Αρχαία ελληνική γλώσσα β' γυμνασίου - γραμματική

Αρχαία ελληνική γλώσσα

Β΄ Γυμνασίου

Γραμματική

Ενότητες 1-10

Τα οξύτονα διπλόθεμα ενρινόληκτα σε -ων, -όνος σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική σε -ων, π.χ. ὁ ἡγεμών - (ὦ) ἡγεμών, Τα βαρύτονα διπλόθεμα ενρινόληκτα σε -ων, -ονος σχηματίζουν την κλητική ενικού σε -ον, π.χ. ὁ πνεύμων - (ὦ) πνεῦμον

Να συμπληρώσετε το σωστό τύπο: • Τοῖς ………………..…………………………………(φύλαξ, φύλακος) οὐ προσήκει (= δεν ταιριάζει) ὕπνος. • Ἡ Ἀφροδίτη τῇ ……………………….(χάρις, χάριτος) τοῦ σώματος τὰς ἄλλας θεὰς ὑπερέβαλλεν. • Οἱ ἀγροὶ ἐνίους (= μερικούς) ……..……… (μὴν, μηνός αιτ πληθ) μεστοί ……...(χιών, χιόνος γεν. πληθ.) εἰσίν.

Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού

ἡ ἀκτίς, ἀκτῖνος Τήν ακτῖνα ὁ ἀγκών, αγκῶνος τῷ ἀγκῶνι ἡ ἀσπίς, ἀσπίδος τῇ ἀσπίδι ὁ μην, μηνός ὦ μήν ἡ τερηδών, τερηδόνος τήν τερηδόνα ὁ αὐχήν, αυχένος τῷ αὐχένι ἡ χήν, χηνός τῇ χηνί ὁ πίναξ, πίνακος τῷ πίνακι ὁ δαίμων, δαίμονος ὦ δαίμονες ὁ ἐλαιών, ἐλαιῶνος τοὺς ἐλαιῶνας ἡ σειρήν, σειρῆνος τήν σειρῆνα ὁ γείτων τοῦ γείτονος

Να γράψετε την ίδια πτώση του άλλου αριθμού : ἀνδρός ………………………. στελέχει………………………… πατράσι………………………. ἀστέρες………………………… κοσμήτορας…………………… ἤθει…………………………….. ἄνθος……………………….. γενῶν……………………………

Συμπληρώνω τα κενά : 1. Ἐν τοῖς ……………………….ποταμοῖς οἱ ἁλιεῖς ἰχθύς ἁλιεύουσιν (βαθύς) 2. Οὗτοι τά …………………………καλά νομίζουσι. (ἡδύς) 3. Βάδιζε τήν ………………………. ὁδόν. (εὐθύς) 4. Κάτοπτρον κεῖται ὑπέρ φρέατος …………………………..(βαθύς)

ὁ ἀληθ………. λόγος – οἱ ἀληθ………….λόγοι Τῷ ἀληθ……..λόγῳ - τοῖς ἀληθ……….λόγοις

Τά λεχθέντα ἦσαν ἀληθ…… Αἱ ἀληθ……..ὑποσχέσεις Τά ἀληθ…...ἔπη

Τό πληρ………..γάλα Δεν έχω πλήρ…..απασχόληση Το πλήρ….. ωράριο

Είμαστε αντίθετοι με την κατάργηση του πλήρ…..ωραρίου Έφυγε πλήρ………ημερών

Δρα με τον συνήθ…….τρόπο Οι συνήθ……..ύποπτοι Σύνηθ………….γεγονός Τα συνήθ……γεγονότα περνά τον καιρό του με τις συνήθ………..ενασχολήσεις του

= αυτός που έχει στη ζωή του αγαθό δαίμονα, δηλ. ο καλότυχος, ο ευτυχής

ὁ εὐδαίμ……….ανήρ - ἡ εὐδαίμ……….γυνή - τό εὔδαιμ………τέκνον Οἱ εὐδαίμ…….ἄνδρες – αἱ εὐδαίμ…….γυναί - τά…………εὐδαἰμ…………..τέκνα ἡ εὐτυχία τῶν εὐδαιμ………….. Τῷ εὐδαίμ………..ἀνδρί - τοῖς εὐδαίμ………..ἀνδράσι Χαίρου τους εὐδαίμ……….ἄνδρας

ἴδιον τῶν ……………………ἐστί ὁ …………………………..ἀνήρ – οἱ ……………………. ἄνδρες ἴδιον τῆς ……………………….γυναικός Τό …………………………….τέκνον – τά…………………………………τέκνα Τῇ …………………………….κόρῃ - ταῖς ……………………………....κόραις

………………….τρόπῳ ………………….θυσίᾳ Οἱ Ἁγιοι ……………… ……………..τῶν ἑκκλησιῶν Γνωστόν τοῖς ………………. …………μέτρον ἄριστον …………………..καιροῦ ἐπί ………………τοῦ ἐπιστητοῦ

Να σχηματισθούν τα παρακάτω επίθετα στα τρία γένη (στην ονομαστική ενικού):

•αρσενικό: ὁ ἀληθής: θηλυκό: ........................................., ουδέτερο: .....................................

•αρσενικό: ὁ συνήθης: θηλυκό: ........................................, ουδέτερο: .....................................

•αρσενικό: ὁ σαφής: θηλυκό: ..........................................., ουδέτερο: .....................................

•αρσενικό: ὁ πλήρης: θηλυκό: ........................................., ουδέτερο: ......................................

•αρσενικό: ὁ ἀκριβής: θηλυκό: ........................................, ουδέτερο: ......................................

•αρσενικό: ὁ σώφρων: θηλυκό: ........................................, ουδέτερο: .....................................

•αρσενικό: ὁ αὐθάδης: θηλυκό: ......................................., ουδέτερο: ......................................

•αρσενικό: ὁ εὐδαίμων: θηλυκό: ....................................., ουδέτερο: .......................................

Να σχηματισθούν οι παρακάτω τύποι συνεκφορών (επίθετο + ουσιαστικό): • εὐρύς + ὁδός: γενική ενικού ---> ............................................................................................. • εὐρύς + πεδίον: γενική ενικού ---> .......................................................................................... • ὀξύς + ἦχος: ονομαστική πληθυντικού ---> ........................................................................... • παχύς + σῶμα: αιτιατική πληθυντικού ---> ........................................................................... • ταχύς + ἵππος: αιτιατική πληθυντικού ---> ........................................................................... • ταχύς + ἵππος: γενική πληθυντικού ---> ................................................................................ • εὐγνώμων + πολίτης: γενική πληθυντικού ---> ................................................................... • κακοδαίμων + ἄνθρωπος: κλητική ενικού ---> ..................................................................... • σαφής + μήνυμα: ονομαστική ενικού ---> .............................................................................. • ἐγκρατής + ἄνθρωπος: γενική ενικού ---> .............................................................................. • σώφρων + ἄνθρωπος: δοτική πληθυντικού ---> ................................................................... •εὐδαίμων + ἀνήρ: δοτική ενικού ---> ...................................................................................... •αὐτάρκης + πόλις: ονομαστική πληθυντικού ---> ................................................................. •ἄφρων + ἄνθρωπος: γενική ενικού ---> ................................................................................. •ἐπιμελής + μαθητής: κλητική ενικού ---> ............................................................................... •ἐπιμελής + μαθητής: ονομαστική πληθυντικού ---> ............................................................. •ἀληθής + λόγος: γενική ενικού ---> ......................................................................................... •ἀληθής + λόγος: δοτική ενικού ---> .........................................................................................

1. Να συμπληρωθούν οι φράσεις με τα επίθετα που δίνονται: - Ἡ ἀρχὴ τὸ __________ τοῦ παντὸς ἐστι (ὁ ἥμισυς, ἡ ἡμίσεια, τὸ ἥμισυ). - Πᾳρέχω τράπεζαν __________ ἐδεσμάτων __________ (ὁ, ἡ πλήρης, τὸ πλῆρες - ὁ, ἡ πολυτελής, τὸ πολυτελές). - Ὁ Ἥλιος ἐπὶ __________ ἅρματος τὸν οὐρανὸν διελαύνει (ὁ ταχύς, ἡ ταχεῖα, τὸ ταχύ). - Πολλάκις τὸ ὠφέλιμον ἐναντίον ἐστὶ τῷ __________ (ὁ ἡδὺς, ἡ ἡδεῖα, τὸ ἡδύ). - Οἱ Ἀθηναῖοι μετεῖχον τῶν __________ ἑορτῶν (ὁ, ἡ συνήθης, τὸ σύνηθες). - Οἱ στρατηγοὶ ἔσονται __________ τῷ δήμῳ (ὁ, ἡ ἐπιεικής, τὸ ἐπιεικές). - Βάδιζε τὴν __________ ὁδόν (ὁ εὐθύς, ἡ εὐθεῖα, τὸ εὐθύ). - Ὁ ἄρχων ἐβοήθησε τοῖς __________ πολίταις (ὁ, ἡ ἐνδεής, τὸ ἐνδεές). - Ὁ παῖς ἦν __________ πατρός (ὁ, ἡ ἐπιφανής, τὸ ἐπιφανές). - Ἡ χώρα οὐκ ἔχει __________ καὶ __________ ποταμούς (ὁ εὐρύς, ἡ εὐρεῖα, τὸ εὐρύ - ὁ βαθύς, ἡ βαθεῖα, τὸ βαθύ). - Ὁ φιλόσοφος ὠνόμασεν αὐτοὺς __________ (ὁ, ἡ εὐδαίμων, τὸ εὔδαιμον). - Οἱ ἀγροὶ γέμουσιν __________ ἀνθέων (ὁ, ἡ εὐώδης, τὸ εὐῶδες). - Νοῦς __________ ἐν σώματι __________ (ὁ, ἡ ὑγιής, τὸ ὑγιές). - Οἱ στρατιῶται __________ χιτῶνας ἐνεδύοντο (ὁ μέλας, ἡ μέλαινα, τὸ μέλαν). - Γλῶσσα λανθάνουσα τὰ __________ λέγει (ὁ, ἡ ἀληθής, τὸ ἀληθές). - __________ θυσίᾳ πράξομεν ταῦτα (ὁ πᾶς, ἡ πᾶσα, τὸ πᾶν). - Οἱ Σπαρτιάται ἐτρέφοντο __________ ζωμῷ (ὁ μέλας, ἡ μέλαινα, τὸ μέλαν).

2. Να βάλετε στον κατάλληλο αριθμό, γένος και πτώση τα επίθετα που βρίσκονται στην παρένθεση: (ὀξύς) __________ βούλησις (ἀρραγής) __________ ἑνότητος (ἥμισυς) __________ εἰσφορᾶς (γλυκύς) __________ ὕπνου (δίκαιος) __________ πράξεων (ἀσθενής) __________ σῶμα (ἐμφανής) __________ ἔργοις (ἀμελής) __________ τέκνα (βραχύς) __________ λόγους (τριήρης) __________ πλοίοις

3. Να τοποθετήσετε τα επίθετα στις πτώσεις που ζητούνται: ὁ ἄφρων: δοτ. εν. δοτ. πληθ……………………………………………………….. τὸ εὐῶδες: γεν. εν. γεν. πληθ……………………………………………………… ὁ συνεχής: κλητ. εν. κλητ. πληθ…………………………………………………. τὸ ἀγενές: αιτ. εν. αιτ. πληθ………………………………………………………….. ὁ φιλαλήθης: γεν. πληθ. δοτ. πληθ……………………………………………… ὁ βραχύς: αιτ. εν. αιτ. πληθ……………………………………………………….. ὁ ἐπιμήκης: δοτ. εν. κλητ. εν……………………………………………………..

Ερωτηματική αντωνυμία τίς = ποιος;

Να προσθέσεις την ερωτηματική αντωνυμία στο κατάλληλο γένος και στην κατάλληλη πτώση ………….; Τοῦ πατρός (τίς) ………….; Τῆς μητρός (τίς) ………….; Ἀθηναῖοι (τίς) ………….; Τοῖς υἱοῖς (τίς) ………….; Τους στρατιώτας (τίς)

Αόριστη αντωνυμία τὶς, τὶς, τὶ =κάποιος,-α, -ο

Να βρείτε σε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις η αντωνυμία τίς είναι ερωτηματική και ποιες αόριστη: Εἴ τις ὑμῶν βούλεται ᾄδειν, ᾀδέτω (=αν κάποιος από εσάς θέλει να τραγουδήσει, ας τραγουδήσει) Τίνι ἄν ἀρέσκοι πόλις ἄνευ νόμων; (=σε ποιον θα μπορούσε να αρέσει η πόλη χωρίς νόμους;) Ὁ Βρασίδας εἶδεν ἐπί τινος ποταμοῦ ἄνδρας βάλλοντας. Τί ἂν διαφέροιεν ἄνθρωποι ἀκρατεῖς θηρίου; (= σε τι θα μποροὐσαν να διαφέρου οι ακρατείς άνθρωποι από το θηρίο; Ἐάν τις τὸν ἥλιον ἐγχειρῇ θεάσασθαι, τὴν ὄψιν ἀφαιρεῖται. (αν κάποιος επιχειρήσει να δει τον ήλιο, χάνει τα μάτια του) Μάθε τίνες εἰσίν. Τί πράττωμεν, ὦ Ἀθηναῖοι, ἵνα ἀμυνώμεθα τοὺς πολεμίους;

Αναφορική αντωνυμία

ὅς, ἥ, ὅ (= ο οποίος, η οποία, το οποίο)

ὅστις, ἥτις, ὅ τι (= ο οποίος, η οποία, το οποίο)

Να συμπληρώσετε τον κατάλληλο τύπο της αναφορικής αντωνυμίας ὅς, ἥ, ὃ στις παρακάτω προτάσεις: α. Τὸ χωρίον, ________ παρὰ τὸν ποταμὸν κεῖται, κατάφυτόν ἐστι. β. Οὗτοι τῶν στρατηγῶν ἄριστοί εἰσιν, _________ (δοτ. πληθ. αρσ. = στους οποίους) οἱ στρατιῶται μάλιστα πείθονται. γ. Αἱ πόλεις, _________ ἀτείχιστοί εἰσιν, ῥαδίως ἁλίσκονται (= κυριεύονται). δ. Τῶν ποταμῶν τινες, _________ πολὺν ῥόον (= δυνατό ρεύμα) ἔχουσιν, οὐ διαβατοί εἰσι. ε. Τὰ δῶρα ταῦτα, _________ μοι ἔδωκας, πολυτελῆ εἰσιν. στ. Μέμνησαι τῶν λόγων, _________ ἤκουσάς μου;

Να συμπληρωθούν τα κενά στις προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο της αντωνυμίας:

- Ἐπὶ _________ (τίς, αιτ. εν.) στρατεύετε, ὦ νέοι;

- _________ (τί) ζῴα τοῖς κόραξιν ἐπιβουλεύουσιν;

- Μὴ ἀκούετε _________ (τί, αιτ. εν.) λέγει.

- Σὺ μὴ θαύμαζε ἐφ’ _________ (ὅ, δοτ. πληθ.) λέγομεν.

- _________ (τίς, δοτ. πληθ.) οἱ Μακεδόνες ἐπολέμησαν;

- Ἐνταῦθα ἦν κῆπος πλήρης ἀγρίων θηρίων _________ (ὅ, ονομ. πληθ.) ἐκεῖνος ἐθήρευεν ἐφ’

ἵππου.

- _________ (τίς, ονομ. πληθ.) οὕτω μαίνονται οἵτινες (ὅστις, ονομ. πληθ.) οὐ βούλονταί σοι

φίλοι εἶναι;

- Μέμνησο τῆς εὐεργεσίας _________ (ἥ, γεν. εν.) σὺ ἔτυχες.

- Οὐ τιμῶμεν _________ (ὅστις, αιτ. εν.) ὑβρίζει τὴν πατρίδα.

- Φοβοῦ τοὺς θεοὺς _________ (ὅσπερ, ονομ. πληθ.) τιμωροῦσι τοὺς ἀδίκους.

- Κύριος ἀγαπᾷ _________ (ὅς, αιτ. εν.) παιδεύει.

- Ἦλθον ἐκ τῆς πόλεως πρέσβεις _________ (ὅστις, ονομ. πληθ.) ἔλεγον ταῦτα.

- Κλέαρχος ἔπραξε καὶ ἄλλα _________ (τὶ, αιτ. πληθ.) ἄτοπα.

Οδοντικόληκτα τ, δ, θ, ζ

Ουρανικόληκτα κ, γ, χ, ττ (σσ)

Χειλικόληκτα π, β, φ, πτ

Να συμπληρώσεις τον κατάλληλο τύπο της υποτακτικής:

Ὅταν τούς ἀγρούς …………………………….. οὗτοι πολύν καρπόν φέρουσι (θεραπεύω, υποτ ενεστ α΄πληθ)

Ἡ πόλις ἡμῶν ἐνδοξός ἐστι, ἐάν τους νόμους …………………… (φυλάττω, υποτ ενεστ γ’ενικό)

Ὅταν ἕτοιμοι………………………δύνασθε πορεύεσθαι (εἰμί, υποτ ενεστ β’πληθ)

Ἐάν πιστοί ………………τοῖς θεοῖς, μακάριοί ἐστε. (εἰμί, υποτακτ ενεστ β’πληθ)

Ὅταν τοῖς πολίταις πονηράν παιδείαν ………………….εἰκός ἐστιν αὐτούς κακούς γίγνεσθαι (παρέχω, υποτ ενεστ α’ πρόσωπο πληθ)

Βάζω το ρήμα στην υποτακτική ενεστώτα / αορίστου: 1. Ἀν κατά τούς νόμους ……………………..\..............................................ἄνδρες δίκαιοι ἔσεσθε (δικάζω, β΄ πληθ)

2. Ἐάν ………………………/……………………………δυνήσει (θέλω, β’ ενικό)

3. Ὑμεῖς ἐάν τι τοιοῦτον …………………………/………………………….., μη ………………………… (τεχνάζω,γ΄ ενικό) (ἐπιτρέπω, β΄ πληθ αορ)

4. Τοῦτον κελεύω γενέσθαι δικαστήν, ἵνα μή παρ’ ὑμῖν ………………………/………………….. (κινδυνεύω, γ’ ενικό)

5. Οὐκ ἀξίως τῆς πόλεως ποιήσετε, ἐάν ………………………../……………………..Ἀγησίλαον. (δέχομαι, β΄ πληθ)

6. Ἐάν τις …………………/……………………….τήν Ἀθήνησιν δημοκρατίαν, πολέμιος ἔστω Ἀθηναίων. (καταλύω, γ΄ ενικό)

7. Ἐάν τις …………………/……………..καταλελυμένης τῆς δημοκρατίας, πολέμιος ἔστω. (ἀποβλέπω) (άρχω, γ΄ ενικό)

8. Ἐάν τις εἰς το κάτοπτρον…………............./……………………….., πάσας πόλεις ὁρᾶ. (ἀποβλέπω, γ΄ενικό)

Η ευκτική του ενεστώτα και του μέλλοντα έχει ως χαρακτηριστικό γνώρισμα τη δίφθογγο -οι-. Ο μέλλοντας έχει τις ίδιες καταλήξεις με τον ενεστώτα με την προσθήκη του χαρακτηριστικού -σ- πριν από αυτές. Ο αόριστος διαφοροποιείται από τον μέλλοντα ως προς τη χαρακτηριστική δίφθογγο, που είναι -αι- αντί για -οι-.

Οδοντικόληκτα τ, δ, θ, ζ

Ουρανικόληκτα κ, γ, χ, ττ (σσ)

Χειλικόληκτα π, β, φ, πτ

Να μετατρέψετε τις παρακάτω ευκτικές ενεστώτα σε ευκτικές αορίστου στον ίδιο αριθμό και στο ίδιο πρόσωπο: οὗτος λατρεύοι ___________, οὗτοι ἱκετεύοιεν ___________, σὺ ἑρμηνεύοις ___________, ἡμεῖς τάττοιμεν ___________, ὑμεῖς θεραπεύοιτε ___________.

Να γράψετε την ευκτική ενεστώτα με βάση τις αντωνυμίες:

Να βρείτε το ρήμα των προτάσεων και να γράψετε στην παρένθεση τους τύπους ευκτικής του ίδιου χρόνου και αριθμού: α. Σωκράτης δὲ διαίτῃ τὴν ψυχὴν ἐπαίδευσε (________________). β. Ἀγησίλαος βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόμισε, τὸ τοὺς ἀρχομένους ὡς πλεῖστα ἀγαθὰ ποιεῖν (________________). γ. Ὁ πατήρ ἡμῖν πράττειν τὰ δέοντα συνεβούλευσεν (________________).