ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΣΟΚ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ∆ΙΕΘΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Επιµέλεια :Μαυροζαχαράκης Μανόλης

Ινστιτούτο Επιµόρφωσης

NAOMINAOMINAOMINAOMI KLEINKLEINKLEINKLEIN

Σχετικά µε την Σχετικά µε την Σχετικά µε την Σχετικά µε την NaomiNaomiNaomiNaomi KleinKleinKleinKlein

Μαυροζαχαράκης Μανόλης Μαυροζαχαράκης Μανόλης Μαυροζαχαράκης Μανόλης Μαυροζαχαράκης Μανόλης

Η Naomi Klein είναι βραβευµένη δηµοσιογράφος, µάχιµη αρθρογράφος και συγγραφέας των New York Times . Το βιβλίο της “το ∆όγµα σοκ : η ανάδυση του καταστροφικού καπιταλισµού “ το Σεπτέµβριο του 2007, έγινε µπεστσέλλερ σε όλο τον κόσµο και µεταφράστηκε σε 27 γλώσσες. Ήταν φιναλίστ για πολλά βραβεία συµπεριλαµβανοµένων του LA Times Book Award 2007, του New York Public Library Bernstein Βραβείου ∆ηµοσιογραφίας, και το Εθνικού Βραβείου Βιβλίου Επιχειρήσεων (Καναδάς). Το 2008 κέρδισε το καναδικό βραβείο Βιβλιοπωλών Libris , έγινε Βιβλίο της χρονιάς και είναι προσηµειωµένο για το βραβείο Warwick του 2009 (UK). Η εξάλεπτη συνοδευτική ταινία , που δηµιουργήθηκε από τον Alfonso Cuaron, έγινε επίσης µεγάλη επιτυχϊα. Το πρώτο της βιβλίο No Logo: ήταν επίσης ένα διεθνές Bestseller, µεταφράστηκε σε 28 γλώσσες µε πάνω από ένα εκατοµµύριο αντίτυπα . H Naomi Klein γράφει µια τακτική στήλη για τις εφηµερίδες The Nation και The Guardian , εφηµερίδες συνεργαζόµενες διεθνώς µε το New York Times Syndicate. Το 2004, η ανταπόκριση της από το Ιράκ για το περιοδικό Harper κέρδισε το βραβείο δηµοσιογραφίας για την κοινωνική δικαιοσύνη James Aronson . Επίσης το 2004, συνπαράγει την ταινία THE TAKE µαζί µε τον σκηνοθέτη Avi Lewis, ένα ντοκιµαντέρ για τα υπό κατάληψη εργοστάσια της Αργεντινής . Η ταινία υπήρξε επίσηµη Επιλογή της Μπιενάλε της Βενετίας και κέρδισε το Βραβείο Καλύτερου Ντοκιµαντέρ της Κριτικής Επιτροπής στο Αµερικανικό Ινστιτούτο Κινηµατογράφου του Φεστιβάλ Κινηµατογράφου στο Λος Άντζελες. Η Klein είναι απόφοιτος του London School of Economics και κατέχει τον τίτλο του επίτιµου διδάκτορα το τµήµα δηµόσιου δικαίου του πανεπιστηµίου του Kings College της Nova Scotia.

Η Naomi Klein έχει γράψει δύο διεθνώς καταξιωµένα έργα, τα οποία απέσπασαν θετικές κριτικές , εισέπραξαν όµως εξίσου την πολεµική καταξιωµένων θεωρητικών. ∆ιάσηµη έγινε µε το βιβλίο της "No Logo" (έχει στολιστεί κιόλας από τα ΜΜΕ µε διάφορους λάιφ-στάιλ όρους όπως "ιέρεια της αντι-παγκοσµιοποίησης" κ.ο.κ.), παραµένει µαχητική και απίστευτα γλαφυρή στην περιγραφή του καπιταλισµού όπως τον προσεγγίζει από την σκοπιά της. Όσον αφορά το έργο της No Logo ( χωρίς λογότυπο) ,πρόκειται για µία εις βάθος (αλλά απολύτως κατανοητή και στον µη γνώστη) ανάλυση του πως οι παγκοσµίου εµβέλειας οικονοµικοί κολοσσοί έχουν κατορθώσει να εισβάλλουν και να ελέγχουν όχι µόνο την ιδιωτική, αλλά και την δηµόσια ζωή του ατόµου µέσω της έντεχνης επιβολής της εταιρικής τους «κουλτούρας». Κατά την Naomi Klein το σηµερινό, επείγον διακύβευµα είναι πώς θα γλιτώσουµε τον δηµόσιο χώρο από τις αδηφάγες ιδιωτικές εταιρείες. Στο εξώφυλλο του βιβλίου διαβάζουµε τα εξής :

“Στην αποκαλούµενη εποχή της παγκοσµιοποίησης, η διάγνωση είναι σαφής: H διεθνοποίηση και οι ασκούµενες οικονοµικές πολιτικές είναι προϊόντα αποφάσεων που εξυπηρετούν τα συµφέροντα των πολυεθνικών επιχειρήσεων και στη λήψη των οποίων οι ίδιες οι πολυεθνικές λαµβάνουν ποικιλοτρόπως µέρος. ∆ηµόσια και ανοιχτά οµολογείται ότι προς όφελος ακριβώς αυτών των εξουσιών, στα τελευταία τριάντα χρόνια αναδοµήθηκαν οι οικονοµίες, οι ανθρώπινες σχέσεις και τροποποιήθηκαν οι εθνικές νοµοθεσίες και το διεθνές δίκαιο. Xρειάζεται να γίνει σαφές ότι δύναµη υπάρχει όπου οι άνθρωποι, εγκαθιστώντας µεταξύ τους σχέσεις ισοτιµίας, µπορούν να λέγουν και να πράττουν από κοινού. Tο No Logo συµβάλλει κατά τρόπο ουσιαστικό στην προσπάθεια αποκατάστασης της αλήθειας των πραγµάτων και συνεπώς στην εκ νέου παναδραστηριοποίηση του πολιτικού λόγου µε στόχο έναν πιο ανθρώπινο κόσµο. «Eπί χρόνια, όλοι εµείς µέσα στο κίνηµά µας εκµεταλλευόµαστε τα σύµβολα των αντιπάλων µας , τα επωνύµιά τους, τα γραφεία τους, τις συνόδους κορυφής τους που τους έδιναν την ευκαιρία

να φωτογραφηθούν όλοι µαζί. Tα µετατρέπαµε σε κραυγές στους δρόµους, σε επίκεντρο των επιθέσεών µας, ακόµη και σε εργαλεία λαϊκής παιδείας. Aλλά αυτά τα σύµβολα δεν ήταν ποτέ οι πραγµατικοί µας στόχοι. Ήταν οι µοχλοί, οι αφορµές. Tα σύµβολα ήταν πάντα πύλες. Kαιρός να περάσουµε µέσα από αυτές».”

Για το No Logo , η Klein είχε δεχτεί έντονη κριτική από το νεοφιλελελεύθερης απόχρωσης περιοδικό Economist . Το νέο της έργο πολιτικής οικονοµίας που καλείται "Shock doctrine" ( Το δόγµα σοκ) και πραγµατεύεται τα κατορθώµατα του νεοφιλελευθερισµού και του κρατικοεταιρικού συµπλέγµατος. Το βιβλίο προσπαθεί να αποδείξη κάτι συγκλονιστικό, δηλ., ότι οι θεωρητικοί του νεοφιλελεύθερου παραδείγµατος, µε κτυπητό παράδειγµα τον Milton Friedman, µε την αρωγή των εξωνηµένων πολιτικών θεωρούν ίσως ...µονόδροµο και προάγουν την δια , φυσικών κ.α., καταστροφών "ατζέντα" της φιλελευθεροποίησης/ιδιωτικοποιήσεων/απορρύθµισης.

Κατά την άποψη της Klein, κρίσεις, ανεπάρκειες και εν γένει δυσλειτουργίες του δηµόσιου χώρου όχι µόνο πρόβληµα δεν συνιστούν αλλά - το ακριβώς αντίθετο - αποτελούν λαµπρές ευκαιρίες για την προώθηση του γνωστού και απαράλλαχτου «µεταρρυθµιστικού» τριπτύχου: συρρίκνωση της δηµόσιας σφαίρας και ιδιωτικοποιήσεις· δραστική µείωση των δηµόσιων δαπανών· εν γένει απορρύθµιση των αγορών.

Η ρητορεία περί ιδιωτικοποιήσεων δεν είναι κάτι καινούριο. Σε παγκόσµιο επίπεδο αποτελεί αυτονόητη επιλογή οικονοµικής πολιτικής για πολλές χώρες του ανεπτυγµένου κόσµου, ενώ συνιστά και την κυρίαρχη συνταγή των διεθνών οργανισµών για τις αναπτυσσόµενες χώρες. Κι αν η Θάτσερ έκανε την επιθετική αρχή κατά τη διάρκεια θητείας της , η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων είχε πρώτα δοκιµαστεί στα "εργαστήρια του νεοφιλελευθερισµού", στα διδακτορικά καθεστώτα της Χιλής και της Αργεντινής της δεκαετίας του 1970, όπου οι θιασώτες της ελεύθερης αγοράς έκαναν τα πρώτα νεοφιλελεύθερα πειράµατα. Οι συνταγές αυτές άργησαν να φτάσουν στην χώρα µας, αφού µέχρι το 1990, οι ιδιωτικοποιήσεις δεν αποτελούσαν µέρος της ατζέντας. Από την κυβέρνηση Μητσοτάκη όµως και µετά η ελληνική κοινωνία έρχεται αντιµέτωπή µε το σοκ των

ιδιωτικοποιήσεων, και σε µεγάλο βαθµό η αντίδραση της είναι καθοριστική στην πτώση της κυβέρνησης.

Χαρακτηριστικό παράδειγµα για την διαχείριση κρίσεων από τους νεοφιλελεύθερους στο βιβλίο της Naomi Klein, The Shock Doctrine είναι το πώς η Θάτσερ εκµεταλλεύτηκε τον πόλεµο των Φώκλαντς και την έξαρση του αγγλικού πατριωτισµού για να συντρίψει τις απεργίες των ανθρακωρύχων ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις. Αυτή η ήττα της Εθνικής Ένωσης Ανθρακωρύχων (NUM) µετά από την απεργία που διήρκησε από το καλοκαίρι του 1984 ως τον Μάρτιο του 1985αποτέλεσε το καθοριστικό σηµείο για την προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων. Αφού το πιο δυνατό σωµατείο της Βρετανίας δεν άντεξε, η Θάτσερ πλέον µπορούσε ανενόχλητη να εφαρµόσει την πολιτική της. Ένα επιχείρηµα που στρέφουν ορισµένοι στοχαστές, κυρίως θιασώτες του νεοφιλελευθερισµού, εναντίον της, είναι ότι επειδή είναι στρατευµένη στερείται επιστηµονικότητας. Ως παράδειγµα αναφέρουν ότι δεν κάνει τις απαραίτητες επιστηµονικές διαφοροποιήσεις , πχ µεταξύ νεοφιλελεύθερων και νεοσυντηρητικών. Ο Joseph Stiglitz1, πάντως, που είχε θεωρήσει κριτικά το τελευταίο της βιβλίο σηµείωσε τα εξής άκρως ενδιαφέροντα: “ η KleinKleinKleinKlein δεν είναι ακαδηµαικός , δεν µπορεί εποµένως να δεν είναι ακαδηµαικός , δεν µπορεί εποµένως να δεν είναι ακαδηµαικός , δεν µπορεί εποµένως να δεν είναι ακαδηµαικός , δεν µπορεί εποµένως να κριθεί ως τέτοια.κριθεί ως τέτοια.κριθεί ως τέτοια.κριθεί ως τέτοια.. Υπάρχουν πολλά σηµεία στο βιβλια της , στα . Υπάρχουν πολλά σηµεία στο βιβλια της , στα . Υπάρχουν πολλά σηµεία στο βιβλια της , στα . Υπάρχουν πολλά σηµεία στο βιβλια της , στα οποία υπεραπλουστεύει . Όµως ο οποία υπεραπλουστεύει . Όµως ο οποία υπεραπλουστεύει . Όµως ο οποία υπεραπλουστεύει . Όµως ο FriedmanFriedmanFriedmanFriedman και οι άλ και οι άλ και οι άλ και οι άλλοι λοι λοι λοι θεραπευτές σοκ είναι επίσης ένοχοι υπεραπλούστευσης , θεραπευτές σοκ είναι επίσης ένοχοι υπεραπλούστευσης , θεραπευτές σοκ είναι επίσης ένοχοι υπεραπλούστευσης , θεραπευτές σοκ είναι επίσης ένοχοι υπεραπλούστευσης , στηρίζοντας την πεποίθηση τους για την τελειότητα της στηρίζοντας την πεποίθηση τους για την τελειότητα της στηρίζοντας την πεποίθηση τους για την τελειότητα της στηρίζοντας την πεποίθηση τους για την τελειότητα της οικονοµίας της αγοράς σε µοντέλα που προαπαιτούν άπταιστη οικονοµίας της αγοράς σε µοντέλα που προαπαιτούν άπταιστη οικονοµίας της αγοράς σε µοντέλα που προαπαιτούν άπταιστη οικονοµίας της αγοράς σε µοντέλα που προαπαιτούν άπταιστη πληροφόρηση, τέλειο ανταγωνισµό , τέλεια αγορά ρίσκου. πληροφόρηση, τέλειο ανταγωνισµό , τέλεια αγορά ρίσκου. πληροφόρηση, τέλειο ανταγωνισµό , τέλεια αγορά ρίσκου. πληροφόρηση, τέλειο ανταγωνισµό , τέλεια αγορά ρίσκου. Πράγµατι, η περίπτωση ανΠράγµατι, η περίπτωση ανΠράγµατι, η περίπτωση ανΠράγµατι, η περίπτωση αντίθεσης κατά αυτών των πολιτικών θα τίθεσης κατά αυτών των πολιτικών θα τίθεσης κατά αυτών των πολιτικών θα τίθεσης κατά αυτών των πολιτικών θα µπορούσε να είναι µεγαλύτερη από αυτήν που εκφράζει η µπορούσε να είναι µεγαλύτερη από αυτήν που εκφράζει η µπορούσε να είναι µεγαλύτερη από αυτήν που εκφράζει η µπορούσε να είναι µεγαλύτερη από αυτήν που εκφράζει η KleinKleinKleinKlein . . . . Αυτές οι πολιτικές ποτέ δεν στηρίζονται σε σοβαρά εµπειρικά και Αυτές οι πολιτικές ποτέ δεν στηρίζονται σε σοβαρά εµπειρικά και Αυτές οι πολιτικές ποτέ δεν στηρίζονται σε σοβαρά εµπειρικά και Αυτές οι πολιτικές ποτέ δεν στηρίζονται σε σοβαρά εµπειρικά και θεωρητικά θεµέλια και ακόµη και εάν πολλές από αυτές τις θεωρητικά θεµέλια και ακόµη και εάν πολλές από αυτές τις θεωρητικά θεµέλια και ακόµη και εάν πολλές από αυτές τις θεωρητικά θεµέλια και ακόµη και εάν πολλές από αυτές τις πολιτικές προωθούνται , ακαδηµαϊκοί πολιτικές προωθούνται , ακαδηµαϊκοί πολιτικές προωθούνται , ακαδηµαϊκοί πολιτικές προωθούνται , ακαδηµαϊκοί οικονοµολόγοι εξηγούν τα οικονοµολόγοι εξηγούν τα οικονοµολόγοι εξηγούν τα οικονοµολόγοι εξηγούν τα όρια των αγορών όρια των αγορών όρια των αγορών όρια των αγορών ———— για παράδειγµα, όποτε η πληροφόρηση είναι για παράδειγµα, όποτε η πληροφόρηση είναι για παράδειγµα, όποτε η πληροφόρηση είναι για παράδειγµα, όποτε η πληροφόρηση είναι ατελής, κάτι όµως που όπως λένε συµβαίνει πάντοτε”. ατελής, κάτι όµως που όπως λένε συµβαίνει πάντοτε”. ατελής, κάτι όµως που όπως λένε συµβαίνει πάντοτε”. ατελής, κάτι όµως που όπως λένε συµβαίνει πάντοτε”. 1 Joseph E.Stiglitz: Bleakonomics , New York Times 30.09.2007

Ο αδηφάγος καπιταλισµός...

«∆εν λέω απλά ότι ο καπιταλισµός είναι κακός. Υποστηρίζω ότι καταστροφές όπως θεοµηνίες ή οικονοµικές κρίσεις γίνονται αντικείµενο εκµετάλλευσης για την προώθηση αντι-λαϊκών πολιτικών της ελεύθερης αγοράς»... Τάδε έφη Ναόµι Κλάιν, Καναδή δηµοσιογράφος, συγγραφέας και κινηµατογραφίστρια, «ο άνθρωπος µε τη µεγαλύτερη επιρροή στην Αµερικανική Αριστερά», σύµφωνα µε τους «New York Times». Από τη Νατάσσα Μπαστέα στα «Νέα» * «Η Ναόµι Κλάιν ανατρέπει το στερεότυπο ότι όλοι οι αριστεροί πρέπει να λατρεύουν τον Μπαράκ Οµπάµα (...). Μεταξύ των άλλων, τον κατηγορεί επειδή υπονοεί ότι "όλα τα λάθη διεπράχθησαν µόνο τα τελευταία 8 χρόνια, κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Τζορτζ Μπους". Ηταν, υποστηρίζει, ο Μπιλ Κλίντον εκείνος που κατάργησε τους περιορισµούς οι οποίοι είχαν υιοθετηθεί την περίοδο του Μεγάλου Κραχ και εµπόδιζαν τις επενδυτικές τράπεζες να είναι και εµπορικές. Ο Κλίντον και ο πρώην πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας Αλαν Γκρίνσπαν αρνήθηκαν να επιβάλουν οποιαδήποτε ρύθµιση στην αγορά παραγώγων. Ηταν ο Λάρι Σάµερς, ο υπουργός Οικονοµικών του Κλίντον, επικεφαλής σήµερα του Εθνικού Οικονοµικού Συµβουλίου του Οµπάµα, ο οποίος σχεδίασε την οικονοµική πολιτική των ΗΠΑ, που τώρα αποδεικνύεται αποτυχηµένη».

"Κλάιν Ναόµι"

Η Ναόµι Κλάιν γεννήθηκε το 1970 στο Mόντρεαλ και ζει στο Tορόντο, στον Kαναδά. Eίναι γνωστή δηµοσιογράφος και αρθρογραφεί σε πολλά έντυπα µεταξύ των οποίων συµπεριλαµβάνονται: The Toronto Globe and Mail, The Nation, The Progressive, The Guardian, The New York Times, The New Statesman, Newsweek International. Tο βιβλίο της No Logo έγινε διεθνές µπεστ σέλερ, µεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και χαρακτηρίστηκε «βίβλος των κινηµάτων». Έχει τιµηθεί µεταξύ άλλων µε το Canadian National Business Book Award

και το Le Prix Mediations. H Nαόµι Kλάιν είναι ενεργό µέλος του αντι-εταιρικού ακτιβισµού, συµµετέχοντας σε εκδηλώσεις που διοργανώνονται στη Bόρεια Aµερική, την Aσία, τη Λατινική Aµερική και την Eυρώπη.

«Τσουνάµι» υπέρ Οµπάµα Παγιώνει καθηµερινά το προβάδισµά του και κερδίζει πολιτείες - κάστρα των Ρεπουµπλικάνων. Ο ΜακΚέιν χρειάζεται τώρα έναν σεισµό σε γη και ουρανό, λέει κορυφαίος δηµοσκόπος

10/10/2008 9:48:51 πµ

Η παγίωση του προβαδίσµατος του Μπάρακ Οµπάµα σε όλες τις δηµοσκοπήσεις των τελευταίων εβδοµάδων, η µεταστροφή στην πρόθεση ψήφου σε αρκετές πολιτείες-«οχυρά» των Ρεπουµπλικάνων, αλλά και η διαρκής ενίσχυση της διείσδυσης του Οµπάµα σε όλες τις οµάδες ψηφοφόρων, δίνουν όχι µόνο την αισιοδοξία αλλά και την πεποίθηση στα στελέχη της καµπάνιας Οµπάµα να µιλούν για «σαρωτική νίκη».

Ορισµένοι µάλιστα, χαρακτηρίζοντας «οικονοµικό τσουνάµι» τη χρηµατοπιστωτική κρίση που χτύπησε εδώ και τρεις εβδοµάδες τις ΗΠΑ και στη συνέχεια ολόκληρο τον κόσµο,

υποστηρίζουν πως αυτό το τσουνάµι άλλαξε ουσιαστικά τον εκλογικό χάρτη κι εφόσον το τσουνάµι αυτό συνεχίζεται και «µαζεύει µαζικά ψήφους» για τον ∆ηµοκρατικό υποψήφιο, τίποτε δεν µπορεί να αλλάξει την εικόνα.

Να σηµειώσουµε πως η δηµοσκόπηση του Ινστιτούτου Gallup δείχνει πως το 69% των Αµερικανών πιστεύουν πως η οικονοµία είναι το σηµαντικότερο θέµα που αντιµετωπίζει η χώρα. Το δεύτερο ιεραρχικά ζήτηµα που αναφέρεται είναι ο πόλεµος στο Ιράκ που, όµως, συγκεντρώνει µόλις το 11% των ψηφοφόρων.

«Ολα αυτά είναι κακό σηµάδι για τον ΜακΚέιν, σχολίαζε ο δηµοσκόπος Τζον Ζόγκµπι, παρουσιάζοντας την έρευνα του ινστιτούτου του, η οποία επίσης δίνει προβάδισµα στον Οµπάµα, αν και µικρότερο (τέσσερις µονάδες, 48% έναντι 44%) από κείνο των δηµοσκοπήσεων του CNN, του Gallup κλπ. που έφερναν τη διαφορά µεταξύ των δύο υποψηφίων έως και τις οκτώ µονάδες.

«Ο υποψήφιος των Ρεπουµπλικάνων δεν βοήθησε τον εαυτό του στην τηλεοπτική αναµέτρηση», προσθέτει ο Ζόγκµπι, σχολιάζοντας ουσιαστικά την αποτυχία των ρεπουµπλικανικών σχεδίων για «ανατροπή του σκηνικού» µετά τη δεύτερη, προχθεσινή τηλεµαχία.

«Ολα τα (πρόσφατα) γεγονότα συνωµοτούν εναντίον του ΜακΚέιν», δήλωνε ο Τόνι Φαµπρίτσιο, δηµοσκόπος του Ρεπουµπλικάνου υποψηφίου Μποµπ Ντόουλ το 1996. «Το µόνο πράγµα που µπορούµε να ελπίζουµε είναι αυτές οι περιστάσεις να αλλάξουν, µε την έννοια να φύγουν απ τα πρωτοσέλιδα».

«Παίζουµε άµυνα σε µέρη που δεν θα πρεπε», συνέχισε ο Φαµπρίτσιο, για να καταλήξει: «Θα χρειαστεί κάτι συγκλονιστικό, σαν σεισµός σε γη και ουρανό για να επιστρέψει ο χάρτης εκεί που βρισκόταν πριν από έναν µήνα».

Παράλληλα, ο Ζόγκµπι αναφέρει πως, βάσει της έρευνάς του, ο υποψήφιος των ∆ηµοκρατικών αύξησε το ποσοστό του από 9% σε 13% στους ανεξάρτητους ψηφοφόρους και από 7% σε 9% ανάµεσα στις γυναίκες, ενώ προηγείται µε µικρή διαφορά και ανάµεσα στους καθολικούς.

Οι επιτελείς του Οµπάµα ανέφεραν ενθουσιασµένοι χθες ότι τέσσερις µεγάλες πολιτείες στις οποίες άλλοτε ο ΜακΚέιν φαινόταν φαβορί για τη νίκη -Βιρτζίνια, Βόρεια Καρολίνα, Οχάιο και Φλόριντα- τις τελευταίες εβδοµάδες στράφηκαν υπέρ του Οµπάµα. Εάν ο ∆ηµοκρατικός υποψήφιος κερδίσει τις πολιτείες αυτές, θα ξεπεράσει τις 350 ψήφους στο κολέγιο των εκλεκτόρων, ενώ για να εκλεγεί πρόεδρος αρκούν 270.

ΜΑΡΙΑ ΚΡΑΛΛΗ [email protected]

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΝΑΟΜΙ ΚΛΑΪΝ ΣΤΗ «ΛΙΜΠΕΡΑΣΙΟΝ» Ζούµε µια συνταρακτική στιγµή στον αγώνα κατά του νεοφιλελεύθερου νεοφονταµενταλισµού

«Ζούµε µια έντονη στιγµή, µια στιγµή ανατροπής, µια συνταρακτική στιγµή -ενδεχοµένως θετική- στον αγώνα κατά του νεοφιλελεύθερου νεοφονταµενταλισµού. Το αποδεικνύει η εξέλιξη της εκστρατείας του Μπάρακ Οµπάµα, η οποία στην αρχή είχε κεντρώο χαρακτήρα και στη συνέχεια µετατράπηκε σε δηµοψήφισµα κατά της παντοδυναµίας της αγοράς.

Πρόκειται για µια ριζική στροφή των ∆ηµοκρατικών, και κυρίως του Οµπάµα, ο οποίος προέρχεται από το Πανεπιστήµιο του Σικάγου, ενός θερµοκηπίου της φιλελεύθερης σκέψης».

Αυτά γράφει στη «Λιµπερασιόν», µε αφορµή τη χρηµατοπιστωτική κρίση, η Καναδέζα δηµοσιογράφος Ναόµι Κλάιν, που δραστηριοποιείται στον αγώνα για µια «άλλη» παγκοσµιοποίηση. Κατά την άποψή της, το σχέδιο Πόλσον αποσκοπεί στη σωτηρία των κερδοσκόπων της Γουόλ Στριτ, οι οποίοι δηµιούργησαν µια οικονοµική αποκάλυψη ισοδύναµη µε την 11η Σεπτεµβρίου.

Η µικρή ελίτ που βρίσκεται στην εξουσία εκµεταλλεύεται την ατµόσφαιρα φόβου και πανικού που έχει δηµιουργηθεί, για να εφαρµόσει µια επείγουσα θεραπεία. Καλώς ήρθατε στον no risk capitalism, έναν καπιταλισµό χωρίς κινδύνους (χρεοκοπίας) γι αυτούς που οδηγούν τον κόσµο στην καταστροφή.

Σε αυτόν τον κόσµο, τα κέρδη πηγαίνουν πάντα σε µια µειοψηφία, ενώ οι ζηµιές είναι συλλογικές. Η βόµβα των ιδιωτικών χρεών µεταφέρεται στο κρατικό θησαυροφυλάκιο και θα εκραγεί στα χέρια του επόµενου προέδρου, που πολύ πιθανόν να είναι ο Οµπάµα.

Ο τελευταίος δεν θα µπορέσει έτσι, εφόσον εκλεγεί, να χρηµατοδοτήσει την πράσινη οικονοµική του πολιτική. ∆εν θα µπορέσει να επενδύσει µαζικά στην εκπαίδευση, στα κοινωνικά προγράµµατα, δεν θα µπορέσει να υπερασπιστεί αυτό που έχει µείνει από τον δηµόσιο τοµέα.

Με άλλα λόγια, δεν θα µπορέσει να ακολουθήσει µια εναλλακτική πολιτική.Κατόπιν αυτών, συνεχίζει η συγγραφέας της «Στρατηγικής του σοκ», δεν µπορεί να περιµένει κανείς η σηµερινή κρίση να οδηγήσει στον θάνατο της ιδεολογίας της παντοδύναµης αγοράς.

Η ιδεολογία αυτή ήταν πάντα µια γιγάντια απάτη, ένα προκάλυµµα που έκρυβε τη συσσώρευση πλούτου για τους ολίγους. Αυτό που συµβαίνει στην πραγµατικότητα, υποστηρίζει η Ναόµι Κλάιν, είναι να χρησιµοποιείται η κρίση του συστήµατος για την ανοικοδόµησή του. Το µόνο που πεθαίνει µ αυτή την κρίση είναι η έτσι κι αλλιώς ετοιµοθάνατη κυβέρνηση Μπους, την οποία µισεί πλέον ολόκληρος ο πλανήτης, από βορρά µέχρι νότο.

Αυτοί που θα έπρεπε να πεθάνουν, επίσης, είναι όλα εκείνα τα ιδρύµατα που λέγονται Goldman Sachs, J.P. Morgan και Citigroup, και που στη διάρκεια της ασιατικής κρίσης του 1998 ζητούσαν από το αµερικανικό υπουργείο Οικονοµικών να µη στείλει καµιά βοήθεια.

1. «Ζούµε µια έντονη στιγµή, µια στιγµή ανατροπής, µια συνταρακτική στιγµή -

ενδεχοµένως θετική- στον αγώνα κατά του νεοφιλελεύθερου νεοφονταµενταλισµού. Το αποδεικνύει η εξέλιξη της εκστρατείας του Μπάρακ Οµπάµα, η οποία στην αρχή είχε κεντρώο χαρακτήρα και στη συνέχεια µετατράπηκε σε δηµοψήφισµα κατά της παντοδυναµίας της αγοράς. Πρόκειται για µια ριζική στροφή των ∆ηµοκρατικών, και κυρίως του Οµπάµα, ο οποίος προέρχεται από το Πανεπιστήµιο του Σικάγου, ενός θερµοκηπίου της φιλελεύθερης σκέψης», γράφει στη «Λιµπερασιόν» η καναδέζα δηµοσιογράφος Ναόµι Κλάιν , που δραστηριοποιείται στον αγώνα για µια «άλλη» παγκοσµιοποίηση.

Κατά την άποψή της, το σχέδιο Πόλσον αποσκοπεί στη σωτηρία των κερδοσκόπων της Ουόλ Στριτ, οι οποίοι δηµιούργησαν µια οικονοµική αποκάλυψη ισοδύναµη µε την 11η Σεπτεµβρίου. Η µικρή ελίτ που βρίσκεται στην εξουσία εκµεταλλεύεται την ατµόσφαιρα φόβου και πανικού που έχει δηµιουργηθεί για να εφαρµόσει µια επείγουσα θεραπεία. Καλώς ήρθατε στον no risk capitalism, έναν καπιταλισµό χωρίς κινδύνους (χρεοκοπίας) γι’ αυτούς που οδηγούν τον κόσµο στην καταστροφή. Σε αυτόν τον κόσµο, τα κέρδη πηγαίνουν πάντα σε µια µειοψηφία, ενώ οι ζηµιές είναι συλλογικές. Η βόµβα των ιδιωτικών χρεών µεταφέρεται στο κρατικό θησαυροφυλάκιο και θα εκραγεί στα χέρια του επόµενου προέδρου, που πολύ πιθανόν να είναι ο Οµπάµα. Ο τελευταίος δεν θα µπορέσει έτσι, εφόσον εκλεγεί, να χρηµατοδοτήσει την πράσινη οικονοµική του πολιτική. ∆εν θα µπορέσει να επενδύσει µαζικά στην εκπαίδευση, στα κοινωνικά προγράµµατα, δεν θα µπορέσει να υπερασπιστεί αυτό που έχει µείνει από τον δηµόσιο τοµέα. Με άλλα λόγια, δεν θα µπορέσει να ακολουθήσει µια εναλλακτική πολιτική.

Κατόπιν αυτών, συνεχίζει η συγγραφέας της «Στρατηγικής του σοκ», δεν µπορεί να περιµένει κανείς η σηµερινή κρίση να οδηγήσει στο θάνατο της ιδεολογίας της παντοδύναµης αγοράς. Η ιδεολογία αυτή ήταν πάντα µια γιγάντια απάτη, ένα προκάλυµµα που έκρυβε τη συσσώρευση πλούτου για τους ολίγους. Τι εντυπωσιακό που είναι να βλέπει κανείς εκείνους που εξήραν τις αρετές του laisser-faire να ζητούν τώρα την παρέµβαση της κυβέρνησης! ∆εν θα αργήσουν να ζητήσουν και την πλήρη ασυλία των διευθυντών των επιχειρήσεων.

Ο Νιουτ Γκίνγκριτς, πρώην πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, κατέθεσε ήδη 18 ιδέες για την επιστροφή στις «θεµελιώδεις µεταρρυθµίσεις» που είχαν προωθήσει Ρίγκαν και Θάτσερ. Ανάµεσά τους, η κατάργηση του νόµου Σαρµπάνη-Οξλεϊ, που επιχείρησε να καθορίσει τις ευθύνες των διευθυντών των επιχειρήσεων µετά το σκάνδαλο της Εnron.

Αυτό που συµβαίνει στην πραγµατικότητα, υποστηρίζει η Ναόµι Κλάιν, είναι να χρησιµοποιείται η κρίση του συστήµατος για την ανοικοδόµησή του. Το µόνο που πεθαίνει µ’ αυτή την κρίση είναι η έτσι κι αλλιώς ετοιµοθάνατη κυβέρνηση Μπους. Αυτοί που θα έπρεπε να πεθάνουν, επίσης, είναι όλα εκείνα τα ιδρύµατα που, στη διάρκεια της ασιατικής κρίσης του 1998, ζητούσαν από το αµερικανικό υπουργείο Οικονοµικών να µη στείλει καµιά βοήθεια.

Η κοινωνία των ιδιοκτητών

Naomi Klein δηµοσιεύτηκε September 6, 2008

Η κοινωνία των ιδιοκτητών

ΠΩΣ ΕΧΑΣΕ ΤΗΝ ΙΣΧΥ ΤΟΥ ΕΝΑ ΒΑΣΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΠΕΙΘΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΩΝ ∆ΑΝΕΙΩΝ

Της

Ναόµι Κλάιν

Θυµάστε την "κοινωνία των ιδιοκτητών"; Ήταν ένας από τους σηµαντικούς στόχους του Μπους όπου

αναφερόταν συχνά στη διάρκεια των πρώτων τεσσάρων ετών της προεδρίας του.

Τον Οκτώβριο του 2004 ο Μπους δήλωνε: "Σ΄ αυτή τη χώρα δηµιουργούµε µια κοινωνία των ιδιοκτητών,

όπου όλο και περισσότεροι αµερικανοί θα µπορούν επιτέλους ν΄ ανοίγουν την πόρτα του σπιτιού όπου

ζουν και να λένε: καλωσόρισες στο σπίτι µου, καλωσόρισες στην ιδιοκτησία µου". Ο think-tanker Grover

Norquist πρόβλεψε πως η σηµαντικότερη κληρονοµιά του Μπους θα ήταν η κοινωνία των ιδιοκτητών και

θα παρέµενε στη µνήµη "πολύ καιρό αφότου θα είχε λησµονηθεί το πώς προφέρεται ή γράφεται το

Φαλούτζα". Και όµως, στην τελευταία του οµιλία για την κατάσταση στη χώρα αυτό το σλόγκαν δεν

αναφέρθηκε πια, παρά τις συχνές προηγούµενες αναφορές. Καµία έκπληξη. Σε αντίθεση µε τον

υπεροπτικό πατέρα του, ο Μπους αποδείχτηκε ο νεκροθάφτης της κοινωνίας των ιδιοκτητών.

Πολύ πριν η κοινωνία των ιδιοκτητών αποκτήσει ξεκάθαρο περιεχόµενο ο στόχος για τη δηµιουργία της

αποτέλεσε το κλειδί της επιτυχίας της οικονοµικής επανάστασης της δεξιάς στον κόσµο. Η ιδέα ήταν

απλή: εάν τα µέλη της εργατικής τάξης είχαν στην κατοχή τους ένα µικρό µέρος της αγοράς - δάνειο για

την αγορά κατοικίας, µετοχές, ιδιωτική ασφάλιση - θα έπαυαν να αυτοπροσδιορίζονται ως εργάτες και

θα άρχιζαν να αισθάνονται ως ιδιοκτήτες, έχοντας κοινά συµφέροντα µε τα αφεντικά. Αυτό θα σήµαινε

πως οι εργάτες θα ψήφιζαν τους πολιτικούς εκείνους που υπόσχονταν περισσότερα κέρδη στο

χρηµατιστήριο παρά καλύτερες συνθήκες εργασίας. Με τον τρόπο αυτό η ταξική συνείδηση θα γινόταν

µια µακρινή ανάµνηση.

Βρετανία: το παράδειγµα της λαϊκής στέγης

Εύκολο είναι να χαρακτηρίζει κανείς ως έννοια άνευ περιεχοµένου την κοινωνία των ιδιοκτητών (όπως

έκανε ο Robert Reich, πρώην γραµµατέας των Εργατικών). Η κοινωνία των ιδιοκτητών όµως ήταν

αναµφίβολα µια πραγµατικότητα. Ήταν η απάντηση σε κάθε εµπόδιο που συναντούσαν όλοι οι ηγέτες

που µε την πολιτική τους ευνοούσαν τον πλούτο. Το πρόβληµα µε λίγα λόγια έχει ως εξής: οι άνθρωποι

έχουν την τάση να ψηφίζουν ανάλογα µε τα οικονοµικά τους συµφέροντα. Ακόµη και στις πλούσιες ΗΠΑ

οι περισσότεροι κερδίζουν λιγότερα από το µέσο εθνικό εισόδηµα. Αυτό σηµαίνει ότι το συµφέρον της

πλειοψηφίας είναι να ψηφίζει τους πολιτικούς που υπόσχονται ανακατανοµή του πλούτου από επάνω

προς τα κάτω.

Τι έπρεπε να γίνει λοιπόν; Η Μάργκαρετ Θάτσερ ήταν η πρώτη που βρήκε τη λύση. Η προσπάθεια

επικεντρώθηκε στις λαϊκές κατοικίες (council estates) όπου η πλειοψηφία από εκείνους που διέµεναν

εκεί ήταν ψηφοφόροι του Εργατικού Κόµµατος. Με µια τολµηρή κίνηση η Θάτσερ πρόσφερε σηµαντικά

κίνητρα στους κατοίκους να αγοράσουν µε χαµηλά επιτόκια τα διαµερίσµατα στα οποία κατοικούσαν

(περίπου τα ίδια έκανε και ο Μπους δέκα χρόνια αργότερα µε τα δάνεια εργατικής κατοικίας). Όσοι τα

κατάφεραν έγιναν ιδιοκτήτες κατοικίας, ενώ οι υπόλοιποι βρέθηκαν αντιµέτωποι µε διπλάσιο τίµηµα

ενοικίου και έτσι ο αριθµός των αστέγων αυξήθηκε.

Σαν πολιτική στρατηγική το σχέδιο λειτούργησε. Όσοι παρέµειναν στο νοίκι συνέχισαν να είναι αντίθετοι

προς τη Θάτσερ, αλλά οι σφυγµοµετρήσεις έδειχναν ότι περισσότεροι από τους µισούς νέους ιδιοκτήτες

είχαν αλλάξει κόµµα περνώντας στους Τόριδες. Η αντίδραση ήταν καθαρά ψυχολογική: θεωρούσαν

τώρα τους εαυτούς τους ιδιοκτήτες και σαν τέτοιοι στράφηκαν προς τα δεξιά. Η κοινωνία των ιδιοκτητών,

ως πολιτικό σχέδιο, είχε µόλις αρχίσει.

Από την άλλη µεριά του ωκεανού ο Ρίγκαν έθεσε σε εφαρµογή µια πολιτική που σκοπό είχε να πείσει το

κοινό ότι δεν υπήρχαν πλέον τάξεις. Σε µια έρευνα του 1988 µόνο το 26% των ερωτηθέντων είπε ότι ζει

σε µια κοινωνία που χωρίζεται ανάµεσα στους "κατέχοντες" και τους "µη κατέχοντες". Το 71% απέρριψε

τελείως την ιδέα της ταξικής κοινωνίας.

ΗΠΑ: "εκδηµοκρατισµός" των µετοχών

Η σηµαντικότερη εξέλιξη όµως επήλθε την δεκαετία του 1990 µε τον "εκδηµοκρατισµό" των µετοχών. Οι

µισοί σχεδόν από τους ιδιοκτήτες κατοικιών βρέθηκαν να κατέχουν και µετοχές. Η παρακολούθηση της

πορείας του χρηµατιστηρίου είχε γίνει εθνικό σπορ µε τα νούµερα της αξίας των µετοχών να τρέχουν

επάνω στο καντράν της τηλεόρασης συχνότερα απ' ό,τι τα δελτία καιρού. Μας έλεγαν τότε πως η Main

Street έβαλε κάτω την Wall Streeti

Για άλλη µια φορά η αλλαγή ήταν ψυχολογική. Οι µετοχές αντιπροσώπευαν ένα σχετικά µικρό ποσοστό

των απολαβών των Αµερικανών, αλλά σε µια εποχή φρενίτιδας απολύσεων και δηµιουργίας

υπεράκτιων (off-shore) εταιριών, αυτή η νέα τάξη ερασιτεχνών επενδυτών είχε µια σαφή συνειδησιακή

µεταστροφή: σε κάθε νέα απόλυση που αύξαινε την αξία των µετοχών η αντίδρασή τους δεν ήταν η

ταύτιση µε εκείνους που έχαναν την δουλειά τους, αλλά η εντολή τους προς τους µεσίτες να αγοράζουν

για λογαριασµό τους µετοχές.

Ο Μπους ανέλαβε την εξουσία µε την απόφαση να προχωρήσει παραπέρα αυτή την τάση, να

παραδώσει την κοινωνική ασφάλιση στα χέρια της Wall Street και να µετατρέψει εύκολα σε ιδιοκτήτες

ακινήτων διάφορες κοινότητες µειονοτήτων που παραδοσιακά βρίσκονταν έξω από την επίδραση των

ρεπουµπλικάνων. Το 2002 ο Μπους παρατηρούσε: "Λιγότερο από το 50% των αφροαµερικάνων ή των

ισπανοαµερικάνων διαθέτει σπίτι. Απλώς είναι πολύ λίγοι". Κάλεσε την Fannie Maeii και τον ιδιωτικό

τοµέα "να αποδεσµεύσουν εκατοµµύρια δολάρια για να δώσουν τη δυνατότητα αγοράς κατοικίας"

(σηµαντική υπόµνηση: οι πιστωτές έλαβαν άνωθεν εντολές για να προχωρήσουν στο δανεισµό).

Το τέλος του "ιδιοκτησιακού ονείρου"

Σήµερα, οι επαγγελίες για την κοινωνία των ιδιοκτητών έχουν καταρρεύσει. Πρώτη έσκασε η φούσκα της

πληροφορικής. Στη συνέχεια οι εργαζόµενοι στην Enron και στην WorldCom είδαν τις συντάξεις τους

που είχαν µετοχοποιηθεί να εξανεµίζονται µε τη διάλυση των εταιριών αυτών. Τώρα έχουµε την κρίση

της δανειοδότησης για την απόκτηση στέγης µε δυο εκατοµµύρια ιδιοκτητών ν΄ αντιµετωπίζουν τον

κίνδυνο της έξωσης από τα σπίτια τους. Πολλοί ξοδεύουν από τα κέρδη των µετοχών τους για να

ξεχρεώσουν τις οφειλές τους στις τράπεζες. Η ιστορία αγάπης µεταξύ Wall Street και Main Street έχει

τελειώσει. Προς αποφυγή αυστηρών ελέγχων η τάση τώρα είναι η µετατόπιση από τα χρηµατιστήρια και

τις µετοχές που κινούνται δηµόσια προς τις εταιρίες ιδιωτικού µετοχικού κεφαλαίου. Το Νοέµβριο ο

Nasdaq ένωσε τις δυνάµεις του µε διάφορες τράπεζες, συµπεριλαµβανοµένης και της Goldman Sachs,

προς δηµιουργία της Portal Alliance, µιας εταιρίας ιδιωτικού µετοχικού κεφαλαίου ανοιχτής µόνο σε

επενδυτές µε κεφάλαιο µεγαλύτερο των 100 εκατοµµυρίων δολαρίων. Και έτσι, εν ριπή οφθαλµού, η

χθεσινή κοινωνία των ιδιοκτητών µετασχηµατίστηκε στη σηµερινή κοινωνία απλών µελών.

Η µαζική έξωση από την κοινωνία των ιδιοκτητών έχει σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις. Σύµφωνα µε µια

έρευνα του περασµένου Σεπτεµβρίου το 48% των αµερικανών πιστεύει ότι ζει σε µια κοινωνία

διαιρεµένη ανάµεσα στους κατέχοντες και µη κατέχοντες. ∆ιπλάσιο ποσοστό απ΄ ό,τι το 1988. Μόνο το

45% θεωρεί ότι ανήκει στους κατέχοντες. Με άλλα λόγια, παρατηρούµε µια επιστροφή στην ταξική

συνείδηση που υποτίθεται ότι θα την έσβηνε η κοινωνία των ιδιοκτητών. Οι ιδεολόγοι της ελεύθερης

αγοράς έχασαν ένα ισχυρό ψυχολογικό εργαλείο και οι προοδευτικοί κέρδισαν ένα άλλο. Τώρα που ο

John Edwards είναι εκτός συναγωνισµού για τον Λευκό Οίκο, το ερώτηµα είναι: θα βρεθεί κανείς που να

έχει το θάρρος να το χρησιµοποιήσει;

i Μεταφορικός τρόπος διάκρισης µεταξύ των συµφερόντων των µικροµετόχων (Main Street) και εκείνων

των µεγαλοµετόχων (Wall Street).

ii Πρόκειται για µια εταιρία εισηγµένη στο Χρηµατιστήριο της Ν. Υόρκης και είναι η κυριότερη από τις µη

τραπεζικές που προσφέρει χρηµατιστικές υπηρεσίες σε όλον το ν κόσµο, αποτελώντας την κύρια πηγή

εθνικής χρηµατοδότησης σε ό, τι αφορά τα ακίνητα.

∆ηµοσιεύτηκε στο Znet

http://www.epohi.gr/index.php?option

«Ν αφέρουµε τη Νατζάφ στη Νέα Υόρκη», της Ν. Κλάιν

Είµαι στην Νέα Υόρκη εδώ και µία εβδοµάδα, παρακολουθώντας τις

προετοιµασίες για το Εθνικό Συνέδριο των Ρεπουµπλικανών και τις σχετικές

διαδηλώσεις. Πολλά πράγµατα µπορεί κανείς εύκολα να τα προβλέψει:

Υστερία των ταµπλόιντ για µια αναρχική πολιορκία, αστυνοµικοί να

επιδεικνύουν τα νέα τους παιχνίδια για τον έλεγχο του πλήθους, έντονες

συζητήσεις σχετικά µε το αν οι διαδηλώσεις θα βλάψουν τους

Ρεπουµπλικάνους ή άθελα τους θα τους βοηθήσουν.

Αυτό που µε εκπλήσσει όµως είναι αυτό που δεν είναι εδώ. Η Νατζάφ. ∆εν

υπάρχει πουθενά. Κάθε ηµέρα αµερικανικές βόµβες και άρµατα µάχης

πλησιάζουν όλο και περισσότερο προς το τέµενος του Ιµάµη Αλή,

καταστρέφοντας, σύµφωνα µε τις αναφορές, τους εξωτερικούς τοίχους και

ρίχνοντας θραύσµατα στην αυλή. Κάθε ηµέρα παιδιά σκοτώνονται µέσα στα

σπίτια τους, ενώ Αµερικανοί στρατιώτες «τιµωρούν» την ιερή πόλη. Κάθε

ηµέρα, περισσώτερα πτώµατα βεβηλώνονται, καθώς οι Αµερικανοί

πεζοναύτες παρελαύνουν µέσα στο κοιµητήριο της Κοιλάδας της Ειρήνης,

µε τις µπότες τους να µπάινουν ακόµη και µέσα στους τάφους,

χρησιµοποιώντας τις ταφόπλακες για κάλυψη.

΄

Σίγουρα, οι µάχες της Νατζάφ αναφέρεται στις ειδήσεις, αλλά δεν

συνδέονται ποτέ µε τις εκλογές. Αντίθετα, υποβίβαζονται και

παρουσιάζονται σαν µια µακρινή και ελάχιστα ενδιαφέρουσα εθνική

σύγκρουση, όπως το Αφγανιστάν, το Σουδάν και η Παλαιστίνη. Ακόµη και

εντός του αντιπολεµικού κινήµατος, τα γεγονότα της Νατζάφ απασχολούν

ελάχιστο κόσµο. Η µεταβίβαση εξουσίας λειτούργησε. Το Ιράκ έγινε το

πρόβληµα κάποιων άλλων. Είναι αλήθεια ότι ο πόλεµος βρίσκεται στο

κέντρο της εκλογικής εκστρατείας, αλλά όχι ο πόλεµος στο Ιράκ. Η

συζήτηση αφορά το τι έγινε στα πλοία Swift πριν από 35 χρόνια και όχι τι

ρίχνουν τα C-130 αυτή την εβδοµάδα (στον ουρανό του Ιράκ)

Αλλά ενώ το Βιετνάµ έχει ήδη καταλάβει υπερβολικά µεγάλο χώρο σε

αυτήν την προεκλογική εκστρατεία, εγώ σκεφτοµαι τα λόγια του βετεράνου

του Βιετνάµ και συγγραφέα Τιµ Ο'Μπράιαν. Σε µια συνέντευξη για το

ντοκυµαντέρ «Βιετνάµ: Ο πόλεµος των 10.000 ηµερών», ο Ο'Μπράιαν είπε:

«Ο καιρός που πέρασα στο Βιετνάµ είναι µια ανάµνηση άγνοιας και

αδιαφορίας. Και όταν λέω άγνοια ενόώ πλήρη άγνοια. ∆εν ήξερα την

γλώσσα. ∆εν µπορούσα να µιλήσω µε τους Βιετναµέζους εκτός από

ψευτοαγγλικά. ∆εν ήξερα τίποτα για την κουλτούρα του Βιετνάµ. ∆εν ήξερα

τίποτα για την θρησκεία τους. ∆εν ήξερα τίποτα για τις κοινότητες των

µικρών χωριών. ∆εν ήξερα τίποτα για τους στόχους και επιδιώξεις των

ανθρώπων, αν είναι υπέρ ή κατά του πολέµου. ∆εν είχα ιδέα τι επιδίωκε ο

εχθρός και για να καλύψω αυτήν την άγνοια βρήκα διάφορους τρόπους,

µερικούς άσχηµους τρόπους. Ανατινάζοντας πράγµατα, καίγοντας καλύβες

λόγω του θυµού που δεν ήξερα τίποτα και δεν ήξερα που ήταν ο εχθρός.

Ο Ο' Μπράιαν θα µπορούσε να µιλάει για το Ιράκ σήµερα. Όταν ένας ξένος

στρατός εισβάλλει σε µια χώρα για την οποία δεν ξέρει τίποτα, υπάρχει

πολλή εσκεµµένη βία αλλά και ο αθέλητος βαρβαρισµός της άγνοιας.

Ξεκινά µε πολιτισµικά και θρησκευτικά µικρο-παραπτώµατα: Στρατιώτες

που εισβάλλουν σε ένα σπίτι χωρίς να δώσουν το χρόνο στις γυναίκες να

σκεπάσουν το πρόσωπο τους, στρατιωτικές µπότες που πατάνε σε τζαµιά

που δεν έχουν πατηθεί ποτέ από παπούτσια, η παρεξήγηση µιας

χειρονοµίας σε ένα σηµείο ελέγχου, µια παρεξήγηση µε θανάσιµες

συνέπειες.

Και τώρα η Νατζάφ. ∆εν είναι µόνο ότι ιεροί χώροι ταφής βεβηλώνονται µε

φρέσκο αίµα. Είναι ότι οι Αµερικανοί είναι ανίδεοι του µεγέθους αυτής της

προσβολής και των συνεπειών που αυτή θα έχει στις επόµενες δεκαετίες.

Το τέµενος του Ιµάµη Αλή δεν είναι ένας «συνηθισµένος» ιερός τόπος.

Είναι το σιιτικό αντίστοιχο της Σιστίνα Καπέλα. Η Νατζάφ δεν είναι απλά µία

ακόµη Ιρακινή πόλη. Είναι η πόλη των νεκρών, µε αναρίθµητα κοιµητήρια,

ένα µέρος τόσο ιερό που κάθε ευσεβής Σιίτης ονειρεύεται να ταφεί εκεί. Και

ο Μοκτάντ αλ Σαντρ και οι οπαδοί του δεν είναι απλά ακόµη µια οµάδα

«τροµοκρατών» που θέλουν να σκοτώσουν Αµερικανούς. Η αντίδραση τους

στην κατοχή αντιπροσωπεύει το ολοένα και πιο κοινό αίσθηµα αντίδρασης

στο Ιράκ. Ναι, αν εκλεγεί ως άρχοντας, ο αλ Σαντρ θα προσπαθούσε να

µετατρέψει το Ιράκ σε µια θεοκρατία τύπου Ιράν, αλλά για την ώρα τα

αιτήµατα του είναι δηµοκρατικές και ελεύθερες εκλογές και ο τερµατισµός

της ξένης κατοχής.

Συγκρίνετε την ταπεινότητα του Ο'Μπράιαν µε το θράσσος που εξέφρασε ο

Γκλεν Μπάτλερ, ταγµατάρχης των Πεζοναυτών, του οποίου η αναφορά που

δηµοσιεύτηξκε στους Νιου Γιορκ Τάιµς της 23ης Αυγούστου µοιάζει να

γράφτηκε από τον νεκρό πια Καρλ Ρόουβ. Ο Μπάτλερ υπερηφανεύεται ότι

αν και βρίσκεται στο Ιράκ µόλις πάνω από έναν µήνα «γνωρίζει λίγα

πράγµατα για τον Χαλίφη, τις πέντε κολώνες της Πίστης και τον Αλλάχ».

Στην συνέχεια ισχυρίζεται ότι πετώντας χαµηλά πάνω από τα νεκροταφεία

της Νατζάφ δεν ρίχνει λάδι στη φωτιά του αντι-αµερικανικού µίσους, αλλά

«επιτίθεται στην πηγή της απειλής». Ο πιλότος ελικοπτέρου απρόσεκτα

χαρακτηρίζει τους αντιπάλους του ως ξένους (όχι ιρακινούς) πολεµιστές,

πρώην Μπααθιστές και «µερικούς απογοητευµένους Ιρακινούς που

ανησυχούν µήπως η κουλτούρα των Wal-Mart µολύνει την γειτονιά τους».

Από που να ξεκινήσει κανείς. Η στρατιά στην οποία επιτίθεται ο Μπάτλερ

αποτελείται από Ιρακινούς πολίτες και όχι αλλοδαπούς. ∆εν είναι µέλη του

κόµµατος Μπααθ, είναι αυτοί που καταπιέζονταν σκληρότερα από όλους επί

Σαντάµ και πανηγύρισαν την πτώση του. Και τώρα δεν ανησυχούν ότι τα

Wal-Mart θα καταλάβουν την γειτονιά τους, αλλά είναι εξαγριωµένοι επειδή

ακόµη δεν έχουν ηλεκτρικό και αποχέτευση παρά τα δισεκατοµµύρια που

έχουν δεσµευθεί για την ανακατασκευή του Ιράκ.

Προτου οι υποστηρικτές του αλ Σαντρ ξεκινήσουν την εξέγερση τους,

ζήτησαν εκλογές και το τέλος της αµερικανικής κατοχής µε κυρήγµατα,

ειρηνικές διαδηλώσεις και άρθρα σε εφηµερίδες. Οι αµερικανικές δυνάµεις

απάντησαν κλείνοντας τις εφηµερίδες, πυροβολώντας τους διαδηλωτές και

βοµβαρδίζοντας τις γειτονιές τους. Και µόνο τότε ο αλ Σαντρ κήρυξε

πόλεµο εναντίον των δυνάµεων κατοχής. Και κάθε σφαίρα που εξαπολύεει

από το ελικόπτερο του ο Μπάτλερ δεν κάνει το ΝτεΜόιν και την Σάντα

Μόνικα πιο ασφαλείς, όπως ισχυρίζεται ο ίδιος. Κάνει τον στρατό των

εξεγερµένων ακόµη πιο ισχυρό.

Καθώς γράφω τα λόγια αυτά µέρες µόλις πριν από το Συνέδριο των

Ρεπουµπλικανών, το σχέδιο για την διαδήλωση φαίνεται να είναι να

εκφραστεί η γενική οργή για το Ιράκ, να πούµε «Όχι στον Πόλεµο»

και΄«Όχι στην πολιτική Μπους». Είναι ένα σηµαντικό µήνυµα αλλά δεν

επαρκεί. Πρέπει να ακούσουµε συγκεκριµένα αιτήµατα για τερµατισµό της

καταστροφικής πολιορκίας της Νατζάφ και οµόφωνη υποστήριξη για τους

Ιρακινούς που απελπισµένα ζητούν δηµοκρατία και το τέλος της κατοχής.

Η οργάνωση «Ενωµένοι για Ειρήνη και ∆ικαιοσύνη» δηλώνει: «Θα

υπάρξουν δυο στιγµές κλειδιά φέτος, οπότε οι άνθρωποι θα έχουν την

ευκαιρία να στείλουν ένα δυνατό µήνυµα εναντίωσης στην πολιτική Μπους.

Η 2η Νοεµβρίου, ηµέρα των εκλογών, και η 29η Αυγούστου στην Νέα

Υόρκη. ∆υστυχώς δεν είναι έτσι. ∆εν υπάρχει καµία ευκαιρία να απορριφθεί

η φιλοπόλεµη πολιτική του Μπους την ηµέρα των εκλογών, γιατί ο Τζον

Κέρυ έχει υποσχεθεί να συνεχίσει και να επεκτείνει την στρατιωτική κατοχή

στο Ιράκ. Αυτό σηµαίνει ότι υπάρχει µόνο µία δυνατότητα για τους

Αµερικανούς να εκφράσουν την ολόψυχη τους απόρριψη του

συνεχιζόµενου πολέµου στο Ιράκ: Στους δρόµους έξω από το Εθνικό

Συνέδριο των Ρεπουµπλικανών. Είναι ώρα να φέρουµε την Νατζάφ στην

Νέα Υόρκη.

Η Ιδεολογία του κεφαλαίου / ΤΗΣ ΝΑΟΜΙ ΚΛΑΪΝ Αντιµέτωποι µε την κρίση ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗΣ Ό,τι και αν σηµαίνουν τα γεγονότα που συµβαίνουν αυτές τις εβδοµάδες, κανείς δεν θα έπρεπε να πιστέψει στις υπερβολικές δηλώσεις που βλέπουν στην κρίση των αγορών τον θάνατο της ιδεολογίας της ελεύθερης αγοράς. Η ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς υπηρετούσε πάντοτε τα συµφέροντα του κεφαλαίου και η παρουσία της εµφανίζει πολλές εναλλαγές ανάλογα µε τη χρησιµότητά της γι' αυτά τα συµφέροντα. Στη διάρκεια των περιόδων οικονοµικής ανάπτυξης είναι χρήσιµο να κηρύττουν το laisser faire, επειδή µια απούσα κυβέρνηση δίνει τη δυνατότητα στις κερδοσκοπικές φούσκες να διογκώνονται ανεβάζοντας τις τιµές. Όταν αυτές οι φούσκες σκάνε, η ιδεολογία γίνεται εµπόδιο και παραµερίζεται, ενώ οι µεγάλες κυβερνήσεις τρέχουν στα χαρακώµατα. Τα υπόλοιπα είναι εγγυηµένα: η ιδεολογία θα επανέλθει κραυγάζοντας πιο δυνατά από πριν, όταν τερµατιστούν τα εγχειρήµατα οικονοµικής διάσωσης. Τα πελώρια χρέη που συσσωρεύει ο δηµόσιος τοµέας για να σώσει οικονοµικά τους κερδοσκόπους, θα γίνουν τότε παράγοντας µιας κρίσης του προϋπολογισµού, που θα συνεπάγεται έναν εξορθολογισµό καθώς και µια περικοπή των κοινωνικών προγραµµάτων, µε δυο λόγια µιαν ανανεωµένη ώθηση για να ιδιωτικοποιηθεί ό,τι αποµένει από τον δηµόσιο τοµέα. Θα µας πουν επιπλέον ότι οι ελπίδες µας για ένα πράσινο µέλλον κοστίζουν υπερβολικά. Αυτό που δεν γνωρίζουµε είναι το πώς θα απαντήσει ο δηµόσιος τοµέας. Ας πάρουµε υπόψη µας ότι στην Αµερική όλοι όσοι είναι µικρότεροι των 40 ετών έχουν µεγαλώσει µε την αντίληψη ότι η κυβέρνηση δεν µπορεί να παρεµβαίνει στη ζωή τους, ότι η κυβέρνηση είναι το πρόβληµα και όχι η λύση, ότι η ελεύθερη αγορά είναι η µοναδική επιλογή. Τώρα, ξαφνικά, βρισκόµαστε µπροστά σε µια κυβέρνηση εξαιρετικά ενεργητική και έντονα παρεµβατική, φαινοµενικά έτοιµη να κάνει οτιδήποτε είναι αναγκαίο για να σώσει τους επενδυτές από τους εαυτούς τους. Μπροστά σε αυτό το σενάριο αναδύεται αυθόρµητα ένα ερώτηµα: Αν το κράτος µπορεί να παρεµβαίνει για να σώσει τις εταιρείες, που από έλλειψη σύνεσης διατρέχουν κινδύνους στη στεγαστική αγορά, γιατί δεν µπορεί να παρέµβει προκειµένου να αποτρέψει την αφαίρεση από εκατοµµύρια Αµερικανούς του δικαιώµατος να εξαλείψουν µιαν υποθήκη; Με τον ίδιο τρόπο, αν 85 δισεκατοµµύρια δολάρια µπορούν να διατεθούν αµέσως για να εξαγοραστεί ο ασφαλιστικός γίγαντας Aig, γιατί η υγειονοµική περίθαλψη για όλους, η οποία θα προστάτευε τους Αµερικανούς από τις ληστρικές πρακτικές των ασφαλιστικών εταιρειών, παρουσιάζεται σαν άπιαστο όνειρο; Και αν άλλες εταιρείες χρειάζονται τα χρήµατα των φορολογουµένων για να επιβιώσουν, γιατί οι φορολογούµενοι να µην µπορούν να ζητήσουν ανταλλάγµατα, για παράδειγµα να τεθούν όρια στις αµοιβές των διευθυντικών στελεχών και να υπάρξουν εγγυήσεις ότι δεν θα χαθούν θέσεις εργασίας; Τώρα που είναι σαφές ότι η κυβέρνηση µπορεί να δρα σε καιρούς κρίσης, θα είναι πολύ δύσκολο στο µέλλον για την κυβέρνηση να υποστηρίζει ότι δεν µπορεί να παρέµβει. Μια άλλη πιθανή αλλαγή σχετίζεται µε τις προσδοκίες της αγοράς για µελλοντικές ιδιωτικοποιήσεις. Εδώ και πολλά χρόνια, οι τράπεζες που ασχολούνται µε επενδύσεις

σε παγκόσµιο επίπεδο ασκούν πιέσεις στους πολιτικούς για δύο νέες αγορές: µία που θα προέκυπτε από την ιδιωτικοποίηση του συνταξιοδοτικού συστήµατος και µία άλλη που θα πήγαζε από ένα νέο κύµα ιδιωτικοποιήσεων του οδικού συστήµατος και του συστήµατος ύδρευσης. Και τα δύο αυτά όνειρα έγινε πιο δύσκολο να πραγµατοποιηθούν. Οι Αµερικανοί δεν έχουν την επιθυµία να εµπιστευτούν τα περιουσιακά τους αγαθά, ατοµικά και συλλογικά, στους απερίσκεπτους κερδοσκόπους της Γουόλ Στριτ, ιδιαίτερα επειδή είναι αρκετά πιθανό να υποχρεωθούν οι φορολογούµενοι να ξαναγοράσουν τα αγαθά τους, όταν θα σκάσει η προσεχής χρηµατοπιστωτική φούσκα. Με την αποτυχία των διαπραγµατεύσεων της Παγκόσµιας Οργάνωσης Εµπορίου, αυτή η κρίση θα µπορούσε και να λειτουργήσει ως καταλύτης για µια ριζικά εναλλακτική προσέγγιση στη ρύθµιση των παγκόσµιων αγορών και των οικονοµικών συστηµάτων. Ήδη παρακολουθούµε στις αναπτυσσόµενες χώρες µια κίνηση προς την «επισιτιστική κυριαρχία», προκειµένου να µην εγκαταλείψουν την πρόσβαση στην τροφή στα καπρίτσια των χονδρεµπόρων. Ίσως οι καιροί είναι ώριµοι για ιδέες όπως η φορολόγηση του εµπορίου, που θα επιβράδυνε τις κερδοσκοπικές επενδύσεις, και για άλλους ελέγχους κεφαλαίων σε παγκόσµιο επίπεδο. Και τώρα που η εθνικοποίηση δεν είναι πλέον µια κακιά λέξη, οι πετρελαϊκές εταιρείες θα πρέπει να προσέξουν. Κάποιος πρέπει να πληρώσει για την αλλαγή προς ένα περισσότερο βιώσιµο µέλλον, και αυτό έχει περισσότερο νόηµα εξαιτίας του µεγέθους των εσόδων που προέρχονται από έναν εξαιρετικά κερδοφόρο τοµέα, που είναι και ο µεγαλύτερος υπεύθυνος για την περιβαλλοντική και κλιµατική κρίση. Έχει σίγουρα περισσότερο νόηµα από τη δηµιουργία µιας άλλης επικίνδυνης χρηµατοπιστωτικής φούσκας στο εµπόριο του άνθρακα. Ωστόσο, η κρίση που παρακολουθούµε απαιτεί βαθύτερες αλλαγές. Αυτά τα δάνεια-σκουπίδια έγινε δυνατό να πολλαπλασιαστούν όχι µόνον επειδή οι ρυθµιστές-διορθωτές δεν κατανοούσαν τους κινδύνους, αλλά κι επειδή έχουµε ένα οικονοµικό σύστηµα που µετράει τη συλλογική µας ευηµερία βασιζόµενο αποκλειστικά στην αύξηση του ΑΕΠ. Έτσι, όσο τα δάνεια-σκουπίδια τροφοδοτούσαν την οικονοµική ανάπτυξη, οι κυβερνήσεις µας τα υποστήριζαν ενεργητικά. Εποµένως, αυτό που η κρίση θέτει αληθινά υπό αµφισβήτηση είναι η αναντίρρητη αφοσίωση στην ανάπτυξη µε κάθε τίµηµα. Αυτή η κρίση θα έπρεπε να οδηγήσει προς έναν τρόπο ριζικά διαφορετικό για την κοινωνία µας να µετράει την ευηµερία και την πρόοδο. Τίποτε από όλα αυτά, ωστόσο, δεν θα συµβεί, αν δεν υπάρξει µια πελώρια πίεση της κοινής γνώµης στην πολιτική τάξη σε αυτή την κοµβική περίοδο. Όχι απλώς µια αδύναµη πολιτική πίεση, αλλά µια επιστροφή στους δρόµους και στην άµεση δράση, σαν και αυτή που στη δεκαετία του 1930 εγκαινίασε το New Deal. Χωρίς αυτή την πίεση θα υπάρξουν µόνον επιφανειακές αλλαγές και µια επιστροφή, το συντοµότερο δυνατό, στο business as usual.

H Ναόµι Κλάιν για την οικονοµική κρίση

October 10, 2008

Ενδιαφέρουσες κουβέντες

Η Ναόµι Κλάιν, διάσηµη κυρίως για το βιβλίο της "No Logo" (έχει στολιστεί κιόλας από τα

ΜΜΕ µε διάφορους λάιφ-στάιλ όρους όπως "ιέρεια της αντι-παγκοσµιοποίησης" κ.ο.κ.),

παραµένει µαχητική και ίσως αυτή τη στιγµή έχει µια σηµασία παραπάνω να δούµε τι λέει για

την κρίση των χρηµαταγορών (που µε τα µέτρα που λαµβάνουν οι κυβερνήσεις, θα την

πληρώσουµε εµείς....). Το τελευταίο βιβλίο της Ν. Κλάιν λέγεται "The Shock Doctrine" - The

Rise of Disaster Capitalism» (Το ∆όγµα του Σοκ - Η Ανοδος του Καπιταλισµού της

Καταστροφής) και κυκλοφόρησε πριν από µερικούς µήνες, πριν ξεσπάσει η κρίση δηλαδή.

Αφορά ακριβώς τους παγκόσµιους κερδοσκόπους, την απορρύθµιση των αγορών και άλλους

παράγοντες που ευθύνονται για τη σηµερινή κρίση.

Τώρα είναι η ώρα να αντισταθούµε στο "∆όγµα του Σοκ" που πρεσβεύει η Γουόλ Στριτ

Της Naomi Klein - 22 Σεπτεµβρίου 2008

Εγραψα το βιβλίο The Shock Doctrine µε την ελπίδα ότι θα µας προετοίµαζε όλους καλύτερα

για το επόµενο µεγάλο σοκ. Λοιπόν, αυτό το σοκ συµβαίνει τώρα, µαζί µε ξεκάθαρες

προσπάθειες να χρησιµοποιήσουν την παρούσα κρίση για να περάσουν

ριζοσπαστικές πολιτικές που θα εξυπηρετούν τις εταιρίες (οι οποίες βεβαίως θα

βοηθήσουν ώστε να πλουτίσουν οι ίδιοι ακριβώς "παίκτες' που εξαρχής προκάλεσαν την

κρίση στις αγορές...)

Η καλύτερη απόδειξη για το πώς η δεξιά σκοπεύει να χρησιµοποιήσει την οικονοµική κρίση για

να προωθήσει τους στόχους της πολιτική της έρχεται από τον πρώην εκπρόσωπο των

Ρεπουµπλικάνων, Newt Gingrich. Την Κυριακή, ο Gingrich παρέθεσε 18 προτάσεις πολιτικής

προς το Κογκρέσο ώστε να «επιστρέψουµε σε µια πολιτική οικονοµικής ανάπτυξης

τύπου Ρίγκαν-Θάτσερ µέσω δοµικών µεταρρυθµίσεων». Εν µέσω της οικονοµικής κρίσης,

ζητά την απόσυρση της Πράξης Sarbanes-Oxley, ώστε να οδηγηθούµε σε επιπλέον

απορρύθµιση [ΣτΜ: κατάργηση κανόνων] της οικονοµικής βιοµηχανίας. Ο Gingrich ζητά

επίσης τη µεταρρύθµιση του εκπαιδευτικού συστήµατος ώστε να τονωθεί ο "ανταγωνισµός"

(δηλαδή οι επιταγές), ζητά να σκληρύνει η φύλαξη στα σύνορα, ζητά να µειωθούν οι φόροι για

τις επιχειρήσεις και, το κυριότερο, ζητά να επιτραπεί το offshore drilling, η άντληση

πετρελαίου στους ωκεανούς, µακριά από τις ακτές.

Η ιδεολογία της «ελεύθερης αγοράς» δεν έχει ξοφλήσει ακόµα

Της Naomi Klein - 19 Σεπτέµβρη 2008

Ο,τι κι αν σηµαίνουν τα γεγονότα αυτής της εβδοµάδας, κανείς δεν πρέπει να πιστέψει τους

υπερβολικούς ισχυρισµούς ότι αυτή η κρίση στις αγορές σηµατοδοτεί το θάνατο της

ιδεολογίας της «ελεύθερης αγοράς». Η ιδεολογία της «ελεύθερης αγοράς» υπήρξε πάντα

υπηρέτης των συµφερόντων του κεφαλαίου, και εµφανίζεται ή φεύγει από το προσκήνιο

ανάλογα µε το πόσο εξυπηρετεί αυτά ακριβώς τα συµφέροντα.

Σε καιρούς άνθησης, είναι κερδοφόρο να κηρύττεις το laissez faire [λεσέ-φερ, ελεύθερη κίνηση

αγαθών], γιαί η απουσία κυβερνητικών περιορισµών επιτρέπει στις κερδοσκοπικές φούσκες

να µεγαλώσουν κι άλλο. Οταν σκάνε αυτές οι φούσκες, η ιδεολογία ετούτη µετατρέπεται σε

εµπόδιο και πέφτει σε χειµερία νάρκη όσο οι µεγάλες κυβερνήσεις έρχονται για να βοηθήσουν.

Αλλά να είστε σίγουροι: η ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς θα έρθει γρήγορα πίσω όταν

πληρωθούν τα χρέη. Τα τεράστια χρέη που συσσωρεύει το δηµόσιο, για να ξεχρεώσει τους

σπεκουλαδόρους, θα εξελιχθούν σε µέρος της παγκόσµιας κρίσης ώστε να δικαιολογηθούν οι

βαριές περικοπές στην κοινωνική πολιτική και να δικαιολογηθεί η περαιτέρω

ιδιωτικοποίηση ό,τι άλλου έχει αποµείνει στον δηµόσιο τοµέα. Θα µας πουν επίσης

πως οι ελπίδες µας για ένα πιο «πράσινο» µέλλον κοστίζουν, δυστυχώς, πάρα πολύ...

«Οι ιδέες έχουν συνέπειες» δηµοσιεύτηκε October 10, 2008

αποσπάσµατα από την οµιλία της Ναόµι Κλάιν στο

Πανεπιστήµιο του Σικάγου

Η Ναόµι Κλάιν µίλησε πρόσφατα στο Πανεπιστήµιο του Σικάγου, µε θέµα φυσικά

την οικονοµική κρίση, αλλά και την ιδεολογία του οικονοµολόγου Μίλτον Φρίντµαν

- κήρυκα του νεοφιλελευθερισµού και της «ελεύθερης» αγοράς. Ξεδιαλέγω µερικά

αποσπάσµατα

Η Ναόµι Κλάιν προσκλήθηκε γι' αυτή την οµιλία από µια οµάδα στο Πανεπιστήµιο

του Σικάγο που αντιτίθεται στην ίδρυση ενός Ινστιτούτου αφιερωµένου στον

Μίλτον Φρίνµαν, το οποίο επεδίωκε να φτιάξει ο Λευκός Οίκος και ο πρόεδρος

Μπους, δίνοντάς του και 200 εκατοµµύρια δολάρια χρηµατοδότηση. Ξέρετε βέβαια,

πως - όχι µόνο στις ΗΠΑ - τέτοια ινστιτούτα επιδιώκουν ακριβώς την επικράτηση

µιας συγκεκριµένης ιδεολογίας... Ο Τζ. Μπους λοιπόν, στην οµιλία του για τα

90χρονα του Φρίντµαν είπε πως «ο Μίλτον Φρίντµαν αποτελεί την ενσάρκωση

µιας αλήθειας: πως οι ιδέες έχουν συνέπειες» (“Milton is the embodiment of the

truth that ideas have consequences.”). Από αυτό ξεκινά και την οµιλία της η Ναόµι

Κλάιν:

….αυτό λοιπόν που ήθελα να επισηµάνω είναι πως, ανάµεσα σε άλλα, το οικονοµικό χάος που

βλέπουµε τώρα στη Γουόλ Στριτ και στην Mέιν Στριτ [εννοεί, τα εµπορεύµατα] και στην Ουάσιγκτον

προέρχεται από πολλούς παράγοντες, κι ανάµεσά τους και οι ιδέες του Μίλτον Φρίντµαν και πολλών από

τους συναδέλφους και τους σπουδαστές του από αυτό εδώ το πανεπιστήµιο. Οι ιδέες έχουν συνέπειες.

(...)Αυτό το κραχ στη Γουόλ Στριτ πρέπει, πιστεύω, να αποτελέσει για τον Φριντµαν-ισµό ότι ήταν η

πτώση του Τείχους του Βερολίνου για τον εξουσιαστικό/αυταρχικό κοµµουνισµό (authoritarian

communism): µια καταδίκη της ιδεολογίας τους. ∆εν µπορεί απλώς να ξορκιστεί ως διαφθορά ή

απληστία, γιατί αυτό που βλέπουµε να εφαρµόζεται από την εποχή του Ρίγκαν, είναι µια πολιτική που

απελευθερώνει τις δυνάµεις της απληστίας ώστε να αποβληθεί η ιδέα ότι η κυβέρνηση είναι ο ρυθµιστής,

που προστατεύει τους πολίτες και τους καταναλωτές από τις βλαβερές συνέπειες της απληστίας.

Πραγµατικά είναι το πιο πετυχηµένο απελευθερωτικό κίνηµα των καιρών µας, ένα κίνηµα που

απελευθέρωσε το κεφάλαιο από όλους τους περιορισµούς στη συσσώρευσή του.

(...) νοµίζω

ότι επρόκειται για έναν ταξικό πόλεµο από τους πλούσιους εναντίον των φτωχών, και νοµίζω ότι οι

πλούσιοι κέρδισαν. Αλλά και ότι οι φτωχοί αντιστέκονται. Πρέπει [αυτή η κρίση] να αποτελέσει

καταδίκη αυτής της ιδεολογίας. Οι ιδέες έχουν συνέπειες.

Οπότε κοιτώντας την παράδοση της Σχολής του Σικάγου λέει πως τα οικονοµικά δεν είναι µια πολιτική

επιστήµη ή µια κοινωνική επιστήµη, αλλά µια αυστηρή επιστήµη, όπως η Φυσική και η Χηµεία. Οπότε,

κοιτώντας την παράδοση του πανεπιστηµίου του Σικάγο, βλέπουµε ότι δεν πρόκειται απλώς για ένα

σύνολο πολιτικών και οικονοµικών στόχων, όπως ιδιωτικοποιήσεις

, απορρύθµιση, ελεύθερο εµπόριο, µείωση των κυβερνητικών δαπανών. Είναι η µεταµόρφωση του

τοµέα των Οικονοµικών από µια υβριδική επιστήµη που βρίσκεται σε διάλογο µε την πολιτική

και την ψυχολογία, σε µια αυστηρή επιστήµη µε την οποία δεν µπορείς να διαφωνήσεις...».

Στα κοµµάτια που παρεµβάλλονται, η Ναόµι Κλάιν µιλά για τον Φρίντµαν και πως

όλοι έλεγαν ότι ήταν πετυχηµένες οι θεωρίες του, πώς ο ίδιος προωθούσε τις ιδέες

του συναντώντας ένα σωρό ηγέτες ("η βιογραφία του Φρίντµαν είναι ένα who is

who" ηγετών), πως οι ιδέες του εφαρµόστηκαν πρώτα στη Λατινική Αµερική (στις

διάφορες δικτατορίες), πως κάθε ιδεολογία, η όποια ιδεολογία, πρέπει να κρίνεται

για τα εγκλήµατα που διαπράχθηκαν στο όνοµά της, και καταλήγει για τη σηµερινή

κρίση:

«Θα πω µερικά πράγµατα για τον Φριντµαν-

ισµό και τη σχέση του µε τη σηµερινή κρίση. Μια

σχέση πολύ άµεση. Ο Φρίντµαν θεωρείται ο

πατριάρχης της απορρύθµισης. Και αυτό

ακριβώς ήταν - η ιδεολογία που έδωσε το

υπόστρωµα για τη µετατροπή του οικονοµικού

τοµέα στο καζίνο που βλέπουµε σήµερα.

Ξέρετε, ο Μίλτον Φρίντµαν ήταν ξεκάθαρος σ'

αυτό το θέµα. Πίστευε πως "η ιστορία πήρε

λάθος κατεύθυνση", και αυτά είναι ακριβώς τα

λόγια του. Τα λόγια του από ένα γράµµα που έγραψε στον Πινοσέτ. Ελεγε "η ιστορία έκανε λάθος

στροφή στην περίπτωση της χώρας σας, όπως και στη δική µου"/ Και αναφερόταν στην απάντηση στη

Μεγάλη Κρίση (του 1929). Στη Χιλή, [η λάθος στροφή] ήταν η άνοδος της υποκατάστασης των

εισαγωγών και η προσκόλληση στην ανάπτυξη [?-import substitution and developmentalism]. Αλλά,

όσον αφορά τις ΗΠΑ, µιλούσε καθαρά για το Νιου Ντιλ του Ρούσβελτ»... …….

• Naomi Klein: "Έτσι, αυτό που θέλω να ισχυρισθώ εδώ είναι ότι, µεταξύ άλλων, το οικονοµικό χάος που βλέπουµε τώρα στην Γουόλ Στρητ, τη Μαίην Στρητ και την Γουόσινγκτον πηγάζει από πολλούς παράγοντες, φυσικά, αλλά ανάµεσά τους βρίσκονται οι ιδέες του Μίλτον Φρήντµαν και πολλών άλλων συνάδελφων και µαθητών τους από την ίδια σχολή. Επιπλέον, αυτό που βλέπουµε µε την κατάρρευση της Γουόλ Στρητ, πιστεύω, πρέπει να είναι για τον Φρηντµανισµό ό,τι η πτώση του τοίχους του Βερολίνου ήταν για τον αυταρχικό Κοµουνισµό: µια ιδεολογική κατηγορία."

(... - παραλείπω, αναγκαστικά, πολλά ενδιαφέροντα κοµµάτια)

«Χρειαζόµαστε καλύτερες ιδέες που να ανταποκρίνονται σε όσα πιθανά θα αντιµετωπίσει αν εκλεγεί πρόεδρος ο Μπάρακ Οµπάµα [ΣτΜ: πριν είχε πει ότι αν βγει ο ΜακΚέιν θα ακολουθήσει το ίδιο καταστροφικό οικονοµικό µοντέλο, µε ιδιωτικοποίηση και της κοινωνικής ασφάλισης κ.ο.κ.]. Με του που αναλάβει καθήκοντα , το σύνθηµά του “Yes, you can” ("Ναι, µπορούµε!") θα γυρίσει σε "Οχι, δεν µπορούµε, έχουµε φαλιρίσει" (“No, you can’t; we’re broke.”). Ούτε πράσινες θέσεις εργασίας, ούτε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, ούτε περίθαλψη για όλους. Ξέρετε, το σχέδιο του για να δώσει περίθαλψη σε όλους θα κόστιζε 80 δισ. δολάρια. Το ξεχρέωµα της AIG κόστισε 85 δισ. δολάρια... Ξοδεύουν αυτά τα χρήµατα τώρα. Ξοδεύουν αυτές τις υποσχέσεις. Οι άνθρωποι που θα πουν "όχι, δεν µπορείς", που θα χρησιµοποιήσουν αυτή την κρίση για να σκοτώσουν την ελπίδα, είναι ήδη έτοιµοι.

Και νοµίζω πως θα ήταν υπέροχο αν οι λαµπροί νέοι οικονοµολόγοι του Πανεπιστηµίου του Σικάγου - δεν ξέρω κιόλας αν κανείς τους έκανε τον κόπο να έρθει εδώ απόψε - συγκέντρωναν το µυαλό τους στην αντιµετώπιση αυτής της κρίσης. Σας χρειαζόµαστε. Χρειαζόµαστε ανοιχτά µυαλά. Μυαλά ευρύχωρα, όσο το δυνατόν πιο δηµιουργικά. Το Ινστιτούτο Μίλτον Φρίντµαν, κατ' όνοµα και επί της ουσίας, προσπαθεί να αναστήσει µια εποχή ιδεολογικών βεβαιοτήτων που έχει περάσει προ πολλού. Είχε πλάκα όταν όλα ήταν στη σφαίρα της υπόσχεσης και της πιθανότητας. Αλλά αυτά εχουν περάσει. Σας εκλιπαρώ, µην επιστρέψετε για να σκύψετε στα ιερά σας κείµενα. Ελάτε µαζί µας, στον πραγµατικό κόσµο».

Σάββατο, 11 Οκτώβριος 2008

Οικονοµικές κρίσεις 1929 - 2008( αιτίες & αποτελέσµατα)

Ο Τζον Κένεθ Γκαλµπρέηθ, ο Αµερικανός οικονοµολόγος, ειχε γράψει οτι « Η

Μεγαλη Υφεση της δεκαετίας του ‘ 30 , ουσιαστικά δεν τερµατίστηκε ποτέ. . Απλά

εξαφανίστηκε µέσα στην κινητοποίηση για τον πόλεµο.

- Ασχολουµενοι µε τα ζητήµατα οικονοµικών κρίσεων και αστάθειας , αντλούµε

θεωρητικά επιχειρήµατα από τις έννοιες και τις αναλύσεις που ανέπτυξε ο ίδιος ο

Μάρξ , αλλά και τις ιστορικές θεωρητικές διαµάχες, που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο

του Μαρξισµού( των µαρξιστικών θεωριών και προσεγγίσεων) γύρω από τα

ζητήµατα αυτά.

Πρόκειται για τον µαρξικό « νόµο της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους του

κεφαλαίου».

Η τάση του ποσοστού κέρδους να πέφτει είχε γίνει µέρος της πίστης των

οικονοµολόγων από την εποχή της κλασσικής σχολής της Πολιτικής Οικονοµίας.

Ο Ρικάρντο επιχείρησε να την ερµηνεύσει ως αποτέλεσµα του « νόµου των

φθινουσών αποδόσεων ».

Η λειτουργία του «νόµου» αυτού, επιφέροντας αφενός την αύξηση των προσόδων ,

που πλήρωναν οι καπιταλιστές ενοικιαστές γης στους γαιοκτήµονες και αφετέρου την

αύξηση των ονοµαστικών(χρηµατικών) µισθών , λόγου της ανόδου των τιµών στα

µισθιακά εµπορεύµατα, θα οδηγούσε σε µια αντίστοιχη πτώση των ( πραγµατικών και

χρηµατικών ) κερδών.

Ο Μάρξ µε τον νόµο του της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους, επιχειρεί να

δείξει ότι η τεχνολογική καινοτοµία, που εισάγεται στην παραγωγή από τον ατοµικό

κεφαλαιοκράτη στο πλαίσιο του ανταγωνισµού και έχει ως στόχο την αύξηση της

παραγωγικότητας της εργασίας ( άρα και του ποσοστού υπεραξίας), θα µπορούσε να

είναι αιτία για ένα τέτοιο φαινόµενο.

Η ανάλυσή του βασίζεται στην τεχνική σύνθεση του κεφαλαίου ( ποσότητα µέσων

παραγωγής ανά µονάδα ζωντανής εργασίας) και αξιακή (οργανική)

σύνθεση του κεφαλαίου (ο λόγος σταθερού

προς το µεταβλητό κεφάλαιο σε όρους αξίας).

Από το Κεφάλαιο έχουµε « στις κρίσεις ξεσπά µια επιδηµία υπερπαραγωγής. … η

βιοµηχανία, το εµπόριο φαίνονται εκµηδενισµένα. Και γιατι; Γιατί η κοινωνία έχει

πάρα πολύ πολιτισµό, πάρα πολλά µέσα ύπαρξης, πάρα πολύ βιοµηχανία, πάρα πολύ

εµπόριο. Οι παραγωγικές δυνάµεις που διαθέτει δεν χρησιµεύουν πια για την

προώθηση του αστικού πολιτισµού και των αστικών σχέσεων ιδιοκτησίας. Αντίθετα

έγιναν πάρα πολύ µεγάλες , εµποδίζονται από αυτές.

Πως ξεπερνά η αστική τάξη τις κρίσεις αυτές;

Από το ένα µέρος καταστρέφοντας αναγκαστικά µάζες και παραγωγικές δυνάµεις ,

από το άλλο κατακτώντας καινούργιες αγορές και εκµεταλλευόµενη πιο βαθειά τις

παλιές. Πώς λοιπόν; Προετοιµάζοντας πιο ολόπλευρες και πιο τεράστιες κρίσεις και

ελαττώνοντας τα µέσα για να προλαβαίνει τις κρίσεις.

- Στο νεοκλασικό ιδεολογικό πλαίσιο (µοντέλο ), η εµπειρικά διαπιστώσιµη

πραγµατικότητα των οικονοµικών κύκλων και κρίσεων , επιδέχεται την ερµηνεία των

δυσλειτουργιών, « µονοπωλίων » και των εξωοικονοµικών αιτίων.

- Αντίθετα ο Keynes θεωρεί ως αιτία των κρίσεων , σε αναφορά µε µε τη ζήτηση των

επενδύσεων , την « κυκλική µεταβολή της οριακής αποδοτικότητας του κεφαλαίου» Ως

οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου ο Keynes ορίζει την « σχέση ανάµεσα στην

προσδοκώµενη απόδοση από τη χρησιµοποίηση µιας επιπλέον µονάδας κεφαλαίου και

στο κόστος παραγωγής αυτής της µονάδας».

Συνακόλουθα εξαφανίζονται από τον ορίζοντά του οι αντιφάσεις και διακυµάνσεις ,

που προκύπτουν από τα δοµικά χαρακτηριστικά του καπιταλιστικού τρόπου

παραγωγής , και η αποδοτικότητα του κεφαλαίου ( και η οικονοµική συγκυρία)

θεωρείται ότι « προσδιορίζεται από την υποκειµενική κρίση ατόµων αµαθών και

κερδοσκοπούντων», χωρίς να δίνεται η απαιτούµενη έµφαση στις οικονοµικές

σχέσεις που καθορίζουν την «ψυχολογία» και τις πρακτικές των

«κερδοσκοπούντων».

Οι επιπτώσεις του «Κραχ» του ΄ 29 στις ΗΠΑ σε αριθµούς:

12.000.000 έµειναν άνεργοι.

12.000 έχαναν τη δουλειά τους κάθε µέρα.

20.000 επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση.

1616 τράπεζες πτώχευσαν.

1 στους 20 γεωργούς ξεσπιτώθηκαν.

23.000 αυτοκτονίες σηµειώθηκαν σ' ένα χρόνο, αριθµός ρεκόρ.

Naomi Klein: Η κρίση της Γουόλ Στριτ πρέπει να αποτελέσει για τον

νεοφιλελευθερισµό, ό,τι ήταν για τον κοµµουνισµό η πτώση του Τείχους του

Βερολίνου

Τη µεγαλύτερη κρίση µετά το κραχ του 1929 εκτιµάται από πολλούς ότι βιώνουµε

σήµερα στο παγκόσµιο οικονοµικό περιβάλλον. Ηδη µέσα στο 2008 έχουν «χαθεί»

στα διεθνή χρηµατιστήρια πάνω από 16 τρισ. δολάρια, όσο περίπου το ΑΕΠ των

ΗΠΑ, (14,4 τρισ.) ενώ οι διαγραφές και οι ζηµιές στους ισολογισµούς των

χρηµατοοικονοµικών οµίλων ξεπερνούν τα 520 δισ. δολάρια.

Η κρίση άρχισε τον Φεβρουάριο - Μάρτιο –όταν αποκαλύφθηκαν τα πρώτα

προβλήµατα µε τα δάνεια subprime για να θεωρηθούν ένα «µικρό και περιορισµένο

πρόβληµα».

Το ντόµινο της κρίσης

Η φούσκα των ακινήτων σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ (την περίοδο 2000-2006 οι

τιµές αυξήθηκαν πάνω από 100%) διευκόλυνε την υπερ-κατανάλωση (µέσω

δανεισµού βασισµένου στην υπεραξία των ακινήτων) και αποτέλεσε τη βασική...

«πηγή» της κρίσης.

Η εκτόξευση των τιµών των κατοικιών στις ΗΠΑ οδήγησε σε µία ραγδαία εξάπλωση

στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου (subprime), από 9% των συνολικών

στεγαστικών το 2003 σε 24% το 2007, σε κατηγορίες νοικοκυριών που υπό κανονικές

συνθήκες δεν θα έπρεπε να έχουν δανειοδοτηθεί.

Η subprime market µε µόνη εγγύηση την αναµενόµενη αύξηση στην τιµή της

κατοικίας αποτελούσε το υπόβαθρο δηµιουργίας, δοµηµένων προϊόντων που

αγοράστηκαν από hedge funds, ασφαλιστικές εταιρείες, επενδυτικές τράπεζες εντός

και εκτός των ΗΠΑ.Η αγορά των subprime στηρίχτηκε στο φθηνό χρήµα. Με την

έναρξη του ανοδικού επιτοκιακού κύκλου, όλο και περισσότεροι δανειολήπτες δεν

ήταν πλέον σε θέση να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους.

Το καλοκαίρι του 2007, ξεσπάει ουσιαστικά η κρίση, προκαλώντας τριγµούς σε όλα

τα χρηµατιστήρια του κόσµου. Οι κεντρικές τράπεζες µε συνεχείς «ενέσεις»

ρευστότητας προσπαθούν να «σώσουν» το παγκόσµιο χρηµατοοικονοµικό σύστηµα.

Η έλλειψη εµπιστοσύνης µεταξύ τραπεζών ξέσπασε ξαφνικά και βίαια: µέσα σε

ελάχιστες ηµέρες οι διαχειριστές χαρτοφυλακίων βρέθηκαν σε µια κατάσταση όπου

δεν µπορούσαν όχι να πουλήσουν αλλά ούτε καν να πάρουν τιµές για τραπεζικά

οµόλογα και µάλιστα βραχυπρόθεσµα – «χαρτιά» µε λήξη ακόµη και εντός ενός ή

δύο µηνών.

Ο κόσµος πίστευε ότι κάτι τέτοιο µπορεί να συµβεί µόνο σε τριτοκοσµικές χώρες.

Από το περσινό καλοκαίρι οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες των

ισχυρότερων χωρών του πλανήτη έχουν προέβη σε παρεµβάσεις, προκειµένου να

αυξήσουν τη ρευστότητα στο παγκόσµιο χρηµατοοικονοµικό σύστηµα, κινήσεις όµως

οι οποίες, δυστυχώς, είχαν βραχύβιες θετικές επιπτώσεις στις αγορές.

ΟΙ παρεµβάσεις και συνολικά τα σχέδια... «διάσωσης» και πιστωτικής διευκόλυνσης

από την αµερικανική κυβέρνηση και τη FED ανεβάζουν το συνολικό κόστος περίπου

στο 1 τρισ. δολάρια, ενώ σε «ενέσεις» εκατοντάδων δισ. ευρώ προέβησαν τόσο η

ΕΚΤ όσο και άλλες κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσµο. Ο υπουργός Οικονοµίας

των ΗΠΑ, Χένρι Πόλσον, σε συνεργασία µε τον πρόεδρο της Fed, Μπεν Μπερνάνκε,

αποφάσισε να δώσει 2ετές δάνειο στην AIG ύψους 85 δισ. δολ. µε αντάλλαγµα το

80% των µετοχών του ασφαλιστικού κολοσσού. Σύµφωνα µε την RBC Capital

Markets, η κρατική παρέµβαση απέτρεψε -για την ώρα- µία πτώχευση που θα

µπορούσε να κοστίσει 180 δισ. δολάρια στην ασφαλιστική βιοµηχανία και να

προκαλέσει συστηµική κρίση.Η Institutional Risk Analytics προβλέπει ότι περίπου

110 τράπεζες µε ενεργητικό αξίας 850 δισ. δολαρίων θα καταρρεύσουν έως τον

επόµενο Ιούλιο, ενώ ο γενικός διευθυντής της εταιρείας Κρις Γουέιλεν επισηµαίνει

ότι «ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα αναγκαστεί να δηµιουργήσει ένα όχηµα για την

εξαγορά τραπεζών, οι οποίες δεν θα είναι δυνατόν να πωληθούν µετά τη χρεοκοπία

τους».

Η έλλειψη ρευστότητας οδηγεί σε άνοδο των επιτοκίων δανεισµού των τραπεζών οι

οποίες µετακυλίουν το κόστος στους δανειολήπτες (1 δισ. ευρώ είναι η επιβάρυνση

σύµφωνα µε εκτιµήσεις τραπεζικών παραγόντων).

Για να αντιληφθεί κάποιος το µέγεθος της κερδοσκοπίας σε όλο τον κόσµο καθώς και

το πώς οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις έχουν µετατρέψει τον πλανήτη σε ένα

τεράστιο καζίνο αρκεί µόνο ένας αριθµός.

Από την αρχή του έτους έχει χαθεί το 15% του Ελληνικού ΑΕΠ στο βωµό της

χρηµατιστηριακής κερδοσκοπίας (65 δις ευρώ).Στην Ελλάδα είµαστε και πάλι 30

χρόνια πίσω. Η πίστη στις δυνάµεις της ελεύθερης αγοράς οδηγεί την ελληνική

κυβέρνηση στην αδράνεια της αµηχανίας.

1) Οι χρηµατιστηριακές πτώσεις χωρίς να υπάρχει χρηµατιστηριακή φούσκα (όπως

του 2000) δείχνουν ότι οι µεγάλες οικονοµίες ήταν πολύ πιο άρρωστες από ότι

έδειχναν οι οικονοµικοί τους δείκτες. Η κρίση αυτή, παρόλο που σε αυτό το στάδιο

πλήττει τα χρηµατιστήρια, δεν είναι χρηµατιστηριακή αλλά κρίση οικονοµικού

µοντέλου και αδιεξόδων της υπερπαραγωγής, υπερκατανάλωσης, υπερδανεισµού και

υπερκερδοσκοπίας.

2) Η συζήτηση για λήψη περιοριστικών, διεθνώς, οικονοµικών µέτρων αποτελεί

ένδειξη αδυναµίας των αγορών να αυτορυθµιστούν, ο νεοφιλελευθερισµός

αµφισβητείται ανοιχτά.

3) Οι κεντρικοί τραπεζίτες έµειναν όχι µόνο από µέσα για να παρέµβουν αλλά δεν

ξέρουν πώς να παρέµβουν, περιµένουν τις εξελίξεις για να δουν τι πρέπει να κάνουν!

Αυτό δείχνει την αποτυχία του οικονοµικού τους µοντέλου.

4) Η άνοδος του πετρελαίου και οι υποσχέσεις περιορισµού της κερδοσκοπίας στις

ΗΠΑ υποδηλώνουν έναν ακήρυκτο πόλεµο µεταξύ του αδίστακτου πετρελαϊκού

κατεστηµένου και του κοινού παγκόσµιου συµφέροντος.

5) Η άνοδος του πετρελαίου είναι η αγοραία έκφραση της ανεπάρκειας των φυσικών

πόρων καθώς και του ασύδοτου δυτικού τρόπου ζωής. Σοβαροί αναλυτές κάνουν

λόγο για παγκόσµια κατάρρευση αν το πετρέλαιο αγγίξει τα 200 δολάρια.

6) Η αµφισβήτηση των µεγαλύτερων αµερικανικών τραπεζών γίνεται µε αναλύσεις

της κάθε µίας εναντίον της κάθε άλλης. Ταυτόχρονα η αµφισβήτηση µεγάλων

ονοµάτων όπως η General Motors ή και η General Electrics δείχνουν τον πανικό στον

οποίο βρέθηκαν όλοι οι εµπλεκόµενοι µπροστά σε ένα παιχνίδι µηδενικού

αθροίσµατος αυτοανατροφοδοτούµενων ψευτοπροσδοκιών.

7) Η παρούσα κρίση οδηγεί σε µια βίαιη αναδιανοµή πόρων λόγω των

χρηµατιστηριακών ανισορροπιών και της ανόδου των τιµών που η µεσαία τάξη και οι

φτωχότερες χώρες δεν µπορούν τώρα να φανταστούν.Η παρούσα κρίση αν δεν

σταµατήσει άµεσα θα εξελιχθεί µαλλον σε παγκόσµιο Βατερλώ . . .

Το τελευταίο βιβλίο της Ν. Κλάιν λέγεται "The Shock Doctrine" - The Rise of

Disaster Capitalism» (Το ∆όγµα του Σοκ - Η Ανοδος του Καπιταλισµού της

Καταστροφής) .

Αφορά ακριβώς τους παγκόσµιους κερδοσκόπους, την απορρύθµιση των αγορών και

άλλους παράγοντες που ευθύνονται για τη σηµερινή κρίση.

ΠΕΡΙ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ

Ο νεοφιλελευθερισµός την τελευταία τριακονταετία κυριάρχησε όχι µόνο στο

οικονοµικό επίπεδο, αλλά όπως ήταν φυσιολογικό και στο ιδεολογικό, µε τρόπο

ώστε να καταστεί στη συνείδηση των ανθρώπων ως το µοναδικό ορθό και

αποτελεσµατικό σύστηµα διαχείρισης της οικονοµίας και των κοινών. Θα πρέπει

να καταστεί σαφές ότι ο νεοφιλελευθερισµός δεν είναι τίποτε παραπάνω από

µια ιδεολογική κατασκευή, µε µικρή µάλιστα διάρκεια ζωής, η οποία δεν

κατοχυρώνεται από κανένα φυσικό νόµο, ούτε αποτελεί µοναδική εναλλακτική

λύση, όπως διατεινόταν µε θέρµη η Θάτσερ. Η επιτυχία της επικράτησής του,

πέρα από την ιστορική συγκυρία της πτώσης του ανατολικού µπλοκ, οφείλεται

στο ότι κατάφερε να εµφανίσει το περιεχόµενο της ιδεολογικής του αποσκευής

σαν παγκόσµιο και πανανθρώπινο, επιστρατεύοντας προς τον σκοπό αυτό και

τις νευροεπιστήµες, τη γενετική και την ψυχολογία.

Παρ’ όλα αυτά, σαν ιδεολογία απεδείχθη παντοδύναµη αλλά και επικίνδυνη

γιατί ήταν σαγηνευτική. Χρησιµοποίησε υψηλές ιδέες περί Ελευθερίας,

Ατοµικότητας και Αυτάρκειας, ∆υναµισµού, Νεότητας και Καταναλωτισµού που

λειτουργούν εν γένει ενδυναµωτικά στην προσωπικότητα. Ήταν παντοδύναµη,

γιατί οι ιδέες της παρουσιάζονταν σαν προφανείς και αναντίρρητες αλήθειες,

σαν κοινοί και αυτονόητοι τόποι. Επιπλέον νοµιµοποιήθηκε, περιβάλλοντας τις

επιλογές της µε το πέπλο του ορθολογικού και της κοινής λογικής, λοιδορώντας

συνάµα µε το στίγµα του ανορθολογικού κάθε διαφορετική άποψη.

Ο νεοφιλελευθερισµός περιβλήθηκε µε τους µύθους της αποτελεσµατικότητας

στη χρήση των πόρων, της απρόσκοπτης δηµιουργίας πλούτου, της τελειότητας

των αγορών µε την αυτορρύθµιση των στρεβλώσεων, ενώ στην πράξη

δηµιούργησε πλούτο µόνο για τα ανώτερα στρώµατα, ευνόησε τη δηµιουργία

κολοσσών µε φορολογικές ελαφρύνσεις, κατέστρεψε φυσικούς πόρους και την

ηθική βάση των κοινωνιών στρέφοντάς τες στην θεοποίηση µιας µόνης αξίας,

αυτή του χρήµατος και µε την πρόσφατη κατάρρευση των χρηµατοπιστωτικών

οργανισµών έφερε την παγκόσµια οικονοµία στο σηµείο που ήταν και στις αρχές

του αιώνα.

Το αποτέλεσµα ήταν ότι την ιδεολογία αυτή υποστήριζαν και ενστερνίζονταν

ευρύτερες κοινωνικές οµάδες οι οποίες και σαφώς πλήττονταν από τις

οικονοµικές και πολιτικές της επιλογές, µπλεγµένες κυρίως σε ένα ελκυστικό

και καινοφανές λεξιλόγιο που κολάκευε εξωτερικά το άτοµο, άσχετο αν στην

πορεία όχι µόνο το εξόντωνε, αλλά επέρριπτε κι από πάνω τις ευθύνες της

εκµηδένισής του στο ίδιο και στις ανεπαρκείς του ικανότητες, για το ότι δεν

στάθηκε τελικά άξιο της νεοφιλελεύθερης χάρης.

Η επικράτηση δεν έγινε αυτοµάτως αλλά µε διαρκείς επιθέσεις και συστηµατική

προπαγάνδα από εργοδότες, αξιωµατούχους, υψηλόβαθµα στελέχη του

δηµοσίου τοµέα, ανθρώπους των media, δηµοσιογράφους, πολιτικούς, αλλά και

ανθρώπους της τέχνης και της επιστήµης, σύµφωνα µε την οποία η φτώχεια, η

ανεργία και τα µειωµένα εργασιακά αντανακλαστικά, αποδίδονταν στην κρατική

παρεµβατικότητα, στις δηµόσιες παροχές, στα εργατικά συνδικάτα, στις

ατοµικές ανεπάρκειες, αλλά και σε πολιτισµικούς παράγοντες, βλ. Νότιο

Αµερική.

Ο,τιδήποτε κρατικό εµφανίστηκε συνδεδεµένο µε αρνητικές έννοιες όπως

περιορισµός, κλειστό σύστηµα, ακαµψία, ακινησία, απολίθωση, στάση, οµάδες

συµφερόντων, οµοιοµορφία, ολοκληρωτισµός, ενώ από την άλλη µεριά οι

αγορές δαφνοστεφανώθηκαν µε τις έννοιες της ελευθερίας, της ευελιξίας, του

δυναµισµού, της καινοτοµίας, του µέλλοντος, της ανάπτυξης, του ατοµισµού,

της ποικιλοµορφίας, της αυθεντικότητας και τέλος της δηµοκρατίας.

Παρεµπιπτόντως, καµιά ως τα τώρα µελέτη δεν µπόρεσε να αποδείξει µε

οικονοµικούς όρους την ανωτερότητα και τη µεγαλύτερη παραγωγικότητα του

ιδιωτικού σε σχέση µε τον δηµόσιο τοµέα.

Καλλιεργήθηκαν ο φετιχισµός της επιχειρηµατικότητας και η ειδωλοποίηση

του επιχειρηµατία σαν φορέα πλούτου και καινοτοµίας, µε την ταυτόχρονη

απαξίωση, σαν παρασιτικών, επαγγελµάτων που δεν ήταν προσανατολισµένα

στο κέρδος ή εργαζοµένων που δεν θέλησαν να µετατρέψουν επαγγέλµατα

παραδοσιακά εκτός αγοράς, σε αγοραία.

Λέξεις όπως παγκοσµιοποίηση, διακυβέρνηση, εκσυγχρονισµός,

απασχολησιµότητα, αποκλεισµός, νέα οικονοµία, µηδενική ανοχή, αξιοκρατία,

υπευθυνότητα, ελαστικότητα, πολυπολυτισµικότητα, κ.λ.π. άρχισαν να

διαχέονται στο καθηµερινό λεξιλόγιο, ενώ την ίδια στιγµή ενοχλητικές λέξεις

όπως καπιταλισµός, τάξη, ανισότητα, εκµετάλλευση, και κυριαρχία άρχισαν να

αποσύρονται διακριτικά µε την ταυτόχρονη απόσυρση και των κατακτήσεων

των κοινωνικών αγώνων που πλέον απαξιώνονταν σαν αναχρονισµοί και

συντήρηση.

Στο πολιτικό επίπεδο, η φιλελεύθερη δηµοκρατία ως συγκερασµός των αρχών

του φιλελευθερισµού, όπως ανθρώπινα δικαιώµατα και ελευθερία, και των

αρχών της δηµοκρατίας, όπως ισότητα και λαϊκή κυριαρχία άρχισε να

µετατίθεται περισσότερο προς τον φιλελευθερισµό και λιγότερο προς τη

δηµοκρατία ή είδαµε να αναφύονται υβριδικές µορφές του λεγόµενου «τρίτου

δρόµου» µε άµβλυνση των διαχωριστικών γραµµών αριστεράς δεξιάς και

κεντρικούς άξονες τη συναίνεση στις φιλελεύθερες πολιτικές κάτω από το

πρόσχηµα του διαλόγου και της διαβούλευσης.

Όταν ακούω τις πάσης φύσεως εξουσίες να µας σερβίρουν µε τη µεγίστη

προσήλωση και σοβαρότητα, το καθηµερινό ραδιοτηλεοπτικό µας µενού,

πασπαλισµένο µε τις ίδιες σεσηµασµένες λέξεις που αντλούν από τη

νεοφιλελεύθερη δεξαµενή, και να µας το παρουσιάζουν σαν το µοναδικό

επίτευγµα ενός πετυχηµένου σεφ, αναρωτιέµαι αν έχουν αντιληφθεί το πόσο

πολύ έχει σκουριάσει η δεξαµενή και το πόσο ξεδιάντροποι και γελοίοι τελικά

φαίνονται.

Μποϊκοτάζ Της Naomi Klein «Ηρθε η ώρα. Η καλύτερη στρατηγική για να σταµατήσει η όλο και πιο αιµατηρή κατοχή είναι να γίνει το Ισραήλ στόχος ενός είδους παγκόσµιου κινήµατος που έθεσε τέλος στο ρατσιστικό καθεστώς του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική. Οι οικονοµικές κυρώσεις είναι το πιο αποτελεσµατικό εργαλείο στο οπλοστάσιο της µη βίας. Οντας αρκετές ηµέρες στη Γάζα κατά την ισραηλινή επίθεση, ο Ρίτσαρντ Ράµσεϊ, εκτελεστικός διευθυντής µιας βρετανικής εταιρείας που ειδικεύεται στις τηλεφωνικές υπηρεσίες µέσω του ∆ιαδικτύου, έστειλε ένα ηλεκτρονικό µήνυµα στην ισραηλινή εταιρεία νέων τεχνολογιών Mobile Max. "Επειτα από τις ενέργειες της ισραηλινής κυβέρνησης τις τελευταίες ηµέρες, σας ανακοινώνουµε ότι δεν είµαστε σε θέση να συνεργαστούµε µε σας ή οποιαδήποτε άλλη ισραηλινή εταιρεία". Ο Ράµσεϊ εξήγησε ότι η απόφασή του δεν ήταν πολιτική. Απλώς δεν ήθελε να χάσει πελάτες. "∆εν έχουµε την πολυτέλεια να χάσουµε κανέναν από τους πελάτες µας", δήλωσε. "Ηταν καθαρά εµπορική άµυνα". Ηταν αυτό το είδος του ψυχρού εµπορικού υπολογισµού που οδήγησε πολλές εταιρείες να φύγουν από τη Νότια Αφρική πριν από δύο δεκαετίες. Και είναι ακριβώς το είδος του υπολογισµού για την πιο ρεαλιστική ελπίδα µας να φέρουµε τη δικαιοσύνη, που δεν έχει έρθει εδώ και πολύ καιρό, στην Παλαιστίνη. Η εβραϊκής καταγωγής Καναδή δηµοσιογράφος και συγγραφέας του «Νο Logo» Ναόµι Κλάιν είναι από τις πιο γνωστές ακτιβίστριες του κινήµατος εναντίον της παγκοσµιοποίησης». (Από τα «Νέα»)

Η βιοµηχανία του Ολοκαυτώµατος και τα «προϊόντα» της Το κοινοβούλιο των δρόµων της Βενεζουέλας »

Η κρίση του άγριου καπιταλισµού

H Naomi Klein γράφει για την αδυναµία ακόµα και των πιο ακραίων νεοφιλελεύθερων µέτρων να διαχειριστούν τις κοινωνικές δαπάνες στις Η.Π.Α. Ταυτόχρονα, στηλιτεύει τον παραλογισµό του µοντέλου της ιδιωτικοποίησης των µηχανισµών αποκατάστασης των φυσικών καταστροφών. Από την Εφηµερίδα Φιλελεύθερος.

- Disabled.GR - http://www.disabled.gr/lib -

Η ιδιωτικοποίηση της πρόνοιας ενισχύει… τους τυφώνες

Ο Ερυθρός Σταυρός ανακοίνωσε πρόσφατα µια συµφωνία µε την Wal-Mart, τον αµεριακανικό κολοσσό των σούπερ µάρκετ, µε στόχο την αντιµετώπιση των καταστροφών. Οταν χτυπήσει ο επόµενος τυφώνας, θα έχουµε µια συµπαραγωγή βοήθειας από τους δύο οργανισµούς. Αυτό, φαίνεται, είναι το δίδαγµα που βγήκε από την κωµικοτραγική ανταπόκριση της αµερικανικής κυβέρνησης στον τυφώνα «Κατρίνα»: στις καταστροφές, οι επιχειρήσεις είναι πιο καλές. «Πολύ γρήγορα, όλα θα γίνουν ιδιωτική επιχείρηση», είπε τον Απρίλιο ο Μπίλι Γουάγκνερ, επικεφαλής των υπηρεσιών επείγουσας ανάγκης στα νησιά Keys της Φλώριδας, τα οποία απειλήθηκαν πρόσφατα από τον τυφώνα «Ερνέστο». «Οι επιχειρήσεις έχουν την εµπειρία, έχουν και τους πόρους». Προτού όµως προχωρήσει αυτή η νέα εξέλιξη, είναι ίσως καιρός να δούµε από πού ξεκίνησε η ιδιωτικοποίηση της αντιµετώπισης καταστροφών και πού θα οδηγήσει αναπόφευκτα.

Το πρώτο βήµα ήταν η εγκατάλειψη από την κυβέρνηση της θεµελιακής υποχρέωσής της να προστατεύει τον πληθυσµό από τις µείζονες καταστροφές. Από τότε που ανέλαβε η κυβέρνηση Μπους, ολόκληροι τοµείς κυβερνητικής δραστηριότητας, µε πιο αξιοσηµείωτη ανάµεσά τους το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας, µετατράπηκαν σε πρακτορεία ανάθεσης βασικών λειτουργιών σε ιδιωτικές εταιρείες. Η φιλοσοφία είναι ότι οι επιχειρηµατίες, µε κίνητρο το κέρδος, είναι πάντα πιο αποτελεσµατικοί (παρακαλώ, µη γελάτε υστερικά).

Είδαµε τα αποτελέσµατα στη Νέα Ορλεάνη πριν από ένα χρόνο: η Ουάσιγκτον αποδείχθηκε απελπιστικά αδύναµη και ανίκανη, εν µέρει γιατί οι ειδικοί αντιµετώπισης κρίσεων είχαν «µεταναστεύσει» στον ιδιωτικό τοµέα, ενώ η τεχνολογία και οι υποδοµές των δηµόσιων υπηρεσιών είχαν σαφώς απαρχαιωθεί. Συγκριτικά, τουλάχιστον, ο ιδιωτικός τοµέας φάνταζε σύγχρονος και δυναµικός.

Οµως, η σελήνη του µέλιτος δεν κράτησε πολύ. «Πού πήγαν όλα τα χρήµατα;», ρωτούν απελπισµένοι άνθρωποι από τη Βαγδάτη ώς τη Νέα Ορλεάνη και από την Καµπούλ ώς τη Σρι Λάνκα. Ενα µέρος όπου πήγαν πολλά από αυτά τα χρήµατα είναι οι µεγάλες κεφαλαιακές δαπάνες των ιδιωτών εργοληπτών. Υπό δηµόσια εποπτεία ως επί το πλείστον, δισεκατοµµύρια δολάρια των φορολογούµενων ξοδεύτηκαν στην κατασκευή υποδοµών για την «ιδιωτικοποιηµένη» αντιµετώπιση καταστροφών. Παραδείγµατα: τα καινούργια γραφεία της Shaw Group σε κτίριο υψηλής αισθητικής στο Μπατόν Ρουζ της Νέας Ορλεάνης· οι µηχανοκίνητες ταξιαρχίες χωµατουργικών εργασιών της Bechtel· οι εγκαταστάσεις των 24.000 στρεµµάτων της Blackwater USA στη Βόρεια Καρολίνα (που περιλαµβάνουν παραστρατιωτικό στρατόπεδο εκπαίδευσης και διάδροµο προσγείωσης δύο χιλιοµέτρων).

Εχω αποκαλέσει το νέο αυτό φαινόµενο «καπιταλισµό της καταστροφής». Οτιδήποτε χρειαστείς σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, οι εργολάβοι µπορούν να στο προµηθεύσουν: γεννήτριες, δεξαµενές νερού, κρεβάτια εκστρατείας, λυόµενα σπίτια, συστήµατα επικοινωνίας, ελικόπτερα, ιατρικά είδη, ένοπλους άνδρες.

Αυτό το «κράτος εν κράτει» έχει οικοδοµηθεί αποκλειστικά µε χρήµατα από κρατικά συµβόλαια, που περιλαµβάνουν και την εκπαίδευση του προσωπικού (που στη συντριπτική του πλειονότητα είναι πρώην δηµόσιοι υπάλληλοι, πολιτευόµενοι και στρατιωτικοί). Κι όµως, όλα βρίσκονται στην κατοχή ιδιωτών· οι φορολογούµενοι δεν έχουν απολύτως κανέναν έλεγχο ή δικαίωµα να απαιτήσουν έλεγχο. Προς το παρόν, το σύστηµα αυτό δεν έχει καταρρεύσει γιατί ενόσω οι λογαριασµοί των ιδιωτικών εταιρειών πληρώνονται από τα κρατικά ταµεία, οι ίδιες προµηθεύουν τις υπηρεσίες τους στο κοινό δωρεάν.

Εδώ, όµως, είναι ο κόµπος: η αµερικανική κυβέρνηση έχει φθάσει στα όρια της χρεοκοπίας, εν µέρει εξαιτίας αυτού του παρανοϊκού είδους δαπανών. Το εθνικό χρέος είναι 8 τρισεκατοµµύρια δολάρια· το οµοσπονδιακό έλλειµµα είναι τουλάχιστον 260 δισεκατοµµύρια. Αυτό σηµαίνει ότι αργά ή γρήγορα, και µάλλον γρήγορα, τα συµβόλαια δεν θα µπορούν να πληρωθούν. Ανθρωποι µε γνώση των πραγµάτων από τα µέσα, αποκαλούν την κατάσταση αυτή «σαπουνόφουσκα της εσωτερικής ασφάλειας».

Οταν η φούσκα σκάσει, εταιρείες σαν την Bechtel, την Fluor και την Blackwater θα χάσουν τη κύρια πηγή εσόδων τους. Θα εξακολουθήσουν να έχουν όλο τον υψηλής τεχνολογίας µηχανισµό τους που τους δίνει τη δυνατότητα να ανταποκρίνονται σε καταστροφές (ενώ οι κυβερνητικές υπηρεσίες θα έχουν αφήσει τον δικό τους να φθείρεται και να χάνεται) – τώρα όµως θα «νοικιάζουν» αυτό το πολύτιµο δυναµικό που χτίστηκε µε λεφτά των φορολογουµένων σε όποια τιµή θέλουν.

Να µια µικρή πρόβλεψη για το τι µπορεί να µας περιµένει στο όχι και πολύ µακρινό µέλλον: ελικόπτερο κατεβαίνει σε ταράτσες σπιτιών πληµµυρισµένης περιοχής χρεώνοντας 5.000 δολάρια τη «στάση» (7.000 για οικογένειες, µαζί µε τα κατοικίδια)· προσφέρεται επίσης εµφιαλωµένο νερό και «έτοιµο γεύµα» µε 50 δολάρια το κεφάλι, και ένα ράντζο σε καταφύγιο µε λυόµενο ντους (δείξε µας την ταυτότητά σου µε τα βιοµετρικά στοιχεία, και θα σε βρούµε αργότερα για να πληρώσεις).

Ενα αποτυχηµένο µοντέλο

Το µοντέλο, βέβαια, είναι το αµερικανικό σύστηµα Υγείας, στο οποίο οι πλούσιοι έχουν πρόσβαση σε υψηλού επιπέδου περίθαλψη µε ξενοδοχειακές υπηρεσίες πέντε αστέρων, ενώ 46 εκατοµµύρια Αµερικανοί δεν έχουν καµιά υγειονοµική ασφάλιση. Ως ανταπόκριση σε επείγουσες ανάγκες, το πρότυπο αυτό έχει δείξει ήδη την αποτελεσµατικότητα του στην παγκόσµια πανδηµία του έιτζ: ο δυναµισµός του ιδιωτικού τοµέα βοήθησε να αναπτυχθούν σωτήρια φάρµακα (µε γερή κρατική επιδότηση), κι έπειτα όρισε τιµές τόσο υψηλές που η µεγάλη πλειονότητα των αρρώστων στον κόσµο να µην µπορούν να έχουν φαρµακευτική περίθαλψη.

Εάν αυτά είναι τα επιτεύγµατα του κόσµου των εταιρειών σε καταστροφές που εξελίσονται αργά, γιατί θα πρέπει να περιµένουµε να κυριαρχήσουν διαφορετικές αξίες στις «ξαφνικές» καταστροφές, όπως οι τυφώνες και οι τροµοκρατικές επιθέσεις; Αξίζει να θυµηθούµε ότι καθώς οι ισραηλινές βόµβες σφυροκοπούσαν τον Λίβανο πριν από λίγο καιρό, η αµερικανική κυβέρνηση προσπάθησε αρχικά να χρεώσει στους πολίτες της το κόστος της αναγκαστικής

φυγής τους από τη Βηρυτό. Και, βέβαια, όποιος δεν είχε δυτικό διαβατήριο στο Λίβανο, δεν είχε καµιά ελπίδα να φύγει για να σωθεί.

Πριν από ένα χρόνο, οι φτωχοί κάτοικοι της Νέας Ορλεάνης περίµεναν σκαρφαλωµένοι στις στέγες των σπιτιών τους για βοήθεια που ποτέ δεν ήρθε, ενώ εκείνοι που µπορούσαν να πληρώσουν για τη διαφυγή τους δραπέτευσαν εύκολα προς τη σωτηρία. Οι πολιτικοί ηγέτες της χώρας ισχυρίζονται ότι αυτό οφειλόταν σε κάποιο φριχτό λάθος, µια κατάρρευση στο πεδίο των επικοινωνιών η οποία τώρα διορθώνεται. Η λύση που προτείνουν είναι να προχωρήσουµε ακόµα πιο µακριά στον καταστροφικό δρόµο των «ιδιωτικών λύσεων».

Αν δεν απαιτηθεί ριζική αλλαγή πορείας, η Νέα Ορλεάνη θα αποδειχθεί ότι ήταν πρόγευση από ένα ζοφερό µέλλον, ένα «απαρτχάιντ της συµφοράς» όπου οι πλούσιοι θα σώζονται και όλοι οι άλλοι θα αφήνονται στην τύχη τους.

*Η Ναόµι Κλάιν, συγγραφέας του βιβλίου No Logo, ετοιµάζει ένα δοκίµιο για τον «καπιταλισµό της καταστροφής». Αυτές τις µέρες προβάλλεται στους ελληνικούς κινηµατογράφους το ντοκιµαντέρ της «Η κατάληψη», που γυρίστηκε στην Αργεντινή.

Της Naomi Klein* - The Guardian Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 1-9-2006

Εκτυπώθηκε από Disabled.GR: http://www.disabled.gr/lib

Μόνιµος σύνδεσµος για τη δηµοσίευση: http://www.disabled.gr/lib/?p=10279

Λεωνίδας Λιάµπεης

Το δόγµα του σοκ (1)

Είναι πολύ γνωστή η εικόνα των ανθρώπων µε τις φαρδιές πορτοκαλί στολές και τα δεµένα χέρια και πόδια, οι οποίοι φορούν ακουστικά που πνίγουν κάθε ήχο και καλύπτρες στα µάτια. Η µεταχείρισή τους, µαζί µε τις άλλες λεπτοµέρειες που έφερε στο φως η αντιµετώπιση των υπόπτων για τροµοκρατία (όπως, λ.χ., η µουσική ροκ, η στέρηση ύπνου, η χρήση σκύλων, και η ψυχολογική και πολιτισµική ταπείνωση), δεν είναι ούτε ένα µέσο που περιορίζει τις πιθανότητες απόδρασης αλλά ούτε και µια µορφή επίδειξης εξουσίας. Αποτελούν µια τεχνική, η οποία είναι η κορωνίδα ενός βιοπολιτικού συστήµατος που χρησιµοποιεί το σοκ και τον αποπροσανατολισµό για να ελέγξει.

Μεσολαβεί ένα διάστηµα –το οποίο µπορεί να είναι εξαιρετικά σύντοµο– αναστολής των ζωτικών λειτουργιών, ένα είδος ψυχολογικού σοκ ή ψυχολογικής παράλυσης. Προκαλείται από µια τραυµατική ή µετατραυµατική εµπειρία που διαλύει, τρόπον τινά, τον γνώριµο για τον ανακρινόµενο κόσµο, καθώς και την εικόνα που έχει για τον εαυτό του µέσα σ’ αυτόν τον κόσµο. Οι πεπειραµένοι ανακριτές αναγνωρίζουν αυτήν την επίδραση όταν εµφανίζεται και γνωρίζουν ότι, αυτή ακριβώς τη στιγµή, η πηγή είναι πολύ πιο εκτεθειµένη στην υποβολή, και είναι πολύ πιο πιθανό να ενδώσει απ’ ότι ήταν πριν να αντιµετωπίσει το σοκ.(2)

Η CIA γνωρίζει και χρησιµοποιεί τα ψυχολογικά σοκ (όπως, λ.χ., την στέρηση των αισθήσεων ή τον εσκεµµένο αποπροσανατολισµό) στις ανακρίσεις ήδη από τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέµου. Οι τεχνικές αυτές αναπτύχθηκαν µέσα από µια σειρά ιατρικών θεραπειών που συνδυάζουν τη χρήση ηλεκτροσόκ κι ενός κοκτέιλ φαρµάκων προκειµένου να αποσυντονίσουν το νου των διαταραγµένων ασθενών. Οι θεραπείες που πραγµατοποίησε ο ∆ρ Ewen Cameron στα τέλη της δεκαετίας του 1950 (µε τη χρηµατοδότηση της CIA) θα έκανε τους, καθαρµένους πλέον από τα ψυχολογικά τους προβλήµατα και τα µοτίβα της δύσκολης συµπεριφοράς, επιδεκτικούς στην υποβολή. Και τότε, θεωρητικά τουλάχιστον, µετά τον «σωστό επαναπρογραµµατισµό», θα παρουσίαζαν µια βελτιωµένη ψυχολογική κατάσταση. Περιττό βέβαια να αναφέρουµε ότι τα έντονα σοκ που προκαλούσαν τα µεγάλα διαστήµατα στέρησης των αισθήσεων και η χρήση ψυχότροπων φαρµάκων έκαναν φυτά πολλούς ασθενείς, έχοντας ως µόνο αποτέλεσµα την επιδείνωση ηπιότερων προβληµάτων. Πολλοί από αυτούς τους ασθενείς απέκτησαν µόνιµες και σοβαρές ψυχώσεις. Ωστόσο, παρά την αποτυχία του δεύτερου, θετικού, µέρους της θεραπείας, οι τεχνικές για την κατάρρευση των ασθενών ενσωµατώθηκαν στα ανακριτικά εγχειρίδια της CIA προκειµένου να διευκολυνθεί η χειραγώγηση των «υπό κατάσταση σοκ» ανακρινόµενων. Γι’ αυτό το λόγο χρησιµοποιήθηκε και η στέρηση των αισθήσεων – οι καλύπτρες στα µάτια, τα µονωτικά ακουστικά, οι επενδεδυµένες στολές.

Ωστόσο, η γνώση ότι τα αποπροσανατολισµένα άτοµα είναι εκτεθειµένα στη χειραγώγηση κατά το σύντοµο διάστηµα που ακολουθεί ένα σοκ, συχνά ενάντια στα ίδια τους τα συµφέροντα, δεν περιορίστηκε στην CΙΑ. Σύµφωνα µε τη Naomi Klein, η παρατήρηση αυτή θα αποδεικνυόταν χρήσιµη σε µια πολύ µεγαλύτερη κλίµακα, και µάλιστα µε παγκόσµιες συνέπειες.

Το βιβλίο της Naomi Klein πραγµατεύεται το πώς µια τεχνική (το σοκ) συνδέεται ιστορικά µε µια ιδεολογία (τον ακραίο καπιταλισµό της ελεύθερης αγοράς) µέσω µιας µεθόδου διακυβέρνησης (του κορπορατισµού)· πώς, δηλαδή, η βιοπολιτική της αποµόνωσης και του αποπροσανατολισµού είχαν κεφαλαιώδη σηµασία για το άνοιγµα των αγορών και των χωρών στο ελεύθερο εµπόριο και στην απορρύθµιση υπό το λάβαρο της ελευθερίας και της οικονοµικής αναγκαιότητας.

Οι βασικές ιδέες που αποτελούν το θεµέλιο της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας συνοψίζονται στην αντίληψη ότι είναι «µέγα σφάλµα […] να πιστεύουµε πως είναι δυνατόν να κάνουµε καλό µε τα χρήµατα των άλλων»,(3) καθώς και ότι «κανείς δεν µπορεί να φροντίσει την περιουσία κάποιου άλλου τόσο καλά όσο θα φρόντιζε τη δική του».(4) Οι απόψεις του τιµηµένου µε Βραβείο Νόµπελ οικονοµολόγου Milton Friedman αναπτύχθηκαν στις Σχολές Οικονοµικών Επιστηµών ανά τον κόσµο, ιδίως δε στο Πανεπιστήµιο του Σικάγου, στο οποίο και δίδαξε. Εκκινώντας από το µοντέλο της πλήρως λειτουργούσας αγοράς των οικονοµικών εγχειριδίων, και αφού διαπιστωθεί ότι –µέσω της αλληλεπίδρασης της προσφοράς και της ζήτησης– εξασφαλίζει το βέλτιστο αποτέλεσµα σε δεδοµένες συνθήκες, το συγκεκριµένο µοντέλο εξελίχθηκε σ’ ένα σύστηµα για ολόκληρες οικονοµίες. Το σύστηµα αυτό εφαρµόζεται µέσω πολιτικών που ελαχιστοποιούν την κρατική παρέµβαση, καταργούν τη δηµόσια σφαίρα και µειώνουν τις κοινωνικές δαπάνες· µ’ άλλα λόγια, µέσω της εξάλειψης των ανεπαρκειών και των παρεµβάσεων των µη αγοραίων δραστηριοτήτων που εµποδίζουν τη σωστή λειτουργία αυτού του µοντέλου. Απαλλαγµένη απ’ τα δεσµά της κυβέρνησης, και υιοθετώντας πλήρως τόσο την θεωρία του Άνταµ Σµιθ για το «αόρατο χέρι» όσο και τις αρχές των «οικονοµικών της διάχυσης προς τα κάτω» [«trickle-down economics»], η πλουτοπαραγωγική µηχανή του απεριόριστου καπιταλισµού θα µας έκανε όλους πλουσιότερους και θα πρόσφερε τα αγαθά και τις υπηρεσίες που χρειάζονται οι άνθρωποι.

∆υστυχώς όµως η εφαρµογή του ακραίου καπιταλισµού της ελεύθερης αγοράς στις αναπτυσσόµενες οικονοµίες ανά τον κόσµο (αρχής γενοµένης από την Χιλή του Πινοσέτ, το 1973) αποδείχθηκε ολέθρια για την πλειονότητα των κατοίκων αυτών των χωρών λόγω της έκρηξης της ανεργίας και της ανοδικής πορείας των τιµών. Στην πράξη, η εφαρµογή αυτών των πολιτικών µετέφερε τον µέχρι τότε δηµόσιο πλούτο στα χέρια ιδιωτών, κι από εκεί στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου. Οι µεταρρυθµίσεις αυτές έκαναν εξαιρετικά πλούσιους τους ανθρώπους που επωφελήθηκαν από τις ιδιωτικοποιήσεις και την απορρύθµιση και συνέτειναν στην ανάπτυξη των χρηµατιστηριακών αγορών. Το αποτέλεσµα –είτε µέσω των «ολιγαρχών» στη Ρωσία, είτε µέσω των «πριγκίπων» στην Κίνα, είτε µέσω των «πιράνχας» στη Χιλή, είτε µέσω των «πιονέρων», της εκστρατείας του Μπους και του Τσένι, στις Η.Π.Α.– είναι µια κορπορατιστική συµµαχία της κυβέρνησης και των δυνάµεων του κεφαλαίου.

Αυτή η αναδιανοµή σαφώς δεν είναι προς το συµφέρον της πλειοψηφίας που σταθερά –όταν της δόθηκε η ευκαιρία– την καταψήφισε και έκανε εκστρατεία εναντίον της. Κι εδώ ακριβώς υπεισέρχεται η βιοπολιτική τεχνική του σοκ ή του αποπροσανατολισµού, η οποία κάνει το µεταφορικό άλµα από τον αποπροσανατολισµό του ατόµου στον αποπροσανατολισµό ολόκληρων κοινωνιών. Η Klein υποστηρίζει µε πειστικά επιχειρήµατα ότι οι γνώσεις που αποκτήθηκαν από τις ψυχολογικές επιχειρήσεις χρησιµοποιήθηκαν στην εφαρµογή αντιλαϊκών πολιτικών. Έχοντας σαν βάση τόσο τα κείµενα των ίδιων των νεοφιλελεύθερων (οι οποίοι κάνουν λόγο για ένα παράθυρο ευκαιριών που θ’ ανοίξει για µερικούς µήνες προκειµένου να υπερνικηθεί η «τυραννία της καθεστηκυίας τάξης») όσο και ιστορικά στοιχεία, η συγγραφέας υποστηρίζει ότι οι πολιτικές αυτές µπορούν να τεθούν σε εφαρµογή µόνο όταν ο πληθυσµός τελεί υπό τέτοια κατάσταση σοκ που δεν είναι σε θέση να οργανωθεί εναντίον τους.

Η ραχοκοκαλιά του βιβλίου είναι τα εµπειρικά στοιχεία και η πειστική αφήγηση που συνδέουν τις πραγµατικές καταστροφές µε τις οικονοµικές πολιτικές της ελεύθερης αγοράς, οι οποίες εφαρµόστηκαν σαν λύση. Οι λύσεις αυτές, ωστόσο, ενώ εξυπηρέτησαν τα συµφέροντα µερικών, στην πραγµατικότητα επέτειναν τον πόνο των θυµάτων. Κι εδώ υπάρχουν δύο κατευθύνσεις· στην πρώτη κατεύθυνση, οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές εφαρµόστηκαν από αντιδηµοκρατικά καθεστώτα που χρησιµοποίησαν την τακτική του σοκ για να φιµώσουν την αντιπολίτευση. Στα παραδείγµατα του βιβλίου συµπεριλαµβάνονται στοιχεία ότι τα βασανιστήρια στη Χιλή του Πινοσέτ έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην επιβολή της οικονοµικής πολιτικής του Friedman, καθώς και ότι ο Μπορίς Γέλτσιν κατέπνιξε την αντίδραση στις µεταρρυθµίσεις της ελεύθερης αγοράς οδηγώντας τα ρωσικά τεθωρακισµένα µπροστά στη ∆ούµα. Στην άλλη πάλι κατεύθυνση, οι καταστροφές χρησιµοποιήθηκαν για την προώθηση πολιτικών που µέχρι τότε συναντούσαν αντιδράσεις. Σ’ αυτήν την δεύτερη κατεύθυνση συµπεριλαµβάνονται η µετά τον «Κατρίνα» πολεοδοµική πολιτική, η µετά το τσουνάµι τουριστική ανάπτυξη, καθώς και οι πολιτικές και οικονοµικές αποφάσεις του καθεστώτος

κατοχής στο Ιράκ. Και στις δύο κατευθύνσεις, ωστόσο, οι πολιτικές αυτές παρουσιάστηκαν από τον τύπο ως µη πολιτικές (ακόµα και ανθρωπιστικές) οικονοµικές µεταρρυθµίσεις, δηµιουργώντας έτσι «µια παραµυθένια εκδοχή της ιστορίας –από την οποία έχει αφαιρεθεί επιµελώς η βία και ο πειθαναγκασµός, στοιχεία συνυφασµένα µε αυτήν την σταυροφορία– που αποτελεί την πλέον επιτυχηµένη προπαγανδιστική απόπειρα των τελευταίων τριών δεκαετιών».(6) Η δύναµη της επιχειρηµατολογίας του βιβλίου έγκειται στο ότι αφαιρεί το προσωπείο από αυτήν την εκδοχή της ιστορίας, κατηγορώντας την ως βίαιη ιδεολογία.

Η ανάπτυξη του καπιταλισµού της καταστροφής (του τοµέα της οικονοµίας που παρέχει ασφάλεια, επιτήρηση και υπηρεσίες ανοικοδόµησης στο κράτος) συνδέεται στενότατα µε το δόγµα του σοκ. Οι επιχειρήσεις αυτές, οι οποίες διευθύνονται από άτοµα που είναι µέσα ή πολύ κοντά στην κυβέρνηση, επωφελούνται από τη συµµετοχή του ιδιωτικού τοµέα στα σοκ, και επιδιώκουν µάλιστα να τη διευρύνουν µε το να ανακόπτουν τις υπηρεσίες που παρέχει το κράτος. Ταυτόχρονα, αυτό δηµιουργεί ένα κίνητρο κέρδους για τη συνεχιζόµενη χρήση δύναµης και σοκ σε ολοένα διευρυνόµενους χώρους.(7) ∆εδοµένου όµως ότι ο πόλεµος πάντα πλουτίζει µερικούς και το χάος πάντα χρησιµοποιείται από τους ισχυρούς ως όπλο για την προώθηση των συµφερόντων τους, τι νέο κοµίζει άραγε το ShockDoctrine;

Ο Michel Foucault, γράφοντας για την µετάβαση από την «συµβολική του αίµατος»(8) στην βιοπολιτική, σκιαγράφησε την εξέλιξη της κολαστικής εξουσίας που λειτούργησε µέσω του αποκλεισµού και της εξέτασης του ανώµαλου. Η εξέλιξη αυτή δηµιούργησε µια τάξη ελέγξιµων παραβατών που µείωνε την απειλή της απείθαρχης εγκληµατικότητας. Η τελετουργική τιµωρία του σώµατος µέσω της ωµότητας και των βασανιστηρίων άνηκε στην προγενέστερη εποχή της βασιλικής κυριαρχίας, προτού ακόµα η κοινωνία αναπτύξει τους θεσµούς για τη συµµόρφωσή της προς ορισµένους κανόνες. Η πρόσφατη επανεµφάνιση ενός δηµόσιου λόγου [discourse] για τα βασανιστήρια υποδηλώνει µια κρίση µέσα στους ρυθµιστικούς κανόνες της κοινωνίας. Η ολοένα αυξανόµενη κατάφωρη χρήση του βίαιου εγκλεισµού (και του βίαιου κοινωνικού µετασχηµατισµού) µαρτυρά µια βαθιά ανασφάλεια στο εκτελεστικό κέντρο του κρατικού µηχανισµού. Οι εξελίξεις που σκιαγραφήσαµε παραπάνω µαρτυρούν µια ολοένα και πιο κλονισµένη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, η οποία επιχειρεί να µετατοπίσει τους ρυθµιστικούς κανόνες προς ένα όλο και πιο ακραίο κορπορατιστικό ιδεώδες. ∆εν πρέπει να µας εκπλήσσει εποµένως το ότι ολοένα και περισσότερες αισθητές απειλές αποκαλύπτονται στον κυρίαρχο πληθυσµό που ανθίσταται σ’ αυτόν τον µετασχηµατισµό. Αυτές οι απειλές για τον κορπορατισµό, ή οι παρεµβάσεις στις οικονοµίες της αγοράς, αποτελούν ένα αναπόφευκτο εµπόδιο στην ανάγκη διεύρυνσης του κεφαλαίου. Το επείγον αυτής της διεύρυνσης, καθώς και η αδιαλλαξία του υλικού που επιδιώκει να ενσωµατώσει, οδήγησαν σ’ ένα βραχυκύκλωµα στην κανονική διοίκηση της κοινωνίας, η οποία επανένταξε την ωµότητα και τα βασανιστήρια στο οπλοστάσιο των απειλών της.

Οι στερηµένοι από κάθε αίσθηση, αποµονωµένοι φυλακισµένοι, απογυµνωµένοι από κάθε πτυχή της ατόµικότητάς τους, υπό το ατενές βλέµµα των Μ.Μ.Ε., καθίστανται φυσιολογικοί µε βίαιο τρόπο· η θέση τους ως εχθρικοί µαχητές τους τοποθετεί πέραν του κολαστικού φάσµατος της παραβατικότητας. Το σοκ ισοπέδωσε τις συνήθειες και την προσωπικότητά τους, και βρίσκονται πια σε απόλυτη αποµόνωση, αλλά η ύπαρξη αυτών των φυλακισµένων είναι απόδειξη τόσο της αποτυχίας των κολαστικών µεθόδων τιµωρίας όσο και της εγκατάλειψης της σωφρονιστικής αποκατάστασης. Αποτελούν τα παραδειγµατικά, αποκτηνωµένα σύµβολα του «ανθρωπιστικού» πολέµου κατά της τροµοκρατίας· η σκανδαλώδης µάλιστα µεταχείριση που τους επιφυλάσσεται συνδέεται αδιάρρηκτα µε το άνοιγµα µιας καινούργιας σελίδας, πράγµα τόσο απαραίτητο στον κορπορατιστικό καπιταλισµό.

Μετάφραση από τα αγγλικά: Ελεάννα Πανάγου

(1) Naomi Klein, The Shock Doctrine, Allen Lane, 2007.

(2) Central Intelligence Agency, Kubark Counterintelligence Interrogation, Ιούλιος 1963, www.gwu.edu/~nsarchiv, σ. 66· παρατίθεται στο Klein, σ. 16.

(3) Friedman & Friedman, Two Lucky People, σ. 594· παρατίθεται στο Klein, σ. 18.

(4) Ο Milton Friedman για τον φιλελευθερισµό, Μέρος Πρώτο [Milton Friedman on Libertarianism (Part 1 of 4)] http://www.youtube.com/watch?v=0PaN9M4WwHw

(5) Το βιβλίο της Klein ανιχνεύει την επιρροή των αποφοίτων της Σχολής του Σικάγου στις χώρες που εφαρµόζουν την πολιτική του ελεύθερου εµπορίου.

(6) Klein, σ. 17.

(7) Τον περασµένο Αύγουστο το Newsweek ανέφερε ότι «Μετά την 11η Σεπτεµβρίου και τους υποκινούµενους από τις Η.Π.Α. πολέµους που ακολούθησαν, οι µετοχές των αµερικανικών εταιρειών αµυντικού εξοπλισµού που συµπεριλαµβάνονται στους δείκτες NASDAQ και Standard & Poor’s κατέγραψαν άνοδο περίπου 40%. Πριν από την πρόσφατη κατάρρευση των τιµών των µετοχών παγκοσµίως, οι τιµές των µετοχών της Boeing τριπλασιάστηκαν στο διάστηµα των τελευταίων πέντε ετών, ενώ οι τιµές των µετοχών της Raytheon διπλασιάστηκαν».

(8) Michel Foucault, Ιστορία της σεξουαλικότητας, τόµ. 1 (1978) και Επιτήρηση και τιµωρία (1976).

Το ∆όγµα του Σοκ!... Η Ανοδος του Καπιταλισµού της Καταστροφής: νέο βιβλίο της Ναόµι Κλάιν

Η ∆ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ, συγγραφέας, κινηµατογραφίστρια και ακτιβίστρια Ναόµι Κλάιν,

άρχισε να ερευνά εις βάθος το θέµα της εξάρτησης της ελεύθερης αγοράς από αυτό

που η ίδια ονοµάζει «δύναµη του να προκαλείς σοκ», πριν από 5 χρόνια περίπου, τον

πρώτο καιρό της αµερικανικής εισβολής και κατάληψης του Ιράκ.

Εκεί, αρχικώς, οι Αµερικανοί απέτυχαν να εφαρµόσουν την πολιτική της «σοκ

θεραπείας» στους δυστυχείς Ιρακινούς, που δεν επέτρεψαν στους εισβολείς να

αντιµετωπίσουν την καταστροφή της χώρας τους ως ευκαιρία (κατά το περίφηµο

«δόγµα Φρίντµαν»), αλλά µόνον ως τραγωδία.

Η ΚΛΑΪΝ ταξίδεψε λίγο µετά στη Σρι Λάνκα. ∆εν είχαν περάσει πολλοί µήνες από το

ολέθριο τσουνάµι του 2004. Και εκεί, όπως γράφει τώρα στο τελευταίο της βιβλίο «The

Shock Doctrine - The Rise of Disaster Capitalism» (Το ∆όγµα του Σοκ - Η Ανοδος του

Καπιταλισµού της Καταστροφής), είδε «µιαν άλλην εκδοχή της ίδιας µανούβρας».

∆ηλαδή, «ξένοι επενδυτές και διεθνείς οίκοι δανεισµού ένωσαν τις δυνάµεις τους,

ώστε, εκµεταλλευόµενοι το κλίµα του πανικού που επικρατούσε τότε στη χώρα από τη

µεγάλη καταστροφή, να ξεπουλήσουν όλες τις πανέµορφες ακτές σε µεγάλους

εργοληπτικούς και επιχειρηµατικούς οµίλους, που αµέσως έσπευσαν να κτίσουν

τεράστια ξενοδοχειακά συγκροτήµατα, εµποδίζοντας έτσι εκατοντάδες χιλιάδες

απλούς ψαράδες, που ζούσαν σε κείνες τις περιοχές, να ξαναφτιάξουν τα χωριά τους

κοντά στη θάλασσα».

ΕΙΧΕ ακολουθήσει, τότε, και µια εκπληκτικής κυνικότητας ανακοίνωση της κυβέρνησης

της χώρας, που έλεγε ότι «κατά ένα σκληρό παιχνίδι της µοίρας, η φύση παρουσίασε

στη Σρι Λάνκα µία µοναδική ευκαιρία, µέσα από την καταστροφή που µας βρήκε, να

εξελιχθεί σε παγκόσµιας κλάσεως τουριστικός προορισµός». Εάν θυµάστε καλά, ίδια

«µανούβρα», εκµετάλλευσης της κατάστασης σοκ, στην οποία βρίσκεται ένας λαός

ύστερα από µια µεγάλη φυσική καταστροφή, πραγµατοποίησε και η δική µας

κυβέρνηση πέρυσι το καλοκαίρι όταν, ενώ έκαιγαν ακόµα οι φωτιές στην Ηλεία,

έσπευσε να χαρίσει προς τουριστική ανάπτυξη µια τεράστια παραλιακή έκτασή της...

ΠΑΡΟΜΟΙΑ επιχείρηση «να µπούµε µέσα να τα σαρώσουµε όλα, τώρα που ο κόσµος

και το κράτος είναι ακόµα σε κατάσταση σοκ», είδε η Ναόµι Κλάιν να εφαρµόζεται και

στη Νέα Ορλεάνη, αµέσως µετά το φοβερό «κτύπηµα» από τον τυφώνα Κατρίνα το

2005. Εκεί, λέει, οι Ρεπουµπλικανοί θεωρητικοί, «πιστοί απόστολοι» του «∆όγµατος

Φρίντµαν», ότι «µόνο µία κρίση -πραγµατική ή και κατασκευασµένη- µπορεί να

επιφέρει πραγµατικές αλλαγές», µαζί µε τους land developers, τους εργολάβους «και

λοιπά όρνεα», άρχισαν να µιλάνε για «καθαρές λύσεις» και «συναρπαστικές ευκαιρίες»

για «ριζικές µεταρρυθµίσεις». Αποτέλεσµα; Μέσα σε µόλις 19 µήνες «όλο το σύστηµα

δηµόσιας εκπαίδευσης στη Νέα Ορλεάνη είχε αντικατασταθεί από ιδιωτικά σχολεία-

τσάρτερ. Απολύθηκαν και οι 4.700 εκπαιδευτικοί στα δηµόσια σχολεία, ενώ οι λίγοι,

νεώτερης ηλικίας, που επαναπροσλήφθηκαν από τα σχολεία-τσάρτερ (σ.σ.: ίδιας

φιλοσοφίας µε τις ναυλωµένες πτήσεις!) υπέγραψαν συµβόλαια µε πολύ χαµηλότερες

απολαβές».

δηµοσιεύτηκε July 8 από anonymous

τροποποιήθηκε July 10

µε αναφορές στο τσουνάµι, τον τυφώνα Κατρίνα και άλλες φυσικές καταστροφές που

οι εταιρείες είδαν ως ευκαιρία για νέα κέρδη...

Θα βρήτε ένα ωραίο βιντεάκι γι' αυτό, από τον σκηνοθέτη του «Children of men»,

Αλφόνσο Κουαρόν.

The Shock Doctrine by Alfonso Cuarón and Naomi Klein στο web tv του site στην

ενότητα Short Films

Ακολουθεί το σχετικό κειµενάκι του Μιχαηλίδη στην Ελευθεροτυπία.

Kαι η συνέχεια για το βιβλίο της Ν. Κλάιν δηµοσιεύτηκε July 10 από anony

από Ελευθεροτυπία, 9/7/2008

Η δυστυχία ως «ευκαιρία επενδυτική»!..

«Ενα θαυµάσιο, γενναίο και τροµακτικό βιβλίο. Τίποτα λιγότερο από τη µυστική

ιστορία αυτού που αποκαλούµε "ελεύθερη αγορά". Θα έπρεπε να ήταν υποχρεωτικό

ανάγνωσµα». Λόγια της Ινδής συγγραφέως και ακτιβίστριας, Αρουντάτι Ρόι, για το

τελευταίο βιβλίο «Το ∆όγµα του Σοκ - Η άνοδος του καπιταλισµού της καταστροφής»,

της δηµοσιογράφου και κινηµατογραφίστριας Ναόµι Κλάιν, που είναι µπεστ σέλερ

στον κατάλογο της «Νιου Γιορκ Τάιµς» και στο οποίο αναφερθήκαµε στο χθεσινό µας

«Αναγνωστικό».

Η συγγραφέας υποστηρίζει ότι, έπειτα από µια µεγάλη καταστροφή (∆ίδυµοι Πύργοι,

Ιράκ, τυφώνας Κατρίνα, τσουνάµι κ.λπ.) και ενώ «ο λαός βρίσκεται σε κατάσταση

σοκ», αυτοί που ονοµάζει «καπιταλιστές της καταστροφής» µπαίνουν αµέσως στο

παιχνίδι και, στο όνοµα της «ανασυγκρότησης», αποτελειώνουν τη δουλειά «της

µεγάλης καταστροφής», εξαλείφοντας ό,τι απέµεινε από «τη δηµόσια σφαίρα» και «τις

ριζωµένες κοινωνίες» και προχωράνε τάχιστα στην επιβολή «µιας εταιρικής Νέας

Ιερουσαλήµ».

Ο Μάικ Μπατλς το παραδέχεται µε τον πιο στυγνό και κυνικό τρόπο. «Για µας», λέει,

«ο φόβος και η αταξία µάς πρόσφεραν µεγάλες και πραγµατικές ευκαιρίες». Ποιος είναι

ο Μπατλς; Πρώην στέλεχος (βλέπε: πράκτορας) της CIA, µόλις 35 ετών σήµερα, και

ιδιοκτήτης της µη έµπειρης και σχετικά άγνωστης εταιρείας παροχής υπηρεσιών

ασφάλειας (άλλως «σεκιούριτι»), που κέρδισε συµβόλαιο αξίας περίπου 100

εκατοµµυρίων δολαρίων από τη ρεπουµπλικανική κυβέρνηση Μπους και τους

εγκάθετούς της στο Ιράκ, λίγους µήνες µετά την εισβολή στη χώρα. «Τα λόγια του

αυτά», γράφει η Κλάιν, «µπορούν θαυµάσια να γίνουν το σλόγκαν του σύγχρονου

καπιταλισµού, καθώς ο φόβος και η αταξία είναι καταλύτες για κάθε καινούργιο άλµα

προς τα εµπρός».

Σ' όλο της το βιβλίο η συγγραφέας αναφέρεται πολλές φορές στη λεγόµενη «Σχολή του

Σικάγου», καθ' ότι ο πρώην καθηγητής Οικονοµικών στο Πανεπιστήµιο του Σικάγου, ο

Μίλτον Φρίντµαν (1912-2006), τιµηθείς το 1976 µε το Νόµπελ Οικονοµικών και, κατά το

περιοδικό «Εκόνοµιστ», «πιθανώς ο οικονοµολόγος µε τη µεγαλύτερη επιρροή στην

παγκόσµια οικονοµικο-πολιτική κατάσταση στο δεύτερο µισό του 20ού αιώνα», ήταν

εκείνος που «έκανε σχολή» γύρω από τη σκέψη ότι «µόνο µέσα από µια µεγάλη

καταστροφή µπορεί να επιβληθούν πραγµατικά ριζοσπαστικές µεταρρυθµίσεις». Ο

περισσότερος κόσµος, γράφει η Κλάιν, προετοιµαζόµενος για µεγάλη καταστροφή,

στοιβάζει κονσέρβες και εµφιαλωµένο νερό. «Οι Φριντµανικοί στοιβάζουν ιδέες της

ελεύθερης αγοράς».

Κι από κει και ύστερα, «µόλις έρθει η κρίση, είτε είναι πόλεµος είτε φυσική

καταστροφή, ο Φρίντµαν έλεγε πάντοτε πως είναι καίριας σηµασίας η άµεση δράση

και η γρήγορη επιβολή αλλαγών, προτού η ευρισκόµενη ακόµα σε σοκ κοινωνία

προλάβει να επιστρέψει στην "τυραννία του στάτους κβο"». Και πίστευε µάλιστα πως

η καινούργια διοίκηση, όποια και αν είναι αυτή, και πολλές φορές είναι δικτατορική

(όπως εκείνη του Πινοσέτ στη Χιλή, της οποίας µάλιστα ο Φρίντµαν ήταν σταθερός και

έµµισθος σύµβουλος), πρέπει να επιβάλει τις ριζοσπαστικές, όπως τις έλεγε, αλλαγές

µέσα σε 6 µήνες το πολύ, «γιατί άλλη τέτοια, χρυσή, ευκαιρία µπορεί να µην της

ξαναδοθεί ποτέ»...

ΥΓ.: Το βιβλίο «Το ∆όγµα του Σοκ» µόλις κυκλοφόρησε αναθεωρηµένο, από τις

εκδόσεις Picador πια, στην Αµερική.

Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΜΙΧΑΗΛΙ∆Η

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ 11ης ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ Ο ΜΠΟΥΣ ΥΙΟΘΕΤΗΣΕ ΤΙΣ ΑΚΑΜΠΤΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΣΑΡΟΝ

Η " Λικουντοποίηση"* του κόσµου

Της Ναόµι Κλάιν*

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαδιµίρ Πούτιν αγανάκτησε τόσο µε την πίεση που δέχεται για το

χειρισµό της καταστροφής στο Μπεσλάν, ώστε επιτέθηκε στους ξένους δηµοσιογράφους τη ∆ευτέρα λέγοντας: "Γιατί δε συναντάτε τον Οσάµα Μπιν Λάντεν, καλέστε τον στις Βρυξέλλες ή στο Λευκό Οίκο και ξεκινήστε συνοµιλίες. Κανείς δεν έχει το ηθικό δικαίωµα να µας λέει να µιλήσουµε µε δολοφόνους παιδιών". Ο κύριος Πούτιν είναι ένας άνθρωπος που δεν του αρέσει να τον επερωτούν. Ευτυχώς γι αυτόν, υπάρχει ακόµα ένα µέρος όπου είναι προστατευµένος από κάθε κριτική: το Ισραήλ. Τη ∆ευτέρα, ο πρωθυπουργός Αριέλ Σαρόν υποδέχτηκε θερµά τον Ρώσο υπουργό εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ για µία συνάντηση σχετικά µε τη σύσφιξη των σχέσεων στον αγώνα κατά του τρόµου. "Ο τρόµος δεν έχει καµία δικαιολογία και είναι καιρός, ο ελεύθερος, αξιοπρεπής και ανθρωπιστικός κόσµος να ενωθεί και να πολεµήσει αυτή τη φοβερή επιδηµία" είπε ο κύριος Σαρόν. Ως εδώ, λίγο µπορεί κανείς να διαφωνήσει. Η ουσία της τροµοκρατίας είναι η προµελετηµένη στόχευση σε αθώους για την προαγωγή πολιτικών στόχων. Κάθε ισχυρισµοί των δραστών ότι µάχονται για τη δικαιοσύνη είναι ηθικά χρεοκοπηµένοι και οδηγούν ευθέως στη βαρβαρότητα του Μπεσλάν: δηλαδή στην προσεκτικά σχεδιασµένη σφαγή εκατοντάδων παιδιών την πρώτη τους µέρα στο σχολείο. Ωστόσο, µόνη η συµπάθεια δεν εξηγεί την "ξεχειλίζουσα" αλληλεγγύη για τη Ρωσία που προήλθε από Ισραηλινούς πολιτικούς αυτή την εβδοµάδα. Εκτός από τις δηλώσεις του κ. Σαρόν, ο Ισραηλινός υπουργός εξωτερικών Σιλβάν Σαλόµ είπε ότι η σφαγή έδειξε ότι "δεν υπάρχει διαφορά ανάµεσα στον τρόµο στην Βερσέβα και στον τρόµο στο Μπεσλάν". Και ο Χαρέτζ επανέλαβε τα λόγια κάποιου Ισραηλινού στελέχους υποστηρίζοντας ότι οι Ρώσοι "καταλαβαίνουν τώρα πως το πρόβληµα τροµοκρατίας που έχουν δεν είναι τοπικό αλλά µέρος της παγκόσµιας ισλαµικής τροµοκρατικής απειλής. Οι Ρώσοι µπορεί να ακούσουν τις προτάσεις µας αυτή τη φορά". To υπονοούµενο µήνυµα είναι σαφές: Η Ρωσία και το Ισραήλ είναι δεσµευµένες στον ίδιο ακριβώς πόλεµο, ένα πόλεµο όχι ενάντια στους Παλαιστίνιους που διεκδικούν το δικαίωµά τους να έχουν κράτος ή ενάντια στους Τσετσένους που απαιτούν την ανεξαρτησία τους, αλλά ενάντια "στην παγκόσµια ισλαµική τροµοκρατική απειλή". Το Ισραήλ, ως πρεσβύτερη πολιτική δύναµη, διεκδικεί το δικαίωµα να θέτει τους κανόνες του πολέµου. ∆εν αποτελεί έκπληξη ότι αυτοί οι κανόνες είναι οι ίδιοι που χρησιµοποιεί ο κ. Σαρόν ενάντια στην Ιντιφάντα στα κατεχόµενα.

Όποιος δεν είναι εχθρός του εχθρού µου...

Το σηµείο εκκίνησής του είναι ότι οι Παλαιστίνιοι ενδιαφέρονται µόνο για την εξόντωση του Ισραήλ. Από αυτή τη βασική πεποίθηση, προκύπτουν διάφορες άλλες. Πρώτον, ότι όλη η βία που ασκεί το Ισραήλ εναντίον των Παλαιστινίων είναι µια πράξη αυτοάµυνας, αναγκαία για την επιβίωση της χώρας. ∆εύτερον, ότι οποιοσδήποτε επερωτά το απόλυτο δικαίωµα του Ισραήλ να εξαλείψει τον εχθρό γίνεται ο ίδιος εχθρός. Και αυτό εφαρµόζεται προς τον Οργανισµό Ηνωµένων Εθνών, προς ηγέτες άλλων χωρών, προς δηµοσιογράφους, προς ειρηνιστές. Ο κ. Πούτιν προφανώς έχει κρατήσει σηµειώσεις, αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που το Ισραήλ παίζει το ρόλο του µέντορα. Στις 12 Σεπτεµβρίου του 2001, ο Ισραηλινός υπουργός

οικονοµικών Βενιαµίν Νετανιάχου ρωτήθηκε πώς οι τροµοκρατικές επιθέσεις της προηγούµενης µέρας στη Νέα Υόρκη και στην Ουάσιγκτον θα επηρέαζαν τις σχέσεις ανάµεσα στο Ισραήλ και στις Ηνωµένες Πολιτείες. "Είναι πολύ καλό" απάντησε "δεν εννοώ φυσικά πολύ καλό αλλά θα γεννήσει άµεση συµπάθεια" Ο κ. Νετανιάχου εξήγησε ότι οι επιθέσεις θα "δυναµώσουν τους δεσµούς ανάµεσα στους δύο λαούς, γιατί εµείς έχουµε βιώσει τον τρόµο εδώ και τόσες δεκαετίες, αλλά οι Ηνωµένες Πολιτείες έζησαν τώρα µια µαζική αιµορραγία τρόµου". Η κοινή λογική λέει ότι µετά την 11η Σεπτεµβρίου, εγκαινιάστηκε µια νέα εποχή γεωπολιτικής, η οποία καθορίστηκε κυρίως από αυτό που αποκαλούµε "δόγµα Μπους": Προληπτικοί πόλεµοι, επιθέσεις σε "βάσεις τροµοκρατών" (που περιλαµβάνουν ολόκληρες χώρες) και µία επιµονή ότι ο εχθρός καταλαβαίνει µόνο τη γλώσσα της ισχύος. Θα ήταν πιο ακριβές να αποκαλούµε αυτή την άκαµπτη οπτική για τον κόσµο ως το "δόγµα Λικούντ". Αυτό που συνέβη στις 11 Σεπτέµβρη είναι ότι το "δόγµα Λικούντ", που ως τότε χρησιµοποιούνταν µόνο ενάντια στους Παλαιστίνιους, πάρθηκε από το ισχυρότερο έθνος του κόσµου κι εφαρµόστηκε σε παγκόσµια κλίµακα. Μπορούµε να πούµε, λοιπόν, ότι η πραγµατική κληρονοµιά της 11ης Σεπτέµβρη είναι η "λικουντοποίηση" του κόσµου.

Ο πρόεδρος του πολέµου

Για να είµαι απολύτως σαφής, µε τον όρο "λικουντοποίηση" δεν εννοώ ότι στελέχη-κλειδιά της διοίκησης Μπους δουλεύουν για τα συµφέροντα του Ισραήλ σε βάρος των συµφερόντων των Ηνωµένων Πολιτειών (το ολοένα και πιο δηµοφιλές επιχείρηµα της "αµοιβαίας πίστης"). Αυτό που εννοώ είναι ότι στις 11 Σεπτέµβρη ο Μπους αναζήτησε µια πολιτική φιλοσοφία, για να τον καθοδηγεί στο νέο του ρόλο ως "πρόεδρος του πολέµου". Βρήκε αυτή τη φιλοσοφία στο δόγµα Λικούντ, το οποίο του παραδόθηκε βολικά έτοιµο από τους ένθερµους οπαδούς του Λικούντ που είχαν ήδη εισχωρήσει στον Λευκό Οίκο. ∆ε χρειαζόταν καθόλου σκέψη. Έκτοτε ο Λευκός Οίκος του Μπους εφάρµοσε αυτή τη λογική µε ψυχρή συνέπεια στον οικουµενικό του πόλεµο "ενάντια στον τρόµο". Ήταν η καθοδηγητική φιλοσοφία στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ και µπορεί πολύ καλά να επεκταθεί στο Ιράν και στη Συρία. ∆εν είναι απλώς ότι ο κ. Μπους βλέπει τον ρόλο της Αµερικής ως προστάτη του Ισραήλ από τον εχθρικό αραβικό κόσµο. Είναι ότι έχει τοποθετήσει τις Ηνωµένες Πολιτείες στον ίδιο ρόλο που αποδίδει και το Ισραήλ στον εαυτό του, αντιµετωπίζοντας τον ίδιο κίνδυνο. Σ' αυτή την ιστορία οι Ηνωµένες Πολιτείες διεξάγουν µια µάχη χωρίς τέλος για την επιβίωσή τους απέναντι σε άλογες δυνάµεις, οι οποίες δεν επιδιώκουν τίποτε άλλο πάρα την ολοκληρωτική εξόντωσή της χώρας. Και τώρα η ιστορία της "λικουντοποίησης" εξαπλώθηκε στη Ρωσία. Σ' εκείνη τη συνάντηση µε τους ξένους δηµοσιογράφους τη ∆ευτέρα, η Guardian αναφέρει: "ο κ. Πούτιν ξεκαθάρισε ότι βλέπει την τάση για ανεξαρτητοποίηση της Τσετσενίας ως την επέκταση µιας στρατηγικής Τσετσένων ισλαµιστών υποβοηθούµενη από ξένους φονταµενταλιστές, προκειµένου να υπονοµεύσουν ολόκληρη την νότια Ρωσία κι ακόµα να υποθάλψουν τριβές ανάµεσα στις µουσουλµανικές κοινότητες σε άλλα σηµεία της χώρας." Είπε επίσης ότι "Υπάρχουν µουσουλµάνοι κατά µήκος του Βόλγα, στο Ταταρστάν και στο Μπασκορτοστάν… πρόκειται εξολοκλήρου για την εδαφική ακεραιότητα της Ρωσίας". Μέχρι τώρα ήταν µόνο το Ισραήλ που φοβόταν µήπως το σπρώξουν προς τη θάλασσα. Στην πραγµατικότητα υπάρχει µια δραµατική κι επικίνδυνη αύξηση του θρησκευτικού φονταµενταλισµού στον µουσουλµανικό κόσµο. Το πρόβληµα είναι ότι, υπό το δόγµα Λικούντ, δε χωράει το ερώτηµα, γιατί γίνεται αυτό. ∆εν επιτρέπεται να επισηµάνουµε ότι ο φονταµενταλισµός αναπτύσσεται σε αδικηµένα κράτη όπου η πολεµική µηχανή στοχεύει συστηµατικά χώρους όπου ζουν πολίτες, επιτρέποντας στα τζαµιά να αρχίσουν να αναλαµβάνουν την ευθύνη για τα πάντα, από την εκπαίδευση µέχρι την περισυλλογή των σκουπιδιών. Αυτό συνέβη στη Γάζα, στο Γκρόζνυ, στην πόλη Σαντρ.

Η τροµοκρατία "κρυφοκαίει πίσω από "τείχη ασφαλείας"

Ο κ. Σαρόν λέει ότι η τροµοκρατία είναι µια επιδηµία που "δεν έχει σύνορα ούτε φράχτες" αλλά αυτό δεν είναι σωστό σ' αυτή την περίπτωση. Η τροµοκρατία ευδοκιµεί στα παράνοµα σύνορα της κατοχής και της δικτατορίας. Κρυφοκαίει πίσω από "τείχη ασφαλείας" που υψώνονται από δυνάµεις επιβολής. Περνάει αυτά τα σύνορα και σκαρφαλώνει στους φράχτες για να εκραγεί µέσα σε χώρες υπεύθυνες, ή συνένοχες, στην κατοχή και στην κυριαρχία. Ο Αριέλ Σαρόν δεν είναι ο επί κεφαλής του πολέµου ενάντια στον τρόµο. Αυτή η αµφίβολη τιµή µένει στον Τζορτζ Μπους. Ωστόσο στην τρίτη επέτειο της 11ης Σεπτέµβρη, του αξίζει να αναγνωριστεί ως ο πνευµατικός και διανοητικός γκουρού της καταστροφικής εκστρατείας, ένας πολεµοχαρής Γιόντα για όλους τους επίδοξους Luke Skywalkers, που προπονούνται για τις επικές µάχες του καλού ενάντια στο κακό. Αν θέλουµε να δούµε το µέλλον στο οποίο µας οδηγεί το δόγµα Λικούντ, το µόνο που χρειάζεται είναι να ακολουθήσουµε τον Γκουρού στο σπίτι του, στο Ισραήλ - µια χώρα παραλυµένη από τον φόβο, η οποία ενστερνίζεται παρασιτικές πολιτικές και αρνείται µε µανία τις αγριότητες που διαπράττει καθηµερινά. Πρόκειται για ένα έθνος περικυκλωµένο από εχθρούς κι απελπισµένο για φίλους, µια κατηγορία που περιλαµβάνει αυστηρά και µόνο εκείνους που δε θέτουν ερωτήσεις ενώ για αντάλλαγµα προσφέρουν γενναιόδωρα ηθική αµνηστία. Αυτή η µατιά στο συλλογικό µας µέλλον είναι το µόνο µάθηµα που χρειάζεται να µάθει ο κόσµος από τον Αριέλ Σαρόν.

* Λικούντ λέγεται το κόµµα του οποίου ηγείται ο Αριέλ Σαρόν. * Η Ναόµι Κλάιν είναι η συγγραφέας του "No Logo and fences and Windows". Το άρθρο είναι από την "Guardian". Μετάφραση: Φιλιώ Τσουκαλά

Η αυτοψία των σοκ 2008 Μαρτίου 5 by Μανώλης Ανδριωτάκης

Ένα οδοιπορικό σε κατεστραµµένες πολιτείες που έχουν αντιµετωπίσει τις συµφορές τους µε «θεραπείες ηλεκτροσόκ». Ένα βιβλίο που φέρνει στο νου µας τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού και όχι µόνο.

Η Ναόµι Κλάιν έγινε παγκοσµίως γνωστή µε το πρώτο βιβλίο της No Logo (2000, εκδ. Flamingo), το οποίο χαρακτηρίστηκε «βίβλος της αντιπαγκοσµιοποίησης» και «εγχειρίδιο αντίστασης στον καπιταλισµό». Η επιτυχία της επισφραγίστηκε γρήγορα µε συνεργασίες σε µεγάλες εφηµερίδες και περιοδικά καθώς και µ’ ένα βιβλίο που συγκέντρωνε τα καλύτερα άρθρα της υπό τον τίτλο Fences and Windows (2002, εκδ. Flamingo). Η Ναόµι Κλάιν είναι σήµερα ένα απ’ τα πιο αναγνωρίσιµα πρόσωπα του κινήµατος ενάντια στον καπιταλισµό και στο καθεστώς της ελεύθερης αγοράς, µαζί µε τον Ζοζέ Μποβέ κι ίσως τον Νόαµ Τσόµσκι. Με το νέο της βιβλίο κατοχυρώνει την φήµη και την αξία της, καθώς συγκροτεί µια πειστικότερη θεωρία για το παρόν και για τις αιτίες που το γέννησαν.

Στο The Shock Doctrine («∆όγµα του σοκ»), η Κλάιν διερευνά την «άνοδο του

καταστροφικού καπιταλισµού» πιάνοντας το νήµα απ’ τη θεωρία ενός και µόνο θεωρητικού που δεν είναι άλλος απ’ τον Μίλτον Φρίντµαν (1912-2006), εξηγώντας πώς διάφοροι πολιτικοί ασπάστηκαν τις απόψεις του και εκµεταλλεύτηκαν χώρες που ήταν υπό την επήρεια ενός σοκ, προκειµένου να προωθήσουν τα δικά τους βίαια µέτρα. Πρόκειται ουσιαστικά για µια αυτοψία των συνιστωσών του ακραίου

νεοφιλελεύθερου δόγµατος µέσα από ερευνητική δηµοσιογραφία πρώτης γραµµής, ιστοριογραφία και πολιτική δοκιµιογραφία. Ή αλλιώς, ένα συναρπαστικό ανάγνωσµα, που αποκαλύπτει κι ερµηνεύει µερικά απ’ τα πλεόν σηµαντικά γεγονότα των τελευταίων δεκαετιών.

Το αξίωµα που αποδεικνύει σε κάθε υπόθεσή της η Κλάιν συνδέει τη σκέψη του Φρίντµαν µε ό,τι πιο καταστροφικό έχει συµβεί στον αναπτυσσόµενο και αναπτυγµένο κόσµο απ’ το τέλος του Β’ παγκόσµιο πολέµου και µετά. Ο εν λόγω θεωρητικός και ιδρυτής της Σχολής του Σικάγο είναι εκείνος που υπερασπίστηκε σε όλη τη ζωή του το «δόγµα των σοκ», το οποίο για τη Ναόµι Κλάιν, είναι υπεύθυνο για το τέλµα στο οποίο βρίσκονται οι κοινωνίες µας σήµερα. Σύµφωνα µε αυτό το δόγµα, µια χώρα µπορεί να βγει απ’ την οικονοµική κρίση ανοίγοντας τις αγορές της στο κεφάλαιο, αποσύροντας τις οποιεσδήποτε κρατικές ρυθµίσεις και κόβοντας τις δηµόσιες παροχές. Αυτά τα τρία µέτρα πρέπει να παρθούν άµεσα, ακόµα κι αν το κοινωνικό κόστος αποδειχθεί τεράστιο.

Η «θεραπεία του σοκ» έπεται ενός άλλου σοκ, το οποίο µπορεί να είναι µια µεγάλη φυσική καταστροφή, ένα πραξικόπηµα, ένα τροµοκρατικό χτύπηµα, το οποίο την µετατρέπει σε «λευκό καµβά» στα χέρια των επίδοξων «ιατρών». Ο λαός, όταν έχει υποστεί κάποιο συλλογικό σοκ, µοιάζει µε τον ασθενή ή χειρότερα µε τον

βασανιζόµενο που δέχεται ηλεκτροσόκ. Τα άµεσα συµπτώµατα που παρουσιάζει είναι απώλεια ελέχγου και συνείδησης. Η Κλάιν ερευνά ακόµα και ιατρικά αρχεία, για να αποδείξει ότι τα βασανιστήρια µε ηλεκτροσόκ, τα οποία συνηθίζονται ακόµα και σήµερα σε κρατούµενους του Γκουαντάναµο, εκµηδενίζουν τη θέληση των

κρατούµενων και τους καθιστούν έρµαια στα χέρια των βασανιστών τους. Έτσι όταν µια χώρα έχει υποστεί τροµοκρατικό χτύπηµα, εύκολα µια κυβέρνηση χειραγωγεί το λαϊκό αίσθηµα για να εκκινήσει κάποιο πόλεµο. Οι αντιστάσεις του λαού σε περιόδους που έχει υποστεί σοκ, είναι πάντα µειωµένες.

Τα παραδείγµατα που επιστρατεύει η συγγραφέας είναι γλαφυρά. Νότιος Αφρική, Βολιβία, Αργεντινή, Κίνα, Ρωσία, σε όλες αυτές τις χώρες σε κάποια πρόσφατη ιστορική φάση επικράτησε το δόγµα της οικονοµίας του σοκ, µε αποτελέσµατα σοκαριστικά. Η Κλάιν ισχυρίζεται ότι αυτού του είδους οι πρακτικές συµβαδίζουν µε απολυταρχικές κυβερνήσεις, µε δικτατορίες που επιβάλλουν τη θέλησή τους και δε ζητούν συναινέσεις. Οι περισσότερες απ’ τις ανέγγιχτες ακτές της Μαλαισίας για παράδειγµα, µετά το σοκ απ’ το τσουνάµι µεταµορφώθηκαν κι αυτές σε τουριστικά θέρετρα πρώτης τάξης. Συχνά, τα σοκ προκαλούνται από εκείνους που έρχονται µετά να «ανοικοδοµήσουν» τις οικονοµίες, χρησιµοποιώντας µαριονέτες, δικτάτορες, αλλά και άλλα πιο υπόγεια µέσα.

Ουσιαστικά το βιβλίο της Κλάιν συνιστά µια σφοδρή επίθεση στη σκέψη και τη δράση του γνωστού φιλελεύθερου συγγραφέα, τον οποίο µάλιστα δε διστάζει να αποκαλέσει «δόκτορα των σοκ». Η καναδή συγγραφέας προτιµά να µη συνωµοσιολογεί. Αντίθετα, παρατηρεί ότι µερικοί σπόροι ελπίδας για το µέλλον του κόσµου έχουν φυτρώσει στις χώρες της Λατινικής Αµερικής, οι οποίες αποτέλεσαν τις τελευταίες δεκαετίες τα ιδανικά εργαστήρια για τις θέσεις του υπερφιλελεύθερου Φρίντµαν και των «αγοριών του Σικάγο».

Απόσπασµα

«Ο Φρίντµαν µπορεί να είχε αντιταχθεί σε φιλοσοφικό επίπεδο στο ∆ιεθνές

Νοµισµατικό Ταµείο και την Παγκόσµια Τράπεζα, αλλά σε πρακτικό επίπεδο οι

οργανισµοί αυτοί του χρησίµευσαν στην εγκαθίδρυση της «θεωρίας των κρίσεων».

Όταν τη δεκαετία του ’80 διάφορες χώρες µαστίζονταν από κρίσεις, δεν είχαν που

αλλού να πάνε, κι όταν πήγαιναν εκεί έπεφταν επάνω στον τοίχο των «αγοριών της

σχολής του Σικάγο», οι οποίοι είχαν εκπαιδευτεί να βλέπουν τις οικονοµικές

καταστροφές όχι σαν προβλήµατα που έπρεπε να λυθούν αλλά σαν εξαιρετικές

ευκαιρίες δανειοδότησης προκειµένου να διασφαλιστεί η είσοδος των χωρών σε µια νέα

ελεύθερη αγορά. Έτσι, ο «οπορτουνισµός των κρίσεων» έγινε η κυρίαρχη λογική των

πιο ισχυρών οικονοµικών οργανισµών του κόσµου, προδίδοντας θεµελιωδώς τις

ιδρυτικές αρχές τους».

*Το κείµενο αυτό δηµοσιεύθηκε στο ένθετο βιβλίου 1455, της εφηµερίδας Ελεύθερος Τύπος, στις 4 Νοεµβρίου του 2007, υπό τον τίτλο «Οπορτουνισµός των κρίσεων». Το βιβλίο δεν έχει µεταφραστεί ακόµα στα ελληνικά, και κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις Penguin.

Η Ναόµι Κλάιν

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

Κυριακή 4 Νοεµβρίου 2007

∆ευτέρα, Μάρτιος 14, 2005

ΗΠΑ ΑΕ: Η επικίνδυνη εταιρεία

Η επεµβατική δύναµη των µεγάλων επιχειρήσεων στη διαµόρφωση της αµερικανικής πολιτικής έχει µελετηθεί και σχολιαστεί επαρκώς (και µε µάλλον αναπάντεχη οξύτητα, πρόσφατα από τον Τζ. Κ. Γκάλµπρεϊθ , που λέει πως «η ιδιοποίηση των δηµοσίων πρωτοβουλίων και εξουσίας είναι δυσάρεστα ορατή στα αποτελέσµατά της στο περιβάλλον και επικίνδυνη όσον αφορά στη στρατιωτική και εξωτερική πολιτική»). Αυτό που είναι λιγότερο ορατό στη ευρύτερη κοινή γνώµη είναι οι προσπάθειες της Ουάσιγκτον να διαµορφώσει και να προωθήσει µιαν «εταιρική ταυτότητα» για τις ΗΠΑ. Η ιδέα κάθε άλλο παρά καινούρια είναι και έχει γίνει γνωστή στο παρελθόν υπό τον όρο «δηµόσια διπλωµατία». Όταν όµως η ιδέα αυτή αναφέρεται στις ΗΠΑ, η διαφορά που παρατηρείται είναι ποιοτική, όπως θα δούµε και παρακάτω. Όπως λέει ο Σάιµον Άνχολτ ένας από τους «γκουρού» του µάρκετινγκ κρατών και εθνών (country/nation branding), «Η Αµερική είναι κάτι παραπάνω από ένα κράτος: είναι το µεγαλύτερο εµπορικό σήµα (brand) στην ιστορία. ∆ηµιουργήθηκε ως παγκόσµια µάρκα και εσκεµµένα διαφηµίστηκε» ως τέτοια. Μετά τις µάλλον καταστροφικές αµερικανικές προσπάθειες να διαµορφώσουν µια θετική εικόνα για τις ΗΠΑ στον αραβικό κόσµο, µέσω διαφηµίσεων, εκδηλώσεν και ΜΜΕ, οι Αµερικανοί αναλυτές εξετάζουν τώρα µια επανατοποθέτηση του «προϊόντος» ΗΠΑ στην αγορά προκειµένου «να σώσουν την αµερικανική εξωτερική πολιτική» όπως ανέφερε πριν λίγες µέρες η Μπόστον Γκλόουµπ. Όµως τα προβλήµατα της εικόνας του προϊόντος Ηνωµένες Πολιτείες δεν έγκεινται τόσο στην εικόνα, αλλά στο ίδιο το προϊόν, όπως πολύ σωστά παρατηρεί η γνωστή συγγραφέας Ναόµι Κλάιν σε άρθρο της στη βρετανική Γκάρντιαν (το οποίο, παρεµπιπτόντως, έδωσε και την ιδέα για το σηµερινό σηµείωµα). Η Κλάιν σηµειώνει την παράλληλη (συµπτωµατικά, υποθέτω) εξαγγελία του προέδρου Μπους, πριν λίγες µέρες, σχετικά µε την αντιµετώπιση της τροµοκρατίας µέσω της ανάπτυξης της δηµοκρατίας στον αραβικό κόσµο και την εξαγγελία της γνωστής εταιρείας Μακντόναλντς που αρχίζει εκστρατεία καταπολέµησης της παχυσαρκίας, θέλοντας να πείσει τους Αµερικανούς να ασκούνται και να τρώνε υγιεινές τροφές (στις οποίες περιλαµβάνονται, άραγε και τα συχνά τερατώδη σε όγκο –για να µην αναφερθώ σε γεύση- χάµπουργκερς της Μακντόναλντς;).

Η ειρωνία που απασχολεί όµως την Κλάιν είναι ότι ο πρόεδρος Μπους «καλεί τους λαούς της Μέσης Ανατολής να να αποβάλουν την ‘µάσκα του τρόµου’ επειδή ‘ο τρόµος αποτελεί τη βάση κάθε δικτατορικού καθεστώτος’, την ώρα που αυτός ο τρόµος είναι το άµεσο αποτέλεσµα των αµερικανικών αποφάσεων να εγκαταστήσουν και να εξοπλίσουν καθεστώτα που συστηµατικά τροµοκρατούσαν τον κόσµο επί δεκαετίες» (και όχι µόνο στον αραβικό κόσµο, βέβαια, όπως και η Ελλάδα, µεταξύ τόσων άλλων, γνωρίζει). Αν κάποιος διερωτάται πώς γίνεται να µην αντιλαµβάνονται οι προύχοντες της Ουάσιγκτον τα για πολλούς οφθαλµοφανή, αρκεί να εξετάσει τις βάσεις στις οποίες βασίζονται οι αναλύσεις τους. Ενδεικτική είναι η διατύπωση του αναλυτή Πίτερ βαν Χαµ στο έγκριτο Φόρειν Αφέρς: «Όλοι γνωρίζουµε, λέει, πως ‘Αµερική’ και ‘Κατασκευασµένο στις ΗΠΑ’ (Made in the USA) σηµαίνουν την προσωπική ελευθερία και ευηµερία... από πολλές απόψεις, η Μάικροσοφτ και η Μακντόναλντς είναι οι πλέον ορατοί διπλωµάτες των ΗΠΑ». ∆εν θέλει ιδιαίτερη παρατηρητικότητα για να κατανοήσει κανείς πως ο βαν Χαµ δεν µελετά τον κόσµο από τη σκοπιά των λατινοαµερικάνων λαθροµεταναστών, των ξεγραµµένων της αµερικανικής ζωής, των θυµάτων του Πινοτσέτ, των Παλαιστινίων, των οπαδών του ανοικτού λογισµικού, των οικολόγων ή εκείνων που µάχονται την εταιρική παγκοσµιοποίηση –για να αναφέρουµε µερικά µόνο παραδείγµατα. Η επιλεκτική αυτή προσέγγιση της πραγµατικότητας οδηγεί πολλούς ειδικούς της εταιρικής ταυτότητας και των εµπορικών σηµάτων (branding) να εκτιµούν πως η αγορά είναι στην πραγµατικότητα πιο δηµοκρατική από ό,τι η κάλπη, µε την έννοια ότι η αγορά εκφράζει την κοινή γνώµη µέσω της σχέσης προσφοράς και ζήτησης και των ερευνών αγοράς. Ορισµένοι µάλιστα, λέει ο Ράνταλ Φροστ πιστεύουν πως «η αγορά είναι πιο δηµοκρατική από τους επίσηµους δηµοκρατικούς θεσµούς –συµπεριλαµβανοµένων και των εκλογών και της κυβέρνησης». Με βάση αυτή την προσέγγιση, η έννοια της εξαγοράς πολιτικών απειλεί να λάβει επικίνδυνα κωµικές διαστάσεις για τους ανθρώπους που προτιµούν τον παραγωγικό ρόλο του πολίτη από τον καταναλωτικό ρόλο του... καταναλωτή. Όταν οι παραπάνω ιδέες εφαρµόζονται στη περίπτωση των ΗΠΑ και διευρύνονται στις άλλες χώρες του κόσµου παρατηρείται µια ακόµα εµπλοκή. Όπως εξηγούν οι Τόµας Κρόµγουελ και Σάβας Κυριακού της East West Communications, εταιρείας που ασχολείται µεταξύ άλλων και µε το µάρκετινγκ εθνών και κρατών (συµπεριλαµβανοµένων κατά καιρούς, παρεµπιπτόντως, της Ελλάδας και της Κύπρου), για τις άλλες χώρες «η πιο σηµαντική αγορά για να αποκτήσουν πρόσβαση, είναι η Ουάσιγκτον. Στην παρούσα παγκόσµια τάξη, η Ουάσιγκτον, ως πρωτεύουσα της µοναδικής υπερδύναµης διαδραµατίζει εξέχοντα ρόλο στη διαµόρφωση των διεθνών πολιτικών».

Αυτό που προκύπτει όµως από αυτή τη (σωστή µε βάση της συνιστώσες της) ανάλυση του κρατικού µάρκετινγκ δεν είναι παρά η µε έµµεσο τρόπο υποταγή των εθνικών και κρατικών πολιτικών στις απαιτήσεις της αγοράς του κυβερνείου της Ουάσιγκτον. Στην τρέχουσα φάση, µε άλλα λόγια, η αµερικανική ηγεµονία φαίνεται να εξετάζει και να προωθεί την επικράτηση και διαιώνισή της όχι µόνο µέσω των συνήθων στρατιωτικών και εµπορικών οδών, αλλά και µέσω της µετατροπής των ΗΠΑ σε «χρηµατιστήριο» των παγκόσµιων δηµοκρατικών και εθνικών αξιών. Κι όταν η ίδια εταιρεία είναι και το χρηµατιστήριο όπου εντάσσονται οι άλλες εταιρείες, το ασυµβίβαστο δεν είναι µόνο ύποπτο και ενδεχοµένως παράνοµο, είναι και επικίνδυνο.

∆ιαδοχικά σοκ

Στον καπιταλισµό πραγµατικά ατυχήµατα δεν υπάρχουν. Όλα

γίνονται για κάποιο λόγο, και ο λόγος αυτός είναι η επιβολή

του εγκληµατικού νεοφιλελεύθερου δόγµατος. Το υποστηρίζει

η Ναόµι Κλάιν, και ο Τζόζεφ Στίγκλιτς συµφωνεί µαζί της.

Τη δεκαετία του ΄50, ο Αµερικανός ψυχίατρος Ίουεν Κάµερον έκανε για

λογαριασµό της CΙΑ ένα πρωτοποριακό πείραµα: χρησιµοποίησε ηλεκτροσόκ

για να «σπάσει» κάποιους ασθενείς του, ώστε στη συνέχεια να τους

«επαναπρογραµµατίσει». Το πείραµα δεν πέτυχε. Όπως διηγήθηκε στη Ναόµι

Κλάιν ένα από τα θύµατα αυτών των πειραµάτων, η Γκέιλ Κάσνερ, οι

ασθενείς δεν συνήλθαν στην πραγµατικότητα ποτέ. Σύµφωνα µε την

Αµερικανίδα δηµοσιογράφο, ένα ανάλογο πείραµα πραγµατοποιείται τα

τελευταία πενήντα χρόνια σε διάφορες χώρες του κόσµου από τους

υπέρµαχους της ελεύθερης αγοράς. Στη Χιλή του Πινοσέτ και στην

Αργεντινή των διαδοχικών δικτατοριών, τα βασανιστήρια και οι δολοφονίες

χρησιµοποιήθηκαν για να καµφθεί η αντίσταση του πληθυσµού στους

Chicago Βoys. Η αστάθεια που επικράτησε στην Πολωνία και τη Ρωσία µετά

την κατάρρευση του κοµµουνισµού επέτρεψε στις κυβερνήσεις τους να

επιβάλουν την περίφηµη «θεραπεία- σοκ». Το καταστροφικό πέρασµα του

κυκλώνα Κατρίνα από τη Νέα Ορλεάνη είχε ως αποτέλεσµα να εκδιωχθούν

πολλοί φτωχοί µαύροι και να αντικατασταθούν πολλά δηµόσια σχολεία από

ιδιωτικά. Η 11η Σεπτεµβρίου επέτρεψε στον πρόεδρο Μπους να καταστρέψει

το Ιράκ ώστε να δώσει τη θέση του σε µια χώρα όπου θα βασιλεύει η

ελεύθερη αγορά.

Οι χώρες υφίστανται ένα πρώτο σοκ από πολέµους, τροµοκρατικές

επιθέσεις, πραξικοπήµατα και φυσικές καταστροφές, γράφει η Κλάιν στο νέο

της βιβλίο µε τίτλο «Το δόγµα-σοκ: η άνοδος του καπιταλισµού της

καταστροφής» (εκδ. Μetropolitan Βooks). Στη συνέχεια υφίστανται ένα

δεύτερο σοκ από τις εταιρείες και τους πολιτικούς που εκµεταλλεύονται τον

φόβο και τον αποπροσανατολισµό από το πρώτο σοκ ώστε να προωθήσουν

τα οικονοµικά τους µέτρα. Όσοι τολµούν να αντισταθούν υφίστανται ένα

τρίτο σοκ, από την αστυνοµία, τον στρατό και τους βασανιστές. Αρκεί να

θυµηθούµε την τύχη του Χιλιανού οικονοµολόγου Ορλάντο Λετελιέρ, που

συνέδεσε ευθέως τις συνταγές του Μίλτον Φρίντµαν µε τα εγκλήµατα του

Πινοσέτ: το 1976 σκοτώθηκε στην Ουάσινγκτον από έκρηξη αυτοκινήτου

που είχε παγιδεύσει µε εκρηκτικά η µυστική αστυνοµία της Χιλής.

Θεωρίες συνωµοσίας; Υπεραπλουστευτικά σενάρια; Μα και ο Φρίντµαν

υπεραπλούστευε στις πλάτες φτωχών ανθρώπων, σηµειώνει στους Νιου

Γιορκ Τάιµς ο νοµπελίστας οικονοµίας Τζόζεφ Στίγκλιτς. Όταν το Αφρικανικό

Εθνικό Κονγκρέσο ανέλαβε την εξουσία στη Νότια Αφρική, το πρώτο του

µέληµα ήταν να αποτρέψει τον εµφύλιο πόλεµο. Από οικονοµικά οι άνθρωποι

δεν ήξεραν πολλά. Προκειµένου λοιπόν να µην τροµάξουν τους ξένους

επενδυτές, ακολούθησαν τις συµβουλές του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου

και της Παγκόσµιας Τράπεζας. Αποτέλεσµα; ∆εκατρία χρόνια µετά, η ανεργία

µεταξύ των µαύρων έχει φτάσει το 48% και οι άνθρωποι που ζουν µε κάτω

από ένα δολάριο την ηµέρα έχουν διπλασιαστεί. Αυτό δεν σηµαίνει βέβαια

ότι οι νεοφιλελεύθεροι έριξαν το απαρτχάιντ: επωφελήθηκαν απλώς από τον

σαµατά για να περάσουν τη γραµµή τους.

posted by Μιχάλης Μητσός

Naomi Klein: Η κρίση της Γουόλ Στριτ πρέπει να αποτελέσει για τον νεοφιλελευθερισµό, ό,τι ήταν για τον κοµµουνισµό η πτώση του Τείχους του Βερολίνου

Τη µεγαλύτερη κρίση µετά το κραχ του 1929 εκτιµάται από πολλούς ότι βιώνουµε σήµερα στο παγκόσµιο οικονοµικό περιβάλλον. Ηδη µέσα στο 2008 έχουν «χαθεί» στα διεθνή χρηµατιστήρια πάνω από 16 τρισ. δολάρια, όσο περίπου το ΑΕΠ των ΗΠΑ, (14,4 τρισ.) ενώ οι διαγραφές και οι ζηµιές στους ισολογισµούς των χρηµατοοικονοµικών οµίλων ξεπερνούν τα 520 δισ. δολάρια. Η κρίση άρχισε τον Φεβρουάριο - Μάρτιο –όταν αποκαλύφθηκαν τα πρώτα προβλήµατα µε τα δάνεια subprime για να θεωρηθούν ένα «µικρό και περιορισµένο πρόβληµα».

Το ντόµινο της κρίσης Η φούσκα των ακινήτων σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ (την περίοδο 2000-2006 οι τιµές αυξήθηκαν πάνω από 100%) διευκόλυνε την υπερ-κατανάλωση (µέσω δανεισµού βασισµένου στην υπεραξία των ακινήτων) και αποτέλεσε τη βασική... «πηγή» της κρίσης. Η εκτόξευση των τιµών των κατοικιών στις ΗΠΑ οδήγησε σε µία ραγδαία εξάπλωση στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου (subprime), από 9% των συνολικών στεγαστικών το 2003 σε 24% το 2007, σε κατηγορίες νοικοκυριών που υπό κανονικές συνθήκες δεν θα έπρεπε να έχουν δανειοδοτηθεί.

Η subprime market µε µόνη εγγύηση την αναµενόµενη αύξηση στην τιµή της κατοικίας αποτελούσε το υπόβαθρο δηµιουργίας, δοµηµένων προϊόντων που αγοράστηκαν από hedge funds, ασφαλιστικές εταιρείες, επενδυτικές τράπεζες εντός και εκτός των ΗΠΑ.Η αγορά των subprime στηρίχτηκε στο φθηνό χρήµα. Με την έναρξη του ανοδικού επιτοκιακού κύκλου, όλο και περισσότεροι δανειολήπτες δεν ήταν πλέον σε θέση να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Το καλοκαίρι του 2007, ξεσπάει ουσιαστικά η κρίση, προκαλώντας τριγµούς σε όλα τα χρηµατιστήρια του κόσµου. Οι κεντρικές τράπεζες µε συνεχείς «ενέσεις» ρευστότητας προσπαθούν να «σώσουν» το παγκόσµιο χρηµατοοικονοµικό σύστηµα. Η έλλειψη εµπιστοσύνης µεταξύ τραπεζών ξέσπασε ξαφνικά και βίαια: µέσα σε ελάχιστες ηµέρες οι διαχειριστές χαρτοφυλακίων βρέθηκαν σε µια κατάσταση όπου δεν µπορούσαν όχι να πουλήσουν αλλά ούτε καν να πάρουν τιµές για τραπεζικά οµόλογα και µάλιστα βραχυπρόθεσµα – «χαρτιά» µε λήξη ακόµη και εντός ενός ή δύο µηνών. Ο κόσµος πίστευε ότι κάτι τέτοιο µπορεί να συµβεί µόνο σε τριτοκοσµικές χώρες.

Από το περσινό καλοκαίρι οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες των ισχυρότερων χωρών του πλανήτη έχουν προέβη σε παρεµβάσεις, προκειµένου να αυξήσουν τη ρευστότητα στο παγκόσµιο χρηµατοοικονοµικό σύστηµα, κινήσεις όµως οι οποίες, δυστυχώς, είχαν βραχύβιες θετικές επιπτώσεις στις αγορές. ΟΙ παρεµβάσεις και συνολικά τα σχέδια... «διάσωσης» και πιστωτικής διευκόλυνσης από την αµερικανική κυβέρνηση και τη FED ανεβάζουν το συνολικό κόστος περίπου στο 1 τρισ. δολάρια, ενώ σε «ενέσεις» εκατοντάδων δισ. ευρώ προέβησαν τόσο η ΕΚΤ όσο και άλλες κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσµο. Ο υπουργός Οικονοµίας των ΗΠΑ, Χένρι Πόλσον, σε συνεργασία µε τον πρόεδρο της Fed, Μπεν Μπερνάνκε, αποφάσισε να δώσει 2ετές δάνειο στην AIG ύψους 85 δισ. δολ. µε αντάλλαγµα το 80% των µετοχών του ασφαλιστικού κολοσσού. Σύµφωνα µε την RBC Capital Markets, η κρατική παρέµβαση απέτρεψε -για την ώρα- µία πτώχευση που θα µπορούσε να κοστίσει 180 δισ. δολάρια στην ασφαλιστική βιοµηχανία και να προκαλέσει συστηµική κρίση.Η Institutional Risk Analytics προβλέπει ότι περίπου 110 τράπεζες µε ενεργητικό αξίας 850 δισ. δολαρίων θα καταρρεύσουν έως τον

επόµενο Ιούλιο, ενώ ο γενικός διευθυντής της εταιρείας Κρις Γουέιλεν επισηµαίνει ότι «ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα αναγκαστεί να δηµιουργήσει ένα όχηµα για την εξαγορά τραπεζών, οι οποίες δεν θα είναι δυνατόν να πωληθούν µετά τη χρεοκοπία τους». Η έλλειψη ρευστότητας οδηγεί σε άνοδο των επιτοκίων δανεισµού των τραπεζών οι οποίες µετακυλίουν το κόστος στους δανειολήπτες (1 δισ. ευρώ είναι η επιβάρυνση σύµφωνα µε εκτιµήσεις τραπεζικών παραγόντων). Για να αντιληφθεί κάποιος το µέγεθος της κερδοσκοπίας σε όλο τον κόσµο καθώς και το πώς οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις έχουν µετατρέψει τον πλανήτη σε ένα τεράστιο καζίνο αρκεί µόνο ένας αριθµός. Από την αρχή του έτους έχει χαθεί το 15% του Ελληνικού ΑΕΠ στο βωµό της χρηµατιστηριακής κερδοσκοπίας (65 δις ευρώ).Στην Ελλάδα είµαστε και πάλι 30 χρόνια πίσω. Η πίστη στις δυνάµεις της ελεύθερης αγοράς οδηγεί την ελληνική κυβέρνηση στην αδράνεια της αµηχανίας.

1) Οι χρηµατιστηριακές πτώσεις χωρίς να υπάρχει χρηµατιστηριακή φούσκα (όπως του 2000) δείχνουν ότι οι µεγάλες οικονοµίες ήταν πολύ πιο άρρωστες από ότι έδειχναν οι οικονοµικοί τους δείκτες. Η κρίση αυτή, παρόλο που σε αυτό το στάδιο πλήττει τα χρηµατιστήρια, δεν είναι χρηµατιστηριακή αλλά κρίση οικονοµικού µοντέλου και αδιεξόδων της υπερπαραγωγής, υπερκατανάλωσης, υπερδανεισµού και υπερκερδοσκοπίας. 2) Η συζήτηση για λήψη περιοριστικών, διεθνώς, οικονοµικών µέτρων αποτελεί ένδειξη αδυναµίας των αγορών να αυτορυθµιστούν, ο νεοφιλελευθερισµός αµφισβητείται ανοιχτά.

3) Οι κεντρικοί τραπεζίτες έµειναν όχι µόνο από µέσα για να παρέµβουν αλλά δεν ξέρουν πώς να παρέµβουν, περιµένουν τις εξελίξεις για να δουν τι πρέπει να κάνουν! Αυτό δείχνει την αποτυχία του οικονοµικού τους µοντέλου. 4) Η άνοδος του πετρελαίου και οι υποσχέσεις περιορισµού της κερδοσκοπίας στις ΗΠΑ υποδηλώνουν έναν ακήρυκτο πόλεµο µεταξύ του αδίστακτου πετρελαϊκού κατεστηµένου και του κοινού παγκόσµιου συµφέροντος. 5) Η άνοδος του πετρελαίου είναι η αγοραία έκφραση της ανεπάρκειας των φυσικών πόρων καθώς και του ασύδοτου δυτικού τρόπου ζωής. Σοβαροί αναλυτές κάνουν λόγο για παγκόσµια κατάρρευση αν το πετρέλαιο αγγίξει τα 200 δολάρια. 6) Η αµφισβήτηση των µεγαλύτερων αµερικανικών τραπεζών γίνεται µε αναλύσεις της κάθε µίας εναντίον της κάθε άλλης. Ταυτόχρονα η αµφισβήτηση µεγάλων ονοµάτων όπως η General Motors ή και η General Electrics δείχνουν τον πανικό στον οποίο βρέθηκαν όλοι οι εµπλεκόµενοι µπροστά σε ένα παιχνίδι µηδενικού αθροίσµατος αυτοανατροφοδοτούµενων ψευτοπροσδοκιών. 7) Η παρούσα κρίση οδηγεί σε µια βίαιη αναδιανοµή πόρων λόγω των χρηµατιστηριακών ανισορροπιών και της ανόδου των τιµών που η µεσαία τάξη και οι φτωχότερες χώρες δεν µπορούν τώρα να φανταστούν.Η παρούσα κρίση αν δεν σταµατήσει άµεσα θα εξελιχθεί µαλλον σε παγκόσµιο Βατερλώ . . . Το τελευταίο βιβλίο της Ν. Κλάιν λέγεται "The Shock Doctrine" - The Rise of Disaster Capitalism» (Το ∆όγµα του Σοκ - Η Ανοδος του Καπιταλισµού της Καταστροφής) . Αφορά ακριβώς τους παγκόσµιους κερδοσκόπους, την απορρύθµιση των αγορών και άλλους παράγοντες που ευθύνονται για τη σηµερινή κρίση. Η ιδεολογία της «ελεύθερης αγοράς» δεν έχει ξοφλήσει ακόµα "Ο,τι κι αν σηµαίνουν τα γεγονότα αυτής της εβδοµάδας, κανείς δεν πρέπει να πιστέψει τους υπερβολικούς ισχυρισµούς ότι αυτή η κρίση στις αγορές σηµατοδοτεί το θάνατο της ιδεολογίας της «ελεύθερης αγοράς». Η ιδεολογία της «ελεύθερης αγοράς» υπήρξε πάντα υπηρέτης των συµφερόντων του κεφαλαίου, και εµφανίζεται ή φεύγει από το προσκήνιο ανάλογα µε το πόσο εξυπηρετεί αυτά ακριβώς τα συµφέροντα. Σε καιρούς άνθησης, είναι κερδοφόρο να κηρύττεις το laissez faire [λεσέ-φερ, ελεύθερη κίνηση αγαθών], γιαί η απουσία κυβερνητικών περιορισµών επιτρέπει στις κερδοσκοπικές φούσκες να µεγαλώσουν κι άλλο. Οταν σκάνε αυτές οι φούσκες, η ιδεολογία ετούτη µετατρέπεται σε εµπόδιο και πέφτει σε χειµερία νάρκη όσο οι µεγάλες κυβερνήσεις έρχονται για να βοηθήσουν.

Αλλά να είστε σίγουροι: η ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς θα έρθει γρήγορα πίσω όταν πληρωθούν τα χρέη. Τα τεράστια χρέη που συσσωρεύει το δηµόσιο, για να ξεχρεώσει τους σπεκουλαδόρους, θα εξελιχθούν σε µέρος της παγκόσµιας κρίσης ώστε να δικαιολογηθούν οι βαριές περικοπές στην κοινωνική πολιτική και να δικαιολογηθεί η περαιτέρω ιδιωτικοποίηση ό,τι άλλο έχει αποµείνει στον δηµόσιο τοµέα. Θα µας πουν επίσης πως οι ελπίδες µας για ένα πιο «πράσινο» µέλλον κοστίζουν, δυστυχώς, πάρα πολύ..." «Οι ιδέες έχουν συνέπειες» Αποσπάσµατα από οµιλία της Ναόµι Κλάιν πρόσφατα στο Πανεπιστήµιο του Σικάγου, µε θέµα την οικονοµική κρίση, αλλά και την ιδεολογία του οικονοµολόγου Μίλτον Φρίντµαν - κήρυκα του νεοφιλελευθερισµού και της «ελεύθερης» αγοράς. Η Ναόµι Κλάιν προσκλήθηκε γι' αυτή την οµιλία από µια οµάδα στο Πανεπιστήµιο του Σικάγο που αντιτίθεται στην ίδρυση ενός Ινστιτούτου αφιερωµένου στον Μίλτον Φρίνµαν, το οποίο επεδίωκε να φτιάξει ο Λευκός οίκος ακριβώς για την επικράτηση µιας συγκεκριµένης ιδεολογίας......

Αυτό το κραχ στη Γουόλ Στριτ πρέπει, πιστεύω, να αποτελέσει για τον Φριντµαν-ισµό ότι ήταν η πτώση του Τείχους του Βερολίνου για τον εξουσιαστικό/αυταρχικό κοµµουνισµό (authoritarian communism): µια καταδίκη της ιδεολογίας τους.

∆εν µπορεί απλώς να ξορκιστεί ως διαφθορά ή απληστία, γιατί αυτό που βλέπουµε να εφαρµόζεται από την εποχή του Ρίγκαν, είναι µια πολιτική που απελευθερώνει τις δυνάµεις της απληστίας ώστε να αποβληθεί η ιδέα ότι η κυβέρνηση είναι ο ρυθµιστής, που προστατεύει τους πολίτες και τους καταναλωτές από τις βλαβερές συνέπειες της απληστίας. Πραγµατικά είναι το πιο πετυχηµένο απελευθερωτικό κίνηµα των καιρών µας, ένα κίνηµα που απελευθέρωσε το κεφάλαιο από όλους τους περιορισµούς στη συσσώρευσή του. (...) νοµίζω ότι επρόκειται για έναν ταξικό πόλεµο από τους πλούσιους εναντίον των φτωχών, και

νοµίζω ότι οι πλούσιοι κέρδισαν. Αλλά και ότι οι φτωχοί αντιστέκονται. Πρέπει [αυτή η κρίση] να αποτελέσει καταδίκη αυτής της ιδεολογίας. Οι ιδέες έχουν συνέπειες. (...) η παράδοση της Σχολής του Σικάγου λέει πως τα οικονοµικά δεν είναι µια πολιτική επιστήµη ή µια κοινωνική επιστήµη, αλλά µια αυστηρή επιστήµη, όπως η Φυσική και η Χηµεία.

Οπότε, κοιτώντας την παράδοση του πανεπιστηµίου του Σικάγο, βλέπουµε ότι δεν πρόκειται απλώς για ένα σύνολο πολιτικών και οικονοµικών στόχων, όπως ιδιωτικοποιήσεις , απορρύθµιση, ελεύθερο εµπόριο, µείωση των κυβερνητικών δαπανών. Είναι η µεταµόρφωση του τοµέα των Οικονοµικών από µια υβριδική επιστήµη που βρίσκεται σε διάλογο µε την πολιτική και την ψυχολογία, σε µια αυστηρή επιστήµη µε την οποία δεν µπορείς να διαφωνήσεις...». Στα κοµµάτια που παρεµβάλλονται, η Ναόµι Κλάιν µιλά για τον Φρίντµαν και πως όλοι έλεγαν ότι ήταν πετυχηµένες οι θεωρίες του, πώς ο ίδιος προωθούσε τις ιδέες του συναντώντας ένα σωρό ηγέτες ("η βιογραφία του Φρίντµαν είναι ένα who is who" ηγετών), πως οι ιδέες του εφαρµόστηκαν πρώτα στη Λατινική Αµερική (στις διάφορες δικτατορίες), πως κάθε ιδεολογία, η όποια ιδεολογία, πρέπει να κρίνεται για τα εγκλήµατα που διαπράχθηκαν στο όνοµά της, και καταλήγει για τη σηµερινή κρίση: «Θα πω µερικά πράγµατα για τον Φριντµαν-ισµό και τη σχέση του µε τη σηµερινή κρίση. Μια σχέση πολύ άµεση. Ο Φρίντµαν θεωρείται ο πατριάρχης της απορρύθµισης. Και αυτό ακριβώς ήταν - η ιδεολογία που έδωσε το υπόστρωµα για τη µετατροπή του οικονοµικού τοµέα στο καζίνο που βλέπουµε σήµερα.

Ξέρετε, ο Μίλτον Φρίντµαν ήταν ξεκάθαρος σ' αυτό το θέµα. Πίστευε πως "η ιστορία πήρε λάθος κατεύθυνση", και αυτά είναι ακριβώς τα λόγια του. Τα λόγια του από ένα γράµµα που έγραψε στον Πινοσέτ. Ελεγε "η ιστορία έκανε λάθος στροφή στην περίπτωση της χώρας σας, όπως και στη δική µου"/ Και αναφερόταν στην απάντηση στη Μεγάλη Κρίση (του 1929). Στη Χιλή, [η λάθος στροφή] ήταν η άνοδος της υποκατάστασης των εισαγωγών και η προσκόλληση στην ανάπτυξη [?-import substitution and developmentalism]. Αλλά, όσον αφορά τις ΗΠΑ, µιλούσε καθαρά για το Νιου Ντιλ ( Κευνς) του Ρούσβελτ»... «Χρειαζόµαστε καλύτερες ιδέες που να ανταποκρίνονται σε όσα πιθανά θα αντιµετωπίσει αν εκλεγεί πρόεδρος ο Μπάρακ Οµπάµα [ΣτΜ: πριν είχε πει ότι αν

βγει ο ΜακΚέιν θα ακολουθήσει το ίδιο καταστροφικό οικονοµικό µοντέλο, µε ιδιωτικοποίηση και της κοινωνικής ασφάλισης κ.ο.κ.]. Με του που αναλάβει καθήκοντα , το σύνθηµά του “Yes, you can” ("Ναι, µπορούµε!") θα γυρίσει σε "Οχι, δεν µπορούµε, έχουµε φαλιρίσει" (“No, you can’t; we’re broke.”). Ούτε πράσινες θέσεις εργασίας, ούτε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, ούτε περίθαλψη για όλους.

Ξέρετε, το σχέδιο του για να δώσει περίθαλψη σε όλους θα κόστιζε 80 δισ. δολάρια. Το ξεχρέωµα της AIG κόστισε 85 δισ. δολάρια... Ξοδεύουν αυτά τα χρήµατα τώρα. Ξοδεύουν αυτές τις υποσχέσεις. Οι άνθρωποι που θα πουν "όχι, δεν µπορείς", που θα χρησιµοποιήσουν αυτή την κρίση για να σκοτώσουν την ελπίδα, είναι ήδη έτοιµοι. Και νοµίζω πως θα ήταν υπέροχο αν οι λαµπροί νέοι οικονοµολόγοι του Πανεπιστηµίου του Σικάγου - δεν ξέρω κιόλας αν κανείς τους έκανε τον κόπο να έρθει εδώ απόψε - συγκέντρωναν το µυαλό τους στην αντιµετώπιση αυτής της κρίσης. Σας χρειαζόµαστε. Χρειαζόµαστε ανοιχτά µυαλά. Μυαλά ευρύχωρα, όσο το δυνατόν πιο δηµιουργικά. Το Ινστιτούτο Μίλτον Φρίντµαν, κατ' όνοµα και επί της ουσίας, προσπαθεί να αναστήσει µια εποχή ιδεολογικών βεβαιοτήτων που έχει περάσει προ πολλού. Είχε πλάκα όταν όλα ήταν στη σφαίρα της υπόσχεσης και της πιθανότητας. Αλλά αυτά εχουν περάσει. Σας εκλιπαρώ, µην επιστρέψετε για να σκύψετε στα ιερά σας κείµενα. Ελάτε µαζί µας, στον πραγµατικό κόσµο».

«The Shock Doctrine - The Rise of Disaster Capitalism», ένα βιβλίο που ερµηνεύει την εποχή του

δηµοσιεύτηκε January 25 από greta

Η Κλαιν υποστηρίζει ότι η ‘ελεύθερη αγορά’ επιβλήθηκε στον πλανήτη µέσω

µηχανισµών που εκµεταλλεύονταν τον τρόµο. Το ονοµάζει σοκ – κρατώντας όλες τις

υποβόσκουσες νοηµατοδοτήσεις των ηλεκτροσόκ, των βασανιστηρίων και των

βαθιών τραυµάτων που η λέξη συνεπάγεται. ∆εν υποστηρίζει ότι ο τρόµος δεν

αποτελούσε εργαλείο των ισχυρών πριν την εποχή της καπιταλιστικής

παγκοσµιοποίησης, απλά εστιάζει σε αυτή τη συγκεκριµένη περίοδο της ιστορίας

αναζητώντας το νήµα ερµηνείας της εποχής που ζούνε οι τελευταίες γενιές.

Αποκαλύπτει την ατζέντα των πολυεθνικών επιχειρήσεων προκειµένου να καταδείξει

τον τρόπο που ο οικονοµικός οπορτουνισµός επιδιώκει και τρέφεται από τη µιζέρια

και τη καταστροφή. Υποστηρίζει ότι, έπειτα από µια µεγάλη καταστροφή (∆ίδυµοι

Πύργοι, Ιράκ, τυφώνας Κατρίνα, τσουνάµι κ.λπ.) και ενώ «ο λαός βρίσκεται σε

κατάσταση σοκ», αυτοί που ονοµάζει «καπιταλιστές της καταστροφής» µπαίνουν

αµέσως στο παιχνίδι και, στο όνοµα της «ανασυγκρότησης», αποτελειώνουν τη

δουλειά «της µεγάλης καταστροφής», εξαλείφοντας ό,τι απέµεινε από «τη δηµόσια

σφαίρα» και «τις ριζωµένες κοινωνίες» και προχωράνε τάχιστα στην επιβολή ‘µιας

απόλυτης εταιρικής εξουσίας’.

Η µεγάλη απήχηση που βρίσκει η δουλειά της Ναόµι Κλάιν αποτελεί σύµπτωµα της

εποχής. Σε µία περίοδο που οι βεβαιότητές που συνδέονταν µε το επιλεγµένο µοντέλο

ανάπτυξης, καταρρέουν, το έργο όσων έχουν αφιερωθεί στη µελέτη του

νεοφιλελευθερισµού και των συνεπειών του βρίσκεται στο κέντρο του

ενδιαφέροντος. Η Naomi Klein είναι πολυβραβευµένη δηµοσιογράφος,

κινηµατογραφίστρια και συγγραφέας της οποίας η δουλεία µετατρέπεται ταχύτατα σε

best-seller σε όλο τον κόσµο. Η δηµοσιογραφική σχολή στην οποία πρωτοστατεί η

Κλάιν ερευνά την απληστία και την ασυδοσία της εταιρικής εξουσίας, αλλά και τις

κοινωνικές αντιστάσεις που διαµορφώνονται τα τελευταία χρόνια απέναντι στο

νεοφιλελευθερισµό και τη βία που αυτός παράγει. Το βιβλίο της No Logo: Taking

Aim at the Brand Bullies µεταφράστηκε σε 28 γλώσσες και τυπώθηκε σε

περισσότερες από ένα εκατοµµύριο κόπιες. Τα ντοκυµαντέρ και τα βιβλία της

εστιάζουν στους όρους λειτουργίας του σύγχρονου καπιταλισµού και ιδιαίτερα στον

ρόλο των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Μέσα από αυτό το πρίσµα έχουν αποτελέσει

αντικείµενο έρευνας της πλήθος θεµάτων, από τον πόλεµο στο Ιράκ µέχρι τα

κατειληµµένα και αυτοδιαχειριζόµενα εργοστάσια της Αργεντινής.

Με το τελευταίο της βιβλίο«The Shock Doctrine - The Rise of Disaster Capitalism»

που έχει γίνει best-seller σε πολλές χώρες, προχωράει το επιχείρηµά της ένα βήµα

παραπέρα: ‘Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισµός θριαµβεύει µέσω της καταστροφής. Όχι

µόνο δηµιουργούνται περιουσίες από τη δυστυχία των πολλών, αλλά η παγκόσµια

κυριαρχία της ελεύθερης αγοράς χτίζεται πάνω στον πόνο που προκαλούν οι

καταστροφές στους λιγότερο τυχερούς αυτού του κόσµου.’

Το έργο της αποτελεί µία αναθεωρητική ιστορία του κόσµου που χτίστηκε στη

βάση των οικονοµικών αρχών της Σχολής του Σικάγο και των άλλων δογµατικών της

‘ελεύθερης αγοράς’. Αναφέρεται συχνά στον Μίλτον Φρίντµαν (1912-2006), πρώην

καθηγητή Οικονοµικών στο Πανεπιστήµιο του Σικάγου, τιµηθείς το 1976 µε το

Νόµπελ Οικονοµικών και κατά το περιοδικό «Economist»: «Πιθανώς ο

οικονοµολόγος µε τη µεγαλύτερη επιρροή στην παγκόσµια οικονοµικο-πολιτική

κατάσταση στο δεύτερο µισό του 20ού αιώνα». Ήταν εκείνος που θεµελίωσε τη

σκέψη ότι: ‘Μόνο µέσα από µια µεγάλη καταστροφή µπορεί να επιβληθούν

πραγµατικά ριζοσπαστικές µεταρρυθµίσεις. Μόλις έρθει η κρίση, πραγµατική ή

τεχνητή, έχει καίρια σηµασία η άµεση δράση και η γρήγορη επιβολή αλλαγών, προτού η

ευρισκόµενη ακόµα σε σοκ κοινωνία προλάβει να επιστρέψει στην "τυραννία του

στάτους κβο. Μόνο η κρίση µπορεί να παράξει πραγµατική αλλαγή.’ Πίστευε πως η

καινούργια διοίκηση - που συχνά είναι δικτατορική, όπως η περίπτωση του Πινοσέτ

στη Χιλή, της οποίας ο Φρίντµαν υπήρξε σταθερός και έµµισθος σύµβουλος - πρέπει

να επιβάλει ριζοσπαστικές αλλαγές µέσα σε 6 µήνες, καθώς άλλη τέτοια ευκαιρία

µπορεί να µην ξαναδοθεί ποτέ.

Το βιβλίο ξεκινά µε µία σειρά τροµακτικών πειραµάτων που χρηµατοδότησε η CIA

και πραγµατοποιήθηκαν από ένα σαδιστή καναδό γιατρό τη δεκαετία του 50’. Τα

πρόσωπα στα οποία εφαρµόζονταν τα ηλεκτροσόκ γίνονταν αφελή και ευεπηρέαστα

σαν µικρά παιδιά. Τα αποτελέσµατα χρησιµοποιήθηκαν για τη δηµιουργία ενός

οδηγού για τους ανακριτές της CIA. Το βιβλίο κατατάσσει στην κατηγορία του σοκ

µία ευρεία γκάµα αντιδηµοκρατικών µεθόδων που χρησιµοποιήθηκαν από τους

νεοφιλελεύθερους. Από τα ηλεκτροσόκ εναντίον των εξαφανισµένων αριστερών στη

Χιλή και την Αργεντινή, έως το σοκ της µετάβασης από τον κουµουνισµό στη Ρωσία

και την Ανατολική Ευρώπη. Ακόµη και το πολιτικό κεφάλαιο που κατοχύρωσε η

Θάτσερ µε τη νίκη στον πόλεµο τον Φόκλαντς το αντιµετωπίζει ως προϊόν σοκ:

‘Μελέτησα κρίσιµες συγκυρίες που πλασαρίστηκαν ως ειρηνικές και δηµοκρατικές: την

Βρετανία και τη Βολιβία το 1980, την περίπτωση της Ρωσίας επί Γέλτσιν το 1990 και

άλλες. Η περίπτωση της Θάτσερ παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Προσπάθησε να

επιβάλει ορισµένες εξαιρετικά µη δηµοφιλής µεταρρυθµίσεις προς όφελος της

ελεύθερης αγοράς µεταξύ 1981 και 1982 που την κατέστησαν την λιγότερο λαοφιλή

πρωθυπουργό στην ιστορία της Βρετανίας των τελευταίων χρόνων. Το ποσοστό της

δηµοτικότητάς της βρισκόταν κάτω από το 22%. Ήταν σαφές ότι στα πλαίσια της

δηµοκρατίας δεν επρόκειτο να πετύχει τους σκοπούς της καθώς δεν θα κατόρθωνε να

επανεκλεγεί. Η επίθεση στα νησιά Φόκλαντς ήταν η ευκαιρία της να σώσει την πολιτική

της καριέρα. Μετά τη νίκη στον πόλεµο των Φόκλαντς η δηµοτικότητά της σκαρφάλωσε

στο 59%.Μετέφερε αυτή την επιτυχία σε πόλεµο στο εσωτερικό της χώρας της. Και σε

αυτό ήταν ειλικρινής. Όταν έστειλε τις ειδικές δυνάµεις να σπάσουν την απεργία των

ανθρακούχων δήλωσε: ΄Πολεµήσαµε τον εχθρό στο εξωτερικό, και τώρα θα τον

πολεµήσουµε στο εσωτερικό’. Ο εχθρός ήταν τα συνδικάτα.’

Στην πραγµατικότητα οι άνθρωποι ακόµα και όταν ψηφίζουν δεξιά κόµµατα

υποστηρίζουν ένα µοντέλο µικτής οικονοµίας. Επιθυµούν τον πλούτο που δυνητικά

παράγει η αγορά, αλλά επιθυµούν ταυτόχρονα να εξισορροπείται από ισχυρές

κυβερνητικές πρακτικές που καθιστούν τη ζωή στα πλαίσια της οικονοµίας της

αγοράς, βιώσιµη. Η δεξιά δεν κατόρθωσε να αποδεχτεί αυτό το όριο, ούτε να το

υπερκεράσει µέσω των θεσµοθετηµένων διαδικασιών της αντιπροσωπευτικής

δηµοκρατίας. Έτσι, προκειµένου να πετύχουν να κάνουν πράξη το όραµά τους περί

‘αµιγούς καπιταλισµού, σε αδιάλειπτη πορεία’ οι φονταµενταλιστές του

νεοφιλελεύθερου δόγµατος υποχρεώνονται να περιµένουν τις γενικευµένες κρίσης,

όπου ο πληθυσµός παραπαίει από την απελπισία και δεν είναι σε θέση να αντισταθεί.

Α. Χιλή

Η ιστορία της Κλάιν ξεκινάει µε το υπόδειγµα των φονταµενταλιστών της αγοράς,

τη Χιλή. Ο M. Friedman έστειλε πολλούς από τους καλύτερους µαθητές του στη

Χιλή προκειµένου να προπαγανδίσουν τη θέση ότι οι αγορές πρέπει να αφήνονται

απολύτως ελεύθερες χωρίς να παρακωλύονται από τις κυβερνήσεις. Η

χρηµατοδότηση και η βοήθεια που είχαν από τη CIA στο έργο τους ήταν

απεριόριστη. Ωστόσο, δεν έπεισαν κανένα. Τα κόµµατα που κατέβασαν στις εκλογές

απέτυχαν παταγωδώς και o Salvador Allende θριάµβευσε. Έτσι η CIA έθεσε σε

εφαρµογή το σχέδιο επιβολής δικτατορίας από τον A. Pinochet και ο Friedman

δόθηκε ολόψυχα στον σχεδιασµό του πιο ακραίου καπιταλισµού που είχε εφαρµοστεί

µέχρι τότε. Η ιδιαίτερη θέση που κατέχει η Χιλή στην καρδιά των δογµατικών

νεοφιλελεύθερων αποτελεί ερµηνεύει την προστασία που απολάµβανε ο Πινοσέτ

µέχρι το τέλος της ζωής του από το δεξιό πολιτικό κατεστηµένο της Ευρώπης και των

ΗΠΑ.

Το βούλιαγµα των φτωχών, τα άλµατα των τιµών και τα πρωτόγνωρα επίπεδα

ανεργίας δεν έκαναν καµία εντύπωση στον Friedman που συµβούλευε τον Pinochet

να προχωρήσει παραπέρα και να εφαρµόσει σκληρότερα µέτρα. Οι επιθυµίες των

χιλιανών µπορούσαν µε ευκολία να αγνοηθούν εξαιτίας της κατάστασης σοκ στην

οποία είχε περιέλθει η κοινωνία µέσω των γενικευµένων δολοφονιών, εξαφανίσεων

και βασανιστηρίων που τροµοκρατούσαν οποιονδήποτε σκεφτόταν να σταθεί

εµπόδιο.

Β. Σρι Λάνκα

Λίγο µετά το ολέθριο τσουνάµι του 2004 η Κλάιν ταξίδεψε στη Σρι Λάνκα.. Εκεί είδε µια άλλη

εκδοχή του ίδιου κόλπου. Πέρα από την άσκηση βίας και καταστολής το όραµα της εταιρικής

εξουσίας εφαρµόζεται και µέσω εκβιαστικών διληµµάτων σε περιόδους κρίσης. Μεγάλα

πολυεθνικά κεφάλαια εποφθαλµιούσαν για χρόνια τις παραλίες της χώρας οι οποίες

αποτελούσαν τόπο κατοικίας κοινοτήτων που ζούσαν από το ψάρεµα. Ήθελαν να

‘καθαρίσουν’ τις παραλίες από τους φτωχούς κατοίκους τους και να ανοίξουν την ακτογραµµή

σε κερδοφόρα είδη τουρισµού… Ωστόσο, οι άνθρωποι αγαπούσαν τα σπίτια τους και τον

τρόπο ζωής τους. ∆εν είχαν καµία διάθεση να παραδώσουν τις παραλίες τους στους

παραδόπιστους και πλήθος µαζικών απεργιών, διαδηλώσεων και διαµαρτυριών

οργανώθηκαν από τους ντόπιους. Όταν τα σχέδια των πολυεθνικών τέθηκαν προς ψήφιση

στο λαό της Sri Lankan µέσω των κοµµάτων που υποστήριζαν ηττήθηκαν παταγωδώς.

Στη συνέχεια ένα κύµα αφάνισε 250.000 ανθρώπους και κάτω από τα πτώµατα και τα

ερείπια βρισκόταν αυτό που η βιοµηχανία του τουρισµού περίµενε µε ανυποµονησία,

απάτητες παραλίες απαλλαγµένες από κάθε δυσάρεστο σηµάδι ανθρώπων που κατοικούν

και εργάζονται εκεί. Όπως συνηθίζεται η Παγκόσµια Τράπεζα και το ∆ΝΤ ξεκαθάρισαν στην

κυβέρνηση της Sri Lankan ότι προκειµένου να πάρουν τα δάνεια που ζήτησαν για την

ανακατασκευή της χώρας θα έπρεπε να συµφωνήσουν µε το ‘ανακατασκευαστικό

πρόγραµµα’ το οποίο αποτελούνταν από όλα όσα οι κάτοικοι της χώρας είχαν απορρίψει µε

την ψήφο τους στις προηγούµενες εκλογές. Με κλονισµένη τη χώρα από την καταστροφή η

κυβέρνηση συµφώνησε. Απαγόρευσε στους κατοίκους να επιστρέψουν στις περιοχές τους

δηµιουργώντας µία απαγορευµένη ζώνη για τους ντόπιους που δόθηκε στις ξενοδοχειακές

επιχειρήσεις. Με αυτό τον τρόπο τα χρήµατα που δόθηκαν στο όνοµα της βοήθειας στα

θύµατα του Τσουνάµι, χρησιµοποιήθηκαν για να εξαπολύσουν ένα δεύτερο τσουνάµι εναντίον

τους. Έδωσαν τη γη τους στις ξένες επιχειρήσεις και εξαφάνισαν τον τρόπο ζωής τους.

Γ. Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΩΣ ΕΠΕΝ∆ΥΤΙΚΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ

Σε αυτή τη λογική η Κλαίν ερµηνεύει τη δράση των κερδοσκοπικών κεφαλαίων σΕ

περιπτώσεις όπως της Νέας Ορλεάνη µετά τον τυφώνα Κατρίνα το 2005 ή της

‘ανοικοδόµησης’ του κατεστραµµένου Ιράκ. Εκεί, οι Ρεπουµπλικάνοι θεωρητικοί, µαζί µε τους

land developers και τους εργολάβους άρχισαν να µιλάνε για «καθαρές λύσεις»,

«συναρπαστικές ευκαιρίες» και «ριζικές µεταρρυθµίσεις». Ο Καπιταλισµός της Καταστροφής

αποτελεί ένα νέο επενδυτικό τοµέα που βρίσκεται στην καρδιά της αναδυόµενης ‘νέας

οικονοµίας’. Παράγει κέρδη τρεφόµενος από την ανθρώπινη δυστυχία: τους πολέµους, τις

τροµοκρατικές επιθέσεις, τις φυσικές καταστροφές, τη φτώχια, τις εµπορικές κυρώσεις, την

κατάρρευση των αγορών και όλα τα είδη οικονοµικών, χρηµατιστηριακών και πολιτικών

καταστροφών. Όλα µπορούν να ιδωθούν υπό ένα νέο πρίσµα: ‘Οι καταστροφές είναι οι

ευκαιρίες των επενδυτών να επεκταθούν σε ένα νέο περιβάλλον. Οι µεγάλες

πολυεθνικές αποτελούν τα πραγµατικά ‘αναδυόµενα έθνη’ του σύγχρονου κόσµου και

όχι κάποιες ασήµαντες χώρες. Αυτές είναι που δηµιουργούν τεράστια κέρδη και

µεγεθύνουν τα έσοδα.’

Η Κλάιν τεκµηριώνει ότι η οικονοµία της καταστροφής γίνεται αντιληπτή ως η τάση του

µέλλοντος για µία συγκεκριµένη κατηγορία επενδυτών: ‘Σήµερα η παγκόσµια ανισορροπία

δεν λειτουργεί προς όφελος µόνο µίας µικρής οµάδας εµπόρων όπλων, παράγει

τεράστια κέρδη σε τοµείς υψηλής τεχνολογίας στο εσωτερικό των κρατών – στον τοµέα

της ασφάλειας, των βαριών κατασκευών, των ιδιωτικών εταιρειών που σχετίζονται µε

τις υπηρεσίες υγείας, τους τοµείς του πετρελαίου και του φυσικού αερίου- και φυσικά

για τους εργολάβους της άµυνας.’

Αυτή η νέα αγορά είναι τεράστια: ‘ Η ανακατασκευή αποτελεί σήµερα τόσο µεγάλη ευκαιρία

για πολλά λεφτά που οι επενδυτές χαιρετίζουν κάθε νέα καταστροφή µε τον ενθουσιασµό µίας

νέας πολλά υποσχόµενης εισόδου στο χρηµατιστήριο: $30 δις για την ανοικοδόµηση του

Ιράκ, $13 δις για την ανοικοδόµηση µετά το τσουνάµι, $110 δις για την Νέα Ορλεάνη." Οι

καταστροφές είναι σαν είσοδοι στο χρηµατιστήριο που ακολουθούνται από διαρκή

χρηµατοδότηση για τα πρότζεκτ που εγκρίνονται.

Όπως τα συµβόλαια της Blackwater (πρόκειται για τον µεγαλύτερο ιδιωτικό στρατό που

νοικιάζεται από κυβερνήσεις και ιδιώτες) ή την κατασκευή της µεγαλύτερης πρεσβείας στον

κόσµο από τους αµερικανούς στην πράσινη ζώνη της Βαγδάτης.

Το δόγµα του ‘καπιταλισµού της καταστροφής’ συνεισέφερε σε µεγάλο βαθµό στο ξεπέρασµα

της µεγάλης ύφεσης στις ΗΠΑ το 2000-2002. Η κλίµακα των εσόδων που τζογάρονται ήταν

σαφώς αρκετή για να παράσχει τα καύσιµα για ένα νέο οικονοµικό άλµα. Ο κολοσσός

εµπορίας όπλων Lockheed Martin, του οποίου ο προηγούµενος αντιπρόεδρος προήδρευε της

Επιτροπής Απελευθέρωσης του Ιράκ, είχε µε ζέση υποστηρίξει την επίθεση στην χώρα. Στη

συνέχεια έλαβε για την εταιρεία του συµβόλαια $ 25 δις από την κυβέρνηση των ΗΠΑ µόνο

µέσα στο 2005.’ Οι τοµείς που συνδέονταν µε τα οπλικά συστήµατα ανέβηκαν στις ΗΠΑ 76%

µεταξύ του 2001 και του 2006.

‘Η Lockheed από µόνη της µπορεί να χαρακτηριστεί ως µία αναδυόµενη αγορά.

Εταιρείες αυτού του είδους- των οποίων η χρηµατιστηριακή αξία τριπλασιάστηκε

µεταξύ του 2001 και 2005- αποτελούν σε µεγάλο βαθµό τον λόγο και τον τρόπο µε τον

οποίο σώθηκε το χρηµατιστήριο µετά την 11η Σεπτεµβρίου, σε µεγαλύτερο βαθµό και

από την κατασκευαστική έκρηξη που σηµειώθηκε.’

Η Κλάιν επιδιώκει να αποδείξει την πλάνη πίσω από τη σύνδεση ελεύθερης αγοράς

και δηµοκρατικής διακυβέρνησης. Αντίθετα υποστηρίζει ότι η οικονοµική

ελευθερία έχει θεµελιωθεί πάνω στον περιορισµό της πολιτικής ελευθερίας. Από

τη Χιλή έως το Ιράκ όταν οι πλειοψηφίες καλούνται να ψηφίσουν κυβέρνηση δεν

αξιώνουν flat taxes, ιδιωτικοποιήσεις και τέλος στον έλεγχο των ξένων κεφαλαίων.

Αντίθετα οργανώνουν συνδικάτα και ζητούν αύξηση των εξόδων κοινωνικής

ωφέλειας. Το Shock Doctrine αποτελεί ένα εγκυκλοπαιδικό κατάλογο της τακτικής

που κυβερνήσεις, εταιρείες και οικονοµολόγοι έχουν χρησιµοποιήσει προκειµένου να

επιβάλλουν – συχνά µετά από µαζικές αντιδράσεις – αυτό που η Κλαίν αποκαλεί

‘αγία τριάδα’ του προγράµµατος της Σχολής του Σικάγο: ‘εξουδετέρωση της

δηµόσιας σφαίρας, απόλυτη ελευθερία για τις επιχειρήσεις και πενιχρές

κοινωνικές παροχές’.

Τετάρτη, 14 Μάϊος 2008

Ο καπιταλισµός της καταστροφής

Η οικονοµική κρίση, το σοκ µε την τεράστια αύξηση της τιµής του πετρελαίου, η πείνα, οι σεισµοί, οι λιµοί και οι καταποντισµοί, όλα είναι ενταγµένα σε µία «στρατηγική του σοκ», που διαµόρφωσαν ο γκουρού του νεοφιλελευθερισµού Μίλτον Φρίντµαν και οι επίγονοί του, τα γνωστά «παιδιά του Σικάγου». Γι’ αυτό ας είµαστε επιφυλακτικοί στην εικόνα που διαχέεται σχετικά µε την παγκόσµια οικονοµική ύφεση, αφού η διαχείριση της έχει ήδη θετικά αποτελέσµατα για το εµπορικό έλλειµµα των ΗΠΑ, που µειώθηκε σηµαντικά τόσο γενικά όσο και απέναντι στην Κίνα. Οι γενικοί άξονες-στόχοι της εν λόγω στρατηγικής είναι ότι το κράτος είναι κακό και πρέπει να µειωθεί ο ρόλος του υπέρ του ιδιωτικού τοµέα. Αλλά αυτό δεν είναι παρά το ιδεολογικό-νοµιµοποιητικό πλαίσιο, το παραπέτασµα καπνού µιας εξειδικευµένης τακτικής, που αποσκοπεί στην αξιοποίηση µιας κρίσης. Έτσι, ένα πραγµατικό ή προκαλούµενο ή «τηλευκατευθυνόµενο» γεγονός(Naomi Klein: Η στρατηγική του σοκ), όπως οι εκλογές, ένας πόλεµος, ένας σεισµός, ένας τυφώνας κ.ά., θεωρείται αξιοποιήσιµο, αφού το σοκ της κοινής γνώµης επιτρέπει την επιβολή αντιλαϊκών µεταρρυθµίσεων. Εξάλλου, η συνεχής άνοδος της τιµής του πετρελαίου δεν έχει καµία σχέση µε την προσφορά και τη ζήτηση αλλά µε µία τηλεκατευθυνόµενη από τη Γουόλ Στρητ στρατηγική(εδώ τα περί ελεύθερης αγοράς αποδεικνύονται φούσκες). Συνεπώς, η σηµερινή κρίση ενδέχεται να οδηγήσει στην ενίσχυση του νεοφιλελευθερισµού και την επιδείνωση της κατάστασης των εργαζοµένων. Ασφαλώς, η αντίδραση των εργαζοµένων θα κρίνει τις εξελίξεις. Αλλά ο συσχετισµός δυνάµεων είναι δυστυχώς άνισος. Ο «καπιταλισµός της καταστροφής» ως το τελευταίο στάδιο του νεοφιλελευθερισµού βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και το Ισραήλ (το οποίο επισκέπτεται ο Μπους για τον εορτασµό των 60 χρόνων του ως κρατικής οντότητας) είναι το προτεινόµενο οικονοµικό µοντέλο. Σύµφωνα µε αυτό η οικονοµική ανάπτυξη στηρίζεται σε «µία βιοµηχανία του πολέµου εναντίον της τροµοκρατίας»(Klein).

ΑΝΑΡΤΗΘΗΚΕ ΑΠΟ Γ ΙΩΡΓΟΣ Χ . ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ ΣΤ ΙΣ 9:51 ΜΜ

Οι άγνωστοι νεκροί του Πολυτεχνείου 10 πτώµατα που δεν βρέθηκαν ποτέ

Αθήνα - Κυριακή 9 Νοεµβρίου 2003

«Εκ των εκτεθέντων δήλον καθίσταται ότι εις τους καταλόγους των επισήµως

ανακοινωθέντων και υπό της ερεύνης βεβαιωθέντων τοιούτων, δέον να

προστεθούν και έτεροι δέκα έξ (16) τουλάχιστον βασίµως προκύπτοντες, οίτινες,

τονιστέον και πάλιν, ουδεµίαν έχουν, ως προς την ταυτότητα, σχέσιν µε τους

επισήµως ανακοινωθέντας».

Σε αυτό το συµπέρασµα κατέληξε ο εισαγγελέας ∆ηµήτρης Τσεβάς στην

προκαταρκτική εξέταση που διενήργησε για τα αιµατηρά γεγονότα του

Πολυτεχνείου. Μετά την εκτεταµένη έρευνα διαπίστωσε ότι τις ηµέρες που

συγκλόνισαν την Ελλάδα υπήρξαν δολοφονίες µε γνωστούς σε αρκετές

περιπτώσεις δράστες, αλλά µε άγνωστα πάντοτε θύµατα.

∆ύο από τις σκοτεινές δολοφονίες τις εντόπισε στο Ρυθµιστικό Κέντρο Αθηνών.

∆ράστες ήταν αστυνοµικοί που υπηρετούσαν στη µόνιµη αστυνοµική φρουρά του

νοσοκοµείου. Τα θύµατα όµως ήταν άγνωστα. Κατόπιν αυτού ο ∆ηµήτρης Τσεβάς

αναζήτησε τις απαντήσεις στον νεκροθάλαµο του µεγαλύτερου νοσοκοµείου της

χώρας, όπου διακοµίστηκαν οι περισσότεροι τραυµατίες και οι νεκροί του

Πολυτεχνείου. Εκεί διαπίστωσε αµέσως ότι µόνο στις 16 προς 17 Νοεµβρίου

διακοµίστηκαν 10 νεκροί οι οποίοι δεν βρέθηκαν ποτέ! Αυτό προέκυψε από τις

επίσηµες αναφορές των νοσηλευτών που ήταν υπεύθυνοι του νεκροθαλάµου του

Ρυθµιστικού Κέντρου Αθηνών.

Ο Νικ. Νίκας, ο οποίος είχε υπηρεσία ως τις 11 το βράδυ της 16ης Νοεµβρίου,

κατέθεσε στον εισαγγελέα ότι «παρέλαβε και ετοποθέτησε εις τον νεκροθάλαµον

επτά πτώµατα νέων ανδρών, ηλικίας 22-25 ετών, τα οποία δεν συνωδεύοντο από

πιστοποιητικόν θανάτου και κάρταν περί της ταυτότητος του νεκρού». Ο Ιωάννης

Μάρας, που ανέλαβε υπηρεσία αµέσως µετά τον Νίκα, κατέθεσε ότι «παρέλαβε

επτά πτώµατα, νέων οµοίως ανδρών, ηλικίας 20-35 ετών, εκ των οποίων τα

τέσσερα ήσαν αγνώστου ταυτότητος»!

Οταν ο ∆ηµήτρης Τσεβάς θελήσει να µάθει τον επίσηµο αριθµό των νεκρών στα

αρχεία του νοσοκοµείου, θα βρεθεί προ εκπλήξεως. «Και ούτω κατά την τραγικήν

εκείνην νύκτα των γεγονότων, 16 προς 17 Νοεµβρίου 1973, ένδεκα πτώµατα

αγνώστων νέων διακοµίζονται εις το Ρυθµιστικόν Κέντρον Αθηνών, άτινα όµως,

πλην ενός - κατά τα επίσηµα στοιχεία του νοσοκοµείου -, ουδαµού εµφανίζονται,

ούτε καταχωρίζονται!».

Στο πολυσέλιδο πόρισµα που συνέταξε τον Οκτώβριο του 1974 υπογράµµιζε για

το θέµα: «... Και η ανυπαρξία επισήµων στοιχείων εν τω νοσοκοµείω δεν

αποδεικνύει βεβαίως την ανυπαρξία πτωµάτων, διότι αι καταθέσεις είναι

κατηγορηµατικαί και σαφείς και πλήρως εκ της ερεύνης εβεβαιώθη ότι ουδεµία

εγένετο επίσηµος εγγραφή του πλήθους των εισαγοµένων τότε τραυµατιών εις το

Γενικόν βιβλίον της πύλης».

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η πηγή από την οποία βρήκε ο εισαγγελέας τον αριθµό

των τραυµατιών. «Μόνον οι αυτόθι ευρισκόµενοι αστυνοµικοί εµερίµνων διά τα

καθ' εαυτούς περί τούτου και τα υπ' αυτών συλλεγέντα στοιχεία». Κατόπιν αυτών

καταλήγει στο συµπέρασµα ότι «θα ήτο µάταιον εποµένως να ερευνηθή

περαιτέρω, µολονότι επεχειρήθη, τι εγένοντο οι νεκροί ούτοι» στο Ρυθµιστικό

Κέντρο Αθηνών.

Για τους λόγους αυτούς ο διακεκριµένος εισαγγελέας δεν θα καταφέρει να δώσει

µια κατηγορηµατική απάντηση σχετικά µε την τύχη των άγνωστων νεκρών του

Πολυτεχνείου. Χαρακτηριστική είναι η επισήµανση που κάνει το 1974:

«Παραµένει βεβαίως πάντοτε το ερώτηµα: Τι εγένοντο τα πτώµατα των νεκρών

τούτων και διατί οι οικείοι των εξακολουθητικώς σιωπούν; ∆εν είναι εύκολος η

απάντησις εις τον χαράσσοντα τας γραµµάς ταύτας. Είναι υποχρέωσις, όµως, η

έναντι του προβλήµατος θέσις και η κατανόησις των ανερµηνεύτων ή αδυνάτων».

Τριάντα χρόνια µετά, το ερώτηµα περιµένει απάντηση.

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=46&ct=47&artId=155082&dt=19/03/2006 ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη Α.Ε. powered by NETVOLUTION

Eκτύπωση

Αντηχησεις Nέες ελπίδες, παλιοί φόβοι

Tης Aµαντας Mιχαλοπουλου

Yπάρχουν αρθρογράφοι που δεν προδίδονται µε τίποτα. Eίναι δεξιοί ή αριστεροί; Tολµηροί ή θρασύδειλοι; Kαταφέρνουν να ξεγλιστράνε και να µη λένε τίποτα για τον εαυτό τους. Yπάρχουν κι εκείνοι που δεν παρουσιάζουν αντιφάσεις. Oι απόψεις τους µοιάζουν ν’ ανήκουν σε µυθιστορηµατικά πρόσωπα, καλοσχεδιασµένα από τον συγγραφέα, δηλαδή τον εαυτό τους. Eδώ η αυτοαναφορικότητα ξεπερνά τα µετανεωτερικά έργα. Nιώθεις ότι αντικρίζεις ακτινογραφίες: τόσο διάφανος και αµετακίνητος είναι ο σκελετός της σκέψης.

Kαθώς κάνω την αυτοκριτική µου, στην αρχή της χρονιάς, συνειδητοποιώ ότι σ’ αυτό δεν τα έχω καταφέρει. Aντιφάσκω από χρόνο σε χρόνο, µερικές φορές κι από µήνα σε µήνα. Πότε «προοδευτική», πότε «συντηρητική», πότε µε το ∆ίκτυο, πότε εναντίον του, πότε µε τους νέους συγγραφείς, πότε µε το κλασικό µυθιστόρηµα, κάθε µέρα ξεκινάω απ’ την αρχή. Eίναι επιπόλαιο; Ή απλώς ανθρώπινο;

Ωσπου να λύσω µια τόσο βασική απορία για τον τρόπο που οι άνθρωποι δοκιµάζουν τις σκέψεις τους στον χρόνο, αντιµετωπίζω την αρθρογραφία ως πειραµατισµό. Yποθέτω ότι η φλύαρη αυτή εισαγωγή ήταν δήλωση δυσπιστίας προς εκείνους που ξέρουν τα πάντα, και κατανόησης για εκείνους που δεν είναι σίγουροι για τίποτα. Kατά βάθος, ήταν εισαγωγή σε µία ερώτηση: Ποια ακλόνητη σιγουριά µπορεί να εµπνεύσει η εποχή µας; ∆ιαρκώς ελπίζεις σε κάτι το οποίο εξωθείται στα άκρα και σε τροµάζει. Σε κάτι νέο. Ή, µάλλον, σε κάτι που παρουσιάζεται ως νέο.

Kάθε φορά που ένα παµπάλαιο ανθρώπινο θέµα µάς αναγκάζει να το αντιµετωπίσουµε υπό νέα οπτική, ξεσηκώνονται οι δυο εαυτοί, εκείνος που ανησυχεί και εκείνος που ανακουφίζεται. H πιο δαιµόνια στιγµή του λάιφ–στάιλ έχει περάσει, αλλά µας έχει αφήσει την τροµερή κληρονοµιά της: τα ναι και τα όχι, τις τάσεις της κάθε εποχής. Mόνο που το cool–hunting δεν είναι απλώς επιδερµικές προτιµήσεις. Eίναι κατατάξεις, βαθµοί στον συγχρονισµό µας µε το τώρα. Mπορεί οι λίστες νέων τάσεων να εκλαϊκεύονται από τα περιοδικά· δεν ξεκινούν πάντως από εκεί. Πλήθος κοινωνικών επιστηµόνων έχουν επιστρατευτεί για να µεταφράσουν τα κολλυβογράµµατα της αµέσως επόµενης κοινωνικής ανησυχίας σε τάσεις της εποχής. Oι οποίες, µε τη σειρά τους, αποτελούν τον καταναλωτικό οδηγό που θα εµπιστευτούµε προσεχώς.

Σύµφωνα µε τους τρεντ σέτερ αυτής της νέας ακαδηµαϊκής σοδειάς, σήµερα χρειαζόµαστε πνευµατικούς οδηγούς (από τον Kοέλιο ώς τον δάσκαλο της γιόγκα). Mιλάµε πολύ για τη συνείδηση, τα βιολογικά προϊόντα, τις φιλικές προς το περιβάλλον επιλογές, πράγµα που σηµαίνει ότι η επιστροφή στη φύση δεν απασχολεί µια γραφική µειονότητα. Kανονικοποιείται, άρα βρίσκει και εµπορικό αντίκτυπο: η Kάθριν Xάµετ δήλωσε ότι χρησιµοποιεί µαλλί που δεν έχει ψεκαστεί µε φυτοφάρµακα για τα ρούχα της, αφότου ενηµερώθηκε για τον αριθµό αγροτών που πεθαίνουν κάθε χρόνο από τη χρήση φυτοφαρµάκων. Αλλη τάση της εποχής: το curating της ψυχαγωγίας µας. Aν δεν την επιµεληθούµε οι ίδιοι, θα πλακωθούµε από τον όγκο της πληροφορίας. Eξ ου και τα βοηθήµατα που επινοήθηκαν γι’ αυτήν τη δουλειά: από τα I Pod µέχρι το Netflix.

Mία από τις πιο ενδιαφέρουσες πλευρές των όλο και πιο σύνθετων διαφηµιστικών τακτικών είναι η δυσπιστία που εγείρουν. Οταν η Nαόµι Kλάιν έγραψε το «No Logo», πρόσφερε, ίσως άθελά της, οδηγίες νέας καταναλωτικής συµπεριφοράς σε ανθρώπους που είχαν απαυδήσει από την εµπορική βιοµηχανία. H επιτυχία του βιβλίου δηµιούργησε ένα νέο κοινό, έτοιµο να ασπαστεί «το µάρκετινγκ του µη µάρκετινγκ», όπως ονοµάστηκε από τους «Nιου Γιορκ Tάιµς».

Tο αντίστοιχο φαινόµενο στη λογοτεχνία ήταν το «Mακ Σουίνις», το δεκαπενθήµερο περιοδικό του διάσηµου και πολυεκατοµµυριούχου πλέον Nτέιβ Εγκερς. Ξεκίνησε ως ένας σκουπιδότοπος κειµένων που δεν έβρισκαν ανταπόκριση σε άλλα περιοδικά. Xάρη στο δαιµόνιο µάρκετινγκ του µη µάρκετινγκ στο οποίο προέβη ο Εγκερς, το περιοδικό του βρίσκεται σήµερα στα µεγάλα βιβλιοπωλεία και όλος ο αγγλόφωνος κόσµος τού ζητάει συνεντεύξεις, τις οποίες δεν δίνει. Ξέρει ότι µόνο αν τηρήσει την αρχική του στάση απαξίωσης για τον Τύπο, θα είναι συνεπής προς το

προϊόν του.

Mας δείχνουν τέτοιες ιστορίες πώς κινείται ο σύγχρονος κόσµος; Ή αποκαλύπτουν µόνο την πρωταρχική εντύπωση της κίνησης; Aν η δυσπιστία µας απέναντι στα φαινόµενα δεν είναι επιθετική, έχουµε πολλές πιθανότητες να συνεχίσουµε ν’ ανησυχούµε χωρίς να χάσουµε την ελπίδα µας.

Kλείσιµο Hµεροµηνία : 15-01-2006 Copyright: http://www.kathimerini.gr

Σχέση Οικονοµικής Πολιτικής και Καταπάτησης Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων ∆ηµοσιεύθηκε στις 10/05/08 Κατηγορία Πολιτική | Γράφτηκε από MM

H παραγωγή του προιόντος «παγκοσµιοποηµένος τρόµος» στοχεύει στον έλεγχο της ανθρώπινης συµπεριφοράς και βασίζεται στην πρόκληση τραυµατικών εµπειριών, έχει δε προχωρήσει πέρα και από τις πιο εφιαλτικές µας σκέψεις. Οι πρωτοµάστορες πολιτικοί της Αµερικής, οι δηµιουργοί της θεωρίας της ελεύθερης αγοράς, κυριαρχούν στον κόσµο µέσω της εκµετάλλευσης και της καταστροφής

ανθρώπων και χωρών. Η συγγραφέας Naomi Klein, στο βιβλίο της “The Shock Doctrine-The Rise of

Disaster Capitalism” , περιγράφει τις διασυνδέσεις της οικονοµικής πολιτικής, του

πολέµου και των τεχνικών καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, υπό το

δόγµα Σοκ και ∆έος. Ξεµπροστιάζει το ψέµα ότι ελεύθερες αγορές σηµαίνει και ελεύθεροι άνθρωποι,και όπως χαρακτηριστικά παρατηρεί ο φίλος της Υποδιοικητής Μάρκος των Ζαπατίστας :To βιβλίο της είναι επικίνδυνο για το σύστηµα και αυτό έγκειται, στο

ότι µπορείς να καταλάβεις αυτά που λέει. «Αυτό που είναι ιδιαίτερα απογοητευτικό, αναφέρει η συγγραφέας, είναι ότι ο

θρίαµβος του νεοφιλελευθερισµού και της νεοταξικής συµπεριφοράς επιτεύχθηκε, εν πολλοίς, χάριν στην ανοχή και συνενοχή των περισσότερων διανοουµένων. Τις

τελευταίες δεκαετίες τα πολιτικά και οικονοµικά «ηλεκτροσόκ» κατά διαφόρων χωρών

και οι τεχνικές βασανισµού, που εφαρµόζουν οι Αµερικανοί στο Αµπού Γκράιµπ, είναι αποτέλεσµα εργασίας των διανοουµένων και των επιστηµόνων της Αµερικής». Η λογική, ή µάλλον η παθολογία που περιγράφει η Klein, λέει ο πολιτικός αναλυτής, Juan Santos, είναι η παγκόσµια παθολογία του βιαστή, του serial killer, του

φασίστα, των βασανιστών του Γκουαντανάµο, των γιάπηδων Χάνιµπαλ Λέκτορ,

µε µαύρα επιχειρηµατικά κουστούµια και τσάντες Samsonite, που γυρνούν και ρηµάζουν τον κόσµο. Είναι η παθολογία και η µεθοδολογία των βασανιστών, των οποίων στόχος δεν είναι µόνον ο τρόµος, αλλά η καταστροφή της ζωής και των βιοποριστικών πόρων των ανθρώπων, η διάλυση του κόσµου, µε σκοπό τον δικό τους πλουτισµό. Τα εγχειρίδια ανάκρισης της CIA, των ετών 1963-1983, τα οποία εµπεριέχονται στο βιβλίο της, αναφέρουν τα εξής: «Σκοπός και βασική θέση των ανακριτών είναι να προκαλέσουν µια προσωρινή παύση ζωής, ένα είδος ψυχολογικού σοκ ή παράλυσης, έτσι ώστε η πηγή να είναι πολύ πιο ανοικτή σε υποδείξεις και παραδοχές και πολύ πιο έτοιµη να συµµορφωθεί.» Αλλά οι τεχνικές αυτές δεν λειτουργούν µόνο σε µεµονωµένα άτοµα, µπορούν να

λειτουργήσουν και σε ολόκληρες κοινωνίες. «Ένα συλλογικό τραύµα, ένας πόλεµος, ένα πραξικόπηµα, µιά φυσική καταστροφή, µιά τροµοκρατική ενέργεια φέρνει όλους σε κατάσταση σοκ. Ως επακόλουθο, φέρνει τους ανθρώπους σε «παιδική κατάσταση» , όπως ο φυλακισµένος και δέχονται να

υπακούσουν σε ηγέτες που ισχυρίζονται ότι προστατεύουν την ανθρωπότητα».

Πράγµατι, το φαινόµενο αυτό το κατανόησε από πολύ νωρίς ο οικονοµολόγος της σύγχρονης εποχής Μίλτον Φρίντµαν. Ο Φρίντµαν είχε ένα ακραίο όραµα για την κοινωνία, σύµφωνα µε το οποίο η αγορά καθόριζε κάθε πλευρά της ζωής, από το σχολείο µέχρι και την περίθαλψη, ακόµα και τον στρατό. Ο οικονοµολόγος πίστευε, στην πλήρη απελευθέρωση των τιµών και στην αποδυνάµωση των κρατικών υπηρεσιών. Οι ιδέες του ήταν εξαιρετικά αντιλαικές, προκαλούσαν κύµατα ανεργίας, απογείωναν τις τιµές και έκαναν την ζωή εκατοµµυρίων ανθρώπων πιό αβέβαιη. Μη έχοντας την δυνατότητα οι παγκόσµιοι ηγέτες, να επιβάλλουν το πρόγραµµά του «δηµοκρατικά», κατέφυγαν στη δύναµη του σοκ. «Το υποκείµενο πρέπει να ξυπνάει απότοµα και αµέσως να του δένονται τα µάτια

και να του φορούν χειροπέδες. Αν συλληφθούν µε τέτοιες συνθήκες, τα περισσότερα

«υποκείµενα» βιώνουν έντονα το αίσθηµα του σοκ, της ανασφάλειας και του

ψυχολογικού στρές. Το βασικό είναι να εµποδιστεί το «υποκείµενο» να χαλαρώσει και

να συνέλθει από το σοκ… Η φυσική και ψυχολογική αποµόνωση πρέπει να διατηρείται

από την πρώτη στιγµή της σύλληψης. Η ικανότητα για αντίσταση να ελαχιστοποιείται

εξαιτίας του αποπροσανατολισµού. Οι φυλακισµένοι πρέπει να παραµένουν σιωπηλοί

συνεχώς. Σε καµµιά περίπτωση δεν πρέπει να τους επιτραπεί να συνοµιλήσουν µεταξύ

τους.» Ο Φρίντµαν λοιπόν κατάλαβε έγκαιρα ότι, όπως οι φυλακισµένοι χαλαρώνουν την αντίστασή τους πριν την ανάκριση ( λόγω του σοκ της σύλληψης ) , έτσι και οι µεγάλης κλίµακας καταστροφές εξυπηρετούν στο να χαθεί η αντίσταση για την

«ελεύθερη αγορά». Συµβούλευε τους πολιτικούς ότι, αµέσως µετά από µιά κρίση, θα πρέπει να προωθούν όλα τα επώδυνα µέτρα ταυτόχρονα, πριν οι πολίτες να σταθούν στα πόδια τους. «Μόνο µιά κρίση, πραγµατική ή υποτιθέµενη, προκαλεί πραγµατική αλλαγή»

Σοκ και ∆έος στον πλανήτη ΓΗ

Οι ιδέες του Φρίντµαν για τον καθαρό καπιταλισµό, γνωστό ως «φιλελευθερισµό» , είχαν την χρυσή ευκαιρία να εφαρµοστούν το 73 στη Χιλή του Πινοσέτ, όταν ανετράπη η δηµοκρατικά εκλεγµένη κυβέρνηση του Αλιέντε. Τα µεγαλύτερα εγκλήµατα πολέµου και βασανιστηρίων στο δεύτερο µισό του προηγούµενου αιώνα, σηµειώθηκαν στις χώρες της Λ.Αµερικής. Τα πιό χαρακτηριστικά παραδείγµατα ήταν η δολοφονία του αρχιεπίσκοπου Οσκαρ Ροµέρο και 6 ιερέων στο Ελ Σαλβαδόρ, οι συστηµατικές αρπαγές βρεφών των οικογενειών των «εξαφανισθέντων» στην Αργεντινή, καθώς και τα πολυάριθµα πραξικοπήµατα-σφαγεία στην αµερικανική ήπειρο. Σήµερα στο Ιράκ, τα ιρακινά αποσπάσµατα θανάτου και οι εκτελεστές που δρούν για να καταστείλουν την αντίσταση, είναι εκπαιδευµένοι από αµερικανούς διοικητές, οι οποίοι έχουν προηγούµενη δράση σε ανάλογες παρόµοιες καταστάσεις στην Λ.Αµερική. Στο βιβλίο του Άλφρεντ ΜακΚόι «A question of torture» , αποτυπώνονται και οι µέθοδοι βασανισµού που δοκιµάστηκαν από αµερικανούς πράκτορες της CIA και στο Βιετνάµ ως µέρος του προγράµµατος Φοίνιξ και κατόπιν οι µέθοδοι αυτές εισήχθησαν και στην Ασία υπό το πρόσχηµα αστυνοµικών εκπαιδευτικών

προγραµµάτων. Στην Ελλάδα, τις τελευταίες δεκαετίες η βιοµηχανία καταστρέφεται, η γεωργία συρρικνώνεται, τα νοικοκυριά υπερχρεώνονται, οι εταιρείες και οι τράπεζες παρουσιάζουν απίστευτα κέρδη και όλη αυτή η ανεπανόρθωτη κατακλυσµιαία βλάβη,

παρουσιάζεται από τα παπαγαλάκια της νεοταξικής προπαγάνδας ως αναπτυξιακό µοντέλο…. Οι φωτιές που έκαψαν την Πελοπόννησο το καλοκαίρι του 2007 και άφησαν πίσω τους 70 νεκρούς και εκατοντάδες στρέµµατα αγροτικών καλλιεργειών και δασών κατεστραµµένα, σήµερα µετατρέπονται σε φιλέτα γης για τα νέα συµβόλαια ανοικοδόµησης. Η πρόσφατη ελληνική ιστορία αποτυπώνει ανάγλυφα την εµπειρία του «σοκ και δέους» όπως αυτή µπορεί να εφαρµόζεται, είτε µε ξεκάθαρα αυταρχικές, είτε µε «δηµοκρατικές»συνθήκες. Το στρεβλό µοντέλο ανάπτυξης του µεταπολεµικού καπιταλισµού των εργολάβων και της αρπαχτής γεννήθηκε µέσα στο µετεµφυλιοπολεµικό καθεστώς και γιγαντώθηκε στην περίοδο της χούντας. Στην µεταπολίτευση, συνεχίστηκε η χωροταξική αναρχία και ολοκληρώνεται η περιβαλλοντική καταστροφή. Τα σοκ της γρήγορης ένταξης στην ΕΟΚ, χωρίς σχεδιασµό, και αργότερα της πλήρους παράδοσης στην ΟΝΕ και στο ευρώ, κατέστρεψαν τους βασικούς τοµείς της οικονοµίας (αποβιοµηχάνιση, πτώση εξαγωγών, περιορισµός αγροτικής παραγωγής) και περιθωριοποίησαν µεγάλα στρώµατα του λαού. Ακολούθησε το µεγάλο σοκ της αθρόας εισαγωγής µεταναστών, µε αποτέλεσµα την µεγάλη ανεργία και την υποβάθµιση της ελληνικής εργατικής τάξης. Παράλληλα δηµιουργείται µια νέα κάστα ακαλλιέργητων νεόπλουτων που είναι πρόθυµοι να εκχωρήσουν τα πάτα στους πολυεθνικούς επενδυτές που εισβάλλουν από παντού, για να κερδοσκοπήσουν πάνω στο πτώµα του έλληνα «εµποράκου». Η χώρα, µέσα από τα αλλεπάλληλα σοκ, µετατρέπεται σε µπανανία της παγκοσµιοποίησης, προς δόξαν των τσακαλιών της Νέας Τάξης. Είναι υπεραπλουστευτικό να µιλάµε για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωµάτων και Γκουαντάµο και Αµπου Γκράιµπ, είναι ανεύθυνο να θεωρούµε ότι µε τον οβολό µας και τις παροχές σε είδος προς τους βασανισµένους αυτής της γης, συµβάλλουµε στην καλύτερη επιβίωσή τους … Είναι στάση ευθύνης να σταθούµε πίσω από την εικόνα που µας διοχετεύει η ασύδοτη νεοφιλελεύθερη αγορά και να ενηµερωθούµε, να πληροφορηθούµε, να καταλάβουµε ότι οι ζωές, τα σπίτια,ο πολιτισµός και η οικονοµία που έχουν συντριβεί από την κρίση και την καταστολή , µπορούν να αποκατασταθούν µε την αντίσταση ενάντια τροµοκατασταλτικούς µηχανισµούς. Είναι χρέος µας να εξοπλιστούµε µε θάρρος και να µην χάσουµε το πνευµατικό µας προσανατολισµό, να αντισταθούµε στο σοκ. ΠΗΓΕΣ: The Shock Doctrine - Naomi Klein Alfred A. Knopf Canada, 2007 – www.randomhouse.ca Disaster Capitalism in thw News, Greece, 9/11/2007 – www.naomiklein.org/shock-doctrine/resources/disaster-capitalism-news/greece

Eκτύπωση

ΑΝΤΗΧΗΣΕΙΣ

Χωρίς λογότυπα

Στα µεγάλα βιβλιοπωλεία του Λονδίνου το «No Logo» της Ναόµι Kλάιν σχηµατίζει µαύρους, πένθιµους, αλλά ευπώλητους σωρούς. Οι άνθρωποι που τους βολεύει να πιστεύουν ότι τα µπεστ σέλερ είναι βιβλία χωρίς απαιτήσεις, σίγουρα θα µπερδεύτηκαν µε το βιβλίο της τριαντάχρονης Kαναδέζας. Το «No Logo» (Οχι λογότυπα) είναι η βίβλος του αντιµονοπωλιακού κινήµατος και θα έπρεπε να µεταφραστεί σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες -τουλάχιστον- ως µια εµπεριστατωµένη έρευνα γύρω από την εισβολή των πολυεθνικών στην εκπαίδευση, την τέχνη, τα σπορ.

Στις παραµονές της συνδιάσκεψης στη Γένοβα, το «No Logo» θυµίζει µε δυναµικό τρόπο πώς οι κοινωνικοί αγώνες µετατράπηκαν σε διαφηµιστικές λεζάντες, πώς η διαφήµιση προσεταιρίστηκε ύπουλα και ανώδυνα κάθε αγωνιστική έκφραση της σύγχρονης ζωής. Για να γράψει το βιβλίο της η Kλάιν ταξίδεψε µέχρι τη Μανίλα, όπου συνάντησε ανήλικες εργάτριες να κατασκευάζουν CD- ROM. «Φτιάχνουµε κοµπιούτερ», της είπαν, «αλλά δεν ξέρουµε πώς λειτουργούν». Στις Φιλιππίνες διαπίστωσε ότι ο δυνάστης δεν είναι πια αποικιοκράτης µε στρατιωτική στολή, αλλά αφεντικό µε ιταλικό κοστούµι και κινητό τηλέφωνο, που βάζει ανειδίκευτους εργάτες να ξενυχτούν ράβοντας αλυσιδωτά µπλουζάκια µεγάλων οίκων. Αθλητικά παπούτσια που κατασκευάστηκαν στο Βιετνάµ, ρούχα της Μπάρµπι στη Σουµάτρα, πετρέλαιο από τα φτωχικά, µολυσµένα χωριά του Νιγηριανού ∆έλτα, αλλά και εργασιακά συνδικάτα που δοκιµάζουν να αλλάξουν τον ρου της ιστορίας στη νότια Ασία.

Στη δεκαετία του '80, όταν οι πολυεθνικές αποφάσισαν ότι δεν συµφέρει η συγκέντρωση πλούτου, άρχισε η µεταφορά του µεγαλύτερου µέρους της παραγωγής στην Ασία και στην Αφρική, χάρις στην αλλαγή της εργασιακής νοµοθεσίας. Οι ίδιες οι εταιρείες µετατόπισαν το ενδιαφέρον τους από την παραγωγή στο µάρκετινγκ, δηλαδή στην εικόνα του προϊόντος. Μ' άλλα λόγια: λιγότερο προσωπικό, πιο δυνατές εικόνες.

Πέρασε ανεπιστρεπτί η εποχή του Μπαρµπα Μπεν, όπου οι εταιρείες προσπαθούσαν να εξανθρωπίσουν την παραγωγή, υπονοώντας ότι ένα αληθινό, συµπαθές άτοµο βρίσκεται πίσω από την άκρατη εκβιοµηχάνιση, που τότε όπως και τώρα φοβίζει τους ανθρώπους. Τώρα «το Gordon Gin πειραµατίζεται γεµίζοντας τις βρετανικές κινηµατογραφικές αίθουσες µε τη νέα γεύση της φίρµας - άρωµα από φρούτα του δάσους. Ο Klavin Klein κολλάει το άρωµά του στους φακέλους µε τα εισιτήρια κοντσέρτων. Στις σκανδιναβικές χώρες κερδίζεις έξτρα χρόνο οµιλίας αν επιτρέψεις να διακόπτεται η συνοµιλία σου από διαφηµίσεις». Η Kλάιν αναφέρει πολλά εξωφρενικά παραδείγµατα: αυτοκόλλητα διαφηµιστικά από σίριαλ του ABC στα φρούτα του σούπερ µάρκετ• διαφηµίσεις του Μπάτµαν στον έναστρο ουρανό• εξαγγελίες της ΝΑΣΑ για διαφηµιστικά σποτ µέσα στους διαστηµικούς σταθµούς.

Στα µέσα της δεκαετίας του '90 τα πράγµατα σοβάρεψαν: οι εταιρείες αποφασίζουν να επεκταθούν σπονσοράροντας πολιτιστικά και αθλητικά γεγονότα. «Αναζητούσαν µε δίψα ιδέες και εικονογραφία που οι εταιρείες τους θα µπορούσαν να εκµεταλλευτούν προβάλλοντας ξανά αυτές τις ιδέες και τις εικόνες ως επέκταση της εταιρείας». Οι εταιρείες χρηµατοδοτούν υψηλή τέχνη, αλλά και σίριαλ, ποδοσφαιρικούς αγώνες, συναυλίες. Kαι επιδρούν σαρωτικά στο συλλογικό υποσυνείδητο, δηµιουργώντας την εντύπωση ότι χωρίς τη γενναιοδωρία τους ο πολιτισµός είναι πλέον ανέφικτος.

Τα λογότυπα, υποστηρίζει η Kλάιν, έχουν γίνει ό,τι πιο κοντινό σε µια διεθνή γλώσσα. Με δικά της λόγια: «Οι αναφορές γύρω από το παγκόσµιο δίκτυο των λογοτύπων και των προϊόντων εκφράζονται µε την ευφορική ρητορική του

µάρκετινγκ του παγκόσµιου χωριού, ένα απίστευτο µέρος όπου global teens (παγκοσµιοποιηµένοι έφηβοι) µοιράζονται, για να δανειστούµε µια φράση από το site της Levis, µια παγκόσµια κουλτούρα του στυλ».

Η Kλάιν, ωστόσο, δεν τα βάζει µε την παγκοσµιοποίηση, γιατί πιστεύει στην παγκοσµιοποίηση του θυµού όπως εκφράστηκε στο Σιάτλ ή στην Παγκόσµια Συνδιάσκεψη Τραπεζών της Πράγας, στη Μαδρίτη, στην Kολωνία, όπου είχαν ταξιδεύσει ακόµη και Ινδοί αγρότες, και τώρα στη Γένοβα. Στους µεγάλους δρόµους του Λονδίνου, οι φοιτητές µοίραζαν τις προάλλες πολυγραφηµένα χαρτιά µε τυπωµένη τη λέξη «Επανάσταση», καλώντας στη Γένοβα όσους έχουν θυµώσει ειλικρινά µε τη µεταµόρφωση των κοινωνικών αγώνων σε διαφηµιστικό σλόγκαν αθλητικών παπουτσιών. ∆ικαίως η Kλάιν πιστεύει στην παγκοσµιοποίηση της αντίστασης: «Πρέπει να είναι τόσο διεθνής, τόσο ικανή για αποφασιστική δράση, όσο και η δράση των πολυεθνικών που επιχειρεί να περιστείλει».

Kλείσιµο Hµεροµηνία : 01-07-2001 Copyright: http://www.kathimerini.gr

«SΟS, ο φασισµός καραδοκεί»

Η Αριστερά πρέπει να

γεµίσει το ιδεολογικό

κενό µετά την

κατάρρευση των

αγορών

Ναόµι Κλάιν ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νατάσα Μπαστέα

http://www.naomiklein.org/main Α∆ΗΜΟΣΗ από ΤΑ ΝΕΑ, 27.02. 2009 Το πρώτο της βιβλίο «Νo logo»

χαρακτηρίστηκε Βίβλος της αντι-παγκοσµιοποίησης. Στο δεύτερο βιβλίο της «Το δόγµα σοκ: Η άνοδος του

καταστροφικού καπιταλισµού», που

αποδεικνύεται ιδιαίτερα επίκαιρο, η Ναόµι Κλάιν εκφράζει ακόµα πιο προκλητικές απόψεις. «∆εν λέω απλά ότι ο καπιταλισµός είναι κακός. Υποστηρίζω ότι καταστροφές όπως θεοµηνίες ή οικονοµικές κρίσεις γίνονται αντικείµενο εκµετάλλευσης για την

προώθηση αντι-λαϊκών πολιτικών της ελεύθερης αγοράς». Η 38χρονη Καναδή δηµοσιογράφος, συγγραφέας και κινηµατογραφίστρια, την

οποία πρόσφατα οι «Νew Υork Τimes»

χαρακτήρισαν ως «τον άνθρωπο µε τη

µεγαλύτερη επιρροή στην αµερικανική

Αριστερά», τιµήθηκε πριν από λίγες ηµέρες µε το διεθνές βραβείο Warwick για το 576

σελίδων βιβλίο της, στο οποίο στηλίτευσε την ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς και εν

µέρει προέβλεψε την οικονοµική κρίση. Το

βιβλίο έχει πουλήσει σ΄ έναν χρόνο

περισσότερα από 800.000 αντίτυπα. «∆εν µπορώ να αισθανθώ δικαιωµένη για

µια οικονοµική κρίση που αποδεικνύεται επικών διαστάσεων», λέει σε συνέντευξή της στη βρετανική εφηµερίδα «Τimes». ∆εν

υποστηρίζει ότι είχε δει την κρίση να έρχεται σε τέτοια ένταση, αλλά ανησυχεί για

εκείνους «που θα χρησιµοποιήσουν

µεθόδους-σοκ», µε τον ίδιο τρόπο που

εκµεταλλεύθηκαν την 11η Σεπτεµβρίου, τον

τυφώνα Κατρίνα, το τσουνάµι, τη Ρωσία και το Ιράκ προς όφελός τους: «Όποιος νοµίζει ότι η ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς είναι νεκρή, ας θυµηθεί την τεράστια πίεση να

περικοπούν τα έξοδα για την υγειονοµική

περίθαλψη των Αµερικανών για να

χρηµατοδοτηθεί η κρίση. Ας παρατηρήσει ότι γινόµαστε µάρτυρες µιας άνευ

προηγουµένου µεταφοράς δηµόσιου πλούτου

στα χέρια ιδιωτών, µε τη µορφή βοήθειας προς τις τράπεζες και ότι, παρά τη διάγνωση

ότι η κρίση ξέσπασε επειδή δεν υπήρχε έλεγχος, δεν βλέπουµε τώρα να τίθεται κάποιος έλεγχος στον οικονοµικό τοµέα.

Έχουµε ακούσει πολλά λόγια αλλά δεν έχει αλλάξει καµία πολιτική του παρελθόντος.

Είναι σοκαριστικό». Οι ρατσιστικές ιδέες Θεωρεί ότι η Αριστερά έχει «ηθική

υποχρέωση να καλύψει το κενό που άφησε η

αποτυχία του φονταµενταλισµού της αγοράς, προωθώντας θέµατα οικονοµικής δικαιοσύνης. Επειδή», τονίζει, «εάν το κενό

δεν καλυφθεί µε προοδευτικές ιδέες, θα

γεµίσει µε αντιδραστικές ρατσιστικές ιδέες. Εάν η Αριστερά δεν αρθεί στο ύψος των

περιστάσεων, το εναλλακτικό είναι ο

φασισµός». Αυτό τον καιρό συζητεί µε τον σκηνοθέτη

Μάικλ Ουίντερµπότοµ τη µεταφορά του

δεύτερου βιβλίου της στη µεγάλη οθόνη.

Όµως η Ναόµι Κλάιν ήδη σχεδιάζει το

επόµενο βιβλίο, µε θέµα το οικολογικό χρέος. «Υποστηρίζω ότι εµείς, ως βιοµηχανικές χώρες, έχουµε ένα οικολογικό χρέος απέναντι στις χώρες που σηκώνουν το βάρος των

κλιµατικών αλλαγών, αλλά δεν συνέβαλαν

στη δηµιουργία του προβλήµατος όσο εµείς»,

εξηγεί. Γιατί αποφάσισε να ασχοληθεί µε αυτό το θέµα; «∆ιότι το µάθηµα της οικονοµικής κρίσης είναι ότι το χειρότερο

που µπορούµε να κάνουµε είναι να αφήσουµε

τα σηµαντικά ζητήµατα στα χέρια των

κερδοσκόπων της αγοράς». «∆εν φταίει για όλα µόνον ο Τζορτζ Μπους» Η ΝΑΟΜΙ ΚΛΑΪΝ ανατρέπει το στερεότυπο

ότι όλοι οι αριστεροί πρέπει να λατρεύουν

τον Μπαράκ Οµπάµα. Παρότι γιόρτασε τη

νίκη του, δύσκολα µπορεί να βρει κάποιος πιο κριτική φωνή για τον νέο πρόεδρο των

ΗΠΑ από τη δική της. Μεταξύ των άλλων,

τον κατηγορεί επειδή υπονοεί ότι «όλα τα

λάθη διεπράχθησαν µόνο τα τελευταία 8

χρόνια, κατά τη διάρκεια της προεδρίας του

Τζορτζ Μπους». Ήταν, υποστηρίζει, ο Μπιλ

Κλίντον εκείνος που κατάργησε τους περιορισµούς οι οποίοι είχαν υιοθετηθεί την

περίοδο του Μεγάλου Κραχ και εµπόδιζαν

τις επενδυτικές τράπεζες να είναι και εµπορικές. Ο Κλίντον και ο πρώην πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας Άλαν Γκρίνσπαν

αρνήθηκαν να επιβάλουν οποιαδήποτε ρύθµιση στην αγορά παραγώγων. Ήταν ο

Λάρι Σάµερς, ο υπουργός Οικονοµικών του

Κλίντον, επικεφαλής σήµερα του Εθνικού

Οικονοµικού Συµβουλίου του Οµπάµα, ο

οποίος σχεδίασε την οικονοµική πολιτική

των ΗΠΑ, που τώρα αποδεικνύεται αποτυχηµένη. «Ειλικρινά», λέει η Ναόµι Κλάιν, «οι διανοούµενοι υπήρξαν πολύ ανειλικρινείς κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Θα πρέπει να ξεπεράσουν τον

ενθουσιασµό τους και να τον αντιµετωπίσουν

ως αυτό που είναι, επικεφαλής του µεγαλύτερου στρατού και της µεγαλύτερης οικονοµίας του κόσµου».

ΑΝΑΡΤΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ∆ΙΑΛΟΓΟΥ ΓΙΑ ΕΝΑ ΝΕΟ ΟΥΜΑΝΙΣΜΟ

Το «ηλεκτροσόκ» του ακραίου καπιταλισµού πολεµικές

ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙ∆ΟΥ | Αθήνα - Κυριακή 7 Οκτωβρίου 2007

[email protected]

Το νέο βιβλίο της δηµοσιογράφου και συγγραφέως Naomi Klein χαρακτηρίστηκε βόµβα

στα πόδια του Αγάλµατος της Ελευθερίας αφού απειλεί να τινάξει στον αέρα το δόγµα

του νεοφιλελευθερισµού που έχει φωλιάσει εκεί. Βέβαια κάποιοι έσπευσαν να την

απαξιώσουν µέσα από άρθρα στον Τύπο και στο Internet ως «συνωµοσιολόγο», άσχετη

µε την οικονοµία και την πολιτική, εµφανώς ανεδαφική. Η ουσία όµως παραµένει: πολλοί

άρχισαν να σκέφτονται µήπως έχει δίκιο. Η πρώτη συνέντευξη Τύπου για το βιβλίο

δόθηκε στο Μόντρεαλ, στις 4 Σεπτεµβρίου 2007, και η 37χρονη συγγραφέας δεν έδειξε

να ανησυχεί καθόλου. Με επτά ερευνητές και τέσσερις δικηγόρους (έναν Καναδό, δύο

Βρετανούς και έναν Αµερικανό) να καλύπτουν τα νώτα της, είχε προεξοφλήσει τις

αντιδράσεις: «Για κάθε πιθανώς δυσφηµιστική πληροφορία που θα παρέθετα, έπρεπε να

διαθέτω το αντίστοιχο ντοκουµέντο. ∆εν έπαιρναν τίποτα ως δεδοµένο και αυτό σήµαινε

σκληρή δουλειά για µένα».

Το βιβλίο µέσα στον πρώτο µήνα έγινε µπεστ σέλερ στον Καναδά και πήρε τον δρόµο για

να εκδοθεί στις Ηνωµένες Πολιτείες, στη Μεγάλη Βρετανία, στη Γαλλία, στη Γερµανία,

στη Ρωσία, στην Ισπανία, στην Ιταλία, στη Σουηδία, στη Φινλανδία, στην Αυστραλία, στη

Νορβηγία και στην Ολλανδία. Υποστηρίζεται από την ιστοσελίδα (http://www.

naomiklein.org/main) και ένα οµότιτλο βίντεο έξι λεπτών (http: //www. naomiklein.

org/shockdoctrine/short-film) για τη µέθοδο αναµόρφωσης µε ηλεκτροσόκ στο

παρελθόν και σήµερα, σε σενάριο της Naomi Klein και παραγωγή του Alfonso Cuaron.

Το τελευταίο εµφανίζεται ξανά και ξανά στα blogs όλου του κόσµου και αφήνει τους

χρήστες του Internet άφωνους. Αποµένει να συνδυάσει κανείς τις εικόνες του βίντεο µε

τις περιγραφές του οµότιτλου βιβλίου Το δόγµα του ισχυρού σοκ. Η άνοδος του

καπιταλισµού της καταστροφής, το οποίο διαβάζεται και αυτόνοµα. Πρόκειται για µια

σειρά αποκαλύψεων όσον αφορά την καταλυτική επίδραση του δόγµατος Milton

Friedman στη σηµερινή πραγµατικότητα.

Ενας κυνικός οπορτουνισµός

Γιατί κάτι τέτοιο είναι αιρετικό; Ο Milton Friedman (1912-2006), ένας από τους πιο

διάσηµους οικονοµολόγους του προηγούµενου αιώνα και τιµηµένος το 1976 µε Νοµπέλ

Οικονοµικών Επιστηµών, υπήρξε πάντα αµφιλεγόµενος ως προς την αξία των πολιτικών

του απόψεων. Στο βιβλίο του Capitalism and Freedom, µανιφέστο των αρχών του (1962),

σηµείωνε: «Μόνο µια κρίση - υπαρκτή ή διαφαινόµενη - µπορεί να επιφέρει πραγµατική

αλλαγή. Το τι θα ακολουθήσει την κρίση εξαρτάται από τις κυρίαρχες ιδέες στον

ορίζοντα». Σε όλη τη διάρκεια της µακράς σταδιοδροµίας του ο ίδιος θα φρόντιζε να

διασφαλίσει ότι οι κυρίαρχες ιδέες στον ορίζοντα των πιο ισχυρών πολιτικών και

γραφειοκρατών ήταν εκείνες που είχε προωθήσει: απελευθέρωση της αγοράς,

ιδιωτικοποίηση κρατικών εταιρειών και µέσων, συρρίκνωση στο ελάχιστο της

κυβερνητικής εξουσίας και απόλυτη ελευθερία στο κεφάλαιο ώστε να µπορεί να κινηθεί

κατά τις ανάγκες του. Η επιτυχία του όσον αφορά την εκπλήρωση του στόχου του

φάνηκε στις γεµάτες έξαψη υµνολογίες πολιτικών, οικονοµολόγων και σοφών από όλον

τον κόσµο µε το που πέθανε, πέρυσι, σε ηλικία 94 ετών.

Η Naomi Klein σκιαγραφεί εντελώς διαφορετικά το αληθινό αποτύπωµά του, έναν

κυνικό οπορτουνισµό από µέρους των κυρίων εκφραστών του δόγµατος. Οι τελευταίοι

έµαθαν µόνο να αρπάζουν τις ευκαιρίες από τον αποπροσανατολισµό και τον θρήνο

πάνω σε µια ανυπέρβλητη καταστροφή για να εφαρµόζουν στην πράξη αυτό που ο

Friedman ονόµασε οικονοµικό «ηλεκτροσόκ». Υστερα από δυόµισι χρόνια έρευνας πάνω

στο θέµα, η Klein κατηγορεί τους οικονοµολόγους της «σχολής του Σικάγου» - ήταν

καθηγητής στο Πανεπιστήµιο του Σικάγου ο Friedman - ότι έβλαψαν πολλά έθνη που

προσφέρθηκαν να βοηθήσουν. Η Σρι Λάνκα µετά το τσουνάµι, η Χιλή του Πινοσέτ, η

Ρωσία του Γέλτσιν, η Νέα Ορλεάνη µετά τον τυφώνα, η µετα-κοµµουνιστική Πολωνία,

και άλλες χώρες κατά την Klein, υπέστησαν το «ηλεκτροσόκ» του ακραίου καπιταλισµού.

Σε συνέντευξή της στην ηλεκτρονική εφηµερίδα Georgia Straight, η συγγραφέας ανέφερε

ότι παρατήρησε για πρώτη φορά αυτό το φαινόµενο σε ένα από τα δηµοσιογραφικά

ταξίδια της στη Σρι Λάνκα, το καλοκαίρι του 2005, έξι µήνες µετά την ερήµωση από το

τσουνάµι της Ασίας. ∆ιαπίστωσε τότε ότι σε διάστηµα λίγων ηµερών από την

καταστροφή η κυβέρνηση της Σρι Λάνκα είχε περάσει νοµοσχέδιο που άνοιγε τον δρόµο

στην ιδιωτικοποίηση της παροχής νερού και είχε ξεκινήσει νοµοθετικές εργασίες για να

ξεπουλήσει τη δηµόσια επιχείρηση ηλεκτρισµού. Πέραν τούτων κάποιοι κυβερνητικοί

αξιωµατούχοι είχαν ορίσει όλη την ανατολική ακτή του νησιού ως «ουδέτερη ζώνη»

αποκλείοντας έτσι τις κοινότητες των ψαράδων από τη δυνατότητα να επιστρέψουν στα

σπίτια τους. Η επίσηµη αιτιολογία ήταν «για να τους προστατέψουν από νέο τσουνάµι»,

αλλά κατά παράδοξο τρόπο ο περιορισµός δεν ίσχυσε για τη βιοµηχανία τουρισµού.

Μάλιστα κάποιοι ενέτειναν τις πιέσεις τους το 2003, όταν η κυβέρνηση είχε αναγγείλει

ένα πρόγραµµα οικονοµικής ανάπτυξης που θα µορφοποιούνταν εν µέρει από την

Παγκόσµια Τράπεζα και θα αποτελούσε το κλειδί της µελλοντικής ευηµερίας της χώρας.

«Ο εξαναγκασµός από τη φυσική καταστροφή είναι κάτι σαν εσωτερική υπόθεση για

τους υπερεθνικούς δανειοδότες - η άµεση ανάγκη για τεράστια βοήθεια έγινε τώρα

µοχλός αύξησης αποδοτικότητας του κεφαλαίου έτσι ώστε πολλές χώρες που χτυπήθηκαν

από το τσουνάµι, µαζί και η Σρι Λάνκα, να υποκύψουν σε αυτό που λέγεται "δοµική

ανασυγκρότηση - ιδιωτικοποίηση και απελευθέρωση της αγοράς"».

«Βιβλίο σύγχρονης ιστορίας»

Ολα αυτά, σύµφωνα µε τη συγγραφέα, είχαν µια περίεργη οµοιότητα µε την επιχείρηση-

«σκούπα» του οικονοµικού προγράµµατος που επιβλήθηκε στο ρηµαγµένο από τον

πόλεµο Ιράκ το 2003. Κι εκεί είχαν αφανιστεί πρώτα βιβλιοθήκες, µουσεία, αρχαιότητες.

Είχαµε τη µέθοδο του ηλεκτροσόκ και πάλι. Ωστόσο ήταν κάτι άλλο, πολύ πιο κοντινό,

που ώθησε τη Ναόµι να αναλάβει δράση. Η περίεργη στάση της οµοσπονδιακής

κυβέρνησης απέναντι στην ερήµωση της Νέας Ορλεάνης - µια απλή θρηνολογία - την

έκανε να πειστεί ότι αυτά που είχε παρατηρήσει ως τότε δεν ήταν αποµονωµένα

περιστατικά ενός τύπου εκµετάλλευσης ανά τον κόσµο, αλλά στρατηγική που επωαζόταν

µεθοδικά από ιδεολόγους της ελεύθερης αγοράς. Ηταν η χρήση µιας νέας τακτικής -

µέσα από την καταστροφή, την κρίση, την τραυµατική εµπειρία να γίνονται πράξη οι

ιδέες της οικονοµίας. Κάτι τέτοιο έµοιαζε να εξελίσσεται 35 χρόνια τώρα. Σύµφωνα µε

την Klein, οι ρίζες του εντοπίζονται στο 1973, όταν ανατράπηκε ο αριστερίζων πρόεδρος

Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή για να ανέβει στην εξουσία ο δικτάτορας Αουγκούστο

Πινοσέτ. Το στρατιωτικό πραξικόπηµα συνοδευόταν από ένα πρόγραµµα δραστικής

νεοφιλελεύθερης «επισκευής» της οικονοµίας της χώρας...

«Το βιβλίο µου είναι ένα βιβλίο σύγχρονης ιστορίας» δήλωσε η Naomi Klein. «Εχει

ονόµατα, ηµεροµηνίες, γεγονότα». Οι συσχετισµοί µέσα στο βιβλίο όµως κάνουν τη

διαφορά. Οταν η συγγραφέας συγκρίνει την πολιτικο-οικονοµική θεωρία του Friedman

µε την απεχθή µέθοδο του Ewan Cameron, ψυχιάτρου της CIA, ο οποίος στις δεκαετίες

του '50 και του '60 επιχείρησε να απονεκρώνει τις προσωπικότητες των ασθενών του µε

πειραµατικά φάρµακα και ηλεκτροσόκ ώστε να τις ανασυνθέτει µετά όπως ήθελε, και

όταν το βίντεο που συνοδεύει το βιβλίο αντιπαραβάλλει σκηνές από τα πειράµατα του

ψυχιάτρου Cameron, το εγχειρίδιο βασανιστηρίων της CIA, τις επιθέσεις των

Αµερικανών στο Ιράκ και το τσουνάµι στην Ασία, είναι σίγουρο ότι δεν µιλάµε για απλή

παράθεση περιστατικών.

Κανείς δεν περίµενε µόνο κάτι τέτοιο από τη συγγραφέα του No Logo. Με εκείνο το

πρώτο βιβλίο είχε προκαλέσει εν έτει 2000 τη δυσφορία άλλων γιγάντων της εποχής µας,

των πολυεθνικών εταιρειών. Οι λεπτοµερείς περιγραφές της για τις απάνθρωπες

συνθήκες εργασίας και το ανήλικο εργατικό δυναµικό των πολυεθνικών εταιρειών στις

χώρες του Τρίτου Κόσµου, καθώς και η εκτεταµένη κριτική στο παράδειγµα της Nike,

προκάλεσαν τη σπάνια αντίδραση της εταιρείας που προέβη σε δηµόσια απάντηση. Αλλά

ο πληθυσµός των πανεπιστηµίων είχε κάνει το No Logo σύνθηµα. Η Klein, γεννηµένη στο

Μόντρεαλ, µε διπλή υπηκοότητα Καναδής-Αµερικανίδας, δεν θεωρεί τον εαυτό της

επαναστάτη. Κάνει τη δουλειά της και έχει τη σταθερή συµπαράσταση του συζύγου της

Avi Lewis, εκφωνητή του CBC. Η ίδια προέρχεται από οικογένεια ακτιβιστών, µε µητέρα

την Bonnie Klein, παραγωγό ταινιών του καναδικού National Film Board, και πατέρα

έναν γιατρό που έφυγε στον Καναδά από τις Ηνωµένες Πολιτείες τον καιρό του πολέµου

του Βιετνάµ. Τα πεθερικά της είναι επίσης ακτιβιστές. «Είναι µια παράδοση κι αυτή.

Είµαστε µέρος αυτής της παράδοσης και, παρ' ότι δεν αντιµετωπίζεται ως τέτοια συχνά,

είµαι περήφανη που ανήκω σε αυτήν». Και ένας προσωπικός λόγος για τη συγγραφή του

βιβλίου The Shock Doctrine; «Ειλικρινά θεώρησα ότι οι αναλύσεις του καιρού µας δεν

ανταποκρίνονται στην πραγµατικότητα που ζούµε µετά την 11η Σεπτεµβρίου».

* Το προηγούµενο βιβλίο της Ναόµι Κλάιν «No Logo» κυκλοφορεί στα

ελληνικά από τις εκδόσεις Λιβάνη.

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=46&ct=47&artId=167022 ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη Α.Ε. powered by NETVOLUTION

ΑΛΗΘΕΙΑ / ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ:

25/10/2007 ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ «ΒΟΜΒΑ»

Το «ηλεκτροσόκ» του ακραίου καπιταλισµού

Συχνά ακούµε: Τι µε νοιάζει εµένα τι συµβαίνει στη Σρι Λάνκα, στη Χιλή ή κάπου αλλού... Σήµερα συµβαίνουν εκεί, αύριο θα συµβούν, τι λέω θα συµβούν, συµβαίνουν και στην Ελλάδα και συµβαίνουν και στο νησί µας και πέρα βρέχει, ασχολούµεθα µε µπουρδολογίες, ποιος είναι µε το ΒΕ, ποιος µε τον ΠΑ και ποιος είναι µε το ΣΚΑ... Εδώ, κύριοι, καιγόµαστε δεν έχετε ακόµα νιώσει τα παλούκια που πελεκάνε νυχθηµερόν. Ασήµαντα ανθρωπάκια που ελέω κόµµατος αναρριχήθηκαν στην καρέκλα, ξέχασαν υποσχέσεις και αυτούς που ελπίζοντας για κάτι καλύτερο από τον προηγούµενο τους

εµπιστεύτηκαν... και ενώ ψωµί δεν έχουµε, χαβιάρι θέλουµε. Τα πράγµατα είναι τόσο απλά, χωρίς νερό και σεβασµό στη φύση και στους νόµους µαταιοπονούµε... Αυτοί που θα ’ρθουν θέλουν να βρουν νερό, γη, παραλίες, δικές τους όχι κλεµµένη και καµένη γη!!! «Οι φυσικές ή οι πολεµικές καταστροφές ως πηγή πλουτισµού στο σύγχρονο κόσµο». Το βιβλίο των 500 σελίδων της Naomi Klein χαρακτηρίστηκε «βόµβα». Η πρώτη συνέντευξη Τύπου στις 4 Σεπτεµβρίου 2007 που έδωσε η Klein στο Μόντρεαλ –έχουµε τόση ελευθερία!- συνοδευόταν από επτά ερευνητές και τέσσερις δικηγόρους «Για κάθε πιθανώς δυσφηµιστική πληροφορία που θα παρέθετα, έπρεπε να διαθέτω το αντίστοιχο ντοκουµέντο». Το βιβλίο από τον Καναδά πήρε το δρόµο για να εκδοθεί στις Ηνωµένες Πολιτείες, στη Μεγάλη Βρετανία, στη Γαλλία, στη Γερµανία, στη Ρωσία, Ισπανία, Ινδία, Σουηδία, στη Φιλανδία, στην Αυστραλία, στην Νορβηγία και στην Ολλανδία. Στην Ελλάδα δεν έχει εκδοθεί ακόµα! Ένας κυνικός οπορτουνισµός -καιροσκοπισµός. Ο Milton Friedman (1912 – 2006) ένας από τους διασηµότερους οικονοµολόγους του 20ου αιώνα (Νόµπελ 1976) Οικονοµικών Επιστηµών σηµειώνει: «Μόνο µια κρίση – υπαρκτή η διαφαινόµενη µπορεί να επιφέρει πραγµατική αλλαγή. Το τι θα ακολουθήσει την κρίση εξαρτάται από τις κυρίαρχες ιδέες στον ορίζονται». ...οι κυρίαρχες ιδέες στον ορίζοντα των πιο ισχυρών πολιτικών και γραφειοκρατών ήταν εκείνες που είχε προωθήσει: απελευθέρωση της αγοράς, ιδιωτικοποίηση κρατικών εταιρειών και µέσων, συρρίκνωση στο ελάχιστο της κυβερνητικής εξουσίας και απόλυτη ελευθερία στο κεφάλαιο ώστε να µπορεί να κινηθεί κατά τις ανάγκες του... H Naomi Klein σκιαγραφεί εντελώς διαφορετικά... Οι τελευταίοι έµαθαν µόνο να αρπάζουν τις ευκαιρίες από τον αποπροσανατολισµό και το θρήνο πάνω σε µια ανυπέρβλητη καταστροφή για να εφαρµόσουν στην πράξη αυτό που ο Friedman ονόµασε οικονοµικό «ηλεκτροσόκ». Η Naomi Klein ύστερα από δυόµισι χρόνια έρευνας πάνω στο θέµα κατηγορεί τους οικονοµολόγους της «Σχολής του Σικάγου»... ότι έβλαψαν πολλά έθνη που προσφέρθηκαν να βοηθήσουν. Η Σρι Λάνκα µε το τσουνάµι, η Χιλή του Πινοσέτ, η Ρωσία του Γέλτσιν, η Νέα Ορλεάνη µετά τον τυφώνα, η µετακοµµουνιστική Πολωνία, και άλλες χώρες κατά την Klein υπέστησαν το «ηλεκτροσόκ» του ακραίου καπιταλισµού... σε δηµοσιογραφικό ταξίδι στη Σρι Λάνκα το καλοκαίρι του 2005, έξι µήνες µετά την ερήµωση από το τσουνάµι της Ασίας. ∆ιαπίστωσε τότε ότι σε διάστηµα λίγων ηµερών από την καταστροφή η κυβέρνηση της Σρι Λάνκα είχε περάσει νοµοσχέδιο που άνοιγε τον δρόµο στην ιδιωτικοποίηση της παροχής νερού και είχε ξεκινήσει νοµοθετικές εργασίες για να ξεπουλήσουν τη δηµόσια επιχείρηση ηλεκτρισµού... όρισαν την ανατολική ακτή του νησιού ως «ουδέτερη ζώνη» αποκλείοντας έτσι τις κοινότητες των ψαράδων από τη δυνατότητα να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Η επίσηµη αιτιολογία ήταν «για να τους προστατέψουν από το νέο τσουνάµι» αλλά κατά παράδοξο τρόπο ο περιορισµός δεν ίσχυσε για τη βιοµηχανία τουρισµού. «Ο εξαναγκασµός από τη φυσική καταστροφή είναι κάτι σαν εσωτερική υπόθεση για τους υπερεθνικούς δανειοδότες –η άµεση ανάγκη για τεράστια βοήθεια έγινε τώρα µοχλός αύξησης αποδοτικότητας του κεφαλαίου έτσι ώστε πολλές χώρες που χτυπήθηκαν από το τσουνάµι, µαζί και η Σρι Λάνκα, να υποκύψουν σε αυτό που λέγεται «δοµική ανασυγκρότηση – ιδιωτικοποίηση και απελευθέρωση της αγοράς». Όλα αυτά κατά τη συγγραφέα, είχαν µια οµοιότητα περίεργη µε την επιχείρηση –σκούπα... που επιβλήθηκε στο ρηµαγµένο Ιράκ το 2003. Κι εκεί είχαν αφανιστεί πρώτα βιβλιοθήκες, µουσεία, αρχαιότητες. Είχαµε µέθοδο «ηλεκτροσόκ» και πάλι... ...Η χρήση µιας νέας τακτικής –µέσα από την καταστροφή, την κρίση, την τραυµατική εµπειρία να γίνονται πράξη οι ιδέες της οικονοµίας. Κάτι τέτοιο έµοιαζε να εξελίσσεται 35 χρόνια τώρα... το

1973 ανατράπηκε ο πρόεδρος Σαβλαδόρ Αλιέντε στη Χιλή για να ανέβει ο Πινοσέτ... «Το βιβλίο µου είναι ένα βιβλίο σύγχρονης ιστορίας» δήλωσε η Klein. «Έχει ονόµατα, ηµεροµηνίες, γεγονότα». (...) Το προηγούµενο βιβλίο της συγγραφέως No Logo είχε προκαλέσει εν έτει 2000 τη δυσφορία άλλων γιγάντων της εποχής µας -των πολυεθνικών εταιρειών –κυκλοφορεί στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Λιβάνη. Οι λεπτοµερείς περιγραφές της για τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και το ανήλικο εργατικό δυναµικό των πολυεθνικών εταιρειών στις χώρες του τρίτου κόσµου... Αλλά ο πληθυσµός των πανεπιστηµίων είχε κάνει το Νο Logo σύνθηµα. H Klein γεννηµένη στο Μόντρεαλ µε διπλή υπηκοότητα Καναδή – Αµερικανίδα δε θεωρεί τον εαυτό της επαναστάτη. Κάνει τη δουλειά της και έχει τη σταθερή συµπαράσταση του συζύγου της Avi Lewis, εκφωνητή του CBC. Η ίδια προέρχεται από οικογένεια ακτιβιστών µε µητέρα παραγωγό ταινιών, πατέρα γιατρό. Τα πεθερικά της επίσης είναι ακτιβιστές, «Είναι µια παράδοση αυτή. Είµαστε µέρος αυτής της παράδοσης και παρ’ ότι δεν αντιµετωπίζεται ως τέτοια συχνά είµαι περήφανη που ανήκω σε αυτήν». Και ένας προσωπικός λόγος για τη συγγραφή του βιβλίου The shoct Doctrine «Ειλικρινά θεώρησα ότι οι αναλύσεις του καιρού µας δεν ανταποκρίνονται στην πραγµατικότητα που ζούµε µετά την 11ην Σεπτεµβρίου». Από την παρουσίαση του βιβλίου στο ένθετο «Βιβλία» της εφηµερίδας «Το Βήµα» της Μαίρης Παπαγιανννίδου. Επιµέλεια ΝΙΚΟΣ ΚΙΟΥΡΑΝΗΣ

Published on Αθήνα 9.84 (http://www.athina984.gr)

Η κρίση, το δόγµα του σοκ και η πραγµατική (παρα)οικονοµία By Νίκη Λυµπεράκη ∆ηµιουργήθηκε 28/01/2009 - 14:07

Πριν από λίγους µήνες έπεσε στα χέρια µου το «∆όγµα του Σοκ» (The shock doctrine) της Naomi Klein. Καλά, δεν ανακάλυψα και την Αµερική...όπως και να το κάνουµε, πάντως, έχει ένα ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς την (σκοπούµενη?) επανάληψη συγκυριών σε παγκόσµια κλίµακα. Το πώς η εκτόξευση του πληθωρισµού ή οι αρνητικές εκθέσεις διεθνών οίκων για την οικονοµία τροµοκρατούν τους πολίτες κάθε χώρας, προλειαίνοντας το έδαφος για «µεταρρυθµίσεις» που στην ουσία τους δεν είναι τίποτε παραπάνω από παραχωρήσεις. Παραχωρήσεις που µόνο υπό το καθεστώς του φόβου µπορούν να γίνουν ανεκτές.

Αυτά στη θεωρία...που τείνει, πάντως, να ταυτιστεί µε την πράξη και στην Ελλάδα.

Την περασµένη βδοµάδα, βρέθηκα µε δύο φίλες, που εργάζονται σε µια από τις µεγαλύτερες ασφαλιστικές εταιρίες που δραστηριοποιούνται και στη χώρα µας. ∆ε χρειάστηκαν περισσότερα από πέντε λεπτά για να διαπιστώσω αυτό που τα ΜΜΕ αποκαλούν, επιπτώσεις της κρίσης στην λεγόµενη «πραγµατική οικονοµία». Κι εδώ έρχεται να δέσει το ∆όγµα του Σοκ. Οι εργαζόµενοι στην εν λόγω εταιρία, έχουν ήδη δεχθεί να δουλεύουν περισσότερο, να µην πάρουν καµία αύξηση και να θέσουν εαυτούς στη διακριτική ευχέρεια των προϊσταµένων. Όλα αυτά, φυσικά, στο πλαίσιο ενός διαλόγου που άρχισε µε την ανακοίνωση της επικείµενης απόλυσης διακοσίων εργαζοµένων...

Και τώρα στο θέµα της πραγµατικής οικονοµίας. Σε πρώτη ανάγνωση, θα µπορούσε κανείς να τη διακρίνει εξ αντιδιαστολής προς τις εκθέσεις, τα

επίσηµα µεγέθη που ανακοινώνουν διεθνείς οίκοι, η ΕΕ και τα οικονοµικά επιτελεία της εκάστοτε χώρας.

Για την Ελλάδα, όµως, υπάρχει και ένα δεύτερο επίπεδο. Αν ορίσουµε ως πραγµατική οικονοµία τις νόµιµες και δηλωµένες οικονοµικές δραστηριότητες, τότε πως πρέπει να προσδιορίσουµε την παραοικονοµία;

Γιατί αποφεύγουµε να πούµε τα πράγµατα µε το όνοµά τους; Γιατί δεν αναγνωρίζουµε, πως καλώς ή κακώς, σε µια χώρα µε κινητήριο µοχλό τις παράνοµες- παράτυπες οικονοµικές δραστηριότητες, οι συνέπειες της παγκόσµιας χρηµατοπιστωτικής κρίσης δεν µπορεί παρά να είναι περιορισµένες;

Και ξανά το ∆όγµα του Σοκ...

Το κλίµα φόβου που καλλιεργείται πανταχόθεν οδηγώντας µας στο προστάδιο της κατάθλιψης, µε τις µετρήσεις να δείχνουν τους Έλληνες ως τον πιο απαισιόδοξο λαό στην ΕΕ, φέρνει και τα αναµενόµενα αποτελέσµατα. Για την ανοχή και την υποµονή µας πια...the sky is the limit...

Photo by benmurphyonline [1]

Copyright @ 2008 Aθήνα 984

Source URL: http://www.athina984.gr/node/36605

Links: [1] http://www.flickr.com/photos/benmurphyonline/2882953242/

Ούτε ο Πινοσέτ δεν τόλµησε να µιλήσει απροκάλυπτα για σοκ

«Χρειάζεται ένα σοκ και αυτό δεν µπορεί να είναι άλλο από την αναθεώρηση του άρθρου 16

του Συντάγµατος, ώστε να σπάσει το κρατικό µονοπώλιο και να µπορεί στην Ελλάδα να

λειτουργήσει ελεύθερα και το µη κρατικό, µη κερδοσκοπικό ΑΕΙ».

Τάδε έφη ο Έλληνας Υπουργός Παιδείας Ευρυπίδης Στυλιανίδης στη διάρκεια

δείπνου προς τιµήν του προέδρου του αµερικανικού πανεπιστηµίου Yale.

Στην Ελλάδα δε ξέρω τι υπερισχύει τελικά: ο κυνισµός ή η ανοησία των

πολιτικών; Τους ξεφεύγουν και τα λένε ή µας περνάνε για χαϊβάνια;

Και ενώ ο δυτικός κόσµος µαθαίνει αυτό τον καιρό για τη βαρβαρότητα του

"δόγµατος του σοκ" ο Υπουργός Παιδείας δε διστάζει να κάνει χρήση ενός τόσο

φορτισµένου όρου, που χρησιµοποιήθηκε στη χούντα του Πινοσέτ, της

Βραζιλίας, της Αργεντινής, της Ουρουγουάης και της Ινδονησίας.

Πρόσφατα η Ναόµι Κλάιν (Naomi Klein), δηµοσιογράφος, ακτιβίστρια και

συγγραφέας, κυκλοφόρησε το "∆όγµα του σοκ"*, το τελευταίο της βιβλίο που

αποκαλύπτει και αναλύει πώς η εφαρµογή του συγκεκριµένου δόγµατος

εξυπηρέτησε την άνοδο δικτατοριών στην εξουσία αλλά και παράλληλα την

εφαρµογή του νεοφιλελεύθερου οικονοµικού µοντέλου και ακραίων

µεταρρυθµίσεων (µε τεράστιο κοινωνικό κόστος).

Εµπνευστής του "δόγµατος του σοκ" είναι ο Milton Friedman, Καθηγητής στο

Chicago School of Economics και γκουρού του νεοφιλελευθερισµού. Ο

νεοφιλελευθερισµός, που η κυβέρνηση της Ν∆ ακολουθεί πιστά, σηµαίνει τρία

πράγµατα : αποκρατικοποιήσεις και ιδιωτικοποιήσεις, πλήρης απουσία

κρατικού παρεµβατισµού στην "ελεύθερη" (aka ζούγκλα) αγορά και µείωση στο

ελάχιστο των κοινωνικών παροχών.

Το "δόγµα του σοκ" αναφέρεται στην εκµετάλλευση των κάθε είδους

καταστροφών (φυσικών ή τεχνητών) και το χάος που προκαλούν στην κοινή

γνώµη και τον λαό ώστε να επιβληθούν ακραία νεοφιλελεύθερα µέτρα, δηλαδή

σκληρός καπιταλισµός. Είναι ο λεγόµενος "καπιταλισµός των καταστροφών",

σύµφωνα µε τη συγγραφέα.

Ένα χαρακτηριστικό ιστορικό παράδειγµα εφαρµογής του δόγµατος του σοκ

αποτελεί η δικτατορία του Πινοσέτ στη Χιλή (11 Σεπτέµβρη 1973). Πριν από

την επιβολή της χούντας, µια ολόκληρη γενιά νέων οικονοµολόγων επιλέχθηκαν

από τις ΗΠΑ και µε αµερικάνικες υποτροφίες εκπαιδεύτηκαν δωρεάν στο άνδρο

του θεωρητικού νεοφιλευθερισµού στο Chicago School. Στη χώρα τους είναι

γνωστοί ως Chicago Boys. Μια γενιά δηλαδή "γενίτσαρων" του

νεοφιλευθερισµού και βέβαια ορκισµένοι πολέµιοι του σοσιαλισµού και του

Αλιέντε περίµεναν την ευκαιρία τους ώστε να εφαρµόσουν τις οικονοµικές

θεωρίες του Friedman. Η ευκαιρία δόθηκε , ή µάλλον δηµιουργήθηκε, µε τη

δικτατορία Πινοσέτ όπου ο χιλιανός λαός δέχτηκε αλλεπάλληλα σοκ

προκειµένου να εφαρµοστεί ο ακραίος καπιταλισµός του Φρήντµαν και της

Σχολής του. Τα υπόλοιπα για τη χούντα Πινοσέτ είναι περίπου γνωστά.

Ανάλογες τακτικές ακολουθήθηκαν και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αµερικής

(Βραζιλία, Ουρουγουάη, Αργεντινή).

Προκαλεί εντύπωση πως ακόµα και ο ίδιος ο Friedman απέφευγε να µιλήσει

δηµόσια για το δόγµα του σοκ, ενώ ο ίδιος το επινόησε, καθώς γνώριζε την

αγριότητα και το κοινωνικό κόστος που συνεπάγεται η εφαρµογή του. Ακόµα

και ο Πινοσέτ είχε τη σύνεση να µην κάνει χρήση του όρου για να µην εγείρει το

λαϊκό αίσθηµα.

Σήµερα που ο κόσµος καλείται να µάθει ή ήδη πια γνωρίζει τι σηµαίνει

θεωρητικά, ιστορικά και πολιτικά το δόγµα του σοκ, ο Έλληνας Υπουργός

Παιδείας ευρισκόµενος στο πλέον κατάλληλο περιβάλλον (αµερικάνικο

πανεπιστήµιο Yale), δε δίστασε να κάνει λόγο για την ανάγκη σοκ στο ελληνικό

πανεπιστήµιο προκειµένου να πάρει σάρκα και οστά η πολυπόθητη για τη Ν∆

νεοφιλελεύθερη µεταρρύθµιση.

Ο Milton Friedman στην Πελοπόννησο

Το περασμένο Σάββατο 8/9, η εφημερίδα

“Guardian” δημοσίευσε αποσπάσματα από το καινούργιο βιβλίο της

συγγραφέως του “No Logo” Naomi Klein με τίτλο “The Shock Doctrine: The

Rise of Disaster Capitalism”. Η συγγραφέας περιγράφει τη νέα κατάσταση

στη Νέα Ορλεάνη μετά τις καταστροφές που άφησε πίσω του ο τυφώνας

Κατρίνα, τις προσπάθειες ανοικοδόμησης της πόλης και την φιλοσοφία

που κυριάρχησε η οποία συνίστατο στο τρίπτυχο «χαμηλότεροι φόροι,

λιγότερες ρυθμίσεις, φθηνότεροι εργάτες» και μια «μικρότερη,

περισσότερο ασφαλής πόλη».

Αυτός που είδες ευκαιρίες να αναδύονται μέσα από την πλημμυρισμένη

πόλη, γράφει η Naomi Klein, ήταν ο Milton Friedman, ο θεωρητικός του

αχαλίνωτου καπιταλισμού και των ελεύθερων αγορών. Στα 93 του χρόνια,

με κλονισμένη την υγεία του και λίγο πριν αφήσει την τελευταία του

πνοή είχε το κουράγιο να συντάξει ένα άρθρο για την Wall Street Journal

επιχειρηματολογώντας εναντίον της ανοικοδόμησης του συστήματος της

δημόσιας εκπαίδευσης στη Νέα Ορλεάνη και υπέρ της χορήγησης

κουπονιών από την κυβέρνηση στις οικογένειες προκειμένου να τα

χρησιμοποιήσουν σε ιδιωτικά ιδρύματα.

Η κατεδάφιση της δημόσιας εκπαίδευσης έγινε γρηγορότερα από την

αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης στην πόλη. Το φριντμανικής

νοοτροπίας “American Enterprise Institute” συμπέρανε με ενθουσιασμό

πως «η Κατρίνα επέτυχε σε μια μέρα όσα δεν μπορούσαν για χρόνια να

πετύχουν οι μεταρρυθμιστές της εκπαίδευσης της Λουϊζιάνας». Η Naomi

Klein θεωρεί πως αυτές οι ενορχηστρωμένες επιδρομές στην δημόσια

περιουσία την επομένη καταστροφικών γεγονότων σε συνδυασμό με την

αντιμετώπιση των καταστροφών ως συναρπαστικές ευκαιρίες για τις

αγορές συνιστούν έναν «καπιταλισμό των θεομηνιών». Η Naomi Klein

θεωρεί πως οι μεγάλες φυσικές καταστροφές και θεομηνίες, οι στιγμές

μεγάλων κρίσεων γενικότερα αποτελούν για την σχολή του Milton

Friedman αποφασιστικούς γενεσιουργούς παράγοντες της καπιταλιστικής

ανάπτυξης.

Ο Friedman πίστευε πως «μονάχα μια κρίση- που εξελίσσεται ή βρίσκεται

στο αρχικό της στάδιο- παράγει αληθινή αλλαγή». Μόλις χτυπήσει μια

μεγάλη κρίση, ισχυρίζεται ο Friedman, είναι σημαντικό να δράσουν οι

δυνάμεις της αλλαγής ταχύτατα προτού προλάβει η χτυπημένη από την

κρίση κοινωνία διολισθήσει στην “τυραννία του status quo”. Ο όρος που

επινόησε ο Friedman ήταν «οικονομική θεραπεία- σοκ». Αυτή συμβούλεψε

τον δικτάτορα Πινοσέτ της Χιλής μόλις ανέλαβε ο τελευταίος την εξουσία,

να εφαρμόσει μειώσεις στη φορολογία, να ιδιωτικοποιήσει τις υπηρεσίες,

να μειώσει τις κοινωνικές δαπάνες. Τα ίδια μέτρα «θεραπευτικού σοκ»

αναγνωρίζει η Naomi Klein και σε άλλες περιοχές του πλανήτη που

επλήγησαν από καταστροφές: στο Ιράκ και στη Σρι Λάνκα του τσουνάμι

εφαρμόστηκαν οι ίδιες μέθοδοι. Ειδικά στην τελευταία οι ξένοι επενδυτές

και τα διεθνή χρηματοπιστωτικά κεφάλαια συνεργάστηκαν

χρησιμοποιώντας την κατάσταση πανικού που επικράτησε για να

παραχωρήσουν τις όμορφες ακτές στους επιχειρηματίες που έχτισαν

ταχύτατα μεγάλα ξενοδοχειακά οικοδομήματα εμποδίζοντας ταυτόχρονα

χιλιάδες ανθρώπους που ζούσαν από την αλιεία να ξαναχτίσουν τα χωριά

τους.

Ο «καπιταλισμός των θεομηνιών» τρέφεται λοιπόν από τις μεγάλες

καταστροφές: πλημμύρες, πυρκαγιές, σεισμοί, πόλεμοι, τρομοκρατικές

επιθέσεις συνιστούν αποκαλυπτικά κοσμοϊστορικά μεγέθη που

προκαλούν για ριζικές αλλαγές σύμφωνα με τις αντιλήψεις της Σχολής

του Σικάγο του Friedman. Τότε είναι που οι πολίτες βρίσκονται στην

δυσχερέστερη θέση, ανήμποροι ν’ αντιδράσουν παρά μονάχα

αγωνίζονται για την αυτοσυντήρηση τους. Στις καταστάσεις έκτακτης

ανάγκης, όταν έχει απολέσει τα ηθικά και δημοκρατικά θεμέλια της η

κοινότητα που ο «καπιταλισμός των θεομηνιών» βρίσκει καρποφόρο

έδαφος. Τούτη η περιγραφή ανταποκρίνεται στα σχέδια που ετοιμάζονται

για την «ανασυγκρότηση» των καμένων περιοχών της Πελοποννήσου.

Ίσως μάλιστα να μην ανέμεναν τις πυρκαγιές για να δημοσιοποιηθούν.

Σύμφωνα με όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας, ο χάρτης

δημοπράτησης της Ιόνιας Οδού περνά ακριβώς από τις καμένες εκτάσεις.

Τώρα είναι πολύ πιο εύκολα τα πράγματα, η καμένη γη κατεβάζει το

κόστος του έργου. Η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης αποδομεί τον

προγενέστερο τρόπο ζωής των κοινοτήτων, όπως αναφέρει η Naomi Klein

«στη Σρι Λάνκα, το Ιράκ και τη Νέα Ορλεάνη η διαδικασία που απατηλά

ονομάστηκε «ανασυγκρότηση» ξεκίνησε με την ολοκλήρωση της αρχικής

καταστροφής, απαλλοτριώνοντας ότι είχε απομείνει από την δημόσια

σφαίρα».

Ο Milton Friedman που πέθανε το 2006 δεν πρόλαβε να πληροφορηθεί την

καταστροφή της Πελοποννήσου. Άφησε όμως πίσω του ολόκληρη σχολή

που θα συμβάλλει με τις ιδέες τηςστην «ανασυγκρότηση» της.

• Create account

«The Shock Doctrine - The Rise of Disaster Capitalism», ένα βιβλίο που ερµηνεύει την εποχή του

δηµοσιεύτηκε January 25 από greta

Η Κλαιν υποστηρίζει ότι η ‘ελεύθερη αγορά’ επιβλήθηκε στον πλανήτη µέσω

µηχανισµών που εκµεταλλεύονταν τον τρόµο. Το ονοµάζει σοκ – κρατώντας όλες τις

υποβόσκουσες νοηµατοδοτήσεις των ηλεκτροσόκ, των βασανιστηρίων και των

βαθιών τραυµάτων που η λέξη συνεπάγεται. ∆εν υποστηρίζει ότι ο τρόµος δεν

αποτελούσε εργαλείο των ισχυρών πριν την εποχή της καπιταλιστικής

παγκοσµιοποίησης, απλά εστιάζει σε αυτή τη συγκεκριµένη περίοδο της ιστορίας

αναζητώντας το νήµα ερµηνείας της εποχής που ζούνε οι τελευταίες γενιές.

Αποκαλύπτει την ατζέντα των πολυεθνικών επιχειρήσεων προκειµένου να καταδείξει

τον τρόπο που ο οικονοµικός οπορτουνισµός επιδιώκει και τρέφεται από τη µιζέρια

και τη καταστροφή. Υποστηρίζει ότι, έπειτα από µια µεγάλη καταστροφή (∆ίδυµοι

Πύργοι, Ιράκ, τυφώνας Κατρίνα, τσουνάµι κ.λπ.) και ενώ «ο λαός βρίσκεται σε

κατάσταση σοκ», αυτοί που ονοµάζει «καπιταλιστές της καταστροφής» µπαίνουν

αµέσως στο παιχνίδι και, στο όνοµα της «ανασυγκρότησης», αποτελειώνουν τη

δουλειά «της µεγάλης καταστροφής», εξαλείφοντας ό,τι απέµεινε από «τη δηµόσια

σφαίρα» και «τις ριζωµένες κοινωνίες» και προχωράνε τάχιστα στην επιβολή ‘µιας

απόλυτης εταιρικής εξουσίας’.

Η µεγάλη απήχηση που βρίσκει η δουλειά της Ναόµι Κλάιν αποτελεί σύµπτωµα της

εποχής. Σε µία περίοδο που οι βεβαιότητές που συνδέονταν µε το επιλεγµένο µοντέλο

ανάπτυξης, καταρρέουν, το έργο όσων έχουν αφιερωθεί στη µελέτη του

νεοφιλελευθερισµού και των συνεπειών του βρίσκεται στο κέντρο του

ενδιαφέροντος. Η Naomi Klein είναι πολυβραβευµένη δηµοσιογράφος,

κινηµατογραφίστρια και συγγραφέας της οποίας η δουλεία µετατρέπεται ταχύτατα σε

best-seller σε όλο τον κόσµο. Η δηµοσιογραφική σχολή στην οποία πρωτοστατεί η

Κλάιν ερευνά την απληστία και την ασυδοσία της εταιρικής εξουσίας, αλλά και τις

κοινωνικές αντιστάσεις που διαµορφώνονται τα τελευταία χρόνια απέναντι στο

νεοφιλελευθερισµό και τη βία που αυτός παράγει. Το βιβλίο της No Logo: Taking

Aim at the Brand Bullies µεταφράστηκε σε 28 γλώσσες και τυπώθηκε σε

περισσότερες από ένα εκατοµµύριο κόπιες. Τα ντοκυµαντέρ και τα βιβλία της

εστιάζουν στους όρους λειτουργίας του σύγχρονου καπιταλισµού και ιδιαίτερα στον

ρόλο των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Μέσα από αυτό το πρίσµα έχουν αποτελέσει

αντικείµενο έρευνας της πλήθος θεµάτων, από τον πόλεµο στο Ιράκ µέχρι τα

κατειληµµένα και αυτοδιαχειριζόµενα εργοστάσια της Αργεντινής.

Με το τελευταίο της βιβλίο«The Shock Doctrine - The Rise of Disaster Capitalism»

που έχει γίνει best-seller σε πολλές χώρες, προχωράει το επιχείρηµά της ένα βήµα

παραπέρα: ‘Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισµός θριαµβεύει µέσω της καταστροφής. Όχι

µόνο δηµιουργούνται περιουσίες από τη δυστυχία των πολλών, αλλά η παγκόσµια

κυριαρχία της ελεύθερης αγοράς χτίζεται πάνω στον πόνο που προκαλούν οι

καταστροφές στους λιγότερο τυχερούς αυτού του κόσµου.’

Το έργο της αποτελεί µία αναθεωρητική ιστορία του κόσµου που χτίστηκε στη

βάση των οικονοµικών αρχών της Σχολής του Σικάγο και των άλλων δογµατικών της

‘ελεύθερης αγοράς’. Αναφέρεται συχνά στον Μίλτον Φρίντµαν (1912-2006), πρώην

καθηγητή Οικονοµικών στο Πανεπιστήµιο του Σικάγου, τιµηθείς το 1976 µε το

Νόµπελ Οικονοµικών και κατά το περιοδικό «Economist»: «Πιθανώς ο

οικονοµολόγος µε τη µεγαλύτερη επιρροή στην παγκόσµια οικονοµικο-πολιτική

κατάσταση στο δεύτερο µισό του 20ού αιώνα». Ήταν εκείνος που θεµελίωσε τη

σκέψη ότι: ‘Μόνο µέσα από µια µεγάλη καταστροφή µπορεί να επιβληθούν

πραγµατικά ριζοσπαστικές µεταρρυθµίσεις. Μόλις έρθει η κρίση, πραγµατική ή

τεχνητή, έχει καίρια σηµασία η άµεση δράση και η γρήγορη επιβολή αλλαγών, προτού η

ευρισκόµενη ακόµα σε σοκ κοινωνία προλάβει να επιστρέψει στην "τυραννία του

στάτους κβο. Μόνο η κρίση µπορεί να παράξει πραγµατική αλλαγή.’ Πίστευε πως η

καινούργια διοίκηση - που συχνά είναι δικτατορική, όπως η περίπτωση του Πινοσέτ

στη Χιλή, της οποίας ο Φρίντµαν υπήρξε σταθερός και έµµισθος σύµβουλος - πρέπει

να επιβάλει ριζοσπαστικές αλλαγές µέσα σε 6 µήνες, καθώς άλλη τέτοια ευκαιρία

µπορεί να µην ξαναδοθεί ποτέ.

Το βιβλίο ξεκινά µε µία σειρά τροµακτικών πειραµάτων που χρηµατοδότησε η CIA

και πραγµατοποιήθηκαν από ένα σαδιστή καναδό γιατρό τη δεκαετία του 50’. Τα

πρόσωπα στα οποία εφαρµόζονταν τα ηλεκτροσόκ γίνονταν αφελή και ευεπηρέαστα

σαν µικρά παιδιά. Τα αποτελέσµατα χρησιµοποιήθηκαν για τη δηµιουργία ενός

οδηγού για τους ανακριτές της CIA. Το βιβλίο κατατάσσει στην κατηγορία του σοκ

µία ευρεία γκάµα αντιδηµοκρατικών µεθόδων που χρησιµοποιήθηκαν από τους

νεοφιλελεύθερους. Από τα ηλεκτροσόκ εναντίον των εξαφανισµένων αριστερών στη

Χιλή και την Αργεντινή, έως το σοκ της µετάβασης από τον κουµουνισµό στη Ρωσία

και την Ανατολική Ευρώπη. Ακόµη και το πολιτικό κεφάλαιο που κατοχύρωσε η

Θάτσερ µε τη νίκη στον πόλεµο τον Φόκλαντς το αντιµετωπίζει ως προϊόν σοκ:

‘Μελέτησα κρίσιµες συγκυρίες που πλασαρίστηκαν ως ειρηνικές και δηµοκρατικές: την

Βρετανία και τη Βολιβία το 1980, την περίπτωση της Ρωσίας επί Γέλτσιν το 1990 και

άλλες. Η περίπτωση της Θάτσερ παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Προσπάθησε να

επιβάλει ορισµένες εξαιρετικά µη δηµοφιλής µεταρρυθµίσεις προς όφελος της

ελεύθερης αγοράς µεταξύ 1981 και 1982 που την κατέστησαν την λιγότερο λαοφιλή

πρωθυπουργό στην ιστορία της Βρετανίας των τελευταίων χρόνων. Το ποσοστό της

δηµοτικότητάς της βρισκόταν κάτω από το 22%. Ήταν σαφές ότι στα πλαίσια της

δηµοκρατίας δεν επρόκειτο να πετύχει τους σκοπούς της καθώς δεν θα κατόρθωνε να

επανεκλεγεί. Η επίθεση στα νησιά Φόκλαντς ήταν η ευκαιρία της να σώσει την πολιτική

της καριέρα. Μετά τη νίκη στον πόλεµο των Φόκλαντς η δηµοτικότητά της σκαρφάλωσε

στο 59%.Μετέφερε αυτή την επιτυχία σε πόλεµο στο εσωτερικό της χώρας της. Και σε

αυτό ήταν ειλικρινής. Όταν έστειλε τις ειδικές δυνάµεις να σπάσουν την απεργία των

ανθρακούχων δήλωσε: ΄Πολεµήσαµε τον εχθρό στο εξωτερικό, και τώρα θα τον

πολεµήσουµε στο εσωτερικό’. Ο εχθρός ήταν τα συνδικάτα.’

Στην πραγµατικότητα οι άνθρωποι ακόµα και όταν ψηφίζουν δεξιά κόµµατα

υποστηρίζουν ένα µοντέλο µικτής οικονοµίας. Επιθυµούν τον πλούτο που δυνητικά

παράγει η αγορά, αλλά επιθυµούν ταυτόχρονα να εξισορροπείται από ισχυρές

κυβερνητικές πρακτικές που καθιστούν τη ζωή στα πλαίσια της οικονοµίας της

αγοράς, βιώσιµη. Η δεξιά δεν κατόρθωσε να αποδεχτεί αυτό το όριο, ούτε να το

υπερκεράσει µέσω των θεσµοθετηµένων διαδικασιών της αντιπροσωπευτικής

δηµοκρατίας. Έτσι, προκειµένου να πετύχουν να κάνουν πράξη το όραµά τους περί

‘αµιγούς καπιταλισµού, σε αδιάλειπτη πορεία’ οι φονταµενταλιστές του

νεοφιλελεύθερου δόγµατος υποχρεώνονται να περιµένουν τις γενικευµένες κρίσης,

όπου ο πληθυσµός παραπαίει από την απελπισία και δεν είναι σε θέση να αντισταθεί.

Α. Χιλή

Η ιστορία της Κλάιν ξεκινάει µε το υπόδειγµα των φονταµενταλιστών της αγοράς,

τη Χιλή. Ο M. Friedman έστειλε πολλούς από τους καλύτερους µαθητές του στη

Χιλή προκειµένου να προπαγανδίσουν τη θέση ότι οι αγορές πρέπει να αφήνονται

απολύτως ελεύθερες χωρίς να παρακωλύονται από τις κυβερνήσεις. Η

χρηµατοδότηση και η βοήθεια που είχαν από τη CIA στο έργο τους ήταν

απεριόριστη. Ωστόσο, δεν έπεισαν κανένα. Τα κόµµατα που κατέβασαν στις εκλογές

απέτυχαν παταγωδώς και o Salvador Allende θριάµβευσε. Έτσι η CIA έθεσε σε

εφαρµογή το σχέδιο επιβολής δικτατορίας από τον A. Pinochet και ο Friedman

δόθηκε ολόψυχα στον σχεδιασµό του πιο ακραίου καπιταλισµού που είχε εφαρµοστεί

µέχρι τότε. Η ιδιαίτερη θέση που κατέχει η Χιλή στην καρδιά των δογµατικών

νεοφιλελεύθερων αποτελεί ερµηνεύει την προστασία που απολάµβανε ο Πινοσέτ

µέχρι το τέλος της ζωής του από το δεξιό πολιτικό κατεστηµένο της Ευρώπης και των

ΗΠΑ.

Το βούλιαγµα των φτωχών, τα άλµατα των τιµών και τα πρωτόγνωρα επίπεδα

ανεργίας δεν έκαναν καµία εντύπωση στον Friedman που συµβούλευε τον Pinochet

να προχωρήσει παραπέρα και να εφαρµόσει σκληρότερα µέτρα. Οι επιθυµίες των

χιλιανών µπορούσαν µε ευκολία να αγνοηθούν εξαιτίας της κατάστασης σοκ στην

οποία είχε περιέλθει η κοινωνία µέσω των γενικευµένων δολοφονιών, εξαφανίσεων

και βασανιστηρίων που τροµοκρατούσαν οποιονδήποτε σκεφτόταν να σταθεί

εµπόδιο.

Β. Σρι Λάνκα

Λίγο µετά το ολέθριο τσουνάµι του 2004 η Κλάιν ταξίδεψε στη Σρι Λάνκα.. Εκεί είδε µια άλλη

εκδοχή του ίδιου κόλπου. Πέρα από την άσκηση βίας και καταστολής το όραµα της εταιρικής

εξουσίας εφαρµόζεται και µέσω εκβιαστικών διληµµάτων σε περιόδους κρίσης. Μεγάλα

πολυεθνικά κεφάλαια εποφθαλµιούσαν για χρόνια τις παραλίες της χώρας οι οποίες

αποτελούσαν τόπο κατοικίας κοινοτήτων που ζούσαν από το ψάρεµα. Ήθελαν να

‘καθαρίσουν’ τις παραλίες από τους φτωχούς κατοίκους τους και να ανοίξουν την ακτογραµµή

σε κερδοφόρα είδη τουρισµού… Ωστόσο, οι άνθρωποι αγαπούσαν τα σπίτια τους και τον

τρόπο ζωής τους. ∆εν είχαν καµία διάθεση να παραδώσουν τις παραλίες τους στους

παραδόπιστους και πλήθος µαζικών απεργιών, διαδηλώσεων και διαµαρτυριών

οργανώθηκαν από τους ντόπιους. Όταν τα σχέδια των πολυεθνικών τέθηκαν προς ψήφιση

στο λαό της Sri Lankan µέσω των κοµµάτων που υποστήριζαν ηττήθηκαν παταγωδώς.

Στη συνέχεια ένα κύµα αφάνισε 250.000 ανθρώπους και κάτω από τα πτώµατα και τα

ερείπια βρισκόταν αυτό που η βιοµηχανία του τουρισµού περίµενε µε ανυποµονησία,

απάτητες παραλίες απαλλαγµένες από κάθε δυσάρεστο σηµάδι ανθρώπων που κατοικούν

και εργάζονται εκεί. Όπως συνηθίζεται η Παγκόσµια Τράπεζα και το ∆ΝΤ ξεκαθάρισαν στην

κυβέρνηση της Sri Lankan ότι προκειµένου να πάρουν τα δάνεια που ζήτησαν για την

ανακατασκευή της χώρας θα έπρεπε να συµφωνήσουν µε το ‘ανακατασκευαστικό

πρόγραµµα’ το οποίο αποτελούνταν από όλα όσα οι κάτοικοι της χώρας είχαν απορρίψει µε

την ψήφο τους στις προηγούµενες εκλογές. Με κλονισµένη τη χώρα από την καταστροφή η

κυβέρνηση συµφώνησε. Απαγόρευσε στους κατοίκους να επιστρέψουν στις περιοχές τους

δηµιουργώντας µία απαγορευµένη ζώνη για τους ντόπιους που δόθηκε στις ξενοδοχειακές

επιχειρήσεις. Με αυτό τον τρόπο τα χρήµατα που δόθηκαν στο όνοµα της βοήθειας στα

θύµατα του Τσουνάµι, χρησιµοποιήθηκαν για να εξαπολύσουν ένα δεύτερο τσουνάµι εναντίον

τους. Έδωσαν τη γη τους στις ξένες επιχειρήσεις και εξαφάνισαν τον τρόπο ζωής τους.

Γ. Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΩΣ ΕΠΕΝ∆ΥΤΙΚΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ

Σε αυτή τη λογική η Κλαίν ερµηνεύει τη δράση των κερδοσκοπικών κεφαλαίων σΕ

περιπτώσεις όπως της Νέας Ορλεάνη µετά τον τυφώνα Κατρίνα το 2005 ή της

‘ανοικοδόµησης’ του κατεστραµµένου Ιράκ. Εκεί, οι Ρεπουµπλικάνοι θεωρητικοί, µαζί µε τους

land developers και τους εργολάβους άρχισαν να µιλάνε για «καθαρές λύσεις»,

«συναρπαστικές ευκαιρίες» και «ριζικές µεταρρυθµίσεις». Ο Καπιταλισµός της Καταστροφής

αποτελεί ένα νέο επενδυτικό τοµέα που βρίσκεται στην καρδιά της αναδυόµενης ‘νέας

οικονοµίας’. Παράγει κέρδη τρεφόµενος από την ανθρώπινη δυστυχία: τους πολέµους, τις

τροµοκρατικές επιθέσεις, τις φυσικές καταστροφές, τη φτώχια, τις εµπορικές κυρώσεις, την

κατάρρευση των αγορών και όλα τα είδη οικονοµικών, χρηµατιστηριακών και πολιτικών

καταστροφών. Όλα µπορούν να ιδωθούν υπό ένα νέο πρίσµα: ‘Οι καταστροφές είναι οι

ευκαιρίες των επενδυτών να επεκταθούν σε ένα νέο περιβάλλον. Οι µεγάλες

πολυεθνικές αποτελούν τα πραγµατικά ‘αναδυόµενα έθνη’ του σύγχρονου κόσµου και

όχι κάποιες ασήµαντες χώρες. Αυτές είναι που δηµιουργούν τεράστια κέρδη και

µεγεθύνουν τα έσοδα.’

Η Κλάιν τεκµηριώνει ότι η οικονοµία της καταστροφής γίνεται αντιληπτή ως η τάση του

µέλλοντος για µία συγκεκριµένη κατηγορία επενδυτών: ‘Σήµερα η παγκόσµια ανισορροπία

δεν λειτουργεί προς όφελος µόνο µίας µικρής οµάδας εµπόρων όπλων, παράγει

τεράστια κέρδη σε τοµείς υψηλής τεχνολογίας στο εσωτερικό των κρατών – στον τοµέα

της ασφάλειας, των βαριών κατασκευών, των ιδιωτικών εταιρειών που σχετίζονται µε

τις υπηρεσίες υγείας, τους τοµείς του πετρελαίου και του φυσικού αερίου- και φυσικά

για τους εργολάβους της άµυνας.’

Αυτή η νέα αγορά είναι τεράστια: ‘ Η ανακατασκευή αποτελεί σήµερα τόσο µεγάλη ευκαιρία

για πολλά λεφτά που οι επενδυτές χαιρετίζουν κάθε νέα καταστροφή µε τον ενθουσιασµό µίας

νέας πολλά υποσχόµενης εισόδου στο χρηµατιστήριο: $30 δις για την ανοικοδόµηση του

Ιράκ, $13 δις για την ανοικοδόµηση µετά το τσουνάµι, $110 δις για την Νέα Ορλεάνη." Οι

καταστροφές είναι σαν είσοδοι στο χρηµατιστήριο που ακολουθούνται από διαρκή

χρηµατοδότηση για τα πρότζεκτ που εγκρίνονται.

Όπως τα συµβόλαια της Blackwater (πρόκειται για τον µεγαλύτερο ιδιωτικό στρατό που

νοικιάζεται από κυβερνήσεις και ιδιώτες) ή την κατασκευή της µεγαλύτερης πρεσβείας στον

κόσµο από τους αµερικανούς στην πράσινη ζώνη της Βαγδάτης.

Το δόγµα του ‘καπιταλισµού της καταστροφής’ συνεισέφερε σε µεγάλο βαθµό στο ξεπέρασµα

της µεγάλης ύφεσης στις ΗΠΑ το 2000-2002. Η κλίµακα των εσόδων που τζογάρονται ήταν

σαφώς αρκετή για να παράσχει τα καύσιµα για ένα νέο οικονοµικό άλµα. Ο κολοσσός

εµπορίας όπλων Lockheed Martin, του οποίου ο προηγούµενος αντιπρόεδρος προήδρευε της

Επιτροπής Απελευθέρωσης του Ιράκ, είχε µε ζέση υποστηρίξει την επίθεση στην χώρα. Στη

συνέχεια έλαβε για την εταιρεία του συµβόλαια $ 25 δις από την κυβέρνηση των ΗΠΑ µόνο

µέσα στο 2005.’ Οι τοµείς που συνδέονταν µε τα οπλικά συστήµατα ανέβηκαν στις ΗΠΑ 76%

µεταξύ του 2001 και του 2006.

‘Η Lockheed από µόνη της µπορεί να χαρακτηριστεί ως µία αναδυόµενη αγορά.

Εταιρείες αυτού του είδους- των οποίων η χρηµατιστηριακή αξία τριπλασιάστηκε

µεταξύ του 2001 και 2005- αποτελούν σε µεγάλο βαθµό τον λόγο και τον τρόπο µε τον

οποίο σώθηκε το χρηµατιστήριο µετά την 11η Σεπτεµβρίου, σε µεγαλύτερο βαθµό και

από την κατασκευαστική έκρηξη που σηµειώθηκε.’

Η Κλάιν επιδιώκει να αποδείξει την πλάνη πίσω από τη σύνδεση ελεύθερης αγοράς

και δηµοκρατικής διακυβέρνησης. Αντίθετα υποστηρίζει ότι η οικονοµική

ελευθερία έχει θεµελιωθεί πάνω στον περιορισµό της πολιτικής ελευθερίας. Από

τη Χιλή έως το Ιράκ όταν οι πλειοψηφίες καλούνται να ψηφίσουν κυβέρνηση δεν

αξιώνουν flat taxes, ιδιωτικοποιήσεις και τέλος στον έλεγχο των ξένων κεφαλαίων.

Αντίθετα οργανώνουν συνδικάτα και ζητούν αύξηση των εξόδων κοινωνικής

ωφέλειας. Το Shock Doctrine αποτελεί ένα εγκυκλοπαιδικό κατάλογο της τακτικής

που κυβερνήσεις, εταιρείες και οικονοµολόγοι έχουν χρησιµοποιήσει προκειµένου να

επιβάλλουν – συχνά µετά από µαζικές αντιδράσεις – αυτό που η Κλαίν αποκαλεί

‘αγία τριάδα’ του προγράµµατος της Σχολής του Σικάγο: ‘εξουδετέρωση της

δηµόσιας σφαίρας, απόλυτη ελευθερία για τις επιχειρήσεις και πενιχρές

κοινωνικές παροχές’.

Eκτύπωση

Ο «καπιταλισµός της καταστροφής» και οι προοπτικές του

Οι αγορές έχουν µετατραπεί σε µηχανές παραγωγής κρίσεων, υποστηρίζει η Ναόµι Κλάιν σ’ ένα βιβλίο–κριτική του νεοφιλελευθερισµού

The Guardian

Naomi Klein

The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism

εκδ. Allen Lane, σελ. 576

Τις περασµένες δεκαετίες, πολλές ιδέες της άκρας Αριστεράς βρήκαν νέα στέγη στη ∆εξιά. Ο Λένιν πίστευε ότι σε συνθήκες καταστροφικής αναταραχής η ανθρωπότητα προχωράει ταχύτερα – τώρα η ιδέα ότι η οικονοµική πρόοδος µπορεί να επιτευχθεί µέσα από τη διάλυση ολόκληρων κοινωνιών αποτελεί σηµαντικό µέρος της νεοφιλελεύθερης λατρείας για την ελεύθερη αγορά. Οι οικονοµίες σοβιετικού στυλ άφησαν µια κληρονοµιά ανθρώπινης και οικολογικής καταστροφής, ενώ οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές έχουν παρόµοια αποτελέσµατα σε πολλές χώρες. Ωστόσο, παρόλο που η µαρξιστική πίστη στον κεντρικό σχεδιασµό έχει πλέον ελάχιστους φανατικούς, µια σχεδόν θρησκευτική πίστη στην ελεύθερη αγορά εξακολουθεί να διαµορφώνει την πολιτική των κυβερνήσεων.

Χώρες–παραδείγµατα

Πολλοί ερευνητές έχουν επισηµάνει την αναστάτωση και την καταστροφή που έχουν συνοδέψει την επιβολή της ελεύθερης αγοράς σ’ όλο τον κόσµο. Είτε πρόκειται για την Αφρική, την Ασία, τη Λατινική Αµερική ή τη µετακοµµουνιστική Ευρώπη, η πολιτική των σαρωτικών ιδιωτικοποιήσεων και των δοµικών µεταρρυθµίσεων οδήγησε σε πτώση της οικονοµικής δραστηριότητας και σε µαζικής κλίµακας κοινωνική εξαθλίωση. Οποιος έχει παρακολουθήσει µια χώρα να γκρεµίζεται στο βάραθρο της κρίσης καθώς οι γραφειοκράτες του ∆ΝΤ επιβάλλανε τη µια περικοπή µετά την άλλη κυνηγώντας το άγιο δισκοπότηρο της σταθεροποίησης, θα αναγνωρίσει τη διαδικασία που περιγράφει η Ναόµι Κλάιν στο τελευταίο και σηµαντικότερο έως τώρα βιβλίο της. Οταν επισκέφθηκα την Αργεντινή λίγο πριν από την οικονοµική κατάρρευση του 2002, είδα την κυβέρνηση να παλεύει να εφαρµόσει τις εντολές του ∆ΝΤ για περικοπή των δηµόσιων δαπανών σε µια περίοδο που η οικονοµία ήδη συρρικνωνόταν ραγδαία. Το αποτέλεσµα ήταν προβλέψιµο και η χώρα βυθίστηκε σε µια ύφεση µε καταστροφικές συνέπειες όσον αφορά τη φτώχεια και την κοινωνική αποσάθρωση.

Η Κλάιν πιστεύει ότι ο νεοφιλελευθερισµός ανήκει «στα κλειστά, φονταµενταλιστικά δόγµατα που δεν µπορούν να συνυπάρχουν µε άλλα συστήµατα πίστης... Ο κόσµος όπως είναι πρέπει να εξαλειφθεί για να ανοίξει ο δρόµος για την εξαγνιστική τους φαντασίωση». Οι κοινωνικές καταρρεύσεις που έχουν συνοδέψει τις νεοφιλελεύθερες οικονοµικές πολιτικές δεν είναι αποτέλεσµα ανεπάρκειας ή κακής διοίκησης. Είναι ενσωµατωµένες στο πρόγραµµα της «απελευθερωµένης αγοράς», που µπορεί να προχωρήσει µόνο µε φόντο την καταστροφή.

«Ενα οικονοµικό σύστηµα που απαιτεί συνεχή ανάπτυξη, ενώ εµποδίζει κάθε σοβαρή προσπάθεια για προστασία του περιβάλλοντος, παράγει από µόνο του µια σταθερή ροή καταστροφών, είτε αυτές είναι στρατιωτικές, οικολογικές ή οικονοµικές. Η όρεξη για εύκολα, βραχυπρόθεσµα κέρδη που προσφέρονται από καθαρά κερδοσκοπικές επενδύσεις έχει µετατρέψει τις αγορές χρήµατος, εµπορευµάτων και ακινήτων σε µηχανές παραγωγής κρίσεων». Περιδιαβάζοντας τον κόσµο, η Ναόµι Κλάιν εκθέτει τις εκπληκτικά πανοµοιότυπες πολιτικές που έκαναν δυνατή την επιβολή της ελεύθερης αγοράς σε χώρες τόσο διαφορετικές όσο η Χιλή του Πινοτσέτ, η Ρωσία του Γέλτσιν, η Κίνα, το Ιράκ µετά τον Σαντάµ.

«Θεραπεία–σοκ»

Σε µια συναρπαστική και τροµακτική εξέταση της αθέατης πλευράς της πρόσφατης ιστορίας, η

Κλάιν σηµειώνει τις συγγένειες ανάµεσα στην πολιτική της θεραπείας–σοκ που επιβάλλεται κατά τη µετάβαση προς την ελεύθερη αγορά και τις τεχνικές βασανιστηρίων που έχουν εφαρµοστεί από τις ΗΠΑ στη διάρκεια του «πολέµου κατά της τροµοκρατίας». Ανοίγει το πρώτο της κεφάλαιο µε µια συζήτηση που είχε µε ένα θύµα των πειραµάτων διανοητικού ελέγχου, που έγιναν στον Καναδά τη δεκαετία του ’50, όπου χρησιµοποιήθηκαν άνθρωποι που υπέφεραν από ελάσσονες ψυχικές διαταραχές για να δοκιµαστούν πάνω τους τεχνικές «αποδόµησης», µε στόχο να διαλύσουν και να ανασχηµατίσουν την προσωπικότητά τους. Εφαρµόζοντας θεραπείες ηλεκτροσόκ, αισθητηριακό αποκλεισµό και φαρµακευτικά παραγόµενο κώµα, τα πειράµατα αυτά βοήθησαν να αναπτυχθούν οι «εξαναγκαστικές τεχνικές ανάκρισης» που έχουν εφαρµοστεί στο Γκουαντάναµο.

Η Κλάιν χρησιµοποιεί τα βασανιστήρια ως µεταφορικό σχήµα και δεν ισχυρίζεται ότι υπάρχει σχέση αιτίας - αποτελέσµατος ανάµεσα στην επανεµφάνισή τους και την ανάδυση της νεοφιλελεύθερης «θεραπείας– σοκ». Υποδεικνύει όµως µερικές ανησυχητικές οµοιότητες. Πρόσωπα και κοινωνίες έχουν «αποδοµηθεί» µε στόχο να ανακατασκευαστούν πάνω σε διαφορετικό, πιο «ορθολογικό» πρότυπο. Σε κάθε περίπτωση, τα πειράµατα απέτυχαν, ενώ έχουν προκαλέσει µακροχρόνιες και συχνά ανεπανόρθωτες βλάβες σε εκείνους που τα υπέστησαν.

Κέρδη πάνω στα ερείπια

Εχει όµως αποτύχει το πείραµα της ελεύθερης αγοράς; Οπως βλέπει τα πράγµατα η Κλάιν, η θεραπεία–σοκ της ελεύθερης αγοράς πιθανόν να έχει καταφέρει να πετύχει τους στόχους της. Το Ιράκ µετά την επέµβαση µπορεί να είναι «µια φρικαλέα δυστοπία όπου πηγαίνοντας σε µια απλή επαγγελµατική συνάντηση µπορεί να καταλήξεις λιντσαρισµένος, καµένος ή αποκεφαλισµένος».

Κι όµως, όπως επισηµαίνει, η Χαλιµπάρτον αποκοµίζει ωραιότατα κέρδη από τις δραστηριότητές της στο Ιράκ. Μια ολόκληρη κοινωνία έχει καταστραφεί, αλλά οι µεγάλες εταιρείες που κάνουν δουλειές πάνω στα ερείπια τα πάνε αρκετά καλά. Το συµπέρασµα της Κλάιν, εποµένως, φαίνεται να είναι ότι –τουλάχιστον σύµφωνα µε τους δικούς του, κερδοκεντρικούς όρους– ο καπιταλισµός της καταστροφής λειτουργεί.

Ιδεολογία και εγκλήµατα

∆εν υπάρχει αµφιβολία ότι περιουσίες έχουν συσσωρευτεί από τον πόλεµο του Ιράκ, όπως και από άλλα πειράµατα του καπιταλισµού της καταστροφής. Ωστόσο, δεν έχω πειστεί ότι οι µεγάλες εταιρείες που η Κλάιν επιτιµά στο βιβλίο της κατανοούν ή ελέγχουν τον αναρχικό παγκόσµιο καπιταλισµό που έχει αφεθεί να αναπτυχθεί τις τελευταίες δεκαετίες – µε τον ίδιο τρόπο που οι νεοφιλελεύθερες ιδεολογίες, οι οποίες τον βοήθησαν να δηµιουργηθεί, δεν προβλέψανε πού θα οδηγούσε. Η Κλάιν σωστά επιµένει ότι η ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς οφείλει να αναλάβει ευθύνη για τα εγκλήµατα που διαπράττονται στο όνοµά της – όπως και η µαρξιστική ιδεολογία πρέπει να αναλάβει ευθύνη για τα εγκλήµατα του κοµµουνισµού.

∆εν αναφέρεται, όµως, στις ψευδαισθήσεις µε τις οποίες είχαν τυφλωθεί οι νεοφιλελεύθεροι ιδεολόγοι. Ο Μίλτον Φρίντµαν και οι µαθητές του πίστευαν ότι µια δυτικού στυλ ελεύθερη αγορά θα ξεπηδούσε αυθόρµητα στη µετακοµµουνιστική Ρωσία. Εµειναν άναυδοι όταν ο κεντρικός σχεδιασµός αντικαταστάθηκε µε τη µαφιόζικη κλεπτοκρατία της δεκαετίας του ’90. Και ήταν απροετοίµαστοι για την επικράτηση του βασισµένου στους φυσικούς πόρους κρατικού καπιταλισµού του Πούτιν. Οι ιδεολόγοι αυτοί προέκτειναν τα ουτοπικά τους σχήµατα µε µεσσιανικό ζήλο και έµειναν αποσβολωµένοι από την ιστορία, καθώς το φωτεινό µέλλον που µε πίστη προέβλεπαν δεν έφτασε ποτέ.

Αλυτα προβλήµατα

Η νεοφιλελεύθερη τάξη πραγµάτων ήδη αντιµετωπίζει άλυτα προβλήµατα. Ο πόλεµος στο Ιράκ δηµιούργησε ένα εξαθλιωµένο κράτος µε αποτέλεσµα το πετρέλαιο του Κόλπου –το οποίο ένας πρώην επικεφαλής των στρατιωτικών διοικητών των αµερικανικών δυνάµεων αποκάλεσε «την κεντρική φλέβα του παγκόσµιου καπιταλισµού»– είναι λιγότερο ασφαλές από πριν.

Αντιµέτωπη µε πιθανή ήττα στο Ιράκ, η κυβέρνηση Μπους φαίνεται να στρέφεται προς µια επίθεση στο Ιράν – µια απεγνωσµένη κίνηση που θα πολλαπλασίαζε την υπάρχουσα καταστροφή. Ταυτόχρονα, η χρηµατοπιστωτική κρίση έχει φτάσει στην καρδιά της Αµερικής, καθώς οι κερδοσκοπικές πιστωτικές αγορές έχουν απλωθεί σε όλο το σύστηµα. Είναι αδύνατον να προβλέψουµε πώς θα αναπτυχθούν αυτές οι κρίσεις, δύσκολα όµως µπορεί κανείς να αντισταθεί

στην υποψία ότι ο «καπιταλισµός της καταστροφής» δηµιουργεί τώρα καταστροφές πολύ µεγαλύτερες απ’ όσο µπορεί να ελέγξει.

Kλείσιµο Hµεροµηνία : 30-09-2007 Copyright: http://www.kathimerini.gr

ΓΝΩΜΗ Το αµερικανικό «φρούριο» ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Σάββατο 18 Ιανουαρίου 2003

Θα µπορούσε να ήταν αληθινό. Αυτό είχε να πει όλο και όλο η γερουσιαστής Χίλαρι Κλίντον, όταν

διαπιστώθηκε ότι πέντε Πακιστανοί δεν είχαν µπει κρυφά στις ΗΠΑ, µέσω Καναδά, προκειµένου να

ανατινάξουν τη Νέα Υόρκη την παραµονή της Πρωτοχρονιάς, όπως είχαν κατηγορηθεί. Η αλήθεια είναι

πως δεν µπήκαν ποτέ στη χώρα, πως δεν ήταν τροµοκράτες και πως όλη αυτή η ιστορία δεν ήταν παρά

αποκύηµα της φαντασίας ενός επαγγελµατία πλαστογράφου διαβατηρίων. Στην κορύφωση αυτού του

παροξυσµού, η Χίλαρι Κλίντον είχε κατηγορήσει τον Καναδά ότι αφήνει «αφρούρητα και ανεξέλεγκτα» τα

σύνορά του. Μα ακόµη και όταν πια αποκαλύφθηκε η απάτη, δεν πήρε πίσω τις κατηγορίες. Επειδή τα

καναδικά σύνορα είναι τόσο διάτρητα, είπε, «αυτή η απάτη φάνηκε πολύ πιστευτή». Με άλλα λόγια,

ήταν µια χρήσιµη απάτη που θα βοηθούσε τους Αµερικανούς πολίτες να καταλάβουν πόσο είναι

ανασφαλείς. Και αυτό είναι χρήσιµο, ιδιαίτερα αν ανήκει κανείς στην πλειάδα των οικονοµολόγων της

ελεύθερης αγοράς, των πολιτικών και των στρατιωτικών σχεδιαστών που πιέζουν για τη δηµιουργία

ενός «οχυρού της NAFTA», µια περίµετρο ασφαλείας που θα περιλαµβάνει όλες τις χώρες της

Βορειοαµερικανικής Συµφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών, από τα νοτιότερα σύνορα του Μεξικού µέχρι

τα βορειότερα του Καναδά.

Μια ήπειρος που οχυρώνεται έτσι, αποτελείται από ένα σύνολο χωρών που συνασπίζονται για να

αποσπάσουν ευνοϊκούς εµπορικούς όρους από τις υπόλοιπες χώρες - ενώ την ίδια ώρα επιτηρούν τα

εξωτερικά σύνορά τους, ώστε να κρατούν µακριά τους πολίτες αυτών των χωρών. Όµως, παράλληλα,

προσκαλούν µια δυο φτωχές χώρες «εντός των τειχών», επειδή κάποιος πρέπει να κάνει τη βρώµικη

δουλειά. Στο µοντέλο αυτό πρωτοστατεί η Ευρώπη, όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση διευρύνεται ώστε να

συµπεριλάβει δέκα φτωχές ανατολικοευρωπαϊκές χώρες, την ίδια ώρα που χρησιµοποιεί ολοένα και πιο

επιθετικές µεθόδους για να αρνηθεί την είσοδο σε µετανάσταες από ακόµη φτωχότερες χώρες, όπως το

Ιράκ και η Νιγηρία.

Το άρθρο της συγγραφέως Naomi Klein, από τους ηγέτες του κινήµατος κατά της

παγκοσµιοποίησης, δηµοσιεύθηκε στο αµερικανικό περιοδικό «The Nation»

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artid=4266594

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

Το «ηλεκτροσόκ» του ακραίου καπιταλισµού

Το νέο βιβλίο της δηµοσιογράφου και συγγραφέως Naomi Klein χαρακτηρίστηκε βόµβα στα πόδια του Αγάλµατος της Ελευθερίας αφού απειλεί να τινάξει στον αέρα το δόγµα του νεοφιλελευθερισµού που έχει φωλιάσει εκεί. Βέβαια κάποιοι έσπευσαν να την απαξιώσουν µέσα από άρθρα στον Τύπο και στο Internet ως «συνωµοσιολόγο», άσχετη µε την οικονοµία και την πολιτική, εµφανώς ανεδαφική. Η ουσία όµως παραµένει: πολλοί άρχισαν να σκέφτονται µήπως έχει δίκιο. Η πρώτη συνέντευξη Τύπου για το βιβλίο δόθηκε στο Μόντρεαλ, στις 4 Σεπτεµβρίου 2007, και η 37χρονη συγγραφέας δεν έδειξε να ανησυχεί καθόλου. Με επτά ερευνητές και τέσσερις δικηγόρους (έναν Καναδό, δύο Βρετανούς και έναν Αµερικανό) να καλύπτουν τα νώτα της, είχε προεξοφλήσει τις αντιδράσεις: «Για κάθε πιθανώς δυσφηµιστική πληροφορία που θα παρέθετα, έπρεπε να διαθέτω το αντίστοιχο ντοκουµέντο. ∆εν έπαιρναν τίποτα ως δεδοµένο και αυτό σήµαινε σκληρή δουλειά για µένα».

Το βιβλίο µέσα στον πρώτο µήνα έγινε µπεστ σέλερ στον Καναδά και πήρε τον δρόµο για να εκδοθεί στις Ηνωµένες Πολιτείες, στη Μεγάλη Βρετανία, στη Γαλλία, στη Γερµανία, στη Ρωσία, στην Ισπανία, στην Ιταλία, στη Σουηδία, στη Φινλανδία, στην Αυστραλία, στη Νορβηγία και στην Ολλανδία. Υποστηρίζεται από την ιστοσελίδα (http://www. naomiklein.org/main) και ένα οµότιτλο βίντεο έξι λεπτών (http: //www. naomiklein. org/shockdoctrine/short-film) για τη µέθοδο αναµόρφωσης µε ηλεκτροσόκ στο παρελθόν και σήµερα, σε σενάριο της Naomi Klein και παραγωγή του Alfonso Cuaron. Το τελευταίο εµφανίζεται ξανά και ξανά στα blogs όλου του κόσµου και αφήνει τους χρήστες του Internet άφωνους. Αποµένει να συνδυάσει κανείς τις εικόνες του βίντεο µε τις περιγραφές του οµότιτλου βιβλίου Το δόγµα του

ισχυρού σοκ. Η άνοδος του καπιταλισµού της καταστροφής, το οποίο διαβάζεται και αυτόνοµα. Πρόκειται για µια σειρά αποκαλύψεων όσον αφορά την καταλυτική επίδραση του δόγµατος Milton Friedman στη σηµερινή πραγµατικότητα.

Ενας κυνικός οπορτουνισµός

Γιατί κάτι τέτοιο είναι αιρετικό; Ο Milton Friedman (1912-2006), ένας από τους πιο διάσηµους οικονοµολόγους του προηγούµενου αιώνα και τιµηµένος το 1976 µε Νοµπέλ Οικονοµικών Επιστηµών, υπήρξε πάντα αµφιλεγόµενος ως προς την αξία των πολιτικών του απόψεων. Στο βιβλίο του Capitalism and Freedom, µανιφέστο των αρχών του (1962), σηµείωνε: «Μόνο µια κρίση - υπαρκτή ή διαφαινόµενη - µπορεί να επιφέρει πραγµατική αλλαγή. Το τι θα ακολουθήσει την κρίση εξαρτάται από τις κυρίαρχες ιδέες στον ορίζοντα». Σε όλη τη διάρκεια της µακράς σταδιοδροµίας του ο ίδιος θα φρόντιζε να διασφαλίσει ότι οι κυρίαρχες ιδέες στον ορίζοντα των πιο ισχυρών πολιτικών και γραφειοκρατών ήταν εκείνες που είχε προωθήσει: απελευθέρωση της αγοράς, ιδιωτικοποίηση κρατικών εταιρειών και µέσων, συρρίκνωση στο ελάχιστο της κυβερνητικής εξουσίας και απόλυτη ελευθερία στο κεφάλαιο ώστε να µπορεί να κινηθεί κατά τις ανάγκες του. Η επιτυχία του όσον αφορά την εκπλήρωση του στόχου του φάνηκε στις γεµάτες έξαψη υµνολογίες πολιτικών, οικονοµολόγων και σοφών από όλον τον κόσµο µε το που πέθανε, πέρυσι, σε ηλικία 94 ετών.

Η Naomi Klein σκιαγραφεί εντελώς διαφορετικά το αληθινό αποτύπωµά του, έναν κυνικό οπορτουνισµό από µέρους των κυρίων εκφραστών του δόγµατος. Οι τελευταίοι έµαθαν µόνο να αρπάζουν τις ευκαιρίες από τον αποπροσανατολισµό και τον θρήνο πάνω σε µια ανυπέρβλητη καταστροφή για να εφαρµόζουν στην πράξη αυτό που ο Friedman ονόµασε οικονοµικό «ηλεκτροσόκ». Υστερα από δυόµισι χρόνια έρευνας πάνω στο θέµα, η Klein κατηγορεί τους οικονοµολόγους της «σχολής του Σικάγου» - ήταν καθηγητής στο Πανεπιστήµιο του Σικάγου ο Friedman - ότι έβλαψαν πολλά έθνη που προσφέρθηκαν να βοηθήσουν. Η Σρι Λάνκα µετά το τσουνάµι, η Χιλή του Πινοσέτ, η Ρωσία του Γέλτσιν, η Νέα Ορλεάνη µετά τον τυφώνα, η µετα-κοµµουνιστική Πολωνία, και άλλες χώρες κατά την Klein, υπέστησαν το «ηλεκτροσόκ» του ακραίου καπιταλισµού. Σε συνέντευξή της στην ηλεκτρονική εφηµερίδα Georgia Straight, η συγγραφέας ανέφερε ότι παρατήρησε για πρώτη φορά αυτό το φαινόµενο σε ένα από τα δηµοσιογραφικά ταξίδια της στη Σρι Λάνκα, το καλοκαίρι του 2005, έξι µήνες µετά την ερήµωση από το τσουνάµι της Ασίας. ∆ιαπίστωσε τότε ότι σε διάστηµα λίγων ηµερών από την καταστροφή η κυβέρνηση της Σρι Λάνκα είχε περάσει νοµοσχέδιο που άνοιγε τον δρόµο στην ιδιωτικοποίηση της παροχής νερού και είχε ξεκινήσει νοµοθετικές εργασίες για να ξεπουλήσει τη δηµόσια επιχείρηση ηλεκτρισµού. Πέραν τούτων κάποιοι κυβερνητικοί αξιωµατούχοι είχαν ορίσει όλη την ανατολική ακτή του νησιού ως «ουδέτερη ζώνη» αποκλείοντας έτσι τις κοινότητες των ψαράδων από τη δυνατότητα να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Η επίσηµη αιτιολογία ήταν «για να τους προστατέψουν από νέο τσουνάµι», αλλά κατά παράδοξο τρόπο ο περιορισµός δεν ίσχυσε για τη βιοµηχανία τουρισµού. Μάλιστα κάποιοι ενέτειναν τις πιέσεις τους το 2003, όταν η κυβέρνηση είχε αναγγείλει ένα πρόγραµµα οικονοµικής ανάπτυξης που θα µορφοποιούνταν εν µέρει από την Παγκόσµια Τράπεζα και θα αποτελούσε το κλειδί της µελλοντικής ευηµερίας της χώρας. «Ο εξαναγκασµός από τη φυσική καταστροφή είναι κάτι σαν εσωτερική υπόθεση για τους υπερεθνικούς δανειοδότες - η άµεση ανάγκη για τεράστια βοήθεια έγινε τώρα µοχλός αύξησης αποδοτικότητας του κεφαλαίου έτσι ώστε πολλές χώρες που χτυπήθηκαν από το τσουνάµι, µαζί και η Σρι Λάνκα, να υποκύψουν σε αυτό που λέγεται “δοµική ανασυγκρότηση - ιδιωτικοποίηση και απελευθέρωση της αγοράς”».

«Βιβλίο σύγχρονης ιστορίας»

Ολα αυτά, σύµφωνα µε τη συγγραφέα, είχαν µια περίεργη οµοιότητα µε την επιχείρηση-«σκούπα» του οικονοµικού προγράµµατος που επιβλήθηκε στο ρηµαγµένο από τον πόλεµο Ιράκ το 2003. Κι εκεί είχαν αφανιστεί πρώτα βιβλιοθήκες, µουσεία, αρχαιότητες. Είχαµε τη µέθοδο του ηλεκτροσόκ και πάλι. Ωστόσο ήταν κάτι άλλο, πολύ πιο κοντινό, που ώθησε τη Ναόµι να αναλάβει δράση. Η περίεργη στάση της οµοσπονδιακής κυβέρνησης απέναντι στην ερήµωση της Νέας Ορλεάνης - µια απλή θρηνολογία - την έκανε να πειστεί ότι αυτά που είχε παρατηρήσει ως τότε δεν ήταν αποµονωµένα περιστατικά ενός τύπου εκµετάλλευσης ανά τον κόσµο, αλλά στρατηγική που επωαζόταν µεθοδικά από ιδεολόγους της ελεύθερης αγοράς. Ηταν η χρήση µιας νέας τακτικής - µέσα από την καταστροφή, την κρίση, την τραυµατική εµπειρία να γίνονται πράξη οι ιδέες της οικονοµίας. Κάτι τέτοιο έµοιαζε να εξελίσσεται 35 χρόνια τώρα. Σύµφωνα µε την Klein, οι ρίζες του εντοπίζονται στο 1973, όταν ανατράπηκε ο αριστερίζων πρόεδρος Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή για να ανέβει στην εξουσία ο δικτάτορας Αουγκούστο Πινοσέτ. Το στρατιωτικό πραξικόπηµα συνοδευόταν από ένα πρόγραµµα δραστικής νεοφιλελεύθερης «επισκευής» της οικονοµίας της χώρας…«Το βιβλίο µου είναι ένα βιβλίο σύγχρονης ιστορίας» δήλωσε η Naomi Klein. «Εχει ονόµατα, ηµεροµηνίες, γεγονότα». Οι συσχετισµοί µέσα στο βιβλίο όµως κάνουν τη διαφορά. Οταν η συγγραφέας συγκρίνει την πολιτικο-οικονοµική θεωρία του Friedman µε την απεχθή µέθοδο του Ewan Cameron, ψυχιάτρου της CIA, ο οποίος στις δεκαετίες του ‘50 και του ‘60 επιχείρησε να απονεκρώνει τις προσωπικότητες των ασθενών του µε πειραµατικά φάρµακα και ηλεκτροσόκ ώστε να τις ανασυνθέτει µετά όπως ήθελε, και όταν το βίντεο που συνοδεύει το βιβλίο αντιπαραβάλλει σκηνές από τα πειράµατα του ψυχιάτρου Cameron, το εγχειρίδιο βασανιστηρίων της CIA, τις επιθέσεις των Αµερικανών στο Ιράκ και το τσουνάµι στην Ασία, είναι σίγουρο ότι δεν µιλάµε για απλή παράθεση περιστατικών.Κανείς δεν περίµενε µόνο κάτι τέτοιο από τη συγγραφέα του No Logo. Με εκείνο το πρώτο βιβλίο είχε προκαλέσει εν έτει 2000 τη δυσφορία άλλων γιγάντων της εποχής µας, των πολυεθνικών εταιρειών. Οι λεπτοµερείς περιγραφές της για τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και το ανήλικο εργατικό δυναµικό των πολυεθνικών εταιρειών στις χώρες του Τρίτου Κόσµου, καθώς και η εκτεταµένη κριτική στο παράδειγµα της Nike, προκάλεσαν τη σπάνια αντίδραση της εταιρείας που προέβη σε δηµόσια απάντηση. Αλλά ο πληθυσµός των πανεπιστηµίων είχε κάνει το No Logo σύνθηµα. Η Klein, γεννηµένη στο Μόντρεαλ, µε διπλή υπηκοότητα Καναδής-Αµερικανίδας, δεν θεωρεί τον εαυτό της επαναστάτη. Κάνει τη δουλειά της και έχει τη σταθερή συµπαράσταση του συζύγου της Avi Lewis, εκφωνητή του CBC. Η ίδια προέρχεται από οικογένεια ακτιβιστών, µε µητέρα την Bonnie Klein, παραγωγό ταινιών του καναδικού National Film Board, και πατέρα έναν γιατρό που έφυγε στον Καναδά από τις Ηνωµένες Πολιτείες τον καιρό του πολέµου του Βιετνάµ. Τα πεθερικά της είναι επίσης ακτιβιστές. «Είναι µια παράδοση κι αυτή. Είµαστε µέρος αυτής της παράδοσης και, παρ’ ότι δεν αντιµετωπίζεται ως τέτοια συχνά, είµαι περήφανη που ανήκω σε αυτήν». Και ένας προσωπικός λόγος για τη συγγραφή του βιβλίου The Shock Doctrine; «Ειλικρινά θεώρησα ότι οι αναλύσεις του καιρού µας δεν ανταποκρίνονται στην πραγµατικότητα που ζούµε µετά την 11η Σεπτεµβρίου».

* Το προηγούµενο βιβλίο της Ναόµι Κλάιν «No Logo» κυκλοφορεί στα ελληνικά

από τις εκδόσεις Λιβάνη.

PRO LOGO: DON’T SHOOT THE BRAND!®

Φεβ 15th, 2005 | Αθανάσιος Ρίζος| Κατηγορία: Οικονοµικά | Email This Post | Print This Post | θεάσεις: 176

Πολλοί υποστηρίζουν: «Κάτω τα brands, κάτω οι πολυεθνικές, κάτω το ελεύθερο εµπόριο, κάτω η παγκοσµιοποίηση, κάτω ο καπιταλισµός!». Έχουν άδικο.

No Logo

Η βίβλος των ανθρώπων που εναντιώνονται στα brands, τις πολυεθνικές και την παγκοσµιοποίηση είναι το βιβλίο της Naomi Klein µε τίτλο «No Logo: Taking Aim at the Brand Bullies».

Η κεντρική ιδέα της Klein είναι ότι τα brands αντιπροσωπεύουν «a fascist state where we all salute the logo and have little opportunity for criticism because our newspapers, television stations, Internet servers, streets and retail spaces are all controlled by multinational corporate interests» (σελ. 187). Η συγγραφέας θεωρεί ότι οι καταναλωτές είναι έρµαια των πολυεθνικών εταιρειών και των brands και ότι η παγκοσµιοποίηση είναι κάτι κακό ιδίως για τις φτωχές χώρες.

Η συλλογιστική της είναι, συνοπτικά, η εξής: στη νέα παγκόσµια οικονοµία τα brands αντιπροσωπεύουν ένα τεράστιο µερίδιο της αξίας των εταιρειών και αποτελούν τη µεγαλύτερη πηγή των κερδών τους. Ως εκ τούτου οι εταιρείες, αντί να παράγουν προϊόντα, επικεντρώνονται στο µάρκετινγκ εικόνων (images) και τρόπου ζωής (lifestyle) και µεταφέρουν την παραγωγή τους σε χώρες του τρίτου κόσµου. Οι εταιρείες εκµεταλλεύονται τους καταναλωτές όπου κι αν αυτοί βρίσκονται, αλλά και τους εργαζόµενους σε χώρες χαµηλού εργατικού κόστους όπως είναι οι χώρες της Ασίας.

Pro Logo

Η Naomi Klein κάνει λάθος. Το ερώτηµα, φυσικά, είναι γιατί κάνει λάθος. Μπορεί να θεωρήσετε ότι επειδή έχω σπουδάσει µάρκετινγκ είµαι προκατειληµµένος υπέρ των brands. Είναι κι αυτό. Άλλωστε, αν δεν παινέψεις το σπίτι σου θα πέσει να σε πλακώσει! Ωστόσο, πιστεύω ότι αυτά που υποστηρίζει η Naomi Klein είναι αντικειµενικά περισσότερο λανθασµένα παρά σωστά. Σε αυτό το post θα υποστηρίξω µε όσο πιο λογικά επιχειρήµατα µπορώ ότι τα brands κάνουν περισσότερο καλό παρά κακό και ειδικότερα ότι:

1. Ωφελούν τον καταναλωτή.

2. Συνεισφέρουν στη δηµιουργία πλούτου

3. Υποκινούν την εταιρική κοινωνική ευθύνη

1. Ωφελούν τον καταναλωτή

Η λέξη brand (µάρκα, σήµα) προέρχεται από το αρχαίο ρήµα brandr που σήµαινε «καίω». Ως γνωστόν, παλαιότερα οι αγρότες σηµάδευαν µε καυτό σίδερο τα ζώα τους ώστε να τα ξεχωρίζουν.

Με ποιο τρόπο τα brands ωφελούν τον καταναλωτή; Το κάθε brand αντιπροσωπεύει τον κατασκευαστή του οπότε ο καταναλωτής ξέρει ποιος είναι υπεύθυνος σε περίπτωση που δεν µείνει ικανοποιηµένος από το brand για οποιονδήποτε λόγο. Στον No Logo κόσµο, όµως, που πρεσβεύει η Klein πώς µπορεί να ξέρει ο καταναλωτής ποιος είναι υπεύθυνος αν δεν µείνει ικανοποιηµένος από ένα προϊόν;

Μέσω της χρήσης διάφορων brands ο καταναλωτής µαθαίνει ποιο brand ικανοποιεί τις ανάγκες του και ποιο όχι. Εποµένως, τα brands απλοποιούν την απόφαση για την αγορά ενός προϊόντος. Τα brands επιτρέπουν στους καταναλωτές να µειώσουν τα λεγόµενα, σύµφωνα µε τους οικονοµολόγους, search costs. Τα search costs διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: τα internal search costs και τα external search costs. Τα πρώτα αναφέρονται στο πόσο χρειάζεται να σκεφθεί ο καταναλωτής πριν επιλέξει κάποιο προϊόν, ενώ τα δεύτερα αναφέρονται στο πόσο πρέπει να ψάξει. Στον No Logo κόσµο, όµως, τα search costs αυξάνονται.

Η σχέση µεταξύ των brands και των καταναλωτών είναι ένα είδος συµβολαίου. Οι καταναλωτές εµπιστεύονται ένα brand υπό την προϋπόθεση ότι αυτό θα τους προσφέρει συγκεκριµένα οφέλη µέσω της ποιότητάς του, της τιµολόγησης, της προώθησης και της διανοµής του. Έτσι, η ανάγκη των brands να προσελκύσουν και να διατηρήσουν αγοραστές αποτελεί δυνατό κίνητρο ώστε να προσφέρουν ποιότητα, αξιοπιστία κ.λπ. Η Klein ξεχνάει το «υπό την προϋπόθεση». Ότι, δηλαδή, αν ένας καταναλωτής δεν µείνει ικανοποιηµένος από ένα brand –όσο «ισχυρό» κι αν είναι αυτό- δεν θα το ξαναγοράσει.

Τα brands είναι δηµοκρατικές οντότητες. ∆εν επιβάλλονται στους καταναλωτές. Ζητούν την ψήφο τους, τουτέστιν τα χρήµατά τους. Ο καθένας ψηφίζει δίνοντας τα χρήµατά του όπου αυτός θέλει. Από µια πιο «φιλοσοφική» σκοπιά, αυτά που ισχυρίζεται η Klein µειώνουν το άτοµο αυτό καθαυτό αφού θεωρεί λίγο-πολύ ότι είναι άνευ βούλησης και κριτικής σκέψης.

Τα οφέλη των brands δεν είναι απαραίτητα µόνο λειτουργικής φύσης. Ο µεγάλος εφιάλτης των marketers ονοµάζεται ισότητα των µαρκών (brand parity). Τα brands είναι πλέον λίγο-πολύ τα ίδια µεταξύ τους και εποµένως οι marketers στην απέλπιδα προσπάθειά τους να διαφοροποιήσουν τα brands τους από τον ανταγωνισµό προσδίδουν συχνά συµβολική σηµασία σε αυτά. Τα brands επιτρέπουν έτσι στον καταναλωτή να προβάλλει προς τα έξω (ή και προς τον εαυτό του ακόµη) το self-image που έχει ή που θα ήθελε να έχει.

Η Klein θεωρεί ότι αυτό είναι κάτι κακό µολονότι δεν µας εξηγεί το γιατί. Απλά ισχυρίζεται ότι αυτή η κατάσταση δείχνει ότι τα brands χειραγωγούν τους καταναλωτές. ∆εν είναι έτσι όµως. Το να θέλει ο χ καταναλωτής να φοράει, π.χ., Gucci σηµαίνει ότι η συµβολική σηµασία του brand «Gucci» συνάδει µε το self-image που θέλει να προβάλλει. Από πότε, όµως, αυτό είναι κακό και αποτελεί χειραγώγηση;

Για να το ξαναρίξω λίγο στη «φιλοσοφία»: πριν από 50, 100, 150 χρόνια εάν ο µπαµπάς σου ήταν αγρότης το σχεδόν σίγουρο ήταν ότι θα γίνεις αγρότης. Με άλλα λόγια, ήξερες ποιος ήσουν και ποια ήταν η θέση σου στην κοινωνία. Από την στιγµή, όµως, που οι κοινωνίες αναπτύχθηκαν και ο άνθρωπος µπορούσε να ελπίζει σε ένα καλύτερο µέλλον, στην κοινωνική και οικονοµική του πρόοδο, άρχισε να αναδύεται η ανάγκη του να προβάλλει το self-image που είχε ή που θα ήθελε να έχει.

Εποµένως, τα brands µέσω των συµβολισµών τους δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να ικανοποιούν την εγγενή ανάγκη του ανθρώπου να προβάλλει το self-image του. Όταν το χ brand προσπαθεί να συνδεθεί µε κάποιο συγκεκριµένο lifestyle (π.χ. περιπετειώδες, σοφιστικέ, σνοµπ, αρρενωπό κ.λπ.) δεν σηµαίνει ότι εφευρίσκει το συγκεκριµένο lifestyle, αλλά απλά το ανακαλύπτει µεταξύ των καταναλωτών. Ανακαλύπτει, για παράδειγµα, ότι η macho εικόνα είναι βασική ανάγκη για κάποιους καταναλωτές και προσπαθεί να συνδεθεί µε αυτήν (π.χ. Marlboro).

2. Συνεισφέρουν στη δηµιουργία πλούτου

Ο καταναλωτισµός (όχι η σπατάλη) χαρακτηρίζεται από πολλούς (τίποτα δεν είναι πιο κοµφορµιστικό από τον αντικοµφορµισµό σήµερα) ως η πηγή µύριων όσων δεινών, αλλά σπάνια γίνεται µνεία για την κύρια θετική του συνέπεια: τη δηµιουργία πλούτου που επιτρέπει και διατηρεί την πρόοδο.

Πώς επέρχεται η πρόοδος (π.χ. υγεία, παιδεία, ποιότητα ζωής) µακροπρόθεσµα;

Σίγουρα όχι µε ευχολόγια, ουτοπικές οικονοµικές θεωρίες, πακτωλούς χρηµάτων

από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δάνεια… Η πρόοδος εξαρτάται από τη διαδικασία

δηµιουργίας πλούτου. Η διαδικασία αυτή έχει κι άλλο, αποτρόπαιο για πολλούς, όνοµα: καπιταλισµός. Μεταξύ του καπιταλισµού, των καταναλωτών και των brands υπάρχει η εξής σχέση: ο καπιταλισµός δεν µπορεί να υπάρξει χωρίς την καταναλωτική κοινωνία και η καταναλωτική κοινωνία δεν µπορεί να υπάρξει χωρίς τα brands.

Το branding ήταν το βασικό στοιχείο της οικονοµικής ανάπτυξης κατά τη βιοµηχανική επανάσταση διότι κατέστησε εφικτές τις οικονοµίες κλίµακας (scale economies). Αν δεν υπήρχαν τα brands τότε οι παραγωγοί θα πωλούσαν τα προϊόντα τους σε περιορισµένο αριθµό καταναλωτών –διότι το no logo προϊόν δεν θα αποτελούσε εγγύηση ποιότητας για τον καταναλωτή και εποµένως θα το αγόραζαν µόνο αυτοί που λόγω, π.χ., γνώσης από πρώτο χέρι του παραγωγού θα τον εµπιστεύονταν.

Χάρη στα brands υπήρχαν περισσότεροι πελάτες και περισσότερες πωλήσεις πράγµα που οδήγησε στην ανάγκη για επενδύσεις σε νέες υποδοµές ώστε να καλυφθεί η αυξηµένη ζήτηση. Η παραγωγικότητα αυξήθηκε και, δεδοµένου ότι η ζήτηση υπερίσχυε της προσφοράς, οι εργαζόµενοι έγιναν πιο πολύτιµοι και έτσι αυξήθηκε και ο µισθός τους. Αυξηµένος µισθός σήµαινε, φυσικά, περισσότερο διαθέσιµο εισόδηµα που θα µπορούσε να απορροφήσει την αυξανόµενη προσφορά κ.ο.κ. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσµα την εισροή τεράστιων φορολογικών εσόδων τα οποία µπορούσαν να διοχετευθούν στη βελτίωση, λ.χ., της υγείας, της παιδείας, των συνθηκών ζωής, του πολυθρύλητου κοινωνικού κράτους (υπέρ του οποίου πολλοί κόπτονται –και καλά κάνουν- χωρίς όµως να µας λένε πώς θα χρηµατοδοτηθεί βιώσιµα).

Με άλλα λόγια, χωρίς τα brands δεν υπάρχει µαζική κατανάλωση. Χωρίς µαζική κατανάλωση δεν υπάρχουν κέρδη. Χωρίς κέρδη δεν υπάρχουν επενδύσεις και αυξάνεται η ανεργία. Χωρίς επενδύσεις και µε ανεργία δεν υπάρχει δηµιουργία πλούτου. Χωρίς δηµιουργία πλούτου δεν υπάρχουν φόροι. Χωρίς φόρους δεν υπάρχουν χρήµατα για να επενδυθούν σε κοινωνικά αγαθά.

3. Υποκινούν την εταιρική κοινωνική ευθύνη

Η Klein κατηγορεί τις γιγαντιαίες, πολυεθνικές εταιρείες (από τις οποίες προέρχονται τα γνωστότερα brands) ως µη ηθικές οντότητες που σκέφτονται µόνο το συµφέρον τους και, άρα, όχι το γενικότερο καλό. Το σφάλµα της είναι το εξής: δεν είναι απαραίτητο µια εταιρεία να είναι καλή για να κάνει καλό. Οι εταιρείες δεν είναι ούτε καλές ούτε κακές. Είναι απλά οντότητες σχεδιασµένες να προφυλάσσουν τα χρήµατα άλλων ανθρώπων, είτε των ιδιοκτητών τους είτε των µετόχων τους, και µέσω των διάφορων επενδυτικών σχηµάτων (π.χ. αµοιβαία κεφάλαια) όλοι σχεδόν είµαστε πλέον µέτοχοι. Εποµένως, οι εταιρείες επιδιώκοντας το κέρδος, µέσα στα πλαίσια των νόµων βέβαια, συνεισφέρουν στο γενικότερο καλό µέσω της δηµιουργίας πλούτου.

Το ότι οι επικριτές των brands, της ελεύθερης αγοράς, του ελεύθερου εµπορίου και της παγκοσµιοποίησης (ας τα ονοµάσουµε όλα αυτά «καπιταλισµός») ξεχνάνε τα θετικά του καπιταλισµού αντανακλά ουσιαστικά την ευχέρειά τους να το κάνουνε –χάρη στον καπιταλισµό!

Τι εννοώ; Στον δυτικό κόσµο η ποιότητα ζωής εκλαµβάνεται ως δεδοµένη. Τεχνολογικές καινοτοµίες όπως είναι τα computers, τα κινητά, τα φάρµακα και πάρα πολλές άλλες θεωρούνται δεδοµένες. ∆εν είναι όµως καθόλου έτσι. Όλα αυτά είναι απόρροια του ελεύθερου εµπορίου και της παγκοσµιοποίησης. Είναι απόρροια του καπιταλισµού. Οι περισσότεροι άνθρωποι, όµως, δεν κάθονται να σκεφτούν τους λόγους της ευµάρειάς τους (και γι’ αυτό µερίδιο ευθύνης έχουν οι πολιτικοί και τα media…), αλλά νοσταλγούν το παρελθόν «που ο κόσµος ήταν καλύτερος και ο άνθρωπος νοιαζόταν για τον άνθρωπο».

Στην πραγµατικότητα, το ενδιαφέρον για τον άνθρωπο, το περιβάλλον και οτιδήποτε άλλο είναι χαρακτηριστικό των οικονοµικά εύρωστων κοινωνιών. Οι άνθρωποι που έχουν αρκετό φαγητό στο στόµα τους έχουν και τη δυνατότητα να σκεφτούν τους άλλους, να δώσουν το χρόνο τους για κάποιο καλό σκοπό και τα λεφτά τους για κάποια φιλανθρωπία (βλ. tsunami). Έτσι, λοιπόν, ο καπιταλισµός οδηγεί στο γενικότερο καλό χωρίς καν να είναι αυτός ο αρχικός του στόχος.

Σήµερα, η εργασία σε κάποιο ασιατικό εργοστάσιο που κατασκευάζει πολυεθνικά brands είναι από τις καλύτερες δουλειές που µπορεί να ελπίζει ότι θα βρει ένας πολίτης αυτών των χωρών.

Ας επανέλθω τώρα στο πώς τα brands υποκινούν την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Η εταιρική κοινωνική ευθύνη (corporate social responsibility –CSR) είναι το νέο business buzzword. Ένα ισχυρό brand δεν σηµαίνει ένα όµορφο logo και πολλή διαφήµιση. Σηµαίνει πάνω απ’ όλα εµπιστοσύνη. Εµπιστοσύνη στην ποιότητα του προϊόντος, στις πρακτικές της εταιρείας σχετικά µε τους εργαζόµενούς της, τους συνεργάτες της, το περιβάλλον.

Τη µεγαλύτερη πίεση, όµως, για την εφαρµογή του CSR δεν την νιώθει ο κύριος Γιάννης που έχει κατάστηµα στη γειτονιά µου και πουλάει ρούχα που παραγγέλνει από την Κίνα, αλλά τα µεγάλα brands που για να επιβιώσουν πρέπει να υπερασπισθούν τη φήµη τους. Στα nineties το «αγαπηµένο» brand των πολέµιων της παγκοσµιοποίησης ήταν η Nike και τα θεωρούµενα sweatshops στην Ασία. Η ουσία του θέµατος, όµως, είναι ότι τα sweatshops δεν τα δηµιούργησε η Nike και αν δεν υπήρχε το brand «Nike» τότε πολύ λίγα θα γνωρίζαµε για τα sweatshops σήµερα. Η Nike έσπευσε άµεσα να προστατεύσει το brand της πιέζοντας τους προµηθευτές της για καλύτερες συνθήκες εργασίας και για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Σήµερα, η εργασία σε κάποιο ασιατικό εργοστάσιο που κατασκευάζει πολυεθνικά brands είναι από τις καλύτερες δουλειές που µπορεί να ελπίζει ότι θα βρει ένας πολίτης αυτών των χωρών. Η αλήθεια είναι η εξής: no logo, καµία ενηµέρωση για το τι γίνεται στον αναπτυσσόµενο κόσµο.

The big picture

Τα brands δεν είναι –ούτε θα έπρεπε- «άγιοι». Κάνουν όµως πολύ περισσότερο καλό παρά κακό. Επιπλέον, όλη αυτή η, κατά κανόνα, άκριτη πολεµική εναντίον των brands, των εταιρειών, του ελεύθερου εµπορίου, της παγκοσµιοποίησης µπορεί να καταστεί επικίνδυνη. Μια αναστροφή της παγκοσµιοποίησης θα σήµαινε οικονοµική και κοινωνική χειροτέρευση του «παγκόσµιου χωριού». Και αυτό θα ήταν ό,τι χειρότερο για όλους µας.

194183

Τι Ειναι οι Ζωνες Ελευθερου Εµποριου? Πέµπτη 4 Μαρτίου 2004

θεµατικές: Οικονοµία

No Logo-Naomi Klein Βγηκε ακοµα στα Ελληνικα. Οι αναλυσεις του για τις ζωνες ελευθερου εµποριου ειναι ουσιωδης για να κατανοηση κανεις τον χαρακτηρα της παγκοσµιοποιησης

Η 'βιβλος' του αντι-καπιταλιστικου κινηµατος ειναι το βιβλιο που εβγαλε η δηµοσιογραφος Naomi Klein απ'τον Καναδα πριν µερικα χρονια, και αποτελεσε την κυρια αιτια τον κινησεων στη ∆υση εναντια στα ∆υτικα µονωπολια. Ο αστικο τυπος το χαρακτηρισε το νεο Κοµµουνιστικο Μανιφεστο και οι πωλησεις του ηταν τεραστιες στο ∆υτικο κοσµο. Η κυρια βαση του βιβλιου ειναι µια αναλυση της καταστασεως των εργατων µεσα στις ζωνες ελευθερου εµποριου οπου δουλευουν ως επι το πλειστον γυναικες µεσα σε τεραστια εργοστασια παραγωντας τα προιοντα που κατακλυζουν τις δυτικες αγορες. Η ζωνες αυτες υπαρχουν σε πολλα µεροι του κοσµου και σχεδον ολος ο κοσµος τεινει προς αυτο το µοντελο καπιταλιστικης παραγωγης. Οι ζωνες ελευθερου εµποριου δεν πλειρωνουν φωρους, ουτε πλειρωνουν φωρους για εισαγωγες ουτε εξαγωγες στις χωρες οπου υπαρχουν. Τα αφεντικα των εταιριων δεν ειναι υποχρεωµενοι να πληρωνουν ασφαλεια στους εργατες ουτε ιατροφαρµακευτικη περιθαλψη, µα και ουτε φορους στην κυβερνηση που παραχωρι τετοια δικαιωµατα. Ζωνες εχουν δηµιουργηθει στη Νοτια Κινα, Κευλανη, Ινδονησια, Κ.Αµερικη και συνεχως αυξανωνονται περιοχες που περνουν αυτο τον ορισµο. Η κυβερνηση ολλων αυτων των κρατων υποτιθεται επωφελουνται απ'τις παραχωρησεις αυτων των δικαιωµατων µε το γεγονος οτι µερικοι απ'τους ανεργους που εχουν, πολλες φορες το 70% των κατοικων βρισκουν προσωρινα δουλεια. Χωρις κανενα φορο και επαναπατριωτισµο ολλων των προιωντων ξανα χωρις φορολογια και µισθους-σκλαβιας οι πολυεθνικες µικραινουν το κοστος τους γι'αυτο αποβιοµηχανοποιηται η ∆υση. Σε κανενα µα κανενα εργοστασιο σ'αυτες τις ζωνες δυο δεκαετιες τωρα δεν εχει δηµιουργηθει ουτε ενα συνδικατο ουτε κανενα εργατικο νοµοσχεδιο. Η υπαρξη αυτων των ζωνων δεν θα υπηρχε παραλληλο µε δικαιωµατα στους εργατες αφου την πρωτη στιγµη που παει να εµφανιστη τιποτα, η εταιρεια τα µαζευει και φευγει, γι'αλλη ζωνη 'ελευθερου εµποριου'. Προσφατα εγινε ο Πειραιας µια τετοια ζωνη. Με λιγα λογια τριτες χωρες µπορει να εισαγουν προιοντα στο Πειραια και να τα κρατουν εκει, και µετα µε τους τελωνιακους να τα εισβαλλουν στη χωρα. ∆ιοτι ειναι φως φαναρι πως προιονταν κατακλυουν την Ελληνικη αγορα τα οποια ουτε φορους πληρωνουν οταν πωλουνται, µα και ουτε φορους πληρωνουν οταν εισαγωνται. ∆εν εξυγηται αλλιως η αλλαγη του Πειραια. Συντοµα ισως λογω της ανεργιας να φτιαξουν και µια ζωνη ελευθερου εµποριου και στην Ελλαδα. Θα πρεπει να το συντοµευουν αφου ετσι και αλλιως ολη η χωρα µετρατεπεται σε µια τετοια ζωνη αφου τοσοι δουλευουν χωρις λογαριασµο σε κανεναν. Ο σκοπος στην τελικη αναλυση ολλων αυτων των ζωνων εκτως απ'το να προσπαθουν να σταµατησουν την θανασιµη κριση του καπιταλισµου µε το να κανει περικοπες παντου ειναι να καταργηθει η φορολογια του κρατους και να γινει ιδιωτικο το κρατος προσφεροντας απολυτως τιποτα απο αποψη υπηρεσιων και µονο κατασταλτικα µετρα εναντια στους πολιτες. Αφου τα εργοστασια στις ζωνες ελευθερου εµποριου οπως τις περιγραφει η Klein στο βιβλιο της ειναι το µοντελο προς µιµηση, της παγκοµιοποιησης. Η παιρετερω επεκταση τους, µε τις διαφορες συµφωνιες ΝΑΦΤΑ, ΕΕ κτλ ειναι το τελος του εργατικου κινηµατος και η υπαρξη του για ενα αλλο κοσµο, διχως εκµεταλλευση

ατοµου απο ατοµου. Χωρις την φυσικη τους περικυκλωση, µεχρι την καταστροφη τους, ο κινδυνος της επεκτασης τους ειναι πραγµατικος. Αφου ολλες οι δουλειες που φευγουν απ'την Ευρωπη εκει προοριζονται.

www.evangelos12.btinternet.co.uk

Το ∆όγµα του Σοκ - Η Ανοδος του Καπιταλισµού της Καταστροφής: νέο βιβλίο της Ναόµι Κλάιν

δηµοσιεύτηκε July 8, 2008 από anonymous

τροποποιήθηκε July 10, 2008

µε αναφορές στο τσουνάµι, τον τυφώνα Κατρίνα και άλλες φυσικές καταστροφές που

οι εταιρείες είδαν ως ευκαιρία για νέα κέρδη...

Ακολουθεί το σχετικό κειµενάκι του Μιχαηλίδη στην Ελευθεροτυπία. Πιο πολλά πάντως,

µπορείτε να δείτε στο σάιτ του βιβλίου:

http://www.naomiklein.org/shock-doctrine

όπου υπάρχει κι ένα ωραίο βιντεάκι γι' αυτό, από τον σκηνοθέτη του «Children of men»,

Αλφόνσο Κουαρόν.

Το ∆όγµα του Σοκ!...

Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΜΙΧΑΗΛΙ∆Η [email protected],www.bavzer.blogspot.com

Η ∆ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ, συγγραφέας, κινηµατογραφίστρια και ακτιβίστρια Ναόµι Κλάιν,

άρχισε να ερευνά εις βάθος το θέµα της εξάρτησης της ελεύθερης αγοράς από αυτό

που η ίδια ονοµάζει «δύναµη του να προκαλείς σοκ», πριν από 5 χρόνια περίπου, τον

πρώτο καιρό της αµερικανικής εισβολής και κατάληψης του Ιράκ. Εκεί, αρχικώς, οι

Αµερικανοί απέτυχαν να εφαρµόσουν την πολιτική της «σοκ θεραπείας» στους

δυστυχείς Ιρακινούς, που δεν επέτρεψαν στους εισβολείς να αντιµετωπίσουν την

καταστροφή της χώρας τους ως ευκαιρία (κατά το περίφηµο «δόγµα Φρίντµαν»), αλλά

µόνον ως τραγωδία.

Η ΚΛΑΪΝ ταξίδεψε λίγο µετά στη Σρι Λάνκα. ∆εν είχαν περάσει πολλοί µήνες από το ολέθριο

τσουνάµι του 2004. Και εκεί, όπως γράφει τώρα στο τελευταίο της βιβλίο «The Shock

Doctrine - The Rise of Disaster Capitalism» (Το ∆όγµα του Σοκ - Η Ανοδος του Καπιταλισµού

της Καταστροφής), είδε «µιαν άλλην εκδοχή της ίδιας µανούβρας». ∆ηλαδή, «ξένοι επενδυτές

και διεθνείς οίκοι δανεισµού ένωσαν τις δυνάµεις τους, ώστε, εκµεταλλευόµενοι το κλίµα του

πανικού που επικρατούσε τότε στη χώρα από τη µεγάλη καταστροφή, να ξεπουλήσουν όλες

τις πανέµορφες ακτές σε µεγάλους εργοληπτικούς και επιχειρηµατικούς οµίλους, που αµέσως

έσπευσαν να κτίσουν τεράστια ξενοδοχειακά συγκροτήµατα, εµποδίζοντας έτσι εκατοντάδες

χιλιάδες απλούς ψαράδες, που ζούσαν σε κείνες τις περιοχές, να ξαναφτιάξουν τα χωριά τους

κοντά στη θάλασσα».

ΕΙΧΕ ακολουθήσει, τότε, και µια εκπληκτικής κυνικότητας ανακοίνωση της κυβέρνησης

της χώρας, που έλεγε ότι «κατά ένα σκληρό παιχνίδι της µοίρας, η φύση παρουσίασε

στη Σρι Λάνκα µία µοναδική ευκαιρία, µέσα από την καταστροφή που µας βρήκε, να

εξελιχθεί σε παγκόσµιας κλάσεως τουριστικός προορισµός». Εάν θυµάστε καλά, ίδια

«µανούβρα», εκµετάλλευσης της κατάστασης σοκ, στην οποία βρίσκεται ένας λαός

ύστερα από µια µεγάλη φυσική καταστροφή, πραγµατοποίησε και η δική µας

κυβέρνηση πέρυσι το καλοκαίρι όταν, ενώ έκαιγαν ακόµα οι φωτιές στην Ηλεία,

έσπευσε να χαρίσει προς τουριστική ανάπτυξη µια τεράστια παραλιακή έκτασή της...

ΠΑΡΟΜΟΙΑ επιχείρηση «να µπούµε µέσα να τα σαρώσουµε όλα, τώρα που ο κόσµος και το

κράτος είναι ακόµα σε κατάσταση σοκ», είδε η Ναόµι Κλάιν να εφαρµόζεται και στη Νέα

Ορλεάνη, αµέσως µετά το φοβερό «κτύπηµα» από τον τυφώνα Κατρίνα το 2005. Εκεί, λέει, οι

Ρεπουµπλικανοί θεωρητικοί, «πιστοί απόστολοι» του «∆όγµατος Φρίντµαν», ότι «µόνο µία

κρίση -πραγµατική ή και κατασκευασµένη- µπορεί να επιφέρει πραγµατικές αλλαγές», µαζί µε

τους land developers, τους εργολάβους «και λοιπά όρνεα», άρχισαν να µιλάνε για «καθαρές

λύσεις» και «συναρπαστικές ευκαιρίες» για «ριζικές µεταρρυθµίσεις». Αποτέλεσµα; Μέσα σε

µόλις 19 µήνες «όλο το σύστηµα δηµόσιας εκπαίδευσης στη Νέα Ορλεάνη είχε

αντικατασταθεί από ιδιωτικά σχολεία-τσάρτερ. Απολύθηκαν και οι 4.700 εκπαιδευτικοί στα

δηµόσια σχολεία, ενώ οι λίγοι, νεώτερης ηλικίας, που επαναπροσλήφθηκαν από τα σχολεία-

τσάρτερ (σ.σ.: ίδιας φιλοσοφίας µε τις ναυλωµένες πτήσεις!) υπέγραψαν συµβόλαια µε πολύ

χαµηλότερες απολαβές».

ΑΥΡΙΟ: Περισσότερα από το βιβλίο της Κλάιν, που είναι µπεστ σέλερ στην Αµερική και έχει

προκαλέσει πολλές συζητήσεις.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 08/07/2008

To εξώφυλλο του βιβλίου

Kαι η συνέχεια για το βιβλίο της Ν. Κλάιν

δηµοσιεύτηκε July 10, 2008 από anony

από Ελευθεροτυπία, 9/7/2008

Η δυστυχία ως «ευκαιρία επενδυτική»!..

Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΜΙΧΑΗΛΙ∆Η [email protected],www.bavzer.blogspot.com

«Ενα θαυµάσιο, γενναίο και τροµακτικό βιβλίο. Τίποτα λιγότερο από τη µυστική ιστορία αυτού που

αποκαλούµε "ελεύθερη αγορά". Θα έπρεπε να ήταν υποχρεωτικό ανάγνωσµα». Λόγια της Ινδής

συγγραφέως και ακτιβίστριας, Αρουντάτι Ρόι, για το τελευταίο βιβλίο «Το ∆όγµα του Σοκ - Η άνοδος του

καπιταλισµού της καταστροφής», της δηµοσιογράφου και κινηµατογραφίστριας Ναόµι Κλάιν, που είναι

µπεστ σέλερ στον κατάλογο της «Νιου Γιορκ Τάιµς» και στο οποίο αναφερθήκαµε στο χθεσινό µας

«Αναγνωστικό».

Η συγγραφέας υποστηρίζει ότι, έπειτα από µια µεγάλη καταστροφή (∆ίδυµοι Πύργοι, Ιράκ,

τυφώνας Κατρίνα, τσουνάµι κ.λπ.) και ενώ «ο λαός βρίσκεται σε κατάσταση σοκ», αυτοί που

ονοµάζει «καπιταλιστές της καταστροφής» µπαίνουν αµέσως στο παιχνίδι και, στο όνοµα της

«ανασυγκρότησης», αποτελειώνουν τη δουλειά «της µεγάλης καταστροφής», εξαλείφοντας ό,τι

απέµεινε από «τη δηµόσια σφαίρα» και «τις ριζωµένες κοινωνίες» και προχωράνε τάχιστα στην

επιβολή «µιας εταιρικής Νέας Ιερουσαλήµ».

Ο Μάικ Μπατλς το παραδέχεται µε τον πιο στυγνό και κυνικό τρόπο. «Για µας», λέει, «ο φόβος και η

αταξία µάς πρόσφεραν µεγάλες και πραγµατικές ευκαιρίες». Ποιος είναι ο Μπατλς; Πρώην στέλεχος

(βλέπε: πράκτορας) της CIA, µόλις 35 ετών σήµερα, και ιδιοκτήτης της µη έµπειρης και σχετικά

άγνωστης εταιρείας παροχής υπηρεσιών ασφάλειας (άλλως «σεκιούριτι»), που κέρδισε συµβόλαιο αξίας

περίπου 100 εκατοµµυρίων δολαρίων από τη ρεπουµπλικανική κυβέρνηση Μπους και τους εγκάθετούς

της στο Ιράκ, λίγους µήνες µετά την εισβολή στη χώρα. «Τα λόγια του αυτά», γράφει η Κλάιν, «µπορούν

θαυµάσια να γίνουν το σλόγκαν του σύγχρονου καπιταλισµού, καθώς ο φόβος και η αταξία είναι

καταλύτες για κάθε καινούργιο άλµα προς τα εµπρός».

Σ' όλο της το βιβλίο η συγγραφέας αναφέρεται πολλές φορές στη λεγόµενη «Σχολή του Σικάγου», καθ'

ότι ο πρώην καθηγητής Οικονοµικών στο Πανεπιστήµιο του Σικάγου, ο Μίλτον Φρίντµαν (1912-2006),

τιµηθείς το 1976 µε το Νόµπελ Οικονοµικών και, κατά το περιοδικό «Εκόνοµιστ», «πιθανώς ο

οικονοµολόγος µε τη µεγαλύτερη επιρροή στην παγκόσµια οικονοµικο-πολιτική κατάσταση στο δεύτερο

µισό του 20ού αιώνα», ήταν εκείνος που «έκανε σχολή» γύρω από τη σκέψη ότι «µόνο µέσα από µια

µεγάλη καταστροφή µπορεί να επιβληθούν πραγµατικά ριζοσπαστικές µεταρρυθµίσεις». Ο

περισσότερος κόσµος, γράφει η Κλάιν, προετοιµαζόµενος για µεγάλη καταστροφή, στοιβάζει

κονσέρβες και εµφιαλωµένο νερό. «Οι Φριντµανικοί στοιβάζουν ιδέες της ελεύθερης αγοράς».

Κι από κει και ύστερα, «µόλις έρθει η κρίση, είτε είναι πόλεµος είτε φυσική καταστροφή, ο Φρίντµαν

έλεγε πάντοτε πως είναι καίριας σηµασίας η άµεση δράση και η γρήγορη επιβολή αλλαγών, προτού η

ευρισκόµενη ακόµα σε σοκ κοινωνία προλάβει να επιστρέψει στην "τυραννία του στάτους κβο"». Και

πίστευε µάλιστα πως η καινούργια διοίκηση, όποια και αν είναι αυτή, και πολλές φορές είναι δικτατορική

(όπως εκείνη του Πινοσέτ στη Χιλή, της οποίας µάλιστα ο Φρίντµαν ήταν σταθερός και έµµισθος

σύµβουλος), πρέπει να επιβάλει τις ριζοσπαστικές, όπως τις έλεγε, αλλαγές µέσα σε 6 µήνες το πολύ,

«γιατί άλλη τέτοια, χρυσή, ευκαιρία µπορεί να µην της ξαναδοθεί ποτέ»...

ΥΓ.: Το βιβλίο «Το ∆όγµα του Σοκ» µόλις κυκλοφόρησε αναθεωρηµένο, από τις εκδόσεις Picador πια,

στην Αµερική.

Σχέση Οικονοµικής Πολιτικής και Καταπάτησης Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων ∆ηµοσιεύθηκε στις 10/05/08 Κατηγορία Πολιτική | Γράφτηκε από MM

H παραγωγή του προιόντος «παγκοσµιοποηµένος τρόµος» στοχεύει στον έλεγχο της ανθρώπινης συµπεριφοράς και βασίζεται στην πρόκληση τραυµατικών εµπειριών, έχει δε προχωρήσει πέρα και από τις πιο εφιαλτικές µας σκέψεις. Οι πρωτοµάστορες πολιτικοί της Αµερικής, οι δηµιουργοί της θεωρίας της ελεύθερης αγοράς, κυριαρχούν στον κόσµο µέσω της εκµετάλλευσης και της καταστροφής

ανθρώπων και χωρών. Η συγγραφέας Naomi Klein, στο βιβλίο της “The Shock Doctrine-The Rise of

Disaster Capitalism” , περιγράφει τις διασυνδέσεις της οικονοµικής πολιτικής, του

πολέµου και των τεχνικών καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, υπό το

δόγµα Σοκ και ∆έος. Ξεµπροστιάζει το ψέµα ότι ελεύθερες αγορές σηµαίνει και ελεύθεροι άνθρωποι,και όπως χαρακτηριστικά παρατηρεί ο φίλος της Υποδιοικητής Μάρκος των Ζαπατίστας :To βιβλίο της είναι επικίνδυνο για το σύστηµα και αυτό έγκειται, στο

ότι µπορείς να καταλάβεις αυτά που λέει. «Αυτό που είναι ιδιαίτερα απογοητευτικό, αναφέρει η συγγραφέας, είναι ότι ο

θρίαµβος του νεοφιλελευθερισµού και της νεοταξικής συµπεριφοράς επιτεύχθηκε, εν πολλοίς, χάριν στην ανοχή και συνενοχή των περισσότερων διανοουµένων. Τις

τελευταίες δεκαετίες τα πολιτικά και οικονοµικά «ηλεκτροσόκ» κατά διαφόρων χωρών

και οι τεχνικές βασανισµού, που εφαρµόζουν οι Αµερικανοί στο Αµπού Γκράιµπ, είναι αποτέλεσµα εργασίας των διανοουµένων και των επιστηµόνων της Αµερικής». Η λογική, ή µάλλον η παθολογία που περιγράφει η Klein, λέει ο πολιτικός αναλυτής, Juan Santos, είναι η παγκόσµια παθολογία του βιαστή, του serial killer, του

φασίστα, των βασανιστών του Γκουαντανάµο, των γιάπηδων Χάνιµπαλ Λέκτορ,

µε µαύρα επιχειρηµατικά κουστούµια και τσάντες Samsonite, που γυρνούν και ρηµάζουν τον κόσµο. Είναι η παθολογία και η µεθοδολογία των βασανιστών, των οποίων στόχος δεν είναι µόνον ο τρόµος, αλλά η καταστροφή της ζωής και των βιοποριστικών πόρων των ανθρώπων, η διάλυση του κόσµου, µε σκοπό τον δικό τους πλουτισµό. Τα εγχειρίδια ανάκρισης της CIA, των ετών 1963-1983, τα οποία εµπεριέχονται στο βιβλίο της, αναφέρουν τα εξής: «Σκοπός και βασική θέση των ανακριτών είναι να προκαλέσουν µια προσωρινή παύση ζωής, ένα είδος ψυχολογικού σοκ ή παράλυσης, έτσι ώστε η πηγή να είναι πολύ πιο ανοικτή σε υποδείξεις και παραδοχές και πολύ πιο έτοιµη να συµµορφωθεί.» Αλλά οι τεχνικές αυτές δεν λειτουργούν µόνο σε µεµονωµένα άτοµα, µπορούν να

λειτουργήσουν και σε ολόκληρες κοινωνίες. «Ένα συλλογικό τραύµα, ένας πόλεµος, ένα πραξικόπηµα, µιά φυσική καταστροφή, µιά τροµοκρατική ενέργεια φέρνει όλους σε κατάσταση σοκ. Ως επακόλουθο, φέρνει

τους ανθρώπους σε «παιδική κατάσταση» , όπως ο φυλακισµένος και δέχονται να

υπακούσουν σε ηγέτες που ισχυρίζονται ότι προστατεύουν την ανθρωπότητα». Πράγµατι, το φαινόµενο αυτό το κατανόησε από πολύ νωρίς ο οικονοµολόγος της σύγχρονης εποχής Μίλτον Φρίντµαν. Ο Φρίντµαν είχε ένα ακραίο όραµα για την κοινωνία, σύµφωνα µε το οποίο η αγορά καθόριζε κάθε πλευρά της ζωής, από το σχολείο µέχρι και την περίθαλψη, ακόµα και τον στρατό. Ο οικονοµολόγος πίστευε, στην πλήρη απελευθέρωση των τιµών και στην αποδυνάµωση των κρατικών υπηρεσιών. Οι ιδέες του ήταν εξαιρετικά αντιλαικές, προκαλούσαν κύµατα ανεργίας, απογείωναν τις τιµές και έκαναν την ζωή εκατοµµυρίων ανθρώπων πιό αβέβαιη. Μη έχοντας την δυνατότητα οι παγκόσµιοι ηγέτες, να επιβάλλουν το πρόγραµµά του «δηµοκρατικά», κατέφυγαν στη δύναµη του σοκ. «Το υποκείµενο πρέπει να ξυπνάει απότοµα και αµέσως να του δένονται τα µάτια

και να του φορούν χειροπέδες. Αν συλληφθούν µε τέτοιες συνθήκες, τα περισσότερα

«υποκείµενα» βιώνουν έντονα το αίσθηµα του σοκ, της ανασφάλειας και του

ψυχολογικού στρές. Το βασικό είναι να εµποδιστεί το «υποκείµενο» να χαλαρώσει και

να συνέλθει από το σοκ… Η φυσική και ψυχολογική αποµόνωση πρέπει να διατηρείται

από την πρώτη στιγµή της σύλληψης. Η ικανότητα για αντίσταση να ελαχιστοποιείται

εξαιτίας του αποπροσανατολισµού. Οι φυλακισµένοι πρέπει να παραµένουν σιωπηλοί

συνεχώς. Σε καµµιά περίπτωση δεν πρέπει να τους επιτραπεί να συνοµιλήσουν µεταξύ

τους.» Ο Φρίντµαν λοιπόν κατάλαβε έγκαιρα ότι, όπως οι φυλακισµένοι χαλαρώνουν την αντίστασή τους πριν την ανάκριση ( λόγω του σοκ της σύλληψης ) , έτσι και οι µεγάλης κλίµακας καταστροφές εξυπηρετούν στο να χαθεί η αντίσταση για την

«ελεύθερη αγορά». Συµβούλευε τους πολιτικούς ότι, αµέσως µετά από µιά κρίση, θα πρέπει να προωθούν όλα τα επώδυνα µέτρα ταυτόχρονα, πριν οι πολίτες να σταθούν στα πόδια τους. «Μόνο µιά κρίση, πραγµατική ή υποτιθέµενη, προκαλεί πραγµατική αλλαγή»

Σοκ και ∆έος στον πλανήτη ΓΗ

Οι ιδέες του Φρίντµαν για τον καθαρό καπιταλισµό, γνωστό ως «φιλελευθερισµό» , είχαν την χρυσή ευκαιρία να εφαρµοστούν το 73 στη Χιλή του Πινοσέτ, όταν ανετράπη η δηµοκρατικά εκλεγµένη κυβέρνηση του Αλιέντε. Τα µεγαλύτερα εγκλήµατα πολέµου και βασανιστηρίων στο δεύτερο µισό του προηγούµενου αιώνα, σηµειώθηκαν στις χώρες της Λ.Αµερικής. Τα πιό χαρακτηριστικά παραδείγµατα ήταν η δολοφονία του αρχιεπίσκοπου Οσκαρ Ροµέρο και 6 ιερέων στο Ελ Σαλβαδόρ, οι συστηµατικές αρπαγές βρεφών των οικογενειών των «εξαφανισθέντων» στην Αργεντινή, καθώς και τα πολυάριθµα πραξικοπήµατα-σφαγεία στην αµερικανική ήπειρο. Σήµερα στο Ιράκ, τα ιρακινά αποσπάσµατα θανάτου και οι εκτελεστές που δρούν για να καταστείλουν την αντίσταση, είναι εκπαιδευµένοι από αµερικανούς διοικητές, οι οποίοι έχουν προηγούµενη δράση σε ανάλογες παρόµοιες καταστάσεις στην Λ.Αµερική. Στο βιβλίο του Άλφρεντ ΜακΚόι «A question of torture» , αποτυπώνονται και οι µέθοδοι βασανισµού που δοκιµάστηκαν από αµερικανούς πράκτορες της CIA και στο Βιετνάµ ως µέρος του προγράµµατος Φοίνιξ και κατόπιν οι µέθοδοι αυτές εισήχθησαν και στην Ασία υπό το πρόσχηµα αστυνοµικών εκπαιδευτικών

προγραµµάτων.

Στην Ελλάδα, τις τελευταίες δεκαετίες η βιοµηχανία καταστρέφεται, η γεωργία συρρικνώνεται, τα νοικοκυριά υπερχρεώνονται, οι εταιρείες και οι τράπεζες παρουσιάζουν απίστευτα κέρδη και όλη αυτή η ανεπανόρθωτη κατακλυσµιαία βλάβη, παρουσιάζεται από τα παπαγαλάκια της νεοταξικής προπαγάνδας ως αναπτυξιακό µοντέλο…. Οι φωτιές που έκαψαν την Πελοπόννησο το καλοκαίρι του 2007 και άφησαν πίσω τους 70 νεκρούς και εκατοντάδες στρέµµατα αγροτικών καλλιεργειών και δασών κατεστραµµένα, σήµερα µετατρέπονται σε φιλέτα γης για τα νέα συµβόλαια ανοικοδόµησης. Η πρόσφατη ελληνική ιστορία αποτυπώνει ανάγλυφα την εµπειρία του «σοκ και δέους» όπως αυτή µπορεί να εφαρµόζεται, είτε µε ξεκάθαρα αυταρχικές, είτε µε «δηµοκρατικές»συνθήκες. Το στρεβλό µοντέλο ανάπτυξης του µεταπολεµικού καπιταλισµού των εργολάβων και της αρπαχτής γεννήθηκε µέσα στο µετεµφυλιοπολεµικό καθεστώς και γιγαντώθηκε στην περίοδο της χούντας. Στην µεταπολίτευση, συνεχίστηκε η χωροταξική αναρχία και ολοκληρώνεται η περιβαλλοντική καταστροφή. Τα σοκ της γρήγορης ένταξης στην ΕΟΚ, χωρίς σχεδιασµό, και αργότερα της πλήρους παράδοσης στην ΟΝΕ και στο ευρώ, κατέστρεψαν τους βασικούς τοµείς της οικονοµίας (αποβιοµηχάνιση, πτώση εξαγωγών, περιορισµός αγροτικής παραγωγής) και περιθωριοποίησαν µεγάλα στρώµατα του λαού. Ακολούθησε το µεγάλο σοκ της αθρόας εισαγωγής µεταναστών, µε αποτέλεσµα την µεγάλη ανεργία και την υποβάθµιση της ελληνικής εργατικής τάξης. Παράλληλα δηµιουργείται µια νέα κάστα ακαλλιέργητων νεόπλουτων που είναι πρόθυµοι να εκχωρήσουν τα πάτα στους πολυεθνικούς επενδυτές που εισβάλλουν από παντού, για να κερδοσκοπήσουν πάνω στο πτώµα του έλληνα «εµποράκου». Η χώρα, µέσα από τα αλλεπάλληλα σοκ, µετατρέπεται σε µπανανία της παγκοσµιοποίησης, προς δόξαν των τσακαλιών της Νέας Τάξης. Είναι υπεραπλουστευτικό να µιλάµε για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωµάτων και Γκουαντάµο και Αµπου Γκράιµπ, είναι ανεύθυνο να θεωρούµε ότι µε τον οβολό µας και τις παροχές σε είδος προς τους βασανισµένους αυτής της γης, συµβάλλουµε στην καλύτερη επιβίωσή τους … Είναι στάση ευθύνης να σταθούµε πίσω από την εικόνα που µας διοχετεύει η ασύδοτη νεοφιλελεύθερη αγορά και να ενηµερωθούµε, να πληροφορηθούµε, να καταλάβουµε ότι οι ζωές, τα σπίτια,ο πολιτισµός και η οικονοµία που έχουν συντριβεί από την κρίση και την καταστολή , µπορούν να αποκατασταθούν µε την αντίσταση ενάντια τροµοκατασταλτικούς µηχανισµούς. Είναι χρέος µας να εξοπλιστούµε µε θάρρος και να µην χάσουµε το πνευµατικό µας προσανατολισµό, να αντισταθούµε στο σοκ. ΠΗΓΕΣ: The Shock Doctrine - Naomi Klein Alfred A. Knopf Canada, 2007 – www.randomhouse.ca Disaster Capitalism in thw News, Greece, 9/11/2007 – www.naomiklein.org/shock-doctrine/resources/disaster-capitalism-news/greece

Ποιος θα αγοράσει αυτήν την καταστροφή; ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΜΙΧΑΗΛΙ∆Η [email protected], www.bavzer.blogspot.com

«ΤΟ ∆ΟΓΜΑ ΤΟΥ ΣΟΚ - Η άνοδος του καπιταλισµού της καταστροφής», είναι ο τίτλος του καινούργιου βιβλίου (κυκλοφόρησε στις 7 Σεπτεµβρίου) της Ναόµι Κλάιν, 37 ετών, Καναδής συγγραφέως, ακτιβίστριας και δηµοσιογράφου, που συνεργάζεται µε τη New York Times και γράφει τακτική στήλη στη βρετανική Guardian. Ο «καπιταλισµός της συµφοράς», εξηγεί, είναι εκείνος που στόχο έχει την εκµετάλλευση ενός κατακλυσµιαίου γεγονότος, που προκαλεί στη χώρα και στους πολίτες της ένα τεράστιο, και ενίοτε αξεπέραστο σοκ. Μιλάµε για έναν πόλεµο, µια µεγάλη φυσική καταστροφή (όπως οι πρόσφατες

πυρκαγιές στη χώρα µας), µια τροµοκρατική επίθεση, κ.λπ. Ο καπιταλισµός αυτός, κατά τη Ναόµι Κλάιν, «χρησιµοποιεί» - εκµεταλλεύεται την κατάσταση πλήρους αποπροσανατολισµού, που υπάρχει στον πληθυσµό, και που ακολουθεί πάντα ένα τέτοιο γεγονός. Η απρόσµενη συµφορά ανοίγει ένα πολύ βολικό παράθυρο για να προωθηθούν πολιτικές που δεν µπορούσε το κράτος να προωθήσει υπό φυσιολογικές συνθήκες. «ΣΤΟ ΠΙΟ ΧΑΟΤΙΚΟ σταυροδρόµι του εµφυλίου πολέµου στο Ιράκ, ένας καινούργιος νόµος εµφανίζεται ξαφνικά και επιτρέπει στις εταιρείες Shell και ΒΡ να διεκδικήσουν τα τεράστια αποθέµατα πετρελαίου της χώρας. Αµέσως µετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεµβρίου, η κυβέρνηση Μπους στα µουλωχτά εκχωρεί την "εκµετάλλευση" του "Πολέµου κατά της Τροµοκρατίας", στις εταιρείες Halliburton και Blackwater. Στη νοτιοανατολική Ασία, όταν το φοβερό τσουνάµι διέλυσε όλες τις ακτές της, τα πιο ωραία κοµµάτια, εκείνα που λέµε φιλέτα, εκποιήθηκαν σε τουριστικές επιχειρήσεις, που κιόλας τις µετέτρεψαν σε... µαγευτικά θέρετρα. Και τέλος, οι κάτοικοι της Νέας Ορλεάνης, ακόµα σκορπισµένοι σε διάφορες άκρες της Αµερικής εξαιτίας των καταστροφών που προκλήθηκαν εκεί από τον τυφώνα "Κατρίνα", ανακαλύπτουν τώρα µε έκπληξη πως ό,τι είχε σχέση µε κοινωφελείς υπηρεσίες, όπως οικιστικά συγκροτήµατα, δηµόσια και δηµοτικά νοσοκοµεία και σχολεία, δεν πρόκειται ποτέ ξανά να λειτουργήσουν. Θα αξιοποιηθούν, τους είπαν, αλλιώς...». Η ΚΛΑΪΝ ταξίδεψε πρόσφατα στη Σρι Λάνκα. Εκεί, συναντήθηκε και µε φίλους της, ακτιβιστές, από τους οποίους έµαθε πως το τσουνάµι έπαιξε έναν τέτοιον, ακριβώς, ρόλο στη χώρα τους. ∆ηλαδή, τον ρόλο «της καπιταλιστικής συµφοράς». Συγκεκριµένα, η κυβέρνηση, εκµεταλλευόµενη το γεγονός ότι το τεράστιο παλιρροϊκό κύµα «καθάρισε» µερικές από τις πιο ωραίες ακτές, προχώρησε άµεσα στην εκχώρηση πολλών παραλιακών εκτάσεων σε ντόπια και ξένα επιχειρηµατικά συγκροτήµατα, που πίεζαν καιρό για να τα αξιοποιήσουν οικιστικώς, τουριστικώς, αλλά και για αλιεία. Η κυβέρνηση, πριν από το τσουνάµι, δεν τολµούσε να προχωρήσει σ' αυτήν την πολιτική της επιθυµία, γιατί ήταν πολύ έντονη η αντίδραση των τοπικών κοινωνιών, τα ψαροχώρια των οποίων ζούσαν µόνο από την εκµετάλλευση της αλιείας και της καλλιέργειας µερικών αγροτικών προϊόντων εκεί. ΜΠΟΡΕΙ, ΛΕΕΙ η Ναόµι Κλάιν, οι µικρές αυτές κοινωνίες να µη συνεισέφεραν σηµαντική οικονοµική βοήθεια στο κράτος, που ασφαλώς και θα επωφεληθεί από την αξιοποίηση των περιοχών, αλλά η διατήρηση της συνεκτικότητας και της φτωχής, αλλά αξιοπρεπούς ζωής των κατοίκων είναι µεγέθη που δεν µπορούν να αντισταθµιστούν µε το γνωστό «επιχειρηµατικό µοντέλο ανάπτυξης», που σπάνια αφήνει κάτι και στους ντόπιους - αντίθετα, τους αλλοτριώνει και τους εξαφανίζει. Η Κλάιν έγινε γνωστή σε όλο τον κόσµο από το βιβλίο της Νο Logo, που θεωρείται «το µανιφέστο του κινήµατος εναντίον της παγκοσµιοποίησης», και που κυκλοφόρησε τον ∆εκέµβριο του 1999, τις µέρες που γίνονταν στο Σιάτλ οι πρώτες µεγάλες διαδηλώσεις εναντίον του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου. Οι επικριτές της συχνά τη χλευάζουν. «Ταξιδεύει πρώτη θέση µε τα αεροπλάνα, πάντα µε ένα ακριβό λάπτοτ στα γόνατα, φοράει ρούχα µε ονοµαστή προέλευση και πληρώνεται αδρά

γράφοντας άρθρα σε εφηµερίδες εναντίον της παγκοσµιοποίησης», σηµείωνε πριν από περίπου ένα χρόνο ο Economist. ΜΠΟΡΕΙΤΕ να την ακούσετε να τα εξηγεί όλα αυτά η ίδια στο βιντεάκι από το blogspot που έχει στην Guardian, στη διεύθυνση: http://books.guardian.co.uk/video/2007/sep/05/naomi.klein

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 12/09/2007

10 Σεπ 2007

H Νaomi Klein, οι πυρκαγιές, το σοκ και ο καπιταλισµός των καταστροφών

Η Naomi Klein, η συγγραφέας του No Logo και δηµοσιογράφος/"γκουρού" του

κινήµατος ενάντια στις πολυεθνικές και την (καπιταλιστική) παγκοσµιοποίηση, έχει

εκδώσει αυτές τις ηµέρες το νέο της βιβλίο, µε τίτλο: The Shock Doctrine: The Rise of

Disaster Capitalism, το οποίο, όπως γράφει στην ιστοσελίδα της, πάει πολύ καλά στις

πωλήσεις.

Το βιβλίο αυτό, συσχετίζει έννοιες της (κοινωνικής) ψυχολογίας µε την πολιτική

ιδιωτικοποιήσεων και κλεισίµατος (closure) δηµόσιων χώρων και υπηρεσιών...

Πιο συγκεκριµένα, προτείνει ότι ο καπιταλισµός των καταστροφών, όπως τον ονοµάζει,

προκύπτει µετά από µεγάλες καταστροφές, πχ το τσουνάµι, ο τυφώνας Κατρίνα, οι

πυρκαγιές του καλοκαιριού στην Ελλάδα, όταν οι κυβερνήσεις, στη νεοφιλελεύθερη

στροφή που έχουν, παραδίνουν τη διαχείριση της µετά εποχής και των φυσικών πόρων

που υπέστησαν τις καταστροφές σε µεγάλες εταιρείες.

Οι πολίτες είναι σε κατάσταση σόκ, µετά τις καταστροφές, δηλαδή σύγχυσης, πανικού

και αβεβαιότητας, µε αδυναµία προσοχής στην ευρύτερη εικόνα των πραγµάτων, οπότε

δεν µπορούν να κατανοήσουν, ή/και να αντιδράσουν. Επιπλέον, η κατάσταση αυτή σοκ

γενικεύεται και εξαπλώνεται στο χρόνο µε τα απανωτά χτυπήµατα, πχ Ιρακ, τσουνάµι,

Κατρίνα, πυρκαγιές, κλπ, που µε τη διάδοση των ΜΜΕ στο παγκόσµιο σκηνικό

καθίστανται πολύ περισσότερο προφανή ερεθίσµατα. Η κοινωνία τίθεται σε µια µόνιµη

κατάσταση "εκτάκτου ανάγκης" που γράφει και ο Agamben, και οι δηµόσιοι πόροι

ιδιωτικοποιούνται, ενώ οι άνθρωποι βιώνουν µια διαδεδοµένη αίσθηση υπαρξιακής

επισφάλειας και αβεβαιότητας (J. Butler) , µην ξέροντας ποιά άλλη καταστροφή µπορεί

να τους/τις βρει.

Ο σκηνοθέτης Alfonso Cuaron, δηµιούργησε µια ταινία µικρού µήκους για τη διαφήµιση

του βιβλίου, που µπορείτε να δειτε στο yοutube ή εδώ:

YouTube - The Shock Doctrine by Alfonso Cuarón and Naomi Klein

Σχόλιο: Ενώ η στάχτη δεν έχει ακόµη κάτσει στις πυρόπληκτες περιοχές, και η

κυβέρνηση σε προεκλογικό µπαραζ πανικού µοιράζει χιλιάρικα, και η αντιπολίτευση

ασαφή προγράµµατα, υποσχέσεις και καταγγελίες, ακούγονται ήδη τα πρώτα σχέδια για

απευθείας αναθέσεις, δηλ. χωρίς διαγωνισµό και µελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων,

των έργων για τις πυρόπληκτες περιοχές.

Με το δεδοµένο ότι στην Ελλάδα είναι γνωστή η διαπλοκή των κατασκευαστικών

εταιρειών µε τα ΜΜΕ και το κοµµατοκρατούµενο κράτος, η υπόθεση της Κλάιν φαίνεται

να επαληθεύεται. Το γεγονός επίσης ότι οι περιοχές που κάηκαν δεν ήταν πλήρως

ανεπτυγµένες τουριστικά, ενώ οι υποδοµές τους έπασχαν, φαίνεται από τη µια να δίνει

έδαφος σε θεωρίες συνοµωσίας περί ξένου δάκτυλου, που ορέγεται την κατακαηµένη

Ελλαδίτσα µας, αλλά από την άλλη να επαληθεύει τη θεωρία του καπιταλισµού των

καταστροφών, µε ελληνική παλαιοκοµµατική γεύση διαπλοκής.

Η αντίδραση των πολιτών πήρε χαρακτηριστικά πλήθους σε κηδεία: αυτοοργανωµένες

διαµαρτυρίες, χωρίς κεντρική γραµµή, που διαδίδονταν ανοργάνωτα, χαοτικά, σε blogs,

µε sms και email, έχοντας τελικά την επικοινωνιακή υποστήριξη των αθηναϊκών µµε

(πως θα µπορούσαν αλλιώς;), κατέβασαν πολύ κόσµο στο δρόµο, για να πενθήσει για τη

συλλογική απώλεια, για να εκφράσει ένα συλλογικό τραύµα από την απώλεια των τόπων

των καλοκαιρινών διακοπών του, ή των παιδικών καλοκαιριών του.

Χωρίς φωνές, χωρίς φανφάρες, χωρίς διαµαρτυρίες, χωρίς ιδεολογίες, χωρίς κριτικές.

Ενα πλήθος µαυροφορεµένων συγγενών, βουβό, που πενθούσε. 10.000+ άνθρωποι,

κυρίως νεανικής ηλικίας.

Άνθρωποι που µπορεί να ψήφισαν τα κόµµατα εξουσίας, να τα λέµε γαλάζια/πράσινα

παιδιά, να µην ανακυκλωσαν ποτέ τίποτα στη ζωή τους.

Με µια υπόρρητη απόδοση ευθυνών, σε όλους γενικά, σε κανένα συγκεκριµένα.

Χωρίς ένα διακριτό αίτηµα µπροστά, χωρίς µια δηµιουργική άρνηση.

Και η αριστερά (όποια και αν είναι αυτή);

Μάλλον φάνηκε πολύ κατώτερη των περιστάσεων, χωρίς να κατανοεί τα χαρακτηριστικά

της "οργάνωσης" του πλήθους, των συγχρόνων της.

Είτε επιλέγοντας να καλέσει ξεχωριστές πορείες σε άλλες µέρες, περιχαρακωµένες και

προεκλογικές (Εν.ΑΝΤΙ.Α., Ελ.Κ.Φ./ΣυΡΙΖΑ, ΓΣΕΕ, Α∆Ε∆Υ), που δεν έτυχαν ούτε της

υποστήριξής του οργανωµένου κόσµου της, εγκλωβισµένη σε ένα µικρόκοσµο ορθής

γραµµής, πολιτικής αλήθειας, απέναντι στην καλοκαιρινή ραστώνη και την αρχή της

φοιτητικής εξεταστικής.

Εϊτε επιλέγοντας (γενναία αλλά µάταια) να αντιπαρατεθεί ως ξεχωριστή οµάδα µε το

ετερόκλητο πλήθος, µέσα στο γήπεδό του, µε την λενινιστική λογική του "περνάµε τη

γραµµή στις µάζες" (κινήσεις πόλης/ΜΕΡΑ) και να θυσιάστεί στα µάτια ανθρώπων που

είναι πια πολύ µακριά από την ιστορία και τις ιδέες της.

οι αναρχικές οµάδες (όσο ολιγάριθµες κι αν είναι) που δεν κάλεσαν πουθενά ξεχωριστά

και µε τα µαύρα ρούχα τους επέλεξαν ως υποκειµενικότητες να ενταχθούν στη ροή

επιθυµιών του πλήθους και να το επηρεάσουν στα δικά τους χαρακτηριστικά µε

τρυκάκια, πανώ και κάποια συνθήµατα φαίνεται να κατάλαβαν καλύτερα αυτή τη νέα

συνθήκη.

No logo

Οι πολυεθνικές εισβάλλουν στα σχολεία

Οι καταναλωτές δεν πιστεύουν πραγµατικά πως υπάρχει µεγάλη διαφορά ανάµεσα στα προϊόντα. Γι' αυτό οι µάρκες πρέπει να δηµιουργήσουν συναισθηµατικούς δεσµούς µε τους πελάτες τους, να προσθέσουν ένα σκοπό στην εµπειρία της κατανάλωσης, να πιστέψουν ότι το φλιτζάνι του καφέ που πίνουν στις καφετέριες µας έχει µια ουσιαστική σηµασία.

Όπως επισηµαίνει η Ναόµι Κλαιν, µέχρι τη δεκαετία του '70 όλοι έκρυβαν επιµελώς το όνοµα του κατασκευαστή των ρούχων θεωρώντας κοινωνική αγένεια

τη φανέρωση του. Αυτό πλέον έχει αντικατασταθεί από επίδειξη της υπογραφής, που καταλαµβάνει όχι ένα µικρό ταµπελάκι στο εσωτερικό του κολάρου, αλλά ολόκληρο το µπροστινό µέρος µιας µπλούζας ή την κάθετη ραφή ενός παντελονιού. Το µεταφορικό... κροκοδειλάκι µεγάλωσε τόσο, που 'έφαγε' το κυριολεκτικό µπλουζάκι.

Κι αν όλα αυτά θεωρούνται 'προφανή', η συγγραφέας προχωρεί σε µια επισήµανση που οι περισσότεροι αγνοούσαµε: την εισβολή των πολυεθνικών

στα σχολεία. Όπως µαρτυρούν οι έρευνες της Κλαιν, το γεγονός αυτό υπήρξε η βάση της µεγαλύτερης λογοκρισίας που υπέστη ποτέ η εκπαίδευση: η ελεύθερη έκφραση των µαθητών, οι εργασίες τους, οι διαλέξεις των καθηγητών και οι ενέργειες τους έπρεπε να περιστρέφονται γύρω από την εταιρεία που παρείχε τη χρηµατοδότηση ή -τουλάχιστον- να µην κατευθύνονται εναντίον της. Έτσι, σε πολλά σχολεία στην Αµερική και τον Καναδά, µεγάλες εταιρείες αναψυκτικών είναι επίσηµοι προµηθευτές, µε αντάλλαγµα την απονοµή βραβείων, αλλά και την καθοδήγηση κάποιων µαθητών σε κολέγια µε στόχο τη µελλοντική τους απασχόληση στην επιχείρηση, δεδοµένης της φιλικής τους συµπεριφοράς προς αυτήν και τα προϊόντα της. Κάποια άλλα απολαµβάνουν τις παροχές της νέας τεχνολογίας µε δωρεάν υπολογιστές και σύνδεση στο διαδίκτυο, αρκεί να συµφωνήσουν να προβάλλονται διαφηµίσεις στα διαλείµµατα, στην καφετέρια ή ακόµα και στις τάξεις πριν από την έναρξη ορισµένων µαθηµάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγµα τέτοιας εισβολής στην εκπαιδευτική ζωή ήταν ο διαγωνισµός που διεξήγαγε το 1998 η Κόκα-Κόλα. Ζήτησε από κάποια σχολεία να προτείνουν στρατηγικές µέσω των οποίων θα µπορούσαν να διανέµονται κουπόνια αναψυκτικού στους µαθητές. Όποιος είχε την καλύτερη πρόταση θα κέρδιζε 500 δολάρια. Ένα γυµνάσιο στην Τζόρτζια της Αµερικής πήρε πολύ σοβαρά την υπόθεση και έφτασε να κηρύξει µια ηµέρα στα τέλη Μαρτίου ως Επίσηµη Ηµέρα της Κόκα-Κόλα'. Τα µαθήµατα δεν έγιναν, τα παιδιά πήγαν φορώντας µπλουζάκια µε το λογότυπο της, έβγαλαν οµαδικές φωτογραφίες σχηµατίζοντας τις λέξεις 'Κόκα-Κόλα' και παρακολούθησαν διαλέξεις από στελέχη της εταιρείας. Ένας µαθητής όµως πήγε φορώντας ένα µπλουζάκι µε το λογότυπο της Πέπσι. Ο διευθυντής τον απέβαλε, επειδή 'αν και γνώριζε ότι είχαµε υψηλούς καλεσµένους, αυτός τους αγνόησε. Ήταν µια σοβαρή ένδειξη απειθαρχίας!

Αυτό που διαφοροποιεί το σύγχρονο επιχειρηµατικό κόσµο, επισηµαίνει η Κλαιν, είναι ότι περιορίστηκε η παραγωγή αγαθών για να αυξηθεί η παραγωγή µηνυµάτων και λογότυπων. Η ουσία της κατασκευής δεν βρίσκεται πλέον στο ίδιο το προϊόν, αλλά στη φήµη του: ενώ οι µάρκες πρωταγωνιστούν σε κάθε εικόνα της καθηµερινότητας µας µέσα από τα µίντια και τα διαφηµιστικά ταµπλό κι ενώ τα προϊόντα τους επιδιώκουν να διαµορφώσουν την πεµπτουσία της ζωής µας, το πού βρίσκεται η µονάδα παραγωγής τους παραµένει µυστικό. Παλιότερα κάποιο εργοστάσιο ή βιοτεχνία διατυµπάνιζε την ύπαρξη της µε γιγάντιες ταµπέλες.

Σήµερα η τοποθεσία των εργοστασίων της ΙΒΜ ή της General Electric είναι ένα µεγάλο µυστήριο, του οποίου η λύση συνήθως βρίσκεται σε κάποια χώρα της Ασίας. Για τη Ναόµι Κλαιν αυτή είναι η παγκοσµιοποίηση: η διάσπαση µιας εταιρείας σε πολλές µονάδες (παραγωγής, διακίνησης, προώθησης), όπου η µονάδα παραγωγής είναι κρυφή και λειτουργεί υπό άθλιες συνθήκες, ενώ η οµάδα προώθησης φιλοξενείται σε πολυτελή συγκροτήµατα, απορροφώντας τεράστια κονδύλια. Είναι βέβαια ήδη γνωστές οι πρακτικές των πολυεθνικών στην αντιµετώπιση των εργατών τους σ' αυτές τις χώρες. Αν και οι ίδιες ευφραίνονται από τη βεβαιότητα ότι πρόσφεραν θέσεις εργασίας και ευκαιρίες σε κράτη που υποφέρουν από φτώχεια, ανεργία και αντιπαραγωγικότητα, στην πραγµατικότητα τα παπούτσια που κοστίζουν 70.000 δραχµές φτιάχτηκαν από έναν άνθρωπο που αµείβεται µε 46 δραχµές την ώρα. Ένα ωραίο και επίσης πανάκριβο µπλουζάκι γνωστής φίρµας casualware κατασκευάστηκε από µια γυναίκα που, επειδή δεν δικαιούνταν αναρρωτική άδεια, υπέκυψε στην πνευµονία εξαιτίας των άθλιων συνθηκών στο εργοστάσιο. Σ' αυτές τις χώρες το προσωπικό αµείβεται µε πενιχρό µισθό για εργασία 12 ωρών την ηµέρα, χωρίς υπερωρίες, χωρίς ρεπό ή σαββατοκύριακα, χωρίς ιατρική κάλυψη. Η πρώτη και τελευταία συνδικαλιστική προσπάθεια εργατών µεγάλης πολυεθνικής στην Ταϊλάνδη αντιµετωπίστηκε µε το άµεσο κλείσιµο της µονάδας και τη µετακίνηση της σε κάποιο άλλο σηµείο της χώρας, όπου υπήρχε µεγαλύτερη ανάγκη και... λιγότερη ενηµέρωση.

Από άρθρο στο ELLE

Tο Iράκ, η Aργεντινή και η απληστία του Λευκού Oίκου.. , Σάββατο 10 Ιανουαρίου 2004

Naomi Klein did it again! Guardian.Aντίθετα µε τις προβλέψεις, οι πόρτες της Παλαιάς Eυρώπης δεν έκλεισαν στα µούτρα του James Baker, καθώς ζητούσε συγχώρεση για το χρέος του Iράκ την περασµένη εβδοµάδα. H Γερµανία και η Γαλλία φαίνεται να υπέγραψαν, ενώ η Pωσία κάνει πίσω. Tις µέρες πριν την περιοδία του Baker κατά του χρέους, υπήρχε µια εικονική συναίνεση ότι ο πρώην υπουργός εξωτερικών των HΠA σαµποταρίστηκε από τον υφυπουργό αµύνης Paul Wolfovitz, του οποίου η κίνηση να αποκλείσει τις "µη συµµάχους" χώρες από τα συµβόλαια ανοικοδόµησης του Iράκ ύψους 18,6 δις δολλαρίων έδειχνε σχεδιασµένη για να κάνει τον Baker να δείχνει υποκριτής. Mόνο τώρα αποδεικνύεται ότι ο Wolfowitz ίσως να µην υποβάθµιζε το έργο του Baker, αλλά µάλλον να το ενίσχυε. Eµφανίστηκε µε ένα µεγάλο µπαστούνι επισηµαίνοντας "την απειλή του οικονοµικού αποκλεισµού από την εν δυνάµει αξίας 500 δις δολλαρίων ανοικοδόµηση" όπως ακριβώς επρόκειτο να µιλήσει ήρεµα ο Baker. O ιρακινός λαός "δεν πρέπει να φορτωθεί µε το χρέος ενός βάναυσου καθεστώτος", είπε ο εκπρόσωπος του Λευκού Oίκου Scott McClellan. Kαµµιά αντίρρηση ως εδώ. Aλλά όταν άκουσα για την "ευγενή αποστολή" του Baker, όπως τη χαρακτήρισε ο George Bush, δεν άντεξα να µη σκεφτώ µια ιστορία που συνέβη νωρίτερα αυτό το µήνα, αλλά πέρασε στα ψιλά. Στις 4 ∆εκεµβρίου, η Miami Herald δηµοσίευσε αποσπάσµατα από τα πρακτικά του State Department µιας συνάντησης στις 7 Oκτωβρίου του 1976 µεταξύ του Henry Kissinger, τότε υπουργό εξωτερικών επί προεδρίας Gerald Ford και του ναυάρχου Cesar Augusto Guzzetti, τότε υπουργό εξωτερικών της Aργεντινής επί δικτατορίας. Hταν στα πάνω του ο βρώµικος πόλεµος της Aργεντινής για να εξαλείψει τη "µαρξιστική απειλή" βασανίζοντας συστηµατικά και σκοτώνοντας όχι µόνο ένοπλους αντάρτες, αλλά και ειρηνικούς συνδικαλιστές διαδηλωτές, ακτιβιστές φοιτητές καθώς και τους φίλους τους, τις οικογένειές τους και συµπαθούντες. Mέχρι την πτώση της δικτατορίας περίπου 30.000 άτοµα είχαν "εξαφανιστεί". Tον καιρό της συνάντησης, στο Waldorf Astoria της Nέας Yόρκης, µεγάλο µέρος της αργεντίνικης αριστεράς είχε ήδη εξαφανιστεί και οι ειδήσεις για πτώµατα που ξεβράζονταν στις όχθες του Rio de la Plata απαιτούσαν επείγουσες διαδικασίες για κυρώσεις. Kι όµως τα πρακτικά της συνάντησης αποκαλύπτουν ότι η αµερικανική κυβέρνηση όχι µόνο ήξερε για τις εξαφανίσεις, αλλά τις ενέκρινε δηµόσια. O Guzzetti αναφέρει στον Kissinger "καλά αποτελέσµατα κατά τους τέσσερις τελευταίους µήνες. Oι τροµοκρατικές οργανώσεις έχουν διαλυθεί". O Kissinger δηλώνει: "H βασική µας θέση είναι ότι θα θέλαµε να επιτύχετε... Aυτό που δεν είναι καταννοητό στις HΠA είναι ότι έχετε εµφύλιο πόλεµο. ∆ιαβάσαµε για προβλήµατα ανθρωπίνων δικαιωµάτων αλλά τίποτε παραπάνω. Όσο ταχύτερε επιτύχετε, τόσο το καλύτερο". Eδώ είναι που γίνεται σχετική η αποστολή του κυρίου Baker. O Kissinger προχωρά στο θέµα των δανείων, ενθαρρύνοντας τον Guzzetti να αιτηθεί για όση το δυνατόν περισσότερη ξένη βοήθεια προτού το "πρόβληµα των ανθρωπίνων δικαιωµάτων" της Aργεντινής δέσει τα χέρια των HΠA. "Yπάρχουν δύο δάνεια στην τράπεζα", λέει ο Kissinger, αναφερόµενος στη ∆ιαµερικανική Tράπεζα Aνάπτυξης . "∆εν έχουµε πρόθεση να τα καταψηφίσουµε... Θα θέλαµε το οικονοµικό σας πρόγραµµα να επιτύχει και θα κάνουµε ό,τι µπορούµε για να σας βοηθήσουµε". H Παγκόσµια Tράπεζα εκτιµά ότι γύρω στα 10 δις δολλάρια από τα χρήµατα που δανείστηκαν οι στρατηγοί πήγαν σε στρατιωτικές αγορές, περιλαµβανοµένων των στρατοπέδων συγκέντρωσης από τα οποία χιλιάδες άτοµα δε βγήκαν ποτέ, αλλά και hardware για τον πόλεµο των Φόκλαντς. Πήγαν επίσης σε πολυάριθµους ελβετικούς λογαριασµούς, ποσά αδύνατον να εντοπιστούν αφού οι στρατηγοί κατέστρεψαν όλα τα έγγραφα. Ξέρουµε πάντως το εξής: κατά τη δικτατορία, το εξωτερικό χρέος της Aργεντινής διογκώθηκε από 7,7 δις δολλάρια το 1975 σε 46 δις το 1982. Aπό τότε, η χώρα έχει

µπλεχτεί σε µια κλιµακούµενη κρίση, δανειζόµενη δις για να πληρώνει τόκους αυτού του αρχικού, αδικαιολόγητου χρέους, το οποίο σήµερα, στα 141 δις, είναι µόλις υψηλότερα από εκείνο του Iράκ προς τους ξένους πιστωτές του. Tα πρακτικά του Kissinger αποδεικνύουν ότι οι HΠA έδωσαν χρήµατα και πολιτική ενθάρρυνση στη δολοφονική εκστρατεία των στρατηγών. Kαι όµως, παρά την πλέον αναντίρρητη εµπλοκή στην τραγωδία της Aργεντινής, οι HΠA έχουν αρνηθεί όλες τις προσπάθειες για την εξάλειψη του χρέους της χώρας. Kαι η Aργεντινή βρίσκεται σε κάθε άλλο παρά εξαίρετη κατάσταση. Oι HΠA έχουν χρησιµοποιήσει την εξουσία τους στο ∆NT και στη ΠT για να µπλοκάρουν εκστρατείες για την εξάλειψη του χρέους που συσσωρεύτηκε από το καθεστώς του απαρτχάιντ στη Nότιο Aφρική, αυτό του Mάρκος στις Φιλιππίνες, το βάναυσο καθεστώς του Duvalier στην Aϊτή και τη δικτατορία που εκτόξευσε το χρέος της Bραζιλίας από τα 5.7 δις το 1964 στα 104 το 1985. H θέση των HΠA ήταν ότι το σβήσιµο των χρεών θα ήταν επικίνδυνο προηγούµενο (και θα αφαιρούσε από τη Washington το µοχλό πίεσης που χρειάζεται για να ωθεί σε φιλοεπενδυτικές οικονοµικές µεταρρυθµίσεις). Γιατί λοιπόν ανυσηχεί τόσο ο Mπους για "το µέλλον των Iρακινών" που "δε θα έπρεπε να υποθηκευτεί από το τεράστιο βάρος του χρέους"? Eπειδή παίρνονται χρήµατα για την "ανοικοδόµηση", τα οποία θα µπορούσαν να πάνε στη Halliburton, στη Bechtel, στην Exxon και στη Boeing. Eχει γίνει κοινός τόπος να ισχυρίζεται κανείς ότι ο Λευκός Oίκος έχει καταληφθεί από νεοσυντηριτικούς ιδεολόγους µε αγάπη για το δόγµα της ελεύθερης αγοράς. ∆εν είµαι πεπεισµένη. Aν υπάρχει ένα πράγµα που καθίσταται σαφές από τους καυγάδες Wolfowitz/Baker, αυτό είναι ότι η ιδεολογία του Λευκού Oίκου του Mπους δεν είναι ο νεοσυντηριτισµός, αλλά η παλαιοµοδίτικη απληστία. Yπάρχει ένας µόνο κανόνας που φαίνεται να έχει σηµασία: αν βοηθάει τους φίλους µας να γίνουν ακόµη περισσότερο πλούσιοι, κάντο. Aπό αυτή την οπτική, η φαινοµενικά εκκεντρική συµπεριφορά προερχόµενη από τη Washington αρχίζει να αποκτά περισσότερο νόηµα. Σαφώς, οι ενέργιες του Wolfowitz για τη σύναψη όσο το δυνατόν περισσότερων συµβολαίων αγνοεί ξεκάθαρα την αρχές της ελεύθερης αγοράς του ανταγωνισµού. Όχι µόνο αγοράζουν ένα καθαρό από χρέη Iράκ, αλλά ούτε καν θα χρειαστεί να ανταγωνιστούν µε τους επιχειρηµατικούς τους αντιπάλους της Γαλλίας και της Γερµανίας. Oλόκληρο το εγχείρηµα της ανοικοδόµησης είναι γεµάτο από νεοσυντηριτικά κόλπα, εκτοξεύοντας τον φετινό πληθωρισµό των HΠA στο ποσό των 500 δις δολλαρίων, µε πλήθος απευθείας ανατεθηµένων µέσω µη-διαγωνισµών συµβόλαια, δηµιουργώντας το είδος του µονοπωλίου που επέτρεψε στη Halliburton να υπερτιµά κατά 61 εκατοµµύρια δολλάρια της εισαγόµενη από το Iράκ βενζίνη. Όσοι ψάχνουν για ιδεολογία στο Λευκό Oίκο ας αναλογιστούν το εξής: για τους ανθρώπους που κυβερνούν τον κόσµο µας, οι κανόνες είναι για τον υπόλοιπο κόσµο. Oι ισχυροί ταΐζουν ιδεολογία στις µάζες σαν fast food ενώ για τους εαυτούς τους επιφυλάσσουν το πιο λεπτό και ντελικάτο δείπνο: την ατιµωρησία.

www.guardian.co.uk/usa/story/0,12271,1112129,00.html

Ο «καπιταλισµός της καταστροφής» και οι προοπτικές του Οι αγορές έχουν µετατραπεί σε µηχανές παραγωγής κρίσεων, υποστηρίζει η

Ναόµι Κλάιν σ’ ένα βιβλίο–κριτική του νεοφιλελευθερισµού

The Guardian

Naomi Klein

The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism

εκδ. Allen Lane, σελ. 576

Τις περασµένες δεκαετίες, πολλές ιδέες της άκρας Αριστεράς βρήκαν νέα στέγη στη ∆εξιά. Ο Λένιν πίστευε ότι σε συνθήκες καταστροφικής αναταραχής η ανθρωπότητα προχωράει ταχύτερα – τώρα η ιδέα ότι η οικονοµική πρόοδος µπορεί να επιτευχθεί µέσα από τη διάλυση ολόκληρων κοινωνιών αποτελεί σηµαντικό µέρος της νεοφιλελεύθερης λατρείας για την ελεύθερη αγορά. Οι οικονοµίες σοβιετικού στυλ άφησαν µια κληρονοµιά ανθρώπινης και οικολογικής καταστροφής, ενώ οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές έχουν παρόµοια αποτελέσµατα σε πολλές χώρες. Ωστόσο, παρόλο που η µαρξιστική πίστη στον κεντρικό σχεδιασµό έχει πλέον ελάχιστους φανατικούς, µια σχεδόν θρησκευτική πίστη στην ελεύθερη αγορά εξακολουθεί να διαµορφώνει την πολιτική των κυβερνήσεων.

Χώρες–παραδείγµατα

Πολλοί ερευνητές έχουν επισηµάνει την αναστάτωση και την καταστροφή που έχουν συνοδέψει την επιβολή της ελεύθερης αγοράς σ’ όλο τον κόσµο. Είτε πρόκειται για την Αφρική, την Ασία, τη Λατινική Αµερική ή τη µετακοµµουνιστική Ευρώπη, η πολιτική των σαρωτικών ιδιωτικοποιήσεων και των δοµικών µεταρρυθµίσεων οδήγησε σε πτώση της οικονοµικής δραστηριότητας και σε µαζικής κλίµακας κοινωνική εξαθλίωση. Όποιος έχει παρακολουθήσει µια χώρα να γκρεµίζεται στο βάραθρο της κρίσης καθώς οι γραφειοκράτες του ∆ΝΤ επιβάλλανε τη µια περικοπή µετά την άλλη κυνηγώντας το άγιο δισκοπότηρο της σταθεροποίησης, θα αναγνωρίσει τη διαδικασία που περιγράφει η Ναόµι Κλάιν στο τελευταίο και σηµαντικότερο έως τώρα βιβλίο της. Όταν επισκέφθηκα την Αργεντινή λίγο πριν από την οικονοµική κατάρρευση του 2002, είδα την κυβέρνηση να παλεύει να εφαρµόσει τις εντολές του ∆ΝΤ για περικοπή των δηµόσιων δαπανών σε µια περίοδο που η οικονοµία ήδη συρρικνωνόταν ραγδαία. Το αποτέλεσµα ήταν προβλέψιµο και η χώρα βυθίστηκε σε µια ύφεση µε καταστροφικές συνέπειες όσον αφορά τη φτώχεια και την κοινωνική αποσάθρωση.

Η Κλάιν πιστεύει ότι ο νεοφιλελευθερισµός ανήκει «στα κλειστά, φονταµενταλιστικά δόγµατα που δεν µπορούν να συνυπάρχουν µε άλλα συστήµατα πίστης... Ο κόσµος όπως είναι πρέπει να εξαλειφθεί για να ανοίξει ο δρόµος για την εξαγνιστική τους φαντασίωση». Οι κοινωνικές καταρρεύσεις που έχουν συνοδέψει τις νεοφιλελεύθερες οικονοµικές πολιτικές δεν είναι αποτέλεσµα ανεπάρκειας ή κακής διοίκησης. Είναι ενσωµατωµένες στο πρόγραµµα της «απελευθερωµένης αγοράς», που µπορεί να προχωρήσει µόνο µε φόντο την καταστροφή.

«Ένα οικονοµικό σύστηµα που απαιτεί συνεχή ανάπτυξη, ενώ εµποδίζει κάθε σοβαρή προσπάθεια για προστασία του περιβάλλοντος, παράγει από µόνο του µια σταθερή ροή καταστροφών, είτε αυτές είναι στρατιωτικές, οικολογικές ή οικονοµικές. Η όρεξη για εύκολα, βραχυπρόθεσµα κέρδη που προσφέρονται από καθαρά κερδοσκοπικές επενδύσεις έχει µετατρέψει τις αγορές χρήµατος, εµπορευµάτων και ακινήτων σε µηχανές παραγωγής κρίσεων». Περιδιαβάζοντας τον κόσµο, η Ναόµι Κλάιν εκθέτει τις εκπληκτικά πανοµοιότυπες πολιτικές που έκαναν δυνατή την επιβολή της ελεύθερης αγοράς σε χώρες τόσο διαφορετικές όσο η Χιλή του Πινοτσέτ, η Ρωσία του Γέλτσιν, η Κίνα, το Ιράκ µετά τον Σαντάµ.

«Θεραπεία–σοκ»

Σε µια συναρπαστική και τροµακτική εξέταση της αθέατης πλευράς της πρόσφατης ιστορίας, η Κλάιν σηµειώνει τις συγγένειες ανάµεσα στην πολιτική της θεραπείας–σοκ που επιβάλλεται κατά τη µετάβαση προς την ελεύθερη αγορά και τις τεχνικές βασανιστηρίων που έχουν εφαρµοστεί από τις ΗΠΑ στη διάρκεια του «πολέµου κατά της τροµοκρατίας». Ανοίγει το πρώτο της κεφάλαιο µε µια συζήτηση που είχε µε ένα θύµα των πειραµάτων διανοητικού ελέγχου, που έγιναν στον Καναδά τη δεκαετία του ’50, όπου χρησιµοποιήθηκαν άνθρωποι που υπέφεραν από ελάσσονες ψυχικές διαταραχές για να δοκιµαστούν πάνω τους τεχνικές «αποδόµησης», µε στόχο να διαλύσουν και να ανασχηµατίσουν την προσωπικότητά τους. Εφαρµόζοντας θεραπείες ηλεκτροσόκ, αισθητηριακό αποκλεισµό και φαρµακευτικά παραγόµενο κώµα, τα πειράµατα αυτά βοήθησαν να αναπτυχθούν οι «εξαναγκαστικές τεχνικές ανάκρισης» που έχουν εφαρµοστεί στο Γκουαντάναµο.

Η Κλάιν χρησιµοποιεί τα βασανιστήρια ως µεταφορικό σχήµα και δεν ισχυρίζεται ότι υπάρχει σχέση αιτίας - αποτελέσµατος ανάµεσα στην επανεµφάνισή τους και την ανάδυση της νεοφιλελεύθερης «θεραπείας– σοκ». Υποδεικνύει όµως µερικές ανησυχητικές οµοιότητες. Πρόσωπα και κοινωνίες έχουν «αποδοµηθεί» µε στόχο να ανακατασκευαστούν πάνω σε διαφορετικό, πιο «ορθολογικό» πρότυπο. Σε κάθε περίπτωση, τα πειράµατα απέτυχαν, ενώ έχουν προκαλέσει µακροχρόνιες και συχνά ανεπανόρθωτες βλάβες σε εκείνους που τα υπέστησαν.

Κέρδη πάνω στα ερείπια

Έχει όµως αποτύχει το πείραµα της ελεύθερης αγοράς; Οπως βλέπει τα πράγµατα η Κλάιν, η θεραπεία–σοκ της ελεύθερης αγοράς πιθανόν να έχει καταφέρει να πετύχει τους στόχους της. Το Ιράκ µετά την επέµβαση µπορεί να είναι «µια φρικαλέα δυστοπία όπου πηγαίνοντας σε µια απλή επαγγελµατική συνάντηση µπορεί να καταλήξεις λιντσαρισµένος, καµένος ή αποκεφαλισµένος».

Κι όµως, όπως επισηµαίνει, η Χαλιµπάρτον αποκοµίζει ωραιότατα κέρδη από τις δραστηριότητές της στο Ιράκ. Μια ολόκληρη κοινωνία έχει καταστραφεί, αλλά οι µεγάλες εταιρείες που κάνουν δουλειές πάνω στα ερείπια τα πάνε αρκετά καλά. Το συµπέρασµα της Κλάιν, εποµένως, φαίνεται να είναι ότι –τουλάχιστον σύµφωνα µε τους δικούς του, κερδοκεντρικούς όρους– ο καπιταλισµός της καταστροφής λειτουργεί.

Ιδεολογία και εγκλήµατα

∆εν υπάρχει αµφιβολία ότι περιουσίες έχουν συσσωρευτεί από τον πόλεµο του Ιράκ, όπως και από άλλα πειράµατα του καπιταλισµού της καταστροφής. Ωστόσο, δεν έχω πειστεί ότι οι µεγάλες εταιρείες που η Κλάιν επιτιµά στο βιβλίο της κατανοούν ή ελέγχουν τον αναρχικό παγκόσµιο καπιταλισµό που έχει αφεθεί να αναπτυχθεί τις τελευταίες δεκαετίες – µε τον ίδιο τρόπο που οι νεοφιλελεύθερες ιδεολογίες, οι οποίες τον βοήθησαν να δηµιουργηθεί, δεν προβλέψανε πού θα οδηγούσε. Η Κλάιν σωστά επιµένει ότι η ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς οφείλει να αναλάβει ευθύνη για τα εγκλήµατα που διαπράττονται στο όνοµά της – όπως και η µαρξιστική ιδεολογία πρέπει να αναλάβει ευθύνη για τα εγκλήµατα του κοµµουνισµού.

∆εν αναφέρεται, όµως, στις ψευδαισθήσεις µε τις οποίες είχαν τυφλωθεί οι νεοφιλελεύθεροι ιδεολόγοι. Ο Μίλτον Φρίντµαν και οι µαθητές του πίστευαν ότι µια δυτικού στυλ ελεύθερη αγορά θα ξεπηδούσε αυθόρµητα στη µετακοµµουνιστική Ρωσία. Έµειναν άναυδοι όταν ο κεντρικός σχεδιασµός αντικαταστάθηκε µε τη µαφιόζικη κλεπτοκρατία της δεκαετίας του ’90. Και ήταν απροετοίµαστοι για την επικράτηση του βασισµένου στους φυσικούς πόρους κρατικού καπιταλισµού του Πούτιν. Οι ιδεολόγοι αυτοί προέκτειναν τα ουτοπικά τους σχήµατα µε µεσσιανικό ζήλο και έµειναν αποσβολωµένοι από την ιστορία, καθώς το φωτεινό µέλλον που µε πίστη προέβλεπαν δεν έφτασε ποτέ.

Άλυτα προβλήµατα

Η νεοφιλελεύθερη τάξη πραγµάτων ήδη αντιµετωπίζει άλυτα προβλήµατα. Ο πόλεµος στο Ιράκ δηµιούργησε ένα εξαθλιωµένο κράτος µε αποτέλεσµα το πετρέλαιο του Κόλπου –το οποίο ένας πρώην επικεφαλής των στρατιωτικών διοικητών των αµερικανικών δυνάµεων αποκάλεσε «την κεντρική φλέβα του παγκόσµιου καπιταλισµού»– είναι λιγότερο ασφαλές από πριν.

Αντιµέτωπη µε πιθανή ήττα στο Ιράκ, η κυβέρνηση Μπους φαίνεται να στρέφεται προς µια επίθεση στο Ιράν – µια απεγνωσµένη κίνηση που θα πολλαπλασίαζε την υπάρχουσα καταστροφή. Ταυτόχρονα, η χρηµατοπιστωτική κρίση έχει φτάσει στην καρδιά της Αµερικής, καθώς οι κερδοσκοπικές πιστωτικές αγορές έχουν απλωθεί σε όλο το σύστηµα. Είναι αδύνατον να προβλέψουµε πώς θα αναπτυχθούν αυτές οι κρίσεις, δύσκολα όµως µπορεί κανείς να αντισταθεί στην υποψία ότι ο «καπιταλισµός της καταστροφής» δηµιουργεί τώρα καταστροφές πολύ µεγαλύτερες απ’ όσο µπορεί να ελέγξει.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 30-9-2007

«Η κατάληψη»: Μια ταινία που δεν πρέπει να χάσετε

(τεύχος 20)

27.09.06

Es de los oberos! (Ανήκει στους εργάτες!)

Η Ναόµι Κλάιν (γεννηµένη το 1970) είναι Καναδή ακτιβίστρια, δηµοσιογράφος και

συγγραφέας. Ζει στο Τορόντο του Καναδά µε το σύζυγό της Άβι Λιούις. Στο βιβλίο της «No

Logo» (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2005) ξεσκεπάζει τη βαρβαρότητα του

καπιταλισµού όπως αυτή είναι κρυµµένη πίσω από τα αστραφτερά brand names των

πολυεθνικών, που αρνούνται τον άνθρωπο στο όνοµα των υπερκερδών. Mε αφορµή την

ερώτηση «Τι να κάνουµε;» που της τέθηκε σε τηλεοπτική συνέντευξή της, υπογράφει το

σενάριο στο ντοκιµαντέρ «Η κατάληψη», µε θέµα µια ιστορία εφαρµοσµένου σοσιαλισµού

και επαναστατικής φαντασίας, µε τον Άβι Λιούις πίσω από τις κάµερες. Το 2001 βρίσκει την

Αργεντινή σε οικονοµική κατάρρευση, απόδειξη της αποτυχίας του νεοφιλελεύθερου

οικονοµικού µοντέλου. Το σύστηµα παραβιάζει του κανόνες που έχει θέσει το ίδιο,

παγώνοντας τους τραπεζικούς λογαριασµούς των πολιτών και φυγαδεύοντας παράλληλα µε

την προστασία της αστυνοµίας τα κεφάλαια των καπιταλιστών στο εξωτερικό. Η αδυναµία

της κυβέρνησης να διαχειριστεί την κρίση την αναγκάζει σε έκδοση προσωρινών αδειών

λειτουργίας των εγκαταλειµµένων από τους χρεωµένους ιδιοκτήτες και κατειληµµένων από

τους εργάτες εργοστασίων. Περίπου 200 εργοστάσια επαναλειτουργούν µε αυτόν τον

τρόπο.

Η κάµερα ακολουθεί την πορεία των εργατών από το παρατηµένο, άδειο και βρώµικο

εργοστάσιο µέχρι την απόφαση του Ανώτατου ∆ικαστηρίου που ανέτρεψε απόφαση

προηγούµενου δικαστηρίου που δεν τους επέτρεπε να θέσουν σε λειτουργία το εργοστάσιο.

Από την ταινία δε λείπει ο συναισθηµατισµός. Οι εργάτες παρουσιάζονται µε τις αντιφάσεις

τους να καταλαµβάνουν τα µέσα παραγωγής [sic] και να λειτουργούν τα εργοστάσια σε

συνθήκες άµεσης δηµοκρατίας, φωνάζοντας «κατάληψη, αντίσταση, παραγωγή». Το πιο

σηµαντικό: το κίνηµα των καταλήψεων δεν υποκινείται από κάποιους «από επάνω», αλλά

αποτελεί έκφραση της συσσωρευµένης δυσφορίας και εξαθλίωσης των ανθρώπων «από τα

κάτω». Η επιτροπή κατειληµµένων εργοστασίων στηρίζει κάθε νέα προσπάθεια. Η

λειτουργία τους µέσα στο καπιταλιστικό σύστηµα παραγωγής είναι τουλάχιστον

προβληµατική, αλλά οι κατειληµµένες επιχειρήσεις βοηθούν η µία την άλλη παρέχοντας

υπηρεσίες και πρώτες ύλες. Όταν όµως οι καπιταλιστές αποφασίζουν να ανακτήσουν την

ιδιοκτησία τους, τα καταφέρνουν παρά την έντονη αντίδραση της τοπικής -και όχι µόνο-

κοινωνίας, χρησιµοποιώντας τα µέσα καταστολής του συστήµατος. Έτσι το ερώτηµα

παραµένει ανοιχτό: Μπορεί να επιβιώσει ένα τέτοιο εγχείρηµα χωρίς να χτυπηθεί στην

καρδιά του το καπιταλιστικό σύστηµα και οι µηχανισµοί που το στηρίζουν; Εποµένως αυτό

που χρειάζεται είναι η διοχέτευση της αντίδρασης προς την κατεύθυνση µιας νέας τάξης

στην εξουσία που θα δίνει τη δυνατότητα σε ένα τέτοιο εγχείρηµα να εδραιωθεί.

“Η Κατάληψη” και η αντι-παγκοσµιοποίηση

∆ηµοσιεύθηκε από Αφάσιος στο 28/8/2006

Από το διαφηµιστικό φυλλάδιο της ταινίας

Παίζεται αυτές τις ηµέρες σε κινηµατογραφικές αίθουσες της Αθήνας το ντοκυµανταίρ “Η

Κατάληψη” ["The Take"] των Άβι Λιούις [Avi Lewis] και Ναόµι Κλάιν [Naomi Klein]. Οι δύο συντελεστές της ταινίας, που αποτελούν ζευγάρι και στην πραγµατική ζωή, αυτοχαρακτηρίζονται ως “ακτιβιστές-δηµοσιογράφοι”. Ακτιβιστές του κινήµατος της αντι-παγκοσµιοποίησης.

Στο ντοκυµανταίρ εξιστορείται η κατάληψη του Forja, ενός εργοστασίου κατασκευής ανταλλακτικών αυτοκινήτων στα προάστια του Μπουένος Άιρες, από µία οµάδα πρώην εργαζοµένων σ’ αυτό, που είχαν µείνει άνεργοι µετά το κλείσιµο του εργοστασίου. Τίποτε το εξαιρετικά ασυνήθιστο. Μετά το οικονοµικό κραχ που έπληξε την Αργεντινή στα τέλη του 2001, και είχε ως αποτέλεσµα να βρεθεί άνεργο ποσοστό άνω του 50% του πληθυσµού, εκατοντάδες επιχειρήσεις σε ολόκληρη τη χώρα, που τα αφεντικά τους τις είχαν κλείσει, κατελήφθησαν από τους εργαζόµενους σ’ αυτές, που άρχισαν να τις λειτουργούν υπό µορφή συνεταιρισµών.

Στην ταινία γίνεται αναφορά και σε άλλες 2-3 υπό κατάληψη επιχειρήσεις [κεραµοποιΐα Zanon, εργοστάσιο κατασκευής ετοίµων ενδυµάτων Brukman], κάποιες αναφορές στην ιστορία της Αργεντινής και πολύ περισσότερες στην πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στη χώρα την περίοδο που γίνονταν τα γυρίσµατα του ντοκυµανταίρ [χειµώνας-άνοιξη του 2003]. Κι όλα αυτά εν µέσω αναφορών στην οικονοµική κατάσταση της Αργεντινής, στην πολιτική που επέβαλε στη χώρα το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο και η Παγκόσµια Τράπεζα, στα νοµικά προβλήµατα του καθεστώτος λειτουργίας των υπό κατάληψη εργοστασίων.

Και κάπου εδώ, το ντοκυµανταίρ τελειώνει. Ποιον µπορεί να ενδιαφέρει µια τέτοια ταινία, που, µε περισσή υπερβολή, το διαφηµιστικό της φυλλάδιο χαρακτηρίζει ως “πολιτικό θρίλερ”; Αυτούς ίσως που ενδιαφέρονται για τα τεκταινόµενα στην Λατινική Αµερική και στην Αργεντινή. Εκείνους που ενδιαφέρονται για τον “εργατικό έλεγχο“, όρος που ακούγεται συχνά-πυκνά στην ταινία. Α! Και φυσικά τους ακτιβιστές του κινήµατος της “αντι-παγκοσµιοποίησης”.

Η αίσθηση που είχα όταν τέλειωσε η ταινία και άναψαν τα φώτα στην αίθουσα ήταν απλώς καλή. Ένα ντοκυµανταίρ και τίποτε παραπάνω. Ίσως και κατιτίς παρακάτω. Ο Στέλιος Κούλογλου ή ο Γιώργος Αυγερόπουλος έχουν γυρίσει πολύ πιο ενδιαφέροντα ντοκυµανταίρ και είµαι σίγουρος ότι αν είχαν ασχοληθεί µε την Αργεντινή θα τα είχαν καταφέρει πολύ καλύτερα από το ζεύγος Λιούις-Κλάιν. Ας είναι…

“∆ιεφθαρµένοι, πολιτικοί, τραπεζίτες, δικαστές”. Γκράφιτι-σύνθηµα στο κέντρο του Μπουένος Άιρες.

Το πιο ενδιαφέροντα, ωστόσο, σηµεία του ντοκυµανταίρ είναι εκείνα στα οποία δεν γίνεται αναφορά σ’ αυτό ή εκείνα στα οποία οι συντελεστές του “τα µασάνε“.

∆ιότι:

• Οι συντελεστές του ντοκυµανταίρ περνούν από την περίοδο, πριν από πενήντα χρόνια, που την Αργεντινή κυβερνούσε ο Χουάν Περόν κατευθείαν στον Κάρλος Μένεµ. Λες και ενδιάµεσα υπήρχε κενό εξουσίας στη χώρα.

• Το κίνηµα καταλήψεων εργοστασίων στην Αργεντινή δεν ήταν “ορφανό”.

• Οι συντελεστές του ντοκυµανταίρ αποφεύγουν να διευκρινίσουν τι σηµαίνει ο όρος “εργατικός έλεγχος“, λες και οι εργάτες που εµφανίζονται σ’ αυτό και τον χρησιµοποιούν λένε ό,τι τους κατέβει στο κεφάλι.

• Ο ισχυρισµός στο ελληνικό διαφηµιστικό φυλλάδιο της ταινίας για την “αρχή ενός νέου

εργατικού κινήµατος” είναι ψευδής.

• Το κίνηµα της αντι-παγκοσµιοποίησης δεν είναι παρά ένα κίνηµα απολίτικης αριστεροσύνης.

∆ιότι…

∆ιότι…

Αλλά περί αυτών και άλλων τινών στο επόµενο σηµείωµα.

Αυτή η καταχώριση έγινε στις 28/8/2006 στο 11:21 πµ υπό Λατινική Αµερική, Τέχνες. Μπορείτε να παρακολουθείτε τις αποκρίσεις σε αυτή την καταχώριση µέσω RSS 2.0 ροή. Μπορείτε αφήστε µια απάντηση, ή trackback από τον δικό σας ιστότοπο.

3 σχόλια πρ

“Η Κατάληψη” και η αντι-παγκοσµιοποίηση [II]

∆ηµοσιεύθηκε από Αφάσιος στο 14/9/2006

“Κλέφτες”, “διεφθαρµένοι”, “έξω οι τράπεζες”. Συνθήµατα στην είσοδο µεγάλης τράπεζας στο κέντρο του Μπουένος Άιρες.

Στο πρώτο µέρος αυτού του σηµειώµατος, είχαµε αναφερθεί στο κινηµατογραφικό µέρος του ντοκυµανταίρ των Άβι Λιούις και Ναόµι Κλάιν “Η Κατάληψη”, θέτοντας και κάποια ερωτήµατα σχετικά µε τα όσα οι ακτιβιστές-κινηµατογραφιστές αποσιωπούσαν στην ταινία.

Συνεχίζουµε, αρχίζοντας µε τα βιογραφικά των Λιούις-Κλάιν και την οικογενειακή τους ιστορία.

Ο Άβι Λιούις είναι, σύµφωνα µε τη wikipedia, “τηλεοπτικός δηµοσιογράφος και δηµιουργός ντοκυµανταίρ”. Φοίτησε, λέει, στο “ελίτ ιδιωτικό σχολείο” Upper Canada College. Και πού θέλατε να φοιτήσει ο γιος του Στήβεν Λιούις ενός “καναδού πολιτικού, δηµοσιογράφου της τηλεόρασης, διπλωµάτη και ειδικού απεσταλένου του ΟΗΕ στην Αφρική για θέµατα HIV/AIDS” και της Μισέλ Λάντσµπεργκ δηµοσιογράφου, συγγραφέως, κοινωνικής ακτιβίστριας και φεµινίστριας;

Ο πατέρας του Λιούις έγινε µέλος της Νοµοθετικής Συνέλευσης του Οντάριο σε ηλικία µόλις 26 ετών ενώ, επτά χρόνια αργότερα, αναδείχτηκε σε ηγέτη του Νέου ∆ηµοκρατικού Κόµµατος του Οντάριο. Μπλα, µπλα, µπλα. Το 1972 “εκκαθάρισε” το κόµµα από µία αριστερή, ριζοσπαστική οµάδα, µε το παρατσούκλι “η βάφλα”, που “απειλούσε την αξιοπιστία και τη σταθερότητα του κόµµατος” και αποτελούσε “κόµµα µέσα στο κόµµα”. Μπλα, µπλα, µπλα. Το 1984 διορίστηκε πρέσβης του Καναδά στον ΟΗΕ, όπου παρέµεινε µέχρι το 1988. Την περίοδο 1995-1999 ήταν υποδιευθυντής της UNICEF. Σήµερα εργάζεται ως ειδικός απεσταλµένος του Γενικού Γραµµατέα του ΟΗΕ για το HIV/AIDS στην Αφρική. Ίσως να είναι υποψήφιος για το Βραβείο Νόµπελ Ειρήνης το 2007. Πρόεδρος του φιλανθρωπικού Ιδρύµατος Στήβεν Λιούις. Μπλα, µπλα, µπλα.

Ο παπούς του Άβι Λιούις, Ντέιβιντ Λιούις [1909-1981], παρουσιάζει µεγαλύτερο ενδιαφέρον. Σπουδές νοµικής στο Πανεπιστήµιο ΜακΓκίλλ, υποτροφία Ρόουντς [Rhodes Scholarship, από το όνοµα και την κληρονοµιά του περίφηµου Σέσιλ Ρόουντς - τα "καλύτερα" παιδιά του αγγλοαµερικανικού κατεστηµένου, Μπιλ Κλίντον, για παράδειγµα, σπουδάζουν µε υποτροφίες Ρόουντς], στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης, δραστήριο µέλος του βρετανικού Εργατικού Κόµµατος, γενικός γραµµατέας του καναδικού κόµµατος Cooperative Commonwealth Federation από το 1936 ως το 1950,

δικηγόρος εργατικών ενώσεων, µέλος της καναδικής βουλής [1962-1963 και 1965-1974], εκ των ιδρυτών του -σοσιαλδηµοκρατικών τάσεων- Νέου ∆ηµοκρατικού Κόµµατος και ηγέτης του την περίοδο 1971-1974. Μπλα, µπλα, µπλα.

Ακόµα πιο ενδιαφέρουσα είναι η καταγωγή του Ντέιβιντ Λιούις. Το επώνυµο της οικογένειάς του πριν αλλάξει σε Lewis ήταν Loch. Ο ίδιος γεννήθηκε στη Ρωσία, γιος εβραίων που ήταν στρατευµένοι στην περίφηµη Bund. Η οικογένειά του µετανάστευσε στον Καναδά το 1921.

Η Bund είναι η Γενική Εβραϊκή Εργατική Ένωση της Λιθουανίας, της Πολωνίας και της Ρωσίας, πολιτικό κόµµα που έδρασε σε αρκετές χώρες της Ευρώπης από τη δεκαετία του 1890 ως τη δεκαετία του 1930. Στη µεγάλη τους πλειοψηφία, τα µέλη της Bund ήταν εβραίοι, ενώ η ηγεσία της αποτελούνταν αποκλειστικά από εβραίους. Η Bund αντιτάχθηκε στους µπολσεβίκους στην περίοδο αµέσως µετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, όµως στην περίοδο του εµφυλίου µεγάλος αριθµός µπουντιστών πολέµησαν στις τάξεις του Ερυθρού Στρατού. Η Bund γνώρισε εκείνα τα χρόνια διαδοχικές διασπάσεις καθώς η αριστερή τάση και, στη συνέχεια, η κεντρώα προσχώρησαν στο µπολσεβίκικο κόµµα. Η Bund έπαψε να υπάρχει ως ανεξάρτητο κόµµα στη Ρωσία το 1922.

Αυτά τα ολίγα περί της οικογενειακής ιστορίας του Άβι Λιούις.

Η οικογενειακή ιστορία της Ναόµι Κλάιν είναι εξίσου ενδιαφέρουσα και παράλληλη µε την οικογενειακή ιστορία των Λιούις.

Ο παπούς της είχε απολυθεί από την εταιρεία Disney στις ΗΠΑ γιατί προσπάθησε να οργανώσει τους εργάτες σε συνδικάτο. Ο πατέρας της Μάικλ, γιατρός στο επάγγελµα, τη δεκαετία του 1960 αρνήθηκε να υπηρετήσει τη στρατιωτική θητεία του στο Βιετνάµ και κατέφυγε στον Καναδά, όπου και η Ναόµι Κλάιν γεννήθηκε το 1970. Η µητέρα της ήταν κινηµατογραφίστρια. Η ίδια έγινε διάσηµη το 2000, όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο της No Logo [ελληνική µετάφραση εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2005], που για πολλούς αποτελεί ένα µανιφέστο του κινήµατος της αντι-παγκοσµιοποίησης ["Βίβλος των κινηµάτων", χαρακτηρίζεται στο site των εκδόσεων Λιβάνη].

∆εν χρειάζεται κάποιο ιδιαίτερο ταλέντο για να αναπλάσει κάποιος την οικογενειακή ιστορία της Κλάιν. Ο παπούς συνδικαλιστής στις ΗΠΑ πριν από τον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο, ο πατέρας αµφισβητίας της δεκαετίας του 1960. Ποιοι αποτελούσαν την πλειοψηφία των αριστερών συνδικαλιστών πριν από τον πόλεµο στις ΗΠΑ και ποιοι αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά του κινήµατος αµφισβήτησης της δεκαετίας του 1960; Άτοµα εβραϊκής καταγωγής. Η Ναόµι Κλάιν είναι εβραία, αντισιωνίστρια και αντι-νεοσυντηρητική, ακτιβίστρια του κινήµατος της αντιπαγκοσµιοποίησης.

Το ότι το ζεύγος Λιούις-Κλάιν είναι εβραίοι δεν έχει αυτό καθαυτό κάποια ιδιαίτερη σηµασία. Αναφέρθηκα επί µακρόν στις οικογενειακές τους ιστορίες για λόγους που θα δούµε στη συνέχεια. Αναφέροντας επίσης ότι άτοµα εβραϊκής καταγωγής συµµετείχαν ενεργά αλλά και καθοδηγούσαν µια σειρά πολιτικών οργανώσεων και κινηµάτων σοσιαλ-κοµµουνιστικών τάσεων δεν υπονοώ ότι αποτελούσαν τµήµατα µιας ευρύτερης εβραϊκής συνωµοσίας για τον έλεγχο του πλανήτη. Εξάλλου δεν αποτελεί και κανένα τροµερό µυστικό ότι τα πιο ενεργά µέλη του κοµµουνιστικού κινήµατος ήταν οι εβραίοι. Όπως δεν αποτελεί και κανένα τροµερό µυστικό το ότι η συντριπτική πλειοψηφία των εβραίων δεν υπήρξαν ποτέ κοµµουνιστές. Απλά αυτά είναι ζητήµατα που έχουν να κάνουν µε τον εκκοσµικευµένο εβραϊκό µεσσιανισµό, και δεν θα µας απασχολήσουν περαιτέρω.

Το συνδικαλιστικό και αµφισβητησιακό πολιτικό παρελθόν των οικογενειών Λιούις-Κλάιν παρουσιάζει ενδιαφέρον εξαιτίας των όσων ο Άβι Λιούις και η Ναόµι Κλάιν αποσιωπούν στον ντοκυµανταίρ τους “Η Κατάληψη”.

Στο ντοκυµανταίρ γίνεται συνέχεια λόγος για “εργατικό έλεγχο” και για “εργατικά συµβούλια”. Οι δηµιουργοί του, ωστόσο, αποφεύγουν οποιαδήποτε περαιτέρω αναφορά σ’ αυτούς τους όρους, λες και αποτελούν νεολογισµούς που χρησιµοποιήθηκαν για πρώτη φορά στο κίνηµα των καταλήψεων στην Αργεντινή µετά την κρίση του 2001.

Στα τέλη του 2002, ένα αριστερό χιλιάνικο περιοδικό έγραφε, όχι χωρίς κάποια χροιά ζήλειας, ότι στην Αργεντινή βρισκόταν εν εξελίξει µια συζήτηση στην οποία κυριαρχούσαν, µεταξύ άλλων, τα έργα του

Μαρξ, της Λούξεµπουργκ, του Λούκατς, του Κορς αλλά και του Καστοριάδη. Οι συνηθισµένες υπερβολές της αριστεράς, θα έλεγε κάποιος. Κάθε άλλο! Η συζήτηση αυτή γινόταν στην Αργεντινή και, υποθέτω, ότι συνεχίζεται. Οι µόνοι που δεν αντιλήφθηκαν ή δεν “αντιλήφθηκαν” τίποτε από αυτή τη συζήτηση ήταν οι καλοί µας κινηµατογραφιστές. Γιατί;

Η λέξη σοβιέτ σάς λέει κάτι; Όχι όπως την κατάντησαν οι µπολσεβίκοι µε τα “ανώτατα σοβιέτ” τους και τις “σοβιετικές δηµοκρατίες” τους, αλλά µε την αρχική έννοια της λέξης. Σοβιέτ λοιπόν είναι το εργατικό συµβούλιο. Ο όρος µετράει έναν αιώνα ζωής, από την εποχή της Ρώσικης Επανάστασης του 1905, όταν ο αναρχικός, παρακαλώ, Βολίν δηµιούργησε το πρώτο σοβιέτ στην Αγία Πετρούπολη. Τα σοβιέτ, δηλαδή τα εργατικά συµβούλια, αναβίωσαν µε την επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917, µόνον που σιγά-σιγά πέρασαν υπό τον έλεγχο των µπολσεβίκων, αφού εκείνο το καθήκι ο Λένιν ["ανθρώπαρο" τον είχε χαρακτηρίσει κάποτε ο Λεωνίδας Κύρκος] κατέβασε τη “γραµµή” µε το σύνθηµα “Όλη η εξουσία στα σοβιέτ”. Βέβαια, εκείνο που απασχολούσε τον Λένιν δεν ήταν ο εργατικός έλεγχος και τα εργατικά συµβούλια, αλλά ο έλεγχος των εργατικών συµβουλίων. Όπως θα περίµενε κανείς, µετά την “επανάσταση” [ψιλο-πραξικόπηµα ήταν, αλλά ας µην το κάνουµε θέµα...] του Οκτωβρίου του 1917 όσα εργατικά συµβούλια [σοβιέτ] δεν βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των µπολσεβίκων και των συµµάχων τους διαλύθηκαν δια της βίας. Ο όρος τελικά κατάντησε όπως κατάντησε. [Ο Βολίν έγραψε και ένα εξαιρετικό βιβλίο για τις επαναστάσεις στη Ρωσία, που είχε κυκλοφορήσει µεταφρασµένο στα ελληνικά το 1975 µε τίτλο Η Άγνωστη Επανάσταση (εκδ. ∆ιεθνής Βιβλιοθήκη, µετ. Σεραφείµ Ζάκκας.]

Οπότε, ρωτάω κι εγώ, ο αφελής: Γνώριζαν ή δεν γνώριζαν οι Λιούις-Κλάιν ότι τα “εργατικά συµβούλια” της Αργεντινής στις αρχές του 21ου αιώνα δεν αποτελούσαν παρά αναβίωση των µη µπολσεβίκικων σοβιέτ της Ρωσίας των αρχών του 20ου αιώνα; Με τέτοιες οικογενειακές ιστορίες, µε τέτοιες σπουδές, µε τέτοιο παρελθόν δράσης, οι καλοί µας κινηµατογραφιστές και “ακτιβιστές του κινήµατος της αντι-παγκοσµιοποίησης” δεν ήξεραν τι είναι το “εργατικό συµβούλιο”; Ελάτε τώρα!

Όταν στην Αργεντινή όλοι µιλούσαν για σοβιέτ, οι καλοί κινηµατογραφιστές µας… κοιτούσαν το φεγγάρι. ∆ηµοσίευµα

του -τροτσκιστικών τάσεων- περιοδικού El Militante [Σεπτέµβριος 2002, σελ. 4] σχολιάζει τον τρόµο που προκαλούσαν οι Λαϊκές Συνελεύσεις ["σοβιέτ σε εµβρυακή κατάσταση"] σε µερίδα του τύπου, και κάνει και µια ιστορική αναδροµή στα σοβιέτ της Ρωσίας.

Όπως δεν ήξεραν και τίποτα για τη στρατιωτική χούντα που κυβέρνησε την Αργεντινή από το 1975 ως το 1983… Τη χούντα του στρατηγού Βιντέλα. Εκείνην ντε, που η σοβιετία αλλά και το Κοµµουνιστικό Κόµµα Ελλάδας χαρακτήριζε ως “κεντρώα”. Ναι, µα την αλήθεια! Γι’ αυτό και οι καλοί µας ακτιβιστές πέρασαν, στην αρχή του ντοκυµανταίρ, από τις κυβερνήσεις των Περόν

κατευθείαν σε εκείνες του Κάρλος Μένεµ. Τι έγινε επί Βιντέλα; Τίποτα το “σπουδαίο”. Το εξωτερικό χρέος της Αργεντινής δεκαπλασιάστηκε µέσα σε µόλις επτά χρόνια! Και τότε δεν έκανε κουµάντο στην οικονοµία της χώρας ούτε η Παγκόσµια Τράπεζα ούτε το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο. Οπότε… Α! Επί χούντας δολοφονήθηκαν και εξαφανίστηκαν περί τα 25.000 άτοµα. Όχι δεν πρόκειται για λάθος. Εικοσιπέντε χιλιάδες άνθρωποι! Η αφρόκρεµα της Αργεντινής. Συνδικαλιστές, φοιτητές, καθηγητές, δάσκαλοι, διανοούµενοι. Μια ολόκληρη γενιά ξεκληρισµένη από την “κεντρώα” χούντα. Οι καλοί µας ακτιβιστές αναφέρουν µόνον µία φορά τη στρατιωτική δικτατορία, προς το τέλος της ταινίας, όταν κάνουν λόγο για τις Μητέρες της Πλατείας του Μάη ["ακτιβίστριες των ανθρωπίνων δικαιωµάτων", τις χαρακτηρίζουν], τις µητέρες των εξαφανισµένων και δολοφονηµένων που διαδήλωναν κάθε εβδοµάδα, από τις αρχές ήδη της χούντας, µπροστά στο προεδρικό µέγαρο του Μπουένος Άιρες, ζητώντας να µάθουν τι είχαν απογίνει τα παιδιά τους… “Ακτιβίστριες”…

Συνεχίζεται…

Αυτή η καταχώριση έγινε στις 14/9/2006 στο 3:25 πµ υπό Λατινική Αµερική, Τέχνες. Μπορείτε να παρακολουθείτε τις αποκρίσεις σε αυτή την καταχώριση µέσω RSS 2.0 ροή. Μπορείτε αφήστε µια απάντηση, ή trackback από τον δικό σας ιστότοπο.

“Η Κατάληψη” και η αντι-παγκοσµιοποίηση [III]

∆ηµοσιεύθηκε από Αφάσιος στο 18/9/2006

“Κλεπτοκράτες”! Οχυρωµένη τράπεζα στο κέντρο του Μπουένος Άιρες

Πρώτο µέρος ∆εύτερο µέρος

Το αστείο µε το ντοκυµανταίρ των Άβι Λιούις - Ναόµι Κλάιν είναι το γεγονός ότι, όπως παραδέχονται οι ίδιοι στην αρχή της ταινίας, η ιδέα για το γύρισµά του γεννήθηκε όταν διάφοροι οικοδεσπότες talk-show τούς “τάπωναν” λέγοντάς τους πως “σωστά όλα αυτά που λέτε για τις µεγάλες εταιρείες και την παγκοσµιοποίηση, αλλά εσείς τι έχετε να προτείνετε;” Κι έτσι οι καλοί µας ακτιβιστές του κινήµατος της αντι-παγκοσµιοποίησης πήγαν στην Αργεντινή για δύο εβδοµάδες µετά την εξέγερση του 2001 και αργότερα για οχτώ ολόκληρους µήνες, όταν και γύρισαν το ντοκυµανταίρ.

Και τι το “νέο” ανακάλυψαν στην Αργεντινή; Τα σοβιέτ! Που µετρούσαν ήδη έναν αιώνα ζωής, στη θεωρία και στην πράξη! [Τα µη-µπολσεβίκικα σοβιέτ, που κακώς -κάκιστα!- έχουν συνδεθεί µε τον

Λένιν και την παρέα του.] Τα σοβιέτ και σχεδόν τίποτε άλλο.

Το πόσο “νέος” ήταν ο εργατικός έλεγχος, που ανακάλυψαν οι δύο ακτιβιστές µας, στην Αργεντινή το

2001, φαίνεται και σε σχετικό δηµοσίευµα του περιοδικού Abrecaminos [τ. 1, ∆εκέµβριος 2002, σελ. 4]. Το µακρινό 1985, οι εργάτες της Ford Motors Argentina είχαν καταλάβει επί 18 ηµέρες το εργοστάσιο και το είχαν διευθύνει µε τον καλύτερο τρόπο… Γιατί στην Αργεντινή εκείνη την περίοδο δεν τελούσαν υπό κατάληψη µόνον εργοστάσια. Οι άνθρωποι είχαν αυτοοργανωθεί σε επίπεδο γειτονιάς µε τις Λαϊκές Συνελεύσεις, είχαν καταλάβει σε επίπεδο πάλι γειτονιάς εγκαταλειµένους φούρνους [αλλά και βιοµηχανικές αρτοποιίες] και εστιατόρια στα οποία ετοίµαζαν καλό και φτηνό φαγητό για όλους, στο Μπουένος Άιρες είχε καταληφθεί ακόµα και µια εγκαταλειµένη κλινική που προσέφερε ιατροφαρµακευτική περίθαλψη… Τον δύσκολο χειµώνα του 2002 [καλοκαίρι στο βόρειο ηµισφαίριο] η αλληλεγγύη και η αλληλοβοήθεια εκφράστηκε µε τον καλύτερο τρόπο από τους κατοίκους της Αργεντινής, που σε ποσοστό 50% ήταν άνεργοι ή υποαπασχολούµενοι ["απασχολήσιµοι", που έλεγε κι ο βαφτισιµιός της πριγκιποπούλας], µε χαρακτηριστικότερο παράδειγµα το ότι σε όσα νοικοκυριά περίσσευε φαγητό, το έβαζαν σε ταπεράκια και οι Λαϊκές Συνελεύσεις φρόντιζαν να το συγκεντρώσουν και το διανείµουν σε εκείνους που το είχαν ανάγκη.

Για να µην µιλήσουµε για τα παιδιά που πέθαιναν από την πείνα στις βόρειες επαρχίες της Αργεντινής. Της Αργεντινής των 39 εκατοµµυρίων κατοίκων και των 50 εκατοµµυρίων γελαδιών! Και γι’ αυτά τα παιδιά στις αρχές του 2003, µετά από πρωτοβουλία των ρακοσυλλεκτών του Μπουένος Άιρες, συγκεντρώθηκαν τρόφιµα και ρούχα που γέµισαν έναν ολόκληρο σιδηροδροµικό συρµό, το Τραίνο της Αλληλεγγύης, και προωθήθηκαν προς τον βορρά.

[Για όσους ενδιαφέρονται κάποια στοιχεία και συνδέσεις για την κατάσταση που επικρατούσε τότε στην Αργεντινή, από τις κλασικές Θεαµαπάτες & ∆ικτυώµατα της 4ης ∆εκεµβρίου 2002:

I cry for you Argentina!

Οι σύντοµες «Θεαµαπάτες & ∆ικτυώµατα» της περασµένης εβδοµάδας προκάλεσαν την απορία κάποιων φίλων της στήλης. Πώς αλλιώς όµως θα µπορούσα να αναδείξω µία από τις σηµαντικότερες ειδήσεις της εποχής µας; Ναι! Στην Αργεντινή υπάρχουν άνθρωποι [παιδιά, γέροντες…] που σήµερα

πεθαίνουν από την πείνα. Στην Αργεντινή. Που µέχρι το 1940 είχε µία από τις 5-10 καλύτερες οικονοµίες στον πλανήτη…

Άνευ λοιπών σχολίων συνεχίζω και σήµερα την παράθεση ειδήσεων, όπως αυτές έχουν καταγραφεί στις ιστοσελίδες του BBC. [Επειδή όλες είναι στα ισπανικά, όσοι δεν γνωρίζουν τη γλώσσα, ας καταφύγουν στη µεταφραστική µηχανή, που βρίσκεται στον ιστότοπο του Otenet, και κάνοντας copy-paste τη διεύθυνση στο σχετικό παράθυρο θα έχουν µία σχετικά καλή µετάφραση στα αγγλικά ή στα γαλλικά ή… Όχι ακόµα στα ελληνικά.]

Πείνα: Το αργεντίνικο παράδοξο [αρχική σελίδα αφιερώµατος].

Ο υποσιτισµός πλήττει και τους ηλικιωµένους στην Αργεντινή. [Το 34% των Αργεντίνων άνω των 64 ετών δεν παίρνει κανενός είδους σύνταξη. Πολλοί είναι εκείνοι που καταφεύγουν στα νοσοκοµεία αφού αντί των 2000 θερµίδων ηµερησίως λαµβάνουν µόλις 600 και αν…]

Πεθαίνοντας από πείνα στην Αργεντινή. [Στις βόρειες επαρχίες της χώρας, όπου το 50% του πληθυσµού είναι άνεργοι, το 83% των παιδιών υποφέρει από χρόνιο υποσιτισµό…]

Αργεντινή: το 70% των ανηλίκων είναι φτωχοί. [Το 70% των κάτω των 18 ετών Αργεντίνων ανήκει σε οικογένειες που ζουν κάτω από το επίπεδο της φτώχειας. Πρόκειται για 8,6 εκατοµµύρια ανηλίκους…]

Νέοι θάνατοι από πείνα.

Το 53% των Αργεντίνων είναι φτωχοί. [Πρόκειται για 20 εκατοµµύρια ανθρώπους… Σύµφωνα µε τα επίσηµα στατιστικά στοιχεία κάθε µέρα προστίθενται στις τάξεις των φτωχών 16.865 άτοµα, δηλαδή 12 άνθρωποι την ώρα φτωχαίνουν…]

Τα παιδιά κάνουν πορεία κατά της φτώχειας.

Πορεία για τη Ζωή. Πορεία 2.000 χιλιοµέτρων για τη ζωή…

Αλλά γι’ όλα αυτά και για όλα τα υπόλοιπα ελάχιστα βρήκαν να πουν οι καλοί µας κινηµατογραφιστές, που ναι µεν είναι ενάντια στην “κακή” παγκοσµιοποίηση των µεγάλων εταιρειών και των τραπεζών, αλλά είναι υπέρ της “καλής” παγκοσµιοποίησης των… ποιανών; Α! Ίσως αυτού

του φαιδρού συνονθυλεύµατος που ονοµάζεται “κίνηµα της αντι-παγκοσµιοποίησης” και το οποίο δεν χρησιµεύει παρά µόνον για να οικοδοµηθούν καριέρες “αµφισβητιών” του συστήµατος.

∆ιότι η πόρνη η ιστορία είναι εδώ και διδάσκει. Και όπως οι µπολσεβίκοι θεµελίωσαν την -”κοµµουνιστική”- εξουσία τους πάνω στα ερείπια των σοβιέτ και τα πτώµατα των συµβουλιακών κοµµουνιστών, έτσι και σήµερα κάποιοι ονειρεύονται να αναδειχθούν σε αυτόκλητους εκπροσώπους του ταξικού κινήµατος ενάντια στον παλιό καλό καπιταλισµό, που αναδύεται σε µια σειρά χωρών του πλανήτη. Τον παλιό καλό καπιταλισµό που έχει βαφτίσει τη νέα περίοδο επίθεσής του κατά των εργαζοµένων “παγκοσµιοποίηση”. [Οι καταλήψεις εργοστασίων -και όχι µόνον- στη Λατινική Αµερική ανέρχονται σε εκατοντάδες. Αργεντινή, Βολιβία, Περού, Βενεζουέλα...]

Προς τι όλα αυτά; Θα µπορούσε να ρωτήσει κάποιος. Τι µας ενδιαφέρει το τι συνέβη ή συµβαίνει στην Αργεντινή;

• Στη δεκαετία του 1990, η Αργεντινή ξεπούλησε όλο τον δηµόσιο τοµέα της [ξέρετε, ιδιωτικοποιήσεις, ανταγωνισµός, "ελεύθερη" αγορά...], για να αντιµετωπίσει το δηµόσιο χρέος της. “Ιδιώτες” επενδυτές, κυρίως από την Ισπανία και τη Βόρειο Αµερική, αγόρασαν τα πάντα, κέρδισαν τα πάντα ["όλα για τους µετόχους!"], εγκατέλειψαν τα πάντα όταν ήρθε το πλήρωµα του χρόνου [νέες επενδύσεις, εκσυγχρονισµός δικτύων κ.ο.κ.]. Η Telefonica της Ισπανίας, για παράδειγµα, την οποία κάποιοι στην Ελλάδα προωθούν ως στρατηγικό “ιδιώτη” επενδυτή που θα αγοράσει το 30-35% του ΟΤΕ µέσα στους επόµενους µήνες, τι σχέση είχε µε την Αργεντινή;

• Για να αντιµετωπίσει τον πληθωρισµό, ο πρόεδρος της Αργεντινής Κάρλος Μένεµ, κατόπιν υποδείξεων του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου, είχε υιοθετήσει την τεχνητή ισοτιµία “ένα πέσο=ένα δολάριο”. Αποτέλεσµα του “ισχυρού” νοµίσµατος; Καταβαράθρωση των εξαγωγών, άρα και της οικονοµίας. Μήπως ξέρετε κάποια χώρα που έχει υιοθετήσει ένα ισχυρό νόµισµα και που οι εισαγωγές της, το πρώτο επτάµηνο του 2006, αυξάνονταν µε τετραπλάσιο ρυθµό από εκείνον των εξαγωγών της;

The End [?]

∆ηµοσιεύθηκε στο Λατινική Αµερική, Τέχνες | 2 σχόλια »

Mια τριαντάχρονη Kαναδή, η Naomi Klein, γίνεται ο γκουρού του κινήµατος κατά της παγκοσµιοποίησης και το βιβλίο της «No Logo» το «Kεφάλαιό» του.

«H Klein ενσαρκώνει την αναγέννηση της αµερικανικής Aριστεράς», έγραψαν οι «New York Times». «Ψοφάνε για εύκολα σλόγκαν», κάνει ρελάνς εκείνη.

Mαµά, θα παντρευτώ τον I-mac Θα ήθελα να µε ρουφήξει η κόκκινη ακτίνα του ποντικιού του. Nα µε πετάξει πάνω στις ψύκτρες και να περιστρέφοµαι πάνω στον 700άρη

επεξεργαστή του ενώ εκατοµµύρια 0 και 1 θα µε τυφλώνουν. Nα χαζεύω στα 256 Mb της RAM του, να παλεύω µε τα cookies για να τρυπώσω σε sites και σε κλειδωµένα αρχεία, να ψηφιοποιούµαι και να συζητάω µε την κάρτα γραφικών του, να αντιγράφοµαι στο ενσωµατωµένο CD writer. Πάντα αναρωτιόµουν αν το κόλληµά µου για τα I-mac και τα φλας που έτρωγα ήταν αποτέλεσµα του «Nευροµάντη» ή/και των ναρκωτικών που έπινα µικρός. Mια ξανθούλα Kαναδή µε απάλλαξε από ενοχές και αµφιβολίες. H µεγαλύτερη αποενοχοποίηση του «φυσική ξανθιά» και η µεγαλύτερη επίθεση στη διαφηµιστική βιοµηχανία και την επιχειρηµατική κουλτούρα σε 480 σελίδες. Mετά το «No logo» κανένας χοντρός γαύρος δεν θα µπορεί να λέει ανέκδοτα για ξανθές. Aς λέει για καραφλά µπακ.

Mα ο I-mac είναι αµερικάνικος Aν θες να εντυπωσιαστείς, οι «Times» τη χαρακτήρισαν «ίσως το άτοµο κάτω των 35 µε τη µεγαλύτερη επιρροή στον κόσµο». H «American Vogue», πάντα λίγο πιο γρήγορη και πιο ευφάνταστη από όλους, της πρότεινε µια φωτογράφιση µε concept «Shopping with the enemy». H κοπέλα γεννήθηκε το '70, είναι παλιό το κόλπο, γλυκιά µου. «Ποιος είναι ο εχθρός;», «Eσείς», «Mα εγώ νόµιζα ότι είσαστε εσείς», απάντησε γελώντας.

Eίναι δηµοσιογράφος, γράφει στον «Guardian» και στην «Globe & Mail» στο Tορόντο όπου ζει. Γράφουν οι δηµοσιογράφοι βιβλία; Συνήθως ναι. Mυθιστορήµατα ή «10 χρόνια συνεντεύξεις µαζί MOY». H Naomi Klein το έγραψε µε τον κλασικό τρόπο. Mάζευε στοιχεία επί 4 χρόνια, ταξίδεψε σχεδόν σε όλο τον κόσµο, µίλησε µε διευθυντές πολυεθνικών, ξενύχτησε µε hackerάδες, ίδρωσε µε adbusters, έτρεξε σε διαδηλώσεις στον Πρώτο και στον Tρίτο κόσµο, βρέθηκε σε απεργίες στην Tζακάρτα και στη Mανίλα. With a little help from her friends. Mετά την παγκόσµια επιτυχία του βιβλίου ταξιδεύει σε όλο τον κόσµο δίνοντας διαλέξεις για την παγκοσµιοποίηση και τα ιδρωτοµάγαζα. Συχνά βρίσκεται στο www.nologo.org.

Στο Tορόντο έχει απίστευτο κρύο. Όταν κλεινόταν στο σπίτι της κάποια κρύα βράδια, έσβηνε την τηλεόραση, αποδελτίωνε εφηµερίδες, ξεσκόνιζε στατιστικές, κοιτούσε τις φωτογραφίες από τους φίλους της στα ιδρωτοµάγαζα, και κυρίως θυµόταν. Tην εποχή που σαν πιτσιρίκι στο πίσω κάθισµα του αυτοκινήτου µαγευόταν από το κοκκινοκίτρινο στρείδι της Shell, την εποχή που σαν έφηβη ήθελε να σηκώσει όλα τα καλλυντικά και να φορέσει, για ένα µόνο βράδυ, όλα τα φορέµατα του κόσµου. Kαι κοιτώντας από το παράθυρό της έξω, έβλεπε µόνο τα φώτα από τις διαφηµίσεις. Tις ίδιες διαφηµίσεις που βλέπουµε στην Aθήνα, στο Πεκίνο, στη Mελβούρνη, στο Σάο Πάολο. Aντί να χαζεύει σαν κι εµένα µπροστά στα φετίχ µου, κοίταξε την ούγια. Ξέρεις τι γράφουν τα καρτελάκια; Eίναι ψιλά γράµµατα.

Tα παπούτσια µου είναι αµερικάνικα. Made in Indonisia. H µπλούζα µου είναι ιταλική. Made in S. Korea. Tο παντελόνι µου είναι ελληνικό. Made in Bulgaria. H οθόνη του υπολογιστή µου είναι γιαπωνέζικη. Made in Ireland. Tα τσιπάκια του αµερικάνικου υπολογιστή µου είναι made in Taiwan, ο επεξεργαστής made in India, η motherboard made in Malaisia, και οι µνήµες made in Taiwan. Also. Tα παπούτσια µου δεν λέγονται Cuala Alabur, η µπλούζα µου δεν λέγεται Varpani, το παντελόνι µου δεν λέγεται Mitsos.

Kι αν σας πω πώς λέγονται, θα µε δείτε κρεµασµένο στα φανάρια της Kηφισίας, εκεί στην παλιά HBH, όπου εδρεύουν οι διαφηµιστικές. Tον αρχισυντάκτη µου θα τον βρείτε σκλάβο στα ιδρωτοµάγαζα να ράβει µπλουζάκια και παντελόνια για να ξοφλήσει τα χρέη από τις µηνύσεις, και το KΛIK θα βγαίνει σε πολύγραφο και θα µοιράζεται νύχτα. Aυτό είναι το «No Logo». Tα άπλυτα του πλανητικού χωριού στη φόρα.

Mια τεθλασµένη που διαπερνάει το κόλληµα ενός µοσχαναθρεµµένου ∆υτικού (;), τα δύο δολάρια για 14 ώρες δουλειά ενός Tαϊλανδού, ένας εκτελεσµένος ποιητής στη Nιγηρία, το αυτοκίνητο µιας advertising κάτι, µια πιτσιρίκα στο πίσω κάθισµα. Συχνά, η τεθλασµένη αυτή έχει όνοµα. Aναψυκτικού, παπουτσιών, αυτοκινήτου, ρούχων. Oνόµατα δεν λέµε, logos δεν θίγουµε. Aλλά τα brand names είναι για τους αφελείς. H Klein δεν ξύπνησε ένα πρωί στραβωµένη από τις µεγάλες εταιρείες. Aυτό που µετατρέπει µια καλοζωισµένη Kαναδέζα σε πολιτικοποιηµένο χουλιγκάνο είναι ότι «...παλιά ήθελαν µόνο τα λεφτά µας, τώρα θέλουν το µυαλό και την ψυχή µας». Όπως της το είπε καλύτερα κάποιος chief executive, «υπήρξε η εποχή της εκκλησίας, υπήρξε η εποχή του κράτους και τώρα είναι η εποχή µας». Έχει όραµα ο µέσος chief executive.

Tο αυγό του «No Logo» H Klein γέννησε το κίνηµα κατά της παγκοσµιοποίησης ή το Σιάτλ έκανε best seller το «No Logo»; Στα media όλου του κόσµου, η Klein παρουσιάζεται σαν γκουρού του Nέου Kινήµατος. Στην πραγµατικότητα η έκδοση του βιβλίου και οι διαδηλώσεις στο Σιάτλ έγιναν σχεδόν ταυτόχρονα. Όπως αναφέρει και η ίδια, στη B. Aµερική υπήρχε τα τελευταία χρόνια ένα «υπόγειο» κίνηµα κατά των µεγάλων εταιρειών ή, όπως το διατυπώνει σε µια συνέντευξή της, «οι άνθρωποι δεν θέλουν πια να είναι οπαδοί κάποιου που θέλει περισσότερη δύναµη, ή να είναι θεατές». ʼλλωστε στο βιβλίο της αναφέρεται σε κάποιες πρωτοπόρες οµάδες (adbusters κ.ά.). H ίδια πάλι αρνείται τους χαρακτηρισµούς των media. Tο «No Logo» χαρακτηρίστηκε ως «το "Kεφάλαιο" του κινήµατος της αντιπαγκοσµιοποίησης» («The Guardian»), «η Klein ενσαρκώνει την αναγέννηση της αµερικάνικης Aριστεράς» («New York Times»). «Eίναι η λαχτάρα των media για αρχηγούς και σλόγκαν εύκολης συσκευασίας», απαντά. Kαι σε ένα chat τονίζει ότι «δεν θέλω να χρησιµοποιώ τον όρο "κίνηµα αντιπαγκοσµιοποίησης", γιατί δεν είναι κίνηµα και δεν είναι κατά της παγκοσµιοποίησης».

Στην πράξη, τα «X-Files» είχαν κατά λάθος δίκιο: «Kάτι υπάρχει εκεί έξω». Όταν πήγα πριν από τέσσερις µήνες να πάρω αθλητικά παπούτσια και είπα στον πωλητή «όχι αυτή τη µάρκα», χαµογέλασε και µου είπε «ξέρω, σπουδάζει ο αδερφός µου στην Aµερική και σε όλα τα πανεπιστήµια κάνουν µποϊκοτάζ». H γενιά του MTV έχει τα νεύρα της, και η Klein απλά εξήγησε την αιτία. Mε αγγλοσαξονική µεθοδικότητα, µε προτεσταντική υποµονή, µε νοτιοαµερικάνικη νευρικότητα, τεκµηρίωσε, οριοθέτησε και αποκάλυψε τον «Θαυµαστό Kαινούργιο Kόσµο» των πολυεθνικών την εποχή της εικόνας. Oι εταιρείες αγαπούν το πράσινο, γιατί είναι το χρώµα του δολαρίου. Kαι τα logos είναι σήµατα επενδυµένα µε συναισθήµατα, ανασφάλειες, ψευδαισθήσεις, υποσχέσεις. ∆εν φτάνει να αγοράζουµε, πρέπει και να αγαπιόµαστε µε τα προϊόντα. Σαν να λέµε αγαπάω τον I-mac γιατί αντιπαθώ τον γυαλάκια µε τον µαγνήτη για τούρτες.

Kουφάλα δηµιουργέ, τα πάντα εν σοφία εποίησες. Ένα παιδί των media, που γνώρισε τον τηλεπαρουσιαστή άντρα της σε casting τηλεοπτικού σταθµού να ξιφουλκεί κατά της «εξαγοράς» των media από τα διαφηµιστικά τµήµατα των πολυεθνικών. Tο γαλλικό περιοδικό «Technikart» εξοµολογείται στο τεύχος 51 ότι το εξώφυλλο του τεύχους 44

ήταν «πουληµένο» σε φίρµα ρούχων. ∆ιαπλοκή, που λέει και ο Kωστάκης.

Έχουν και τα καλά τους όµως οι Aµερικάνοι. Mπορεί να σου γράφουν βιβλίο για την «εξέλιξη του στασιµοπληθωρισµού κατά τον Mεσοπόλεµο» και να διαβάζεται σαν µυθιστόρηµα (από την άλλη τα µυθιστορήµατα µπορεί να διαβάζονται σαν διαφηµιστικά). Kαι η Klein γράφει για να την καταλάβουν κι όχι για να τη θαυµάσουν. Aν ξεφυλλίσεις την αγγλική έκδοση (σύντοµα θα βγει και στην Eλλάδα) θα δεις διαγράµµατα, πίνακες και στατιστικές. Mην επηρεάζεσαι.

Aφεντικό, θα µου πάρεις I-mac;

ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Κραχ της Κοινωνικής Απελευθέρωσης ∆ηµοσιεύθηκε την 20/09/2008 από criticalpsy

Το Κραχ της Κοινωνικής Απελευθέρωσης

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραµµές, τίθεται σε κίνηση µία από αυτές τις αλληλουχίες πραγµάτων, που φέρνουν κοσµοιστορικές αλλαγές στον «∆υτικό» κόσµο, όπως τον ξέρουµε. Η πτώχευση της Lehman Brothers, του τέταρτου µεγαλύτερου επενδυτικού κολοσσού παγκοσµίως, στο µέσο Σεπτεµβρίου, αποτελεί τον πρώτο κρίκο σε µία νέα αλυσίδα κατακρηµνίσεων για το διεθνές χρηµατοπιστωτικό σύστηµα. Μία αλυσίδα που πλήττει την καρδιά του συστήµατος. Μία αλυσίδα που οδηγεί αναπόφευκτα στο οικονοµικό κραχ της γενιάς µας.

Ας πάρουµε όµως τα πράγµατα από την αρχή, για να δούµε πως φτάσαµε ως εδώ. Στις αρχές του 2008 η αγορά ενυπόθηκων δανείων υψηλού ρίσκου των ΗΠΑ καταρρέει λόγω υπερδανεισµού των νοικοκυριών, προκαλώντας τριγµούς στο παγκόσµιο χρηµατοπιστωτικό σύστηµα. Η χρηµατοπιστωτική κρίση συµπίπτει µε τις συγκυρίες της ανόδου των τιµών του µαύρου χρυσού κοντά στα 150 $ και της έκρηξης στις τιµές των τροφίµων. Το µίγµα για την παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία είναι εκρηκτικό. Από την χρηµατοπιστωτική κρίση πτωχεύουν και εθνικοποιούνται κατά σειρά οι χρηµατοπιστωτικές εταιρείες Northern Rock (UK) και Bear Stearns (US) καθώς και οι γιγάντιες Fannie Mae & Freddie Mac , στηρίγµατα της αγοράς των ενυπόθηκων δανείων. Οι ενέσεις ρευστού εκατοντάδων δις από τις κεντρικές τράπεζες για τη στήριξη των αγορών είναι συνεχείς και επαναλαµβανόµενες σε απέλπιδες προσπάθειες αποτροπής του κραχ. Σήµερα και µετά την πτώχευση της Lehman, το City του Λονδίνου και η Wall Street έχουν µετατραπεί σε θέατρα πανικού. Όλοι αναµένουν από µέρα σε µέρα το χαριστικό χτύπηµα στις χρηµατοπιστωτικές αγορές από καταρρεύσεις άλλων οµίλων, όπως της AIG, της µεγαλύτερης ασφαλιστικής εταιρείας του κόσµου, η οποία ήδη δέχεται ενέσεις δεκάδων δις από το κράτος των ΗΠΑ, για να σταθεί όρθια. Συγχρόνως, 10 από τις µεγαλύτερες τράπεζες του κόσµου θωρακίζονται πριν την καταιγίδα δηµιουργώντας ένα ταµείο αντι - πτώχευσης ύψους 70 δις, προκειµένου να εµπνεύσουν εµπιστοσύνη στους επενδυτές τους.

∆ιάγουµε ηµέρες που ο συνεργάτης του Πινοσέτ και θεωρητικός του νεοφιλελευθερισµού Milton Friedman και η συµπορευόµενη “Σχολή του Σικάγο” µε την άκρατη εµπιστοσύνη τους στις δυνάµεις της “ελεύθερης” αγοράς ίσως δεν είχαν φανταστεί, όταν διατύπωναν τις θεωρίες τους. Αυτή τη φορά κανείς δε µπορεί να ισχυριστεί ότι για το επικείµενο κραχ φταίνε οι εργατικοί αγώνες, οι υψηλοί µισθοί, το “πολύ” κράτος ή ο «κοµµουνιστικός» κίνδυνος για την αποτυχία των αγορών. Προς ευαρέστηση των θιασωτών του συστήµατος το µόνο φαινόµενο που καλά κρατεί σήµερα είναι η απελευθέρωση της εκµετάλλευσης του ανθρώπου στο όνοµα

του κέρδους των ολίγων. Έτσι όµως τα βαθύτερα αίτια της οικονοµικής κρίσης θα πρέπει να αναζητηθούν ακριβώς εκεί, δηλαδή στην κυρίαρχη ιδεολογία του νεοφιλελευθερισµού και του οικονοµισµού, στην αποτυχία της αγοράς των ολιγοπωλίων και στην αδυναµία της εξουσίας να ελέγξει τον εαυτό της, στον υπερδανεισµό και τον τζόγο και γενικώς σε εγγενή στοιχεία του οικονοµικού συστήµατος, που έχουν τεθεί εκτός ελέγχου.

Ως απάντηση στις κρίσεις του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος οι σύγχρονοι «µάγοι» της καπιταλιστικής οικονοµίας επιλέγουν το «σοσιαλισµό των πλουσίων». Οι µεγάλες οικονοµικές µονάδες, που τόσα χρόνια γέµιζαν τις τσέπες του κεφαλαίου, διασώζονται από την χρεωκοπία µε πλιάτσικο από τον κοινωνικό πλούτο, που είναι συσσωρευµένος στα κρατικά ταµεία µέσω φορολογίας. Την ίδια ώρα τα αφεντικά κάθε είδους, από τους µεγαλοεπενδυτές µέχρι τις ανώτερες εταιρικές ιεραρχίες, διαφεύγουν αλώβητα και χρυσοφόρα, ενώ στα κατωτέρα κοινωνικά στρώµατα επιφυλάσσεται ανεργία, πείνα και χρεωκοπία. Έτσι, µε το «σοσιαλισµό των πλουσίων» έχουµε το φαινόµενο οι παραγωγοί του πλούτου, δηλαδή οι εργαζόµενοι, µετά από την εκµετάλλευση της µισθωτής σκλαβιάς να “πληρώνουν” και δεύτερη φορά τη νύφη των βαρών της οικονοµίας µε τις κρατικοποιήσεις των συντριµµιών του κεφαλαίου.

Όµως το πλιάτσικο δεν τελειώνει εδώ. Από το κραχ το σύστηµα αργά ή γρήγορα θα ανακάµψει. Η κρίση αφήνει πίσω της τεράστιες ευκαιρίες για επενδύσεις πάνω στο κατεστραµµένο τοπίο των οικονοµιών. Το κεφάλαιο είναι άλλωστε σήµερα πιο εύρωστο από ποτέ χάρη στην παγκοσµιοποιηµένη παντοδυναµία της εκµετάλλευσης. Από την άλλη οι κοινωνίες θα βγουν εξουθενωµένες και εποµένως µε µειωµένες αντιστάσεις από την καταστροφή. Θα είναι µία χρυσή ευκαιρία για το κεφάλαιο να αλώσει στις ζωές µας από όποια κοινωνική συνεκτικότητα/αλληλεγγύη και από όποιους θεσµούς αυτό σήµερα εµποδίζεται.

Από το επερχόµενο κραχ είµαστε σίγουροι ότι δεν προµηνύεται µία στροφή προς ένα καλύτερο κόσµο αλλά µία έκδοση του “σοκ” καπιταλισµού, όπως περιγράφεται στο βιβλίο της Ναόµι Κλάιν. Θα ήταν όµορφο η παρούσα οικονοµική κρίση να οφείλεται στις επιθέσεις µας κατά του συστήµατος σε αναζήτηση της “εφόδου προς τον ουρανό”, στην αφύπνιση των ανθρώπων και στην κοινωνική αυτό-διεύθυνση. Οφείλεται όµως αποκλειστικά σε παράγοντες, στους οποίους δεν έχουµε κανένα έλεγχο, είναι ενδοσυστηµικοί και δεν υπακούουν σε αξιακά κριτήρια.

Σε τέτοιες συνθήκες πρέπει να παλεύουµε για την αλήθεια των αιτιών της κρίσης, για την απογύµνωση του ρόλου της καπιταλιστικής οικονοµίας και για την αποφυγή οποιασδήποτε ενέργειας που πλήττει την κοινωνία υπέρ του κεφαλαίου. Ωστόσο δε µπορούµε να περιοριζόµαστε σε θέσεις άµυνας σε ιδεολογικό/στρατηγικό επίπεδο. Έτσι, µολονότι οι καιροί που οι έτοιµες συνταγές και τα θέσφατα για µια άλλη κοινωνία έχουν περάσει, και καλώς, ανεπιστρεπτί, υπάρχει σήµερα περισσότερο ανάγκη από ποτέ να διατυπώνουµε και να εφαρµόζουµε στην πράξη εναλλακτικές προτάσεις απέναντι στο σηµερινό αντι-ανθρώπινο σύστηµα τόσο στη σφαίρα της πολιτικής όσο και στη σφαίρα της οικονοµίας, όπως παραδείγµατος χάρη η περί parecon θεωρία που περιγράφεται σε άρθρο αυτού του τεύχους.

Χορτάσαµε άλλωστε προτάσεις εξουσίας και είναι καιρός να αρχίζουµε να πατάµε σταθερά σε παραδείγµατα κοινωνικοποιηµένης οικονοµίας µακριά από τον

αποτυχηµένο κεντρικό σχεδιασµό του κρατικού καπιταλισµού της πρώην «ΕΣΣ∆» και να κάνουµε πιο συγκεκριµένες προτάσεις αυτό-διεύθυνσης της κοινωνίας µακριά από την επίσης αποτυχηµένη εκδοχή της επανάστασης ως κατάληψη της εξουσίας από τάξεις πάνω σε άλλες τάξεις. Το µόνο ΚΡΑΧ που ετοιµάζουµε εµείς στο σύστηµα είναι το ΚΡΑΧ της κοινωνικής απελευθέρωσης. Είναι το ΚΡΑΧ, στο οποίο οι κοινωνίες θα πάρουν τον έλεγχο του εαυτού τους, ξεπερνώντας τα εξουσιαστικά και αντι-ανθρώπινα µοντέλα διακυβέρνησης του παρελθόντος.

Περισσότερα : The Economist

Γλώττα λανθάνουσα και βασικό ένστικτο ΣΟΚ ΚΑΙ ∆ΕΟΣ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

Σ. Ι. ΣΕΦΕΡΙΑ∆ΗΣ | Αθήνα - Κυριακή 25 Μαΐου 2008

Ουδέν κακόν αµιγές καλού. Η αµετροέπεια των ηγεµονικών κυβερνώντων οδηγεί

τους πολίτες - στις επάλληλες ιδιότητές τους (ως καταναλωτές ή ως

ασφαλισµένους, ως χρήστες υπηρεσιών Υγείας ή ως σπουδαστές, κ.ο.κ.) - σε µια

νέα συνειδητοποίηση. Ολο και περισσότεροι, όλο και περισσότερο, διαισθάνονται

µε τρόπο άµεσο και βιωµατικό αυτό που η Naomi Klein πρόσφατα µας

περιέγραψε (The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism, Allen Lane,

Λονδίνο 2007) ως δόγµα και πρακτική των απανταχού «µεταρρυθµιστών» της

εποχής: κρίσεις, ανεπάρκειες και εν γένει δυσλειτουργίες του δηµόσιου χώρου όχι

µόνο πρόβληµα δεν συνιστούν αλλά - το ακριβώς αντίθετο - αποτελούν λαµπρές

ευκαιρίες για την προώθηση του γνωστού και απαράλλαχτου

«µεταρρυθµιστικού» τριπτύχου: συρρίκνωση της δηµόσιας σφαίρας και

ιδιωτικοποιήσεις· δραστική µείωση των δηµόσιων δαπανών· εν γένει

απορρύθµιση των αγορών.

Ετσι και στα καθ' ηµάς. Γίνεται καθηµερινά σαφές, κάποτε ευθέως, κάποτε µόνο

διά µέσου των γραµµών, σε διέσεις και υφέσεις του δηµόσιου λόγου, ότι ο

προβληµατισµός των ταγών µας για τις ελλείψεις που παρουσιάζουν οι διάφοροι

τοµείς δηµοσίου ενδιαφέροντος δεν είναι παρά ρητορικός (αν όχι απολύτως

προσχηµατικός). Αυτό που δεσπόζει - µε τρόπο, όχι σπάνια, αντιαισθητικά

κραυγαλέο - είναι η αίσθηση ότι για τα δεινά κατά βάθος επιχαίρουν· και πως

συνισταµένη της δηµόσιας παρέµβασής τους - παρά τις ενίοτε ρητές διαψεύσεις

και ανασκευές - είναι η προβολή της δήθεν νοµοτελειακής και αµετάκλητης

φύσης αυτών των δεινών. Συναφώς, µέτρο της πολιτικής τους καταξίωσης δεν

είναι η εξάλειψη της παθογένειας (ή απόπειρες που γίνονται προς αυτή την

κατεύθυνση), αλλά η εκκωφαντική της ανάδειξη: έργο που αποσκοπεί και

εκβάλλει όχι στον εκδηµοκρατισµό αλλά στην ιδιωτικοποίηση. Η ιδιαιτερότητα

όµως της συγκυρίας βρίσκεται αλλού: στο ότι οι συµπεριφορές αυτές παύουν,

σιγά σιγά, να περνούν απαρατήρητες - κάτι πού, όπως είναι φυσικό, έχει σειρά

συνεπειών.

Η πιο σηµαντική έγκειται στο γεγονός ότι οι πολίτες αρχίζουν πλέον να

προβληµατίζονται ενεργά για την κρατική συνέργεια στη δηµόσια απαξίωση. Η

διαδροµή της σκέψης είναι εν προκειµένω αντίστροφη: όποιος τόσο πρόδηλα

επιχαίρει για το - πραγµατικό ή εικονικό - «κατάντηµα» των πανεπιστηµίων (του

ΕΣΥ, της Ολυµπιακής, του ΟΤΕ, κ.ο.κ. - ο κατάλογος είναι µακρύς) δεν είναι

άραγε εύλογο και παντοιοτρόπως να το έχει συνδράµει (παρά τα όσα εκ των

υστέρων διατείνεται);

Στις µέρες µας, και υπό το φως των άπειρων παραδειγµάτων που κατακλύζουν

την καθηµερινότητα, το ερώτηµα κοντεύει να καταντήσει ρητορικό. Ενα µόνο,

αλλά απτό, παράδειγµα µας επισηµαίνει ο πρύτανης του Αριστοτελείου

Πανεπιστηµίου («Το Βήµα», 18 Μαΐου 2008): Η σταθερή απόφαση της πολιτείας

τις τελευταίες δεκαετίες να αυξάνει τον αριθµό των φοιτητών, «χωρίς» όµως «να

φροντίζει» για «ό,τι... αυτό συνεπάγεται» αποτελεί άραγε απλή αβλεψία; Και αν

ναι, πώς και δεν επιχειρήθηκε να διορθωθεί προτού προκύψει η απόφανση ότι

«µόνο ένα ισχυρό σοκ θα αλλάξει πραγµατικά το τοπίο» (κατά την πανηγυρική

ρήση του αρµόδιου υπουργού); 'Η, σε ένα κατά τι βαθύτερο επίπεδο, η

σκανδαλώδης υποχρηµατοδότηση της Παιδείας, µε καγκελόπορτες που πέφτουν

τραυµατίζοντας ανέµελα παιδιά και λυόµενα σχολικά κτίρια µε αµίαντο (Αρχαία

Κορινθία) δεν συνδέεται άραγε µε τις εξίσου σκανδαλώδεις υπερ-

χρηµατοδοτήσεις των αόρατων ΜΚΟ (που, αν και σκανδαλοθηρικώς

«αποκαλύφθηκαν», µε την πάροδο του χρόνου, κονιορτοποιήθηκαν και αυτές

µέσα στον ορυµαγδό της µιντιακής ασηµαντότητας);

Ο καλόπιστος ακαδηµαϊκός δάσκαλος δικαίως αναρωτιέται για το πώς είναι

δυνατόν να προκρίνεται µια «δραστική και καταπληξιακή τακτική» εις βάρος της

- θεωρητικά οικείας και απείρως προτιµότερης - «διαλεκτικής προσέγγισης». Να

αποτολµήσω µια απάντηση. ∆ιότι ο περιεκτικός, µη προσχηµατικός διάλογος δεν

συνάδει µε το νεοφιλελεύθερο εγχείρηµα. Οι πιο οξυδερκείς στρατηγικοί

σχεδιαστές του το διαπίστωναν ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του '60. Σε ένα

πολύκροτο κείµενό του (που η Klein καίρια µας υπενθυµίζει, σ. 6) ο πατριάρχης

του νεοφιλελευθερισµού Milton Friedman έγραφε το 1962: «Μόνο µια κρίση -

πραγµατική ή εικονική - µπορεί να προκαλέσει πραγµατική αλλαγή. Οταν η

κρίση αυτή συµβεί, οι δράσεις που αναλαµβάνονται εξαρτώνται από τις ιδέες που

είναι διαθέσιµες. Αυτός είναι, πιστεύω, ο βασικός µας ρόλος: να αναπτύξουµε...

πολιτικές... µέχρις ότου το πολιτικά αδύνατο καταστεί πολιτικά αναπόφευκτο».

Το δόγµα του σοκ αυτό ακριβώς επέτυχε. Αρση των κοινωνικών αντιστάσεων και

παύση του ουσιαστικού διαλόγου: µε χειραγώγηση της κοινής γνώµης και, όποτε

αυτό δεν επέτυχε, µε τη βία. Με τον τρόπο αυτό, και όχι µέσα από δηµοκρατικές

διαδικασίες και ουσιαστική διαβούλευση (όπως στρεβλά υποστηρίζεται) έγινε

δυνατή η κατίσχυση του νεοφιλελευθερισµού. Οχι µε διάλογο, αλλά µε επιβολή.

Συµπέρασµα: Η λανθάνουσα - όπως ο ίδιος εκ των υστέρων υποστηρίζει -

γλώσσα του υπουργού Παιδείας αποκαλύπτει, όπως και κάθε lapsus linguae, το

βασικό ένστικτο της κυρίαρχης πολιτικής θεώρησης των πραγµάτων.

Ο κ. Σεραφείµ Ι. Σεφεριάδης είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικής

Επιστήµης στο Πάντειο Πανεπιστήµιο.

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=114&artid=188892&dt=25/05/2008 ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη Α.Ε. powered by NETVOLUTION