Ստի ոտքը կարճ է

Կ. Թահսիլդարյան, Ռ. Պողոսյան, Ն. ՀարությունյանԷլեկտրոնային թարգմանական –հրատարակչական գիրք

Ստի ոտքը կարճ է

2011

Ներածություն

Առածներն ու ասացվածքները ժողովրդական բանահյուսության ուրույն հուշարձաններ են, պատկերավոր ու հակիրճ ասույթներ, որոնցով համեմվում է գրավոր ու բանավոր խոսքը`ստանալով յուրահատուկ գրավչություն:

Առածներն ու ասացվածքները աչքի են ընկնում իրենց սեղմությամբ ու պարզությամբ , դիպուկությամբ: Դրանք պատկանում են ժողովրդական բանահյուսության վիպական ժանրին.ձևով և ծավալով իրար նման են, բայց տարբերվում են իրենց բնույթով:Առածն այլաբանական ստեղծագործություն է, իսկ ասացվածքն իրականությունը դրսևորումն է ուղղակի ձևով:

Առածների ու ասացվածքների հիմնական աղբյուրը կյանքն է, սակայն հանդիպում են նաև այնպիսիք , որ ծագում են զրույցներից ու առակներից, ինչպես և գեղարվեստական գրականությունից: Դրանք տարբերվում են ժողովրդական բանահյուսության մյուս ստեղծագործություններից`հեքիաթից և այլն, որովհետև դրանք անմիջականորեն առնչվում են կյանքի հուզող հարցերին, օգտագործվում ամեն պատեհ առիթով: Դժվար է որոշել որոշ առածների ու ասացվածքների ծագման ժամանակն ու հանգամանքները: Օրինակ`«Թե փող չունես ծոցիդ, ականջ չեն դնի ծվոցիդ», «Չար աչքը քարը կճաքացնի» ասացվածքները և «Առանց իշի գլխի հարսանիք չի լինի» և «Մի ձեռքով երկու ձմերուկ չեն բռնի» առածները առաջացել են ժողովրդի պատմական զարգացման տարբեր ժամանակաշրջաններում:

Շատ առածներ ու ասացվածքներ հատուկ են բոլոր լեզուներին :Սակայն յուրաքանչյուր լեզվի առածների ու ասացվածքների մի մասը հատուկ է միայն տվյալ լեզվին , կրում է այդ ժողովրդի լեզվամտածողության ազդեցությունը, օրինակ` «Ինչքան, որ գիտուն ըլնես, չիմացածդ մի անգետից հարցրու», «Մեկի մորուքը կրակ ընկել, մեկելը կասի կեցիր մուխս վառեմ», «Լեզուն մեղր, սիրտը լեղի», «Անամոթ երեսեն սև բան չկա», чистота - лучшая красота, не спеши языком, торопись делом, правду красить нет нужды, на всякого дурака ума не напасёшься, завистливый от зависти сохнет, всяк по своему с ума сходит, легко берется, да не легко отдается:

Պիտի նշենք նաև, որ կան բազմաթիվ առածներ ու ասացվածքներ, որոնք ունեն իրենց նույնիմաստ նմանակներն այլ լեզուներում, այդ թվում և՛հայերենում և՛ ռուսերենում, ինչը վկայում է, որ հիշյալ լեզուները կրող ժողովուրդների լեզվամտածողության ընդհանրությունների մասին: Սա էլ իր հերթին հնարավորություն է տալիս բացահայտել այդ ժողովուրդների աշխարահայացքի , մտածելակերպի առանձնահատկությունները: Օրինակ` «Երկաթը տաք-տաք կծեծեն», Куй железо пока горячо, «Ոտներդ վերմակիդ համեմատ երկարացրու», По одежке протягивай ножки ,«Խեղդվողը ձեռքը փրփուրին կգցի», Утопающий и за соломенку хватаеттся, «Հաչան շունը կծան չի լինի», Собака, что лает, редко кусает, «Փող չունես, մարդ չես», Хуже всех бед, когда денег нет:

Առած-ասացվածքների հրաշալի աղբյուր է նաև Աստվածաշունչը, որի թարգմանություն-փոխառություններ հանդիպում ենք նաև ռուսերենում: Օրինակ, «Մի դատիր, որ չդատվես» - не суди, чтобы не быть судим:

Թարգմանական փոխառությունների դեպքում որոշակի դժվարություններ են առաջանում տվյալ առածի կամ ասացվածքի համարժեքը փոխառու լեզվում փնտրելիս, որը լիովին արտահայտի ասացվածքի իմաստը և ստեղծի ազգային մթնոլորտ: Ասենք նաև, որ թարգմանական ճիշտ փոխադրումները նպաստում են նաև սկզբնաղբյուր լեզուն կրող ժողովրդի լեզվամտածողության բացահայտմանը:

Այսպիսով, առածներն ու ասացվածքներն իրենց դաստիարակչական, ճանաչողական արժեքներով, լեզվական բարձր արժանիքներով ժողովրդական բանահյուսության գլուխգործոցներ են:

Предисловие

Фразеологизмы отражают духовное богатство народа,выражая оригинальность образного мышления.Знание фразеологизмов помогает в общении, делает речь живой и выразительной.

Целью нашего интегрированного урока является воспитать интерес к культуре другого народа, научить к месту и правильно употреблять пословицы, поговорки и крылатые выражения,что способствует углублению коммуникативных навыков.

Пословицы и поговорки возникли в глубокой древности и с той поры сопутствуют народу во всем, на протяжении всей истории. Пословицы и поговорки являются самым любопытным жанром фольклoра. Под пословицами, в широком смысле, мы понимаем краткие народные изречения, имеющие поучительный смысл и передаваемые народом из поколения в поколение. Поговорка - это выражение, которое не имеет обобщающего смысла и поучительной тенденции. Также их называют языковыми афоризмами. Пословицы и поговорки легко запоминаются, так как они имеют рифму. С уверенностью можно сказать, что их не вспоминают без повода и причины. Они всегда приходят нам на память при разговоре, к случаю. Также можно отметить, что пословицы и поговорки содержат прямой совет и подсказывают как поступить в данной ситуации. В том числе, пословицы и поговорки, играют важную роль в обучении ребенка. Их начинают изучать уже с первых дней ребенка в школе, они используются нa каждом уроке. Их также часто употребляют в беседах с детьми. Пословицы и поговорки шагают с нами на протяжении всей нашей жизни и помогают жить людям.

Ստի ոտքը կարճ է

Գլուխ 1

Լինում է, չի լինում մի թագավոր է լինում: Էս թագավորը հիվանդանում է և մահից առաջ կանչում է իր 3 զավակներին և ասում. - Ես որոշել եմ իմ թագավորությունը թողնել նրան, ով կգնա, կտեսնի և կգա ու կնկարագրի անմահական ծաղիկը: 3 զավակները գնում են , գնում ու հասնում են այնտեղ , որտեղ ճանապարհը կիսվում է 3 մասի: Մեծը գնում է մի ճանապարհով, միջնեկը մի ճանապարհով, իսկ կրտսերը` մյուսով: Քանի որ ավագ ու միջնեկ որդիները շատ ծույլ էին և աշխատել չէին սիրում, էստեղ են ասել. «Ես ուստա, դուն ուստա, բա մեր ախպն ով դուս տա: Անբանը հաց ուտելիս առողջ է, բանելիս`հիվանդ: Ամռան պառկեմ հովեր, ձմռան հատին կովեր:» Ավագն ու միջնեկը միտք են անում. «Ոչ մի ծաղիկ էլ չկա: Գնամ հորս պատմեմ, թե տեսել եմ»: Իսկ կրտսեր որդին գնում է ,գնում հասնում է մի կոճղի: Կոճղի վրա արջը նստած լալիս է: Կրտսեր եղբայրն ասում է. «Ի՞նչ է եղել ,արջու՛կ, ո՞վ է քեզ նեղացրել»: Արջն ասում է. «Ոչ ոք էլ ինձ չի նեղացրել, ուղղակի ես շատ հիվանդ եմ»:

Փոքր եղբայրը արջին բուժում է , իր վերջին մի կտոր հացը տալիս է արջին, որովհետև հիշում է հոր խրատը. Աջով տուր, որ ձախով առնես: Ինչ որ անես բոխչա ա, առաջիդ կբացվի: Ինձ տու, քեզ տամ: Աշե եզիդ, որ եզդ էլ աշե քեզի: Ամեն մարթու արածը իր առջևն կերթա: Ինչ կամիս ինձ, Աստված կամի քեզ:

Գլուխ 2

Հիմա թողնենք սրանց էստեղ, գնանք մյուս եղբայրների մոտ: Մեծ և միջնեկ եղբայրները գնում և պատմում են իրենց հորը: Մեծն ասում է. «Ես տեսել եմ անմահական ծաղիկը:Այն վառ կարմիր էր, վրան `դեղին պուտեր:Նրա թերթիկները, երբ բացվում էին , լույս էին տալիս»: Միջնեկը ասում է. «Ես նույնպես տեսել եմ: Այն դեղին էր, ցողունը`կարմիր, իսկ տերևները` վարդագույն: Երբ նրան պոկում էիր , նրա վրայից անմահական ջուր էր կաթում:» Հայրը ձայն չի հանում: Էստեղ են ասել. «Սուտը ճամփա չունի: Սուտին ճրագը մինչև կես գիշեր վառի կու: Սուտ ասողի տունը կրակ ընկավ, չհավատացին»:

Իսկ մեր հերոսից արջը շնորհակալություն է հայտնում. «Տղա՛ս, ինչո՞վ կարող եմ օգտակար լինել»: Տղան ասում է.- Հայրս ասել է, որ ով որ կգնա, կտեսնի, հետո կգա ու կնկարագրի անմահական ծաղիկը, որը գտնվում է յոթ սարերից ու յոթ ծովերից այն կողմ, նա էլ կդառնա իմ ժառանգորդը: Եթե կարող ես, օգնի՛ր:Արջը լեզու է առնում ու ասում է. «Ես քեզ հետ կգամ ու քեզ կօգնեմ , որ գտնես անմահական ծաղիկը»: Այստեղ են ասել. «Լավ կանես քեզ կանես, վատ կանես քեզ կանես:»

Նրանք գնում են , գնում ու հանկարծ տղայի ոտքը դիպչում է մի մեծ քարի և նա ընկնում է:Արջը նրան դնում է իր մեջքին և շարունակում են իրենց ճանապարհը:Հասնում են մի վհուկի պալատի:Թակում են դուռը ու հարցնում.-Տատիկ, կարող է իմանաս անմահական ծաղիկի տեղը:Վհուկն ասում է.-Գիտեմ, բայց պիտի աշխատեք , որ ասեմ տեղը: Նախ գնացե՛ք ու փայտ կոտրե՛ք ինձ համար:Գնում են, տղան կոտրում է փայտը, դնում արջի մեջքին և բերում տուն: Վհուկն ասում է.-Լավ ,առաջին փորձությունը անցաք:Հիմա գնացե՛ք ու ուտելիք ճարե՛ք:Նրանք գնում են և ամենաբերքառատ ծառերից բերում են խնձոր, ծիրան, դեղձ, իսկ հողից` ձմերուկ, վարունգ,լոլիկ և կաղամբ : Վհուկն գոհ է մնում և նրանց ասում է.-Մնաց ամենավերջին, բայց և ամենադժվար փորձությունը: Գտե՛ք իմ հանելուկի պատասխանը. Այն ի՞նչն է, ի՞նչը՝ քաղցր է ու անուշ, հավաքում են ծաղկից, բայց բերում են բեղիկներով:Արջը անմիջապես ասում է. «մեղրն է, մե՜ղրը:»Վհուկն ասում է.-Ահա, ուրեմն ես ձեզ կասեմ ծաղկի տեղը: Դուք գնացեք, գտեք ծաղիկը:

Կրտսեր որդին գտնում ու քաղում է ծաղիկը և ուրախ-ուրախ վերադառնում տուն: Թագավորը տեսնում է ծաղիկը և շատ է ուրախանում, ասում է. «Իմ թագավորությունը կտակում եմ քեզ, քանի որ դու իմաստությամբ, ազնվությամբ, կղեկավարես երկիրը»: Էստեղ են ասել` «Ամեն բանի վերջն է գովելի: Ամեն բանը կալին մաշուր կանի: Ճտերը աշնանը կը հաշվեն:

Իսկ ավագ ու միջնեկ որդիներին ասում է.-Ստախոսնե՛ր, գնացե՛ք և ձեր քրտինքով վաստակե՛ք ձեր մի կտոր հացը: Էստեղ են ասել`«Աշխարքը փոխ հաց ա, ոնց անես` ընենց էլ կուտես: Ինչ կտաս ձեռքով, կստանաս հոգով»:

У лжи ноги коротки

Глава 1

Жил-был один царь. Однажды он заболел. Позвал он своих трех сыновей перед смертью и сказал: «Я решил завещать царство тому, кто пойдет,найдет, увидит, вернется и расскажет о бессмертном цветке.» Сыновья шли, шли и дошли до того места, где дорога разветвлялась на три части. Старший пошел по первой дороге, средний - по второй, а младший - по третьей. Так как старший и средний братья были очень ленивыми и не любили работать, как говорят пословицы: «Лентяя хлебом не корми, только с печи не гони. Ты меня, работушка, не бойся, - я тебя не трону. Пока ленивый разомнется, усердный с работы вернется. Лень-матушка прежде него родилась.»

Старший и средний подумали: «Нет никакого цветка. Пойдем и расскажем отцу, что видели цветок.» Вернулись они назад. А младший сын долго шел и, наконец, дошел до пенька. На пеньке сидел медведь и плакал. Младший сын спросил: «Что случилось, медвеженок, кто тебя обидел?» Медведь ответил: «Никто не обидел, просто я болен, плохо мне.» Младший брат излечил медвежонка, дал ему свой последний кусок хлеба, потому что помнил наказ отца: «Жизнь дана на добрые дела. Учись доброму, так худое на ум не пойдет. Красота до вечера, а доброта на век.»

Глава 2

Оставим их здесь и вернемся к другим братьям. Старший и средний брат вернулись и вот что рассказали отцу. Один сказал: «Я видел бессмертный цветок. Он был ярко-красного цвета, на нем желтые пятнышки. Когда его лепестки раскрывались, они светились.» Средний же добавил: «Я тоже видел. Он был желтого цвета, с красным стеблем и розовыми листьями. Когда срываешь его, с него капает вода бессмертная…»

Отец молчал. Правду говорят, что cтолько правды, как в решете воды. Раз солгал, а на век лгуном стал. Солжешь сегодня, не поверят и завтра. А нашего героя,младшего брата, медведь отблагодарил: «Сынок, чем же я могу быть тебе полезен?» Тот рассказал о том, с какой целью он оказался здесь: «Отец оставит завещание тому, кто пойдет, увидит и расскажет ему о бессмертном цветке, который находится за семью горами и морями. Если сможешь, помоги мне.» Медведь предложил свою помощь: «Я приду с тобой и помогу найти бессмертный цветок. Недаром говорят: «кто зло делает - для себя, кто добро делает - тоже для себя.»

Шли они шли, вдруг наш герой споткнулся и упал. Медведь посадил его на спину, и они продолжили свой путь. Дошли они до замка колдуньи. Постучались в дверь и спросили хозяйку: «Бабушка, знаешь ли ты, где находится бессмертный цветок?» Колдунья ответила: «Знаю, но вы должны поработать у меня, чтобы я сказала.» Сперва нарубите мне дров. Нарубили они дров, медведь взвалил их на спину, и принесли они к колдунье. Та сказала: «Хорошо, первое испытание вы прошли. Теперь идите и достаньте еду.» Пошли они, нарвали и принесли яблок с абрикосами, персиков, а с огорода сорвали арбузы, огурцы, помидоры и капусту. Колдунья была довольна ими и сказала: «Осталось последнее, но самое трудное испытание. Найдите отгадку моей загадки: «сладкое и вкусное, собирают из душистых цветков, и перемещают на усиках.» Медведь сразу крикнул: «Это мед, мед!». Колдунья сказала: «Правильно, делать нечего. Скажу вам, где находится цветок. Идите и найдите его.» Младший сын нашел, сорвал цветок и радостно вернулся домой. Король увидел цветок и удивился: «Царство свое завещаю тебе, потому что ты своей честностью и справедливостью будешь хорошо царствовать. Правду говорят — Все хорошо, что хорошо кончается. Цыплят по осени считают.» А старшему и среднему сыну сказал: «Лгуны, идите и своим потом зарабатывайте себе на хлеб. Правду говорят, что всем по заслугам воздастся. Что посеешь, то и пожнешь.»