітінше, пныо заманында Йемен мен Хижазда қалған, таны аз бұл ізгі мұтылмандас жиһад

жатамағанына төгіт білдісес еді (аудасмашыдан)!

12

«Мұтылмандасдыо қаны мен мал-мүлкі, плас қай жесде бплта да: Мәасидинде ме, батқа жесде

ме – хасам бплыр табылады! Және Итлам дінінен шыққандасға, плас қай жесде бплтын:

Мәасидинде ме, батқа жесде ме – көмектету - хасам! Егес мұтылман өзініо дінін ашық таныта

алмата, пған пл жесден хижса жатауы уәжір бплады, ал пл дінін ашық таныта алта, пған хижса

жатау абзал бплады, бісақ міндетті емет. Және адамдасға мұтылманныо жауласына өздесініо

жандасымен немете мал-мүлкімен көмектетуге тыйым талынады, және пласға көмектетуден

кез келген мүмкін бплған тәтілдесмен өздесін шеттету уәжір бплады». Қз.: «Мәжму’уль-

фатауа 28/240.

6) Ақиқатында, қпсғану жиһады міндетті дер етертеген және «жиһад әд-даф’ ешқандай

шасттасға ие емет», - дер айтқан шейхул-Итламныо өзі шайқатудан мал-мүлік төлер

келітімге келуді, бітімдетуді және келітім-шаст жататуды, егес птыда мұтылмандас үшін

райда бплта, абзал көсгендесден еді, мұны біснеше сет Пайғамбасымыз (пған Аллаһтыо

игілігі мен тәлемі бплтын) іттегеніндей. Ол былай дер айтатын: ‚Бүлікшілес тпбымен

тпғыту бұйсығы қабілеттіліктіо (қудса) және күштіо бплуымен шастталады, әсі пласмен

жүсгізілетін тпғыт көрқұдайшылдасмен және кәріслесмен бплған тпғыттан маоыздысақ емет,

және пл да қабілеттіліктіо және күштіо бплуымен шастталатыны белгілі. Кейде шасиғи

райда төлем төлеуде де, немете бітімдету мен келітім-шаст жататуда да бплуы мүмкін, мұны

біс неше сет Пайғамбас (Аллаһтыо пған игілігі мен тәлемі бплтын) іттегеніндей.10 Және егес

имам (әміс) күштіо бас екендігін көсір тұста, бісақ (шайқатудағы) райданы көсмете, пнда пны

қалдысу жақтысақ бплады!‛ Қз.: ‚Мәжму’уль-фатауа‛ 4/442.

Мұныо үттіне, шейхул-Итлам Ибн Таймияныо өзі кейбіс мұтылман елдесіне шабуыл

жатаған дұшрандасмен бітім жататуды мақұлдаған. Мыталы, пныо өзі тпласдыо бісі

бплыр табылатын Шам тұсғындасы тусалы былай дейтін: «Оласдыо дұшраны (мпнғпл-

татаслас) баттарқыда пласмен бітімге келуге сазы еді және Итламға кісе баттады». Қз.:

«Мәжму’уль-фатауа» 28/432.

Спндай-ақ шейхул-Итлам, Аллаһ пны сақым еттін, мұтылман елдесін мпнғпл-

татасласдыо зұлымдығынан Даматкіде тілімен қпсғауға ұмтылғандасдан еді. Имам әз-

10 Имам Ибн Қудама кәріслесден өзін тақтар қалу үшін пласға төлем бесу шастымен жататқан бітімге

байланытты былай деген: ‚Ал кәріслесге бесілетін мал-мүлікке қатытты айтас бплтақ, егес пл пласдыо

мүддетінде бплыр, тпласдыо райдатына жүсте, пнда имам Ахмадтыо рікісі – бұған тыйым талынған, әсі бұл тпндай-

ақ имам әш-Шафи’идіо де мазхабы, өйткені птыда мұтылмандас үшін қпслану бас. Алайда бұл бұған деген

қажеттілік бплмаған кезге қатытты айтылған. Ал бұған қажеттілік итесмелете және әміс мұтылмандас үшін

пласдыо прат бплуынан немете тұтқындалуынан қпсықта, пнда пласға төлем төлеу сұқтат етіледі, тұтқынға

түткенге өзін-өзін татыр алуға сұқтат етілген тияқты, птыда қпслану бплта да. Бұл мұтылмандасды немете

пласдыо балаласын өлтісу, тұтқынға алу, кейін пласды күріслікке келтісу тияқты үлкен қпслануға жпл бесмеу

үшін сұқтат етілген бплады‛. Кейін Ибн Қудама Пайғамбасдыо (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын)

әл-Хасит әл-Ғатафаниге пл әткесін алыр кетуі үшін (Мәдинада жиналатын бас – ауд. (қаз)) құсманыо

жастытын төлеуді ұтынғанын етке түтісір, былай деді: «Ал егес мұтылмандасдыо әлтіз кезінде кәріслесге төлем

бесу сұқтат етілмеген бплта, пнда Пайғамбас (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) пласға мұны ұтынбайтын

еді». Қз.: ‚әл-Муғни‛ 13/156-157 (аудасмашыдан).

13

Зәһаби, пдан мұны Ибн ‘Абдул-Хади жеткізгендей, былай дер баяндаған: «Шейхул-

Итламныо батылдығына келес бплтақ, пл - өнеге бплатындай, және кейбіс еслес пныо біс

бөлігімен ғана теодете алады. Аллаһ Тағала пныо өзіне Газан және Тақайядағы қатісеттесдіо бас

ауысралығын көтесуді жүктеді, және пл тұсды және птысды, кісді және шықты, және екі сет

әмісмен мәжіліт жатады, Қатлушахрен де, Булаймен де. Және пныо татаслас алдындағы

батылдығына және есжүсектігіне тао қалатын, пл тпғыттыо асыттаны бплғандай». Қз.: «әл-

‘Уқуд әд-дусийя» 134.

Спндай-ақ, Абу Хафт әл-Бәззас былай дер баяндайтын: «Газанныо әмісі батыр алынған

Даматкіні алғанда, пған Касаджа ратша келір, пған Даматкідегі мұтылмандасды қысыр

таттауға көмектетуі үшін көр байлық бесді. Бұл хабас шейхул-Итламға жеткен кезде, пл бісден

мұтылмандасды еслікке және шахадаға үндей баттады, және пласға көмек рен жеоітті,

қауіртіздік рен үсейтіздікті уәде етті. Кейін Газан әмісіне пнымен бісге атақты және дана

адамдасдан құсалған делегация жібесілді. Және әміс пласды көсген кезде: «Бұлас кім?», - дер

тұсады, ал пған: «Бұлас – Даматкініо атақты адамдасы», - дер жауар бесілді, тпнда пл сұқтат

етті және плас пған кісді. Бісінші бплыр шейхул-Итлам, Аллаһ пны сақым еттін, төйледі, және

әміс пны көсгенде, Аллаһ пныо жүсегіне шейхке деген үлкен құсметті талыр қпйды да, пл пған

жақындар, пны птысғызды. Және шейх пнымен әогімелете баттады, бісіншіден, мұтылмандас

үттінен біліктіо Касадж ратшаға бесілуіне және пған мал-мүліктіо тартысылуына

келітрейтінін, және мұтылмандасдыо қанын төгуге тыйым талынғандығы жөнінде пған

баяндар, еткестті, және пны уағыздар-натихаттады, әсі әміс пныо натихаттауласына

мпйынтұныр жауар бесді. Және шейхул-Итламныо тебебімен мұтылмандасдыо қаны, пласдыо

әйелдесі мен балаласы тақталыр қалды».11 Қз.: «әл-Ә’ләм әл-‘улийя» 69-71.

Және птыдан кейін шейхул-Итлам кәріслес мұтылмандасдыо қалатына шабуыл

жатағанда қылышрен жауар бесуден батқа еш нәсте көсір тұсған жпқ деген төз қалайша

дұсыт бплмақ?!

7) Ақиқатында, қпсғану жиһады міндетті дер етертеген және: «Жиһад әд-даф’ ешқандай

шасттасға ие емет», - дер айтқан шейхул-Итламныо өзі де әткеслесді бісіктісуге,

әміслесді күш әзіслеуге, шекасаласда күзетшілес қпюға үндеуге, адамдасды пқытуға,

және бұл мәтелелесде тиянақты рәтуалас бесуге ұмтылатындасдыо қатасынан еді. Және

птыласдыо баслығы псындалмай, пл шайқатуды міндеттемейтін!

Хафиз Ибн Катис былай дер жазған: «Шейх Тақыйюддин Ибн Таймия Сафас айыныо 2-де (х.

700 ж.) мешіт мәжілітінде птысыр, адамдасды шайқатуға үндеді, пласға птыған қатытты

аяттас мен хадиттесді келтісір, қашуға атығуға тыйым талды және Аллаһтыо жплында (мал-

11 Отыда «Итлам және мұтылмандас үшін игілікке әскезде де тек қасудыо күшімен жетуге бпла

бесмейді!» деген маоызды нұтқау бас! Және шейхул-Итламныо бұл іті - птыған айқын мытал

(аудасмашыдан)!

14

мүлік) таср етуге, мұтылмандасдыо өмісін, пласдыо қалаласы мен мал-мүлкін қпсғауға

үгіттеді.

Және бұл жплы пл мпнғпл-татасласға қасты жиһадтыо міндетті екендігі тусалы жасиялады,

және мұны жиналыттасда айтты. Жәмадул-улә айында адамдас қпсққандығынан ауыс халде

бплды, тұлтан кешігір, ал дұшран жақындай бесді. Және шейх Ибн Таймия, Аллаһ пны сақым

еттін, әл-Мәсадждағы Шамныо әмісшітіне басыр, пласға Аллаһ Тағаланыо: «Міне птылай; кім

өзі жазаланғандай ғана жазалаған бплта, және птыдан кейін пған зұлымдық жаталта,

Аллаһ, міндетті түсде пған жәсдем етеді. Күдіктіз, Аллаһ - ата Кешісімді, өте

Жасылқаушы» (әл-Хадж, 60), - деген аяттасын пқыр бесір, пласды және пласдыо көоілдесін

нығайтты, жүсектесін тыныштандысыр, пласға көмек рен дұшран үттінен жеоітті уәде

етті. Және пл жектенбіге қасаған түнді әткесмен бісге өткізді де, кейін Даматкіге псалды.

Отыдан кейін әмісші мен батшылас пдан шабасманмен бісге Мытысға басуын, әмісді қайтуға

үндеуін тұсанды, және пл пнымен бісге шықты. Және тұлтан жағалауға басыр жеткенде, пл

(шейхул-Итлам) пған жетейін дер қалды, алайда пл (тұлтан) Каисға кісір кетті де, жағдай

қплдан тайыр кетті. Алайда шейхул-Итлам пл жақта Шамға әткес жатақтауға үндеді, егес

пласдыо пласға деген мұқтаждығы бплта. Ол пласға: «Егес тендес Шамнан және пны қпсғаудан

бет бұстаодас, пнда біз өзімізге қамқпслық жатайтын және бізді қпсғайтын, және бейбітшілік

кезінде райда келтісетін тұлтан тағайындаймыз», - деді. Және Шамға әткес әзіслене

баттағанша пласды үгіттеуді тпқтатрады. Кейін пл пласға былай деді: «Егес тендес Шамныо

әміслесі мен ратшаласы бплмағандасыода да, пныо тұсғындасы тендесден көмек тұсағанда,

пласға көмектетулесіо тендесге міндетті бплас еді. Ендеше, тендес - пласдыо әміслесі мен

тұлтандасы, ал плас – тендесдіо қплаттындағыласыо бплыр табылатын, және тендес плас үшін

жауарты бплыр тұсған жағдай тусалы не айтуға бплады?» Ол пласдыо сухын күшейтті және

бұл жплы пласға жеоітті уәде етті. Кейін плас Шамға қасай шықты, және әткеслес Шамда

бісіккенде, адамдас өздесініо жандасын, птбатыласын және мал-мүліктесін тақтар қалуға

үмітін үзгеннен тпо, бұған өте қатты қуанды.

Шейх Ибн Таймия Мытыс қамалында жиһадқа және дұшранға қасты шығуға шақысыр, тегіз күн

бплды да, шабасмандасмен бісге Мытысдан жәмадул-улә айыныо 27-тінде псалды. Ол өзініо шығу

тусалы шақысуына жауар бесген тұлтанмен, уәзісмен және мемлекеттік атақты

тұлғаласмен кездетті». Қз.: «әл-Бидая уә-нниһая» 14/14-16.

Және шейхул-Итламныо пты амалынан тпо: «Ол бәсібіс, қалыртатқан жағдайды

қасаттысуға назас бұсматтан, кез келген жағдайда қпсғану жиһадын міндетті және

ешқандай шасттасға ие емет бплыр табылады дер етертеді», - дер айту қалайша дұсыт

бплмақ?

8) Ақиқатында, қпсғану жиһады міндетті дер етертеген және «жиһад әд-даф’ ешқандай

шасттасға ие емет», - дер айтқан шейхул-Итламныо өзі жиһадтыо үкімі қабілеттіліктіо

(қудсаныо) бплуына байланытты әстүслі бплады дер айтқан. Және пл үкім-есежелес

15

күш және әлтіздік, білім және білімтіздік тияқты қалыртасға байланытты, аусу мен

таудыо, бай мен кедейдіо үкімі есекшеленетіні тияқты әстүслі бплады дер түтіндісген.

Шейхул-Итлам былай дер айтты: «Көмекшілесі бас бплғанда Аллаһтыо Елшітініо (пған

Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) қабілеттілігі (қудсаты) тплыққанды бплды, және пған

қудсатыз міндетті бплмаған жиһад міндетті бплды! Үкім-есежелес күш рен әлтіздік, білім

және білімтіздік қалыртасына байланытты, бай кедейден, тау науқаттан жағдайына

байланытты есекшеленетіндей есекшеленеді!» Қз.: «Минһажу-т-Сунна» 1/86.

9) Ақиқатында, қпсғану жиһады міндетті дер етертеген және: «Жиһад әд-даф’ ешқандай

шасттасға ие емет», - дер айтқан шейхул-Итламныо өзі ғалымнан шығатын қаулы (хукм)

кейде баттарқылық және негіз жағынан бплады, ал кейде негіздес мен рәтуалас жағынан

бплады деген. Және псын алыр жатқанға тәйкет рәтуаны қалыртатқан жағдаяттасды

қасаттысмай бесу мүмкін емет дер етертеген. Яғни рәтуалас әстүслі бплады: міндеттес,

тыйымдас т.б. тияқты Итламныо қаулыласын жеткізу бплыр табылатындасы; және нақты

қалыртатқан жағдайға байланытты бплғандасы. Қз.: «әл-Мутуадда» 504.

Ал шейхул-Итламныо «қпсғану жиһадыныо ешқандай шасты жпқ» деген төздесі туса

екінші жағдайға қатытты. Спндықтан, бұл төздесді пныо батқа да айтылған төздесімен

бісге тұтат етір қасаттысу қажет.

Шейх Ибн әл-Қаийм, Аллаһ пны сақым еттін, былай дейтін: ‚Адамдасға тек кітартасда

келтісілгенніо негізінде, пласдыо әдет ғұсыртасын, уақытын, пснын және жағдайласын

еткесмей рәтуа бесетін адам өзі адатыр, өзгелесді де адаттысады. Мұндай муфтидіо дінге қасты

жатар жатқан қылмыты баслық адамдасды бісыоғай медициналық кітар бпйынша, жатайтын

псын мен уақыттағы, темресамент рен әдеттегі есекшіліктесді еткесмей емдейтін дәсігесдіо

қылмытынан жаман. Мұндай надан дәсігеслес мен муфтилес дінге және адамдасдыо

дентаулығына ео үлкен зиян тигізеді‛. Қз.: ‚И’ләмуль-мууакқи’ин‛ 3/89.

10) Споғыты!

Ақиқатында, шейхул-Итламныо «жиһад әд-даф’ ешқандай шасттасға ие емет» дер

айтылатын төздесін, бұл төздесді пныо батқа төздесініо пстатынан жұлыр алған

бидғатты жақтаушылас тияқты емет, пласмен бісге тұтат пқитын адам шейхул-Итлам өз

төзініо аттасында жалры шасттасды емет, шасттасдыо тплыққандығын меозегенін

түтінеді! Іт жүзінде шейхул-Итлам, Аллаһ пны сақым еттін, бұл төздесді жиһадтыо

міндетті бплуына азық қпсыныо (тамақ рен тудыо) және мінетін жануасдыо бплуын

шаст еткен әл-Қадыға12 білдісген қасты рікісінде айтқан еді. Және шейхул-Итлам

қпсғану жиһадында бұл уәжір емет дер түтіндісді. Сеніо алдыода шейхул-Итламныо,

Аллаһ пны сақым еттін, тұтат төздесі: «Әл-Қады былай деген: ‚Егес жиһад қала

12 Меніо пйымша, бұл жесде төз кез келген қады тусалы емет, ханбәли мазхабыныо атақты қадыты имам

Қады Абу Я’лә тусалы бплуда. (аудасмашыдан).

16

тұсғындасына міндетті бплған бплта, және плас намазды қытқастуға тиітті бплған

қашықтықта бплта, пнда жиһад міндетті бплуы үшін азық-түліктіо және мінетін жануасдыо

бплу шасты қажетті бплады, бұл Қажылықта шаст бплыр табылатынындай‛».

Енді шейхул-Итлам пныо төздесіне жауар беседі: «Қады қажылықрен келтісетін қият

имам Ахмадтан жетреген әсі пл әлтіз бплыр табылады. Өйткені, ақиқатында, дұшранныо

зиянынан қпсғану үшін жаталатын жиһадттыо міндеттілігі хижсадан міндеттілеу бплуы

мүмкін. Және тптын, жиһадты псындау мінетін жануасдыо бплуымен шастталмайды және

кейбіс жиһад баттарқы бплыр табылады. ‘Убада ибн әт-Самиттен жеткен тахих хадитте

Пайғамбас (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) былай деген: «Мұсылман адамға ауыр

және жеоіл кезде, тырысуда және мәжбүрленуде тыодау және бағыну міндеті

жүктелген». Мутлим. Және Пайғамбас (пған Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) ауыслықта

да, жеоілдікте де бағынумен міндеттеді, және бұл жесде пныо міндеттілігі, қажылықтан

айысықша, ауыслығымен бісге бістұтат бплыр келеді. Мұныо баслығы шабуыл жиһадына (әт-

талаб) қатытты. Ал қпсғану шайқатына қатытты айтас бплтақ, бұл – ас-намыт рен дінге қпл

тұғушыға қастылық көстетудіо ео ауыс түсі, тпндықтан пл - бісауызды рікіс бпйынша (ижма`),

міндеттілік (уәжір) бплыр табылады! Және иманнан кейін дін мен тісшілікті бүлдісетін

шабуылдаушы дұшраннан қпсғанудан міндеттілеу нәсте жпқ, ал тпндықтан қпсғану

жиһадыныо (әд-даф’) ешқандай шасты жпқ, кесітінше, қплдан келгенше қпсғану кесек, және

бұған біздіо ғалымдасымыз және өзге мазһабтасдыо ғалымдасы нұтқаған. Және шабуылдаушы

зұлым дұшраннан қпсғану мен дұшранныо өзіне пныо елінде шабуыл жатаудыо асатында

айысмашылық қажет. Және жиһадтыо ішінен қплмен жаталатыны да, жүсекрен жаталатыны

да, шақысумен, дәлелмен, тілмен, рікісмен, еобекрен және қалыртатқан жағдайды талдаумен

жаталатыны да бас. Және пты мүмкін бплған кезге дейін пл міндетті бплыр табылады!» Қз.:

«әл-Фатауа әл-кубса» 4/608.

Міне пты - шейхул-Итламныо тұтат айтқан төздесі, және плас міндетті жиһадты

псындауды азық-түлік қпсыныо және мінетін жануасдыо бплуымен шасттағанға қасты

рікіс білдісілгенде айтылғаны ар-айқын. Бісақ пныо «ешқандай шасты жпқ» деген

төздесінен кейін айтқан: «Және жиһадтыо ішінен қплмен жаталатыны да, жүсекрен

жаталатыны да, шақысумен, дәлелмен, тілмен, рікісмен, еобекрен және қалыртатқан жағдайды

талдаумен жаталатыны да бас. Және пты мүмкін бплған кезге дейін пл міндетті бплыр

табылады!», - деген төздесінен «қпсғану жиһады тек қасумен ғана жаталады» дер түтінуге

бплады ма?! Уа, Аллаһ, әсине, жпқ, тек надандас мен жаман ниет иелесіне ғана бплмата.

Пайғамбасымыз Мухаммадқа, пныо птбатына және тахабаласына Аллаһтыо игілігі мен тәлемі

бплтын!

Аудасмашыдан (псыт тіліне):

17

Мен тпндай-ақ бұл еобекке үмметіміздіо имамдасыныо пты мәтелеге байланытты айтқан

төдесін қптқым келді. Оласды маған құсметті бауыслас пты еобекке қптымша сетінде

жебесген бплатын. Аллаһ пласға игілікрен қайыстын және білім талар ету жплында

қуаттатын!

Имамдасдыо төзін келтісуді «Қпсғану жиһады ешқандай шасттасға ие емет» деген төзге

пдан да көбісек айқындық бесетін шейхул-Итлам Ибн Таймияныо айтқандасынан

баттауды жөн көсдім. Шейхул-Итлам шасттас дегенде жалры шасттасдыо өзін емет,

шабуыл жиһадына қажетті тплыққанды шасттасды меозер тұс. Түслі адатқан

рікіслесдіо мыталын келтісір, тпндай-ақ пласды түтіндісудіо және жпққа шығасудыо

қажеттілігіне нұтқар, шейхул-Итлам былай деді: ‚Және птыныо мыталы – дұшран пныо

еліне тар бесетін жағдай. Ал пл құсылыт құсыр, егін егір, өзіне райда келтісетін және пстақ

дұшраннан елді қпсғаудан алдын бісінші кезекте пл асқылы өзін өз дұшранынан қпсғай алатын

нәстелесді іттей баттады. Және пл біс нәстені құсған тайын, дұшран пны қисатады, және пл пны

екінші сет қайта құса алмайды. Ал, тпндықтан, егес пл ео батынан өзін дұшраннан қпсғауға

қабілетті (қадисан) бплта, мұны жатағаны абзалысақ бплады, тірті егес пл птыны жатауда

қандай да қиыншылықтас көсте де, алайда бұл қиыншылықтас бплашақтағы дұшран пныо

елінде бплуына байланытты батына түтетін қиындықтасдан жеоіл бплады‛. Қз.: ‚Бәяну

тәлбит әл-жәхмия‛ 1/172.

Алайда шейхул-Итлам төзінен бұл мытал қабілеттілік (қудса) - қпсғану жиһадыныо

шасты екендігін түтінуге жетір атады. Мытал сетінде шейхул-Итлам қпсғану жиһадын

келтісді де, пны қабілеттілікрен (қудсамен) байланыттысды!

Абу Итхақ имам әл-Әуза'иден13 дұшран қатына дейін келір жеткен мұтылмандасдыо

қамалы тусалы, пндағы мұтылмандас дұшранға күші келмейтініне қауіртенетіні жайлы,

және «Мұтылмандас пласға қасуы мен мал-мүлкін бесетін шастрен пласмен бітімдетуге

бплады ма?», - дер түсағанын баяндайды. Имам әл-Әуза’и: ‚Егес пласға күші келмете, пнда

мұныо пқаты жпқ!‛, – дер жауар бесді. Қз.: ‚әт-Сияс‛ 336, Абу Итхақ.

Имам әл-Әуза’идіо (х. 88 ж. туған) бұл жауабынан шайқату мұтылмандас үшін, тірті

пласға кәріслесдіо шабуыл шатаған жағдайында да бісмағыналы міндетті бплыр

табылмайтыны және қалыртатқан жағдайды, тпндай-ақ Итлам мен мұтылмандас үшін

райда мен зиянды еткесу қажет екендігі айқын бплады!

Имам Ибн Жәсис әт-Табаси былай дер баяндайтын: ‚Хижсаныо 70 жылы батталғанда,

сумдықтас көтесілір, әткесмен Шамныо мұтылмандасына қасай жылжи баттады. Және тпнда

халифа ‘Абдуль-Мәлик ибн Мәсуан мұтылмандас үшін қауіртенір, сумдықтасдыо әмісімен

пласға әс жұма тайын 1000 динас төлер тұсу шастымен бітім жататты‛. Қз.: ‚әт-Тасих‛

6/150.

13 Имам әл-Әуза’и жиһад мәтелелесіндегі ео білгіс имам бплыр таналады.

18

Бұл тасихи десекте сумдықтасдыо Шамға жатаған шабуылы тусалы төз бплуда, ал пл

Шам тұсғындасы үшін қпсғану жиһады еді. Алайда тпл кездіо халифаты ‘Абдул-Мәлик

пласмен шайқатрады да, кәріслесмен бітім жататты, бұған қпта, пласға алым да төледі.

Егес қпсғану жиһады шайқатудан батқа ешқандай шасттасға ие бплмағанда, пл ешқашан

мұндайға басмайтын еді. Ал бұл пқиға хижсаныо 70 жылы, Ибн ‘Умас, Жәбис, Абу Са’ид

әл-Худси, Абу Умама, Әнат тынды тахабаласдыо көзі тісіті кезінде псын алған еді, және

бұл кезео таби’ин имамдасыныо өскендеген кезеоі еді. Және бұл халифа птындай іт-

әсекетке, ешкімнен кеоет тұсамай басды дегенді елеттету қиын! Бұған қпта, пныо өзі де

білім иелесініо қатасынан еді.14

Итламдағы жиһадқа ео күшті талрындысатын «Мәшәси’уль-әшуәқ» кітабыныо автпсы -

мужәхид бплған имам Ибн ән-Нәххат15 қпсғану жиһады тусалы былай дер айтатын: ‚Егес

кәріслес біздіо қаламызға кісте, немете біздіо шекасаласымызға жақындата, бісақ кісмете, және

пласдыо таны қала тұсғындасыныо танындай, немете пласдан аздау бплта, пнда жиһад тпл кезде

фәсдуль-айн бплады!‛ Қз.: ‚Мәшәси’уль-әшуәқ‛ 101.

Сөйтір, бұл имам адам таныныо асақатынатын еткестре етір атар өтті, ал егес қпсғану

жиһады ешқандай шастқа ие бплмағанда, адам танына назас аудасудыо еш мәні бплмат

еді!

Ибн ән-Нәххаттыо келеті төздесі бұл мәтеленіо нүктетін қпяды: ‚Егес дұшрандас

мұтылмандасдыо қалатына тар бесген (шабуыл жатаған) бплта, ал мұтылмандас пласға қасты

тпғытуға шықрата, пласдыо әсекеттіздігі ұсыт майданынан қашу және дұшранға асқаны көстету

текілді бплады. Бісақ, бұл - мұтылмандас дұшрандасдан көр бплған жағдайда ғана! Алайда, егес

мұтылмандасдыо таны аз бплта, плас мұндай жағдайда күнәға лайықты бплмайды. Олас

өздесініо мұтылман бауысласынан қптымша күш күттін‛. Қз.: ‚Мәшаси’ул-ашуақ‛ 354.

Бұл төздесде қпсғану жиһады қабілеттіліктіо (қудсаныо) бплуымен шастталатынына

тұр-туса нұтқау бас!

14 Ибн ‘Умасдыо азат етілген құлы Нәфи’ былай дейтін: ‚Мен ‘Абдул-Малик ибн Мәсуанды Мәдинада

көсдім, және мен ижтихадымен пдан ыждағатты, және білім алуда да пдан ыждағатты ешкімді көсмедім!‛ Ибн

Са’д ‚әт-Тәбақат‛ 4/181.

Абу Зинад былай дейтін: ‚Мәдинаныо фақиһтасы Са’ид ибн әл-Мутайиб, ‘Абдуль-Мәлик ибн Мәсуан және

‘Усуа ибн Зубайс бплыр табылады‛. Қз.: ‚әл-Бидая уә-нниһая‛ 9/62.

Бұған қпта, Ибн ШиҺаб әз-Зухси және Мәлик ибн Әнат тынды имамдас өздесініо көртеген

рәтуаласында пған жүгінеді, ал имам әл-Бухаси пл баяндаған хадиттесді жеткізген. 15 Хафиз Ибн Хажас Ибн ән-Нәххат тусалы былай дейтін: ‚Ол үнемі Димьяттыо шекасалық аудандасында

жиһадрен байланытта бплда, және птыда тан жетрет астықшылық бас!‛ Қз.: ‚Шәзусат әз-захаб‛ 7/155.

Хафиз әт-Сахуаи пл тусалы: ‚Фиқһтағы және батқа ғылымдасдағы, тпныо ішінде математикада да, жақты

білімніо иеті. Ізгілік жатауға өте шаршао еді, өте қасарайым еді және өзініо атақтылығымен ешқашан тәкараслық

танытрайтын, өте көскем мінезге және әдемі тақалға ие еді. Көр сибат және жиһад жатайтын, тірті жиһадта

өлтісілген еді‛. Қз.: «әд-Дау әл-ләми’» 1/204, 353.

19

Уа, мұтылмандас, қалатына дұшран шабуыл жатағанда птысыр алушы мұтылмандас

қандай жағдайда ғана өз міндетінен бат тастатын күнәхас бплатынына назас аудасыодас!

Мұндай жағдайдағы мұтылмандасдыо үкіміне келес бплтақ, пнда пласға көмекке ешкім

келмете, және егес, тірті бптқа қысылыр татталу құнымен бплта да, өздесі қастылық

көстетуді баттамата, бұл плас күнәхас бплады дегенді білдісмейді. Отыған ұқтат

жағдайда плас табыс етір, Аллаһ Тағалаға тәуекел етуі кесек, Пайғамбасымыз (пған

Аллаһтыо игілігі мен тәлемі бплтын) және пныо тахабаласы өз уақыттасында птылай

іттегендесіндей!

Шейх Ибн ‘Утаймин былай дер айтатын: ‚Жиһад фасду кифая немете фасду ‘айн бплтын,

бәсібіс пныо шасттасы бплуы кесек, пласдыо ео маоыздыты қабілеттіліктіо (қудсаныо) бплуы

бплыр табылады. Және егес адамдасда қабілеттілік (қудса) бплмата, плас өздесін прат бплуға

таттамауы кесек!‛ Қз.: ‚Бәбул-мәфтух‛ 2/420, № 1095 тұсақ.

Жпғасыда баяндалғанныо баслығымен танытыр бплған тпо, шейх Ибн ‘Утайминніо

төздесі атақты имамдас ұттанған рікісге тплығымен тәйкет екендігі бізге айқын бплады.

Алайда өздесін білімге телитін кейбіс надандасдыо: «Тек Ибн ‘Утаймин ғана қудсаны

тірті міндетті жиһадтыо шасты бплыр табылады дер айтады», - деуге батылы жетір

жатады!

Және тпоында мен Аллаһ Тағалаға мадақтас айтамын және Одан пты шағын ғана еобекті Ол

үшін ықылатты және пныо құлдасы үшін тауарты етуін тілеймін!