บทที่ ๔ สัมพันธ์เบ็ดเตล็ด ๓

บทท ๔ การส มพ นธ เบ ดเตล ด

โดย พระมหาธานนทร อาทตวโร ๑๒ กมภาพนธ ๒๕๕๖

วากยารมภ, วากยารมภโชตก

• ห,จ,ปน, ต แปลวา ก เรยกชอสมพนธวา“วากยารมภ” บาง “วากยารมภโชตก”

บาง โดยมากสมพนธวา “วากยารมภ” สมพนธแลวทง เชน

• _ สเจ ห อย ปฐมวเย โภเค อเขเปตวา กม มนเต ปโยชสส ฯ

• _ ก ถาวา อ. บตรของเศรษฐผมทรพย มาก น ยงโภคะ ท. ไมใหสนไปแลว จก

ประกอบแลว ซงการงาน ท. ในปฐมวย ไซร ฯ

วากยารมภ, วากยารมภโชตก (ตอ)

• สเจ ศพท ปรกปปตถ ห ศพท วากยารมภ อย วเสสน ของ มหาธนเสฏฐปตโต ๆ ส

ยกตตา ใน ปโยชสส ๆ อาขยาตบท กตต วาจก ปฐมวเย อาธาร ใน ปโยชสส โภเค

การตกมม ใน อเขเปตวา ๆ ปพพกาล กรยา ใน ปโยชสส กมมนเต อวตตกมม

ใน ปโยชสส ฯ

วกตกตตา

• ศพททจะตองแปลและสมพนธเปนวกตกต ตา คอ ศพททอยใกลธาต ๔ ตว คอ ห, ภ, อส และ ชน ธาต แปลวา “เปน” และถา

อยใกลกรยาคมพากยทเปนกรยาหมวด ปญจม สตตม ภวสสต และ กาลาตปตต

สนามหลวงนยมแปลอาบกาลของกรยาคม พากยหมวดนนๆ ดวย คอ แปลวา จง

เปน... พงเปน... และ จกเปน... สมพนธ วา “วกตกตตา” โดยมากจะเปนปฐมา

วภตตและตตยาวภตต

วกตกตตา ทเปนปฐมาวภตต เชน

อย ปตโต มหาปญโญ โหต ฯ ( อยใกล ห ธาต)อ. บตรน เปนผมบญมาก ยอมเปน ฯ

อย วเสสน ของ ปตโต ๆ สยกตตา ใน โหต ๆ อาขยาตบท กตตวาจก มหาปญโญ วกตกตตา

ใน โหต ฯ

อย กมาโร กตาภนหาโร ภ วสสต ฯ ( อยใกล ภ ธาต)

อ. กมารน จกเปนผม อภนหารอนกระทาแลว จก

เปน ฯ อย วเสสน ของ กมาโร ๆ ส

ยกตตา ใน ภวสสต ๆ อาข ยาตบท กตตวาจก กตาภน

หาโร วกตกตตา ใน ภวส สต ฯ

ขอสงเกต

ตวประธานเปนมธยมบรษ คอ ตว ตมเห และอตตมบรษ คอ อห มย

ถาจะใหปลอดภย กรยาคมพากย จะตองเปนอาขยาตเทานน ดง

นน ถาปญหาใชธาตประกอบ ดวย ต ปจจย จะตองแปลว ต ปจจย เปน วกตกตตา ใน กรยา

อาขยาต อกชนหนง ในกรณท เปน ชาต จะมวกตกตตาซอน

วกตกตตา กลาวคอ มตววกตกต ตา ใน ชาต และ ชาต วกตกต ตา ใน กรยาอาขยาต

วกตกตตา ชนเดยว เชน

ตว กโต อาคโต ฯ ตว กโต อาคโต ฯออ. . ทาน เปนผมาแลว ทาน เปนผมาแลว

แตทไหน แตทไหน ((อสอส) ) ยอมยอม เปน ฯ เปน ฯ

ตว สยกตตา ใน อส ตว สยกตตา ใน อส ๆ อาขยา ๆ อาขยา

ตบท กตตวาจก กโต ตบท กตตวาจก กโต วเสสน ของ ฐาน วเสสน ของ ฐาน

โต ๆ อปาทาน ใน โต ๆ อปาทาน ใน อาคโต ๆ วกตกตตา อาคโต ๆ วกตกตตา

ใน อส ฯ ใน อส ฯ

วกตกตตา ชนเดยว• อห สาวตถโต อห สาวตถโต

อาคโต ฯ อาคโต ฯ• ออ. . เรา เปนผมา เรา เปนผมา

แลว แตกรงสาวต แลว แตกรงสาวต ถ ถ ((อมหอมห) ) ยอมเปน ยอมเปน

ฯฯ• อห สยกตตา ใน อห สยกตตา ใน

อมห ๆ อาขยา อมห ๆ อาขยา ตบท กตตวาจก ตบท กตตวาจก

สาวตถโต ๆ อ สาวตถโต ๆ อ ปาทาน ใน อาค ปาทาน ใน อาค

โต ๆ วกตกตตา โต ๆ วกตกตตา ใน อมห ฯ ใน อมห ฯ

ตม เห ก โต อาคตา ฯอ . ทาน ท . เปนผ มาแล ว แต ท ไหน(อตถ) ยอมเปน ฯ

ตม เห สยกตตา ใน อตถ ๆ อาขยาตบท กตตวาจก กโต ว เสสน ของ ฐานโต ๆ

อปาทาน ใน อาคตา ๆ ว กต กต ตา ใน อตถ ฯ

• มย สาวตถโต อาคตา ฯ• อ. เรา ท. เปนผมาแลว

แตกรงสาวตถ (อมห) ยอมเปน ฯ

• มย สยกตตา ใน อมห ๆ อาขยาตบท กตตวาจก

สาวตถโต อปาทาน ใน อาคตา ๆ วกตกตตา ใน

อมห ฯ

Time Spent

Proj

ects

Wor

ked

On

อมมา อาลปน ตมเห สยกตตา ใน อตถ ๆ อาขยาตบท กต ตวาจก กมตถ สมปทาน ใน อตถ อโปสถกา วกตกตตา

ใน ชาตา ๆ วกตกตตา ใน อตถ ฯ

อมมา อาลปน ตมเห สยกตตา ใน อตถ ๆ อาขยาตบท กต ตวาจก กมตถ สมปทาน ใน อตถ อโปสถกา วกตกตตา

ใน ชาตา ๆ วกตกตตา ใน อตถ ฯ

อมมา กมตถ อโปสถกา ชาตตถ ฯ

อมมา กมตถ อโปสถกา ชาตตถ ฯ

วกตกตตา สองชน

ดกอนแม ท. อ. ทาน ท. เปนผรกษาซงอโบสถ เปนผ

เกดแลว ยอมเปน เพอ ประโยชนอะไร ฯ

ดกอนแม ท. อ. ทาน ท. เปนผรกษาซงอโบสถ เปนผ

เกดแลว ยอมเปน เพอ ประโยชนอะไร ฯ

วกตกตตา สองชน (ตอ)

• อห อ เมส ปจ จโย จ ปตฏ ฐา จ ชา โต ฯ

• อ . เรา เปนปจจ ย ดวย เป นท พ ง ดวย ของชน ท .

เหล าน เป นผ เก ด แลว (อมห ) ยอม เปน ฯ

วกตกตตา (ตอ)

• อห สยกตตา ใน อมห ๆ อาขยาตบท

กตตวาจก อเมส วเส สน ของ ชนาน ๆ

สามสมพนธ ใน ปจจโย และ ปตฏฐา

จ สองศพท ปท สมจจยตถ เขากบ

ปจจโย และ ปตฏฐา ๆ วกตกตตา ใน ชา โต ๆ วกตกตตา ใน

อมห ฯ

ว กต กม ม

ว กต กม ม ม ค ำำแปลว ำ “ใหเป น ...” อยหน ำ(อยใกล ) กร ธำต และ จร ธำต ส มพ นธ ว ำ“ว กต กม ม ” ม ๒ ว ภ ตต ค อ๑ . ถำเป นก ตต วำจก จะเป นทต ยำว ภ ตต เช น_ อถ สตถำ ต ำ พ ยำธ นำ อภภ ต ำ กต วำ ทส เส

ส ฯ_ ลำำด บน น อ . พระศำสดำ ทรงแสดงแลว ซ ง

ร ปน น กระทำำใหเป นร ปอ นพยำธ ครอบง ำำ แลว ฯ

อถ กำลสตตม ใน ทสเส ส สต ถำ สยกตตำ ใน

ทสเสส ๆ อำขยำตบท กตต วำจก ตำ ว เสสน

ของ ร ป ๆ อว ต ตกม ม ใน ทสเสส พ ยำธ นำ อ

นภห ตกตตำ ใน อภภ ต ำ ๆ ว กต กม ม ใน กตวำ ๆ

กร ยำว เสสน ใน ทสเสส ฯ

วกตกมม• ธมมำ จเร สจรตำ ฯ• อ. บคคล พงประพฤต

ซงธรรม ใหเปนสจรต ฯ• ปคคโล สยกตตำ ใน

จเร ๆ อำขยำตบท กตต วำจก ธมมำ อวตตกมม

ใน จเร สจรตำ วกตกมม ใน จเร ฯ

วกตกมม (ตอ) • ๒. ถำเปนกมมวำจก

จะเปนปฐมำวภตต• _ ปำณำตปำ

ตกมมสส โว ภนเต อกำรโก กโต ฯ

• _ ขำแตพระองคผ เจรญ อ. นำยพรำน

ชอวำกกกฏมตร อนพระองคทรงกระทำำ

แลว ใหเปนผไม กระทำำ ซงกรรมคอ

ปำณำตบำตหรอ ฯ

วกตกมม (ตอ)• _ ภนเต อำลปน ก

ศพท ปจฉนตถ กก กฏมตโต สญญำว

เสสน ของ ลททโก ๆ วตตกมม ใน

กโต ๆ กตบท กมม วำจก โว อนภหต กตตำ ใน กโต

ปำณำตปำ ตกมมสส ฉฏฐกมม

ใน อกำรโก ๆ วก ตกมม ใน กโต ฯ

สมภำวน

สมภาวน• สมภาวน มคำาแปล

วา “วาเปน” อยหนาธาตในความกลาว, ความเรยก

หรอความถง โดยมากเปนทตยา

วภตต ฝายเอก วจนะ สมพนธวา

“สมภาวน” เชน• _ ตมหำ พราหมณำ

วทาม ฯ

• อ. เรา ยอมเรยก ซงบคคลนน วา เปนพราหมณ ฯ

• อหำ สยกตตา ใน ว ทาม ๆ อาขยาตบท

กตตวาจก ตำ วเส สน ของ ปคคลำ ๆ

อวตตกมม ใน วทา ม พราหมณำ สมภา วน ใน วทาม ฯ

สมภาวน (ตอ)• _ เอตำ ปพพตำ สรณำ

คจฉถ ฯ• อ. ทาน ท. จงถง ซง

ภเขานน วาเปนทพง ฯ

• ตมเห สยกตตา ใน คจฉถ ๆ อาขยาตบท

กตตวาจก เอตำ วเส สน ของ ปพพตำ ๆ

อวตตกมม ใน คจฉถ สรณำ สมภาวน ใน คจฉถ ฯ

อต ถม ภ ต

นามนามทประกอบ ดวยตตยาว ภ ตต

แปลว า “ ม หร อด วยทง ” สมพนธ ว า“อ ต ถม ภ ต ” ( อานว าอ ด_ถำา_พ_ตะ) มหล กการแปลและ

สมพนธ ด งน

อตถมภต (ตอ)

• ๑. ถาแปลตอจากตวประธานหรอนาม(นามนามหรอสพพนาม) กอนกรยา แปล

วา “ม” สมพนธเขากบตวประธานหรอนาม ใชคำาเชอมวา ใน เชน

• _ สา ตำขณญเญว มเขน เจว อกขห จ วว เฏห กาลมกาส ฯ

• _ อ. หญงนน มปากดวยนนเทยว ม นยนตา ท. ดวย อนเปดแลว ไดกระทำา

แลว ซงกาละ ในขณะนนนนเทยว ฯ

อตถมภต (ตอ)• สา วเสสน ของ อตถ

ๆ สยกตตา ใน อกาส ๆ อาขยาตบท กตต

วาจก เอว ศพท อว ธารณ เขากบ ตำขณำ

ๆ กาลสตตม ใน อกา ส เอว ศพท อวธารณ

เขากบ จ ศพทหนา จ สองศพท ปท สมจจยตถ เขากบ ม

เขน และ อกขห ๆ อตถมภต ใน อตถ

ววเฏห วเสสน ของ ม เขน และ อกขห ฯ

อตถมภต (ตอ)• ๒. ถาแปลหลงกรยา

แปลวา “ดวยทง” สมพนธเขากบกรยา

ใชคำาเชอมวา ใน เชน

• _ สา... ปเวธมาเนน สรเรน ภกข วนท ฯ

• _ อ. นางสรมา นน ... ไหวแลว ซง ภกษ ท. ดวยทงสรระ

อนสนอย ฯ

• สา วเสสน ของ สร มา ๆ สยกตตา ใน วนท ๆ อาข

ยาตบท กตตวาจก ปเวธมาเนน วเส

สน ของ สรเรน ๆ อตถมภต ใน วนท

ฯ