Удирдлагын шийдвэр гаргалт, шийдвэрийн төрөл, ангилал, түвшин, шийдвэр гаргалтын аргууд ...

Удирдлагын шийдвэр гаргалт

Менежментийн үндэс хичээл А.Гэлэгжамц

2009 он

Агуулга

Удирдлагын шийдвэр гаргалт:Шийдвэр гаргалтын мөн чанарШийдвэрийн төрөл, ангилал, түвшинШийдвэр гаргах орчин нөхцөл, шийдвэр гаргалтын үе шатШийдвэр гаргалтын аргуудБүлгийн шийдвэр гаргалт

Шийдвэр гаргалт, түүний мөн чанар

Менежер хүн өдөр тутам тодорхой нэг асуудлаар шийдвэргаргаж, тэр нь байгууллагын үйл ажиллагааг удирданявуулах үндэс болж байдаг. Энэ утгаараа менежерийг"шийдвэр гаргагч" гэж ойлгох явдал бий. Шийдвэргаргалт нь менежерийн түвшин ахих тутам чухал ачхолбогдолтой болдог.Шийдвэр гаргалт гэдэг нь үйл ажиллагааны олончиглэл, хувилбарын дундаас аль оновчтойг нь сонгон авахүйл явц юм. Шийдвэр гаргалт нь менежерийн өдөртутмын ажлын зайлшгүй хэсэг мөн. Бизнесийн практиктучирч буй янз бүрийн асуудлыг амжилттай шийдвэрлэхэдхувь хүн олон янзаар ханддаг. Хувилбаруудыг сонгох ньхувь хүний мэдлэг туршлага, бүтээлч байдал, зөн совинарга барил зэрэг олон хүчин зүйлээс шалтгаална.

Үргэлжлэл...

Өнөөгийн нөхцөл байдал, бизнесийн орчин нь шийдвэргаргалтыг илүү төвөгтэй болгож байна. Үүнд: дараах хэдхэдэн шалтгааныг дурьдаж болно.

1. Шийдвэрийн сонголтын тоо хэмжээ маш ихболсон

2. Шийдвэр гаргалтын үр дун, үр дагаварынтодорхойгүй байдал нэмэгдсэний улмаасурьдчилан тааварлахад хүндрэлтэй болсон

3. Шийдвэр гаргалтын алдаа, түүний зардал ньих гарах болсон

Иймд менежер оновчтой шийдвэр гаргахын тулд шинжлэхухаан, практикаар нотлогдсон олон арга хэрэгсэл,зарчмуудыг танин мэдэж зөв ашиглах хэрэгтэй.

Удирдлагын чиг үүргийн хувьд нийтлэг байдаг шийдвэрүүд

Төлөвлөлтийн функцэд:• Бидний эрхэм зорилго, зорилт юу вэ?• Тавьсан зорилгод хүрэхийн тулд ямар стратеги, тактикийг

сонгох вэ?• Гадаад орчны өөрчлөлт, байгууллагад яаж нөлөөлж

байгаа, ирээдүйд ямар нөхцөл байдал үүсч болох вэ?

Зохион байгуулалтанд:• Төлөвлөгөөг хэн ямар албан тушаалтан хэрэгжүүлэх вэ?• Байгууллагын нэгж салбаруудад зөрчилдөөн

гаргахгүйгээр нөөцийг яаж хуваарилах вэ?• Ажилчдын үйл ажиллагааг хэрхэн зөрчилгүй зохион

байгуулах вэ?• Байгууллагын бүтэц зохион байгуулалт ямар байх вэ?


Идэвхжүүлэлтийн хувьд:Ажилчидаа хэрхэн яаж урамшуулах вэ?Урамшууллын үр нөлөөг хэрхэн дээшлүүлэхвэ?Ирээдүйд ямар чиг бодлого баримталж,захирагдагсдыг өдөөх вэ?

Хяналтын функцэд:Ажлын үр дүнг хэрхэн хэмжиж үнэлэх вэ?Төлөвлөгөөний биелэлтийг яаж шалгах вэ?Илэрсэн алдаа дутагдлыг чухам яаж засажзалруулвал зохих вэ? Гэх мэт

Удирдлагын шийдвэр гаргалтын сэтгэлгээ

Бизнесийн шийдвэр гаргалтын үндсэн 2 хандлага байдаг.

Шугаман сэтгэлгээ: Шийдвэр гаргалтын хамгийн энгийн хандлага бөгөөдэнэ нь асуудал бүр ганцхан шийдэлтэй, нэгэнт гарсан шийдэл нь дандаахүчин төгөлдөр, өөрчлөгдөх боломжгүй, мөн тухайн асуудлыг хир зэрэгсайн шийдэрлэснээр түүний үр дүнг үнэлдэг гэж үздэг. Энэ нь асуудлыгхэт хялбарчилж, шугаман сэтгэлгээгээр авч үзэж, орчны өөрчлөлт,шийдвэрийн хүрээний мөн чанарын талыг орхигдуулдаг талтай.

Системийн сэтгэлгээ: Асуудал нарийн төвөгтэй бөгөөд тодорхой нөхцөлбайдалтай холбоотой, шийдэл нь тухайн асуудалд нөлөөлөөд зогсохгүйбайгууллагад нөлөөлдөг. Мөн шийдвэр нь нөхцөл байдал өөрчлөгдөхөддагаж өөрчлөгдөж, шинэ шийдвэр гаргах боломж, нөхцөлийг бүрдүүлдэг.Иймд шийдвэрлэх гэж буй асуудлыг байгууллагын бүх нэгж хэсэг,харилцан хамаарал бүхий объектуудтай холбоотойгоор авч үзэх хэрэгтэйгэж үздэг. Энэ хандлага нь асуудлыг шийдвэрлэх орчин үеийн хандлагаюм.

Шийдвэр гаргахад нөлөөлөх хүчин зүйлс

Шийдвэр гаргахад нөлөөлдөг олон хүчин зүйл байдаг. Тухайлбал:

Асуудлын бүтэцлэгдсэн байдал

Аз туршилт

Тодорхойгүй байдал

Зөрөлдөөн

Хувь хүний үнэт зүйлс, байгууллагын соёл

Хамт олны шийдвэр

Бүтээлч шинийг санаачлах байдал

гэх мэт

Шийдвэрийг ямар тохиолдолд гаргах вэ?

1. Гаргах гэж буй шийдвэрийн ач холбогдлыгбүрэн таньсан;

2. Шийдвэрийн хувилбаруудыг сайн гаргаж,үнэлж чадсан;

3. Гаргасан шийдвэрийн үр дүнд бий болохсаад бэрхшээлийг даван туулах боломжийголж илрүүлэх;

4. Хяналтын зохистой системийг ашиглажчаддаг байх;

Дээрх 4 нөхцөлийг эн түрүүнд хангасан нөхцөлд шийдвэр оновчтой байх үндэслэлтэй.

Шийдвэрийн төрөл, түвшин

Удирдлагын шийдвэрүүдийг асуудлыншинж, бүрдэл, шийдвэрлэгдэх нөхцөл,боломжоос нь хамааруулан 3 ангилдаг.

1. Бүрэн бүтэцлэгдсэн (программчлагдсан шийдвэр)

2. Хагас бүтэцлэгдсэн

3. Бүтэцлэгдээгүй (программчлагдаагүй шийдвэр)


1. Бүрэн бүтэцлэгдсэн шийдвэр: Асуудлыг шийдвэрлэх үйл явц хялбархэрэгжилтийн үр дүн нь тодорхой буюу бүх зүйл нь стандартчилагдсан байдагшийдвэр юм. Өөрөөр хэлбэл тухайн асуудлыг байгууллагын дүрэм журам,бодлогын хүрээнд шийдвэрлэх боломжтой гэсэн үг. Энэ нь менежерийн үйлажиллагаанд байнга давтагдаж байдаг, шийдвэр гаргах ур чадвар багашаарддаг онцлогтой.

2. Бүтэцлэгдээгүй шийдвэр: Асуудлыг шийдвэрлэх үйл явц ньстандартчилагдаагүй байдаг бөгөөд тухайн асуудал нь тодорхой хүрээ хязгаартбаригддаггүй. Бүтэцлэгдээгүй асуудлын хувьд хувь хүний зон совин туршлагань шийдвэр гаргалтын, үндэс болдог. Энэ төрлийн асуудалд байгууллагынзорилгыг тодорхойлох, шинэ бүтээгдэхүүн үйлчилээ бий болгох, хүмүүсийгидэвхжүүлэх шийдвэрүүд орно.

3. Хагас бүтэцлэгдсэн шийдвэр: Энэ нь бүтэцлэгдсэн бүтэцлэгдээгүй асуудлынхооронд оршиж байдаг. Иймд шийдвэрийн хувьд зорилго нь тодорхой байхбөгөөд шийдвэр гаргалтын янз бүрийн аргыг хэрэглэснээр оновчтой шийдвэртхүрч болдог. Жишээ нь: хөрөнгө оруулалтын оновчтой стратегийг сонгох, үнэтцаас гаргах, маркетингийн төсөв зохиох гэх мэт..

http://gelegjamts.blogspot.com/


Шийдвэр гаргах хандлага

Менежерүүдийн шийдвэр гаргах хандлагаар ньшийдвэрийг бас ангилж болно. Үүнд:

1. Зөн билгийн шийдвэр: Энэ нь зөв гэсэн сэрлийн үндсэн дээр хийгдсэнсонголт юм. Шийдвэр гаргагч хувилбаруудыг харьцуулалгүй зөн билэгтээнайдан сонголт хийдэг. Зарим тохиолдолд менежер ямар шийдвэр гаргахаамэдэхгүй үедээ ийм шийдвэр гаргах тохиолдбл амьдралд олон

2. Эргэцүүлэлд үндэслэсэн шийдвэр: Энэ нь мэдлэг, хуримтлуулсан туршлагадээрээ үндэслэн гаргасан сонголт юм. Боломжит хувилбаруудаас сонголтхийхийн өмнө тухайн асуудалтай адил төстэй явдал өмнө нь тохиолдож байсныгхаргалзан үзэж шийдвэр гаргадаг.

3. Оновчтой шийдвэр: Энэ шийдвэр нь эргэцүүлэлд үндэслэн шийдвэрийгбодвол өмнөх хуримтлуулсан туршлагыг гол болгодоггүй. Өөрөөр хэлбэл үүссэннөхцөл байдалтай холбоотойгоор зөн билэг, мэдлэг туршлага, шинэ сонголт хийхболомж, үр дүн зэргийг хослуулан хамгийн оновчтой шийдэлд хүрдэг.

Шийдвэрийн түвшин

Дээд

Дунд

Анхан шатны

Байгууллагын удирдлагынтүвшин

Стратегийн

Тактикийн

Үйл ажиллагааны

Шийдвэрийн төрөл



Шийдвэрийн гаргах нөхцөл

Аливаа шийдвэр дараах 3 нөхцөлд гардаг.

1.Тодорхой нөхцөлд

2.Эрсдэлтэй нөхцөлд (аз туршсан)

3.Тодорхойгүй нөхцөлд


1. Тодорхой нөхцөлд шийдвэр гаргах нь: Тодорхой байдал гэдэгнь менежерүүд шийдвэрийн хувилбарууд болон тэдгээртэйхолбогдох нөхцөл гарах үр дүнгийн талаар мэдээлэлтэй байхявдал юм.

2. Эрсдэлтэй нөхцөлд шийдвэр гаргах: Шийдвэр гаргалтынхамгийн түгээмэл нөхцөл нь энэ юм. Эрсдэлтэй нөхцөлдхувилбар бүр тодорхой байх бөгөөд түүний боломжит үр дүн,гарах алдагдлын магадлал нь тооцоологдсон байдаг. Өөрөөрхэлбэл мэдээлэл хангалттай хирнээ ирээдүйд гарах үр дүн ньхувилбар тус бүр дээрээ өөрчлөгдөх магадлалтай байхтохиолдол юм.

3. Тодорхой бус нөхцөлд шийдвэр гаргах нь: Энэ нь тодорхойбайдлын эсрэг буюу аливаа үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх үедбий болох нөхцөл байдлын тухай бүрэн бус тодорхоймэдээлэлгүй байх үе юм.

Шийдвэрийн гаргалтын үе шат

Асуудлыг тодорхойлох

Шийдвэрийн хувилбарыг боловсруулах

Хувилбаруудыг үнэлэх

Хувилбаруудаас сонголт хийх

Хувилбарыг хэрэгжүүлж үр дүнг тооцох

гэдэг нь аливаа асуудалбий болсон шалтгааныгтодорхойлно гэсэн үг.

гэдэг нь өөрийн чадвар туршлагадээр үндэслэн тодорхойтаамаглалууд дэвшүүлнэ гэсэн үг.

гэдэг нь нэгэнт бий болгосонхувилбаруудаас хамгийн үр ашигтайгнь -сонгон авахын тулд тэдгээрийгүнэлж, ач холбогдлоор нь зэрэглэххэрэгтэй болдог. Хувилбаруудыгүнэлэхдээ тоон болон чанарын гэсэн2 хэмжээсийг ашигладаг.

Хувилбар бүрийн давуу султалыг харьцуулан жигнэснийүндсэн дээр оновчтой гэжүзсэн хувилбараа сонгон авна.

Сонголт хийх явдал нь 2 зүйлийн нөлөөн доор

явагддаг.1. Хувь хүний шинж чанар2. Гадны нөлөөлөл:

Хувилбаруудаас сонголт хийхдээ менежерүүд 3 ундсэн хандлага

баримталдаг.

1. Өмнөх туршлага2. Шинэ туршилт3. Судалгаа

шинжилгээ

Шийдвэр гаргалтын үйл явцхувилбарыг сонгосноор дуусгаварболохгүй. Харин сонгосонхувилбарыг хэрэгжүүлж, үр дүнгхарах хэрэгтэй.

Шийдвэрийн гаргалтанд хэрэглэгддэг аргууд

Удирдлагын шийдвэрийг оновчтой байлгахүүднээс шийдвэр гаргалтын олон аргуудыгболовсруулсаар иржээ.Удирдлагын шийдвэрт бодит байдалтайадилтгах загварчлал, шийдвэрийн хүснэгт,шийдвэрийн салаа мөчир буюу мод,тоглоомын онол, шугаман програмчлал,хугарлын цэгийн шинжилгээ, дарааллынзагвар, экспертийн арга гэх мэт олон аргыгашиглаж болдог.


Шийдвэр гаргалтанд загварыг ашиглах нь:

Шийдвэр гаргахад нөхцөл байдлыг загварчлах явдал өргөн байдаг. Загвар гэдэгбол бодит байдлын хйисвэрлэл юм. Загварыг биет, бүдүүвч, математик гэж 3ангилдаг.

1. Биет загвар: Энэ нь бодит байдлынбагасгасан эсвэл томсгосон хуулбар бөгөөдтүүний онцлог нь бодит байдал хүмүүст шуудтөсөөлөгддөг явдал юм.

2. Бүдүүвч загвар: Энэ нь бодит байдлынерөнхий хандлагуудыг агуулсан загвар юм.

3. Математик загвар: Энэ нь дээрх 2 загварыгбодвол илүү хийсвэрлэл ихтэй. Бодит байдал,түүний шинж чанаруудыг тодорхойтэмдэглэгээ ашиглан хийсвэрлэсэн байдаг.




Загварыг шийдвэр гаргалтанд ашигласны ач холбогдолнь:

• Харьцангуй бага зардал гардаг• Загвар нь асуудлыг тодорхой болгодог• Загвар нь үнэлгээний аргад сайн тохирдог• Асуудлыг танин мэдэх, шинжлэн судлах явдлыг хялбаршуулдаг гэх мэт.

Гэхдээ загвар нь нэгэнт төсөөлөл учраас түүнийгөрөөсгөл байдлаар ашиглавал буруу тайлбарлагдаж болохталтай. Иймээс менежер загварыг ямар асуудлыгшийдэхэд хэрхэн ашиглах вэ гэдгээ сайн мэдэж байх ньчухал.


Тоглоомын онол: Байгууллагын амжилтын үндэс нь түүний өрсөлдөхчадвараас ихээхэн шалтгаалдаг. Энэ арга нь өрсөлдегчийн гаргасан шийдвэр,түүний үр дагаварыг үнэлж загварчлан шийдвэр гаргалтанд ашиглах тухай авчүздэг.

D2

D1

MR2

MR1

Үнэ-Р

Q тоо хэмжээ0 Q

Pa b

c

d

MC0

MC1


Шугаман програмчлалын арга: Энэ apга нь хязгаарлагдмалнөөцийг хамгийн өндөр ашигтай байхаар хэрхэн хуваврилах вэ?гэдгийг шийдэрлэхэд ашигладаг. Тухайлбал: нөөцийн зохицуулатхийх, оновчтой байршил олох, тээвэрлэлтийн календарчилсантөлөвлөгөө боловсруулах. ажилчдыг хуваарилах, материалыгтээвэрлэх, бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн төлөвлөлт хийхэдашигладаг.

Ганттын систем




Хугарлын цэг

Тогтмол зардал

Хугарлын цэгийн шинжилгээ: Энэ нь үйлдвэрийн ашиг алдагдлын шинжилгээхийхэд үндэслэгддэг. Өөрөөр хэлбэл үйлдвэрлэлийн ашиг ч үгүй алдагдал ч үгүйцэгийг /хугарлын цэг гэдэг/ олж, түүнээс үндэслэн ямар нөхцөлд ашиг олж болох вэгэдгийг мэдэх боломжтой болдог.



Аль нь ч биш

Цаг агаар

Нартай Бүрхэг Бороотой

Дорж

Их Бага

Дулам

Хүчтэй Зөөлөн

Үгүй Тийм

Тийм

тиймҮгүй

Цаг агаар Дорж Дулам Теннис тоглохНартай Халуун дулаан бороо ?


Шийдвэрийн мод: /шийдэл/

Бүлгийн шийдвэр гаргалт

Менежер ач холбогдолтой шийдвэргаргахын тулд зарим тохиолдолдбүлгийг ашиглах нь илүү үр дүнтэйгэж үздэг. Бүлгийн шийдвэр гаргалтынүндсэн философи нь нэг хүнээс 2 хүнилүү гэсэн зарчимд үндэслэдэг. Ер ньбайгууллагад хувь хүн дангаараашийдвэр гаргах бус хамт олон,тодорхой баг, хэсэг бүлгүүд хамтраншийдвэр гаргах явдал элбэг байдаг.Бүлгийн шийдвэр гаргахад ихээхэн цагхугацаа зарцуулдаг боловч өндөр урчадвартай хүмүүс асуудалдоролцсоноор оновчтой шийдвэр гаргахнөхцлийг бүрдүүлдэг сайн талтай.


Булгийн шийдвэр гаргалтын давуу тал:• Олон хүнээс бүрддэг учир мэдээлэл хангалттай цуглуулах боломжтой• Асуудал шийдвэрлэх өөр өөр арга бий болгох ба хэтийн үр дүн сайн байдаг.• Бүлгийн хэлцэл нь оюуны урамшууллыг хангаж өгдөг.• Хувь хүний хувьд шинэ мэдээлэл авч, бусдаас суралцдаг.

Булгийн шийдвзр гаргалтын сул тал:• Нэг хүн бүлгийн шийдвэр гаргалтанд хувийн зан чанарын үүднээс хэт ноёрхож болно• Зарим тохиолдолд оролцогч тухайн хэлэлцэж буй салбарт өндөр мэдлэгтэй эксперт байх тул бусдад нөлөөлөхийг оролдож болно.

• Аль нэг гишүүн нь өөрийн саналыг тулгаж болно.• Бүлгийн доторх таарамжгүй байдлаас үүдэн шийдвэр гаргахаас зайлсхийх эсвэл шахалт үзүүлж болно.

• Зорилго өөрчпөгдөх явдал олон гардаг• Ихэнх хүмүүс бүлгээр зохицон уулзах дургүй байдаг гэх мэт

Булгийн шийдвэр гаргалтыг удирдахБүлгийн шийдвэр гаргалтыг удирдахын тулд дараах арга хэмжээг байгууллагад авч хэрэгжүүлжболно.Үүнд:

1. Манлайллын хэлбэр тогтоох2. Зөрөлдөөнт буюу тохиролцохгүй байдлыг үр дүнтэй ашиглах3. Бүтээлч байдлыг өргөжүүлэх4. Бүлгийн хэлцлийн уламжлалт байдлыг өөрчлөх зэрэг болно. Эдгээр нь дотроо хэд хэдэндэд хэсгүүдтэй.


Манлайлал• Өөрөө ноёрхох байдлаасзайлсхийх

• Гишүүдээ урамшуулах• Бүлгээр ялгаран зохицохявдлаас зайлсхийх

• Зорилгыг сануулах

Зөрөлдөөнийг зөөлрүүлэх• Зорилго уялдаа холбоог бийболгох

• Овжин хамгаалагч• Шударга бодиттой байдал

Бүтээлч• Оюун санааны өрсөлдөөн• Шүүмжлэлээс зайлсхийх• Санаа сэтгэлгээг шавхандайчлах

• Санаануудыг холбох

Бүлгийн хэлцлийн уламжлалт байдлыг өөрчлөх

• Шинэ арга барилыг бий болгох• Гэнэтийн санаа• Дельфи арга• Норималь бүлэг

Бүлгийн үр ашигтай шийдвэр гаргалт

Заавал судлах ном:•Н.Цэнд ба бус

Менежмент. УБ.: 2005., 497 хууд.•Т.Дорж, Ү.Чимэд

Менежемент. УБ.: 2000., 325 хууд.•Д.Болормаа

Менежмент. УБ.: 2001, 2008., 247 хууд•Б.Мөнхжаргал, Б.Амаржаргал

Менемент. УБ.: 2002., 323 хууд.•Ю.Адъяа

Менежментийн ухаан. УБ.: 2002., 291 хууд.•Н.Отгонбаяр

Менежмент. УБ.: 2006., 123 хууд.•П.Наранцэцэг

Монгол менежмент. уб.: 2003., 98 хууд.•Ч. Пүрэвдорж

Менежментийн удиртгал. УБ.: 2002., 291 хууд.•К.Боуман, М.Жаррет

Менежмент практикт. уб.: 2002., 271 хууд.•Менежментийн шинэ парадигма. уб.: 2005., 262 хууд.•Х.Пүрэвдагва

Менежерийн арга барил. УБ.: 1994., 147 хууд.•П. Мөнх, Б.Норжваанчиг

Менежмент. УБ.: 1997., 239 хууд.•Х.Лутчимэг

Менежмент менежерийн арга барил. УБ.: 2005., 217 хууд.

Менежментийн үндэс хичээл 1-р курсАшигласан ном

ДАРААГИЙН ЛЕКЦ-10 Хяналтын удирдлага...

Удирдлагын шийдвэр гаргалт, шийдвэрийн төрөл, ангилал, түвшин, шийдвэр гаргалтын аргууд ...

Technology