อีบุ๊ค คำสอนธรรมะสบาย

คาสอน : ของทานพทธทาสภกข

การบวชอยทบาน

บางคนจะสงสยวา บวชทาไมอยทบาน? มนกพอจะตอบไดวา เราทาอยางเดยวกน ในวตถประสงคทมงหมายของคาวา บวช แปลตามตวหนงสอ กวา เวนหมดจากทควรเวน กคอ เวนจากการปฏบตหรอการเปนอยชนดทเปนทกข, สงใดเปนไปเพอความทกข เราจะเวนเสยโดยเดดขาด; ไมทาในใจวา อยทบานหรออยทวด แตวาโดยแทจรงกอยทบาน แตไมตองทาในใจวา อยทบานหรออยทวด, ทาในใจแตการประพฤตปฏบต ใหตรงตามความหมายนนเทานน คอวา เวนหมดจากสงทควรเวน ในทกๆระดบ.

หรอแมวาเราจะอาศยคาอกคาหนง คอคาวา พรหมจรรย แปลวา การประพฤตประเสรฐ, ประพฤตอยางพรหม กไมไดจากดวาทบานหรอทวด ถาประพฤตไดกประพฤต; อยางจะถอศลพรหมจรรยอยทบาน ศล 8 ศล 10 นนกยงถอได คาวา พรหมจรรย นนมความหมายวา การประพฤตอยางเตมทหรอเครงครด ตดตอกนเปนระยะยาว เปนการปฏบตตลอดชวต อยางนกยงได พดกนงายๆ วา ประพฤตพรหมจรรยทบาน มนกยงทาได.

ทนเมอบคคล บางคนไมอาจจะออกไปบวช หรอวาเปนสตร ไมอาจจะบวชเปนภกษณ กเสยใจ หรอนอยใจ อยางนกม, หรอดวยเหตอยางอนออกไปบวชไมได อยางนกม, ไมตองเสยใจ ไมตองนอยใจ, พยายามประพฤตปฏบตในธรรมะ ซงเปนการปฏบตใหดทสดให สงทสด ตามทจะทาได กจะเปนการบวชอยทบาน เรยกวา บวชอยทบาน. ฟงดใหดๆ เพราะบวช นนคอการเวนเสยจากสงทควรเวน, พรหมจรรยนน หมายถงการประพฤตขอธรรมอยางจรงจงเครงครด แมในเรองเลกๆนอยๆถาทาอยางเครงครดตดตอกนจนตลอดชวต กเรยกวา พรหมจรรยไดเหมอนกน. เดยวนเราจะถอเอาหลกปฏบตตามทมอยอยางไรในพระพทธศาสนานน เอามาถอไวเปนหลกปฏบต กจะทาใหเกดผลอยางเดยวกน กบพวกทบวชออกไปอยทวด หรอไปอยทปา, และในบางกรณ บวชอยทบานจะทาไดดกวาบางคนหรอบางพวก ทไปบวชเหลวไหลอยทวด หรอแมอยในปา ดวยเหตนแหละพอทจะกลาวไดวา เรองสถานทนน กไมไดสาคญเดดขาด อะไรนก, มนสาคญหรอเดดขาดอยทการประพฤตกระทามากกวา ซงขอใหทานทงหลายตงใจฟงใหดๆ วา การบวชอยทบานนน จะบวชกนไดอยางไร?

หลกปฏบตในการบวชอยทบาน

การบวชอยทบานนน กตองอาศยหลกธรรมะทเปนเนอแท หรอเปนตวแทของพระพทธศาสนาทมอยเปนหลกชดเจนตายตว ในทน จะเลอกเอามาสกหมวดหนง สาหรบยดเปนหลกปฏบต แตกมไดเลอกเอาหมวด เชน อรยอฏฐงคกมรรค เปนตน นนมนเปนหลกทวไป ทวดกได ทไหนกได, จะเอาชนดทสงขนไป ละเอยดขนไปกวานน คอหมวดธรรมทมชอวา อนทรยทง 5, จาไวใหด.

อนทรยทง๕ คอ สทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา ๕ อยางน แตละอยางเรยกวา อนทรย. คาวา อนทรย แปลวา สาคญ ตวการสาคญ หลกการสาคญ, ธรรมะทง ๕ ขอน จะมอยในการปฏบตทวไป, จะทาสมาธหรอเจรญภาวนาอยางไร กตองทาใหมอนทรยครบทง ๕.

ขอใหฟงใหดวา จะปฏบตธรรมะพวกไหนกตาม จะตองปฏบตใหมอนทรย ในคาเหลานน ครบทง ๕ ทเรยกวา ๕, ๕ น กคอ สทธาวรยะ สต สมาธ ปญญา ดงทกลาวแลว.

๑. มสทธา-เชอในธรรม

เปนเครองดบทกข. ขอแรก คอ สทธา แปลวา ความเชอ บวชอยทบานกมความเชอในธรรมะนนๆ ถงทสด. เชอในอะไร? ถาถามวา เชอในอะไร? กคอ เชอในธรรมทเปนเครองดบทกข ทรกนทวไป กคอ ศล สมาธ ปญญา หรอ อรยอฏฐงคกมรรค มองค ๘ น เปนธรรมทดบทกข. เราไดศกษาแลว เหนแลว มความเชอวาธรรมเหลานดบทกขไดจรง หรอวา ธรรมเหลานเปนทพงไดจรง, เชอลงไปเสยทหนงกอน.

แลวกเชออกทหนง คอ เชอตวเอง วา ตวเองนสามารถทจะปฏบตธรรมะเหลานน ในเนอในตวของตน มความถกตองเหมาะสมทจะประพฤตปฏบตธรรมะเหลานน, นกเปนอกเชอหนงรวมกนเปน ๒ เชอ: เชอในสงทจะประพฤตปฏบตวาดบทกขได, แลวกเชอวา ตวเองมคณธรรมทจะดบทกขเหลานนไดอยางเพยงพอ.

น มศรทธา อยางน แลวกอยทบาน บวชอยทบาน มนกพอทจะทาใหเกดอานาจ เกดกาลง กาลงภายในกได, ใชคาอยางนกบเขาบาง. เกดอานาจเกดกาลงในการทจะปฏบตธรรมะเหลานน คอ ศล สมาธ ปญญา ซงเปนหลกทวไป; เชนวา รบศล เอาไป ไปถอทบาน กตองทาใหเปนศลของบคคลทมศรทธาอยางแนนแฟน แนวแน โดยเชอวา ศลนนเปนเครองดบทกขได, แลวกเชอวา ตวเองสามารถรกษาศลได ใหมความเชออยางนเถด กจะเปนผ มศรทธา, แลวกมอาการเหมอนกบวา เปนผประพฤตพรหมจรรยอยางยง มความหนกแนน จรงจง เครงครดในการปฏบตนนๆ.

ทนกปลอยใหศรทธานนแหละ ดาเนนไปตามทควรจะมในแตละวนๆ อานาจของศรทธา ทาใหมการประพฤตจรง ทาจรง ถงทสดแลวกมกาลงใจทเกดมาแตศรทธานนมากมาย ประพฤตปฏบตไดเตมท.

เดยวน คนมศรทธากนแตปาก มศรทธากนแตผวๆ วามศรทธา มศรทธา แตหาไดมศรทธาตวจรงแท แทจรงตามทกลาวมานไม, คอไมไดเชอแมในพระพทธ พระธรรม พระสงฆโดยแทจรง, แลวกไมไดเชอวา ตวเองจะสามารถประพฤตปฏบตได ตามคาสอนเหลานน. มาจดการกนเสยใหม มาชาระสะสางกนเสยใหม: อยทบาน แตใหมศรทธาเตมเปยมทง ๒ ประการ คอมศรทธาในธรรมะ ทจะประพฤตวาดบทกขไดจรง แลวมศรทธาในตวเอง, ตวเองนนแหละ วาสามารถทจะปฏบตธรรมะเหลานนได, รวมกาลงกนเปน ๒ ฝายอยางนแลว กเปนศรทธาทสมบรณอยทบาน กมลกษณะอาการเหมอนบวชอยทบาน.

๒. มวรยะ-มความเพยรและกลาหาญ

ทน ขอท ๒ มวรยะ วรยะแปลวา ความเพยร หรอ ความกลาหาญ, บวกกนทงความเพยรและความกลาหาญเขาดวยกน กเรยกวา วรยะ, ยงมศรทธาในธรรมะหรอในตวเองมากอนแลว วรยะกจะเขมแขงถงทสด; อาศยอานาจของศรทธา นนเปนพนฐาน กระทาอยางกลาหาญ อยางพากเพยร ในสงทควรจะทา ทกเรองไมวาเรองเกยวกบโลก หรอ เกยวกบเหนอโลก.

เรองทเราจะตองทา ถากลาวกนแตใจความสรปสนๆ แลวกจะมอย ๔ ประการ ดวยกน คอ มความพากเพยรกลาหาญในการทจะปองกน, พากเพยรกลาหาญ ในการทจะสละ, พากเพยรกลาหาญในการทจะสรางสรรค, และพากเพยรกลาหาญในการทจะรกษา. คา ๔ คานมความหมายคลมหมดในหนาทของมนษย ไมวาจะเปนเรองอะไร ปองกน สละ สราง และรกษา.

(๑) ปองกน คอ ปองกนไมให สงทไมควรจะเกดจะมนน เกดมขนมา; เชนศตรอยางน เราตองใชการปองกนไมใหเกด ไมใหมขนมา. กเลสเปนศตรรายกาจกวาอะไรหมด กมการปองกน อยอยางถกตอง, ราวกบวาปองกนขาศกอนใหญหลวง ไมใหเกดขนได.

แลวกอนท (๒) สละทเกดขนแลว; ถาสงทไมพงปรารถนานนไดเกดขนเสยแลว กตองพากเพยร เขมแขง กลาหาญ ในการทจะสละมนออกไปเสย.

ทนกมาถงสวนท (๓) ตองสรางสรรค ไดแกสงทยงไมม ความด ความงาม กศล สจรต ทกอยางทกประการทควรจะมในตนทมนยงไมเคยม กตองสรางใหมขนมา, ดวยอาศยความเชอในสงนนๆ และเชอตวเอง วาจะปฏบตได ดงทกลาวมาแลวในขอศรทธา กสามารถจะสรางสงทยงไมมในตน, ความดหรอกศลทยงไมมในตน ใหเกดมขนมาในตนใหจนได, นเรยกวา ในทางสรางสรรค.

ทน (๔) ขอสดทาย ทสรางสรรคขนมาไดเทาไร เพยงไร ตองมการรกษา, มการรกษา หรอจะถงกบพฒนาใหเจรญงอกงามยงๆ ขนไป เปนหนาทสดทาย คอรกษา. เหมอนกบวาหาเงนมาไดมนกตองรกษาใหอยในสภาพทถกตอง, ใหใชจายในลกษณะทถกตอง, ใหมอยอยางถกตอง.

เราอยทเรอน บวชอยทเรอน แตมวรยะ: ความพากเพยร หรอกลาหาญถงทสด ในการทจะปองกนไมใหความชวรายอกศลบาปใดเกดขนในตน, ปองกนไดเตมท. แลวถามบาป มอกศลทไดเกดขนโดยพลงเผลอ กละไปเสย อยางเตมท, แลวกสรางทมนยงไมเกด บญกศลความดทยงไมเกด กสรางใหเกด, ทาใหเกดขนมา. ครนเกดขนไดแลว กรกษาใหเจรญรงเรอง ยงๆ ขนไป, น เรยกวา มวรยะอยทบานทเรอน.

โดยมากไมสนใจทจะทาใหจรง คอปลอยไปตามบญตามกรรม: แตเดยวนเราตองการจะเปนผบวช จะเปนนกบวชอยทบาน กจะตองตงใจเปนพเศษ ในฐานะทวาเปนนกบวช; แมวาจะอยทบาน มความระมดระวง ใหเกดความถกตองในการทจะปองกน หรอ สละ หรอ สราง หรอ รกษา ดงทกลาวมาแลว.

๓. มสต- ตองใชในทกกรณ

ทน ขอถดไป กคอ มสต, มสต สงทเรยกวา สต นเปนธรรมะพเศษ, เปนธรรมะจาเปนสาคญทจะตองใชในทกกรณ; ชวยจาขอความนไวใหดๆ วาธรรมะทจะ ตองใชทกกรณ ไมวาทไหน อยางไร ไดแก สต. ทกเรองมนตองทาไป หรอเปนไป ในความควบคมของสต; ถาไมมสต มนกทาอะไรไมได, แมแตจะลกขนยนจะเดนไปมนกทาไมได, มนกหกลมหกลกซวนเซไป, แมแตจะรบประทานอาหาร ถามนไมมสต เดยวมนกปอนอาหารเขาจมกไป, หรอวาถาไมมสต มนกจะกนอาหารอยางตะกละ อยางทเปนกเลส ไปคดดเองกแลวกนวา เรองอะไร ทกเรองทอยทบานทเรอน นบตงแตวาจะทางานชนหยาบ ตกนา ผาฟน ลางหมอลางไห กตองทาไปดวยความรสกทเรยกวา สต ถามนเปนเรองของกเลสแลว กจะตองระมดระวงยงขน ดงนนจงมหลกในชนสงวา มสตในทกผสสะ, มสตในทกผสสะ.

สงทเรยกวา ผสสะ น เขาใจวาคงจะเปนทเขาใจกนอยแลว เพราะพดกนมามากมายหลายสบครงเตมทแลว พดสรปอกทหนงกวา เรา คนเราน มตา ห จมก ลน กาย ใจ ๖ อยางทจะกระทบกนเขากบ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ธมมารมณ ทอยขางนอก ทเปนคกระทบ; เรยกวา มนมคตดตอ หรอ คกระทบ: ตาเปนคกบรป หเปนคกบเสยง จมกเปนคกบกลน ลนเปนคกบรส ผวหนงเปนคกบโผฏฐพพะทจะมากระทบผวหนง; นเปนฝายกาย เปนฝายรปธรรม, คสดทายเปน ฝายนามธรรม คอ ใจ ทจะรสกกระทบตอความรสกคดนกของใจ ทเรยกวา ธมมารมณ ใจนเปนคกบธมมารมณ จะตองพบกนอยเสมอ คอ มนคดนกรสกได, จะอาศยความจาแตหนหลง ทจาอะไรๆ ไวไดมาก สงเหลานน กจะมากลายเปนสงสาหรบคดนกรสกขนมาแลวกกระทบใจ. นกเรยกวา มคกระทบ:

ตา กมสงสาหรบกระทบ คอ รป, ห กมสงสาหรบกระทบ คอ เสยง จมก กมคกระทบ คอ กลน ลน มคกระทบ คอ รส ผวกาย กมคกระทบ คอ โผฏฐพพะ ใจ กมคกระทบ คอ ธมมารมณ

เปนสงทอยกบเนอกบตว หรอเปนเนอเปนตวของตนอยแทๆ แตแลวคนกไมรจก นพจารณาดกนถงขอนกอนเถอะวา มนเปนเนอเปนตวของตวอยกบตวแทๆ แตคนกไมรสก ไมรจก วามนมอยอยางไร ในฐานะอยางไร

ถาจะศกษาธรรมะใหเปนธรรมะกนจรงๆ แลว จะตองรจกสงสาคญ ๖ คน ใหแจมแจงชดเจนแนนอน รกนใหทวถงเกยวกบเรองทง ๖ น; เพราะวาอะไรๆ มนกสาเรจมาจากอายตนะ ๖ คน, หรอวา โลก โลกทงโลกมนจะมปรากฏอยไดกเพราะวาเราม ตา ห จมก ลน กาย ใจ. ถาเราไมม ตา ห จมก ลน กาย ใจ มนกคอ ไมมอะไร, มนกคอไมมโลก ไมมอะไรทกสงทกอยาง. จงรจกสงทเราม สาหรบทาใหสงตางๆ ม และเปนเรองราวขนมากเพราะสงทง ๖ น, สงทง ๖ นจงอยในฐานะสาคญวา ถาจดการกบมนถกกดไป ถาจดการกบมนผด กเปนเรองรายเหลอทจะราย ไมมอะไรจะรายยงไปกวาน.

จงขอชกชวนวงวอนทานทงหลายวา จงรจกสงทง ๖ คนใหดทสด ในฐานะทมนมอยในตวเรา หรอมนเปนตวเราอยนนเอง, แลวกมสตเมอสงนทาหนาท: มสตเมอตาทาหนาทเปนรป, มสตเมอหทาหนาทไดยนเสยง, มสตเมอจมกทาหนาทดมกลน, มสตในเมอลนทาหนาทรรส, มสตเมอผวหนงทาหนาทกระทบสงทมากระทบผวหนง, และมสตเมอใจทาหนาทกระทบเขากบธมมารมณ คอ ความรสกนกคด ใหรโดยประจกษวามนเปนอยางไร แลวมนมการกระทาสบตอตอไปอยางไร ซงกควรจะทราบไวดวยเหมอนกน.

ยกตวอยางคแรก คอ ตากบรป พอตากบรปกระทบกน มนกเกดวญญาณทางตา คอการเหนแจงทางตาขนมา นเรยกวา วญญาณทางตา ตากบรปทมากระทบ และวญญาณทางตา มอยพรอมกน ๓ อยางนในหนาทเดยวกน, นนแหละเรยกวา ผสสะ; ไมใชเพยงแตตากระทบรป นนมนพดหยาบๆ เกนไป พดตามพระบาล ทชดเจนแลว จะตองม ๓ เสมอ คอ มอายตนะภายใน อายตนะภายนอก และ วญญาณ ทเกดออกมาจากอายตนะนนๆ เหมอนอยางในทางตาดงทกลาวแลว พอตาเหนรป กระทบกบรป กเกดการเหนทางตา คอ จกษวญญาณ, เลยไดเปน ๓ อยาง คอ ตา อยางหนง รป อยางหนง จกษวญญาณอยางหนง, จกษวญญาณทาหนาทสมผสรปทางตา นเรยกวา จกษสมผส, จกษสมผส มการสมผสทางตา ทางห ทางจมก ทางลน ฯลฯ กเหมอนกนแหละ มนมอย ๓ อยาง อยางน ทาหนาทรสกอยกเรยกวา ผสสะ.

ทน ผสสะมแลว เชน ผสสะทางตามแลว มนก จะเกดเวทนา คอ ความรสกทพอใจ หรอไมพอใจ หรอ เฉยๆ เปนเวทนา ๓ อยางขนมา เรยกวา เวทนาทเกดมาจากการสมผสโดยทางตา นเวทนาเกดแลว มนไมหยดอยเพยงนน มนใหเกดอนอนตอไปอก ถาในขณะสมผสนนเราเปนคนโง คอ ไมมสต หรอ ไมมปญญา ใดๆ ในขณะทสมผสทางตานน มนก เปนสมผสโง, มนกออกมาเปน เวทนาโง ทไมมสตควบคม. มนกปรงความคดนกตอไป คอ มความยนด เมอสมผสนนใหพอใจ ยนราย โกรธแคนขดเคอง เมอสมผสนน ไมเปนทพอใจ หรอ เกดพะวงหลงใหลอย อยากจะรแตกไมรวาอะไร อยางน เมอสมผสนน มนไมแสดงวาเปนทพอใจ หรอ ไมเปนทพอใจ เมอเวทนานน ไมชดลงไปวา เปนทพอใจหรอ ไมเปนทพอใจ.

นมน เกดโลภะ โทสะ โมหะ ขนมาตรงน; ถารบเอาดวยความพอใจ กเกดโลภะ รบเอาดวยความไมพอใจ กเกดโทสะ รบเอาดวยความไมแนใจวา พอใจหรอไมพอใจ กเกดโมหะ ถาเกดโลภะ โทสะ โมหะ แลว มนเกดไฟเสยแลวนนเอง.

ทนมนก จะเกดสงทเรยกวา ตณหา คอ อยากตอไป ในกรณทเกดโลภะ คอ เวทนาเปนทถกใจ เกดโลภะ มนกเกดตณหา สาหรบจะได จะเอา จะมไว หรอ จะหามาอก; หรอถาหากวามน เกดโทสะ คออารมณนนไมนาพอใจ เกดโทสะ มนกเกดความอยาก คอ ตณหา อยากจะฆาเสยอยากจะทาลายเสย หรออยากจะผลกไสออกไปเปนอยางนอย ตามแบบของโทสะ ถาวามน ไมแนวาอยางไร มนกวนเวยนอยทนน เปนลกษณะของ โมหะ.

นมน เกดโลภะ โทสะ โมหะ อยางนแลว มนกคอ เกดไฟ, เกดไฟขนในจตใจ ถามสตเสยแตในขณะผสสะ แลว มนไมเกดอยางน มนกลายเปนเกดอกทางหนง คอ ทางทใหรวา นอะไรนะ นอะไรนะ ควรทาอยางไรนะ นควรทาหรอไมควรทา ควรทาอยางไร กทาไปตามทควรจะทา ไมมามวยนดยนรายโกรธแคนขดเคองอะไรอย มนกเลยไมเกดไฟ ไมเกดทกข นเพราะ อานาจสต แทๆ ทปองกนไวไมใหเกดไฟขนมา ในเมอมการกระทบทางผสสะ

เมอมตณหา เปนความอยากแลว มนก ปรงแตไปเปน อปาทาน คอ ผอยาก ความรสกอยาก มนกจะปรง ใหเกดความรสกวา มผอยาก ซงเปนเพยงความรสกเทานน ไมใชตวตนอะไร; พอมผอยากแลว มนกถงทสดแลว ทมนจะเปนเรองสาหรบจะเปนทกขทรมาน คอมนมความรสกหนก ดวยความมตวตน ความมตวตน, และเมอมตวตนแลว มนกมอะไรเปนของตน.

เมอเกดตนขนมาอยางนแลว เกดตนในความรสก ไมใชตวจรงอะไร เพยงแตในความรสกวาตวตน มนเกดตวตนอยางนนแลว มนกเอาอะไรๆ มาเปนของตน ทงภายนอกและภายใน เชนยดถอเอาความเกด ความแก ความเจบ ความตาย มาเปนของตน มนกหนกเทาไร ทกขเทาไรรอนเทาไร ทน ภายนอก มนกยดถอเอา ทรพยสมบตสงของ บตรภรรยาสาม เปนตนวา เปนของตน, มนกหนกเทาไร มนกเลยหนกรอบดาน หนกทกทศทกทาง เพราะเมอผสสะ ทาผดเมอผสสะ แลวก ความทกขมนกเกด อยางน.

ถามสตเมอผสสะ คอไดศกษาฝกฝนมาด มสตมปญญา แลวกมสตมาทนเวลาทมนมอะไรมากระทบตา มนกเปนการกระทบทฉลาด เปนสมผสทฉลาด คอสมผสดวยสต มนไมหลงปลอยใหกเลสเกด แตมนกลบรวา ควรทาอยางไร แลวมนกทาไปในทางทควรทา ใหเกดประโยชนอยางใดอยางหนงขนมา ไมเกดโทษ ถาไมมสต มนกไปเกดกเลส แลวมนกเกดโทษ มนเปนไดอยางน ทง ๖ ทางคอ ทงทาง ตา ทางห ทางจมก ทางลน ทางกาย และทางใจ มวธทจะปรงแตงจนเกดความทกขกนอยางน

นเปนวทยาศาสตรของธรรมชาต เรองของความทกข ในเรองของความทกข ตามหลกแหงพทธศาสนาเปนหลกวทยาศาสตรตามธรรมชาต ในพระพทธศาสนาวามอยอยางน ความสข และ ความทกข มนเกดขน เพราะทาผดหรอทาถกในขณะแหงผสสะ; มนไมไดเกดมาจากผสางเทวดา เคราะห โชค ดวงดาวอะไรทไหน พระองคจงตรสวา มนไมไดเกยวกบผลกรรมแตชาตกอนดวยซาไป มนเกดมาจากการกระทาผดหรอกระทาถก ทนและเดยวน คอผสสะ นนเอง นเรากมผสสะชนดทมสต เราจงตองมสต เพอจะไดควบคมผสสะ

คาวา สต นนนะ มนประกอบอยดวยปญญาเสมอ คาวา สต นน ตองประกอบดวยปญญาอยเสมอ สต คอ ระลกได ระลกกคอ ระลกความจรงของความจรงวา เปนอยางไร นนคอ ปญญาสตขนเอาปญญามาทนเวลา ทมการกระทบทางอายตนะน, มนก รวาควรทาอยางไร มนกเลยทาไปในทางทไมเกดทกข ไมเกดความรก ไมเกดความโกรธ ไมเกดความเกลยด ไมเกดความกลว ไมเกดความอจฉารษยา ไมเกดความหงความหวง ไมเกดความอาลยอาวรณ ไมเกดอะไรตางๆ ทเปนทตงแหงความทนทกขทรมาน นเรยกวา มสต

บวชอยทบาน แตมสตอยางน ลองคดดคานวณด; บวชอยทบานโดยการมสตอยางน อยทบานมนดกวาทบวชอยทวดหลายๆ องค ทไมประสประสาอะไร ไมรจกแมแตวามสตคออะไรดวยซาไป นขอใหสนใจวา ทบานกบวชได บวชไดอยางยง ถามสตสมบรณ ในลกษณะอยางทกลาวมาน.

เรามหลกวา ในขณะทสมผส สมผสหรอกระทบตองมสต เมออะไรมากระทบจตทางตา ทางห ทางจมก ทางลน ทางกาย ตองมสต ใหเปนการสมผสสงนนๆ ดวยสต กเรยกวา สมผสดวยวชชา, สมผสดวยปญญา มความลมหลมตา กกระทาไปอยางถกตอง ไมผดพลาดใดๆ ไมอาจจะเกดทกขได นเรยกวา เราสมผสโลกดวยสตปญญาอยทกวนๆ ทกวนๆ ทกวนๆ สมผสโลกคอ สงทงปวงทมากระทบ ดวยสตดวยปญญา อยตลอดเวลา กไมเกดความทกข

บวชอยทบาน เปนนกบวชอยทบาน ทาไดอยางน กคอ ปฏบตสงสด ตามหลกพระพทธศาสนาอยแลว

นจาไววา ถาวาทาผดเมอผสสะ คอเปนสมผสดวยความโง ดวยอวชชา แลวกเกดทกข ถาสมผสดวยวชชา รจรงตามทเปนจรงอยางไร เรยกวา เปนสมผสดวยวชชาแลวกไมเกดทกขฉะนนอยาไดมการสมผสดวยความโง, อยาไดมการกระทบหรอรบอารมณใดๆ ดวยความโง แตใหรบหรอ รสกอารมณนนๆ ดวยสต ดวยปญญา และใหฝกฝนอยเปนประจา

เรองน พดมนกพดได และพดงาย; แตพอถงคราวทจะทามนไมงายนก มนอาจจะพลงเผลอหรอทาไมได ตองมความทกขกนเสยกอน ตงหลายครงหลายหนแลวจงคอยๆ ทาได จงคอยๆ ทาได นมนจงจะสาเรจประโยชน คอยๆ ทาได ฉะนน จะตองฝกฝนอยใหดทสด เหมอนทเขาฝกฝนอะไร ๆ ทเขาพอใจ อยางพวกทเลนกฬา เลนศลปะหาเงนหาทอง เขาฝกเหลอประมาณ เชนวาจะเตะตะกรอลอดบวงได อยางนตองฝกเหลอประมาณ นกเหมอนกนแหละ เรากฝกเหลอประมาณ ฝกทจะใหมสต ทกครงทผสสะ, แลวถามนลมเหลว เผลอไป กละอายๆ ละอายแกตวเอง วาไมสมควรแกเราเลย ทเปนผ ไมมสต ขาดสต พลงเผลอจนเกดความทกข เราไมไดเกดมาเพอความทกข แลวทาไมจงมากลายเปนมาเกดเพอความทกขอยางน กเสยใจอยางยงละอายอยางยง ทกๆ คราวทพลงพลาด เผลอไป จนเกดความทกข ไมเทาไรมนกจะไมเผลอ กจะเผลอนอยเขาจนไมเผลอ

อปมาสมมตเหมอนอยางวา มนเดนตกรอง ตกรองทนอกชาน หรอตกรองทไหนกตาม มนเดนไมด ไมดใหด แลวมนตกรอง เดนตกรองนนมนทงเจบดวย แลวมนทงนาละอายดวย ใครเหนกละอายเขา ถาคอยสงวรอยวา มนเจบดวย มนละอาย มนนาละอายอยางยงดวย กจะระวงดขน เมอระวงดขน มนกไมตกรองอกตอไป นแหละการทจะมสตอยางดทสด ตอสงทเรยกวา ผสสะ นน ตองตงใจอยางน ตองอธษฐานจตอยางดยงทจะไมพลงเผลอ และกลว วามนเปนทกขและละอาย วามนเปนสงทนาละอาย

เดยวนเราไมรสกกนเสยทง ๒ อยาง หรอ ทงทกอยาง กลวกไมกลว ละอายกไมละอาย มนกเลยมไดมากแลวเปนทกขอยขางใน; กเพราะวาไมมใครร, แมวาไมมใครร แตมนเปนทกขอยขางใน กขอใหกลวและใหละอายอยางยง ยงกวาทมนมาขางนอก จนคนอนเขารหรอเขาหวเราะเยาะ

นผ ทมธรรมะแลว กจะตองมความกลวและความละอายอยางยงอยประจาตว มหร มโอตตปปะ ในธรรมะทเปนภายในอยางนแหละ มประโยชนดยงกวาทเปนภายนอก เปนเรองภายนอก หมายความวาทใครๆ เขารเขาเหน กยงไมสาคญเทาทไมมใครรเหน เรารเหนของเราแตคนเดยว นมนสาคญมาก มนเสยหายมาก มนเปนสงทจะยอมใหมขนมาไมได

นขอใหสนใจ มสตเทานนแหละ มนกรอดจากความทกขในทกกรณ มนไมสรางความทกขขนมาได เปนเครองปองกนไมใหเกดความทกขขนมาได ไมตองไปโทษผสางเทวดา ซงเปนความโงอยางยง เพมขนอกเรองหนง มนโงจนปลอยใหความทกขเกดขนแลว นมนกโงหนงแลว ทนมนกไปโทษผสางเทวดา มนกเปนอกโงหนง มน ๒ โง ๓ โง ซาเขาไป แลวมนกนาละอายสกเทาไร ขอใหคดด

ความสข และความทกขเกดขน เพราะเราทาผดหรอทาถกเมอมผสสะ ทเรยกวา ตามกฏอทปปจจยตา, มพระบาลตรสไว ซงควรจะนกถงดวยเหมอนกนเกยวกบเรองน วา สขทกขไมไดเกดมาจากพระเปนเจา, สขทกขไมไดเกดมาจากกรรมเกา, และสขทกขกไมใชไมมเหต สขทกขกมเหต เหตนนกคอ ทาผดหรอทาถกตอกฏอทปปจจยตา ถาทาผดตอกฏอทปปจจยตากเกดทกขถาทาไมผดกไมเกดทกข ทาผดตอกฏอทปปจจยตา กทาเมอมอารมณมากระทบนนเอง เมอมผสสะนนเอง, เปนเวลาสาคญทสด ทจะตองประพฤตใหถกตอกฏอทปปจจยตา แลวมนกไมเกดความทกข

น ถาทาสตได อยางน แมบวชอยทบาน กดกวาพวกทบวชอยทวดเปนไหนๆ นพดอยางนมนชอบกลเหมอนกน แลวมนกเสยงอยวาจะอนตราย แตขอยนยนวา ถาบวชอยทบาน แลวทาไดอยางน ดกวาพวกทบวชอยทวดโดยมากทไมทาอยางน ทไมไดทาอยางน บวชละเมอๆ อย

๔. มสมาธ มงนพพานเปนอารมณ.

ทน อกขอตอไป กวา มสมาธ กาหนดไวใหดๆ นะ ขอท ๑ มสทธา อยางทวามาแลว ขอท ๒ มวรยะ ขอท ๓ มสต นขอท ๔ มสมาธ, มสมาธ

สมาธคออะไร? ทานบญญตความหมายไวดทสด สมบรณทสด เปนสมาธใหญหลวงมหาศาลเลยวา สมาธ คอ เอกคคตาจตทมนพพานเปนอารมณ, เอกคคตาจตทมนพพานเปนอารมณ. อาตมารสกวาบางคนฟงไมถกกงง ไมรวาอะไร. เอกคคตาจตทมนพพานเปนอารมณ กบอกเสยเลยวา เอกคคตาจต คอ จตทมความคดเพยงสงเดยว มงเพยงสงเดยว ตงอยในสงเดยว; เอกคคะ แปลวา มยอดยอดเดยว, เอกคคตาจต จตทมยอดยอดเดยว คอมนมงอยทสงสงเดยว, นเรยกวา เอกคคตาจต, และมน มงตอพระนพพานเทานน, ไมมงตออนอน กเรยกวามนมนพพานเปนอารมณ. เอกคคตาจตทมงตอพระนพพานเปนอารมณนนแหละคอใจความของสงทเรยกวา สมาธ มนจะทาสมาธแบบไหน กแบบ กสบแบบ ทาไปเถอะ ตางๆ แปลกๆ กน, ใจความของมนมนกอยทความมงพระนพพานเปนอารมณของจตทตงไว เปนอารมณเดยว เปนสงเดยว.

จะพดใหงายทสดเดยวน กพดวา หวงพระนพพานเปนอารมณอยตลอดเวลานนแหละ; เมอรจกพระนพพานพอสมควรแลว การทหวงพระนพพานอยตลอดเวลา นนแหละคอเอกคคตาจตทมพระนพพานเปนอารมณ; อยทบานกทาได, เมอกาลงเปนทกขอยแลวกยงชวนใหทา, เปนทกขดวยเรองใดๆ อย กมงตอพระนพพาน คอดบทกขเปนอารมณ. นโดยทวไปเรากรวา เรามชวตอยนเพอจะบรรลนพพาน จตจงมงจองจดจออยแตพระนพพานเพยงสงเดยวเปนอารมณ นคอความหมายของสมาธ

ทนทเขาทาสมาธอยางนน สมาธอยางโนน เปนขนตอนๆ หลายๆ ขนตอนนะ มนแยกซอยใหละเอยด แตเมอรวมความหมดแลว มนมงตอนพพานเปนอารมณ. เชนวา สตกาหนดลมหายใจอย ลมหายใจสน ลมหายใจยาว ลมหายใจออก ลมหายใจเขากตามเถอะ, ทาจตใหเปนสมาธดวยการกาหนดอยางน แตมนมนพพานเปนอารมณทหวงอยขางหนา, คอทาสมาธนเพอจะดบทกขสนเชงในปลายทาง ในจดหมายปลายทาง, ทาสมาธขนมาแลว กทาเปนวปสสนา เหนอนจจง ทกขง อนตตา. แลวกเบอหนายคลายกาหนด กหลดพน มนพพานเปนอารมณ ฉะนนความหมายนดทสดแลววา สงทเรยกวา สมาธนน คอ เอกคคตาจตทมนพพานเปนอารมณ.

ขอใหเราทกคนดารงจตไวในลกษณะอยางน ในลกษณะอยางน คอวามพระนพพานเปนทหมาย ม พระนพพานเปนจดหมาย, จะตองถงทนนใหจงไดเรวทสด โดยเรวทสดเทาไรกยงด. นคอ สมาธทมประโยชน สมาธโดยความหมายทแทจรง ทมนมประโยชน คอความมงตอพระ

นพพานเปนอารมณ; อยทบานนนแหละ ทาอะไรกทาไปเถด แตขอใหญใจความนนไมลม ไมลมวาเรามพระนพพานเปนทจดหมายปลายทาง ทงหมดทเราทาน มนจะรวมกนเขา แลวกไปสจดหมายปลายทางคอนพพาน.

สมมตวา จะทานา มนกหาขาวใหไดกนขาว, ใหไดกนขาว แลวกมชวตอย แลว กทาพระนพพานใหแจง. แมแต ทาสวน กไดเงนมากนมาใช, กเพอจะมชวตอย เพอจะทาพระนพพานใหแจง. จะคาขายหรออาชพอะไรอยกตาม ตอใหเปนอาชพถบสามลอเหงอไหลทวมตวอยทงวนๆมนก สามารถจะมเอกคคตาจตทมพระนพพานเปนอารมณได โดยมงหวงอยวา เราจะเลยงชวตใหรอดอยได เพอทาใหปรากฏเฉพาะซงภาวะทไมมความทกขเลย. เรยกวา นพพาน คอชวตทเยอกเยน, ชวตทเยอกเยน ไมมความทกขเลย เรยกวา นพพาน เราจะมทนนเปนจดหมาย แมวาจะทางานอยางตา ลางทอถนน กวาดถนน ถบสามลอ แจงเรอจาง กยงสามารถทจะมงพระนพพานเปนอารมณ วาจะตองไดพบกนในโอกาสขางหนา

ทนจะพดใหสนสดเสยเลยวา แมเปนคนขอทานนงขอทานอย กยงทาได เดยวนกยงตองขอทาน กขอทานใหชวตมนรอด ชวตมนรอดแลวกจะทาตอไป, ปฏบตมสตระวงสงวรเรอยไปแลวกจะมนพพานเปนจดหมายปลายทางไดเหมอนกน. นไมใชแตเปนชาวบานธรรมดาแหละ; ใหเปนขอทานอย มนกยงมโอกาส ยงมความหวงจะมสมาธ; สมาธ, สมาธเรยกอยางนแปลวาเอกคคตาจตคอจตดวงเดยว เดยวโดด หนกแนน มพระนพพานเปนทหมาย ฉะนน ใครๆ ทกคน ทเปนฆราวาสอย จงดารงตนใหมพระนพพานเปนทหมาย เปนจดหมายปลายทาง กจะเรยกวามสมาธ เตมตามความหมายของคาคาน

มสตเปนเครองชกนาใหจตมสมาธ มสตอยางทวามาแลว ชกนาใหจตมสมาธ รสกตวอย เมอแรก ระลกได แรกระลกถงความจรงความรอะไรได น เรยกวา มสต, ครนระลกไดแลว รกษาความรนนไว ใหอยยาวไป กเรยกวา สตสมปชญญะ. สตกบสมปชญญะนน มนเปนคแฝดกน; สตคอความระลกได สมปชญญะคอความรตว คอรกษาความระลกไดนนใหยงคงอย เชน สตระลกถงความถกตองอยางใดอยางหนงขนมา แวบขนมาได แลวกรกษาไว นนกคอ สมปชญญะ; สตกบสมปชญญะกตองทางานรวมกนอยางน ฉะนนเรา ถามสตสมปชญญะแลว จะไมทาอะไรผดพลาด จะทาอะไรถกตอง ไดรบผลดของสงทตองทา.

ทนก มสมาธ กหมายความวา จตมนมนคง ตงมน ขณะนนกไมมกเลสรบกวน ขณะนนจตก วองไวในการทจะคดจะนก หรอจะทาหนาทของจต คาวา ทาสมาธ, ทาสมาธไมใชหมายถงไปนงหลบตาตวแขงทอเปนทอนไม, ไมใชหมายความวาอยางนน หมายความวา ทาทกอยางทกทาง กลอมเกลาจตใจใหเปนจตทมจดหมายเดยว อารมณเดยว ทเรยกวา เอกคคตา, แลวมนกปราศจากกเลส แลวมนกเขมแขง มนกเขมแขง เพราะมนรวมแสงรวมกาลง แลวมนกไวตอหนาทของมน จตมหนาทคด จตทเปนสมาธจะไวตอการคด จตทไมเปนสมาธมนงมงามเคอะคะ มนคดไมได หรอมนไมไวตอการคด สมาธนนหมายความวา จตมกาลงเขมแขงอยทจดเดยว ไมมกเลสรบกวน แลวกวองไวในหนาททจะคด จะนก จะคดจะนก จะทาจะตดสนใจ จะทาอะไรกตาม; ถาทาดวยสมาธมนทาไดด ทาดวยจตทเปนสมาธ ฉะนนคนทมหนาทจะตองคดจะตองนกจะตองตดสนใจ จะตองสงงานผ อน อะไรกตาม จะตองทาดวยจตทเปนสมาธ

ทนก จะตองฝกใหเปนสมาธ มสตชกหนวงดงจตใหตดอยทอารมณใดอารมณหนง ตามเวลาทตองการจะทาอะไร ตามเวลาทตองการจะทาอะไร ทาดวยสมาธเสมอไป คอวาจะมสมาธจตตองแตกอนทา แลวกเมอกาลงทา และทาเสรจแลวดวย ตงแตกอนทา กมสมาธในเรองนนกาลงทาอย กมสมาธในเรองนน ทาเสรจแลวกมสมาธในเรองนน มนจะผดไดอยางไร ลองคดดเถอะ มนไมมทางทจะผดได มนมแตจะถกถงทสด

ทนเรา บวชอยทบาน กหาโอกาสทจะฝกสมาธ เวลาทเอาไปใชเหลวไหลเสยวนหนงๆ ตงมากมาย ขอเปลยนเอามาทาสมาธ, และ เมอกาลงทาการงานอย กทาสมาธได โดยทาดวยจตทเปนสมาธ ทาการงานอะไรอยกตาม

ถาวา เปนชาวนา กาลงไถนาอย กาลงไถนาอย เดนตามหลงความยอย ขอใหจตมนอยตรงทปลายไถนาอย จตอยทปลายไถ ทมนแหลมทมนตดดนอยตรงนนเรอยไปมน กเปนการทาสมาธตลอดเวลาทไถนา ถาทาสวน เมอเอาจอบฟนดนลงไปกระทบดนยกขนมานน กมสมาธอยทจอบมนตกดน

เอาทบานทเรอนกนกได, งานอนๆ นนมนมคา หรอวามนนาด. แตเดยวน เราเอางานชนตาสดนะ วาถาเราจะตองกวาดบาน กวาดพนบาน หรอกวาดลานบาน เมอกาลงกวาดอยนนขอใหจตมนกาหนดอยทปลายไมกวาดทจดดน ทาอยางนนไมยากจตอยทปลายไมกวาด ทจดดนอยเรอยไปๆ กวาดเรอยไป จตอยตรงนนตลอดเวลา นเปนสมาธชนด เปนสมาธชนด หรอวาเมอลางจาน, กขอใหจตมนอยตรงทปลายนวทมนถจาน เมอลางจานธรรมดาสามญ คนทวไปกตองเอามอถจาน ใหปลายนวทถจานแตะจานอย จตกาหนดอยทตรงนน จนกวาจะลางจานเสรจ กเปนการทาสมาธทดทสด เมอกาลงลางจาน.

ทน เมอลางหมอ ลางกะทะ กเหมอนกนนนแหละ; เมอเอาอะไรมาถหมอถกะทะอย เครองถหมอนนแหละ เมอมนจดจออยกบหมอหรอจดจออยกบกะทะ มจตอยทตรงนนส คณกเปนผ มสมาธ เหมอนกบนงสมาธอยในปานนแหละ แตวาเดยวนทาสมาธทบาน.

ถาวาจะผาฟน เอา, ผาฟน สมาธอยทคมขวาน เมอไมฟนกระทบขวาน แลวแตจะผากนทาไหน แตทตรงคมขวานทชาแรกไมออกไปนน จตอยทตรงนน.

ทนก ทาทกอรยาบถ ยน เดน นง นอน; เมอยนเทาแตะพนตรงไหน กาหนดตรงนน เมอเดนกเหมอนกน มน จดลงไปแลว มนยกขนมา มนจดลงไปมนยกขนมา จตอยทนน เมอนงกนงถกทพน โดยไมไดกาหนดอะไรอน กาหนดทกนมนแตะพนนนแหละ มนกเปนสมาธ แตเขามอยางอนหลายวธ เชนกาหนดลมหายใจ กาหนดพทโธ อะไรกได แตทแทจรงแลว มนอยทสงทมนเปนธรรมดาเปนเจาของเรอง

นเรองบวชอยทบาน เหนไหมเลา พดเรองบวชอยทบาน บวชอยแตทบาน มโอกาสจะทา ประพฤตธรรมในเรองศล สมาธ ปญญา ไดอยางมากมาย มสตประกอบอยกบสมาธในทกๆ อรยาบถ ทกๆ การงาน นบตงแตวาไถนา สมาธจตอยทปลายไถทตดดน, ถาพายเรอ จตอยทปลายพายทมนแตะนา แจวเรอกเหมอนกน อยทแจวมนตดนา นจะเปนสมาธจรง สมาธทจะเอามาใชเปนประโยชนอยางอนได ทกๆ ความหมาย ทกๆ ชนด

๕. มปญญา - รความจรงทควรร

เอา ทนขอสดทายวา มปญญา มปญญา ขอ ๑ มศรทธา, ขอ ๒ มวรยะ, ขอ ๓ มสต, ขอ ๔ มสมาธ, ขอ ๕ มปญญา, ปญญา แปลวา ความร คอ รสงทควรร, รความจรงทควรร ความจรงทดบทกขไดนน เปนความจรงทควรร.

ขอใหรความจรงนนอยตลอดเวลา อยตลอดเวลาดวยสต สตระลกเอามา แลว สมปชญญะกาหนดเอาไว แลวกอยอยางเปนความรรอบ เปนปญญาอยตลอดเวลา อยาใหเกดการปรงแตงในจตจนเกดความคดชนด ตวกของก นคาพดมนคอนขางจะหยาบคาย แตมนจาเปนวาความคดชนดทมความหมายเปนตวก หรอเปนของกนน เปนความคดผด พรอมทจะทาใหเกดความทกขอยางยง มนเปนความคดทผด เปนความรทผด เรยกวาเปนความผดนนแหละ

นปญญาตองรอบร รทถก มนรทกอยางทควรจะร รไดทกอยางทควรจะร แตอยาไปรชนดทวาเปนตวก เปนของก เปนตวตน เปนของตน นมนกเปนของละเอยดประณตลกซงอยมาก, คอมนจะตองรจกทาความละเอยดประณตในทางจต, ความคดมนปรงแตงกนไดอยางทวามาแลวในเรองของผสสะ. นเราอยาใหความคดหรอความรเกดขน มความหมายเปนตวก เปนของก

ทางานดวยความรอยวา ควรจะทาอยางไร ฟงใหดๆ วา ถาทางาน ทางานอยทออฟฟศ หรอทไหนกตาม จงทาดวยสตปญญาทรวา ควรทาอยางไร แลวระวงอยาใหความคดประเภทตวกของก, ทาเพอก กจะได กจะอะไร อยาใหเกดขนมา ความคดความรสกประเภทตวกของกอยาไดเกดขนมา อยาใหความอยากจะไดผลงานเรวๆ เกดขนมา อยาใหความหวงจะไดผลงานเรวๆเกดขนมา. นนเปนของผดทงนน อนตรายทงนน มแตความรทถกตองวา ทาอยางไร ทาอยางไร ททาถกตองนนทาอยางไร แลวกสนใจทาแตอยางนน นแหละเรยกวา ทางานอยดวยปญญาอยางยง ไมเกดความผดพลาด ไมเกดความหวง ไมเกดกเลสตณหา ซงมนเปนเรองททาใหเกดความทกข

ฉะนนเราม ความรทถกตองเรองอทปปจจยตา วามนเปนไปตามเหตตามปจจยของมน และวา ตถตา มนจะตองเปนอยางนนมนเปนอยางอนไมได. มความรเรองอทปปจจยตา ตถตา เตมทแลวกทางานอย สวนความหวงความอยากวาจะไดผล เอาผลมากน มาใชกนใหสนกสนานเอรดอรอยนน อยาตองมผล ถามมนเปนความคดหรอความรสกประเภท ตวก-ของก มนจะตองเปนทกข

ขอนก ในพระบาลใหตวอยางไวอยางดทสด ทอาตมากเอามาเลาบอยๆ วา แมไกฟกไขใหดกแลวกน ไมตองคดวาลกไกจงออกมา, นแมไกนะฟกไขใหถกตองตามวธของธรรมชาต; จะเขย จะกก จะกลบ จะทาใหอนใหเยนอะไรกแลวแต ใหมนถกตองตามวธของการฟกไข, แลวลกไกกจะออกมาเอง โดยทแมไกไมตองหวงวา ลกไกจงออกมา ลกไกจงออกมา, ถาแมไกตวไหนมนหวงวาลกไกจงออกมา บนวา ลกไกจงออกมา มนเปนแมไกบา มนใชไมได. คนนกเหมอนกนแหละ จงทางานใหถกตองดวยสตปญญา เกยวกบการกระทานน โดยไมตองมความคดหวงเปนตวกของก วาออกมา จงออกมา จงไดมา จงไดกาไร จงอยางนน จงอยางน ซงเปนเรองของตวกของกอยางนน มนทาใหเปนทกขเปลาๆ แลวมนกไมไดดวย แลวมนจะทาใหงานเสยกได

เดยวน เราสอนกนผดๆ อยบางอยาง ทวาใหใชความหวงมากเกนไป; ทจรง ถาความหวงมากเกนไป แทรกแซงเขามาในขณะทางานแลว มนฟ งซาน ทาไมไดด ทาไมไดถกตองอยางดมนตองใหเหลอไว มแตสตปญญา วาจะทาอยางไรเทานน ใหมมากทสด ใหทาอยางด สวนทจะหวงผลอยางนนอยางน อยาใหมนเกดขนมาในความคด มนมาทาใหฟ งซาน ใหมสมาธแนวแนอยแตวา ทาอยางไร เรองนทาอยางไร เรองนทาอยางไร นนแหละเรยกวา มชวตอยดวยปญญามจตวางจากความคดความนกรสกวาตวตนหรอของตน วางจากความรสกคดนกวา ตวก-ของก แลวกเปนจตวางแหละ จะคดอยางไรกได, จะคดเรองจะทาใหดใหนนอยางไรกได แตอยาใหมนแลบเลยไป ถงวา เพอตวก หรอของก, กจะเอา กจะได พอความคดเกดขนอยางนน มนจะมดมนจะกลมมนจะรอน มนจะเปนทกข นเรยกวา เคลด หรอ ศลปะ ในการทจะทางานใหดทสด โดยเฉพาะสาหรบ พทธบรษท

เดยวนเราจะบวชอยทบาน เราจะบวชอยทบานขอใหมการกระทางานดวยปญญา, มชวตอยดวยปญญา ใหไดผลดทสดของการทเกดมาเปนมนษย เปนมนษยเกดมาแลว จะตองไดอะไรดทสด กใหมนไดอยางนนแหละ แลวมนกจะไดดวยการกระทาดวยปญญา อยาทาดวยกเลสตณหา หวงวาจะไดอยางนน หวงวาจะไดอยางนแกตวก แกของก นนไมตองไปหวงดอก เมอทาถกตองตามกฏของธรรมชาตแลว มนกตองออกผลมาเอง, ไปหวงใหมนฟ งซาน; หรอจะเปรยบดวยตวอยางงายๆ อกทหนงวา ไปซอลอตเตอรมาแลว อยามาหวงใหมนรบกวนจตใจเปนโรคประสาท, ซอแลวกแลวไป ถงเวลามนออกกไปตรวจด มนถกหรอไมถก แตบางคนเขาไมชอบอยางนน เขาชอบซอเอามาทาใหมนบา ใหมนหวง ใหมนนอนหวง นงหวง นอนหวง แลวในทสด มนจะเปนโรคประสาท ไดจรงเหมอนกนแหละ

เราจงทางานหรอมชวตอยดวยปญญา อยาประมาทปญญา พอกพนปญญา คอความรสกคดนกทถกตองอยตลอดเวลา เมอจะทางานกมปญญาในงานทจะทา เมอทางานอย กมปญญาในงานทกาลงทา เมอทางานเสรจไดผลงาน กมปญญาอยในการไดผลงาน อยาใหไดผลงานดวยกเลส ตณหา แตไดดวยสตปญญา ออ มนอยางนเองน ทาอยางนมนกไดอยางนเอง ไมตองไปหลงไหลมวเมา ใหมนสญเสยสตสมปชญญะ หรอจะเกบผลงาน ไวกนไวใชรกษาไว กดวยสตปญญา เกบไวดวยสตปญญา อยาใหมนทรมานใจ เมอจะเอาผลงานมากนมาใช กทาดวยสตปญญา อยาใหมนผดพลาด เมอจะแบงปนใหแกผ อนบาง ทาบญทาทาน กทาดวยสตปญญา; แปลวาเปนฆราวาสทมชวตอยดวยปญญา ทงกอนแตทางานกาลงทางาน ไดผลงานเกบผลงาน ใชผลงาน กนผลงาน แบงปนผลงาน อะไรกทาดวยปญญา ไมมกระหดกระหอบดวยกเลสตณหา

บวชอยทบานทาไดจรงกมผลดเทาทควรได.

นจะบวชอยทบาน แลวจะเปนพระอรหนตอยทบาน; พอเปนพระอรหนตแลว มนกเลกหมด ไมตองบวชตองอะไรดอก เมอเปนพระอรหนตแลวมนเลกบวช เลกความหมายของคาวา บวช, บวช หรอประพฤตพรหมจรรย ไมตองมแลว. แตเดยวน ยงไมเปนพระอรหนต กขอใหเปนผบวชดวยจตใจทงหมดทงสนอยทบาน; โดยเฉพาะผหญงไมตองสนใจวาผหญงบวชไมได. แตเราบวชอยทบานไดอยางน แลวเหมอนกน หรออยางเดยวกน หรอเทากน แมไมมโอกาสไปบวชกบเขาบาง เขาบวชกนเกรอหมด บวช ๙ วน ไมรวาจะไดผลอยางไร.

แตอาตมาขอยนยนวาบวชอยางทวานเถด, ม ศรทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา อยทบาน. บวชอยทบาน บรบรณอยดวยธรรมะ ๕ ประการ ซงทบทวนอกทหนงกวา:

มศรทธา เชอมนในสงทตนถอเอาเปนทพง คอการปฏบตหรอคาสอนนน แลวก เชอมนวาตวเองทาได เราทาได ไมเหลอวสย เราทาได แลวกปลอยใหทาไปดวยศรทธา

พรอมกนนนก มวรยะ คอความกลาหาญ ความพากเพยร ความบากบน สนกสนานในการทา พอใจในการทา เปนสขเสยเมอกาลงทา ไมตองรอตอผลงานไดมา กาลงทาอยมนกพอใจและเปนสข อมอยดวยความสข ไดความสขโดยไมตองเสยเงน

ทนกมสต เฝาระวงรกษาปองกน ไมใหเกดความผดพลาดขน ในความคดความนกหรอในการกระทา โดยเฉพาะอยางยง เมอมผสสะทางตา ทางห ทางจมก ทางลน ทางกายและทางใจเอง

มสมาธ คอจตแนวแนตอพระนพพานเปนอารมณอยตลอดเวลา ตลอดเวลาทกลมหายใจเขาออก, มจดมงมนตอพระนพพาน เรยกวา มเอกคคตาจตมงพระนพพานอยตลอดเวลา แลวกทาทกอยางทรกษาจตชนดนนไว กคอแบบสมาธวธตางๆ มนจะตางกนอยางไร มนกอยทมพระนพพานเปนอารมณทงนน คอมความหลดพนจากความทกขเปนอารมณดวยกนทงนน

แลวในทสด กมชวตอยดวยปญญา คอ ความรอยางถกตองชดเจน ในสงทตองกระทา หรอควรกระทา อยาใหความอยาก เชนกเลสตณหา เพอตวก-ของก เขามาแทรกแซง นนมนจะทาใหเสยหมด นเรยกวา ทางานทกชนดดวยจตวาง แหละ "ทางานทกชนดดวยจตวาง ยกผลงานใหความวางทกอยางสน กนอาหารของความวางอยางพระกน ตายเสรจสนแลวในตวแตหวท" ตงแตตนเรองจนจบเรอง ไมมตวก ไมมของก มนไมมความทกข ไมมปญหาอะไร, มจตทบรสทธ อยดวยปญญา และ ความสขสงบ นคอ บวชอยทบาน.

ใครเหนดวยกลองด บวชอยทบาน ทชะเงอหาบวชทวด บวชในปานน บางทจะเปนความโง ลาบากมากกวาคนทบวชอยทบานกได ระวงใหด. ถามความตงใจจรง ระมดระวงจรง บวขอยทบานจะไดผลมากกวาบวชอยทวดหรอในปา กยงเปนไปได เพราะวา การบวชอยทวดหรอในปา มนยงเหลวไหลอยทวๆ ไป มนยงไมสาเรจประโยชนเตมตามความหมายทควรจะไดเลย.

เอาละ, เปนอนวา วนนเราพดกนดวยเรองทคอนขางจะแปลก โดยใชชอวา บวชอยทบาน : เวนจากสงทควรเวนโดยประการทงปวง อยทบาน. แลวกประพฤตหนาททควรประพฤตปฏบตอยอยางดทสด อยางเตมกาลงเตมสตปญญาสามารถอยางดทสด ในหนาทของตนๆ แลวกเปนสขอยกบการทาหนาท ไมมกเลสตณหา ทจะหวงผลอยางนนอยางน มาสนองกเลส เรองกมเทาน วาบวชอยทบาน

ไมไดหมายความวา ใหสกไปอยทบานกนเสยใหหมด แตหมายความวา แมอยทบานกอยานอยใจ อยาเสยใจ, แมอยทบานกสามารถทจะทาไดดทสด ทบานนนเอง เพราะคนทอยบานมนยงมมากกวาคนทอยทวด คนเหลานนไมควรจะเสยประโยชนอะไร ควรจะไดประโยชนทกอยางทกประการ เทาทพทธบรษทในพระพทธศาสนาจะพงได

ขอใหผ ทอยบาน หรอยงอยทบานนน จดแจงปรบปรงใหชวตการเปนอยของตนนน อนโลมเขากนกบการบวช โดยสมาทานสกขาบท คอ ศรทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา, ธรรม ๕ ประการน แทรกอยในการปฏบตธรรม ตงแตตนจนถงขนสดทาย ถาปฏบตกรรมฐานอยอยางเครงครดในปา ในวดในดงกตาม เขากระวงใหศรทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา ในการปฏบตนนเปนไปอยางเตมท แลวผลกแนนอน สาเรจตามความปรารถนา

การบรรยายในวนนกสมควรแกเวลา แมจะวามนเปนเรองทแปลกออกไป กควรจะไดพจารณาด จะไดใชเวลาทบาน ใหเปนประโยชนมากทสด แมจะตองยงอยทบานกไมเสยเปรยบเสยหาย ไมเสยเปรยบแกผ ทจะทงบานออกไปไดโดยนาอศจรรย พดงายๆ วา ถาทาไดนะ ถาทาไดบวชอยทบาน นาอศจรรยกวาบวชอยทวด.

ขอยตการบรรยายน ดวยความสมควรแกเวลา เปนโอกาสใหพระคณเจาทงหลาย สวดบทพระธรรม ในรปคณสาธยายสงเสรมกาลงใจของทานทงหลาย ใหเขมแขงในการประพฤตปฏบตธรรมะสบตอไปในบดน

คดจาก หนงสอ บวชทาไม โดย ทานพทธทาสภกขจดพมพโดยสานกพมพ

สขภาพใจ ธรรมบรรยายประจาวนเสาร ภาคมาฆบชา ครงท ๑๒

ทางเดนของชวต

ชวตคนเรานน แทจรงคอ การเดนทางชนดหนง ซงเดนจากความเตมไปดวยความทกข ไปยงทสดจบสนของความทกข ทตนเคยผานมาแลวนนเอง ไมรวา ผนนจะทราบหรอไมทราบ รสกหรอไมรสก ชวตกยงคงเปน การเดนทาง เรอยอยนนเอง เมอเดนไป ทงไมทราบ กยอมม ความระหกระเหน บอบชาเปนธรรมดา

การเดนทางของชวตน มใชเปน การเดนทางดวยเทา ทางของชวต จงมใช ทางทจะเดนไดดวยเทา อกเชนเดยวกน บณฑตทงหลายในกาลกอน ไดพากนสนใจใน "ทางชวต" กนมากเปนพเศษ ในฐานะทเปนทางของจต อนจะวฒนไปในทางสง ซงจะไปไดสงกวาทางวตถหรอทางกาย อยางทจะเทยบกนไมไดเลย สงทเรยกกนวา ทางๆ นน แมจะมสายเดยว กจรง ตามธรรมดา ตองประกอบอยดวย องคคณหลายประการเสมอ ทางเดนเทาทางไกลแรมเดอนสายหนง จะตองประกอบดวย สะพาน รมเงา ทพกอาศยระหวางทาง การอารกขาคมครองในระหวางทาง การหาอาหารไดเสมอไปในระหวางทาง ฯลฯ ดงนเปนตน ฉนใด ทางชวตแมจะสายเดยวดงไปสความพนทกขกจรง แตกตองประกอบไปดวย องคคณหลายประการ ฉนนน

ศาสนา เปนองคคณอนสาคญ โดยชวยใหชวตน มความสดชน เยอกเยนพอทจะเปนอย ไมรอน

เปนไฟ เชนเดยวกบนา เปนเครองหลอเลยงพฤกษาชาต ใหสดชน งอกงาม ตลอดเวลา ฉนใดฉนนน

ปรชญา เปนองคคณทชวยใหเกดอดมคต อนมกาลงแรง ในการทจะกระตนใหปฏบตตามศาสนา หรอหนาทอนๆ ทาใหเกดความเชอ ความเพยร และคณธรรมอนๆ ทเปนตวกาลงสาคญดวยกนทงนนอยางมากพอ ทจะไมเกดการทอถอย หรอ โลเล หรอหนหลงกลบ โดยสรปกคอ ชวยใหมความเปนนกปราชญ หรอ มปญญาเครองดาเนนตน ไปจนลถงปลายทางทตนประสงค

วทยาศาสตร ชวยใหเปน ผ รจกเหตผล ใหรจก ใชเหตผล และใหอยในอานาจ แหงเหตผลเพอใหชวตน ไมหลบหหลบตา เดนไปอยาง โงเงา งมงาย ซงจะทาให เดนไมถง หรอถงชา และไมไดรบผลเปนทพอใจ

ศลปะ โดยเฉพาะกคอ ศลปะแหงการครองชวต หรอ การบงคบตวเองได ชวยใหชวตน ดแจมใสงดงามนาชนใจนารกใคร นามาซงความเพลดเพลนในการกาวหนาไปดวยความร และการกระทาทดงาม ทงในเบองตน ทามกลาง และเบองปลาย

ภมธรรม คอ ธรรมสมบต หรอความด ความจรง ความยตธรรม ทประกอบอยท เนอทตวชวยเหลอใหเกดบคลกลกษณะ อนนามาซงความเลอมใส ความไววางใจความนาคบหาสมาคมจากชวตรอบขาง ทาใหชวตนนตงอยในฐานะเปน ปชนย-บคคล เปนทพงแกตนเองไดและเปนเครองยดเหนยวของชวตทงหลาย

ความร ชวยใหมความสามารถ ในการทจะใชความคด และการวนจฉยสงตางๆไดอยางกวางขวาง ในการตดสนใจ การคนควาทดลอง การแกไขอปสรรคและอนๆในอนทจะใหเกด ผลในการครองชพ การสมาคม และอนๆ ทจาเปนทกประการโดยสมบรณ

สตปญญา ชวยใหเกดสมรรถภาพ หรอ ปฏภาณในการดาเนนงานของชวตใหสาเรจลลวงไปไดตามแนวของความร ทาใหงานของชวตทกชนดทกระดบ ดาเนนไปไดโดยงาย โดยเรว โดยสมบรณ และปลอดภย โดยประการทงปวง

อนามย ชวยใหมกาลงกาย อนเปนบาทฐานแหงกาลงใจ มความแคลวคลองวองไวอาจหาญราเรง สะดวกกายสบายใจ ในการ เปนอยของตน ทากายนใหเปนเหมอนมาทเจาของเลยงด อยางถกตองทสดแลว สามารถเปนพาหนะนาเจาของไปสทมงหมายได ฉนใดกฉนนน

องคคณ ๘ ประการน กาลงรวมกนเปนทางสายเดยวของขาพเจา ชวยใหชวตของขาพเจาดาเนนไปไดอยางเปนทพอใจมาก จนถงกบนกอยากจะยนยนแกเพอนรวมเกดแกเจบตายทงหลายวาจงลองเดนทางสายนอนประกอบดวยองคคณ ๘ อยางนดบางเถด ผลในโลกนกคอ ทรพย ชอเสยงและมตรภาพกตาม ผลในโลกหนาคอสคตกตาม และผลอนสงสดพนจากโลกทงปวงคอ นพพานกตาม จกเปนทหวงได ครบถวน โดยไมตองสงสยเลย

องคคณทง ๘ นตองมครบถวนพอเหมาะสวนและเขากนสนท พรอมทจะสงเสรมซงกนและกนอยตลอดเวลา จงจะสาเรจเปนตวทาง และเปนการเดนทางในตวมนเองอยแลวทกขณะ ไมมการถอยหลง

โลกทกวนน มอะไรๆ มากเกนไป ในทางทจะผกพนชวตน ใหตกอยภายใตอานาจของสงทบบคนเผาลน เผลอไปเพยงนดเดยว กจกลนไถลลงไปในกองเพลง ชนดทยากทจะถอนตวออกมาได และถงกบตายอยในกองเพลงนนเปนทสด เพราะเหตนนจงเปนการสมควรหรอจาเปนสาหรบชวตทกชวต ทจะตองแสวงหาทางและมทางของตนอนถกตองปลอดภย เพอกาวหนาไปสความสะอาดหมดจดสวางไสว และสงบเยน สมตามความปรารถนา ไมเสยท ทไดเวยนมา ในเกลยวแหงวฎสงสาร จนกระทงมามชวตในวนน กะเขาดวยชวตหนง

โลกทกวนน มากไปดวยขวากหนามอนเปนอนตรายมากยงขนเพยงใด ชวตน กยงตองเพยบพรอม ไปดวยคณธรรม และสมรรถภาพ อนจะเปน เครองปองกนและแกไขอนตรายนนๆ มากขนเพยงนน เพราะฉะนน อยางนอยทสด เขาจะตองมหนทาง อนประกอบไปดวย องคแปดประการ ดงกลาว ทางไปของชวต ในดานจตหรอวญญาณ ของเขาผนน จงจะกาวไปดวยด คกนไปได กบการกาวหนา ในทางวตถ หรอทางกาย ของโลกแหงสมยน อนกาลงกาวไป อยางมากมาย จนเกนพอดหรอผดสวน ไมสมประกอบ จนทาใหโลกระสาระสายเปนประจาวนอยแลว

ทางชวตแหงสมยนโลดโผน โยกโคลง ขรขระ ขนๆ ลงๆ ยงกวา สมยเกากอน เกนกวาทจะ ดาเนนไปไดงายๆ โดยการใชวธการ ทงายๆ สนๆ เหมอนทแลวมา นบวาเปนโชคดของพทธบรษท ทเรามพระพทธศาสนาอนแสนประเสรฐ ของเรา ซงอาจจะอานวยสงตางๆ อนเปน องคคณ ๘ ประการนน ใหแกเรา ไดอยางครบถวน พทธศาสนาของเรามเหลยมพรายอนสมบรณ แลวแตเราจะเพงดกนในเหลยมไหน กมใหด เปนใหได ครบทกอยาง ทกเหลยม

พทธศาสนา ในฐานะท เปนทงศาสนา เปนทงปรชญา เปนวทยาศาสตร เปนศลปะแหงการครองชวต เปนภมธรรม ทพงประสงค ของมนษยชาต เปนความรทครบถวน เปนสตปญญา ทคลองแคลว และเปนอนามย ทงทางกาย และทางจต เหลานแตละเหลยมๆ นน เอง นบเปน องคคณ ครบทง ๘ ประการ ทรวมกนเขาเปนตวทาง และเปนการเดนทาง พรอมกนไปในตวดงทกลาวแลว

ขาพเจาขอชกชวน เพอนรวม การเกดแกเจบตาย ทงหลาย ใหสนใจ ในทางอนเอก อนเปนทาง ดงไปสความสนทกข ของบคคลผ เดยว แตละคนๆ ทางน ขาพเจา ขอชกชวน ใหพรอมใจกน ตอส โดยทกวถทาง เพอใหทางๆ นยงคงเปดเผยปรากฏอย เปนทางเดนของสตวทงหลาย ขาพเจาขอชกชวน มตรสหายทงหลาย ใหสละแมกระทงชวตเพอปองกนหนทาง อนนเอาไว ใหยงคงอยเปนทางรอดของตน และของเพอนสตว ทงหลาย ตลอดกาล อนไมมทสนสด ในนาม

แหงพระพทธองค ผทรงประกาศความจรงสากลแกมนษยชาตทงมวล.

โมกขพลาราม

๑ กนยายน ๒๔๙๕

คดจาก หนงสอ ชมนมขอคดอสระ พทธทพมพ ครงท ๕ พ.ศ. ๒๕๓๘ โดย สานกพมพส

บญ กบ กศล

เมอใดมการพจารณากนใหละเอยดถถวน เมอนนจะพบความแตกตางระหวาง สงทเรยก

กนวา "บญ" กบ สงทเรยกวา "กศล" บางไมมากกนอย แลวแตความสามารถ ในการพนจพจารณา แตวา โดยเนอแทแลว บญ กบ กศล ควรจะเปน คนละอยาง หรอ เรยกไดวา ตรงกนขาม ตามความหมาย ของรปศพท แหงคาสองคา นทเดยว

คาวา บญ มความหมายวา ทาใหฟ หรอ พองขน บวมขน นนขน, สวนคาวา กศล นน แปลวา แผวถาง ใหราบเตยนไป โดยความหมายเชนน เรายอมเหนไดวา เปนของคนละอยางหรอเดนคนละทาง

บญ เปนสงททาใหฟใจพอใจชอบใจ เชน ทาบญใหทานหรอรกษาศลกตาม แลวกฟใจ อมเอบ หรอ แมทสดแตรสกวา ตวไดทาสงททายาก ในกรณททาบญเอาหนา เอาเกยรต อยางน กไดชอวา ไดบญ เหมอนกน แมจะเปน บญชนดทไมสจะแพ หรอแมในกรณททาบญดวยความบรสทธใจ เพอเอาบญกนจรงๆ กยงอดฟใจไมไดวา ตนจะไดเกดในสคตโลกสวรรค มความปรารถนาอยางนน อยางน ในภพนน ภพน อนเปน ภวตณหา นาไปสการเกดในภพใหม เพอเปน อยางนน อยางน ตามแต ตนจะปรารถนา ไมออก ไปจาก การเวยนวายตายเกด ในวฎสงสาร ได แมจะไปเกดในโลกทเปนสคตอยางไรกตาม ฉะนน ความหมายของคาวา บญ จงหมายถง สงททาใหฟใจ และ เวยนไปเพอความเกดอก ไมมวนทสนสดลงได

สวน กศล นน เปนสงท ทาหนาท แผวถาง สงกดขวาง ผกรด หรอ รกรงรง ไมของแวะ กบความฟใจ หรอ พอใจ เชนนน แตมความมงหมายจะกาจดเสยซงสงตางๆ อนเปนเหต ใหพวพน อยใน กเลสตณหา อนเปน เครองนาให เกดแลวเกดอก และมจดมงหมาย กวาดลางสงเหลานนออกไปจากตว ในเมอบญตองการ โอบรด เขามาหาตว ใหมเปน ของของตว มากขน ในเมอฝายทถอขางบญยดถออะไรเอาไวมากๆ และพอใจ ดใจนน ฝายทถอขางกศล กเหนวา การทาอยางนน เปนความโงเขลา ขนาดเขาไป กอดรดงเหา ทเดยว ฝายขางกศล หรอ ทเรยกวา ฉลาด นน ตองการจะ

ปลอยวาง หรอ ผานพนไป ทงชวยผ อน ใหปลอยวาง หรอผานพนไปดวยกน ฝายขางกศล จงถอวา ฝายขางบญนน ยงเปนความมดบอดอย

แตวา บญ กบ กศล สองอยางน ทงทม เจตนารมณ แตกตางกน กยงม การกระทาทางภายนอกอยางเดยวกน ซงทาใหเราหลงใหลในคาสองนอยางฟนเฝอ เพอจะใหเขาใจกนงายๆ เราตองพจารณา ดทตวอยางตางๆ ทเรา กระทากน อยจรงๆ คอในการใหทาน ถาใหเพราะจะเอาหนาเอาเกยรต หรอ เอาของตอบแทน เปนกาไร หรอ เพอผกมตร หาพวกพอง หรอ แมทสดแต เพอใหบงเกดในสวรรค อยางน เรยกวา ใหทานเอาบญหรอไดบญ แตถาใหทาน อยางเดยวกนนนเอง แตตองการเพอขดความขเหนยว ของตว ขดความเหนแกตว หรอใหเพอคาจนศาสนา เอาไว เพราะเหนวา ศาสนาเปน เครองขดทกข ของโลก หรอ ใหเพราะ เมตตาลวนๆ โดยบรสทธใจ หรออานาจเหตผล อยางใดอยางหนง ซง ปญญาเปนผชขาดวา ใหไปเสย มประโยชนมากกวาเอาไวอยางน เรยกวา ใหทานเอากศล หรอไดกศลซงมนแตกตางๆ ไปคนละทศ ละทางกบการใหทานเอาบญ เราจะเหนไดกนสบไปอกวา การใหทานเอาบญนนเอง ททาใหเกดการฟ มเฟอยขนในสงคม ฝายผ รบทานจนกลายเปนผลรายขน ในวงพระศาสนาเอง หรอในวงสงคมรปอนๆ เชน มคนขอทานในประเทศมากเกนไป เปนตน การใหทาน ถกนกคดพากนวพากษวจารณในแงเสอมเสย กไดแก การใหทานเอาบญนเอง สวนการใหทานเอากศลนนอยสงพนการทถกเหยยดอยางน เพราะวามปญญาหรอเหตผลเขาควบคม แมวาอยากจะใหทาน เพอขดเกลา ความขเหนยว ในจตใจ ของเขา กยงมปญญา รจกเหตผลวาควรให ไปในรปไหน มใชเปนการใหไปในรปละโมบบญหรอเมาบญ เพราะวากศลไมไดเปนสงทหวานเหมอนกบบญ จงไมมใครเมา และไมทาใหเกดการเหลอเฟอผดความสมดลขนในวงสงคมไดเลย นเราพอจะเหนไดวา ใหทานเอาบญ กบ ใหทานเอากศลนน ผดกนเปนคนละอนอยางไรในการรกษาศล กเปนทานองเดยวกนอก รกษาศลเอาบญ คอรกษาไปทงทไมรจกความมงหมายของศล เปนแตยดถอในรปรางของการรกษาศล แลวรกษาเพออวดเพอนฝง หรอ เพอแลกเอาสวรรค ตามท นกพรรณนาอานสงส เขาพรรณนากนไวหรอ ทาอยางละเมอไปตามความนยมของคนทมอายลวงมาถงวยนนวยน เปนตนยงเครงเทาใด ยงสอความเหนแกตว และความยกตว มากขน เทานน ยงมความยงยากในครอบครว หรอวงสงคม เกดขนใหมๆ แปลกๆ เพราะ ความ

เครงครดในศลของบคคลประเภทนอยางน เรยกวารกษาศลเอาบญ สวนบคคลอกประเภทหนง รกษาศลเพยงเพอใหเกดการบงคบตวเอง สาหรบจะเปนทางใหเกดความบรสทธ และความสงบสขแกตวเองและเพอนมนษยเพอใจสงบ สาหรบเกดปญญาชนสง นเรยกวา รกษาศลเอากศล รกษามจานวน เทากน ลกษณะเดยวกน ในวดเดยวกน แตกลบเดนไป คนละทศละทาง อยางนเปนเครองช ใหเหนภาวะ แหงความแตกตาง ระหวางคาวา บญ กบคาวา กศล คาวา กศลนน ทาอยางไรเสย กไมมทางตกหลม จมปลกไดเลย ไมเหมอนกบคาวา บญ และกนเขาไป มากเทาไร กไมมเมา ไมเกดโทษ ไมเปนพษ ในขณะท คาวา บญ แปลวา เครองฟใจนน คาวากศล แปลวา ความฉลาดหรอ เครองทาใหฉลาด และ ปลอดภย รอยเปอรเซนต

ในการเจรญสมาธ กเปนอยางเดยวกนอก คอ สมาธเอาบญ กได เอากศลกได สมาธเพอด

นนดน ตดตอกบ คนโนนคนน ทโลกอน ตามท ตนกระหาย จะทาให เกงกวาคนอน หรอ สมาธ เพอการไปเกด ในภพนน ภพน อยางนเรยกวา สมาธเอาบญ หรอ ไดบญ เพราะทาใจใหฟ ใหพอง ตามความหมายของมนนนเอง ซงเปนของทปรากฏวา ทาอนตราย แกเจาของ ถงกบตอง รบการรกษาเปนพเศษ หรอ รกษาไมหาย จนตลอดชวต กมอยไมนอย เพราะวา สมาธเชนนมตณหาและทฎฐเปนสมฎฐาน แมจะไดผลอยางดทสดกเพยงไดเกดในวฏสงสารตามทตนปรารถนาเทานน ไมเปนไป เพอนพพาน สวนสมาธ ทมความมงหมายเพอการบงคบใจตวเอง ใหอยในอานาจ เพอกวาดลาง กเลส อนกลมรมจตใหราบ

เตยน ขมขมจฉาทฎฐ อนจรมา ในปรมณฑลของจต ทาจตใหผองใส เปนทางเกดของวปสสนาปญญา อนดงไปยงนพพาน เชนนเรยกวา สมาธไดกศลไมทาอนตรายใคร ไมตองหาหมอรกษา ไมหลงวนเวยน

ในวฎสงสาร จงตรงกนขาม จากสมาธเอาบญ

ครนมาถงปญญา นไมมแยกเปนสองฝาย คอไมมปญญาเอาบญ เพราะตวปญญานน เปนตวกศล เสยเองแลว เปนกศลฝายเดยว นาออกจากทกข อยางเดยว แมยงจะตอง เกดในโลกอก เพราะยงไมแกถงขนาด กมความรสกตว เดนออกนอกวฎสงสาร มทศทางดงไปยงนพพานเสมอ ไมวนเวยนจนตดหลม จมเลน โดยความไมรสกตว ถายงไมถงขนาดน กยงไมเรยกวาปญญาในกองธรรม หรอ ธรรมขนธ ของพทธศาสนา ดงเชน ปญญาในทางอาชพหาเลยงปากเลยงทอง เปนตน

ตามตวอยาง ทเปนอยในเรองจรง ทเกยวกบ การกระทา ของพวกเราเอง ดงทกลาวมาแลวน ทาใหเราเหนไดวา การทเราเผลอ หรอ ถงกบหลงเอาบญ กบ กศล มาปนเป เปนอนเดยวกนนน ไดทาใหเกด ความสบสนอลเวงเพยงไร และทาใหควาไมถกตวสงทเราตองการ จนเกดความยงยากสบสนอลหมาน ในวงพวกพทธบรษทเองเพยงไร ถาเรายงขนทาสมสสมหา เอาของสองอยางน เปนของอนเดยวกน อยางท เรยกกน พลอยๆ ตดปากชาวบานวา "บญกศลๆ" เชนนอยสบไปแลว เรากจะไมสามารถ แกปญหา ตางๆ อนเกยวกบการทาบญกศล น ใหลลวงไป ดวยความด จนตลอดกลปาวสาน กได

ถากลาวใหชดๆ สนๆ บญเปนเครองหมหอ กดกนบาป ไมใหงอกงาม หรอปรากฏ หมดอานาจบญเมอใด บาปกจะโผลออกมา และงอกงามสบไปอก

สวนกศลนน เปนเครองตด รากเหงาของบาป อยเรอยไป จนมนเหยวแหง สญสนไมมเหลอ ความตางกน อยางยง ยอมมอย ดงกลาวน

คนปรารถนาบญ จงไดบญ คนปรารถนากศล กจงไดกศล และปลอดภย ตามความปรารถนา แลวแตใคร จะมองเหน และจะสมครใจ จะปรารถนาอยางไร ไดเชนน เมอใดจงจะชอวา พวกเรารจก บญกศล กนจรงๆ รทศทางแหงการกาวหนา และทศทางทวกเวยน วาเปนของทไมอาจจะเอามาเปนอนเดยวกน ไดเลย แมจะเรยกวา "ทางๆ" เหมอนกน ทงสองฝาย

วดธารนาไหล

๒๕ ม.ย. ๒๔๙๓

คดจาก หนงสอ ชมนมขอคดอสระ พทธทาสภกข

พมพ ครงท ๕ พ.ศ. ๒๕๓๘ โดย สานกพมพสขภาพใจ

วธการปฏบตสมาธเพอการผอนคลาย

ทาท 1

เปดเพลง สรรเสรญคณงามความด เชน เพลงสวดมนตตางๆ แลวนงสมาธเทาขวาทบเทาซาย หงายฝามอทงสอง วางบนหวเขา ยกฝามอทงสองขน กาหนด อาสมอง (ความคด) วางไวบนฝามอขางขวา กาหนดเอาหวใจ (ความรสก) วางไวบนฝามอขางซาย แลวยกมอขนลง สลบขางกน ขวาขนซายลง ขวาลงซายขน เปนจงหวะไปเรอยๆ เหมอนเราชงนาหนก ระหวางสมองกบหวใจ ยกขน ยกลงอยางเบาๆ ชาๆ พอดๆ สบายๆ ผอนคลาย

ทาท 2

ใหเราเอาฝามอทงสอง มาหมนอยขางหนา หมนเปนธรรมจกร หมนไปเรอยๆ การ

หมนฝามอเปนการสรางพลงงานประจไฟฟาบวกขนมาใหม เราจะรสกถงพลงงาน

และความสดชนขนมาทนท ทาไปเรอยๆ

ประมาณ 10 นาท เปนการสราง

พลงงานใหกบตวเอง เหมอนการหมน

ของไดนาโมทปลอยสนามพลงงานไฟฟา

ออกมา

ทาท 3

ใหเราเอามอซายอยลาง มอขวาอย

บน แลวนาพลงงานทงหมด มาปน

รวมกนอยกงกลางฝามอ ใหเปนลกแกวท

กลางฝามอ ประคองไปเรอยๆ ทาไป

เรอยๆ ตรงนจะเปนการอดพลงงานเขาส

รางกาย พลงงานสวนหนงจะไหลเขาไปตามเสนประสาท ไปรกษาหวใจ ปอด ตบ

ไต มาม ลาไส ถงนาด อวยวะภายในทงหมดกอน และพลงงานอกสวนหนงจะไหลไป

ตามกระแสเลอด เพอเสรมสรางภมคมกน

ทาท 4

คอ ทาไรรปแบบ ไรวธการ ทากายและจตของเรานใหเคลอนไหว เหมอนใบไมทพรว

ไหวไปตามลม