Книга Апстракти

6ThТиКонгрес на стоматолозите на Македонијасо меѓународно учество

Macedonian Dental Congress with International Participation

Македонско стоматолошко друштвоБазично-клинички аспекти во современата стоматологија

Macedonian Dental SocietyBasic and Clinical Aspects of the Contemporary Dentistry

Ohrid 24 - 27 М а yО х р и д 24 - 27 М а ј

2012

УНИВЕРЗАЛЕН НАНО-ОПТИМИЗИРАН КОМПОЗИТ

в. 112011

Македонско стоматолошко друштвоMacedonian Dental Society

6-ти Меѓународен конгрес на стоматолозите од Македонија6th Macedonian Dental Congress

24 - 27 Мај 2012 , О х р и д 24th - 27th of May 2012 . ,O h r i d

ЗБОРНИК НА АПСТРАКТИABSTRACT BOOK

Базично - клинички аспекти во современата стоматологија

Basic and Clinical Aspects of the Contemorary Dentistry

Скопје 2012 Skopje 2012

VI Конгрес на стоматолозите од Македонија со меѓународно учествоОхрид , 24-27 Мај 2012

Македонско стоматолошко друштвоwww.msd.org.mk

КОНГРЕСЕН ОДБОР

Претседател Потпретседател Генерален секретар Соња Апостолска Киро Ивановски Александар Грчев

НАУЧЕН ОДБОР

ПретседателМарија Накова

ПотпретседателСнежана Пешевска

Членови Мира Јанкуловска Славе Наумовски Марија Зужелова Борис Величковски Мира Поповска Марија Стевановиќ Елизабета Ѓеоргиевска Љубен ГугувчевскиЈагода Бајевска Василка РенџоваГабриела Ќурчиева ЧучковаСања ПанчевскаАлберто БенедетиДаница МоневскаПоповиќМарија Пеева - ПетрескаГордана АпостоловаМери ПавлевскаМиљаим СејдиниЈулијана Николовска Јетмира ЈакупиНедим Касими

ОРГАНИЗАЦИОНЕН ОДБОР

ПретседателМиле Марин

ПотпретседателДанчо Бизевски

ЧленовиЗлатко Масларевски Нанад ЦветановскиСашо ЕленчевскиМарина ЕфтимоскаГоран ТодоровиќКатерина ДирјанскаЛидија ПоповскаМиле КамчевГоран МишевскиЈасмина ВрговиќВеле НаумовскиПетар ЧакарСоња МиндоваМарјан ДенковскиТома Тодоров

ИТ поддршка,подготовка и дизајнДраган Ласков

Конгресен менаџерБилјана Аџиеска

Конгресна канцеларијател.: +389 (0)2 3092841 ; факс: +389 (0)2 3092842

e-mail: [email protected]

VI Macedonian Dental CongressOhrid, 24-27 May 2012

Macedonian Dental Societywww.msd.org.mk

CONGRESS COMMITTEE

President Vice President General Secretary Sonja Apostolska Kiro Ivanovski Aleksandar Grchev

SCIENTIFIC COMMITTEE

PresidentMarija Nakova

Vice PresidentSnezana Peshevska

Members Mira Jankulovska Slave Naumovski Marija Zuzhelova Boris Velichkovski Mira Popovska Marija Stevanovic Elizabeta Gjorgievska Ljuben GuguvchevskiJagoda Bajevska Vasilka RendzovaGabriela Kjurchieva ChuchkovaSanja PanchevskaAlberto BenedetiDanica Monevska PopovicMarija Peeva-PetreskaGordana ApostolovaMeri PavlevskaMiljaim SejdiniJulijana NikolovskaJetmira JakupiNedim Kasimi

ORGANISING COMMITTEE

PresidentMile Marin

Vice PresidentDancho Bizevski

Members Zlatko Maslarevski Nenad CvetanovskiSasho ElenchevskiMarina EftimoskaGoran TodorovicKaterina DirjanskaLidija PopovskaMilan KamchevGoran MishevskiJasmina VrgovicVele NaumovskiPetar ChakarSonja MindovaMarjan DenkovskiToma Todorov

IT Support, Prepress and DesignDragan Laskov

Congress ManagerBiljana Adzieska

Congress officetel: +389 (0)2 3092841 ; faxс: +389 (0)2 3092842

e-mail: [email protected]



ПОЧЕСЕН ОДБОР

Министер за здравствог-дин Никола ТодоровРектор на Универзитетот „Св.Кирил и Методиј„ СкопјеПроф.д-р Велимир СтојковскиДекан на Стоматолошки факултет - СкопјеПроф.д-р Александар ГрчевПродекан на Стоматолошки факултет - СкопјеПроф.д-р Мира ЈанкуловскаПродекан на Стоматолошки факултет - СкопјеПроф.д-р Киро ИвановскиПретседател на Стоматолошка комора на МакедонијаПроф.д-р Марија НаковаДекан на Медицински факултет - СкопјеПроф.д-р Никола ЈанкуловскиПретседател на Македонско лекарско друштвоПроф.д-р Јован ТофовскиПретседател на Лекарска комора на МакедонијаПроф.д-р Владимир БорозановДекан на Фармацевтски факултет - СкопјеПроф.д-р Александар ДимовПретседател на Фармацевтска комора на МакедонијаПроф.д-р Фимка ТозијаДиректор на ЈЗУ Универзитетски стоматолошки клинички центарСвети Пантелејмон - Скопјед-р Аријан ДациДиректор на Клиниката за Максилофацијална хирургија - СкопјеАс.д-р Сузана Божовиќ

HONORARY COMMITTEE

Ministry of HealthMr. Nikola TodorovRector of University „Ss.Cyril and Methodius„ SkopjeProf.d-r Velimir StojkovskiDean of Faculty of Dentistry - SkopjeProf.d-r Aleksandar GrchevVice-Dean of Faculty of Dentistry - SkopjeProf.d-r Mira JankulovskaVice-Dean of Faculty of Dentistry - SkopjeProf.d-r Kiro IvanovskiPresident of Macedonian Dental ChamberProf.d-r Marija NakovaDean of Faculty of MedicineProf.d-r Nikola JankulovskiPresident of Macedonian Medical SocietyProf.d-r Jovan TofovskiPresident of Macedonian Doctor’s ChamberProf.d-r Vladimir BorozanovDean of Faculty of PharmacyProf.d-r Aleksandar DimovPresident of Macedonian Pharmaceutical ChamberProf.d-r Fimka TozijaManager of P.H.O. University Dental Clinical Center St.Panteleimon - Skopjed-r Arijan DaciManager of Clinic for Maxilofaciall Surgery - SkopjeAs.d-r Suzana Bozhovic



Македонско стоматолошко друштво Macedonian Dental Societywww.msd.org.mk



Ченгизхан Кескин - Турција

Cengizhan Keskin е роден во 1954 во Трабзон / Турција. Проф. Кескин студирал стоматологија на Универзитетот во Истанбул од 1973 до 1979 година. Станал Доктор на науки по орална и максилофацијална хирургија на Универзитетот во Истанбул во 1982 година. Од 1996 година работел како Професор по орална и максилофацијална хирургија на Универзитетот во Истанбул и до 2004 година е Раководител на истиот. Тој е еден од основачите на Турската Асоцијација на орални и максилофацијални хирурзи. Неговите истражувачки интереси се: одонтогени цисти, дистракциона остеогенеза, остеомиелитис, остеонекроза на вилиците поврзана со биофосфонати, проблеми со ТМЗ и дентална имплантологија.

Образование и постдипломска обука:Доктор на науки (орална хирургија), област ткивна регенерација и експериментална имплантологијаDGI-APW курикулум по имплантологија (Германија) Сертифициран специјалист по педодонција (ZFZ- Штутгард, Германија)Студирал медицина на Универзитетот во Грац (магистрирал на ефектот на LLLT на осеоинтеграцијата, коскеното заздравување во аугментативната и ендодонтска хирургија) Клинички асистент и специјализација на Одделот за орална хирургија на Стоматолошки факултет при Медицинскиот Универзитет во ГрацПост-докторски истражувач и научно обучување на Одделот за клеточна биологија, хистологија и ембриологија, Центар за Молекуларна медицина, Универзитет во Грац („Култивирање на клетки на различни материјали и поврчини“) Член на имплантолошката група на Стоматолошкиот факултет во Грац Истражувач на Одделот за максилофацијална хирургија, University of Pittsburgh (UPMC), USAИстражувачки интересиКлиничка и експериментална имплантолошка стоматологија, аугментативна и орална хирургија, биологија на матични клетки, ткивна регенарација, истражување на материјалиЧленство во научни здруженијаЧлен на Германската имплантолошка асоцијација (DGI)Член на Европската асоцијација за осеоинтеграција (EAO) и член на Комитетот за подмладок на EAOПотпретседател и член на одборот на Австриското здружение на орални имплантолози (ÖGI)

Михаел Пајер - Австрија



In 1954 Cengizhan Keskin was born in Trabzon / Turkey. Prof. Keskin studied dentistry from 1973 to 1979 at the University of Istanbul. He received his PhD degree in Oral and Maxillofacial Surgery from the University of Istanbul in 1982. Since 1996 he has been working as professor in Oral and Maxillofacial Surgery Department of University of Istanbul and since 2004 he has been working as head of the Department in Turkey. He is a founding member or Turkish Association of Oral Surgery and Turkish Association of Oral and Maxillofacial Surgery. His research interests include odontogenic cysts, distraction osteogenesis, osteomyelitis, bisphosphonate related osteonecrosis of jaws, tempo-romandibular disorders and dental implantology.

Cengizhan Keskin - Turkey

Michael Payer - Austria

Education & Postgraduate Training:PHD in Oral Surgery (Topics: tissue regeneration + experimental implantology)DGI-APW Curriculum in Implantology (Germany)Certified as Specialist of Pediatric Dentistry (ZFZ-Stuttgart, Germany)Study of “Medical Science” MedUni-Graz (Master thesis on LLLT effects on osseointegration, bone healing in augmentative & endodontic sur-gery)Clinical assistant and specialization at Dept. of Oral Surgery Dental School MedUni Graz PostDoctoral research fellow & Scientific Training at Department of Cell Biology, Histology and Em-bryology, Center of Molecular Medicine, MedUni Graz (“Cell cultivation on different implant materi-als and surfaces”)Member of study group “Implantology” Dental School MedUni Graz Externship & research fellow at Dept. of Maxillofacial Surgery, University of Pittsburgh (UPMC), USAResearch interestsClinical and experimental implant dentistry, augmentative & oral surgery, stem cell biology, scaffold materials & tissue healing, material researchMembership in scientific societiesordinary member of the german society of implantology (DGI)ordinary member of the european association for osseointegration (EAO) and member of the “Junior committee“ of the EAOVice-president and board member of the austrian society of oral implantology (ÖGI)



Марк Кроншоу - Англија

Dr Mark Cronshaw работи во приватна стоматолошка ординација Cowes, Isle of Wight. Дипломирал во Guys Hospital во1984 и е долгогодишен и искусен постдипломски едукатор. Со префрлувањето во приватната практика во 2002 година, Dr Cronshaw разви интерес за високата технологија во стоматологијата, естетската и козметската стоматологија, минимално инвазивните технологии и холистичката грижа. Студирал во USA и е сертифициран меѓународен едукатор на Biolase и на World Class Laser Institute. Има одржано предавања како во Велика Британија, така и во странство. Неговата ординација во Cowes е една од најмодерните и најопремени во Британија, како приказ на најсовремената опрема која вклучува најнова верзија на CEREC, дигитално снимање и видео микроскопија. Dr Cronshaw е член на World Class Laser Institute и член на International Academy for Dento-Facial Esthetics. Од скоро е визитинг предавач на UCL Eastman Dental Institute, каде е активно вклучен во првата програма за универзитетска обука за орални ласери во Велика Британија.

Наташа Ихан Хрен - Словенија

Проф.д-р Наташа Ихан Хрен, дипломирала во 1987 год. на Медицинскиот факултет во Љубљана. На истиот факултет магистрирала 1991 година а докторирала во областа на максилофацијалната хирургија во 1999 година. Од 2003 година професор е на Катедрата по орална и максилофацијална хирургија при Медицинскиот факултет во Љубљана, Словенија.Работи како шеф на Катедрата од 2003 година, како предавач, проектен координатор, консултант и едукатор во земјата и странство. Во моментов фокусот на истражувањата ги насочила во областа на оралната патологија (периимплантна бактериска флора и периимплантитис, цитокините и одонтогените цисти и други орални хронични воспаленија) и различните аспекти на коскените лицеви структури (регенерација на коскеното ткиво, остеопороза, ортогнатна патологија, итн).



Mark Cronshaw- England

Dr Mark Cronshaw is a private practitioner in Cowes, Isle of Wight.He qualified from Guys Hospital in 1984 and is a long established and highly experienced post gradu-ate trainer.Following his move into an exclusively private practice in 2002, Dr Cronshaw has developed an in-terest in high tech dentistry, aesthetic and cosmetic dentistry, minimally invasive techniques and holistic care. Having studied in the USA, Mark is an approved international trainer for Biolase and the World Class Laser Institute and he has lectured extensively both in the UK and internationally. His practice in Cowes is one of the most modern and best equipped practices in the UK and is a showcase for state of the art equipment including the latest version of the CEREC, digital imaging and video microscopy. Dr Cronshaw is a Fellow of the World Class Laser Institute and also a Fellow of the International Academy for Dento-Facial Esthetics. Most recently he has been appointed as a visiting lecturer at UCL Eastman Dental Institute where he is actively involved in establishing the first dedicated university based oral laser education programme in the UK.

Natasha Ihan Hren - Slovenia

Prof. d-r Nataša Ihan Hren, DM, PhD, graduated from the Ljubljana Faculty of Medicine in 1987, Mas-ter of Science Degree (1991), Ph. D. Degree of maxillofacial and oral surgery (1999), Speciality Board of maxillofacial and oral surgery (1985), Prof. of maxillofacial and oral surgery since 2010, head of the Faculty Department of Maxillofacial and Oral Surgery, Medical faculty Ljubljana, Slovenia, since 2003.

She is lecturer, research project coordinator, advisor. Current research trials are in the field of basic oral pathology (periimplant bacterias and periimplan-titis, cytokine characteristics of odontogenic cysts and other chronic oral inflammations) and in the field of facial skeleton (bone healing, osteoporosis, ortognathic pathology).



Димитар Филчев - Бугарија

Др. Димитар Филтчев се здобил со звањето доктор по стоматологија на Факултетот по стоматологија во Софија во 1998 година. Од 2000 назначен е за асистент на Клиниката за протетика на истиот факултет. Во 2003 ја завршува специјализацијата по дентална протетика.Специјализација по протетика обавува и на Факултетот по стоматологија - Munster, Germany, за имплантологија на New York University, USA. Посетил бројни практични и теоретски курсеви по имплантологија, ортодонција и естетска стоматологија. Од 1998 година раководи со приватна ординација во Софија, специјализирана за имплантологија и естетска стоматологија.Др.Филчев има повеќе од 20 публикации објавени во научни списанија и учествува како поканет предавач на многу национални и интернационални конгреси.

Михаел Вирц - Германија

Лични податоци

Име и презиме: Michael Wierz

Дата и место на раѓање: 4 јули 1967 во Бон

Образование

1987 Kardinal Frings Гимназија во Бон 1987-1989 Тренинг за продажба на големо и експорт во Берлин 1989 Напреден тренинг за продажба од областа на денталните матерјали во BDDMG во Гослар 1989-1991 Академски студии по економија на Friedrich-Wilhelm-University во Бон1992 Инструктор во IHK во Бон

Професиноално искуство

1992 – 2002 Различни водечки позиции во денталната индустрија 2002-2004 Eкспорт регионален менаџер во Schütz Dental GmbH Розбах 2005-today Директор на експорт во Schütz Dental GmbH Розбах



Dimitar Filchev - Bulgaria

Dr. Dimitar Filtchev obtained his degree in dentistry at the Faculty of Dentistry in Sofia in 1998. Since 2000 he was appointed Assistant Professor at the Department of Prosthetic Dentistry in the same Faculty. In 2003 he acquired the postgraduate specialization in Prosthetic Dentistry. Specialization in Prosthetics, Faculty of Dentistry – Munster, Germany, in Implantology at the New York University, USA. Visited a number of practical and theoretical courses in Implantology, Ortho-dontics and Esthetic Dentistry .

Since 1998 is running a private practice in Sofia, specialized in Implantology and Esthetic Dentistry.Dr. Filtchev has more then 20 publications in Scientific Journals, participation as an invited speaker at many national and international congresses .

Michael Wierz - Germany

Personal data

Name: Michael Wierz

Born / in 4. July 1967 in Bonn-Beuel

Education

1987 high school examination at Kardinal Frings Gymnasium Bonn1987-1989 apprenticeship as wholesales & export salesman Berlin1989 advanced training course as dental salesman at BDDMG Goslar1989-1991 accademic studies of economic at Friedrich-Wilhelm-University Bonn1992 instructor examination at IHK Bonn Beuel

Professional experience

1992 – 2002 different leading positions in the dental industry 2002-2004 Export Area Manager at Schütz Dental Rosbach 2005-today Director export sales at Schütz Dental GmbH Rosbach



Митко Франгов - Македонија

Кратка биграфија

Име и презиме: Митко Франгов

Дата и место на раѓање: 23.11.1961, Скопје

1987 Стоматолошки Факултет, Скопје2000 – 2003 Специјализација по орална хирургија, Стоматолошки Факултет, Скопје2005 – денес Меѓународен курс лидер на Schütz Dental GmbH, Германија 2005 Импла курс во Розбах2005 Импла курс во Скопје, курс лидер2009 Напреден 3D Navi курс во Розбах2012 Напреден Импла курс во Скопје, курс лидер

Раде Живковиќ - Србија

Др. Раде Живковиќ дипломирал на Стоматолошкиот факултет во Белград 1992 година кога и се вработил на Клиниката за Протетика како талент за научноистражувачка работа.1994 год.избран е како приправник асистент на Катедрата Стоматолошка протетика.За асистент е избран 1998 , а реизбран 2002 и 2006 година.

Во звањето доцент е избран 2009 година. Специјалистичкиот испит по протетика го положил 1998 година. Магистрирал на Стоматолошкиот факултет на Универзитетот во Белград 1998 год., а во 2008 докторирал на истиот. Член е на Српското лекарско друштво (СЛД), член е на Претседателството на СЛД,

Секретар е на секцијата за стоматолошка протетика на СЛД, Здружение на стоматолози на Србија и на Балканската Асоцијација на Стоматолози. Автор и коавтор е на 151 стручни и научни трудови и на 2 учебника.



Mitko Frangov - Macedonia

Curriculum Vitae

Name and surname: Mitko Frangov

Date and place of birth : 23.11.1961, Skopje

1987 Faculty of Dentistry, Skopje2000 – 2003 Specialization in oral surgery - Faculty of Dentistry, Skopje2005 – денес International Course leader for Schütz Dental GmbH, Germany 2005 Impla Course, Rosbach2005 Impla Course, Skopje – course leader2009 Advanced 3D Navi course, Rosbach2012 Advanced Impla Course, Skopje – course leader

Rade Zhivkovic - Serbia

EDUCATION CARIEER:1983.yr...Finished the high scgool in Belgrade.1992.yr::Finished the studies at the Faculty of Stomatology at the University of Belgrade with a high mean mark 9.08.1998.yr..I specialized in prosthodontics and passed the specialty examination in 1998 with an excel-lent mark.1998.yr..I finished the postgraduate thesis and become a master of science.2009.yr..I defended doctoral dissertation and become а doctor of sciencePROFESIONAL CAREER1992.yr..General practician at the Clinic for prosthodontic dentistry.1994.yr..Appointed junior assistant at the Clinic for Prosthetic Dentistry at the Faculty of Stomatol-ogy in Belgrade1998.yr..Appointed assistant at the same Clinic.2010.yr..Appointed assistant of professor at the same ClinicMEMBER of Serbian Medical Society (SLD) / Yugoslav Stomatologic Union (USJ) / Balkan Assotia-tionof Stomatologic Sociaties (BASS)•Published 151 professional and scientific papers and author of two university textbooks•Experience in working with personal computers.



Милан Кухар - Словенија

Роден: 27. 05. 1961, Љубљана;1987 - Др.дент.мед.,Медицински факултет, Универзитет во Љубљана 1994 - Специјалист по стоматолошка протетика;1997 - Магистер на науки, Медицински факултет, Универзитет во Љубљана;2005 - Доктор на науки, Медицински факултет, Универзитет во Љубљана; 2008 - Доцент од областа стоматолошка протетика, носител на предметот Мобилна протетика, Катедра за стоматолошка протетика,Медицински факултет, Универзитет во Љубљана;2011 - Управник – Центар за стоматолошка протетика, СПС, Стоматолошка клиника, Универзитетски клинички центар Љубљана;2010 - Претседател на Секција за стоматолошка протетика, Словенско лекарско друштво.Образона работа:1989 - Клинички додипломски и постдипломски програм, Катедра за стоматолошка протетика, Медицински факултет, Универзитет во Љубљана;Клиничка работа:Мобилна и фиксна протетикаНаучна работа:Биофизички особини на тврдите забни ткива и дентални материјали, дифузија во денталниот емајл, де/реминерализација на денталниот емајл, површински својства на акрилатот, тенки премази на површината.

Џон Николсон - Англија

Проф. Ј. W. Nicholson е роден во Лондон во 1955, студирал хемија на University of Kingston и London South Bank. Работел во Laboratory of the Government Chemist (од 1983) во тимот на Dr Alan Wilson, инвенторот на глас-јономер цементите. Како резултат на тоа, глас-јономерите се во фокус на истражувањата на Prof. Nicholson веќе 40 години. До 1995, Prof. Nicholson беше Раководител на Одделот за биоматеријали на Dental Institute, King’s College London, а од 2002 Декан на School of Science, University of Greenwich, каде што и денес предава. Тој има публицирано над 150 трудови, со посебен осврт на хемијата на глас-јономерите и 4 книги. Има два докторати и е поранешен Претседател на UK Society for Biomaterials. Живее во Лондон, женет е со 4 деца и еден внук.



Milan Kuhar - Slovenia

Born: 27. 05. 1961 in Ljubljana.1987 - DMD, Dental department, Medical faculty of the University of Ljubljana. 1994 - Specialist of prosthodontics.1997 - M.S., Medical faculty of the University of Ljubljana.2005 - Ph.D., Medical faculty of the University of Ljubljana. 2008 - Assistant Professor, Chair of Prosthodontics, Head of the subject Removable Prosthodontics, Medical faculty of the University of Ljubljana.2011- Head of the Centre for Prosthodontic, Dental Clinic, University Medical Centre Ljubljana.2010 - Chairman of the Section for Prosthodontic in the Slovenian Medical Association.Educational work:1989 - Clinical undergraduate and postgraduate program, Chair of Prosthodontics, Medical faculty of the University of Ljubljana. Clinical work: Removable and fixed prosthodontics.Research work: Biophysical properties of hard dental tissues and dental materials: diffusion in dental enamel, de/remineralization of dental enamel, surface properties of acrylic resin, thin surface coatings.

John Nicholson - England

Professor John Nicholson was born near London in 1955, and studied chemistry at the universities of Kingston (south-west London) and London South Bank. He then worked at Laboratory of the Government Chemist (from 1983) in the Group headed by the late Dr Alan Wilson, the inventor of the glass-ionomer cement. As a result of this, glass-ionomers have been the focus of Professor Nicholson’s research for almost 30 years now. In 1995, Professor Nicholson moved to the Dental Institute of King’s College London, as Head of Dental Biomaterials, and took up his current position as Professor of Biomaterials Chemistry at the University of Greenwich in 2002. Professor Nicholson has published over 150 papers, with special emphasis on the chemistry of glass-ionomer cements, and also four books. He holds two doctorates (PhD and DSc), and is a former President of the UK Society for Biomaterials. He continues to live close to London, and is married with four children and one grandchild.



Влатко Пандуриќ - Хрватска

Др.Влатко Пандуриќ дипломирал на Стоматолошкиот факултет 1994 година во Зареб каде го обавил и приправничкиот стаж. Во 1996 година станува научен соработник при Заводот за дентална патологија и учествува во додипломската настава, водење претклинички и клинички вежби како и турнуси по предметот Дентална патологија и ендодонција,во звање научен соработник при Заводот за ендодонција и реставративна стоматологија. Специјалистичкиот испит го положил 2003 година, во 2007 станува доцент, а во 2011 година професор на заводот за реставративна стоматологија и ендодонција. Автор е на повеќе стручни и научни трудови,соработувал активно на бројни собири и одржал бројни предавања како поканет предавач. Член е на Интернационалната асоцијација за Дентално Истражување,Стоматолошката комора на Хрватска, Хрватското Ендодонтско Друштво и Европското Ендодонтско Друштво. Соработник е на проект финансиран од страна на Министерството за наука, образование и спорт на Република Хрватска Наноструктура на реставративните материјали и интеракција со тврдите забни ткива,под водство на Проф.др Зринка Тарле. Во моментов е вработен во заводот за Реставративна стоматологија и ендодонција во звањето виш асистент.

Дарије Планчак - Хрватска

Prof.dr.sc. Дарије Планчак магистер на стоматолошки науки, доктор на стоматолошки науки, специјалист-пародонтолог и редовен професор на Стоматолошкиот факултет во Загреб. Дипломирал на Стоматолошкиот факултет во Загреб во 1981 година. Во 1984 година се вработил во Заводот за Пародонтологија на Стоматолошкиот факултет во загреб. Магистрирал 1986 година и докторирал 1994 година. Специјализрал дентална и орална патологија со пародонтологија во 1991 година. Полиња на стручен интерес на профосор Планчак се епидемиологијата на пародонтопатиите, лекувањето на зафатените фуркации на забите и регенеративната пародонтална терапија. Публицистичкиот опус на професор Планчак опфаќа повеќе од 100 научни и стручни трудови. Учествувал на голем број стручни и научни конгреси и симпозиуми. Претседател е на Хрватското пародонтолошко друштво и член на International As-sociation of Dental Research. Професор Планчак е шеф на Катедрата/Заводот за пародонтологија на Стоматолошкиот факултет во Загреб и раководител на Заводот за Пародонтологија на Клиничко-болничкиот центар во Загреб.



Vlatko Panduric - Croatia

- 1994. graduates from School of Dental Medicine, University of Zagreb- 1996. started as scientific researcher at Department for restorative dentistry and endodontology- 1999. scientific assistant at Department for restorative dentistry and endodontology - 2003. PhD at School of Dental Medicine University of Zagreb - 2003. Specialist of Dental pathology and Endodontology, School of Dental Medicine, University of Zagreb- 2007. Assist. Prof. - 2011. Professor

- Member of, International Association for Dental Research, - Croatian Endodontics Association and European Endodontic Association,

Darije Planchak - Croatia

Professor Darije Plancak, Masters in medical sciences in dentistry, PhD in medical sciences in dentist-ry, specialist in periodontology, full professor at School of Dental Medicine, University of Zagreb. He graduated in 1981 at the School of Dental Medicine in Zagreb, where he finished his postgraduate studies in periodontology. Since 1984 and his vocational training he is working at the Department of Periodontology, School of Dental Medicine in Zagreb. He did his Masters in 1986 and his PhD in 1994. He became a specialist in dental and oral pathology with periodontology in 1991. His special inter-est is epidemiology of periodontal diseases and treatment modalities of furcation involved teeth, and regenerative periodontal therapy. He published over 100 scientific and professional papers. He attended many international scientific and professional congresses and meetings. He is the Presi-dent of the Croatian Society of Periodontology and member of International Association of Dental Research. He is currently Head of the Department of Periodontology, School of Dental Medicine in Zagreb and Head of the Clinical Department of Periodontology, Clinical Hospital Center Zagreb.



Мирјана Шашиќ - Србија

Др Мирјана Шашиќ (1951) е редовен професор на Стоматолошкиот факултет при Универзитетот во Белград каде ја обавува наставата за студенти по стоматологија и постипломски студии.До сега има објавено 94 труда во домашни и меѓународни часописи а презентирала 181 труд на конгреси во земјата и странство (Европа). Коавтор е на три книги.Област на научно-здравствено истражување на др Шашиќ се: превенција, терапија со функционални апарати, дисфункции на темпоромандибуларниот зглоб, ортодонтско-хируршка терапијана малоклузии, ортодонтска терапија на хеилогнатопалатошизи.Член е на: Светското ортодонтско друштво, Европско ортодонтско друштво, Федерацијата на европски ортодонти, Американско ортодонтско друштво, Конзилиум за деформитети во орофацијална регија, Претседател на Здружението на ортодонти на Србија и Црна Гора. Генерален секретар на Федерацијата на Европски ортодонтски друштва.Член е на уредувачки одбор: Progress In Orthodontics; Revista de Ortodontie si Ortope-die Dento-Faciala, а уредник на Ородонски журнал на Србија и Црна Гора. Била претседател на организациониот одбор на Првиот Меѓународен Конгрес на ортодонтите на Србија и црна Гора (октомври 2003); Вториот Меѓународен Конгрес на ортодонтите на Србија и црна Гора (септември 2005); 13ти симпозиум за раст и развој (септември 2010). На симпозиумот за раст и развој (Истанбул 20020; 79ти конгрес на Европското ортодонтско друштво (Прага 2003) и на 6ти Светски ортодонтски конгрес (Париз 2005) била претседател на научна сесија.Научниот одбор на Светскиот Конгрес во Париз ја прифатил исмената презентација на трудот - Кефалометриска анализа на меките ткива кај деца со расцепи - автор Проф. Мирјана Шашиќ

Бернард Јанковиќ - Хрватска

Бернард Јанковиќ се запишал на Стоматолошкиот факултет во Загреб во школската 1990/91година, а дипломирал 1996 год. Од 1997 год. работи во Заводот за Ендодонција и реставративна стоматологија. Магистерската работа „ Распространетост на кариесот во војната на подрачјето на средна Босна “ ја одбранил 2000 год. Докторската теза „ Орален статус кај лиѓе во постара возраст зависно од здравствените ,социјалните и економските фактори “ ја одбранил 2004 год. Истата година го положил специјалистичкиот испит по Дентална патологија и ендодонција. Со научно истражувачка се занимава преку проектот 0065007- Материјали во испорака на денталните тврди ткива,под раководство на Проф.др Зринка Тарле. Од 2007 год. соработник е на проектот 065-0352851-0410 Наноструктура на реставративните материјали и интеракција со тврдите забни ткива- главен истражувач е Проф.др.Зринка Тарле.Активно учествува на бројни научни и стручни конгреси во земјата и во странство во организација на Интернационалната Асоцијација за Дентално Истражување, Асоцијацијата за Дентална Едукација во Европа, Европското Друштво за Ендодонција како и на многу домашни предавања и работилници. Одговорен е за предметот на постдипломска настава



Mirjana Shashic - Serbia

Dr Mirjana Sasic received her Master and Doctoral Degrees at the School of Dentistry of the Univer-sity of Belgrade. She works in the Department of Orthodontics in Belgrade as full time Professor for both - under and post-graduate studies.

The areas of research of dr.Sasic are: prevention, therapy by functional appliances, dysfunctions of temporomandibular joint, orthodontic-surgical therapy of malocclusions, orthodontic therapy of cheilopalatoshisis.

Dr Sasic has published and presented more than 230 scientific papers on national and international orthodontic meetings. She is autor 4 books and several book – chapters.

She is also the editor in chief of the Serbian Orthodontics Journal since 2003.

Bernard Jankovic - Croatia

Bernard Jankovic attended School of Dental Medicine, University of Zagreb from 1990-1996. Since 1997 he works at the Department of Endodontics and Restorative Dentistry. Master thesis entitled “Distribution of caries in the war-torn areas of Central Bosnia” was defended on 28.12.2000. Doc-toral dissertation titled “Oral status in elderly people, depending on the health, social and economic factors,” was defended in 2004. In the same year he becomes a specialist in dental pathology and endodontics.His scientific work is encompassed in the project 0065007 - Materials in the supply of dental hard tissue, of the project head Professor Zrinka Tarle. Since 2007 he is an associate on the project 065-0352851-0410 “Nanostructures of restorative materials and interaction with dental hard tissues” - principal investigator: Professor Zrinka Tarle.Actively participates in numerous scien-tific and professional conferences in the country and abroad, organized by International Association for Dental Research, Association for Dental Education in Europe and the European Society of En-dodontics as well as many national conferences and working courses. He is a head of postgraduate course “Minimally Invasive Dental Medicine “, and collaborator on continuous education courses at the School of Dental Medicine “Materials and clinical procedures in restorative dental medicine”,



Сашо Јовановски - Македонија

07 - 07 1965 г. Кавадарци, Р. Македонија-образование : 1984 г. средно – гимназија “Јосип Броз Тито” Кавадарци; 1991 г. високо – Стоматолошки факултет, Скопје; 1999 г. специјализација по стоматолошка протетика; 2002 г. Магистер на стоматолшки науки од областа на протетиката со магистерски труд : “ Компаративна анализа на прецизноста на рабното затварање на леани надградби изработени по директна и индиректна метода” -вработување и звање :1991г. - Медицински центар “Кавадарци” - Кавадарци; 1997г. - Клиника за фиксна стоматолошка протетика при ЈЗУ Стоматолошки клинички центар “Св. Пантелејмон”, Стоматолошки факултет, Скопје; 2000г. - Избор во звање помлад асистент на Катедрата за фиксна стоматолошка протетика при Стоматолошки факултет, Скопје; 2003г. - Избор во звање постар асистент на Катедрата за фиксна стоматолошка протетика при Стоматолошки факултет, Скопје; 2007г. -Реизбор во звање постар асистент на Катедрата за фиксна стоматолошка протетика при Стоматолошки факултет, Скопје.-публицистичка дејност :објавени 34 трудови во домашни и странски списанија; менторство на 3 студентски темиусовршување :2000г. – стручен престој на University of Medicine & Dentistry of New Jersey (UMDNJ), на New Jersey Dental School, Departmant of Prostodontics and Biomateritoraals kaj Prof. d-r. Robert Flinton i Prof. d-r. Richard A. Hesby.;- Центар за фиксна протетика и гнатологија, -Универзитетски клинички центар – Љубљана ; Ментор Проф. Љубо Марион, Продекан на Медицински факултет, Универзитет во Љубљанa-Центар за стоматолошки истражувања „Институт Јожеф Стефан“ Љубљана, Коментор Доц. Др. Петер Јевникар Педстојник на катедрата за стоматолошка протетика, Медицински факултет, Љубљана.-фрвруари-април 2008; -2009/10, -2010/11 и -2011/12 г.•тема за докторска дисертацијаПРОЦЕНА НА ВЛИЈАНИЕТО НА ПОВРШИНСКАTA ОБРАБОТКА НА КЕРАМИЧКИ НАДГРАДБИ И НИВНИОТ ЕФЕКТ НА ФРАКТУРНАТА РЕЗИСТЕНТНОСТ НА ЕНДОДОНТСКИ ТРЕТИРАНИ ЗАБИ

„Минимално инвазивна дентална медицина“. Еден е од одговорните во програмата за трајно образование на Стоматолошкиот факултет на предавањата „Изработка на трајни композитни реставрации“, „Материјали и клинички постапки во реставративната дентална медицина„, „Од озон до Фасети“, „ Се што сте сакале да знаете, а не сте се осмелиле да прашате“, „Естетски смерници во секојдневната работа, округла маса“. Одговорен е на Катедрата за Ендодонција и реставративна дентална медицина на Стоматолошкиот факултет во Сплит.



Sasho Jovanovski - Macedonia

Ass.Saso Jovanovski DDS MSwas born on 07.07.1965 in Kavadarci, R Macedoniaeducation1984 high school “ Josip Broz Tito” Кavadarci1991 Faculty of dentistry – Skopje1999 specialist in prosthetic dentistry2002 Master of science in prosthetic dentistry“Comparative analysis of the preciseness of edge sealing of cast and core made by direct and indi-rect method.Employment and titles1991 Medical center “Kavadarci”- Kavadarci1997 PHO Stomatological Clinical Center “St Pantelejmon”, department of fixed prosthodontics, Faculty of dentistry – Skopje,2000 younger assistant at the Department of Fixed prostodontics at the faculty of dentistry – Skopje2003 assistent at the Department of Fixed prostodontics at the faculty of dentistry – Skopje2007 assistant at the Department of Fixed prostodontics at the faculty of dentistry – SkopjePublications34 studies in home and foreign journalsMentor of three student studiesProfessional development2000 University of Medicine & Dentistry of Jersey (UMDNJ), New Jersey Dental School, Department of Prosthodontics and Biomaterials (Prof Robert Flinton and Prof Richard A Hesby)2008 february-appril; 2009/10; 2010/11; 2011/12 University clinical center – Ljubljana; Department of Fixed prostodontics and graphology (Prof dr Ljubo Marion; Assoc Prof dr Peter Jevniкar ); “Jozef Stefan’s Institute” center for dental research – Ljubljana.Doctoral dissertation topicAssessment of the effect from the ceramic post surface treatment and and their effect on fractional resistance on the endodontic treated teeth

“From Ozone to the veneers,” “Everything you wanted to know, and have not dared to ask” and “Aesthetic guidelines in the daily work, a round table”. He is a head of the Department of Endodontics and Restorative Dentistry, Faculty of Dental Medi-cine in Split.



Цена Димова - Македонија

Лични податоци

Име и презиме Цена Димова Наставно звање доцентКонтакт адреса Универзитет “Гоце Делчев” – Штип

Факултет за медицински науки - Студии по стоматологија

Вработување и работно искуство:2010 – Раководител на Студиската програма по СТОМАТОЛОГИЈА1010 – член на Деканатска управа на Факултетот за медицински науки, УГД2009 - Доцент на Универзитетот “Гоце Делчев“ - ШтипФакултет за медицински науки, Студии по стоматологија.(1989-2009) ЈЗУ Универзитетски Стоматолошки Клинички Центар “Свети Пантелејмон“, - Скопје, Клиника за орална хирургија:2008 - насловен доцент2006 - раководител на Клиниката за орална хирургија1997- асистент1996 - специјалист орален хирург1989 - доктор по стоматологија - клинички лекар

Член на научниот одбор на научното списание:•The „Medicina Modernă” journal (ISSN 1223-0472) – научна публикација под уредништво на Romanian College of Physicians - the Bucharest Office.

Објавени стручни и научни трудови и презентации •Автор на монографија: “Фибринолитичка активност на крвта и оралнохируршки интервенции” Скопје, Димова Ц. 2007.•Повеќе од 100 стручни и научни трудови публицирани во земјава и во странство.



Cena Dimova - Macedonia

Personal information

Name and Surname Cena DimovaAcademic title associate professorContact address “Goce Delcev” University – Stip, FYR Macedonia

Faculty of Medical Sciences, Studies for General Stomatology

Employment and work experience:2010 – Head of Study for General Stomatology “Goce Delcev” University - Stip, Faculty of Medical Sciences, Studies for Stomatology2010 - member of Dean’s Management 2009 – Associate professor (Docent) - “Goce Delcev” University - Stip, Faculty of Medical Sciences, Studies for General Stomatology1989-2009 – PHO University Dental Clinical Centre “Sveti Pantejlemon“ – Skopje, Clinic for oral sur-gery:•Docent - at the Faculty of Dentistry, University “Ss. Cyril and Methodius” Skopje (since 2008)•Head of Clinic for Oral Surgery – 2006•Assistant Professor at the Faculty of Dentistry, University “Ss. Cyril and Methodius”- Skopje (since 1997)•Specialist oral surgeon (since 1996)•Clinical DMD (since 1989)

Journal Editorial Board member:•The „Medicina Modernă” journal (ISSN 1223-0472) - publication edited by the Romanian College of Physicians - the Bucharest Office.Scientific and professional publications (more than 100):•Dimova C.”Blood fibrinolytic activity and oral surgery interventions “. Skopje, Dimova C.; 2007. 117, Monograph



Ивона Ковачевска - Македонија

Доцент Ивона Ковачевска е родена во Битола каде завршува основно и средно образование. Дипломира, магистрира и докторира на Стоматолошкиот факултет при Универзитетот “ Св. Кирил и Методиј ” во Скопје. Специјалист е по Болести на забите и ендодонтот од 1995 год. Автор е и коавтор на 98 трудови презентирани на домашни и странски конгреси, симпозиуми и конференции. Поле на интерес и претставува реставративната и ендодонтска терапија во релација со ласер ирадијацијата како и ветеринарната стоматологија. Во моментот работи како доцент на Факултетот за медицински науки, Студиска програма стоматологија, при Универзитетот “ Гоце Делчев ” во Штип.

Марија Стевановик - Македонија

Проф. Д-р Марија Стевановиќ, вработена на Катедрата за детска и превентивна стоматологија на Стоматолошкиот факултет во Скопје при Универзитетот Св Кирил и Методиј, е доктор стоматолог и специјалист по детска и превентивна стоматологија. Магистерски труд под наслов: „Застапеноста на микроелементите во тврдите забни супстанции кај здрави и криозни заби”, Скопје, март 2000;Докторска дисертација: „Евалуација на ефектите од тераписката апликација на Er: YAG ласерот на тврдите забни ткива и пулпата”, Скопје, мај 2004. Монографии “Микроелементи, исхрана и кариес” Скопје 2004“Примена на ER: YAG ласерот во конзервативниот третман на забите“ Скопје 2009Коавтор на книги: “За стоматолошката болка“. Богдановски, Накова, со поглавјето “Диференцијално-дијагностички разлики помеѓу денталната, пулпалната и психогената болка“, “10 години постоење на BaSS 2005 од Марко Вуловиќ, Марија Стевановиќ и сор. Белград 2005 “Базични критериуми за процена на оралното здравје“ Елена Петкова, Марија Стевановиќ и сор. “Прирачникот за превенција на професионална експозиција на крвно-преносливи причинители“ од Министерството за здравство на РМ и ЈЗУ Универзитетска клиника за инфекивни болести и фебрилни состојби. “Современи дострели во стоматологијата“ 2009 год.; со поглавјето “Ултраструктурни промени на цврстите забни ткива по терапијско препарирање како предуслов за добра адхезија на композитните полнења“, Марија Стевановиќ, Е. Ѓеорѓиевска



Ivona Kovachevska - Macedonia

Assistant Professor Ivona Kovačevska was born in Bitola, where she received her elementary and secondary education. She graduated from the Faculty Of Dentistry, University “Ss. Cyril and Metho-dius” in Skopje, where she also received her Master’s Degree and PhD. She has been a specialist in Cariology and endodontic since 1995. She has been an author and a coauthor of 98 papers that have been presented at national and international congresses, symposia and conferences. In relation to the laser irradiation and veterinary dentistry, her field of interest is the restorative dentistry and endodontic therapy. Currently, she is working as an Assistant Professor at the Faculty of Medicine, Study program of Dentistry at the University “Goce Delčev” Štip.

Marija Stevanovic - Macedonia

Prof Dr. Marija Stevanovic works at the department of Pediatric and Preventive Dentistry, Faculty of Dentistry, University of St Cyril and Metody, specialist of Pediatric and Preventive Dentistry.Master thesis: Concentration of Trace Elements in Carious and Intact Teeth, Skopje, March 2000.Doctor thesis: Evaluation of the Effects of the Er:YAG Laser on Hard Dental Tissues and the Pulp, Skopje, May, 2004.Author of books: Trace Elements, Nutrition and Caries, Marija Stevanovik; Skopje, 2004 Application of the Er: YAG laser for conservative dentistry, Marija Stevanovik Skopje 2009Coauthor of books:Dental Pain, Bogdanovski Nakova, Chapter: Differential Diagnosis between dental, pulpal and psy-chogenic pain.10 years BaSS, Er:YAG laser application in hard dental tissues, Marko Vulovic, Belgrade, 2005 Basic criteria for oral health evaluation, Elena Petkova, Marija Stevanovik et al.Handbook for prevention of professional health hazard from blood transmitted diseases, Milenkovik, Stevanovik issued by the Ministry of health and the Clinic of infectous diseases and febrile condi-tions.Contemporary achievements in dentistry, Ultra structural changes of the hard dental tissues after therapeutic preparation as a precondition for a solid adhesion of composite filings.



Габриела Ќурчиева Чучкова - Македонија

Д-р Габриела Ќурчиева-Чучкова дипломирала и специјализирала на Стоматолошкиот факултет, Катедра по ортодонција, при Универзитетот “Св. Кирил и Методиј” во Скопје. Магистрирала во 1995 година, специјализирала 1996, докторирала 2005 година на истата катедра. Вработена е на Клиниката за ортодонција при УСКЦ “Св. Пантелејмон”, Скопје од 1992 година.Нејзино поле на интерес во научно-истражувачката и клиничка дејност се функционалните и морфолошки промени во орофацијалниот систем како резултат на влијанието на функционалните пореметувања во растот и развојот, ран ортодонтски третман на дентоалвеоларни и скелетни дискрепанци, интердисциплинарен третман на импакции.Автор е на голем број научни трудови објавени во домашни и странски стоматолошки и ортодонтски списанија, рецензент во стручно-научно списание, Активно учествувала со усни и постер презентации на симпозиуми и конгреси во земјата и странство, и во организација на симпозиуми и конгрес во земјата,.Потпретседател е на Здружението на ортодонти на Македонија и потпретседател на Македонското стоматолошко друштво, член е на Европското ортодонтско друштво.

Љуба Симјановска - Македонија

Асс. Д-р Љуба Симјановска д-р сци е родена во1961 година во Крива Паланка.Основното образование го завршила во родното место, а понатамошното школување го продолжила во МУЦ “Д-р Панче Караѓозов” - Скопје. На Стоматолошкиот факултет дипломирала во 1985 година, а во 1989 година се запослила на истиот и тоа на одделот за Орална хирургија. Во 1996 година ја завршува специјализација и се здобива со звањето специјалист по орална хирургија.Во 1997 година е избрана за помлад асистент, а во 2003 година за постар асистент. Научно истражувачката работа ги опфаќа несаканите реакции на локални анестетици од каде произлегува и магистерскиот труд кој го има одбрането во 2002 година, а докторската дисертација од истата област ја одбранила во 2009 година, при што се здобива со звање доктор на стоматолошки науки. Од целокупниот научно истражувачки материјал има издадено своја Монографија.Во текот на работата учествувала како автор или коавтор на над 90 научни и стручни теми на стручно-научни конгреси во земјата и надвор од неа, како и менторирано повеќе студентски теми. Била на стручно усовршување на Стоматолошкиот факултет во Белград и во Љубљана за употреба на Ласерот во стоматологијата.Исто така има добиено неколку Признанија, Благодарници и Дипломи за успешно работење и допринес во научните програми од Конгресите и Признаница за успешно работење во матичната рганизација.



Gabriela Kjurchieva Chuchkova - Macedonia

Dr. Gabriela Curcieva-Cuckova received her dental and orthodontic education at the Faculty of Den-tal Medicine, Department of Orthodontics, University “Ss. Cyril and Methodius” in Skopje. She fin-ished her postgraduate studies in orthodontics and received her master degree B. Sc. in 1995, spe-cialisation 1996, and PhD 2005. Since 1992 she is emploed at P.H.O. University Dental Clinical Center, Department of Orthodontics, SkopjeHer main fields of research are functional and morphological changes of the orofacial region due to influence of functional disturbances on growth and development, cephalometric standards, early orthodontic treatment of dentoalveolar and sceletal discrepancy, interdisciplinary treatment of im-pacted teeth.Dr Curcieva-Cuckova is an author of scientific papers published in domestic and foreign journals, and an invited reviewer of journal. She presented her work at numerous congresses home and abroad, organizing conferences and congresses in the Republic of Macedonia. She is Vice president of the Macedonian Orthodontic Society, Vice president of the Macedonian Dental Society, member of the European Orthodontic Society.

Ljuba Simjanovska - Macedonia

Ass. Dr Ljuba Simjanovska Dr. Sci is born in 1961 in Kriva Palanka. Elementary education was in her native place, and further education has continued in MUC Dr. Pance Karagjozov - Skopje. She gradu-ated at the Faculty of Dentistry in 1985 and in 1989 employed at the same at the Department of Oral Surgery. In 1996 she finished specialization and has gained the title of specialist in oral surgery.In 1997 Ljuba was selected as junior assistant and in 2003 as an older assistant. The scientific re-search includes adverse reactions to local anesthetics from which emerges the master thesis which has defended in 2002. She defended her doctoral dissertation from the same area in 2009, thus gaining the title of doctor of dental science. Of the overall scientific research material has released her monography.During the work she participated as coauthor of over 90 scientific specialized topics of scientific con-gresses in the country and abroad. She was a mentor of many student issuesShe was on professional training of Dental Faculty in Belgrade and Ljubljana for the use of laser in dentistryAlso has received several awards, acknowledgments and certificates for successful operation and contribution in scientific programs from the congresses as well as receipt for successful operation in the parent organization.




Македонско стоматолошко друѓтво Macedonian Dental Societywww.msd.org.mk



ЧЕНГИСХАН КЕСКИН

ИМПЛАНТОЛОШКА ТЕРАПИЈА КАЈ КОМПЛЕКСНИ СЛУЧАИ

Денталните импланти се многу ефикасно трајно решение за заби кои недостигаат, заби со кариес, протези или мостови. Денталните импланти се едно од најпопуларните решенија во областа на стоматологијата. Во многу случаи протезите поддржани од импланти се супериорни во однос на традиционалните парцијални протези.

Првата фаза од имплантолошката терапија е дијагнозата и планирањето на третманот. Поставувањето на денталните импланти бара прецизно планирање што треба да ги земе во предвид анатомските ограничувања и целта на реставрацијата. Анатомските ограничувања и квалитетот на коската денес можат да бидат евалуирани со многу софистицирани радиографски техники. Дијагнозата може да се направи со помош на компјутеризирано томографско скенирање (CT).

По планирањето на третманот следат хируршките процедури. Покрај сиот напредок во технологијата, обезбедувањето на терапија со дентални импланти кај пациенти со атрофични беззаби вилици или вилици со големи коскени дефекти сеуште претставува предизвик. Ова се однесува особено на пациенти кои биле подложени на хируршки третман поради патолошка лезија во вилицата, по што се јауваат големи дефекти во оперативната зона. Најчесто, справувањето со овие случаи се постигнува со автогени коскени графтови или дистракциона остеогенеза.

Целта на оваа презентација е да се подели нашето клиничко искуство и да се покажат новите техники во различни фази (дијагноза, планирање, хирургија, протетска рехабилитација) на денталната имплантолошка терапија во комплексни случаи.



CHENGIZHAN KESKIN

IMPLANT THERAPY IN COMPLEX CASES

Dental implants are a very effective permanent solution for missing, decayed teeth, dentures or bridges. Dental implants are one of the most popular treatments in the field of dentistry. In many cases implant supported prostheses are superior to traditional fixed partial dentures.

The first stage of implant therapy is diagnosis and treatment planning. Placement of dental implants requires precise planning that accounts for anatomic limitations and restorative goals. Anatomic limitations and bone quantity and quality can now be evaluated using more sophisticated radiographic techniques. Diagnosis can be made with the assistance of computerized tomographic (CT) scanning.

The treatment planning stage is followed by the surgical procedures. Despite all the advances in technology, providing dental implant therapy to patients with atrophic edentulous jaws or jaws with large bone defects remains a challenge. Especially patient that had undergone a surgical operation because of an pathological lesion in jaws have large defects in operation areas. Most commonly management of these cases are achieved with autogenous bone grafting procedures or distraction osteogenesis.

The aim of this presentation is to share our clinical experiences and to show new techniques in different stages (diagnosis, planning, surgery, prosthetic rehabilitation) of dental implant therapy in complex cases.



МИХАЕЛ ПАЈЕР

„ПРВИ КЛИНИЧКИ ИСКУСТВА СО ЕДНО - И ДВОДЕЛНИ ЦИРКОНИУМ ИМПЛАНТИ“

Моментално, материјал на избор во денталната имплантологија е чистиот комерцијален титаниум (степен 1-4, ASTM). Неговите механички и биолошки својства се добро документирани и се покажале задоволителни. Сепак, сивкастата боја на титаниумските импланти можат да дадат дисколорација на перимплантната мукоза, заради што зголемено побарување на без-метални импланти ја катализираше потрагата за алтернативи на титаниум во имплантологијата. Циркониум диоксидот (ZrO2, zirconia, Y-TZP) се покажа инертен, нересорптивен и биокомпатибилен метален оксид. Има добри хемиски и физички својства, како висока флексиона сила, цврстина, Weibull модулус од 10-12, висок отпор на фрактури и низок потенцијал на корозија. Подобрувањата на стабилноста на материјалот од Y-TZP дозволува успешна апликација на парцијални протези фиксирани со циркониум коронки и имплантни абатменти кај луѓе. Сепак, засега се достапни многу малку клинички податоци за Y-TZP како имплантен материјал. Понатаму, некои од својствата на Y-TZP во клиничката употреба сеуште не можат да се проучат детално. Овие својства вклучуваат чувствителност на разградување на ниска температура и забрзано стареење во влажна средина и на ниски температури; долгорочниот ефект на интраорално триење на едноделните импланти од Y-TZP кои се моментално во употреба; и улогата на површинската текстура и рапавост во одговорот на ткивото на Y-TZP кога се користи како материјал за импланти. Целта на оваа презентација е да даде преглед на апликабилноста и клиничкиот исход на едно- и дводелните импланти од циркониум при клиничка употреба.

МАРК КРОНШОУ

ЕСТЕТСКО ПРОДОЛЖУВАЊЕ НА КОРОНКИТЕ СО ERCR:YSGG

Предавањето ќе опфати техника за продолжување на коронката без употреба на флап со помош на ласер. Ќе бидат опишани деталните клинички протоколи, клинички водичи и менаџирање и ќе бидат прикажани на клинички случаи. Избегнување на можните клинички компликации кај продолжување на коронката со затворен флап (без флап) се потпира на внимателно селектирање на случаите и адекватна клиничка техника. Ќе бидат дадени и препорачаните подесувања и совети за Er Cr YSGG ласери, кои можат да бидат употребени за да се обезбеди ефикасен и безбеден метод за справување со ткивото што ја минимизира постоперативната болка и е важна компонента за естетски дизајн на ткивото во стоматологијата.



MICHAEL PAYER

“FIRST CLINCAL EXPERIENCES WITH SINGLE- AND TWO-PIECE ZIRCONIA IMPLANTS”

The present material of choice for dental implantology is commercially pure titanium (degree 1-4, ASTM). Its mechanical and biological features have been well documented and have proved sat-isfactory. Still, the grayish colour of titanium implants, likely to cause discoloration of periimplant mucosa and an increasing demand for metal-free implants have catalyzed the search for alterna-tives to titanium in implantology. Zirconium dioxide (ZrO2, zirconia, Y-TZP) has been shown to be an inert, non-resorbable and biocompatible metal oxide. It possesses good chemical and physical properties, like high flexural strength, hardness, a Weibull modulus of 10-12, high fracture tough-ness and low potential for corrosion. Improvements in material stability of Y-TZP have allowed successful clinical application of zirconia-fixed partial dentures, crowns and implant abutments in humans. Yet little clinical data on Y-TZP as an implant material is available so far. Further, several features of Y- in clinical use could not yet be studied in detail. These features include the suscep-tibility to low temperature degradation and accelerated aging in humid environments and at low temperatures; the long term effect of intraoral grinding on single piece Y-TZP implants currently in general use; and the role of surface textures and roughness in tissue response to Y-TZP when used as implant material. The aim of the presentation will be to give an overview on the applicability and clinical outcome of single- two-piece zirconia implants in clinical use.

MARK CROWNSHAW

ESTETIC CROWN LENGTHENING USING LASERS

“A technique is described of no flap osseous crown lengthening using lasers. The detailed clinical protocols, clinical guidelines and management are described illustrated with clinical cases. The avoidance of possible clinical complications in closed flap (no flap) crown lengthening relies on applying careful case selection and appropriate clinical technique. The recommended settings and tips for the Er Cr YSGG laser as described can be used to provide an effective and safe method of tissue management which minimises post operative pain and is invaluable as a component of aes-thetic tissue design in dentistry”



НАТАША ИХАН- ХРЕН

ДОЛГОРОЧНИ РЕЗУЛТАТИ НА ДЕНТАЛНИ ИМАПЛАНТИ ВО БЕЗЗАБА МАКСИЛА

Употребата на денталните импланти за протетска рехабилитација на беззаби вилици е предвидлив и успешен тераписки модалитет со фиксни или мобилни протетски супраструктури кои во долната вилица се документирани со долгорочни резултати. Помалку успешни се резултатите кај комплетно беззаба максила, што се смета за предизвик во денталната имплантологија.

Во ова предавање, ретроспективната студија на рехабилитација на тотална беззабост во горната вилица по период на обсервација од 10 години, направена на наши пациенти ќе биде компарирана со веќе објавените податоци од други автори.

Мојата прва парадигма во врска со рехабилитацијата на беззабите горни вилици беше иницирана од група на истражувачи од Гетеборг, кои прикажуваат резултати за успешност од 84 до 92% по 5 години, 82% по 10 години и 78% по 15 години, при што секогаш се работи за пациенти кај кои не се изведени постапки на аугментација. Единствено Проф. Нентвиг пријавил еднаков успех со Ankylos имплантите во обете вилици, но само при опсервација по 5 години.

Во максилата, имплантолошките процедури се ограничени од квантитетот и квалитетот на коската па затоа често се проследени со коскена аугментација. Ги избегнуваме големите графт процедури од christa iliaca поради нискиот процент на успешност, односно 88,2% ресорпција на графтот кај 15% пациенти после 4 години. Но како повеќето клиничари, успешно употребуваме локални коскени графтови.

Од голема важност е и протетскиот план и супраструктурата за долгорочни резултати. Постои дилема за минималниот број на импланти во горната вилица за фиксна протетска конструкција, но јас преферирам 4 импланти со мобилна протеза.

Клинички и рентгенолошки обсервиравме 101 пациент со тотална беззабост (72 во долна и 29 во горна вилица), со различна протетска супраструктура во периодот од 1999 до 2002 (Ankylos, Dentsply implants). Просечниот успех по 10 години беше 98% во долната и 96 % во горната вилица а периимплантитис се јави кај 11% од пациентите како асимптоматска хронична инфламација.

Проблемот на алвеоларна атрофија успешно се третира со денталните импланти, па нашата парадигма од употреба на импланти, посебно кај тотална беззаба максила би била помала коскена загуба, бидејќи таа е за 20 пати помала со импланти отколку без нив.



NATASHA IHAN HREN

LONG TERM RESULTS OF IMPLANTS IN EDENTULOUS MAXILLA

The use of dental implants for prosthetic rehabilitation of the edentulous jaw is a predictable and successful treatment modality, but the implant supported fixed and removable prostheses in mandible have shown excellent long term results regarding all reports. Lower success rates are reported for the completely edentulous maxilla, so the implant treatment for upper jaw, especially edentulous is still considered as a challenge.

In the lecture the retrospective overview through patients with completely edentulous upper jaws after 10 years will be done. The clinical cases will be presented as success or complications in analytical way and in comparison with known research data.

My first paradigm to edentulous maxillas was determined by reports like that one, from established group from Goteborg. The survival rates were from 84 to 92% at 5-years, 82 at 10 years and 78 at 15 years and all cases were nongrafted ones The exceptional in this time was Prof. Nentwig, who reported with his Ankylos the same success in both jaws, but his mean observation time was 5 years. In maxilla the implantology is limmited by bone quantity and quality, so the bone augmentation procedures are very frequent. But we avoid the big augmentation procedures because the low success rate of implants in christa iliaca (88,2%, the resorption of grafts is 15% after 4 years in average. But as majority of clinicians we use very successful local bone grafts.

Very important is also the prosthodontic plan and design of prosthodontic constructions for the final long-term result. And there is dilemma about the minimal number of implants in upper jaw for fixed prosthodontic. I prefer the removable prosthetic solutions in case of 4 implants and I have a lot of perfect long term results.

We clinically observed 101 patients completely edentulous jaws (72 in lower, 29 in upper jaw). They were treated by the implant’s supported different prosthodontic constructions from 1999 do 2002 (Ankylos, Dentsply) and they were clinically and roentgengraphically controlled after 10 years. We observed survival and success rate, prosthodontic complications and finally treated complications as periimplantitis. Implants in complete edentulous patients are for 1% less successful than in partial edentulous cases. 10-years survival rate is 98% in lower and 96% in upper jaw, periimplantitis occur in 11% of patients They had very mild, for almost all of them asymptomatic, slowly progressing chronic inflammation, but someone who inserting implants should also treat the periimplantitis. And general expectation – that the success rate in the upper jaw will be similarly good as in lower was confirmed. The observed cases are good examples of clinicians need to know the data about the implants especially in edentulous maxilla. Clinical protocols are considered to be safe recommendations. And the final conclusions are that the problems of jaw atrophy are treated with great success by osseointegrated titanium implants. In such a manner the bone resorption decrease and better prosthetic retention and stability are assured.

The results also clearly suggest that bone determines the success of dental implantology , not only primer success and survival of implants, but also late complications as periimplantitis. So our paradigm of use of implants, especially in completely edentulous maxillas should be more bone loss preventive regarding the fact that the bone resorption of jaws with implants is 20X smaller than without them.



ДИМИТАР ФИЛЧЕВ

ПОСТИГНУВАЊЕ НА ОЧЕКУВАНИ ЕСТЕТСКИ РЕЗУЛТАТИ СО ТЕХНИКА НА ИМЕДИЈАТНА ИМПЛАНТАЦИЈА

Имплантологијата навлегува се поинтензивно во современата стоматологија. Проблемот на имедијатна имплантација во инфицирана алвеола е често пати споменуван. Некои автори претпочитаат поставување на имплантите после неколку месечен временски интервал од екстракцијата. Според нив, на тој начин се добиваат подобри резултати. Според други истражувачи, поставување на имплантите е можно и веднаш по екстракција на забот но во неинфицирана алвеола. Трети пак, добиле одлични резултати и при имплантација во инфицирана екстракциона рана. Предавањето ги разгледува позитивните и негативните страни на имедијатната имплантација и различните техники за постигнување на очекуваните резултати. Ќе се дискутира за различни протоколи за третман во зависност од имплантационото подрачје како и бројот на импланти.

МИХАЕЛ ВИРЦ

МИНИ ИМПЛАНТИ – МАЛИ,АМА МОЌНИ

Денталните импланти се сметаат за многу добар избор за замена заб во сите случаи на загуба на заб. Покрај обезбедување на функција и естетика слична на природните забало, тие исто така претставуваат добра опција за конзервативен третман, особено за реставрација на еден заб. Мини имплантите имаат помала површина достапна за остеоинтеграција во споредба со конвенционалните импланти со мал дијаметар, и се индицирани за области каде што употребата на импланти со мал дијаметар (≥ 3.0 mm) е контраиндицирана.



DIMITAR FILCHEV

ACHIEVING PREDICTABLE AESTHETIC RESULTS WITH IMMEDIATE IMPLANTATION TECHNIQUE

The implantology enters more intensively in the dental practices at the recent Dental Medicine. The problem with the immediate implantation in infected alveolus is discussed very often. Some authors prefer to wait and to put the implant few months after the healing of the wound. In that way, according to them, the result is more predictable. According to other researches, there is possible to put the implant immediately, but not in infected alveolus. Third sources show serious success at implantation in infected alveolus. The lecture will go through the positives and negatives of the immediate placement and immediate loading and different techniques of achieving predictable results with this two methods. Different treatment protocols will be discussed, depending on the implantation site and the number of implants.

MICHAEL WIERZ

MINI IMPLANTS – SMALL, BUT MIGHTY

Dental implants are now considered the treatment of choice for replacement of all forms of tooth loss. Apart from providing function and aesthetics similar to natural dentition, they also provide the most conservative treatment option, especially for single-tooth restoration. Mini implants obviously have less surface area available for Osseo integration compared to narrow-diameter implants, and are indicated for areas where the use of narrow-diameter implants (≥3.0 mm) are contraindicated.



МИТКО ФРАНГОВ

IMPLA 3D НАВИГАЦИОНЕН СОФТВЕР ЗА КОМПЈУТЕРСКО ПЛАНИРАЊЕ НА ИМПЛАНТИ

Новините од областа на компјутерската технологија наоѓаат огромна примена и во стоматологијата. Во раните 90-ти години на 20 век во Германија дизајниран е систем која многу брзо се разви и доби енормна примена во секојдневната пракса на имплантолозите. Тоа е 3D навигационен систем. Со помош 3D технологијата податоците од СТ (комјутерската томографија) се внесуваaт во посебно инсталиран софтвер во компјутерот кој ја чита СТ снимката и два приказ на вилицата во 3 димензии: сагитална, коронарна и аксијална. Врз основа на овие податоци имплантологот добива комплетна слика за дебелината, висината како и квалитетот (густината) на коската. Врз основа на сето тоа имплантологот виртуелно ги поставува имплантите во посакуваната позиција без да дојде во колизија со анатомските структури во тие регии. Забниот техничар на посебен технички апарат кој е во состав на навигациониот системот ги внесува податоците и изработува индивидуална лажица.

РАДЕ ЖИВКОВИЌ

СОВРЕМЕНИ ТРЕНДОВИ ВО ТРЕТМАН НА АБРАДИРАНИ ЗАБИ

Прогресивното трошење – абразија на забите претставува честа појава кај пациентите кои ги посетуваат стоматолошките ординации. Облиците на абразија на забите можат да бидат различни и зафаќаат поедини заби, гупа заби или дентални лакови во целост. Абразијата на забите пред се е функционален и естетски проблем на нашите пациенти, а причината за нивното доаѓање во ординација е зголемената осетливост на абрадираните заби на хемиски и термички дразби или лошата естетика. Клиничката слика на абразијата покажува голема разноликост. Денес нема старосна граница за појава на абразија на забите,често тоа се млади особи. Новите стоматолошки материјали,денес даваат нови тераписки можности во збринување на забите зафатени со абразија. Пред стоматологот се поставуваат бројни прашања кога ќе се соочи со пациентот и со неговите абрадирани заби. Дали проблемот на нашиот пациен можеме да го решиме лесно и брзо ? Како да му овозможиме да живее без болка ? Што може да биде причина за настанување на абразија на забите ? Кои се промените на забните ткива при абразија на забите ? Како абразијата на забите делува на дистрибуцијата на оптеретувањето на структурата на темпоромандибуларниот зглоб и стоматогнатниот систем во целост ? Кои можат да бидат решенија за абрадираните заби ? Може ли абразијата на забите да се спречи и превенира ? Дали терапијата на абразија на забите претставува домен само на протетичарите ? Дали абрадираните заби мораме секогаш да ги препарираме ? Предавањето е концепирано така да дава одговори на некои од поставените прашања.



MITKO FRANGOV

IMPLA 3D NAVIGATION SOFTWARE FOR COMPUTER PLANNING OF IMPLANTS

New developments in computer technology have tremendous application in dentistry. In the early 90’s of the 20th century in Germany is designed a system that rapidly developed and gained enormous application in everyday practice of implantology. It is 3D navigation system. Using 3D technology, data from CT (computer tomography) are import in a special software installed on the computer that reads the CT ands show the jaw in 3 dimensions: sagital, coronary and axial. Based on these data implantologist gets a complete view of the thickness, height and quality (density) of bone. The implantologist virtually place the implants in the desired position without coming into collision with anatomical structures in those regions. Dental technician, in a special technical de-vice that is part of the navigation system inputs the data and prepare an individual template.

RADE ZHIVKOVIC

CURRENT TRENDS IN THE TREATMENT OF TEETH WITH ABRASION

Progressive wear - abrasion of the tooth is in honor of the appearance of patients who visit the dental office. The forms of attrition of teeth can be different and individual teeth surgery, dental group or dental arches as a whole. The abrasion of the teeth is primarily functional and aesthetic problems of our patients and their reasons for coming to the clinic increased tooth sensitivity abra-sion of affected teeth to chemical and thermal stimuli or poor aesthetics. The clinical picture shows a huge variety of abrasion. It has no age limits appear abrasion of teeth, often to young people. New dental materials, now provide new therapeutic options in the treatment of damaged teeth abrasion.

Before the dentist to ask many questions when confronted with a patient and his teeth, abraded, the question of whether our patient, we can easily solve the fast? How to enable him to live with-out pain? What could be the reasons for the emergence of tooth abrasion? What are the changes in dental tissues during tooth abrasion? As attrition of teeth affects the distribution of loads on the structure of the temporomandibular joint and stomatognathic system as a whole? What can be therapeutic solutions abrasion of affected teeth? Is it possible to prevent abrasion of the tooth and prevent? Is tooth abrasion therapy is just the domain Prosthodontist? Do you still have teeth, abraded, sanded? The lecture is designed to respond to some of the questions.



МИЛАН КУХАР

МОБИЛНА ПРОТЕТИЧКА ТЕРАПИЈА ВО СОВРЕМЕНАТА СТОМАТОЛОГИЈА

Нацијоналните испитувања на популацијата на лица постари од 65 години покажува дека беззабноста се движи помеѓу 35 и 67%. Вкупниот процент на луѓе кои се тотално беззаби и на оние кои имаат беззабност само на едната вилица е уште поголем.

Според фактот дека кај секоја нова генерација повеќе заби се сочувуваат се претпоставува дека во иднина беззабите пациенти ќе бидат се поретки а потребата за протези ќе биде значително помала. Мислејки така често се превидуваат демографските индикатори и проекции дека постои драматично зголемување на постарата популација. Земајки ги во предвид податоците на националните епидемиолошки студии Tukyilmaz со сор. (2010) сметаат дека во САД до 2020 год потребата за една или две тотални протези ќе се зголеми за 7% (2.5 милилони). Нашите пресметки укажуваат на тоа дека и во Словенија може да се очекува слична ситуација.

Беззабноста во блиска иднина е тесно поврзана со постарите лица и третманот на беззабноста во повеќето случаи ќе биде третман на постари лица. Во исто време оралното здравје е значаен фактор кој кај постарите лица ја зголемува цената на третманот.

Во иднина - современиот третман на беззабността ќе зависи од одредени клучни фактори како што се трендот на губење на заби и бројот на повозрасни пациенти со едновилична или целосна беззабност, социо-економскиот статус на возрасните и националната здравствена политика. Според дадените индикатори конвенционалните протези ќе останат ќе останат најчесто протетичко помагало за кај повеќето беззаби пациенти. Покрај тоа, не смееме да го превидиме фактот дека

тртманот на беззабноста со имплантирање е сигнификантно поефикасен. Бидејки протетичкиот тртман базиран на импланти е значително поскап од конвенционалниот, во иднина фокусот треба да биде на изнаоѓање на оптимален, поприфатлив третман на беззабноста со импланти.



MILAN KUHAR

REMOVABLE PROSTHODONTIC TREATMENT IN MODERN DENTISTRY

National studies of the population of persons aged 65 years and more show that the edentulism is between 35 and 67%. The total percentage of people who are completely without teeth, and those who have edentolous only one jaw, however is even higher. Given the fact that each new generation of people preserves more teeth appear assumption that in future toothless persons will be so rare that the need for dentures will be markedly lower. Think-ing so is often overlooked demographic indicators and projections, showing a dramatic increase of the elderly population. Taking into account all the data of the national epidemiological studies Turkyilmaz et al (2010) found that in the U.S. by 2020 the need for one or two complete dentures will increased by 7% (2.5 million). Our calculations indicate that similar situation is also expected in Slovenia. Edentulism in the near future is closely linked with the elderly and treatment of edentulism will be in most cases, the care of the elderly. At the same time the oral health is important factor that in the elderly increase the cost of treatment. Forthcoming - contemporary treatment of edentulism will demand in particular key factors such as trend of tooth loss in the future and the number of elderly patients with one or two toothless jaws, socio - economic status of elderly and national health policy. Given the current indicators the traditional denture remaine the most common device in the supply of most toothless people. In doing so, we can not overlook the fact that supply of edentulism by means of implants is signifi-cantly more efficient. Since implant-prosthodontic treatment is significantly more expensive than conventional, important efforts will be focused on finding the optimal, more affordable treatment of edentulism on implants.



ЏОН НИКОЛСОН

РАЗМЕНА НА ФЛУОРИДИ, ОСЛОБОДУВАЊЕ НА ЈОНИ И ИНТЕРФАЦИЈАЛНА РАЗМЕНА НА ЈОНИ: КЛУЧНИ ЧЕКОРИ ВО КЛИНИЧКИОТ УСПЕХ НА МОДЕРНИТЕ ГЛАС-ЈОНОМЕР ЦЕМЕНТИ

Глас-јономер цементите се широко користени во стоматологијата во многу облици, како лајнери, бази, залевачи на фисури и реставрации. Тие се особено корисни во педодонцијата. Дел од нивниот клинички успех потекнува од нивниот биоактивен карактер, што се базира на нивната способност да разменуваат јони со плунката и околните ткива. Ова го вклучува флуоридот, јон којшто долгорочно се ослободува од глас-јономерите, но дополнително и натриум, силициум, (во форма на силикат) и фосфор (како фосфат). Овие хемиски соединенија можат да интерреагираат со околното ткиво, но исто така и со плунката, особено при низок pH како што е случајот со активниот кариес. Нивното присуство има пуферски ефект, со што се подигнува нивото на pH за да не може да предизвика оштетување. На интерфејсот со забот, овие јони се менуваат и формираат силен и долготраен слој кој обезбедува добра атхезија на глас-јономерите со забните структури. Тимот на авторот има објавено голем број на студии кои водат кон разбирање на својствата на овие материјали и тие ќе бидат разгледани во предавањето, со посебен осврт на скорешните наоди. Особено внимание ќе биде посветено на најновите објаснувања за размената на флуориди, хемиските соединенија и јонската миграција во цврстите забни ткива.

ВЛАТКО ПАНДУРИЌ

КАКО ДОБРОТО МОЖЕ ДА СТАНЕ УШТЕ ПОДОБРО: tips & trics

Многу често, изработката на композитното полнење станува рутина. Толку често ги занемаруваме деталите и некои својства на композитните материјали, кое тераписко полнење при изработка на композитните реставрации можат да го направат подобро и посигурно. Физичките својства на композитниот материјал, како што се флоресценција и радиоконтрастност можат да имаат пресудна улога во долготрајноста на нашите полнења. Разбирањето на оптичките својства на забите допринесуваат за естетскиот изглед. Повторното постигнување контактна точка, начинот како тоа да се изведе, исто така допринесуваат за терапиското полнење. Ракувањето со композитниот материјал при нанесување на композитен слој и познавањето на неговите карактеристики можат да бидат пресудни помеѓу клиничкиот успех или неуспех. И на крај, прашање... Може ли тоа да се постигне само со еден композитен материјал или треба да се комбинираат неколку од нив ?



JOHN NICHOLSON

FLUORIDE EXCHANGE, ION RELEASE AND INTERFACIAL ION MIGRATION: KEY STEPS IN THE CLINI-CAL SUCCESS OF MODERN GLASS-IONOMER CEMENTS

Glass-ionomer cements are widely used in clinical dentistry for a variety of applications, including liners and bases, fissure sealants and full restorations. They are particularly useful in children’s dentistry. Part of their clinical success arises from their bioactive character, which is based on their ability to exchange ions with both saliva and the surrounding tooth tissue. This includes fluoride, an ion which is released steadily by glass-ionomers over considerable amounts of time, and also sodium, silicon (as silicate) and phosphorus (as phosphate). These chemical species can interact with the surrounding tooth, and also with saliva, especially at the low pH of active caries, and their presence has a buffering effect, raising the pH to a point at which no further damage can be done. At the interface with the tooth, these ions are exchanged to form a strong, durable layer that en-sures the glass-ionomer materials remain bonded to the tooth for considerable periods of time.The author’s group has been responsible for many of the studies that have led to the current understanding of these properties, and the paper will describe this understanding with particular emphasis on the most recent findings. In particular, the latest work on fluoride exchange, chemical speciation and ion migration into tooth tissue, both enamel and dentine, will be covered.

VLATKO PANDURIC

HOW GOOD CAN BECOME EVEN BETTER: TIPS & TRICS

Very often, the creation of composite restorations is becoming routine. So often we neglect the details and some properties of composite materials, That the development of therapeutic restora-tive composite restorations can make better and safer. Physical properties of composite materials, such as florescence and radiocontrasness can have a crucial role in the longevity of our restora-tions. Understanding the optical properties contributes to the aesthetic appearance of teeth. To regain contact points, the ways how to do it, also contribute to filling therapy. Handling of compos-ite material durin application of the composite layer and knowledge of its characteristics can be a preponderance of clinical success and failure. Finally, the question ... Can this be achieved only with a composite material or to combine several of them?



ДАРИЈЕ ПЛАНЧАК

КОНЗЕРВАТИВНА VS.ХИРУРШКА ПАРОДОНТАЛНА ТЕРАПИЈА

Големиот број на нови сознанија, особено во областа на етиологијата и патогенезата на пародонтопатијата, доведоа и до промена на парадигмата во филозофијата на лекувањето на ова заболување. Принципот на пародонталната терапија во основа се сведува на чистење на забите и нивните корени, а тоа во секојдневната пракса не секогаш е едноставно со оглед на големиот број на проблеми со кои се соочуваме, особено кај пародонтопатиите. Конзервативната, наспроти хируршката пародонтална терапија секогаш претставува дилема а изборот зависи пред се од:типот на пародонтопатија, ставот на пациентот, возраста, финансиските можности и ставот на клиничарот кон терапискиот модалитет. Конзервативната терапија сеуште претставува „златен стандард“ во пародонтологијата. Благодарение на новите техники, каква што на пример е „full mouth disinfection“,делумно е намалена потребата од хируршки третман. Со тоа и лекувањето на напреднатите случаи со пародонтопатија, стана финансиски поприфатливо.

Од друга страна пак, модерната пародонтологија бележи брз напредок на хируршките техники особено на регенеративните и мукогингивалните. Изборот на пародонтално-хируршката техника зависи од типот и напреднатоста на пародонталната болест и секако од оспособеноста на терапевтот за хируршки интервенции. За разлика од останатите орално-хируршки интервенции, пародонталната хирургија е микрохирургија. За нејзино практикување е потребно да се стекнаат соодветни знаеења и вештини, за што се оспособени докторите стоматолози, кои специјализирале пародонтологија. Сепак, несмее да се заборави големата улога на стоматолозите практичари кои ја имаат примарната улога за одржување на пародонталното здравје, особено во државите каде не постои профилиран кадар-орален хигиеничар.



DARIJE PLANCHAK

CONSERVATIVE VS. SURGICAL PERIODONTAL THERAPY

A number of recent discoveries, particularly in the field of etiology and pathogenesis of peri-odontal disease, have led to a paradigm shift in treatment philosophy. The periodontal treatment basically includes tooth and root debridement, which is not always easy to accomplish because of many problems we encounter, especially in periodontitis patients.

Conservative versus surgical periodontal therapy is always a dilemma, and primarily depends on the type of disease, patient attitude, age, financial capabilities and on clinicians’ preferences to-wards some sort of treatment. Even today a conservative therapy represents the “gold standard” in periodontology. Thanks to the new techniques such as “full mouth disinfection” we have partially reduced the need for surgery, thus resulting in more affordable treatment of advanced periodonti-tis cases.

On the other hand, modern periodontal surgery has evolved, especially in terms of regenerative and mucogingival techniques. The choice of periodontal surgery primarily depends on the type, extent and severity of the disease and finally on the therapist’s skills. Unlike traditional oral surgical procedures, periodontal surgery is microsurgery that requires the acquisition of specific knowledge and skills for which are qualified doctors of dental medicine that are specialists in periodontology. Finally, we cannot forget the great role of dental practitioners who play a primary role in maintain-ing periodontal health, especially in countries without dental hygienists.



МИРЈАНА ШАШИЌ

ТЕРАПИЈА НА СКЕЛЕТНА МАЛОКЛУЗИЈА КЛАСА ИИИ КАЈ ВОЗРАСНИ ПАЦИЕНТИ

Голем број на пациенти кои бараат ортодонтски третман имаат различен тип на скелетни малоклузии. За среќа, само мал број од нив имаат скелетна Класа III малоклузија, кои припаѓаат на групата тешки и особено комплицирани скелетни малоклузии. Во зависност од возраста на пациентот со овој тип на малоклузија во ортодонтската терапија на располагање имаме три можности – модифицирање на растот, ортодонтска терапија со камуфлажа или ортодонтско-хируршка терапија.Терапијата на возрасни пациенти со овој вид на малоклузија го исправува ортодонтот пред дилема-како и врз основа на кои релевантни параметри а со цел постигнување најдобри терапевтски резултати да донесе одлука за изборот на ортодонтската или ортодонтско-хируршката терапија.Во овој труд ќе бидат случаи на возрасни пациенти од 18 до 50 годишна возраст со скелетна малоклузија КласаIII. Ќе бидат прикажани и дискутирани начинот на дијагностицирање и диференцијална дијагноза на присатната малоклузија при одлуката и изборот на ортодонтската или ортодонтско-хируршка терапија. Истотака ќе бидат прикажани и дискутирани добиените терапевтски резултати.

БЕРНАРД ЈАНКОВИЌ

БАЛК ТЕХНИКА - МИТ ИЛИ РЕАЛНОСТ

Композитните матетријали многу интезивно се развиваат во последните пеест години, така да со своите физичко механички својства многу се приближија со својствата на глеѓта и дентинот.Заради тоа како и заради своите естетски својства претставуваат прв избор за изработка на реставрација на забите. Меѓутоа, сеуште постојат и одредени проблеми коко што се одредена постапка за изработка, можност за грешка во текот на изработката, како и полимеризациска контракција. Полимеризациската контракција веќе подолго време е предмет на голем интерес за производителите на дентални материјали кои на многу начини пробуваат да ја намалат. Во последно време доаѓа до значаен напредок заради воведувањето нови мономери кои значајно ја намалуваат полимеризациската контракција и стрес. Благодарение на тоа, се појавија и материјали кои можат да се аплицираат во слој со дебелина од 4 мм што претходно беше невозможно со класичните композитни материјали. Тие таканаречени Bulk материјали значајно ја олеснуваат работата во секојдневната пракса и го скратуваат времето за изработка на реставрацијата.На предавањето ќе се дискутира за овие нови материјали и нивните особини.



MIRJANA SHASHIC

TREATMENT OF SKELETAL CLASS III IN ADULT PATIENTS

An important percentage of patients that arrive at orthodontic offices present a skeletal malocclu-sion.

Fortunately only a small number of them are skeletal Class III. Like any other skeletal malocclusion we have three treatment possibilities: Growth modification, orthodontic compensation and surgi-cal orthodontic treatment.

In this presentation will be present and discuss treatment possibilities in Adult patients with skel-etal class III.

BERNARD JANKOVIC

BULK TECHNIQUE - MYTH OR REALITY

Composite materials are very extensively developed in the last fifty years, and its physical and me-chanical properties are very familiar with the properties of enamel and dentin. For this reason and because of its aesthetic qualities, they are the first choice for the restoration of teeth. However, there are still certain problems such as the demanding process of making, the possibility of errors during development, as well as the polymerization contraction. Polymerization contraction has long been the subject of great interest manufacturers of dental materials. Manufacturers in many ways trying to reduce polymerization contraction and stress that it causes. Lately there is a signifi-cant improvement in this field, due to the introduction of new monomers that significantly reduce polymerization contraction and stress. As a result, there were materials that can be placed in a layer thickness of 4 mm, which has previously been completely impossible with conventional com-posite materials. These so-called. Bulk materials are greatly facilitate the work in everyday practice and shorten the time of filling. This lecture will discuss these new materials and their properties.



САШО ЈОВАНОВСКИ

ВЛИЈАНИЕТО НА ПРЕОСТАНАТИОТ КОРОНАРЕН ДЕНТИН ВРЗ ФРАКТУРНАТА РЕЗИСТЕНТНОСТ НА ЕНДОДОНТСКИ РЕСТАВРИРАНИ ЗАБИ СО КОЛЧИЊА И НАДГРАДБИ

За обезбедување доволно ретенција на идната коронка во најголем број случаеви ендодонтски третираните заби со недоволно преостанат коронарен дентин се надоградуваат со колчиња и надградби. Фрактурите на ендодонтски реставрираните заби се честа компликација во клиничката пракса. Количината на простаната забна супстанца во коронарниот дел на забот има важна улога во обезбедувањето протективен Ferrule ef-fect, кој ја зглемува цврстината на целокупниот реставриран ендодонтски комплекс. Втор фактор кој учествува во стварањето на Ferrule effect и влијае на трајноста на ендодонтски реставрираните заби со колчиња, надградби и коронки е тн. “метален” прстен-обрач кој е дел од “метална” коронка која со целиот внатрешен премер во цервикалниот дел, циркуларно е во допир со преостанатата забна супстанца почнувајќи од границата на препарација до врвот на вертикалниот ѕид на преостанатиот препариран дентински обрач. Внатрешната страна на цервикалниот дел од коронката како прстен циркуларно го опфаќа дентинскиот обрач во вратниот дел на забот и ствара Ferrule effect. Овие два фактори (дентински и “метален” обрач-Ferrule) секој сам по себе не ствара Ferrule effect.Оптеретувањето се пренесува од коронката на дентинскиот обрач кој е потпрен со колчето и надградбата и на тој начин се спротиставува на силите на ротација и ефектот на клин кој го даваат конусно обликуваните надградби при оптеретувања во правец на оската на коренот на забот, со што се спречува фрактура на самиот корен. Створениот Ferrule effect обезбедува примарно оптеретување на преостанатата коронарна и радикуларна забната супстанца. Мислењата за оптимална висина и облик на дентинскиот обрач се разликуваат. Резултатите од нашите експериментални истрежувања покажаа сигнификантност за најмалку 2mm Fer-rule, циркуларно по целиот надворешен обем на забот. Повеќето студии ја подржуваат употребата на Ferrule но потребни се повеќе контролирани клинички студии за утврдување на предностите на Ferrule effect.

Коавтори - Панчевска Сања, Петер Јевникар, Љубо Марион



SASHO JOVANOVSKI

THE INFLUENCE OF REMAINING CORONAL DENTIN OVER FRACTURAL RESISTANT OF POSTS AND CORE RESTAVRATED ENDODONTIC TREATED TEETH

To provide good retention for the future crown in most of the cases the endodontic treated teeth whit minimum coronal dentin remain need to be treated whit post and core. In everyday clini-cal practice very ofan complication of those teeth is their fracture. The amount of residual tooth substance in the coronal part of the tooth has the main role in providing the protective Ferrule effect which increase the strength of the whole endodontic restavreted complex. The second factor that takes part in the Ferrule effect and affect the durability of the restavration whit post, core and crown is the so cold “metal”ring. This “metal”ring is part of the “metal”crown which is in circular touch with the residual tooth substance from the beginning of the preparation shoulder to the top of the dentin ring. The inside of the cervical part of the crown circularly wraps the cervical part of the tooth making the Ferrul effect. Those two factors (the dentin ring and the “metal” ring-Ferrul) one by one make the Ferrule effect.

The loading is transmitted from the crown to the dentin ring leaned by the post or core which op-posed the rotation forces. The effect of the wedge by the conical formed core provides the root fracture when loading is along the tooth axe. The Ferrule effect provides primary loading of the residual coronal and ridiculer dental substance. There are different opinions about the optimum high and shape of the dentin ring. The results of our experimental investigations show that 2mm Ferrule of the outside ring of the tooth are significant. The most of the studies supports the usage of Ferrule but there is still a need of more clinical investigations.

Coautors - Panchevska Sanja, Peter Jevnikar, Ljubo Marion



ЦЕНА ДИМОВА

НОВИ ОРАЛНИ АНТИКОАГУЛАНСИ - НАЈНОВО АЖУРИРАЊЕ ВО ДЕНТАЛНАТА МЕДИЦИНА

Вовед: Иако нивната прва примена во клиничката пракса се случи во 1940 година, витамин К антагонистите останаа единствени орални антикоагулантни лекови одобрени за долгорочна употреба. Во текот на изминатите 20 години, одобрувањето на антикоагулансите како што се ниско молекуларните-хепарини (LMWHs), индиректните инхибитори на фактор Ха и директниот инхибитор на тромбинот, покажаа зголемен интерес како антитромботични соединенија коишто имаат релативно дискретни цели во рамките на коагулацијата. Оралните и максилофацијалните хирурзи најчесто се запрашани да ги менаџираат пациенти кои примаат орални антикоагуланси. Целта на лекувањето е да се минимизира ризикот од крвавење, со континуирана заштита на пациентот од можен тромбоемболизам.

Целта на оваа студија е да се разгледаат доказите на различни тераписки пристапи, за да се потенцираат областите на поголема загриженост, и да се предложи специфичен орално хируршки третман за пациентите со новите орални антикоагуланси.

Материјал и методи: Екстензивни пребарувања на MEDLINE беа изведени на публикации на англиски јазик од 1971 година до сега. Беа темелно ревидирани, презентирани и дискутирани релевантната литература и клиничките протоколи на болнички стоматолошки оддели.

Резултати: Неколку развојни клинички практики биле утврдени во последните години:1. Антикоагуланситe генерално не се прекинати;2. Оралнхируршките процедури се изведуваат и покрај лабораториски вредности кои покажува значајна тенденција за крварење;3. Нов ефикасен локален хемостатскиот модалитет се користи за да се спречи крвавење.

Заклучок: Менаџментот на оралнхируршките процедури на пациентите третирани со нови орални антикоагуланси треба да биде под влијание на неколку фактори: лабораториските вредности, обемот и итноста на интервенција, препорака за лекување од лекарот, достапни објекти, стоматолошка експертиза, и орална, медицинска и општата состојба на пациентот.



CENA DIMOVA

NEW ORAL ANTICOAGULANTS - NEWEST UPDATE IN DENTAL MEDICINE

Introduction: Although their first application in clinical practice occurred in the 1940s, vitamin K antagonists remain the only form of oral anticoagulant medication approved for longterm use. Dur-ing the past 20 years, the approval of anticoagulants such as low-molecular-weight heparins (LM-WHs), indirect factor Xa inhibitors and direct thrombin inhibitors has signaled a growing interest in antithrombotic compounds that have relatively discrete targets within the coagulation pathway.The oral and maxillofacial surgeons are frequently asked to manage patients who are receiving oral anticoagulants. The goal of treatment is to minimize the risk of hemorrhage while continuing to protect the patient against thromboembolism formation.

Aim of this study is to review the evidence of different therapy approach, to highlight the areas of major concern, and to suggest specific oral surgery treatment for patients on new oral anticoagu-lants.

Material and method: A Medline and an extensive hand search were performed on English-lan-guage publications beginning in 1971 till now. The pertinent literature and clinical protocols of hospital dentistry departments have been extensively reviewed, presented and discussed.

Results: Several evolving clinical practices in the last years have been detected:1.Anticoagulants are generally not discontinued;2.Oral surgery procedures are performed despite laboratory values showing significant bleeding tendency;3.New effective local hemostatic modalities are used to prevent bleeding;

Conclusion: The management of oral surgery procedures on patients treated with new anticoagu-lants should be influenced by several factors: laboratory values, extent and urgency of the inter-vention, treating physician’s recommendation, available facilities, dentist expertise, and patient’s oral, medical, and general condition.



ИВОНА КОВАЧЕВСКА

ТЕРАПИСКИ МОДАЛИТЕТИ НА ХИПЕРСЕНЗИТИВНИ ЗАБИ

Феноменот на сензитивни – преосетливи заби претставува честа клиничка манифестација, присутна во стоматолошката ординација. Патогенетскиот механизам на создавање на ваквите промени не е целосно дефиниран. Етиолошкиот момент е мултикаузален но отвара можност за различни тераписки пристапи.

Во студијата ќе бидат презентирани различни тераписки методологии при клиничкиот третман на хиперсензитивните заби, со посебен осврт на апликацијата на ласерската технологија при овие состојби.

Успехот на терапијата е индивидуален и тешко мерлива категорија заради субјективниот емотивен фактор. Употребата на соодветни пасти за орална хигиена, раствори за интраорално испирање, медикаменти, реставративни материјали, ласер ирадијација, повеќе или помалку во корелација со етиологијата и патогенетскиот механизам даваат задоволителни резултати.

Изборот на тераписката техника е во тесна врска со индивидуалната проценка на терапевтот, современата стоматолошка технологија, етиолошкиот и патогенетскиот механизам за секој пациент посебно.

Коавтори / Mуратовска Илијана



IVONA KOVACEVSKA

THERAPEUTIC MODALITIES OF HYPERSENSITIVE TEETH

The phenomenon of sensitive - hypersensitive teeth is a common clinical manifestation, present in the dental office. The mechanism of creation of such changes is not fully defined. The management of this condition requires a good understanding of the complexity of the problem, as well as the variety of treatments available.

In the study will be presentd different therapeutic methods of tooth hypersensitivity, with special emphasis on application of laser technology in these conditions.

The success of therapy is individual and hardly measurable category for subjective emotional fac-tor. The use of suitable compounds for oral hygiene, cleaning inthraoral rinsing, medicine, restora-tive materials, laser irradiation, more or less in correlation with etiology and pathogenesis mecha-nisms give satisfactory results.

The choice of therapeutic technique is closely related to the individual assessment of the therapist, modern dental technology and etiological and pathogenesis mechanism for each patient individu-ally.

Coautors - / Muratovska Ilijana



МАРИЈА СТЕВАНОВИЌ

УПОТРЕБА НА ЛАСЕРИ СО ВИСОКА, НИСКА ФРЕКВЕНЦИЈА И CO2 ЛАСЕРОТ ВО СТОМАТОЛОГИЈАТА

Технологијата на ласери со висока фреквенција континуирано се унапредува и широко е прифатена како основна технологија на работа во оралната хирургија. Таа продуцира тенки резови, без притисок на ткивото и ризик од некроза. Рабовите се остри и стерилни, а зараснувањето е брзо и безболно.

Погодна е за гингивектомија, гингивопластика, отстранување на фиброми, френулектомија, врши екстензија на гингивалниот сулкус пред земање на отпечаток и го поедноставува земањето на ткива за хистолошка анализа.

CO2 ласерот се употребува за деконтаминација на коренскиот канал во ендодонцијата и за лекување на пародонтални заболувања поради бактерицидното дејство кое го поседува. Во естетската стоматологија се употребува за активација на материјалите за белење на забите.

Ласерската технологија со ниска фреквенција користи монохроматска ласерска светлина за стимулација на заздравување на инфицирани лезии. Поради фотосензитивноста на микроорганизмите овозможува нивно уништување дури и на тешко достапни места без оштетување на околното ткиво.

Зрачењето на меките ласери отвара спектар на терапијска примена во третман на афти, херпеси, има бактерицидно дејство, овозмоужува зацелување, ја намалува болката и промовира регенерација на ткивото.

Коавтори : Елизабета Георгиевска; Александар Димков; Александар Филдисевски



MARIJA STEVANOVIK

APPLICATION OF LASERS WITH HIGH AND LOW FREQUENCY AND CO2 LASER IN DENTISTRY

The technology of laser with high frequency is constantly approving. It is widely accepted as ba-sic technology of work in oral surgery. It produces thin cuts, with no pressure and tissue damage which leaves no risk of necrosis.

Edges are sharp and sterile, and healing is fast and almost painless. It is suitable for gingivectomy, fibroma removel, frenulectomy, extension of the gingival sulcus before making an impression and it simplifies the procedure of taking tissues for pathohistology analyze.

CO2 laser can be used for rooth canal decontamination in endodontic therapy as for treating of parodontal diseases due to the bactericidal effect.

CO2 laser can also be used in tooth bleaching procedures for activating the whitening material.Laser technology with low frequency uses monochromatic laser beam healing of infected lesions.

Due to the photosensitivity of microorganisms enables sterilization of tissues without damaging the surrounding tissues.

Soft lasers irradiation opens a wide spectrum of therapeutic application in aphtae and herpes heal-ing, it has bactericidal effects, decreases pain level and promotes tissue regeneration.

Coautors - Elizabeta Georgievska; Aleksandar Dimkov; Aleksandar Fildisevski



ГАБРИЕЛА ЌУРЧИЕВА-ЧУЧКОВА

ЕФЕКТИ ОД ПРЕД-ОРТОДОНТСКИ ТРАИНЕР ТРЕТМАН (POT) ВРЗ ДЕНТОФАЦИЈАЛНИОТ РАЗВОЈ

Влијанието на миофункционалните навики како цицање прст, неправилна функција на усни и јазик кај деца кои дишат на уста, врз растот и развојот на краниофацијалниот комплекс и ортодонтските проблем е проучувано и документирано. Мастикаторните мускули и мекоткивните структури на лицето влијаат на коскениот раст, исто така го рефлектираат своето делување и врз текот на ортодонтскиот третман, резултатите и стабилноста на истиот.

Основна причина за пред-ортодонтски третман (POT) е воспоставување на миофункционална хармонија, елиминирање на оралните дисфункции, и корегирање или намалување на протрузијата на максиларните инцизиви.

Применувањето на POT доведува до базични дентоалвеоларни промени. На крајот од POT третманот видливи се промени во инклинацијата на горните и долни инцизиви и редукција на оверџетот. Мекоткивните промени кои следат по POT вклучуваат ретракција на горната усна, зголемување на должината на долната усна, правилно оформување на лабиоменталниот агол, и антериорно поставување на мекоткивниот погонион. Третманот со POT апаратите покажува позитивно влијание на мастикаторната и периоралната мускулатура.

Кога POT се имплементира во вистинско време, пациентот досегнува оптимално подредување на забите и вилиците, што пак овозможува анатомски коректен загриз и многу попријатна насмевка и лицев профил. Без рана интервенција во периодот на развојот, децата во адолесцентна возраст ќе имаат потреба од покомплексен и подолготраен ортодонтски третман.

Придобивките од POT се добри клинички резултати, лесно привикнување на апаратот, минимално време за клиничка изработка и апликација, и тие го прават овој метод препорачлив и применлив пред сите други за ран ортодонтски третман на благи и умерени форми на малоклузии.



GABRIELA KJURCHIEVA - CHUCHKOVA

EFFECTS OF PRE-ORTHODONTIC TRAINER TREATMENT (POT) ON DENTOFACIAL GROWTH

The influence of myofunctional habits like thumb sucking during infancy, abnormal lip and tongue function in mouthbreathing children on craniofacial development and orthodontic problems has been evidenced and documented. Masticatory muscles and facial soft tissues not only have an impact on bone growth but also influence the process of treatment and stability of orthodontic treatment.

The main reason for using POT is to establish muscular balance, eliminate oral dysfunction, and correct or reduce maxillary incisor protrusion.

When POT is implemented it induces basically dentoalveolar changes. Lower and upper incisors inclinations change and overjet reduction is evident at the end of POT treatment. Soft tissue changes following POT include retraction of the upper lip, an increase in lower lip length, opening of the labiomental fold, and anterior positioning of soft tissue pogonion. Treatment with POT appli-ance showed a positive influence on the masticatory and perioral musculature when compared to control.

When POT are implemented at the correct age, patients can achieve optimal jaw alignment which allows an anatomically correct bite and even a more pleasing smile and facial profile. Without early intervention during early development, children will probably need more intensive treatment later on in life.

Benefits of POT are good clinical results, easy maintenance of the appliances, minimal clinical time need by the denist,and that makes the method preferable and advisable for early orthodontic treatment of light and moderate malocclusions.



ЉУБА СИМЈАНОВСКА

ТОЛКУВАЊЕ НА АЛЕРГОЛОШКИТЕ ТЕСТОВИ ЗА ДОКАЖУВАЊЕ НА АЛЕРГИСКИ РЕАКЦИИ НА ЛОКАЛНИ АНЕСТЕТИЦИ

ВоведАлергијата била позната уште од времето на Хипократ и Лукрецие, но до денес тој проблем е сеуште недоволно разрешен.Во принцип секој лек може да предизвика алергиска реакциа, па дури и лекови кои се користат за симптоматско лекување на алергиските заболувања. Алергијата предизвикана од самиот анестетик е исклучително ретка, најчесто таа е предузвикана од дериватите кои се додаваат како стабилизатори во самиот лек, а кои не се истакнати во самиот состав на лекот.Можноста за користење на пософицистирани методи и средства за испитување и докажување на алергиските реакции на локални анестетици го потврдува фактот дека истите постојат.Со оглед на тоа дека постои висок степен на необјективност и предрасуди како кај пациентите така и кај медицинскиот персонал, целта на овој труд е да се дообјасни значењето и толкувањето на алерголошките тестирања.

Материјал и методи:Во трудот се вклучени пациенти со анамнестички податоци за несакана реакција, во која покрај најјразличен агенс бил инволвиран и некој локален анестетик од групата на амиден тип на анестетици. Од алерголошките тестирања кои беа изведувани се користеа; ин виво Кожни Алерголошки Тестови (КАТ) и ин витро метод за дијагноза на ИгЕ- посредувана хиперсензитивност. Од испитуваните анестетички средства најчесто беа испитувани Lidocain и Mepivacain.

Резултати:Поради својата специфичност и висока ризичност, тестовите се сметаат како највеодостојни за потврдување или отфрлање, исклучување на можноста од алергиска реакција. Испитувањата покажаа дека кај некои од испитаниците постои позитивна алерголошка реакција при кожните тестови, како и зголемен титар на специфични антитела во серумот на испитаниците при ин витро тестирањета. Во однос на добиените позитивни резултати од самите тестирања се инволвирани и двата типа на анестетици.

ЗаклучокЕдинствениот недостаток е реткиот но присутен ризик од анафилакса особено ако се користат неразредени раствори, па поради тоа нивната употреба е ризична и секогаш треба да се има при рака антишок терапија.Временскиот интервал меѓу КАТ и апликација на анестетичкото средство треба да е што покус, бидејќи не е исклучена можноста од сензибилизација при самото тестирање.

Коавтори: Синиша Симјановски



LJUBA SIMJANOVSKA

EXPLANATION OF ALLERGIC TESTS TO PROVE AN ALLERGIC REACTION TO LOCAL ANESTHETICS

Allergy was known since the time of Hipokrat and Lukrecie, but until today that problem isn’t still explained. Every drug can cause allergic reaction, even drugs that are used for symptomatic treat-ment for allergic reactions. The allergy caused by the anesthetic is rare and it’s usually from the add-ons putted to stabilize the drug. The usage of more sophisticated methods and proving the allergic reactions to local anesthetics is confirming the fact that the reactions exist. Because the patients and the medical stuff have many prejudices the aim of this labor is to explain the allergi-cally tests.

Material and Methods:In this labor patients are included with allergic reaction that was caused by some local anesthetic from the group of amide type of anesthetics. “In Vivo“skin allergic test (SAT) and “In Vitro” method for diagnose of IgE were done. Lidocain and Mepivacain anesthetics were used.

Results:Because the high risk, the tests are taken for most reliable for proving or excluding the allergic reaction. The examinations showed that at some patients there is positive reaction and higher number of specific antibodies in the serum. The both type of anesthetics are involved.

Conclusion:The only deficiency is rare but present risk of anaphylaxis, especially if undiluted solutions are used. Because of that we must have anti shock therapy. The time interval between the test and ap-plication of the anesthetic must be short, because the sensibility its not excluded.

Coautors: S. Simjanovski

Запознајте го детално гингивалното

здравје на вашите пациенти

НОВОдвојно дејство

анти-бактерис

ко

1

намал

ува воспален

ие2

Клинички докажана палета која одговара на индивидуалните потреби на вашите пациенти

е единствениот системсо клинички докажана Triclosan / Copolymer Технологија во паста за заби со двојно дејство

Дневна орална нега за пациенти кои имаат, или се со ризик да развијат,гингивитис и слични проблеми

За секојдневно интерпроксиманоотстранување на денталниот плак

Систем кој ви овозможува да препорачате производи во специфични комбинации

Препорачајте colgate ® total ® pro-gum health- Прилагодени за

гингивалните потреби на вашите пациенти

ВАШ ПАРТНЕР ЗА ОРАЛНО ЗДРАВЈЕ

забен конец

За ефикасно отстранување на денталниот плакчетка за заби

За долготрајно антибактериско дејство и директно намалување на гингивалното воспаление

Паста за заби

Препорачано од Македонско Стоматолошко Друштво





21ЛИДИЈА ПОПОВСКА Коавтори - Каранфиловиќ В, Заркова Ј,Алексова П.

АНТИБАКТЕРИСКИ ЕФЕКТ НА ND:YAG ЛАСЕР КАЈ ИНФИЦИРАНИ КОРЕНСКИ КАНАЛИ Главната цел на ендодонтскиот третмен е постигнување на целосна елиминација на бактериите од коренско-каналниот систем. Меѓу другото, со употребата на ласерот во ендодонтската терапија се очекува да се потпомогне антимикробниот ефект на конвенционалниот третман.Целта на ова испитување беше да се споредат антимикробниот ефект кој се постигнува со Nd:YAG ласерот и антимикробниот ефект на 2,5% натриум хипохлорид (NaOCl) кај инфицирани коренски канали. Материјали и методи:материјалот за ова испитување беше добиен од заби на пациенти со инфицирани коренски канали, но без периапикални промени. Вкупно беа третирани триесет еднокорени заби, поделени во две групи. Кај првата група обработката на коренските канали ја комбиниравме со иригација со 2,5% натриум хипохлорит. Во втората група обработката беше направена на истиот начин, но иригацијата ја вршевме со физиолошки раствор, а на крај стерилизацијата на каналот ја завршивме со ласер. Коренските канали ги промивавме со физиолошки раствор и ги затворавме со стерилно памучно тампонче и привремено полнење, а пациентите ги закажувавме по 24 часа. Од секој канал беа земени по два бриса- пред започнување и 24 часа по завршување на инструментацијата. Микробиолошките анализи беа направени на Институтот за микробиологија при Медицинскиот факултет во Скопје. Резултатите иако добиените резултати покажаа дека 2,5% натриум хипохлорит има поефикасно антимикробно дејство од ласерот, разликата не беше сигнификантна (p > 0.05%),а и во двете групи се забележа значајна редукција на бактериите, како во бројот на преостанатите бактериски видови, така и во квантитетот во двете испитувани групи, особено кај стриктно анаеробните видови.Заклучок:и кај двете испитувани групи добивме слични резултати, но употребата на иригансот или ласерот не доведуваат до целосна елиминација на виталните микроорганизми од инфицираните коренски канали.

ЕНДОДОНЦИЈА, КАРИОЛОГИЈА



21LIDIJA POPOVSKACoautors - Karanfilovic V, Zarkova J, Aleksova P.

ANTIBACTERIAL EFFECTS OF ND:YAG LASER IRRADIATION IN INFECTED ROOT CANAL. The goal of endodontic treatment is to achieve complete elimination of all bacteria from the root-canal system. Lasers were introduced in endodontics to increase antibacterial efforts in conven-tional treatments. The aim of this study was to compare the antibacterial effect of the Nd: YAG laser irradiation with antibacterial effect of 2.5% sodium hypochlorite (NaOCl) in infected root canals. Materials and methods:The microbial data included in this study were collected from patients with infected root canals, but without periapical involvements. A total of thirty teeth randomly divided into two groups were endodontically treated. In the first group, the canals were irrigated with 2.5% sodium hypochlorite during instrumentation. In the second group root canal were instrumented with the same manner, bit irrigated with saline solution and treatment in that appointment completed with a laser beam. The samples for microbiological analysis were taken twice: before and 24 hour after root canals biomechanical instrumentation. Microbiological status assessment with standard technique at the Institute of Microbiology at the Medical faculty was performed. Results:although the results showed that 2,5% sodium hypochlorite is more effective in antimicrobial ac-tion than laser, but the difference was not significant (p< 0,05), in both groups were observed a significant quantitative and qualitative bacterial reducing, especially of obligate anaerobic species. Conclusion:both groups showed similar results, but nether irigans nor laser reduced complete viable microbial population in infected root canals.

ENDODONTICS, CARIOLOGY



22БИЛЈАНА СТАВРОВАКоавтори - Милан Камчев, Никола Камчев, Даница Ангелова

НАВЛЕГУВАЊЕ НА МАТЕРИЈАЛИТЕ ЗА ПОЛНЕЊЕ НА КАНАЛИТЕ ВО МАКСИЛАРНИОТ СИНУС, ЕДНА ОД КОМПЛИКАЦИИИТЕ НА ЕНДОДОНСКАТА ТЕРАПИЈА Вовед:Продор на материјалите за полнење на кореновите канали во максиларниот синус не е ретка појава при ендодонска терапија. Причините можат да бидат различни: анатомската соодноси помеѓу корените на забите и синусната шуплина, префорсирање со рачните и машинските проширувачи на апикалниот форамен на корените и навлегување на инструментите во шуплината на синусот. Цел:Целта на трудот е да укажеме на најчестите причини за оваа компликација, однесувањето на материјаите како страно тело во синусот и можни посериозни компликации, како и потребата од превземање на накнадни интервенции. Материјал и метод:Ке бидат прикажани неколку случаи на навлегување на материјал за полнење во максиларниот синус при лекување на молари и премолари. Сите случаеви редовно се рентгенски и клинички следени и материјал постепено се ресорбира без други компликации. Заклучок:Кога се работи за материјали кои имаат особина да се ресорбираат од организмот, не треба да се превзема ништо. Материјалите кои не се ресорбираат треба редовно да се следат и по евентуални знаци на патолошки промени во синусите треба веднаш да се отстранат од синусот. Во случаите кога однапред постои сомневање дека може да дојде до продор на материјал во синусната шуплина полнењето треба да се прави особено внимателно, односно најсигурна метода во вакви случаи би била латерална кондензација или топла кондензација



22BILJANA STAVROVACoautors - Milan Kamcev, Nikola Kamcev, Danica Angelova

PENETRATION OF FILLING ROOT CANAL MATERIALS IN MAXILLARY SINUS, ONE COMPLICATION OF ROOT CANAL THERAPY Introduction:Penetration of filling materials in maxillary sinus is not rare in endodontics therapy. The reasons may be different: anatomical relationships between the root of the teeth and sinus cavity, forcing with manual and mechanical expanders in the apical foramen and penetration of instruments in sinus cavity. Aim:The purpose of this article is to point on the most common causes of this complication, the behav-iour of materials as foreign body in the sinus cavity, and potential serious complications and the need to undertake in post interventions. Materials and methods:It would be presented several cases of penetration of filling materials in maxillary sinus in treating of molars and premolars. All cases are regular monitoring with an X-ray clinically and the materials are gradually absorbed without other complications. Conclusion:In case of materials which have properties of absorption in the organism we should take nothing. Materials which don’t have properties of absorption in the organism should be regularly monitor-ing. And if there are eventual signs of pathological changes in the sinus, we must immediately remove them from the sinus. In case when we have suspicion in advance that may cause penetration of the filling material in sinus cavity, obturation should be done especially carefully. The safest method in this case would be lateral condensation or hot condensation.



23НИКОЛА КАМЧЕВКоавтори - Билјана Ставрова, Милан Камчев

ТЕРАПИЈА НА ЗАДОЦНЕТО ДИЈАГНОСТИЦИРАЊЕ НА ФРАКТУРИ НА КОРЕНИТЕ НА ЗАБИТЕ

Вовед:Фрактурите на корените на забите, особено на инцизивите се честа појава и тоа најчесто кај децата или младите особи. Фрактурите кај кои клинички не се гледа дислокација или поизразена луксација, често пати се пропуштаат да се дијагностицираат. Цел:Промените кои настануваат при недијаностицирана фрактура на корените на забите . Материјал и метод:Ќе прикажеме два случаи на поставена дијагноза фрактура на корените на горните централни инцизиви после година дена од настанување на фрактурата. И во двата случаеви причината е траума при тепачка, а во актуелниот момент матичниот доктор не направил рентген снимки и не била дијагностицирана фрактурата. Резултати:И во двата случаеви фрактурата е во апикалната третина на коренот. Кај едниот случај реакцијата на организмот е таква што настанала целосна ресорпција на фрактурираниот апикален дел од коренот. Кај вториот случај се развил грануломатозен периодонтит особено развиен во зоната на фрактурата. Присутна хронична инфламација на мукозата во периапексот.Коронката е со променета боја, присутна е луксација на забот од прв степен. Кај случајот со ресорпција на фрактурираниот фрагмент освен рентгенската верификација и договор со пациентот за контрола на секои 6 месеци не превземавме никаква други терапеутски процедури. Кај вториот случај превземени е потребното лекување на коренските канали. . Во каналот е цементирањо специјално излеаоно метално колче кое ги поврзува двата фрагмента на коренот. Поради интезивно пигментираната боја на коронката по барање на пациентот направивме метал-керамичка коронка. Заклучок:Прикажаните случаеви покажуваат дека докторот стоматолог кој прв го прима пациентот со анамнеза за траума во пределот на забите задолжително треба да се направи рентгенграфија за да се избегнат пропустите во дијагностицирањето и права навремена терапија.



23NIKOLA KAMCHEVCoautors - Stavrova B., Kamcev M.

TREATMENT OF DELAYED DIAGNOSIS OF FRACTURES OF TEETH ROOTS

Introduction:Fractures of the roots of teeth, especially incisors are common and mostly in children or young persons. Fractures where dislocation clinically can’t be seen or more significant luxation are often not diagnosed. Aim:The changes that occur during undiagnosed fractures of root of teeth. Materials and method: We will present two cases diagnosed with fracture of roots of the upper central incisors after one year of occurrence the fracture. In both cases cause is trauma during a fight, and in that time the family doctor did not made an X- ray and the fracture wasn’t diagnosed. Results:Both cases are with fracture in apical third of root. In one case the reaction of organism is a com-plete resorption of fractured apical part of the root. In the second case granulomatous periodonti-tis was developed especially in fractured area of root. Chronicle inflammation of periapical mu-cosa was persisting. The color of crown was changed; there was a luxation of teeth of first degree. In the case with resorption of fractured apical part of the root except X-ray verification and agree-ment with patient for control in every six months , we did not take any therapeutic procedures. In the second case was taken a treatment of root canal. In the canal we cemented specially made metal core which connects two fragments of root. On pigmented colored crown as requested the patient we made a metal-ceramic crowns. Conclusion:The shown cases show that the doctor dentist who firs receive the patient with a history of trauma in area of teeth must to make an X-ray to avoid failures in diagnosis and timely treatment right.



24НИКОЛА КАМЧЕВ Коавтори - Билјана Ставрова, Милан Камчев

МАСОВНИ ЕНДОДОНТСКИ ТРЕТМАНИ И ФОКАЛНИ ЗАБОЛУВАЊА Вовед:Современата ендодонција располага со големи можности за механичко-хемиска обработка и медикаментозна оптурација на кореновите канали кај гангренозно распаднатата пулпа. Резултат на ова е конзервативно лекување на заби кои завршуваа со екстракција. И тоа е големиот бенефит за пациентите. Цел:да покажеме дали постојат резидуи од инфекцијата која може да биде причина за појава или да доведи до компликации при веќе постоечко oпшто заболување Материјал и метод:За таа цел ќе прикажеме повеќе пациенти кај кои се направени масовни ендодонски третмани користејќи современи методи и техники за обработка, современи средства за оптурација на коренски канали,фототоксична светлина (Nd YAG Lasser). Крајниот резултат е што може да биде обработен скоро секој канал независно од неговиот обем и завиеност. Резултати:Од контролните рентген снимки заклучуваме дека ендодонтската терапија е успешно направена. Но дали сме сигурни дека и со примена на на овие методи и средства инфекцијата е целосно елиминирана? Генералниот одговор е не. Одбранбениот систем има голема улога во совладување на инфекцијата. Заклучок:Кај веќе постоечки основни заболувања особено кардиоваскуларни или тие што сериозно го депримираат имуниот систем треба многу внимателно да се прават овие интервенции. А при евентуална потреба од оперативна интервенција на кардиоваскуларниот систем задолжително да се направат тестови за фокални жаришта.



24NIKOLA KAMCHEVCoautors - Stavrova B., Kamcev M.

ROOT CANAL TREATMENT AND FOCAL DESEASES Introduction:The modern endodontics has great opportunities for mechanical and chemical treatment and filling materials for root canals in necrosis seceded pulp. The result is conservative treatment of teeth which otherwise ended with their extraction. And it is a great benefit for patients. Aim:To show if there any residues of infection that can cause appearance or lead complications in al-ready existing general disease? Material and methods:For this purpose we will present several patients who have a root canal treatments using modern methods and techniques for processing, modern filing materials, specially designed fibber optic (ND YAG Laser 200 Mm) to input laser light. The result of this is that can be processed almost every canal regardless of his size and anatomy. Results:From control X- ray we concluded that the root canal therapy is successfully made. But are we sure that with application of these method and materials the infection is completely eliminated? Gen-eral answer is No. Immune system has a major role in overcoming the infection. Conclusion:With patients with existing primary disease especially cardiovascular or who have depressed im-mune system we should be very careful to make this intervention. In case when we have an even-tual need for operative intervention on the cardiovascular system is necessary to make tests for focal spots.



25ПАВЛИНА АЛЕКСОВАКоавтори - Накова М., Грчев А., Николовска Ј., Поповска Л., Дирјанска К., Костадинова М.

ЗАСТАПЕНОСТ НА ДЕНТИКЛИТЕ КАЈ РЕСТАВРИРАНИ И НЕРЕСТАВРИРАНИ ЗАБИ Калцификатите во забната пулпа,како провокатори на болка, со различен интензитет, кај интактни заби, создаваат проблеми во дијагностицирањето.Од овие причини произлезе и целта на овој труд :Одредување на состојбата на испитуваните заби, преку клинички параметри. Определување на застапеноста на калцификатите во забната пулпа, спрема споредбата на забите, реставрирани и нереставрирани заби.

Програмирана Rtg анализа и евалуација на суспектни случаи, со цел за навремена и правилна функцинална проценка на забите, како претпоставка за соодветна прогностичка оценка.

Рендгенолошка процена на забалото, беше направена на вкупно 150 пациенти, или 3108 заби. Резултатите од направените испитувања покажаа дека:

Споредбата на забите кои беа кариозни или реставрирани, во однос на интактните заби, ни покажа дека дентиклите почесто се среќаваат кај кариозни, односно реставрирани заби, а поретко кај нереставрирани. - 623 заби со дентикли, кариозни односно реставрирани

- 419 (67.2%); нереставрирани заби - 204 (32.7%).



25PAVLINA ALEKSOVACoautors - Nakova M., Grchev A., Nikolovska J., Popovska L.,Dirjanska K , Kostadinova M.

FREQUENT OCCURRENCE DENTICLES IN RESTORED OR NON-RESTORED TEETH

Calcifications in the dental pulp, the fact that they are referred to as being provocateurs of pain with different intensity makes them cause difficulties in diagnosing. The above mentioned reasons led to establishing the target objectives of this paper, being the following:

- To determine the condition the examined teeth are in, by making use of certain clinical param-eters; - To determine the level of dental pulp occurrence the comparison of the teeth restored and non-restored teeth. - To carry out programmed Rtg analysis and evaluation of suspected cases with the purpose of making temporary and correct functional assessment of teeth, which represents an assumption for making further prognostic evaluation. The X-ray assessment of the jaws was being made by total of 150 patients or 3108 teeth. The results obtained from the carried out examinations showed that:

The comparison of the teeth that had caries or teeth that had been restored, regarding the intact teeth, led us to a conclusion that denticles have more frequent occurrence in teeth with caries i.e. in teeth that had been restored, and less frequent or rare occurrence with the non-restored teeth. - 623 teeth with dentikles, caries or teeth that had been restored - 419 (67.2%); non-restored teeth - 204 (32.7%).



26ПАВЛИНА АЛЕКСОВАКоавтори - Накова М., Грчев А., Велевски Д., Велевска – Стефковска Д., Костадинова М.

ОДРЕДУВАЊЕ НА КАЛЦИФИЦИРАЧКИ НАНОПАРТИКЛИ - CNP ВО ДЕНТИКЛИ, БУБРЕГ, ЖОЛЧНО ЌЕСЕ И ПЛУНКОВНИ ЖЛЕЗДИ Актуелната генеза на денталната калцификација, беше причина што се определивме за нејзино пошироко истражување, познавајќи ги во голема мера локалните фактори за нејзиното настанување и барајќи поврзаност со ендогените нарушувања во организмот, со сличен карактер.Со целта на истражувањето ја дефиниравме релацијата помеѓу калцификатите во организмот и присуството на дентални калцификати како и нивната можна бактериска асоцираност.Утврдувањето на можноста за бактеријална асоцираност на денталните калцификати, ја добивме со помош на квалитативна и квантитативна хемиска анализа на примероците. Квалитативно, со методата на инфрацрвена спектроскопија, добивме спектрограми од примероци на дентикл, плунковна жлезда, бубрег и жолчно кесе, каде убаво се гледаат јоните на присутните минерали. Спектрите покажуваат дека, во сите испитувани случаи, основни конституенти на калкулусите се фосфати и карбонати на калциум, со различен заемен сооднос. Со кантитативната анализа, со методата на атомско-апсорпциона спектроскопија, добивме прецизни резултати, на сите присутни супстанци (минерали) во патолошките калцификати/калкулуси. Процентуалниот сооднос на калциумот и фосфорот, без разлика на староста на камчето, во пет примероци (од испитувани 13), покажа специфична вредност што одговара на присуство на калцифицирачки само-пропагирачки нанопартикли/нанобактерија. Соодносот на калциумот и фосфорот во милиграми/килограм, покажа исто така специфична вредност, карактеристична за калцифицирачки само-пропагирачки нанопартикли/нанобактерија. Со ова ја потврдуваме инфективната етиологија на патолошките калцификати.



26PAVLINA ALEKSOVACoautors - Nakova M., Grchev A., Velevski D., Velevska S.D., Kostadinova M.

DETEMINING OF CALCIFYNG NANOPARTICLES – CNPS IN DENTIKLES, CALCIFICATIONS IN THE KID-NEY, THE BILE OR IN THE SALIVA GLANDS

The actual genesis of the dental calcification was the reason why we decided to make a wider research of it, meanwhile taking into consideration our remarkable knowledge regarding its ap-pearance and also looking for some kind of its being related with the endogenous disorders in the organism of similar nature. The goal of this research defines the relation between the calcifications in the organism and the presence of dental calcifications as well as the possibility of their being bacterially associated.The possibility of bacterial association of the dental calcifications was confirmed by making qualitative and quantitative chemical analysis of the samples. Qualitatively, with the infrared spectroscopy, we got spectrograms of a denticle’s, saliva glands’, kidney’s and bile’s samples where the ions of the present minerals are pretty visible. The spectra show that in all of the analyzed cases, the basic cal-culi constituents are calcium phosphates and calcium carbonates, which are in a different mutual proportion. The quantitative analysis, with the method of atomic-absorption spectroscopy led to obtaining precise results regarding all the substances (minerals) present in the pathological calcifications/calculi. The percentage ratio of the calcium and the phosphorus, regardless the age of the stone, showed in 5 samples (out of 13 analyzed ones) a specific value that corresponds to the presence of self–propagaring nanoparticles/nanobacteria. The ratio between the calcium and the phospho-rus in milligrams/kilograms also showed a specific value typical for the calcifyng self–propagaring nanoparticles/nanobacteria. With this we confirm the infective etiology of the pathological calcifi-cations.



27ПАВЛИНА АЛЕКСОВАКоавтори - Накова М., Грчев А., Велевски Д., Велевска-Стефковска Д., Костадинова М., Поповска Л.

ДЕНТАЛНА КАЛЦИФИКАЦИЈА – ПРИЧИНА ЗА ПОСЕБНА АНАЛИЗА

Калцификатите во забната пулпа, како феномен со различна застапеност и манифестираност, претставуваат постојан интерес не само како посебен забен ентитет, туку и од дијагностички и тераписки аспект. Од овие причини произлезе и целта на овој труд : определување на застапеноста на калцификатите во забната пулпа, спрема забниот низ. - да се направи анализа на дистрибуциите на собраните податоци. За реализација на поставените цели, користевме материјал по случаен избор на Клиниката за Болести на забите и ендодонтот, од вкупно 150 пациенти, или 3108 заби со примена на наменски дизајниран анкетен прашалник. Рендгенолошка процена на забалото, беше направена преку панорамско снимање и ретроалвеоларно снимање по Dick кај суспектни заби. Резултатите од направените испитувања покажаа дека : Поголем процент на дентикли се сретнуваат кај заби во maxilla – во однос на man-dibula, со исклучок на инцизивите, кои беа почести во долната вилица. • 425 (68.2%) – молари; - 221 (52%) во максила, 204 (48%) во мандибула. z = 1.098; P = 0.272 • 172 (27.6%) - премолари; - 98 ( 56.9% ) во максила, 74 (43%) во мандибула. z = 2.470; P = 0.014 • 26 заби (3.2%) – инцизиви; - 12 (46.1%) во максила, 14 (53.8%) во мандибула. z = 0.278; P = 0.781 Нашите анализи со помош на рендгенграфијата, покажаа декатреба поголемо вниманиe да се посвети на анализата на рендгенските снимки, посебно на Panora-mix сликите, бидејќи ни oвозможуваат детекција на денталните калцификати и кај асимптомни заби, на целото забало. На ова инсистираме, бидејќи е присутна не многу специфична клиничка слика, со што се наметнува и потребата од една поинаква анализа од вообичаената рутинска метода, како и медицинско набљудување, за да се избегне можноста за превид на вакви случаи.



27PAVLINA ALEKSOVACoautors - Nakova M., Grchev A., Velevski D., Velevska S.D., Kostadinova M.Popovska L.

DENTAL CALCIFIKATIONS – REASON FOR SPECIAL ANALYSIS

Calcifications in the dental pulp, as a phenomenon with diverse occurrence and manifestation, represent a subject of constant interest not only from the perspective of being a separate dental entity but also because of the fact that they are interesting to observe and deal with from diagnos-tic and therapeutic aspect. The above mentioned reasons led to establishing the target objectives of this paper, being the fol-lowing: - To determine the level of dental pulp occurrence in accordance with the dental gums. - To analyse the distributions of the collected data. For the purpose of enabling a successful realization of the above mentioned objectives, we used material provided by random choice made by the Clinic for Dental and Endodont Diseases. These random samples were taken from a total of 150 patients or 3108 teeth, meanwhile using an appro-priately designed survey questionnaire. The X-ray assessment of the jaws was being made by subjecting the suspected teeth to panoramic and retroalveolar X-ray according to Dick. The results obtained from the carried out examinations showed that: The greater percentage of denticles occur in teeth in maxilla when compared with the teeth in the mandibula, the exception to this being the incisives which appeared to be more frequent in the mandibula. • 425 (68.2%) – molars; - 221 (52%) in maxilla, 204 (48%) in mandibula. z = 1.098; P = 0.272 • 172 (27.6%) - premolars; - 98 ( 56.9% ) in maxilla, 74 (43%) in mandibula. z = 2.470; P = 0.014 • 26 заби (3.2%) – incizives; - 12 (46.1%) in maxilla, 14 (53.8%) in mandibula. z = 0.278; P = 0.781 The analyses we carried out by making advantage of the radiography showed that greater atten-tion should be paid to the analysis of the X-rays, especially to the Panoramix X-rays, because they enable detection of the dental calcifications in the asymptomatic teeth regarding the jaws as a whole We insist on this because of the fact that the present clinical image is not very specific, which on its behalf imposes the need for analysis which would be more than just a usual everyday routine method, and also the need for medical observation in order to avoid making oversight of any kind regarding these cases



ОРТОДОНЦИЈА

ЈАВНО ЗДРАВСТВО

ОПЕРАТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА

31AJШЕ РЕЏЕПИ Коавтори : Севди Реџепи

ТРЕТМАН НА МАЛОКЛУЗИИ

Цел на трудот:Цел на трудот е да се презентира третман на различни видови ортодонтски-ортопедски аномалии, со цел, да се добива функционална оклузија која би требало да биде во добар сооднос со фацијалната естетика.

Материал иметод:Клинички приказ на случаеви, машки и женски, 10 до 20 годишна возраст со скелетни и дентални аномалии.Интраоралните дентоалвеоларни аномалии, најверодостојно се рефлектираат на екстраоралните мекоткивни структури.За поставување на дијагноза, план на терапија и приказ на крајните пост-тераписки резултати, ни беа припомош, употребата на студиските модели, ортопантомографски и телерентген снимките, интра и екстра оралните фотографии.Кај сите пациенти беа применети различните видови мобилни и фиксни апарати. Резултати:Со помош на функционална-ортодонтската терапија, се постигна нормална оклузија а при тоа, и на индиректен начин и естетска корекција на изгледот на лицето

Дискусија: За постигнување на интраорални и ексраорални правилни естетски компоненти, потребно е професионален третман на денталните и скелетните аномалии



ORTHODONTICS

COMMUNITY DENTISTRY

OPERATIVE DENTISTRY

31AJSHE REDJEPICoautors - Redjepi S.

TREATMENT OF MALOCCLUSION

Aim:The aim of the study was to present the treatment of different orthodontic-orthopedic anomalies ,to achieved functional occlusion witch will be in good relationship with facial esthetic.

Material and method:Clinical case presentations .males and females, 10 to 20 years old with skeletal and dental anoma-lies. Intraoral dentoalveolar anomalies, directly were reflected to the extra oral soft tissues struc-tures. For diagnosed, plan of the treatment and to presented the post-therapeutic results, we used study models, orthophantomograms and laterocephaloghrams tracings , intra and extra oral photographs. In all patients were used different types of removable and fixed appliances.

Results:With functional-orthodontic therapy, was achieved normal occlusion and indirectly esthetical-ly correction of the face appearance.

Discussion:То achieved good intra-oral and extra-oral components, needs professional treatment of dental and skeletal anomalies.



32ДАНЧО БИЗЕВСКИКоавтори - Николче Маркоски, Ненад Цветановски, Бунјамин Џафери, Едвард Јанев

СОВРЕМЕН ТРЕТМАН НА УРГЕНТНИ СТОМАТОЛОШКИ СОСТОЈБИ Во стоматолошката пракса се појавуваат одредени состојби за кои е неопходна ургентна терапија. Иако не секогаш е загроен животот на пациентот, болните состојби, крварењата, траумата на забите и вилиците можат да го нарушат општото здравје на пациентот.

Цел на овој труд е да се прикажат состојбите во секојдневната стоматолошка пракса кои бараат неопходен и неодложен третман, со цел намалување или избегнување на понатамошните последици. Како материјал и метод на овој труд се земени пациенти со ургентни стоматолошки состојби, третирани во одреден временски период со соодветна конзервативна и хируршка терапија. Анамнестичките податоци на пациентите не насочија кон откривање на ризик факторите за оваа проблeматика. Резултатите се успешно дијагностицирање и ординирање на правилна терапија кај пациентите со ургентни стоматолошки состојби, што подразбира смирување на болката, намалување на отокот, запирање на крварењето, како и превентивни мерки и постапки за ефикасно згрижување на истите. Со примена на современиот концепт на згрижување на сите ургентни стоматолошки состојби првенствено се превенира загрозување на општото здравје и животот на пациентите со кои секојдневно се среќаваме во нашата пракса.



32DANCHO BIZEVSKICoautors - Markoski N., Cvetanovski N., Djaferi B., Janev E.

CONTEMPORARY TREATMENT OF URGENT DENTAL CONDITIONS

In everyday dental practice there are certain conditions that require urgent treatment. Although, not always, the life of the patient is endangered, painful conditions, bleeding, dental trauma and bone fractures can impair general health of the patient. The purpose of this paper is to present the situation in daily dental practice looking for necessary and immediate treatment to reduce or avoid further consequences. As material and method of this paper are taken patients with urgent dental conditions, treated in a certain period of time with appropriate conservative and surgical therapy. Anamnestic data on patients has directed us towards detecting risk factors on this issue. The results are successfully diagnosing and prescribed proper therapy for patients with urgent den-tal conditions, which means soothing the pain, reduce swelling, stop bleeding, as well as preven-tive measures and procedures to effectively care for them. By applying the modern concept of taking care of all urgent dental conditions primarily to prevent endangerment of general health and lives of patients who regularly come across in our practice.



33БИСЕРА ЛАКИНСКА

ЧЕТВОРО-РАКА СТОМАТОЛОГИЈА: ОСНОВНИ АСПЕКТИ И ПРИМЕНА Стоматологијата е умствено и физички напорна професија. Со цел да им пружат најдобра грижа на своите пациенти, стоматолозите и асистентите често забораваат на сопственото здравје и тело, кое го поставуваат во неприродна позиција во текот на работата. Како резултат на тоа, тие редовно патат од мускуло-скелетни заболувања. Ова може да се избегне со воведување на посебен начин на работа во ординацијата, познат како четворо-рака стоматологија. Четворо-раката стоматологија е систем во кој тимот составен од терапевт и асистент релаксирано работат заедно во ергономски дизајнирана средина. Покрај заштитата на здравјето на членовите на тимот, придобивките од овој систем се зголемување на продуктивноста, скратување на времето на интервенцијата и подобрување на квалитетот на услугите и грижата за пациентот. Работата во ваков систем е возможна само доколку се задоволат некои предуслови. Во прв ред тоа е потребата од ергономски дизајнирано стоматолошко работно место кое овозможува работа на стоматологот и асистентот во седечка позиција, додека пациентот е во лежечка позиција. Сите инструменти и материјали кои ќе се употребат за време на интервенцијата треба да се однапред подготвени. На овој начин тие се лесно пристапни, со што изведувањето на непотребни движења е сведено на минимум. Понатаму, потребно е да се совладаат основните вештини за аспирација на течности и размена на инструментите меѓу терапевтот и асистентот, како и да се изврши поедноставување и стандардизирање на интервенциите. Улогата на асистентот во овој систем на работа е незаменлива. Четворо-раката стоматологија потекнува и веќе долго време се практикува во стоматолошките ординации во САД и други развиени земји, додека во Македонија е се уште непозната за најголемиот број од стоматолозите. Затоа, во презентацијата ќе бидат разгледани основните аспекти кои се неопходни за работа во овој систем адаптирани на нашите услови. Целта на презентацијата е да ги поттикне стоматолозите да го спроведат овој систем во својата секојдневна пракса, за да го се зголемат комфорот на тимот како и ефикасноста и профитабилноста на ординацијата.



33BISERA LAKINSKA

FOUR HANDED DENTISTRY: BASICS ASPECTS AND APPLICATION

Dentistry is a challenging profession, both mentally and physically. In order to provide best care for the patients, dentists and assistants often neglect their own health by keeping their bodies in a very unnatural posture during the interventions, which regularly results with musculoskeletal disorders. This can be avoided by implementing a special working technique known as four-handed dentistry. It is a system in which the team comprised of a dentist and an assistant work together in a stress-free ergonomically designed environment. The benefits are multiple. Besides the protec-tion of the health of the dental team, this system increases the productivity, shortens the duration of the intervention, and improves the quality of services and care provided for the patients. Several conditions should be satisfied in order to apply the four-handed system in a dental prac-tice. First prerequisite is an ergonomically designed dental unit, which allows for the dentist and the assistant to work in a sitting position, while the patient is in a supine position. All materials and instruments that will be used during the intervention are previously prepared and thus are easily accessible, bringing down all unnecessary movements to a minimum. In addition, it is neces-sary to learn basic techniques for fluids aspiration and instrument transfer between the dentist and the assistant, as well as to simplify and to standardize the procedures. The role of the assistant in such a system is indispensable. Four-handed dentistry was founded and for a long time now is practiced in the dental offices in the US and other developed countries, while most of the dentists in Macedonia are not familiar with this system. Therefore, the presentation will review the basic aspects for its implementation adapted to our conditions. The goal of the presentation is to encourage dentists to implement the system in their practices, aiming to increase the well-being of the team as well as the efficiency and profitability of the practice.



34ЈУЛИЈАНА НИКОЛОВСКАКоавтори - Ивановски К,Ковачевска Г,Петровски Д,Зафировски М.

КВАЛИТЕТОТ НА ЖИВЕЕЊЕ ПОВРЗАН СО ОРАЛНОТО ЗДРАВЈЕ КАЈ ПАЦИЕНТИ НОСИТЕЛИ НА ФИКСНИ ПРОТЕТСКИ КОНСТРУКЦИИ Цел:да се прикаже една од можностите за примена на OHIP-МАК49 инструментот, преку утврдување на промената на релевантни аспекти на квалитетот на живеење кај пациенти носители на фиксно протетски помагала, после направен третман. Материјал и метод:испитувањето беше извршено на вкупно триесет и пет испитаника, пациенти на Клиниката за фиксна стоматолошка протетика при УСКЦ Св.Пантелејмон. Испитаниците на кои им беа изработени фиксно протетските конструкции, одговараа на прашањата од OHIP прашалникот, еднаш пред интервенцијата, а потоа, три дена после привременото цементирање на протетската конструкција. Добиените вредности од двете последователни мерења за вкупниот OHIP скор и скоровите на сите седум субскали добиени пред и после протетската терапија, беа споредени со помош на t-тест за повторени мерки. Резултати:статистичката анализа покажа значајна разлика на OHIP скоровите пред и после фиксно-протетската терапија има во однос на функционалната лимитираност (t=3.813,(34),p0.05).

Заклучок:добиените вредности укажуваат на подобрување на квалитетот на живеење во однос на оралното здравје после изработка на фиксно протетските конструкции за разлика од состојбата пред интервенцијата кај одредени аспекти на добросостојба дефинирани со OHIP моделот. Сепак, останува предизвикот за постојано подобрување и поголемо внимание во текот на целокупната протетска процедура, кое може да го контролираме со OHIP-MAK49 инструментот, поради можноста која ја дава за евалуација на професионалните интервенции.



34JULINA NIKOLOVSKACoautors - Ivanovski K., Kovachevska G., Petrovski D., Zafirovski M.

ORAL HEALTH RELATED QUALITY OF LIFE (OHRQoL) AMONG PATIENTS WITH FIXED PARTIAL DEN-TURES

Aim:to represent one of the possibilities for using OHIP-MAK49, following the changes of relevant as-pects of quality of life among the patients with fixed partial dentures, before and after prosthodon-tics treatment.

Material and methods:examination was conducted on thirty five patients at the Department for Fixed Prosthodontics, University Dental Clinic Centre in Skopje. The patients with fixed partial dentures fulfill the OHIP-MAK49 questionnaire before and three days after temporally cementation of the fixed construc-tion. The results obtained from both measurements for total OHIP score and the scores from seven subscales were compared using t-test for repeated measures.

Results:statistical analyses showed the significant difference in OHIP scors before and after the fixed-pros-tetics treatment for functional limitation (t=3.81 3(34),p0.05).

Conclusion: obtained values showed improvement in OHRQoL after the fixed prosthodontics treatment in particular aspects of well-being definited by OHIP model. However, the challenge persising for improvement and paying more attantion during entire protetics procedure, which can be controled by the OHIP-MAK49.



35МЕРИ ШАПУРИЌ

УПОТРЕБА НА OHIP-14 ПРАШАЛНИКОТ И НЕГОВА ПРИМЕНА ВО Р.МАКЕДОНИЈА Вовед:Демографската револуција е во тек во целиот свет, а со тоа и процентот на старите луѓе расте повеќе од било која друга возрасна група. Во светот приближно 600 милиони луѓе се на возраст од 60 и повеќе години, а овоj број ќе се удвои до 2025 година. Оралното здравје е дефинирано од СЗО како: ”Hормална (стандардна) состојба на меѓусебна поврзаност на оралните и околните сродни ткива, коишто и овозможуваат на индивидуата да јаде, зборува и да се социјализира, без постоење на болест, нелагодност или засраменост, што допринесува за општата добросостојба.”

Главна цел:Да се изврши проценка на оралното здравје и влијанието на квалитетот на живот на лицата над 65 години старост, преку користење на OHIP-14 прашалникот Материјал и методи: Истражувањето претставува трансверзална (cross-sectional) студија, којашто беше спроведена во периодот мај-август 2010 година. Примерокот беше одреден од 366 испитаници, а беше пресметан со користење на статистички софтвер РЕРI 4.04, со примена на интервал на доверба (CI) од 95%.

Резултати:Просечната возраст на испитаниците е 69.3±4.98 години и се движи во интервал од 65 до 89 години. При клиничкиот преглед на сите испитаници, во однос на типизираниот губиток на заби, е востановено дека кај 252 (68.8%) пациенти се работи за тотална беззабост, додека делумна беззабост е констатирана кај 50 пациенти (13.67%). Различниот дентален статус има високо сигнификантно влијание на одговорите кои испитаниците ги дале и за нивното орално и психичко функционирање.

Заклучок:Со употреба на OHIP-14 прашалникот, заклучивме дека оралното здравје кај постарата популација над 65 год. во Р.Македонија е задоволително, со оглед на вкупниот скор од 43 (максималната вредност за вкупен скор е 52, што укажува на лошо орално здравје). Заклучивме и дека OHIP-14 инструментот е валиден и доверлив инструмент, којшто може да се користи во секојдневната стоматолошко-протетска работа.

Клучни зборови:орално здравје, возрасна популација над 65 години, OHIP-14 прашалник, орално функционирање



35MERI SHAPURIK

USAGE OF OHIP -14 QUESTIONNAIRE AND ITS APPLICATION IN MACEDONIA Introduction:Throughout the world a demographic revolution is underway and the proportion of older people is growing faster than any other age group. Approximately 600 million people are aged 60 years and this number will double by 2025 year. The oral health is defined as: normal (standard) condition of interconnection of the oral and close related tissues, a state which enables a person to eat, speak and socialize, with the absence of sick-ness, discomfort and embarrassment, contributing to the person’s wellbeing, WHO.

Main objective:The main objective is the oral health assessment and the impact of the quality of life on the el-derly over 65 years old, using OHIP-14 questionnaire Material and methods: A transversal (cross-sectional ) study was conducted during the period May- August,2010. The sample was determined on the basis of 366 respondents and calculated with statistical software PEPI 4.044, (CI 95%).

Results:The average age of the respondents is in the range of 69.3±4.98 years from 65 to 89 years. The dental inspection of the respondents, regarding the typified edentulousness has shown that 252 (68.8%) of the patients have complete edentulism, 50 (13.76%) have partial edentulism The ob-tained results for the oral аnd psychological functioning have shown that the average score of the OHIP-14 Questionnaire among the respondents that differ with dental status are highly statistically significant.

Conclusion:On the basis of the conducted score analyses obtained by the application of the OHIP-14 score questionnaire, a conclusion was brought that the oral health of the elderly over 65 is satisfactory, concerning the presented value of the score which was 43 (max. value that represents bad oral health – 52). A conclusion was made that the OHIP-14 instrument is a valid, reliable, instrument which can be used in the dental and prosthetics work generally.

Key words:oral health, the elderly population group over 65, OHIP-14 Questionnaire, oral functioning



ОРАЛНА ПАТОЛОГИЈА

ПАРОДОНТОЛОГИЈА

44АНА БЕЛАЗЕЛКОВСКАКоавтори: Мирјана Поповска, Кристина Митиќ, Светлана Цековска

ОРАЛНИ СИМПТОМИ И САЛИВАРНИ ПРОМЕНИ КАЈ ПАЦИЕНТИ НА РЕНАЛНА ЗАМЕНСКА ТЕРАПИЈА Вовед:Тргнувајќи од сознанието дека промените во усната празнина и намаленото количество на плунка како секундарна последица од хемодијализата и имуносупресивната терапија претставуваат важен проблем кај пациентите со хронична бубрежна болест, ја формиравме целта на оваа студија: да се детерминира преваленцата на орални симптоми и нивната евентуална поврзаност со плунковниот проток кај пациентите подложени на ренална заменска терапија.

Материјал и метод:За реализација на поставената цел беа проследени 30 пациенти на хемодијализа и 30 пациенти со извршена бубрежна трансплантација. Како контролна група ни послужија 20 индивидуи без бубрежно заболување. Оралните симптоми кај испитуваните пациенти беа нотирани со анамнестички податоци и клинички преглед.Кај сите пациенти беа земени примероци на нестимулирана плунка, со методот на плукање во времетраење од 5 минути и беше измерен плунковниот проток. Сигнификантноста на разликите на добиените вредности беше одредувана со употреба на Mann-Whitney-ov тест, а корелациите беа анализирани со Spearman rank-ов тест.

Резултати:Плунковниот проток кај пациентите на дијализа беше сигнификантно помал во однос на контролната група, а плунковниот проток кај трансплантираните пациенти беше помал од контролната група но без статистичка сигнификантност. Жедта и ксеростомијата беа најчесто застапени орални симптоми и кај двете испитувани групи.Не беше пронајдена статистички значајна разлика во преваленцата на уремичен фетор,непријатен вкус и жед. Кај пациентите на дијализа беше регистрирана негативна корелација на плунковниот проток со жед, ксеростомија, печење и жарење на јазикот.Кај трансплантираните пациенти не беше пронајдена поврзаност на плунковниот проток со евидентираните орални симптоми.

Заклучок:Жедта и ксеростомијата како најчесто застапени орални симптоми кај пациентите на дијализа се јавуваат како последица од редуцираниот плунковен проток,а кај трансплантираните пациенти со реставрацијата на бубрежната функција се подобрува и плунковниот проток,а оралните симптоми најверојатно претставуваат несакан ефект од имуносупресивната терапија.

Клучни зборови: жед, ксеростомија, ренална заменска терапија.



ORAL PATHOLOGY

PERIODONTOLOGY

44ANA BELAZELKOVSKACoautors - Popovska M., Mitik K., Cekovska S.

ORAL SYMPTOMS AND SALIVARY CHANGES IN PATIENTS ON RENAL REPLACEMENT THERAPY

Bacкground:Considering the knowledge that changes in the oral cavity and decreased amount of saliva as a secondary consequence of hemodialysis and immunosuppressive therapy represent an important problem in patients with chronic renal disease,we have established the goal of this study: to deter-mine the prevalence of oral symptoms and their possible association with salivary flow in patients undergoing renal replacement therapy.

Material and method:For realization of the goal 30 patients on hemodialysis and 30 patients with renal transplantation were followed. As control group we used 20 individuals without renal disease. Oral symptoms in studied patients were noted with anamnestic data and clinical examination. From all patients were taken samples of unstimulated saliva according to the spitting method in duration of 5 minutes and salivary flow was measured. The significance of differences of the obtained results was de-termined by using the Mann-Withney U test and correlations were analyzed with Spearman rank- test.

Results:Salivary flow in patients on dialysis was significantly lower than the control group, and salivary flow in transplanted patients was lower than the control group but without statistical significance. Thirst and xerostomia were most prevalent oral symptoms in both groups. No statistical significance was found in prevalence of uremic fetor, unpleasant taste and thirst. In patients on dialysis was recorded negative correlation between salivary flow and thirst, xerostomia and burning tongue. In transplant patients was not found association of salivary flow with the registered oral symp-toms.

Conclusion:Thirst and xerostomia as most prevalent oral symptoms, in patients on dialysis appear as a result of reduced salivary flow, and in transplanted patients with restoration of renal function improves salivary flow and oral symptoms are probably side effect of the immunosuppressive therapy. Keywords: thirst, xerostomia, renal replacement therapy



45СНЕЖАНА ПЕШЕВСКА Коавтори -Марија Накова*,Белазелкоска Златанка*, Ицко Ѓоргоски**, Киро Ивановски*, Соња Миндова*, Марија Костадинова

ДЕТЕКЦИЈА И КОРЕЛАЦИЈА НА ПГЕ2, COX-2 ТКИВНОТО ПРИСУСТВО ПРИ ПАРОДОНТОПАТИЈА Цел:Да се утврди динамиката на корелацијата помеѓу ПГЕ2 и COX-2 присуството во гингивалното ткиво кај пациентите со пародонтопатија, пред и пост тераписки.

Материјал и метод: 80 гингивални биопсии се земени од 80 испитаници. 20 од нив немаа клинички знаци на пародонтална болест(негативна контрола). По нотирањето на клиничките индекси (ИГИ, ИГК, ИДП) од 20 пациенти со дијагностицирана хронична пародонтопатија беа земени гингивални исечоци. Кај оваа испитувана група беше спроведена обработка на пародонталните џебови по квадранти во тек на 4 последователни дена, а 5-от ден сите квадранти беа повторно евалуирани. На крајот од терапијата беа земани гингивални исечоци. Тие беа смрзнувани на -80 °C и потоа испитани со RT-PCR методот за нивото на генската експресија на COX-2, како и присуството на ПГЕ2 со EIA методот.

Резултати:Во контролната група постои слабо позитивна корелација помеѓу COX-2 и ПГЕ2, што потврдува дека веројатно COX-2 игра круцијална улога во продукцијата на продукцијата на простагландините во пародонталните лезии. Кај групата пред терапија јасна е јаката позитивна корелација помеѓу ПГЕ2 и COX-2, која е одраз на инфламаторните случувања во гингивалното ткиво, како и доминантното користење на COX-2 патот при простагландинската синтеза локално in vivo. По терапијата опстојува занемарлива позитивна корелација помеѓу COX-2 генската експресија и ПГЕ2, која претставува потврда за нестабилизираноста во пародонталниот ткивен комплекс, како и на се уште присутната инфламаторна реакција, во непосредниот посттераписки период.

Заклучок:Имунорегулаторните механизми, како и зголемената продукција на инфламаторните медијатори се имплицирани механизми во ткивната деструкција асоцирана со пародонтална болест. Прецизирањето на ткивната динамика на инфламаторните параметри (PGE2, COX-2) може да биде маркер на дијагностицирањето на пародонталната болест, но и маркер на тераписката успешност.

Клучни зборови:гингивално ткиво, пародонтопатија,ПГЕ2, COX-2



45SNEZANA PESHEVSKACoautors - Nakova M.,* Belazelkoska Z.,* Djorgoski I.,** IvanovskiK.,* Mindova S.,* Kostadinova M. DETECTION AND CORRELATION OF PGE2, COX-2 TISSUE PRESENCE IN PERIODONTITIS Objective:To determine the dynamics of correlation between PGE2 and COX-2 presence in gingival tissue of patients with periodontitis, before and after therapy.

Material and Methods: 80 gingival papilla biopsy samples were obtained from 80 subjects. Twenty subjects did not present clinical signs of periodontal disease (negative control). From 20 patients diagnosed with chronic ad-vanced periodontitis after collection of clinical parameters (GI, BI and PI) were taken papilla biop-sies. This experimental group received SRP on a single quadrant/day for 4 consecutive days. On day 5 all quadrants were rescaled. Papilla biopsies were obtained from subjects at the end of treatment protocols. Samples were stored at -80°C and evaluated by RT-PCR for levels of COX-2 gene expression, and by EIA for PGE2 presence.

Results: In the control group, there is weak positive correlation between COX-2 and PGE2 which probably confirms that COX-2 plays a crucial role in the production of prostaglandins in the periodontal le-sions. In the group before the therapy is clearly a strong positive correlation between PGE2 and COX-2, which reflects the inflammatory events in the gingival tissue, and the dominant use of COX-2 pathway in prostaglandin synthesis locally in vivo. After treatment persists negligible positive correlation between the COX-2 gene expression and PGE2, which represents a confirmation of the instability in the periodontal tissue complex, and still present an inflammatory reaction in the im-mediate post therapy period.

Conclusion: Immunoregulatory mechanisms, as well as increased production of inflammatory mediators are implicated in mechanisms of tissue destruction associated with periodontal disease. Clarification of tissue dynamics of inflammatory parameters (PGE2, COX-2) can be a diagnostic marker of periodontal disease, but also a marker of therapeutic success

Key words:gingival tissue, periodontitis, PGE2, COX-2



46ДАНИЕЛА ЦВЕТАНОВСКА СТОЈЧЕВА Коавтори: Миновска Ана, Бундалевска Ана, Стојчев Петар, Цветановска Стојчева Д., Бундалевска А., Станков П.

ПЛАН НА ТРЕТМАН НА ПАЦИЕНТИ СО КОМПЛЕКСНИ ДЕНТАЛНИ ПРОБЛЕМИ – КАКО МОЖЕ ER:YAG ЛАСЕР ДА НИ ЈА ОЛЕСНИ РАБОТАТА? Вовед Пациентите со комплексни стоматолошки проблеми се секојдневие во општата стоматолошка пракса. За да се решат овие комплексни стоматолошки проблеми дизајниравме протокол за третман земајќи ги во обзир желбите и очекувањата на пациентите. Имајќи ги Er:YAG и Nd:YAG брановите должини во секојдневна употреба, направивме индивидуализирани протоколи со ласер како поефикасни и поудобни за решавање на комплексните случаи. Цел на оваа студија е да се воведат протоколи со ласер во третманот на комплексни дентални случаи и да се покаже како денталните ласери можат да влијаат врз процесот на оздравување, естетскиот резултат и вкупното време на третман при терапија на комплексни стоматолошки случаи. Материјал и методи Триесет комплексни случаи со огромен број на проблеми во усната празнина се вклучени во оваа студија. Сите случаи се подeлени во 3 групи. Пациенти со главен проблем пародонтална болест (PeG) вкупно 12, пациенти со главно протетски проблеми (PrG) вкупно 8, и со главно естетски проблеми (AeG), вкупно 10. Возраста им е 36-59 години, 18 жени и 12 мажи. Терапевтските протоколи се комбинација од конвенционални методи и дентални ласери вклучувајќи две бранови должини Er:YAG (2940 nm) и Nd:YAG (1064 nm). Резултати Резултатите според нашиот прашалник, покажуваат дека има голема прифатеност на терапијата. Забележавме помал број на посети, извонредни естетски резултати, поедноставен процес на зараснување и пократко вкупно времетраење на третманот. Заклучок er:yag и nd:yag денталните ласери се извонредна алатка за употреба во многу стоматолошки области со подобар и побрз резултат.



46DANIELA CVETANOVSKA - STOJCEVACoautors - Minovska A., Bundalevska A., Stankov P.

TREATMENT PLANNING OF THE PATIENT WITH COMPLEX DENTAL PROBLEMS – HOW CAN ER:YAG LASER MAKE OUR WORK EASIER?

Introduction Patients with complex dental problems are daily patients in a general dentistry practice. To solve these complex dental problems we have designed a treatment protocol always paying attention at the patients wishes and expectations. Having the Er:YAG and the Nd:YAG wavelengths in the daily use, we made these individual protocols more efficient and more convenient for the complex cases. GOAL of this clinical study is to introduce laser therapy protocols in the treatment of complex den-tal cases and to show how can dental lasers influence the healing process, the aesthetic outcome and the total time of treatment in the therapy of complex dental cases. Material And Methods Thirty complex cases-patients with plenty of problems in their mouth were evaluated in this study, divided into 3 categories. Patients with main problem – periodontal disease (PeG), total of 12, patients with main prosthetic problem (PrG), total of 8. With main aesthetic problem (AeG) were 10 patients. The age was 36 – 59 years, 18 female and 12 male. The therapy protocols were com-bination of conventional methods and dental lasers including 2 wavelengths Er:YAG (2940 nm) and Nd:YAG (1064 nm). Results Our analysis shows that there is a high acceptance of the combined therapy, according to our questionnaire. We have noted less appointments and excellent aesthetic outcome, easier healing process and shorter total treatment time. Conclusion Er:YAG and Nd:YAG dental lasers are an excellent tool for use in many dental fields with better, more convenient for the patient and faster results.



47МАЈА ПАНДИЛОВАКоавтори - Угринска Ана, Миладинова Данилела, Поповска Мирјана,Георгиева Силвана

ВЛИЈАНИЕТО СЕРУМСКИТЕ КОНЦЕНТРАЦИИ НА АДИПОНЕКТИН ВРЗ ГИНГИВАЛНАТА ИНФЛАМАЦИЈА КАЈ ПАЦИЕНТКИ СО ЗГОЛЕМЕНА ТЕЛЕСНА ТЕЖИНА.

Адипонектинот е антиинфламаторен адипокин кој се лачи од адипозното ткиво. Неговата улога во повеќе хронични инфламаторни заболувања досега е потврдена. Најновите испитувања покажуваат на намалени количества од овој адипокин кај пациентите со поголем боди масс индекс(БМИ)Зголемената тежина пак од друга страна се поврзува со гингивалнаат инфламација и пародонталната болест од тука ја формиравме и целта на ова испитување да го одредиме нивото на адипонектин и да го одредиме неговото влијание врз хроничната гингивална инфламација кај пациентки со зголемена телесна тежина. Материјал и метод Студијата опфати 45 испитаници од женскиот пол на возраст од 21- 60 години со вредност на BMI од 25.8 до 50.2 kg/m2. Пациентките со ендокрини, метаболни пореметувања , бременост, лактација како и хиперлипидемија беа исклучени од студијата. Кај сите пациентки беше одреден БМИ, серумското ниво на адипонектин и клинички беше одреден индексот на гингивална инфламација по Sillness Loe. Адипонектинот беше одредуван на Институтот за патофизиологија и нуклеарна медицина со помош на commpetitive radioimmu-noassay методата . За статистичката анализа беше користен Pearson-овиот тест за корелации и студентов t тест за независни примероци. Степенот на веројатност



47MAJA PANDILOVACoautors - Ugrinska A,Miladinova D,Popovska M, Georgieva S

RRELATIONSHIP BETWEEN CIRCULATING ADIPONECTIN LEVELS AND GINGIVAL INFLAMMATION IN OBESE WOMEN

Chronic periodontal disease is an inflammatory condition characterized by a shift in the microbial ecology of subgingival plaque biofilms and the progressive host-mediated destruction of tooth-supporting structures. There has been considerable interest in drawing connections between periodontal inflammation and other chronic conditions. Although anti-inflammatory mediators, antagonize the pro-inflammatory activities, the balance between pro- and anti-inflammatory me-diators is shifted towards inflammation. Recent data point out that inflammation is associated with lower levels of adiponectinAdiopnectin is adipocytokine secreted by the fat tissue that is involved in the energy homeostasis and the regulation of the metabolism of fat and carbohydratesand exhibits anti-inflammatory. The levels of circulating adiponectin are inversely related with body mass index and tend to be lower in obese subjects.The aim of our study was to determine connection between serum levels of adiponectin and gingi-val inflammation in obese womenThe study included 47 women, aged 21- 60 years with BMI range 25.8 – 50.2 kg/m2. The study group was selected from the participants in the project MONODIET runned at the Institute of Pathophysiology and Nuclear Medicine, at the medical faculty in Skopje. The presence of endocri-nologic disorder, pregnancy, lactation, hormonal or antilipidemic drugs were exclusion criterium.Adiponectin levels were determined by competitive radioimmunoassay and gingival inflammation was estimated clinically using the criteria proposed by Sillness Loe.The statistical analysis of the data was performed with Pearson’s correlation and two sample unpaired t-test. The probability level <0.05 was considered statistically significant.Results The adiponectin levels ranged from 3.3 ng/ml to 28.07 ng/ml. The mean value was 10.58+/- 4.7 ng/ml. The adiponectin levels showed negative correlation with BMI (r -0.27, p<0.02)and with gingival inflammation as well.The results from our study showed inverse correlation between adiponectin and gingival inflam-mation.



48СОЊА МИНДОВА Коавтори –Накова М., Белазелкоска З., Ивановски К., Пешевска С., Дирјанска К.

РАЗЛИКИТЕ ВО ЛИПИДНИОТ СТАТУС КАЈ ПАЦИЕНТИ ПУШАЧИ СО ПАРОДОНТАЛНА БОЛЕСТ Целта на овој труд беше да се утврдат ефектите на пушењето врз прогресијата на пародонталната болест, преку проследување на серумската динамика на липидните параметри (триглицериди, вкупен холестерол, ЛДЛ-холестерол, ХДЛ-холестерол. Реализацијата на поставената цел беше спроведена на Клиниката за болести на устата и пародонтот каде беше формирана испитувана група (45) сочинета од пациенти пушачи со дијагностицирана хронична пародонтална болест и контролна група (45) непушачи со пародонтопатија на возраст од 40 до 60 години. Според бројот на испушени цигари пациентите од испитуваната група беа поделени во три подгрупи од 15 испитаници; Првата подгрупа ја сочинуваа пациенти кои пушат до 10 цигари на ден. Втората подгрупа ја сочинуваа пациенти кои пушат од 10 до 20 цигари на ден..Третата подгрупа ја сочинуваа пациенти кои пушат над 20 цигари на ден. Кај двете групи беа нотирани индексните вредности на дентален плак по Silness-Loe (ИДП), гингивална инфламација по Loe Silnes (ИГИ) гингивално крвавење по Cowell (ИГК) како и степенот на губиток на атачмент (Ramf-jord). Кај двете групи на испитаници по пат на венепункција беа замани 5 мл крв од v cubi-talis.за проценка на липидниот статус. Од добиените резултати може да се констатира дека анализата на вкупниот холестерол и ХДЛ холестеролот регистрираат разлика на просечните вредности кај трите испитувани подгрупи која е статистички сигнификантна, но просечните вредности на ХДЛ кај втората и третата подгрупа и контролната група се во граница на референтните, додека просечната вредност на првата подгрупа е повисока од референтните вредности. Анализата на ИДП, ИГИ. ИГК и губитокот на атачмент регистрираа статистичка сигнификантност помеѓу испитуваната група со подгрупите во однос на контролната. Литературните податоци индицираат дека пушењето е аларм, предупредувачко сигнал за појава на пародонталната болест.На стоматолозите останува обврската за сериозен пристап во дијагностицирањето,идентификацијата на ризик факторите и третирање на пародонталната болест. Клучни зборови:липиден статус, пушење пародонтопатија



48SONJA MINDOVACoautors - Nakova M., Belazelkoska Z., Ivanovski K., Peshevska S., Dirjanska K.

DIFFERENCE IN LIPID STATUS IN PERIODONTITIS PATIENTS ACCORDING SMOKING HABIT

The aim of the study was to determine effects of smoking on progression of periodontal disease verificated through: serum dynamic of lipid parameters (triglycerides, total cholesterol, LDL- cho-lesterol, HDL- cholesterol). Experimental group consisted 45 patients-smokers with periodontal disease and control group 45 patients non- smokers with periodontal disease at age 40-60. According the number of cigarettes per day patients in experimental group were divided in three subgroups (each consisted 15 persons): I group: light smokers- up to 10 cigarettes per day, II group: moderate smokers- up to 10-20 cigarettes per day and III group: heavy smokers-above 20 cigarettes per day. In both groups were evidenced clinical indices: (IDP- index of dental plaque Silness-Loe; IGI- index of gingival inflammation Loe – Silness; index of gingival bleeding Cowell and level of at-tachment loss Ramfjord). After clinical examination in both groups was taken 5ml blood by vene-punction from v. cubitalisand lipid status. Analysis of the total cholesterol and HDL-cholesterol, detected differences of mean values in three subgroups that were statistically significant, but mean level of HDL-cholesterol in second, third subgroup and control group were in normal range. Evalua-tion of clinical indices and level of loss atachment detected statistical significance between experi-mental and control group. Literature indicates that smoking is alarm, warning signal for periodontal disease. Dentists –clinicians have an obligation of serious, through diagnostic protocol, identifica-tion of risk factors and treatment of periodontal disease. Key words:periodontal disease, lipid status, periodontal indices



49МИЛАН КАМЧЕВКоавтори - Билјана Ставрова, Никола Камчев

УПОТРЕБА НА ER И ND YAG LASSER ВО ПАРОДОНТОЛОГИЈАТА

Вовед :Употребата на ласерот како метода на терапијата завзема се поголем простор во современата стоматологија. Се применува во пародонтологијата, кариологијата, имплантологијата, оралната хирургија и естетска хирургија на кожа на лицето. Цел:Да се прикажат ефектите врз ткивата во зависност од брановата должина на ласерската светлина, ласерската енергија, aнатомската структура на ткивата и процедурата со која се пласира ласерската енергија. Материјал и метод:Кај случаите кои ќе ги прикажиме најчесто е употребуван Er Yag Laser во комбинација со Nd Yag Laser.Најчест предмет на терапија е пародонтопатијата, воспалена и хипертрофирана гингива, продолжување на клиничка коронка, френулектомија, терапија на афти и херпес симплекс, оперкулотомија,отварање на имплантати и лекување на хемангиоми.

Резултати:Постигнатите резултати се многу добри, а повеќе од тераписките ефекти не можат да се добијат со конвенционалните методи на терапија. Скоро безболни процедури, без крварање или сосема слабо крварење, брзи ефекти, брзо и безбедно зараснување на раните кои често и не личат на прави рани, се најголемиот бенефит при употребата на ласерот. Заклучок:Ласерот е недвосмислено ново силно терапеутско оружје во рацете на докторот стоматолог. За неговата успешна примена се потребни доста информации од оптиката, природата на ласерскиот зрак, неговиот однос према живите ткива и реакциите на живото ткиво. Потребно е и практично искувство за начинот на апликација.



49MILAN KAMCHEVCoautors - Stavrova B., Kamchev N.

USING ER AND ND YAG LASERS IN PERIODONTOLOGY

Introduction:Using the laser as a method of therapy occupies big area in the modern dentistry. Laser is used in periodontology, cardiology, implantology, oral surgery and cosmetic surgery of facial skin. Aim:The aim of this article is to be present the effects on tissues depending of wavelength of laser light, laser energy, anatomical structure of tissue and the procedure with which the laser energy is placed. Material and method:In the cases which will be presented we use ErYAG laser in combination with Nd YAG laser. The most frequent subject of therapy is periodontology, inflamated and hypertrophied gingiva; crown lengthening, frenulectomy, treatment of aphthae and herpes simplex, operculectomy, opening of implants and treatment of haemangioma. Results:The results are very good and more therapeutic effects can not be achieved by conventional meth-ods of therapy. Almost painless procedure without bleeding or quite low bleeding, quick effects, quickly and safely healing of sores which more often don’t look like sores are the great benefits of using laser. Conclusion:The laser is clearly strongly new therapeutic weapon in the hands of doctors of dentistry. For a suc-cessful implementation requires a lot of information from the optics, the nature of the laser ray, his attitude towards tissues and the reaction of a living tissue. It is necessary a lot of practical experi-ence for the manner of application.



50СТЕВИЦА РИСТОСКАКоавтори – К.Ивановски, З.Белазелкоска, С.Панов, Е.Стефановска, В.Ренџова, К.Митиќ

КОНЦЕНТРАЦИJA НА ММП-1 (КОЛАГЕНАЗА-1) ВО ГИНГИВАЛНИТЕ ИСЕЧОЦИ КАЈ ПАЦИЕНТИ СО ПАРОДОНТОПАТИЈА И ЗДРАВИ ИСПИТАНИЦИ

Матриксметалопротеиназите претставуваат фамилија на протеолитички ензими продуцирани од различни типови на клетки, кои имаат способност да ги деградираат екстрацелуларните матрикс компоненти и базалната мембрана. Цел на трудот:квантитативно определување на ткивните нивоа на ММП-1 во инфламираното гингивално ткиво кај пациентите со хронична и агресивна пародонтопатија и нивна компарација со оние кај здравите испитаници, како и детерминирање на корелацијата помеѓу концентрацијата на ММП-1 со клиничките параметри. Материјал и метод:На Клиниката за болести на устата и пародонтот беа проследени 90 испитаници, поделени во 3 групи: прва група - 32 пациенти со хронична пародонтопатија, според критериумите од AAP, 1999, втора- 28 пациенти со агресивна форма на заболувањето и трета група- 30 здрави испитаници. Беше применет квантитативен ензимски метод со комерцијалниот сет SensoLyte MMP-1 ELISA Kit Colorimetric од AnaSpec,Inc со помош на кој е овозможено брзо и сензитивно определување на концентрациите на ММП-1 во гингивалниот ткивен супстрат. Резултати:Концентрациите на ММП-1 во инфламираните гингивални исечоци кај пациентите со хронична и агресивна пародонтопатија беа сигнификантно повисоки во однос на здравите испитаници (p=0,0001). Разликите во однос на ММП-1 помеѓу двете испитувани групи-агресивна и хронична не се значајни (p=0,5751). Утврдивме присуство на позитивна корелација помеѓу ИДП и ММП-1, и тоа средно јака кај пациентите со хронична и многу јака кај оние со агресивна пародонтопатија. Значајна позитивна корелација постоеше помеѓу ИГИ и ММП-1 кај двете групи испитаници. Губитокот на атечмент и ресорпцијата на алвеоларната коска беа силно позитивно корелирани со концентрациите на ММП-1 кај двете групи испитаници. Заклучок:микроорганизмите од биофилмот ја иницираат продукцијата на колагеназите, а со напредокот на инфламаторните процеси се зголемуваат нивните концентрации во ткивата доведувајќи до екстензивен губиток на атечмент и деструкција на алвеоларната коска. Клучни зборови:ММП-1, агресивна, хронична пародонтопатија, биофилм, инфламација.



50STEVICA RISTOSKACoautors - Ivanovski K., Belazelkoska Z., Panov S., Stefanovska E., Rendjova V., Mitik K.

MMP-1 (COLLAGENASE-1) TISSUE LEVELS IN PERIODONTITIS-AFFECTED PATIENTS AND HEALTHY CONTROLS

The matrix-metalloproteinases represent a family of proteolytic enzymes which have the ability to degrade extracellular matrix components and the basal membrane. Aim:Quantitative qualification of the tissue levels of the collagenase MMPs -1 in inflammatory gingival tissues at patients with chronic and aggressive form of periodontal disease and comparison with those in healthy controls, and determining the correlation between the concentrations of the MMPs -1 with the clinical parameters. Material and method:A total of ninety patients were followed by dividing them in three groups. The first group was formed by 32 patients with chronic form of the periodontal disease, according to the criteria set by AAP 1999. The second group was made of 28 patients with aggressive periodontitis and the third group - 30 healthy individuals. For setting the concentrations of MMPs-1, quantitative enzyme method was used, with the commercial set: SensoLyte MMPs-1 ELISA Kit Colorimetic,AnaSpec,Inc. Results:The concentration of MMPs-1 in the inflammatory gingival tissues at the patients with chronic and aggressive form of periodontal disease, were greater in comparison with the healthy patients and showed high statistic significance (p=0.0001). The difference in relation to MMPs-1 between the two groups (aggressive and chronic) are insignificant (p=0.5751). We appointed presence of an important positive correlation between IDP and the examined MMPs-1 (average-strong at patients with chronic and very strong at patients with aggressive periodontal disease). Important, positive correlation was present between IGI and MMPs-1. The loss of attachment and resorption of the alveolar bone were strongly, positively correlated with the concentrations of MMP-1 in the both groups of participants. Conclusion: The microorganisms from the biofilm initiate the production of the collagenase and their concen-trations raise with the development of the inflammatory processes, leading to the loss of attach-ment and resorption of the alveolar bone. Key words:MMP-1, aggressive, chronic periodontal disease, biofilm, inflammation.



51ВЕРА РАДОЈКОВА-НИКОЛОВСКАКоавтори - Накова М, Поповска М, Николовски Б, Џипунова Б, Стојановска В.

ВЛИЈАНИЕ НА ЕСТРОГЕНИТЕ ХОРМОНИ ВРЗ ЗДРАВЈЕТО НА ПАРОДОНТОТ ВО ПЕРИОД НА БРЕМЕНОСТ Бременоста како исклучително важен период од животот на секоја жена, се карактеризира со значајна елевација на нивоата на женските полови хормони во плазмата и последично во гингивалниот флуид и плунката. Имајќи го во предвид учеството на естрогените хормони во регулацијата и одржувањето на пародонталното здравје, ја поставивме целта на трудот: - да го утврдиме серумското и саливарно ниво на; естрадиолот кај бремени пациентки со дијагностициран гравидарен гингивит - да го утврдиме пародонталниот статус кај испитуваните пациентки, преку проследување на гингивалните и пародонтални индекси - да го утврдиме влијанието на; естрадиолот врз пародонталниот комплекс преку воспоставување на соодветни корелации со индексите на пародонталниот статус. За таа цел Клиниката за болести на устата и пародонтот беа испитани 30 пациентки кои се наоѓаа во третиот триместар на бременост. Кај сите нив беа нотирани гингивалните и пародонтални индекси. Серумското и саливарно ниво на естрадиолот беше одредувано со ЕЛИСА методот. Резултатите кои ги добивме укажуваат на присуство на високи серумски и саливарни вредности на естрадиолот, придружено со потенцирана гингивална инфламација. Ваквите наоди претставуваат уште една дополнителна потврда за потребата на одржување на максимална орална хигиена како во периодот пред така и во текот на бременоста. Имајќи го во предвид фактот за сериозната партиципација и поврзаноста на оралното здравје со системското здравје и реперкусиите кои тоа може да ги има врз него, јасно се наметнува потребата за поангажирана соработка помеѓу стоматолозите од една и гинеколозите од друга страна. Клучни зборови:естрадиол, бременост, гингивало здравје, пародонтален статус.



51VERA RADOJKOVA - NIKOLOVSKACoautors - Nakova M., Popovska M., Nikolovski B., Djipunova B., Stojanovska V.

INFLUENCE OF ESTROGEN HORMONES ON PERIODONTAL HEALTH DURING PREGNANCY

Pregnancy as an extremely important period in the life of every woman, characterized by a signifi-cant elevation in levels of female sex hormones in plasma and consequently in gingival fluid and saliva. Taking into account the participation of estrogen hormones in the regulation and maintenance of periodontal health, we have set the goal of our investigation -to determine serum and salivary levels of estradiol; in pregnant patients with diagnosed pregnan-cy gingivitis - to determine periodontal status of patients examined by stream and gingival indices parodontal - to determine the impact of estradiol on periodontal complex by establishing correlations with indices of periodontal status. For this purpose, at the Clinic of oral pathology and periodontology, were examined 30 patients who were in the third trimester of pregnancy. In all of them were noted periodontal and gingival indices. Serum and salivary levels of estradiol were determined by ELISA method. The results obtained indicate the presence of high serum and salivary values of estradiol, accom-panied by highlighted gingival inflammation. These findings represent an additional confirmation of the need to maintain maximum oral hygiene in the period before and during pregnancy. Taking into account the fact of serious participation and connection of oral health with systemic health and the repercussions that it may have on him, there is clearly a need for more engaged collabora-tion between dentists from one and gynecologists of the other side. Keywords:estradiol, pregnancy, gingival health, periodontal status.



ДЕТСКА СТОМАТОЛОГИЈА

ПРЕВЕНТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА

66ВЕСНА АМБАРКОВА Коавтори – K. Gorseta, Domagoj Glavina, Ilija Skrinjaric

ВЛИЈАНИЕТО НА ФЛУОРИДНИТЕ ГЕЛОВИ ВО СПОРЕДБА СО КОМПЛЕКСОТ CPP-ACP НА ЕМАЈЛОВАТА ДЕМИНЕРАЛИЗАЦИЈА И РЕМИНЕРАЛИЗАЦИЈА Вовед: Употребата на CPP-ACP и на флуоридите и нивниот заеднички синергистички ефект можат да го намалат степенот на деминерализацијата и да ја засилат реминерализацијата во текот на киселинските предизвици.

Цел:Целта на оваа студија е да се определи влијанието на флуоридните гелови во споредба со комплексот CPP-ACP на емајловата деминерализација и реминерализација.

Материјал и метод:Емајловите блокчиња се подготвени со нивно полирање со карборундни дискови со различна финост (320, 600 и 1200 grit), проследено со водено ладење. Примероците по случаен избор беа поделени во пет групи и подложени на дневен цикличен режим. Три групи во период од 10 мин. беа третирани со флуоридни гелови: Fluorogal, Fluor Protector Gel и Cervitec Gel, една група беше третирана само со GC Tooth Mousse, а една со GC Tooth Mousse и Cervitec Gel. Сите примероци се чуваа во вештачка плунка пред и по циклусите. Површинската микротврдина (SМC)) беше детерминирана на почетокот и по 12 дена користејќи го Шимадсовиот микродуриметар (50 g. 490.3 mN, 10s) (HMV-2000 Shimadzu, Japan). Процентот на променетата површинска микротврдина (%SMC) беше пресметан од средната вредност на микротврдината на секој емајлов примерок пред и по цикличниот режим. Вредностите беа анализирани со т-тест за индивидуални компарирања (P<0.05).

Резултати:Статистичката анализа со т-тест покажа сигнификантна разлика помеѓу микротврдината на емајлот пред и по третманот со флуоридни гелови кај сите групи. Сите групи третирани со флуоридни гелови и со GC Tooth Mousse покажаа зголемување на површинската микротврдина. Не добивме значајна статистичка разлика помеѓу процентот на променетата површинска микротврдина (%SМC) на емајлот помеѓу групите. Не добивме значајна статистичка разлика ниту помеѓу групите третирани со флуоридни гелови и со GC Tooth Mousse.

Заклучок:Резултатите добиени од оваа студија покажуваат дека висококонцентрираните гелови и Tooth Mousse ефективно ја инхибираат деминерализацијата во експериментални услови.



PEDIATRIC DENTISTRY

PREVENTIVE DENTISTRY

66VESNA AMBARKOVACoautors - K. Gorseta, Domagoj Glavina, Ilija Skrinjaric

EFFECT OF THE FLUORIDE GELS COMPARING TO CPP-ACP COMPLEX ON HUMAN ENAMEL DE-MINERALIZATION/REMINERALIZATION

Introduction:The use of CPP-ACP with fluoride and its synergistic effect can reduce the degree of demineraliza-tion and enhance remineralization during acid challenge.

Aim:Thisin vitro study was conducted to investigate the effect of fluoride gels comparing to CPP-ACP complex on the inhibition of enamel demineralization.

Material and Methods:Enamel blocks were ground flat with water-cooled carborundum discs (320, 600 and 1200 grit). The blocks were randomly allocated into five groups and subjected to a daily cycling regime. Three groups were treated within the period of 10 minutes with fluoride gels:Fluorogal(NaF 8400 ppm, FH2 2600 ppm), Fluor Protector Gel(1450 ppmF) and Cervitec Gel(900 ppm NaF), one was treated only with GC Tooth Mousse and one was treated with GC Tooth Mousse (Recaldent CPP-ACP 10.0%) plusCervitec Gel. All specimens were stored in artificial saliva between and after cycles.The surface microhardness (SMH) of the specimens was determined at baseline and after 12 days using HMV-2000 (Shimadzu, Japan). Thepercentage of SMHchange (%SMC) was calculated before and aftercycling regime.Data were analysed by t-test for individual comparisons (p<0.05).

Results:Statistical analysis by t-test showed significant difference between SMH before and after fluoride treatment in all groups.All groups treated with fluoride gels and GC Tooth Mousse showed increase in SMH. There was no significant statistical difference between the %SMH of the enamel between groups.No statistically significant difference was observed between the fluoride gels and GC Tooth Mousse.

Conclusion: The results obtained in the present study showed that high fluoride gels and Tooth Mousse effec-tively inhibit demineralization under experimental conditions.



67ГОРДАНА ТОДОРОВСКАКоавтори – Љуба С., Горан С., Виолета С.

ПРЕВЕНТИВНАТА СТОМАТОЛОГИЈА-РЕШЕНИЕ ЗА ПОДОБРО ОРАЛНО ЗДРАВЈЕ КАЈ ДЕЦАТА

Националната стратегија за превенција на орални заболувања кај деца од 0-14 год. во РМ се спроведува во РМ од 2008 год.Ги опфаќа децата од предучилишните и училишните установи. Вклучува пет превентивни мерки: 1.Контрола на дентален плак 2.Примена на флуориди 3.Дисциплина во режимот на внесување на шекери 4.Залевање на фисури и јамички 5.Едукација и мотивација за одржуванје на оралното здравје Цел:Да укажеме на фактот на значењето на превентивата како фактор за зачувување на здравјето на забите во детска возраст. Материјал и метод:Опфатени се деца на 5-годишна возраст од предучилишна установа-урбано подрачје и деца на 8 години-школска возраст од рурална средина и нивни родители.Користени се GC FUJI TRIAGE за залевање на фисури на први трајни молари и FLUOROGAL раствор со флуориди за локална флуор профилакса. Резултати:По 2 години од имплементација на превентивните мерки во склоп на Националната стратегија за превенција на орални заболувања кај деца од 0-14 години во РМ добивме значително подобрување на оралната хигиена и редукција на кариес на први трајни молари од 70%. Заклучок: Примената на сите превентивни мерки во секојдневната работа на педодонтите во програмата на Националната стратегија за превенција на орални заболуванја кај деца од 0-14 години во РМ создава едуцирана популација на деца и родители со сочувано орално здравје, подобри навики , а со тоа подобрување на квалитетот на живеењето.



67GORDANA TODOROVSKACoautors - Ljuba S., Goran S., Violeta S.

PREVENTIVE DENTISTRY-SOLUTION FOR BETTER ORAL HEALTH FOR CHILDREN

The National strategy for prevention of oral diseases for children from 0-14 years. in RM is imple-mented in the Republic from 2008. It covers children from preschool and school facilities. It in-cludes five preventive measures: 1.Contol of dental plaque 2.Usage of fluoride 3.Discipline in regime on sugars entry 4.Fissure watering and fossa 5.Education and motivation in keeping oral health Objective:To point out the fact of the importance of prevention as a factor for the preservation of dental health for children. Material and methods:5 years of age children from pre-school-urban area and 8 years of school-aged children from rural areas and their parents were included. GC FUJI TRIAGE for sealing fissures of first permanent molar and FLUOROGAL solution with Local fluoride fluoride prophylaxis were used. Results:After 2 years of implementation of preventive measures within the national strategy for prevention of oral diseases for children from 0-14 years in RM obtained significant improvement of oral hy-giene and reduction of caries of first permanent molar of 70%. Conclusion: Implementation of all preventive measures in daily work pedodontite program of the National strategy for prevention of oral oral diseases for children from 0-14 years in the RM creates educat-ed population of children and parents with preserved oral health, better habits, thereby improving the quality of life.



68ОЛГА КОКОЧЕВА-ИВАНОВСКАКоавтори - Царчев Миле, Јанкуловска Мира, Амбаркова Весна, Жабокова-Билбилова Ефка

РЕМИНЕРАЛИЗАЦИЈА НА ИНИЦИЈАЛНА ЛЕЗИЈА КАЈ КАРИЕС НА РАНО ДЕТСТВО

Вовед:Превенирањето на циркуларниот кариес, терминиран како chilhood caries (кариес на раното детство), е од особена важност за здрав развој на детскиот организам. Цел на оваа студија беше дијагностицирање на почетниот стадиум на циркуларен кариес и негово превенирање. Материјал и метод:На Клиниката за детска и превентивна стоматологија во Скопје, опфативме 61 испитаник, на возраст од 2 до 3 години, кај кои со стандарден клинички преглед беше дијагностициран циркуларен кариес во почетен стадиум: иницијална лезија-бела дамка(macula alba). Испитаниците ги поделивме во две групи: 30 испитаници со иницијална лезија кои ги третиравме со топикален флуориден третман и 31 испитаник со иницијална лезијакои ги следевме, но не беа подложени на флуориден третман. Првата група на испитаници ја подложивме на шестмесечен топикален флуориден третман, аплицирајќи аминофлуориден раствор еднаш неделно. Притоа спроведовме клиничка евалуација од реминерализирачкиот ефект на флуоридниот препарат и регистриравме кои од иницијалните лезии биолошки се репарираа, перзистираа или проградираа. За реализирање на лабораториските испитувања, екстрахиравме млечни заби во период на физиолошка смена. Формиравме три групи примероци: 10 максиларни инцизиви со иницијална лезија(нетретирани), 20 здрави мандибуларни инцизиви (контролна) и 10 максиларни инцизии со иницијална лезија (третирани). Лабораториските испитувања ги реализиравме на Институтот за здравствена дијагностика и истражувања во биомедицинските и природни науки, при Медицинскиот факултет во Ниш, со скенинг електронски микроскоп (SEM). Ултраструктурните промени на емајлот ги набљудувавме и анализиравме на тродимензионалната слика на SEM, а наодите ги документиравме на фото прилози.

РезултатиНајдобар реминерализирачкиот ефект од флуоридниот препарат при клиничката евалуација, имавме после шест месеци од топикалниот третман. Компарацијата на фото прилозите од SEM, покажа значаен реминерализирачки ефект во прилог на третираните примероци заби. Заклучок:Со рано дијагностицирање на ова заболување во стадиум на иницијална лезија и третирање со флуориден третман, може да се постигне потполна репарација на истата. Меѓутоа мора да нагласиме, само во услови на истовремено постигнат солиден хигиено-диететски режим. Клучни зборови: емајл, иницијална лезија, реминерализација.



68OLGA KOKOCHEVA - IVANOVSKACoautors - Carchev M., Jankulovska M., Ambarkova V., ZabakovaB.E.

REMINALIZATION OF AN INITIAL LESION ON THE EARLY CHILDHOOD CARIES

Introduction The prevention of the circular caries or early childhood caries is very important for the healthy child`s organism. AimThe aim of this study is the detection of the circular caries and its prevention. Material and method – The examinees, chosen in the Dental Pediatric Clinic in Skopje are on the age from 2 to 3 years old. The selection includes 61 examinees diagnosed with circular caries in the initial stage: an initial lesion – white spot (macula alba). There are 2 groups: 30 examinees with an initial lesion (treated) and 31 examinees with an initial lesion (untreated). The first group underwent 6 months long fluoride treatment, by applying of the amino fluoride so-lution once a week. Upon a clinical evaluation of the remineralization effect of the fluoride prepa-ration, we registered which of the initial lesions biologically have repaired, persisted and gradated. In these examinations, we extracted primary teeth in the period of its physiology change and three groups of teeth samples were made: 10 extracted maxillary incisors with an initial lesion; 20 ex-tracted healthy mandibular incisors and 10 extracted maxillary incisors with an initial lesion treated by topical fluoride treatment. The laboratory examinations of the extracted teeth were completed at the Faculty of Medicine in Nis within the Laboratory of Electric Microscopy with SEM. The ultra structural changes of the enamel were observed and analyzed, while the presented SEM findings were documented on photo articles. ResultsThe best remineralization effect of the fluoride preparation was achieved upon six months long fluoride treatment. The compared photo articles on SEM shows significant remineralization effect in favor of the treated teeth samples. ConclusionThe well timed detection of this caries in its initial stage and the treatment with the topical fluoride treatment could possibly mean complete reparation, but only if a solid hygienic and diet regime is provided. KEY WORDS: Enamel, Initial Lesion, Remineralization.



70МАЈА ЈОВАНОВСКАКоавтори - Стефанов Р.

АВТОТРАНСПЛАНТАЦИЈА НА РЕТИНИРАН ВТОР ТРАЕН ПРЕМОЛАР

Замената на млечната со трајната дентиција е најчесто физиолошки временски детерминиран процес. Забавена, отсутна ресорпција на корените на млечните заби, односно отсуство на никнување на трајните заби е најчесто резултат на: недостаток на простор во забната низа, ектопична положба на забниот зачеток, пречки на ерупционата патека (анкилоза на млечни заби, прекубројни заби, фоликуларни цисти, одонтоми и др.) Присуство на фоликуларна циста може да биде сериозна пречка на ерупционата патека на перманентниот заб, кој доведува до негова задршка во виличната коска. Овој труд обработува клинички случај на случајно откриена циста кај 9 годишна пациентка. Екстраорално е видлив оток, интраорално присуство на тумефакција без хиперемија на лигавицата, РТГ наод типичен за фоликуларна циста, унилокуларно просветлување со овална форма, јасно ограничено од околната коска со периферна зона на кондензирана коска со сенка од коронката на нееруптираниот заб во цистичниот лумен. Развојот на коренот е една третина, адекватно со возраста на пациентката. Поставена дијагноза cysta folicularis mandibullae lat. dex. in regio 45. По извршената орално-хируршка интервенција, енуклеација на цистичната лезија in toto, од тим орални хирурзи, се обидовме да извршиме позиционирање на вториот траен премолар во алвеоларниот низ со лесна инфраоклузија. Имобилизацијата на забот ја изведовме со жичано-композитна шина, во период од 4 недели. Контролиравме клинички и рентгенолошки на секои 6 месеци. Радиографската контрола во пост-оперативниот период од 1 година покажува видлива коскена регенерација, ново коскено ткиво со трабекуларна коскена архитектоника, како и разлика во развојот на коренот. По 4 годишна контрола забот е присутен во забниот низ без субјективни симптоми, растот на коренот е завршен и пулпата е витална. Покрај основниот хируршки принцип во терапија на фоликуларни цисти, кој подразбира потполна енуклеација на цистичниот сакус, заедно со нееруптираниот заб, се обидовме да го сочуваме и онака изгубениот заб. Резултатите од континуираното следење на пациентката во подолг временски период претставува солидна потврда за успешноста и оправданоста на ваквата комбинирано-тераписка опција. На овој начин кај пациентката е отстранета патолошката лезија и во исто време извршена е функционална и естетска рехабилитација, што е од извонредно голема важност.



70MAJA JOVANOVSKACoautors - Stefanov P.

AUTO-TRANSPLANT ON THE RETINATED SECOND PERMANENT PREMOLAR

The replacement of milk with permanent dentition is a physiological process determined with time. Slower, absent resorption of roots of milk teeth, or the absent sprouting of permanent teeth is a result of: lack of space in the tooth row, ectopic position of the tooth germ, obstacles in the eruptional path (ancliosys of milk teeth, excessive teeth, follicular cysts, odontoms ... ) Presence of follicular cyst can be a serious obstacle to the eruptional path of permanent tooth, leading to its retention in the jawbone. This labor deals with the clinical case of a cyst in a 9 year old patient. Extraoral swelling is visible, intraoral tumefaction is present without hyperemia of the mucosa, RTG finding-typical for follicular cyst. The development of the root is 1/3, appropriate to the age of the patient. Diagnose: cysta folicularis mandibullae lat. dex. in regio 45. After the oral-surgery, enucleation of the cystic lesion, we tried to perform positioning of the sec-ond permanent premolar in alveolar line with ease infraoclusation. We immobilized the tooth with wire-composite splint, over a period of 4 weeks. Clinical and radiological checks every 6 months. Radiographic control in the postoperative period of 1 year shows visible bone regeneration, new bone tissue trabecular bone architecture, as well as differences in the development of the root. Af-ter 4 years of control, the tooth is present in the teeth line without subjective symptoms, the root growth is complete and the pulp is vital. Besides the basic surgical principle in the treatment of follicular cysts, which implies complete enucleation of the cystic sakus along with uneruptated tooth, we tried to preserve the already lost tooth. The results of continuous monitoring of the patient over an extended period of time is a solid confirmation of the success and validity of this combined-therapy option. In this way the pa-tient’s pathological lesion is removed and simultaneously a functional and aesthetic rehabilitation is performed, which is extremely important.



71ОЛИВЕРА САРАКИНОВАКоавтори - Зорчец Татјана, Царчев Миле, Костадиновска Емилија

ИНТРО/ЕКСТРОВЕРТНОСТ КАЈ ДЕЦАТА -ДЕНТАЛНА АНКСИОЗНОСТ-БИХЕВИОРАЛЕН МЕНАЏМЕНТ ЗА СПРАВУВАЊЕ СО АНКСИОЗНОСТА ВоведСпроведувањето на соодветни бихевиорални постапки од страна на педодонтот во секојдневното справување со денталната анксиозност кај децата, има клучно значење во успешноста на преземените терапевтски постапки. Анксиозноста кај децата е во корелација со голем број на фактори кои ја детерминираат личноста на детето. ЦелЦелта на трудот е утврдување на можното влијание на темпераментот (интровертност/екстровертност) кај испитаниците врз нивото на денталната анксиозност, како и ефектот од спроведениот бихевиорален менаџмент кај тие деца, за совладување на анксиозноста. Материјал и метод Испитувањето беше изведено врз група од 17 испитаници од обата пола, на возраст од 6-14 години (М=7,91+-1,79), по случаен избор. Психометриската батерија на тестови беше составена од Child Behaviour Check Lisт (CBCL), Profile Index Emotions(PIE) и Facial Image Scale(FIS). РезултатиНа CBCL скалата, оваа група на испитаници е во рамките на просечните постигнувања, на PIE 82% одиспитаниците се екстроверти, а 18% се интроверти, а на FIS се доби скор од 4,23=0,66, кој потврдува дека оваа група на деца не ја доживуваат денталната интервенција како травматско искуство и имаат ниско ниво на дентална анксиозност. Првичните резултати укажуваат на тоа декабихевиоралната интервенција и кај екстровертните и кај интровертните деца има подеднадква успешност, доколку соодветно се применува. ЗаклучокКај оваа група на испитаници, темпераментот не е клучен фактор во ефикасноста на одговорот на бихевиоралните методи, но укажува на потребата од психолошки едуциран терапевт, кој ќе знае да спроведе соодветен индивидуален бихевиорален пристап кон детето.



71OLIVERA SARAKINOVACoautors - Zorchec T., Carchev M., Kostadinovska E.

INTRO / EXTROVERSION IN CHILDREN -Dental anxiety-BEHAVIORAL MANAGEMENT TO DEAL WITH ANXIETY

IntroductionThe implementation of appropriate behavioral procedures by pediatric dentist in everyday cop-ing with dental anxiety in children, is crucial to the success of therapeutic procedures undertaken. Anxiety in children is correlated with a number of factors that determine the child’s personality. AimThe aim of the study is determining the possible impact of temperament(introversion / extrover-sion) among respondents on the level of dental anxiety and the effect of the implemented behav-ioral management in these children, to overcome anxiety. Material and methodtest was performed on a group of 17 subjects of both sexes, aged 6-14 Psychometric battery of tests consisted of the Child Behaviour Check List (CBCL), Profile Index Emotions (PIE) and the Facial Image Scale (FIS). years (M = 7.91 + -1.79) at random. Results –The CBCL scale, this group is within the average achievements of PIE 82% of respondents are extro-vert and 18% are introverts, and FIS is received scores of 4.23 =0.66, which confirms that this group of children do not experience the intervention as traumatic dental experience and have low levels of dental anxiety. The First results indicate that behavioral intervention and the outgoing and the introvert children have the same success, if properly applied. ConclusionIn this group, temperament is not a key factor in the effectiveness of response to behavioral meth-ods, but indicates the need for psychological educated therapist who will be able to implement appropriate individual behavioral approach to child.



73ХРИСТО ПЕТАНОВСКИКоавтори - Царчева Софија,Кулишевски Александар

ВРЕДНОСТИ НА СИГНИФИКАНТНИОТ КАРИЕС ИНДЕКС(СИК)КАЈ МЛАДАТА ПОПУЛАЦИЈА ОД УРБАНА СРЕДИНА Не секогаш урбаниот начин на живеење ја носи со себе предноста на намалување на распространетоста на одредено заболување.Таков за жал е примерот со распространетоста на кариесот кај нашата млада популација.Целта на нашата студија е да се направи вистински пресек на кариес преваленцата кај нашата млада популација со потенциран екцесивен внез на шеќери.Кај 120 испитаници на 12 годишна возраст кои доаѓаат од две различни основни училишта од Скопје Д.М.Ф.Т индексот изнесува 5,77, додека С.и.К индексот изнесува 8,12.

Од одговорите на прашањата од анкетниот лист кај истиот број испитаници дознаваме дека 48%четкаат заби двапати дневнододека 40%четкаат трипати дневно.51%од испитаниците забите ги четкаат 3 мин.додека52% од нив барем еднаш дневно консумираат слатки производи и тоа половина од нив тоа го прават после ручек а дури 38%слатки консумираат навечер.Овошје ниту еднаш дневно не консумираат 48% а гума за жвакање еднаш дневно користат 65%.За жал дури 65% од децата стоматолог посетуваат само по потреба што воедно не носи до заклучокот дека мораме да ги примениме сите превентивни и едукативни мерки за да можеме денталното здравје на нашата млада популација го направиме барем малку еквивалентно на здравјето на нивните врсници од развиените европски земји.



73HRISTO PETANOVSKICoautors - Carcheva S., Kulishevski A.

SIGNIFICANT CARIES INDEX(SIC) IN YOUTH POPULATION FROM URBAN AREAS

Not always modern style of live means low index of some dessise.It is the some exaple with caries prevalence in our young population.Aim of this study is to determinate the real situation ofcaries prevalence in our youth population with no control dayly useing sugar products.We had 120 pa-tients on 12 years age,from different primary schools in Skopje.D.M.F.T index is 5,77,but S.i.C. index is 8,12.From the answers of questionary we had 48% of patients wash thair teeth twice a day and 40% three times per a day,51% wash thair teeth 3 min. and 52% use sugar products one time for 24 hours.Halfpart of tham use sweet products after lunch but even 38% eats canndy and cholates in the evening.48% never use fruits in meals , and 65% of children visit thair dentist only when thay have any dental problem.We must use every education and preventive methods to make dental health in our young population more equivalent to the dental health of children in Europian coun-trys.



ОРАЛНА И МАКСИЛОФАЦИЈАЛНА ХИРУРГИЈА

86ДАНИЦА ПОПОВИК МОНЕВСКА Коавтори – Наумовски С., Грчев А., Бенедети А., Божовиќ С., Исмани А.,Серафимовски П.

ПРЕВИДЕНИ ФРАКТУРИ НА ПОДОТ НА ОРБИТАТА- КЛНИЧКА СЛИКА И ТЕРПИЈА

При дислокантни фрактури на зигоматичната коска се случува пролапс на перибулбарното ткиво во максиларниот синус, таа состојба е пропратена со окуларни симптоми како диплопија, редуциран мотилитет на очното јаболко и др.. Не ретко се случува превид во дијгнозата на скршениците на зигоматичната коска од лекари и специјалисти кои недоволно ја познаваат лицевата патологија. Така клинички и ренгенолошки не се дијагностицираат навремено скршениците на подот на орбитата при што коскените фрагменти сраснуваат во неповолна позиција и перибулбарното ткиво и мускулите на очното јаболко остануваат инкарцерирани помегу коскените фрагменти. Таа состојба не само што доведува до естетска нагрденост поради асиметријата на лицето туку предизвикува и функционални проблеми како диплопија. Целта на овој труд е да го презентираме третманот на пациентите со десцензус на булбусот и диполопија како резултат на лошо срасната фрактура на зигоматична коска. Ќе бидат презентирани тројца пациенти со мале саната на зигоматична коска, кај кои беше вградена титаниумска мрежа на дното на орбитата по мобилизирање на перибулбарната содржина од синусот. Постоперативно добиени се задоволителни естетски и функционални резултати.



ORAL AND MAXILLOFACIAL SURGERY

86DANICA POPOVIK - MONEVSKACoautors - Naumovski S., Grchev A., Benedeti A., Bozovich S., Ismani A., Serafimovski P.

MALE SANATA FRACTURE OF ZYGOMATIC BONE, SYMPTOMATOLOGY, DIAGNOSIS AND THERAPY

Orbital floor fractures as a result of dislocated fracture of the zigoma have been associated with prolaps of peribulbal structures in the maxillary sinus and ophthalmic complications. Clinical signs of blow-out fracture are enophtalmus, impairment of eye movement, orbital emphysema, diplopia and others. It is important to recognize these fractures because of potential seqelae of enophthal-mos and restriction of the motility of eye globe. Some zygomatic fracture may easily be missed if proper imaging investigations are not made. In this paper we will present treatment of the patients with enophthalmus and double vision as a result of male sanata fracture of the orbital floor. We will present tree patient treated with titanium mesh for reconstruction of the floor of the orbit after mobilization of the peribulbar fat ant orbital muscles. Postoperative results are satisfactory, bout esthetic and function.



88МИЛАН КАМЧЕВКоавтори - Гордана Филипова,Билјана Ставрова, Никола Камчев,

НЕНАВРЕМЕНО ДИЈАГНОСТИЦИРАЊЕ НА ИМПАКТИРАНИТЕ УМНИЦИ КАКО ПРИЧИНА ЗА НЕУСПЕХ ИЛИ РЕЦИДИВИ НА ФИКСНА ОРТОДОНСКА ТЕРАПИЈА Вовед:Фиксната ортодонска терапија се применува кај различни ортодонски аномалии.Времетраењето на присуството на фиксниот ортодонски апарат ретко кога е помалку од година дена и не баш најпријатна состојба за младиот пациент. Резултатите од терапијата се најчесто многу добри или задоволителни при потешки аномалии. Цел:Да се прикаже влијанието на импактираните умници за неуспех на ортодонската терапија, односно на рецидив на веќе постигнат резултат. Материјал и метод:Ќе бидат прикажани случаи кај кои е применета фиксна ортодонска терапија. Заедничко е за сите што пред почетокот на терапијата не е направена рентгенска снимка и не е утврдена состојбата и позицијата на умниците во максилата и мандибулата. Резултати:Два случаи беа во тек на терапија, односно веќе 18 месеци трае третманот , а резултатот од терапијата не се гледа. Три случаеви се јавија поради рецидив на аномалијата после отстранувањето на фиксниот апарат. Ортопантомограмот покажа дека сите четири умници се импактирани и тоа во позиција што никогаш нема да се сместат во забниот низ. Заклучок:Ренгенграфијата како дијагностичко сретство мора задолжително да се направи пред почетокот на ортодонската терапија. Покрај другите информации, од ренгенската снимка треба да се информираме и да ја процениме сосотојбата на умниците и нивнотото можно влијание во текот на терапијата.



88MILAN KAMCHEVCoautors - Filipova G., Stavrova B., Kamchev N

DELAYED DIAGNOSES OF IMPACT THIRD MOLARS AS REASON FOR FAILURE OR RECIDIVISM OF FIXED ORTHODONTICS THERAPY Introduction:Fixed orthodontic treatment is applied to a variety of orthodontic anomalies. Duration of presence of a fixed orthodontic device rarely is less than a year and not really most pleasant situation for a young person. The results of treatment are often very good or satisfactory in severe abnormalities. Aim:To present the influence of impact third molars in failure of orthodontics therapy or recurrence of the already achieved results. Material and methods:Will be shown cases in which is applies fixed orthodontics therapy. Common for all cases is that before the beginning of therapy is not made an X-ray image and not determined condition and position of third molars in maxilla and mandible. Results:Two cases were underway of therapy, already 18 months lasting the treatment, and the result of the therapy couldn’t be seen. Three cases were reported because of recurrence of the anomaly after the removal of the orthodontic device. X-ray images showed that four third molars are im-pacted, in a position that will never be placed in the dental through. Conclusion:X-ray images like a diagnostic procedure are necessary before the beginning of orthodontic thera-py. Among other informations, from an X- ray images we should be offered information and evalu-ate the condition of the third molars and their possible influence in the therapy.



89МИЛАН КАМЧЕВКоавтори - Билјана Ставрова, Никола Камчев, Весна Чемерска Попова

ИМПАКТИРАНИТЕ ЗАБИ, СПОРАДИЧНИ СЛУЧАИ ИЛИ „ЕПИДЕМИЈА“ НА ИМПАКТИРАНИ ЗАБИ Вовед:Докторот стоматолог во секојдневната пракса редовно се сретнува со отсуство на одредени заби во устата на возраст на пациентот во која би требало да бидат во забниот низ или пак се поставени во неправилна положба. Цел:Целта не е да го ставиме акцентот на причините за појавата на ипактираните заби, ниту пак кои заби се најчесто импактирани, туку колку е честа оваа појава и која е можноста и методите во што порана возраст да се утврди и процени дека умниците нема да го достигнат својот нормален раст и дека нивната иднина се гледа само во компликациите што можат да ги направат во текот на животот. Материјал и метод:Анализирана е состојбата на умниците преку рентгенграфии кај пациенти кои во тек на 3 години доаѓале во нашата установа.. Целна група возраст од 10-25 години. Резултати:Ортодонските аномалии од различен тип присутни во 60% од случаите. Умниците во фаза на раст во коската на максила и мандибула но со положба и големина која веќе рано упатува дека нивното изникнување е под голем знак парашање.Тескобната сосотјба во забните низови на изникнатите заби и диспропорцијата помеѓу големината на забите и грацилноста на максилата и мандибулата исто така рано упатуваат на заклучок дека особено умниците нема да се сместат во забниот низ. Втори по умниците се канините. Заклучок:Сметаме дека стоматологијата на оваа појава треба да и даде епидемиска димензија. Тимовите кои што треба да ги анализираат резултатите од систематските прегледи на децата во 10,12 и 14,18 година задолжително да имаат ортопантомограм. Ваков тим е стручен на направи процена, да постави дијагноза и да постави индикација за рано отстранување на импактираните заби



89MILAN KAMCHEVCoautors - Filipova G., Stavrova B., Chemerska P.V.

IMPACTED TEETH,SPORADIC CASES OR “EPIDEMIC” OF IMPACTED TEETH Introduction:Doctor Dentist in his every day practice meets regularly with the absence of certain teeth in the mouth at the age of patient in which the teeth should be in the dental row or are placed in an incorrect position. Aim:The aim is not to put the accent of causes of impact teeth or which teeth are most impacted, but how much is frequent this occurrence and which are possibility and methods in earlier age to determinate and assess that third molars will not attain their normal grow and that their future is only seen in complications that they can make it in the patient life. Material and method:The condition of third molars was analyzed with radiograph in patients who 3 years were coming in our dental office. Target group was 10-25 years old. Results:Orthodontics anomalies of various types were present in 60 % of cases. Third molar in stage of grow in the bone of maxillae and mandible, in position and size which already indicate that their eruption is under a questionable circumstances.Density in dental row, disproportion between size of the teeth and maxillae and mandible also point to the early conclusion that third molar will not be placed in dental row. Second most common impacted teeth are canines. Conclusion:We consider that dentistry of this occurrence should provide epidemic dimension. Teems that need to analyze the results of systematic reviews of children in 10, 12 and 14, 18 years obligatory have to have an orthopantomogram. This team is professional to make assessment, diagnosis, and to set an indication for early removal of impacted teeth.



90НИКОЛА КАМЧЕВКоавтори - Билјана Ставрова, Милан Камчев

МАТИЧНИ КЛЕТКИ ОД ПУЛПАТА НА ЗАБИТЕ КАКО ВТОРА ГОЛЕМА МОЖНОСТ И УЛОГАТА НА ДОКТОРОТ СТОМАТОЛОГ

Вовед:Матични клетки се млади недиференцирани клетки кои имаат особина брзо да се делат и така да дадат голем број потполно исти непроменети матични клетки. Оваа особина ја задржуваат скоро цел живот и така го одржуваат резервоарот на матични клетки во организмот. Под одредени физиолошки услови, а под дејство на одредени гени, хормони и ензими, матичните клетки можат да почнат да се диференцираат во зрели специјализирани клетки на поедини органи и ткива. На овој начин се заменуваат оштетените специјализирани функционални клетки. Постојат два типа на матични клетки : ембрионални и адултни . Адултни матични клетки се откриени во пулпата на млечните заби и умниците. Матичните клетки од пулпата на забите се мултипотентни, не се хематопоетични, но ја подобруваат стабилноста на графтот. Цел:Собирање на скапоцените биолошки ресурси на матични клетки од забите, како втора голема можност и нашата улога како стоматолози. Материјал и метод:Кај 6 деца на возраст од 5 до 11 години направена е екстракција на млечни заби (млечни инцизиви, канини) . Кај 6 деца на возраст од 17-25 години е направена оперативна екстракција на импактиран умник. Притоа забот е ставен во специјален растврор и во специјален контејнер, испратен во специјализирана лабораторија и банка за криопрезервирање. Резултати:Во 5 случаи беа пронајдени матични клетки од млечни заби, а во еден случај резултатите беа негативни.Во сите 6 случаи на криопрезервирање на матични клетки од умници резултатите беа позитивни. Заклучок:Криопрезервираните матични клетки се сопственост на пациентот. Времето на чување е неограничено. Матичните клетки можат да се користат за лекување на многу заболувања. Улогата на стоматологот е да укаже на втората голема можност за изолирање на матични клетки од пулпата на млечните заби и умниците.



90NIKOLA KAMCEVCoautors - Stavrova B., Kamchev M.

STEM CELLS FROM THE PULP OF TEETH THE SECOND BIG OPPORTUNITY AND THE ROLE OF THE DENTIST Introduction:Stem cells are undifferentiated cells that have a feature for a quick multiplication and also to give a number completely intact matched stem cells. This feature retains almost all life and keeps the reservoir of stem cells in the body. Under certain physiological conditions, and under the action of certain genes, hormones and enzymes, stem cells can begin to differentiate into mature specialized cells of certain organs and tissues. In this way are replaced damaged specialized functional cells. There are two types of stem cells: embryonic and adult. Adult stem cells are found in the pulp of primary teeth and third per-manent molar. Stem cells from the pulp of the teeth are multipontential, are not hematopoetic, but they improve the stability of the graft. Aim:The collection of precious biological sources of stem cells from the teeth, as a second big opportu-nity, and our role as a dentist. Materials and methods:In 6 children at age of 5 to 11 years old we made extraction of primary teeth (incisor, canine).Among 6 children aged 17-25 years old was made an operative extraction of the third permanent molar. The tooth was placed in a special container in a special liquid and was send to a specialized laboratory and stem cell bank for a crioprezervation. Results:In 5 cases were found stem cells from primary teeth, and in one case the results were negative. In all 6 cases were found stem cells from permanent third molar.

Conclusion:Stem cells are property of the patient. Storage time is unlimited. Stem cells can be used to treat many diseases. The role of the dentist is to point out the second big opportunity for isolating stem cells from the pulp of primary teeth and third permanent molar.



91ПРЕДРАГ СЕРАФИМОВСКИКоавтори - Идоска Санела, Пецаноски Русе, Сијановска Љуба

ИНТРАОСЕАЛЕН НЕУРИЛЕМОМ НА МАНДИБУЛА -ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ-

Бовед:Неурилемомот е бениген тумор кој потекнува од Швановите клетки.Најчесто е локализиран во меките ткива на главата и вратот, како и на флексорните површини на горните и долните екстремитети. Цел:Да се укаже на можноста од појава на овој тумор на долната вилица како редок ентитет . Материјал и метод:Прикажуваме редок случај на интраосеален неурилемом локализиран во мандибулата кај 52-годишен маж. На клинички преглед присатна беше експанзија на мандибулата,повеќе кон лингвално.Анамнестички, присатна болка и парестезија. На РТГ ортопантомограм видлива експанзивна, добро ограничена, неправилна и унилокуларна радиолуцентна лезија во дисталниот беззаб сегмент на долната вилица од десната страна. Резултати:Беше реализирана хируршка екстирпација со редовни контроли.Крајната дијагноза беше поставена на основа на добиениот хистопатолошки наод.После 5 месеци нема клинички ниту радиографски знаци за рецидив.

Заклучок:Опишаниот случај е сам по себе необичен заради исклучително ретката интраосеална локализација и е помалку од 1процент од сите бенигни примарни коскени тумори.



91PREDRAG SERAFIMOVSKICoautors - Idoska S., Pecanoski R., Sijanovska Lj.

INTRAOSSEOUS NEURILEMMOMA (SCHWANNOMA) OF THE MANDIBLE -A CASE REPORT-

Introduction:Neurilemmoma is a benign tumor that originates from Schwann cells of the neural sheath. They are most frequently located in the soft tissues of the head and neck, as well as on the flexor sur-faces of the upper and lower extremities.

Objective:To present the possibility of arising neurilemmoma in the lower jaw as rare entity. Material and methods: We report a rare case of intraosseus neurilemmoma that was located in the mandible in a 52-year-old male patient. A clinical examination revealed expansion of the mandible extending more to the lingual cortex. The patient report a history of pain and parestesia. The pan-oramic radiographic revealed an expansile, well-defined irregular and unilocular radiolucent lesion on the right side of the posterior teethles segment of the mandibular body.

Results:The treatment of choise was surgical enucleation with periodic follow-up. The histopathological examination led to the final diagnosis. After 5 months there are no clinical or radiographic signs of recurrence.

Conclusion:Our described case is somewhat unusual because of its intraosseous location which is extremely rare and represent less than 1% of all benign primary bone tumors. Key words:Neurilemmoma, Benign tumor, Mandible tumor



92МАРИНА КАЦАРСКА Коавтори – Маја Ѓоровска

ЛАСЕРСКИ ТРЕТМАН НА EPULIS FISSURATUM:ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ Вовед Epulis fissuratum претставува бенигна мукозна хиперплазија која настанува како последица на слаба хронична траума предизвикана од несоодветно протетско понагало. Терапијата се состои од хируршко отстранување кое може да биде конвенционално (со скалпел) и современо, со ласер. Ласерскиот третман претставува современа алтернативна на конвенционалниот, и демонстрира бројни предности. Цел Во овој труд е презентиран третман на еpulis fissuratum со Er.Yag Laser (Fotona-Fidelis III). Материјал и метод (приказ на случај) Пациентка на 69 годишна возраст се обрати на Универзитетската клиника по орална хирургија поради мекоткивен израсток на предниот дел на горната вилица. Нејзината општа здраствена состојба беше задоволителна. Интраорално во близина на максиларниот френулум се забележуваа два набора од хиперпластична гингива кои ја обрабуваа предната ивица на дотраената горна тотална протеза, која не прилегаше соодветно на анатомската база.Нивната боја беше нормална, а површината мазна.Врз основа на објективниот и субјективен наод беше поставена дијагноза еpulis fissuratum. Промената беше отстранета со Er.Yag Laser (Fotona Fidelis III). Резултати Прегледноста во тек на интервенција беше одлична поради оскудното крварење. Немаше потреба од поставување на сутури.Постоперативниот период беше спокоен, без болка,оток, или знаци на инфекција. Заздравувањето беше забрзано. Веќе по две недели беше забележана делумна епителизација. Третманот беше финализиран со изработка на нова протеза која е неопходна за одржување на постигнатите резултати. Заклучок Поради одличните перформанси, отстранување на бенигни мекоткивни промени so Er.Yag ласер треба да претставува златен стандард во современата мекоткивна хируршка пракса.



92MARINA KACARSKACoautors - Gjorovska M.

LASER TREATMENT OF EPULIS FISSURATUM: A CASE REPORT

Introduction Epulis fissuratum is a benign condition which is essentially a mucosal hyperplasia that results from a chronic low-grade trauma induced by a denture flange. The treatment consists of conventionally removal (with surgical blade) and contemporary with laser. laser treatment is a contemporary alternative, and has many advantages. Aim In this article a case of epulis fissuratum treated with Er-Yag Laser (Fotona Fidelis III) is presented. Material and method A 69 years-old female was referred to the University dental clinic of oral surgery for assessment of an upper anterior mucogingival overgrowth. Patients medical history was uneventful. Intraoral examination revealed folds of hyperplastic mucosa with normal color and smooth surface in the proximity to the upper frenulum, encompassing the frontal right border of the maxillary full removable denture. The diagnosis of epulis fissuratum was made. The lesion was removed with Er-Yag Laser (Fotona Fidelis III). Results The visibility was great during the surgery because of the scarce bleeding. There was no need for suturing. The postoperative recovery was symptomless, without pain, oedema, or infec-tion. Two weeks after surgery the area was partially epithelized. As a final step in patients recov-ery a new prosthesis was made. Conclusions Taking into consideration it’s outstanding performances, removal of benign lesions with Er:Yag laser should present a gold standard in up to date soft tissue surgery.



93МАРИЈА ПЕЕВА-ПЕТРЕСКА Коавтори - Даниела Велеска, Едвард Јанев, Наташа Писевска, Гоце Крстиновски, Дејан Спасов

КОСКЕНИ ГРАФТ МАТЕРИЈАЛИ И КЛИНИЧКИ МОЖНОСТИ

Вовед:Регенеративната стоматологија разви многу техники за ефикасна коскена аугментација. Пристапот во голема мера ќе зависи од степенот на коскениот недостаток и идејата за реконструкција со дентални имланти. Денешниот концепт во регенеративната стоматологија започнува по вадење на забите со постапката на зачувување на алвеолата и вклучува регенеративни техники кои се користат пред постава на имплантот или за време на имплантната хируршка процедура, за подигнување на синус максиларис или хоризонтална и вертикална аугментација, итн. Цел:Авторите преку презентација на свои клинички случаи, сакаат да истакнат некои критични аспекти во регенеративните стоматолошки хируршки постапки pri koristewe na razli~ni koskeni supstituenti. Материјал и метод:Клиничкиот материјал во овој труд вклучува употреба на коскени заменици и мембрани за водена коска регенерација во пародонтални дефекти, при имедијатна имплантација или одложена имплантациска постапка. Авторите ги презентираат своите искуства со тромбоцитно богата плазма во коњугација со ксенографти за регенерација на големи коскени дефекти по енуклеација на цисти, итн. Заклучок:Разновидни техники со различни биоматеријали се користат за зголемување на коскениот волумен, кои успешно може да ја спречат алвеоларната ресорпција по екстракција на заби или да го надоместат изгубениот коскен волумен за добивање на подобри естетски резултати при протетска или имплантна реконструкција на изгубениот забен низ. Најсоодветно е да се користи приод базиран на научно и клиничко потврдено искуство што ќе води кон најдобро решение на секоја клиничка состојба. Клучни зборови:аугментација, ресорпција, импланти, презервација на алвеола, коскени супституенти



93MARIJA PEEVA - PETRESKACoautors - Veleska D., Janev E., Pisevska N., Krstinovski G., Spasov D.

BONE GRAFT SUBSTITUTES AND CLINICAL OPPORTUNITIES

Introduction:Regenerative dentistry develops many techniques for effective bone augmentation. The approach is largely dependent on the extent of the defect and the idea for reconstructing the function with dental implants. Today’s concept in regenerative dentistry starts after tooth extraction with a pro-cedure of socket preservation and regenerative techniques are used prior to implant placement or simultaneously at the time of implant surgery, sinus lifting, horizontal and vertical ridge augmenta-tion, etc. Purpose: The authors want to emphasise some critical aspects in the regenerative dental procedures, through presenting their clinical cases with different indications using different bone graft substi-tutes. Material and Methods:Different techniques for reconstruction of bone defects that are reviewed in this article include the use of bone graft substitutes and barrier membranes for guided bone regeneration in periodontal defects, with immediate implantation procedure or delayed implantation. Also, authors present their experience with platelet-rich plasma in conjugation with xenografts in large bone defects after enucleating the cyst. Conclusions:Many techniques exist for effective bone augmentation with various biomaterials which can pre-vent alveolar crest resorption after teeth extraction that leads to better esthetic results in oral implantology. It is most appropriate to use an evidenced-based approach when a treatment plan is being developed for bone augmentation cases with best solution for each clinical situation. Key words:bone grafting, resorption, socket preservation, alveolar ridge augmentation, dental implants



ИМПЛАНТОЛОГИЈА

87ВАЛЕРИ ДРАГАНЧЕВ

НЕУСПЕСИ ВО ИМПЛАНТОЛОГИЈА. МЕТОДИ ЗА НАМАЛУВАЊЕ НА РИЗИКОТ, СО КОРИСТЕЊЕ НА КОНУС ЗРАК

Во современата имплантологија употребата на компјутерска технологија е задолжителна.

Предавањето се однесува на сите техники кои се користат со презентација на различни методи на планирање користејќи ја cone beam техниката.

Ќе бидат прикажани многу неуспешни хируршки постапки, поради скриените анатомски ризици.

Најдоминантен дел ќе биде презентацијата на индикациите за екстракција на заб, кога треба да се екстрахира и различните методи на објективна дијагноза.



IMPLANTOLOGY

87VALERI DRAGANCHEV

FAILURES IN THE IMPLANTOLOGY. METHODS TO DECREASE THE RISK,USING A CONE BEAM

in the contemporary implant dentistry using a cone beam technology is a must.The lecture will go trough all the positives of the techique and will show different methods to plan the treatment ac-cordingly.

It will show many failures ,due to the hidden anatomical risks .

The hot topic when to save a tooth ,when to extract and the different methods for objective diag-nosis will be discussed .



116ИРИНА ТРАЈКОВСКА- ЗАРЕСКА Коавтори - Александар Ковачевски

МОДАЛИТЕТИ НА ИМПЛАНТО- ПРОТЕТСКИ ТРЕТМАН НА БЕЗЗАБИ ВИЛИЦИ Вовед:Реставрациите носени од импланти станаа рутински третман со висока сигурност и одличен клинички успех. Постојат голем број на модалитети за решавање на тоталната и субтоталната беззабост со импланти и фиксни и мобилни протетски реставрации, базирано на коскениот волумен, распоредот на имплантите, меѓувиличните соодноси и финансиските можности на пациентот. Цел:Главна цел на овој труд е да се воочат предностите и недостатоците од различни протоколи за третман на тотална беззабост со импланти. Материјал и методи:Кај 6 пациенти во периодот од 2008- 2011 година беа поставени вкупно 33 импланти. Кај секој од нив беше спроведен различен тераписки модалитет, како протеза носена од 2, 3 или 4 импланти и фиксен мост носен од 6 импланти. Пациентите беа следени клинички и радиографски. Истовремено беа нотирани постоперативните и техничките компликации, времето за изработка и естетскиот резултат. Резултати:Клиничките параметри како: преживување на имплантите, ниво на плак, крварење на сондирање, длабочина на сондирање, не се разликуваат сигнификантно кај различните тераписки модалитети. Минимални протетички технички компликации имаше кај сите пациенти, освен кај еден. Периодот од поставување на имплантите до предавање на протетската изработка се разликуваше од 2- 6 месеци. Сите пациенти се задоволни со постигнатата естетика. Заклучок:Сите модалитети на третман на тотална беззабост се покажаа предвидливи од клиничка и радиолошка гледна точка. Сепак, големите коскени дефекти кај пародонтолошки компромитирани пациенти и графтирањето со вештачка коска го зголемуваат периодот за протезирање и го отежнуваат постигнувањето на идеална естетика. Клучни зборови:импланти, протетика врз импланти, естетика.



116IRINA TRAJKOVSKA - ZARESKACoautors – Kovachevski A.

MODALITIES OF IMPLANT- PROSTHETIC TREATMENT IN EDENTULOUS AND SUB-EDENTULOUS JAWS Introduction:Implant-retained restorations have become a routine treatment option with high reliability and excellent clinical success rates. There are many modalities of treatment for total and subtotal eden-tulous jaws with implants and fixed or mobile prosthetic restorations, based on the assessment of bone volume, implant number, jaw relations and financial possibilities of the patient. Aim:The general goal of this work was to see the advantages and disadvantages of various treatment protocols of total edentulous jaws with implants. Materials and methods:During the 2008-2011 period, we have inserted 33 implants in 6 patients. In every single patient with total edentoulism, we have used different modalities of treatment, such as removable pros-thesis over 2, 3 or 4 implants and fixed bridge over 6 implants. The patients were clinically and radiographically followed. We have noticed postoperative, technical complications, the period between the implant surgery and the prosthetic delivery, and esthetical outcome. Results:Clinical parameters, such as implant survival rate, plaque level, bleeding on probing and prob-ing depth, did not significantly differ according to the different modalities of treatment. Minimal prosthetic technical complications occurred in all patients, except one. The time period from the implant surgery till prosthetic delivery was comprised between 2 and 6 months. All patients were satisfied by the achieved esthetical result.

Conclusion:All modalities of treatment for solving total edentulism are predictable from a clinical and radiolog-ical standpoint. However, big bone defects in parodontologically compromised patients and bone grafting increased the treatment period and complicated the ideal aesthetics. Key words:implants, prosthetic treatment on implants, esthetics.



117ЕДВАРД ЈАНЕВКоавтори – М.Пеева,Д.Бизевски,Н.Марковски,Д.Јосифоф

КОМБИНИРАНА ПРОТЕТСКА РЕСТАВРАЦИЈА ПОДРЖАНА ОД ЕДНОФАЗНИ ДЕНТАЛНИ ИМПЛАНТИ ПРИ ТОТАЛНА АНОДОНЦИЈА ВО МАНДИБУЛА

Недостатокот на адекватна стабилизација и ретенција на тоталните протези кај пациентите со тотална беззабост посебно во долната вилица претставува сериозен проблем кој бара посебно внимание.Една од повеќето протетски опции за решавње на овој проблем е изработка на мобилна парцијална протеза подржана од еднофазни дентални импланти.Индивидуа на 62 годишна возраст со тотална анодонција во мандибулата бара стабилно и ефикасно решение за нејзината состојба со помош на импланти.Во интрафораминалната регија без подигнување на флап,трансепително се поставија 4 еднофазни ендоосеални дентални импланти.Шест недели потоа се изработи фиксно протетска супрастриктура во комбинација со мобилна парцијална протеза.



117EDVARD JANEVCoautors – Peeva M., Bizevski N., Markovski N., Josifov D.

COMBINED PROSTHODONTIC RESTAVRATION SUPPORTED BY ONESTAGE IMPLANTS IN TOTAL MANDIBULAR ANODONTIA(CASE REPORT)

Lack of adequate stabilization and retention of total prosthesis in patients with total anodontia especially in the lower jaw is a serious problem that requires special attention. One of the sev-eral prosthetic options for this condition is combination of fixed and mobile partial denture sup-ported by single-phase dental implants. Female patient at 62 years of age, with total anodontia in the mandibla requires a stable and efficient solution for her condition with the support of dental implants. In intraforaminal area with flapless , transmucosal technique were inserted four single-phase endooseal dental implants. Six weeks later, fixed prosthetic denture were draw combined with mobile partial denture.



118АНДРЕЈЧО ГРНЧАРОВСКИ Коавтори : Богдановски Сашко, Филдишевски Александар, Миле Марин

ПРЕЗЕРВАЦИЈАТА НА ЗАБНАТА АЛВЕОЛА СО ПЕРИОТОМ - УСЛОВ ЗА УСПЕШНА ИМПЛАНТОЛОШКА ТЕРАПИЈА.

Губитокот на забите од различни причина, налага потреба за наоѓање на нови модели и начини за реставрирање на забно потпорниот апарат. Денталните импланти како алтернатива за изгубените заби, не се само тренд, туку и неопходност за воспоставување на физолошка, естетско-мастикаторна функција. Трудот прикажува пациенти каде забите се естрахирани со периотом, за да потоа имедијанто им бидат вградени дентални импланти тип Ankylos, со различни димензии. Интердисциплинарниот пристап во решавањето на вака комплексни и СКАПИ дентални решенија би требало да биде приоритет.



118ANDREJCHO GRNCHAROVSKICoautors – Bogdanovski S., Fildishevski A., Marin M.

PRESERVATION OF THE TEETH’S ALVEOLA WITH PERIOTOM - CONDITION FOR A SUCCESSFUL IMPLANT THERAPY. The lost of the teeth, from different reasons, makes it necessary to find new models and ways for fixing the tooth’s supported system. Dental implants as an alternative for the lost teeth, is not only a trend, but is a necessity for establishment of physiological and aesthetic function. This paper shows some cases where patients’ teeth are being extracted with periotom, so imminently dental implants type Ankylost are insert ( with different dimensions ). Interdisciplinary approach in the solving of this complex and EXPENSIVE dental solutions should be priority.



119КИРО ПАПАКОЧАКоавтори - Димова Цена, Радеска Ана, Златановска Катерина, Заркова Јулија, Нашкова Сања

АУГМЕНТАЦИЈА НА РЕСОРБИРАНИ АЛВЕОЛАРНИ ГРЕБЕНИ И РЕКОНСТРУКЦИЈА СО ДЕНТАЛНИ ИМПЛАНТИ ПРИКАЗ НА СЛУЧАИ Вовед: Кога оштетувањето на алвеоларниот гребен е воочливо, после екстракцијата на забот, доколку се планира да се направи и инсерција на дентален имплантот, успехот би бил компромитирачки, затоа местото на екстракција е пожелно да биде подложено на аугментација со говедски или синтетички коскен супституент.Фрактура на мадибулата, пародонтитисот и другите заболувања, може да резултира со значителна загуба на коска од алвеоларниот гребен. Цел: Целта на оваа студија е да се презентира перспективата на примената на коскени супституенти за аугментација на алвеоларни гребени, како и остеиинтеграција на дентални импланти. Материјал и метода: Неколку пациенти со парцијална и тотална бесзабност беа третирани во две фази: аугментација на алвеоларниот гребен или алвеоларна презервација (во согласност со индикациите) и во втората фаза инсерција на имплантите. Во нашите клинички случаи ќе ја покажеме илустративно, индикацијата за алвеоларна аугментација пред поставување на ендосеален дентален имплант Резултати: По екстракција на забите и по отсранувањето на периапикалниот процес, после тоа се аугментира дефектот со коскен супституент. Инсерција на имплантите беше направена после 4 до 8 месеци од претходната интервенција. После 4 месеци беше поставена и супраструктура над имплантот. Заклучоци: Поставувањето на говедски или синтетички коскени супституенти за аугментација на алвеоларните гребени и поставување на дентални импланти, не само што ќе ја зголеми веројатноста на постоечките клинички протоколи, туку и ќе создаде можност за нови пристапи во овие процедури. Предностите кои ги нуди аугментираниот алвеоларен гребен, го прави да биде погоден за инсерцијата на имплантот, што е основа за постигнување на финална естетика супраструктура. Клучни зборови: алвеоларна аугментација, коскени супституенти, имплант. Извор на клиничките случаи: ПЗУ „Дент Естет“ – Штип, Република Македонија



119KIRO PAPAKOCHACoautors – Dimova C., Radeska A., Zlatanovska K., Zarkova J., Naskova S.

THE AUGMENTATION OF ALVEOLAR RIDGES RESORPTION AND RECONSTRUCTION WITH DENTAL IMPLANTS – CASES REPORTS

Introduction: When damage to the alveolar ridge is extensive after extraction of the tooth, if we planning to make insertions of dental implants, success would be compromised, the place of extraction site should be treated with bone bovine or synthetic substituents. Fracture of the mandibular jaw, peri-odontitis and other diseases can result significant destruction of the alveolar ridge. Aim: The aim of this work was to present the perspectives of the application of bone substituents for alveolar bone augmentation as well as dental implants osteointegration. Materials and methods: Several patients with partial and total edentulous were treated in two phases: augmentation of alveolar ridge or alveolar preservation (according to the indications) and in second phase implanta-tions. In our clinical cases we will illustrate the indication for ridge augmentation prior to the placement of endoosseous dental implant.

Results The teeth were extracted, sockets were debrided and grafted with bone bovine substituent. Im-plants placement occurred between 4 to 8 months after extraction of the tooth. After 4 months implants placement prosthetic restoration was made. Conclusions: Inclusion of bone bovines and synthetics substituents for alveolar bone augmentation and dental implants insertions will not only enhance the predictability of the existing clinical protocol, but will also allow new approaches to these procedures. Surgical reconstruction of these tissues and the procedure of ridge augmentation and subsequent placement of dental implants are necessary. Ad-vantages of an augmented alveolar ridge with sufficient bone volume to adjust for uncompromised and esthetic implant placement renders, these procedures more than effective for majority of our patients. Key words: ridge augmentation, bone substituent, implant Source of funding: PHO “Dent Estet” – Shtip, R. Macedonia



120БРУНО НИКОЛОВСКИКоавтори : Радојкова-Николовска В, Симјановска Љ, Петков М.

НОВИНИ ВО ПЕРИАПИКАЛНАТА ХИРУРГИЈА КАЈ ДЕНТАЛНИТЕ ИМПЛАНТИ Периимплантните лезии се инфламаторни промени околу имплантниот апекс, и може да бидат причинети од бројни состојби, вклучувајќи контаминација на инструменти при имплантирањето, прегревање на алвеоларната коска, како и перзистирачка коскена патологија. Дијагнозата се базира на клиничките манифестации и радиолошки наоди, каде се забележува транспарентност во периапикалната регија. Лезиите се класифицираат според нивната еволутивна фаза како акутни (несупуративни и супуративни) или хронични (периапикален апсцес). Менаџирањето со апикалните периимплантни лезии се состои во апикална хирургија со киретажа и иригација во акутната фаза, или екстракција на имплантот кога коскената површина е афектирана и/или примарната фиксација е изгубена (хронична фаза). Целта на нашето истражување беше да ги проследиме најновите научни сознанија од стручната литература во однос на терапискиот пристап и менаџмент кај хроничните периапикални и периимплантни лезии. Клучни зборови: периимплантна апикална лезија, периапикална патологија, апикален периимплантит.



120BRUNO NIKOLOVSKICoautors – Radojkova N.V., Simjanovska Lj., Petkov M.

INOVATIONS DENTAL IMPLANT PERIAPICAL SURGERY Implant periapical lesions are infectious - inflammatory alterations surrounding an implant apex, and can be caused by a number of situations – including contamination at instrumentation, over-heating of bone, and the prior existence of bone pathology. The diagnosis is based on the clini-cal manifestations and radiological findings, where a radiotransparency can be seen at periapical level. The lesions are classified according to their evolutive stage as either acute (non-suppurated and suppurated) or chronic (or periapical abscess). The management of implant periapical lesions comprises periapical surgery with curettage and irrigation in the acute phase, or implant extraction when the bone surface is affected and/or primary fixation is lost (chronic phase). The aim of our research was to follow the latest scientific findings from the literature regarding the therapeutic approach and management in chronic periapical and periimplant lesions. Key words: Implant periapical lesion, implant periapical pathology, apical periimplantitis.



ПРОТЕТИКА

122БУДИМА ПЕЈКОВСКА Коавтори - Драгољуб Велески, Пејковска Будима

ФУНКЦИОНАЛНИ ИСПИТУВАЊА КАЈ ПОКРОВНИТЕ ПРОТЕЗИ ВО СОВРЕМЕНАТА СТОМАТОЛОШКА ПРОТЕТИКА ВоведПри постоење на состојба на суптотална беззабост во долната вилица, биолошките, физиолошките како и биофизичките принципи при спроведување на дентални процедури, техники на работење и при протетска рехабилитација треба да бидат применувани, со цел за добивање на повисок квалитет и долготрајност на протетската конструкција. Цел Да се согледаат функционалните аспекти на покровните протези сo испитување на џвакалната ефикасност кај различни групи на пациенти и влијанието на покровните протези врз квалитетот на животот на пациентите. Материјал и методиЏвакалната ефикасност беше испитувана со научен метод кој доста се применува со помош на две гуми за џвакање во две различни бои од спектарот, односно тркалото на бои. За компарирање на резултатите применети се компјутерски анализи за селекција на боите во програмата Color Schemer Studio V2.1.0. Беше применуван методот на компаративна анализа кај пациенти со покровни протези со пациенти кои имаат интактно забало, пациенти носители на фиксно-мобилни протетски помагала, пациенти носители на скелетирани протези, пациенти носители на класични акрилатни парцијални протези, како и со пациенти носители на тотални протези. РезултатиДобиените резултати од испитувaњата на пациентите како и по користењето на две мастики за џвакање во основните бои од спектарот жолта и сина, ја потврдуваат ефикасноста и практичната применливост на испитуваниот метод кој може успешно да се користи во секојдневната клиничка практика. Се потврдија поставените хипотези за степенот на џвакалната ефикасност на различните видови протетски помагала. ЗаклучокПреку нашите резултати и компјутетски обработки и визуелно дојдовме до сознанија кои укажуваат дека покровната протеза, правилно е испланирана и изработена, му овозможува на пациентот постигнување на џвакална ефикасност која се доближува до ефикасноста која ја имаат пациенти со интактно забало, како и кај пациенти кои имаат комплексни фиксно-мобилни протетски надоместоци.



PROSTHDONTICS

122BUDIMA PEJKOVSKACoautors - Veleski D.

FUNCTIONAL STUDIES AT OVERDENTURE IN THE CONTEMPORARY DENTAL PROSTHETICS Introduction:The existence of the state of suptotal toothlessness in the lower jaw, biological, physiological and biophysical principles in conducting dental procedures, techniques of operation and the prosthetic rehabilitation should be applied in order to obtain higher quality and durability of the dental pros-thetic construction. Objective:To identify functional aspects of overdentures by determining the chewing efficiency in different patient groups and impact of overdentures on the quality of life of patients. Material and methods:Chewing efficiency was studied with scientific method quite applicable to the two chewing gum in two different colors of the spectrum or color wheel. For comparing the results of computer analysis applied to selection of colors in the program Color Schemer Studio V2.1.0. Was applied the method of comparative analysis in patients with overdentures to patients: who have intact dentition, patients holders of fixed-mobile prosthetic devices, patients holders of skeletal dentures, patients carriers of classic acrylic partial dentures, as well as patients carriers of total prosthesis . Results:Obtained results from the methods on patients as well as the use of two chewing gum in the pri-mary colors of yellow and blue spectra, confirm the effectiveness and practical applicability of the test method that can successfully be used in everyday clinical practice. I confirm hypotheses about the degree of chewing efficiency on different types of prosthetic devices. Conclusion:Through our results and computer processing and visually, we concluded that indicate that over-dentures if properly planned and developed, allow the patient to achieve chewing efficiency that approaches the performance that have patients with intact dentition, as in patients who have complex fixed-mobile prosthetic replacements.



123ГОРДАНА КОВАЧЕВСКАКоавтори - Николовска Јулијана, Ќосева Билјана

БАЗИЧНО-КЛИНИЧКИ ПАРАМЕТРИ ЗА ОПТИМАЛНА ДЕНТОФАЦИЈАЛНА ФУНКЦИЈА И ЕСТЕТИКА

Во секојдневната клиничка практика среќаваме случаеви со различни видови на фиксно-протетичка рехабилитација, за кои повеќето пациенти покажуваат одреден степен на незадоволство. Тргнувајќи од дефиницијата дека “Протетиката е многу повеќе од правење заби”, целта на оваа презентација е да се демонстрираат и илустрираат базичните клинички параметри за постигнување на оптимална дентофацијална функција и естетика, фокусирани на дефинираните третмански протоколи од планирање до завршување на фиксно-протетичката протетичка рехабилитација. Ова предавање ќе се фокусира на правилното планирање, клиничката и лабораториската изработка на фиксно-протетичките надоместоци (ФПН) кои се клучни за успешна рехабилитација на денто-фацијалната регија. Димензиите на забите, формата, поставеноста и бојата, обликувањето на меките ткива и бојата, виличните соодноси и естетските барања од пациентите, претставуваат корисни базични параметри за да се постигнат оптимални функционални и естетски резултати од фиксно-протетичката рехабилитација, кои ќе бидат презентирани преку повеќе клинички случаи. Примената на параметрите претставува клуч за успех на ресторативниот третмански концепт, како и постигнување на долгорочни резултати. Базично-клиничките параметри за постигнување на оптимална денто-фацијална функција и естетика ќе ги прикажеме со фотографии од нашата клиничка практика.



123GORDANA KOVACHEVSKACoautors - Nikolovska J., Koseva B.

BASIS-CLINICAL PARAMETARS FOR OF OPTIMAL DENTO-FACIAL FUNCTION AND AESTHETIC

In every day clinical praxis there are different types of fixed prosthetical appliances from which most of the patients are not satisfied. Based on the definition that “Prosthodontics is much more than making teeth”, the objective of this presentation is to demonstrate and illustrate the basis-clinical parametars to achieve optimal dento-facial function and aesthetic focused on treatment protocols from planning until finishing the fixed-prosthetic rehabilitation. This lecture is focused on proper planning, clinical and laboratory making of fixed partial dentures (FPD) which are keys for successful rehabilitation of the dento-facial region. Tooth dimensions, morphology, placement and colour, soft tissue shaping and colour, jaw relationship and patients aesthetic requests, represent basis parameters to achieve optimal functional and aesthetic results of fixed-prosthodontic rehabilitation, which will be presented in multiple clinical cases. The use of these parameters is key for successful restorative treatment concepts as well as long-term results. Basic clinical parameters for accomplishing optimal dento-facial function and aesthetics will be shown by fotos from our clinical practice.



124САЊА ПАНЧЕВСКА Коавтори - Кокаланов Горги

МКЕ ВО ДИСТРИБУЦИЈАТА НА ОКЛУЗАЛНИТЕ СИЛИ КАЈ ПАРЦИЈАЛНИ ПРОТЕЗИ СО ТЕЛЕСКОП КОРОНКИ

Целта на овој труд е со помош на методот на конечни елементи да се испита дистрибуцијат на оклузлните сили кај мандибуларна мобилна парцијална протеза со дистално слободни седла со телескоп коронки. Материјал и метод:Изработен е тридимензионален компјутерски модел на мандибула со обостана терминална беззабност и гранични заби 44;33. Изработени внатрешни телескоп конус коронки на забите 44;43 и 32;33. Над нив поставени се надворешни телескоп металкерамички коронки поврзани со мобилна парцијална протеза со метален скелет. Аплицирана е симулирана вертикална оклузална сила од 5 до 200N. Силата дејствува еднострано и двострано на протезните седла. Нелинеарна анализа со МКЕ е употребена за да се процени дистрибуцијата на оклузалните сили врз потпорните ткива. Независно од местото на дејство на силата, резултатите укажуваат на тоа дека најголем процент на сила се дистрибуира на местото на дејство на силата. За сили од 5-15N ,на потпорниот заб се дистрибуира сила од 20-49%. Како расте симулираната сила така се намалува процентот на сила дистрибуирана на потпорните заби и за сила од 50N се стабилизира на 10-15%. Mann-Whitnes тестот за еднострано симулирана сила на три различни позиции покажува статистички несигнификантна разлика за дистрибуираната сила во зависност од доллжината на седлата.



124SANJA PANCHEVSKACoautors – Kokalanov Gj.

FEA OF OCCLUSAL FORCE DISTRIBUTION ON TELESCOPIC CROWN RETAINED REMOVABLE PAR-TIAL DENTURES

The objective of this study was to evaluate the occlusal force distribution of the mandibular distal free-end removable partial denture whit teleskope crowns by using the FEA. Material and method: A 3D computerized model of bilaterally terminal edentulous mandible whit border teeth 44;33 was made. On the abutment teeth 44;43 and 33;32 primary conical telescope crowns were made. The secondary metal-ceramic crowns were connected to the metal framework RPD. Unilateral and bilateral vertical occlusal force from 5 to 200N was simulated. Non-linear FEA was used to evaluate the occlusal force distributed to the supporting tissues. Despite of the loading position, the result indicate that the biggest percent of force was distributed at the place where the force was applied. When the applied force ranges from 5 to 15N, 20-49% of it are distributed to the abutment teeth. As the simulated force increase the force distributed to the teeth decries and for forces over 50N it stabilize on 10-15%. Mann-Whitney test for unilateral loading in three different positions indicates that the saddle longnes is no statistically significant for the force distribution.



125ВЕСНА КОРУНОСКА-СТЕВКОВСКАКоавтори - Гиговски Н., Бајрактарова - Ваљакова Е., Коруноски В.

ПРОЦЕНА ЗА ПРИСУТСТВО НА ИНТЕРЦЕПТИВНИ КОНТАКТИ КАЈ ПАЦИЕНТИ СО ФИКСНОПРОТЕТИЧКИ ИЗРАБОТКИ

Цел на испитувањето е да се изврши процена на присутноста на интерцептивни контакти кај пациенти носители на фикснопротетички изработки. Во нашето испитување беа вклучени пациенти со дентални мостови од левата и десната страна на максилата и интактни или санирани антагонисти. Кај испитуваните пациенти, после реоклузија и реартикулација со атрикулациона хартија во фазата на проба на денталните мостови, пред цементирање беше направена компјутерска анализа на интерцептивните контакти со T-Scan II систем. Податоците од оваа анализа беа споредени со податоците од компјутерската анализа направени веднаш по цементирање на мостовите, и шест месеци подоцна. Од добиените резултати забележавме дека разликите помеѓу средните вредности на интерцептивни контакти кај пациенти со дентални мостови не се статистички сигнификантни во фаза на проба, после цементирање и шест месеци подоцна.



125VESNA KORUNOSKA - STEVKOVSKACoautors – Gigovski N., Bajraktarova V.E., Korunoski V.

EVALUATION OF THE INTERCEPTIVE CONTACTS IN PATIENTS WITH FIXED PROSTHONONTICS CONSTRUCTIONS

The aim of this study is to evaluate the interceptive contacts in patients with fixed prosthodontics constructions. In our investigation were included patients with maxillary dental bridges on the left or on the right side and intact or repaired opposite teeth. In the examined groups, after reocclusion and rearticulation with the articulating paper in the test phase of the fixed denture, before cementation computerize analysis on the occlusal teeth con-tacts with T-Scan II system was made. The data of this analysis were compared with the date of the computerized analysis made immediate after the cementation of the fixed dentures, and six months later. From the results of our examined groups We can note that the differences between the mean val-ues of the interceptive contacts in the patients with dental bridges were not statistically significant in the test phase, after cementation and six months later.



126НИКОЛА ГИГОВСКИКоавтори - Весна Коруноска-Стевковска, Емилија Барјактарова Ваљакова, Ана Гиговска

РЕКОНТУРИРАЊЕ НА РАБОТ НА ГИНГИВАТА

Цел на презентацијата е да ги изнесе актуелните информации за можностите за преобликување на работ на слободната гингива непосредно пред изработката на фиксно-протетичка конструкција. Напредокот на технологијата и појавата на нови материјали и техники на работа даваат можност да се направи фиксно-протетичка конструкција со висока естетика. Сепак, постигнувањето потполна естетика може во некои случаи да биде компромитирано од позицијата и обликот на работ на гингивата со што се нарушува хармонијата меѓу белата и црвената естетика. Ваквата нерегуларност може лесно да се поправи со мало реконтурирање на гингивалниот раб.

Точното планирање на позицијата и обликот на новоформираниот гингивален раб мора да се изведе со респектирање на 2 различни аспекти. Првиот аспект се однесува на ограничувањата кои се диктирани од биолошките структури во овој регион, а кои не смеат да бидат трајно оштетени. Тоа се работ на алвеоларната коска, сврзно-ткивниот припој, припојниот епител и гингивалниот сулкус. Вториот аспект ја засега естетската компонента на новиот сооднос меѓу забната коронка и реконтурираната гингива. Пропорцијата меѓу висината и ширината на коронката, обликот на гингивалниот раб, зенитната точка на гингивалната контура и неколку други естетски детерминанти мора да се испланираат пред да се пристапи кон реконтурирањето. Само со целосна анализа на овие фактори може по реконтурирањето да се очекува постигнување висока естетика без да се загрозат биолошките структури.



126NIKOLA GIGOVSKICoautors – Korunoska S.V., Barjaktarova V.E., Gigovska A. GINGIVAL MARGIN RECONTOURING The objective of this presentation is to review the actual information about the possibility of free gingival margin reshaping prior to fixed prosthetic construction fabrication. The advances in prosthetic materials, technology and techniques give us the opportunity to fabri-cate highly esthetic fixed prosthetic restorations. However, achieving complete esthetic occasion-ally is compromised by the position and shape of free gingival margin which may influence the normal white and red relation and harmony. Such irregularities can be easily overcome by recon-touring of the gingival margin. For exact and precise planning of the new formed gingival margin shape and position, two deter-mining aspects have to be taken into consideration. The first aspect reffers to the limitations dic-tated by the biological structures in this region which must not be permanently violated. These are the alveolar ridge crest, connective tissue attachment, epithelial attachment and gingival sulcus. The second aspect concerns the esthetic component of new relation between the tooth crown and the recontoured gingiva. The new height-width ratio, the shape of gingival margin, the zenith of margin contour and some other esthetic components must be well determined prior to recontour-ing procedure. Only with complete analysis of these aspects the therapist may expect achieving high esthetic without compromising of the surrounding biological structures.



127ЗОРАН АНЃЕЛЕСКИ

СОВРЕМЕНА ПРЕТПРОТЕТСКА ХИРУРГИЈА.

Целта на презентацијата е да се представат индикациите и бенефитот од претпротетската хирургија. Прикажани се случаи од секојдневната пракса. Презентерот се обиде да направи касификација на индикациите спрема тоа, дали подготовките се вршат за прием на мобилен или фиксен протетски надоместок и во однос на ткивото врз кое се врше самата интервенција (меко или коскено ткиво). Особено внимание е обрнато на процедурата на изведување на продолжување клиничка коронка како најкорисна и најприменувана процедура. Како корисни хируршки интервенции се спомнати и операцијата по Turnow (семилунарна инцизија) презервација на алвеоларен гребен заради поставување импланти и спречување на атрофија на алвеоларен гребен. Во презентацијата се наведени уште неколку хируршки процедури, како на пример корекција на губиток на вертикална или хоризонтална димензија на алвеоларен гребен после тешка екстракција, корекција на неестетски сооднос на забите во фронтот, импактирани заби како носачи на мост, подготовка за фиксни протетски надоместоци со интервенции врз меки ткива, неповолен сооднос на меки ткива и заби во фронтот и други бројни индикации за подобар прием на протетските надоместоци.



127ZORAN ANGJELESKI

CONTEMPORARY PREPROSTHETIC SURGERY.

The purpose of the presentation is to be presented the indications and benefits of preprosthetic surgery. Showing Cases of everyday practice. The presenter tried to make classification on the indi-cations towards it, whether the preparations are made for the reception of mobile or fixed pros-thetic compensation in terms of tissue on which performing the intervention (soft tissue or bone). Particular attention is paid of the procedure of derivation of liberation of the clinical crown as the most useful and most used procedure. Other useful surgical interventions are mentioned like the Turnow operation (semilunar incision), preservation of alveolar ridge for implant placement and prevent atrophy of the alveolar ridge. The presentation listed several surgical procedures, such as correction loss of vertical or horizontal dimension of the alveolar ridge after difficult extraction, correction of unaesthetical ratio of the front teeth, impacted teeth as bridge girders, preparation for fixed prosthetic replacements intervening the soft tissues, unfavorable ratio of soft tissues and teeth in front, and numerous other indications of better reception of prosthetic benefits.



128ЈАНА БАЈЕВСКАКоавтори – Јагода Бајевска

ЦЕМЕНТИРАЊЕ И СТРАТЕГИИ НА БОНДИРАЊЕ ЗА ЦЕЛОСНО КЕРАМИЧКИ РЕСТАВРАЦИИ

Постојат повеќе типови на цементи достапни за дефинитивна ретенција на индиректни реставрации. Различни керамички системи бараат различни видови цементи и техники на цементирање. За успешен клинички исход, средството за цементирање мора да поседува висока јачина на бондирање не само со керамичката површина, туку и со забната површина. Основните технологии и хемијата употребена да се формулираат различните типови на адхезиви и материјали за цементирање потекнуваат од одговарачкиот реставративен материјал. Целосно керамичките реставрации имаат придобивка од бондирањето на смола цементот со забот. Адхезивното бондирање е одлучувачко за клиничкиот успех на целосно керамичките реставрации. Во овој контекст 4 главни фактори играат улога: фрактурната издржливост, ретенцијата, микропротекувањето и транслуценцијата. Отпорноста кон кршење на керамичките реставрации зависи од соодветното бондирање со забната структура. Адхезивните системи може да се засноваат на различни приоди при постигнувањето цврста и долготрајна врска со дентинот и емајлот. Генерално смола цементите имаат подобри механички својства од кисело-базните цементи, но процесот на цементирање е сензитивна техника. Успешно цементирање на естетска реставрација зависи од соодветниот третман на забниот супстрат и внатрешната површина на реставрацијата, што пак зависи од карактеристиките на керамиката. Површинските третмани за различни адхезивни системи се разликуваат, затоа е неопходно да стоматологот и стоматолошката сестра ги следат протоколите потребни да се оптимизира клиничкиот успех со секој даден цемент. Невнимателен избор на цемент за реставративниот материјал кој се цементира или несоодветна техника за време на цементирањето може да доведе до преран неуспех на скапата реставрација. Дефинитивното цементирање не секогаш го има истото внимание на деталите како другите аспекти од реставративната стоматологија. Целта на овој труд е да се истакнат сегашните концепти на смола цементирањето, изнесувајќи ги стратегиите на бондирање и некомпатибилнoстите кои влијаат на долгорочниот успех на целосно керамичките реставрации.



128JANA BAJEVSKACoautors – Bajevska J.

LUTING AND BONDING STRATEGIES FOR ALL CERAMIC RESTORATIONS

There are several types of cement available for the permanent retention of indirect restorations. Different ceramic systems require different types of cements and luting techniques. For a suc-cessful clinical outcome, the luting agent should have high bond strength, not only to the ceramic surface, but also to the tooth surface.

The fundamental technologies and chemistry used to formulate the various types of adhesives and luting cements are derived from the corresponding restorative material. All ceramic restorations benefit from resin cement bonding to the tooth. Adhesive bonding is crucial to the clinical success of all-ceramic restorations. In this context four major factors play a role: fracture strength, reten-tion, microleakege and translucence. The resistance to fracture of ceramic restorations depends on adequate bonding to tooth struc-ture. Adhesive systems can rely on different approaches to obtain a strong and durable bond to dentin and enamel. In general, resin cements have better mechanical properties than acid-base cements, but the cementation process is more technique sensitive. Successful cementation of esthetic restorations depends on appropriate treatment to the tooth substrate and intaglio surface of the restoration, which in turn, depends on the ceramic characteristics. The surface treatments for the various ad-hesive cements differ, so it is critical that the dentist and the dental assistant follow the protocols required to improve clinical success with any given cement. Careless luting agent selection for the restorative material being luted or inadequate technique during cementation can lead to prema-ture failure of the costly restoration. Definitive cementation often does not receive the same attention to detail as do other aspects of restorative dentistry. The aim of this article is to emphasize the present concepts of resin cemen-tation procedures, relating the bonding strategies and incompatibility issues that affect the long-term clinical success of all-ceramic restorations.



129ИВИЦА СТАНЧИЌ

ПОТРЕБАТА ОД СРЕДСТВА ЗА ЗГОЛЕМУВАЊЕ ВО СТОМАТОЛОГИЈАТА

Секоја покомплексна интервенција во стоматологијата, која бара повеќе прецизност и суптилност на движење, наметнува задолжително користење на зголемувачки оптички инструменти. Примената на зголемувачки оптички инструменти е присутна од памтивек во стоматологијата. Прашањето е како се тие до сега се користеле во секојдневната работа и дали навистина се потребни. За време на планирање и изработка на стоматолошки надоместоци често се јавува потреба одредени детали на одредени сегменти да се зголемат за подобро и попрецизно да се направи увид во некои нејасни и недостапни региони за решавање на конкретни проблеми и решенија. На пазарот сега се нудат оптички инструменти со можност за најмало па до екстремно високозголемување. Постои јасна граница колку има смисла да го зголемуваме саканиот објект во однос на претходно дефинирани критериуми, кои се за жал сепак индивидуални. Затоа е неопходно да се знае колкава е толеранција на грешки во одредени сегменти на забниот надоместок во однос на однапред поставени за механички, биолошки и естетски барања.



129IVICA STANČIĆ

THE NEED FOR MAGNIFYING DEVICES IN DENTISTRY

Every complex intervention in dentistry which demands great precision and subtle movements impose the usage of magnifying instruments. Magnifying devices are present in dentistry for a very long time. The question is how frequent is their use and do we really need them. During the planning and production of prosthetic device there is an often need to magnify certain details which can enable the inspection of some unclear and unreachable surfaces. That can resolve some problems in prosthetic device production. The market offers optical instruments from smallest to extremely big magnifications. Is there a clear limit up to which point it makes sense to magnify some object comparing to previously defined criteria which are unfortunately individual. For that reason it is necessary to know which is tolerance for mistakes in certain segments of prosthetic device comparing to mechanical, aesthetical and biological demands which are previously set.



ДЕНТАЛНИ МАТЕРИЈАЛИ

69МИРА ЈАНКУЛОВСКА Коавтори - Лилјана Спасевска, Гордана Петрушевска, Благоја Лазовски, Мери Павлевска

КОМПАРАТИВНА ХИСТОЛОШКА И ХИСТИХЕМИСКА АНАЛИЗА НА БИОКАМПАТИБИЛНОСТА НА ДВА РЕСТАВРАТИВНИ МАТЕРИЈАЛИ Вовед:Биокомпатибилноста се однесува на тоа како материјалот коегзистира во биолошка рамнотежа со забот и целокупниот организам. Оттука, бидејќи реставративните материјали се во близок контакт со сите ткива во оралниот медиум, нивната биокомпатибилност е од особено значење во современата детска стоматологија. Цел на нашето истражување беше да ја споредиме хистокомпатибилноста на гласјономерните и компомерните реставративни материјали.

Материјал и метод: Во студијата беа вклучени 18 машки стаорци од видот Wistar со тежина од 200-250g (±20 g) стари 20-24 недели. На грбниот дел од стаорците (субскапуларно) билатерално се обележани 3 оперативни полиња, лево и десно од медијалната линија. Во едното оперативно поле, по соодветната препарација, е поставен гласјоноер цемент, по соодветната подготовка (според упатството од производителот) и внесен во полиетиленски тубички со должина од 5мм и дијаметар од 3 мм. Во другото оперативно поле се поставува компомерен ретсавративен материјал и во третото оперативно поле се поставуваат празни полиетиленски тубички со истите димензии, како контролната група. Стаорците се делат во 3 групи, по 6 примероци. Истите се жртвувани по 7, 21 и 45 дена, соодветно по група и е земен примерок од ткивото од местото на имплантацијата. Од земените примероци се изготвуваат хистопатолошки и хистохемиски анализи. Резултатите се статистички обработени во статистичкита програма STATISTICA 7.1 for Windows.

Резултати: Резултатите добиени во нашата студија говорат за појава на ткивна реакција и кај двете групи, поголема кај експерименталната во однос на контролната група. Најбурна ткивна реакција се забележува во првите 7 дена по имплантацијара. Заклучок: Во однос на биокомпатибилноста на гласјономер цементите и компомерите како реставративни средства, применети во нашето истражување, можеме да укажеме на потребата од правилн манипулација од страна на стоматолозите и строго придржувње до уптствата за употреба од производителите.



DENTAL MATERIALS

69MIRA JANKULOVSKACoautors - Spasevska L., Petrushevska G., Lazovski B., Pavlevska M.

A COMPARATIVE HISTOLOGICAL AND HISTOCHEMICAL STUDY OF THE BIOCOMPATIBILITY OF TWO DIFFERENT RESTORATIVE MATERIALS USED IN PEDIATRIC DENTISTRY

Introduction:Biocompatibility refers to how well the material coexists with the biological equilibrium of the tooth and body systems. Since fillings are in close contact with mucosa, tooth, and pulp, biocom-patibility is very important. Common problems with some of the current dental materials include chemical leakage from the material, pulpal irritation and less commonly allergy. The aim of our investigation was to make a comparative analysis of the biocompatibility of two dif-ferent restorative materials used in children. Material and method: Eighteen male albino rats (Wistar) weighing 200-250 mg were used in this study. The material to be tested was freshly prepared as advised by the manufacturer and placed in a polyethylene tube (5mm long x 3 mm internal diameter). For materials implantation, the dorsal skins of the animals were shaved under ketamine (25 mg/kg) anesthesia and disinfected with 5% iodine solution. Three incisions were made on the back of each animal, on the dorsal surface of the front limbs and on the dorsal pelvic area. Each animal received one tube filled by glassjonomer cement and compomer. For control purposes, empty polyethylene tubes closed from both sides by heat were implanted on the dorsal surface of the left back limb.. The histological evaluations were performed 1 week, 3 weeks and 45days post implantation. At each period, the rats were sacrificed by anesthetic overdose; the tubes and surrounding tissues were removed by tissue dissection technique and fixed in 10% buffered formalin at pH 7.0. Com-parative histologycal and histochemical analysis werw made. Results: One week post implantation at the control and experimental group, microscopic examination re-vealed the strongest inflammatory reaction despite another three examal periods. Conclusion: All materials in current use are considered acceptable, in terms of their biocompatibil-ity with local tissues, when properly handled and placed.



72МЕРИ ПАВЛЕВСКАКоавтори - М.Јанкуловска, В.Јаневска, С. Иљовска

ПАТОХИСТОЛОШКА АНАЛИЗА НА РЕАКЦИЈАТА НА ТКИВАТА НА СРЕДСТВАТА ЗА КАНАЛНА ОПТУРАЦИЈА НА МЛЕЧНИ ЗАБИ Пастите за канално полнење на млечните заби според современите тенденции, покрај физичките и хемиски карактеристики, treba да ги задоволат и биолошките критериуми. Целта на оваа студија е да се испита влијанието на средстваta за канална оптурација на млечните заби врз околните меки ткива.

Материјал и метод:Експериментот се изведе во in vivo услови, со вградување на: калциумхидроксид, јодоформ паста, цинк оксид еугенол и резорцин-формалин паста во поткожното сврзно ткиво на грбниот дел на 15 машки стаорци од видот „Wistar“. На секој стаорец, во секое од означените полиња, со шприц и игла, поткожно вбризгавме по 0,1мл од свежо замешаниот материјал за канална оптурација. Во петтото означено поле поткожно ињектиравме 0,5 мл физиолошки раствор како контролен материјал. Стаорците беа жртвувани после 7 и 21 ден. Од секој дел на стаорецот каде што беше ињектиран еден од испитуваните материјали, зедовме материјал за патохистолошка анализа.

Резултати: Врз основа на хистолошките испитувања сите четири тестирани материјали во почетокот покажаа приближно слична или иста реакција на поткожното сврзно ткиво на стаорците. Контролниот материјал не покажа реакција на ткивото. Цинк оксид еугенол пастата предизвикува интензивна воспалителна дифузна реакција во ткивата каде што беше аплициран и слабa ресорбcija од околните ткива. По три недели од поткожната апликација, кај калциум хидроксидот се забележа создавање на калцификати и грануломтозна реакција на местото на инокулација на материјалот. Исто така се забележува и ресорпција на инокулираниот материјал.Kaj Резорцин-формалин пастата уште на почетокот на испитувањето микроскопски се забележаа силни некротични промени на ткивото, кои укажуваат на неговиот цитотоксичен ефект. Јодоформ пастата предизвикува воспалителна реакции на ткивото, меѓутоа во помала мера во споредба со цинк оксид еугенолт и екстремно високата токсична реакција на резорцин-формалинот.

Заклучок: Калциум хидроксидот може да се издвои како материјал што предизвикува воспалителна реакција со послаб интензитет во ткивата во кои се аплицира, која брзо се повлекува, резултирајќи брза регенерација на ткивата.



72MERI PAVLEVSKACoautors - Jankulovska M.,Janevska V., Iljovska S.

PATHOHYSTOLOGICAL ANALYSIS OF TISSUE REACTION AGAINST MATERIALS FOR CANAL OBTURATION OF PRIMARY TEETH

In the light of modern trends, pastes used as canal fillers for primary teeth, apart from their physi-cal and chemical characteristics, should also satisfy certain biological criteria. The objective of this study is to examine the effect of materials used for canal obturation of pri-mary teeth on the surrounding soft tissues.

Method And Material: The experiment was performed in vivo, by administering Calcium hydroxide, iodoform paste, zink oxide eugenol and resorcinol formalin paste in the subcutaneous connecting tissue on the back area of 15 male Wistar rats. Using a syringe and needle, each rat, on the relevant marked fields, was infused with 0.1ml of freshly mixed material for canal obturation. In the fifth field, we infused, subcutaneously, 0.5ml of physiological solution as control material. The rats were killed after 7 and 21 days. From every part of the rat where we injected one of the researched materials, we took a sample for pathohystological analysis.

Results: Based on the histological research, at the beginning, all four tested materials showed approxi-mately similar or identical reaction of the subcutaneous connecting tissue of the rats. The control material did not show any tissue reaction. Zink oxide eugenol paste caused intensive inflammatory diffuse reaction in the tissues where it was applied and weak resorption by the surrounding tissues. Three weeks after the subcutane-ous application, in the case with calcium hydroxide, calcification and granulomatous reaction was obvious in the area of inoculation of the material. Furthermore, we also noticed resorption of the inoculated material. In the case of resorcinol formalin paste, from the beginning of the research, we noticed microscopically strong necrotic changes of the tissue, indicating its cytotoxic effect. Iodoform paste caused inflammatory reaction of the tissue, however, to a smaller extent compared to zink oxide eugenol and extremely severe toxic reaction to resorcinol formalin.

Conclusion: Calcium hydroxide may be distinguished as a material that causes inflammatory reaction of mild intensity in tissues where it is applied. The reaction subsides rapidly, resulting in fast tissue regen-eration.



151МАРИНА ЕФТИМОСКАКоавтори - Соња Апостолска

BIODENTINE™ НОВ БИОАКТИВЕН ЦЕМЕНТ ЗА ДИРЕКТНО ПУЛПИНО ПРЕКРИВАЊЕ Вовед:Biodentine™ е нов биоактивен цемент со механички својства слични на дентинот, кој може да се користи како дентинска замена кај коронки и корени. Тој има позитивен ефект врз виталните пулпини клетки и го поттикнува формирањето на терциерен дентин. При негова апликација директно врз витално пулпино ткиво, исто така поттикнува создавање на репараторен дентин.

Цел: Од таму потекнува целта на овој труд за неговата употреба како средство за директно пулпино прекривање после јатрогена пулпина експозиција кај неколку клинички случаи.

Материјал и метод : Biodentine™ го аплициравме како средство за директно пулпино прекривање после јатрогена пулпина експозиција на заб 46, кај пациентка на 25 годишна возраст.Другиот клинички случај беше 29 годишна пациентка со дијагностициран кариес на заб 48, каде по експонирањето на пулпиното ткиво, извршивме директно прекривање со Biodentine™. По адекватно спроведената хемостаза,во двата случаи кавитетите беа исполнети со Biodentine™.Шест недели подоцна дел од биоактивниот цемент беше отстранет, а кавитетите беа оптурирани со композитно полнење. Резултат:Во следната посета, после 6 месеци опсервационен период забите беа клинички нормални, витални, без присуство на перкуторна осетливост. Рендгенолошки исто така се покажа дека во апикалната регија нема присуство на периапикални патози.

Заклучок:Имајќи ги предвид неговите добри особини, Biodentine™ како материјал за директно прекривање е нова и интересна алтернатива на конвенционалните материјали базирани на калциум хидроксид. Тој нуди предности за директно и индиректно пулпино прекривање, па така во правилно одбрани случаи може да придонесе за долготрајно одржување на виталитетот на забот



151MARINA EFTIMOVSKACoautors - Apostolska S.

BIODENTINE™ NEW BIOACTIVE CEMENT FOR DIRECT PULP CAPPING

Biodentine is a new bioactive cement with dentin-like mechanical properties, which can be used as a dentin substitute on crowns and roots. It has a positive effect on vital pulp cells and stimulates tertiary dentin formation. In direct contact with vital pulp tissue it also promotes the formation of reparative dentin. This prompted its use for direct pulp capping after iatrogenic pulp exposure at tooth 46 in a 25-year-old fermale patient. First the entire cavity was filled with Biodentine. Six weeks later the cement was reduced to a base to replace the dentin layer and a composite filling was placed to replace the enamel layer. At the follow-up visit at six months the tooth was clinically normal and tested positive for sensitivity and negative for percussion. The dental film showed the apical region without any pathological findings. The second clinical case was 29-year old female patient with carious lesion on tooth 48, where direct pulp capping was done with Biodentine™. The clinical procedure was the same as in the first clinical case. At the follow-up visit at six months the tooth was clinically normal and tested positive for sensitivity and negative for percussion. Due to its improved material properties, Biodentine is an interesting alternative to conventional calcium hydroxide-based materials. It offers advantages for direct pulp capping and, in properly selected cases, may contribute to the long-term maintenance of tooth vitalit



152АЛЕКСАНДАР ФИЛДИШЕВСКИ Коавтори - J.W. Nicholson, Е. Ѓоргиевска, М. Ствановиќ, А. Димков, М. Јанкуловска

РЕГЕНЕРАЦИЈА НА КОСКЕНИ ДЕФЕКТИ СО БИОАКТИВНО СТАКЛО (СЕМ АНАЛИЗА) Вовед: Стаклени композити кои се во можност хемиски да се поврзат со коската се наречени биоактивни стакла. Овие материјали предизвикуваат специфичен биолошки одговор на површината од материјалот што резултира со формација на врска помегу материјалот и ткивото. Цел: Поради неговата релативно слаба механичка цврстина, биоактивното стакло беше додадено во глас-јономер цемент во количина од 10% и 30% со цел да се подобрат механичките својства и остеопродуктивната моќ на новодобиениот материјал. Материјал и метод: Десет Wistar стаорци беа анестезирани со интраабдоминална апликација на натриум пентобарбитол, беше извршена секција на меко ткиво, конвенционална кортикотомија со употреба на физиодиспензер и препарација на кавитет на десната тибија со димензии 5 x 5 x 5 mm. Препарираните кавитети беа исполнети со: 1. глас-јономер цемент + биоглас 10% 2. глас-јономер цемент + биоглас 30%. Раните беа сутурирани со хируршки конец. По временски интервал од три недели стаорците беа жртвувани и добиениот коскен материјал беше испитан со скенинг електрон микроскоп под различни зголемувања. Резултат: Микрографиите покажуваат дека кај двете испитувани групи по 3 недели настанува речиси комплетно санирање на артифициелно создадените дефекти. Видливи се остатоци од материјалот кои покажуваат добра атхезија на материјалот кон коскеното ткиво. Овие остатоци се должат на присуството на глас-јономерна компонента, која е остеокондуктивна, но не се ресорбира. Ефектот на заздравување е подобар кај групата кај која е додадено 30% биоглас во глас-јономер цементот, што е резултат на поголемата биоактивност на овој композитен материјал. Заклучок: Комбинацијата на глас-јономер цементи со биоглас би можела да се користи за пополнување на коскени дефекти, при што би се комбинирале позитивните карактеристики на биогласот (високата биоактивност) со подобрите механички својства на глас-јономерите кои би служеле како основа за регенерација на коската. Клучни зборови: биоглас, СЕМ анализа



152ALEKSANDAR FILDISEVSKICoautors - J.W. Nicholson., Gjorgieska E., Stanovik M., Dimkov A., Jankulovska M.

REGENERATION OF BONE DEFECTS WITH BIOACTIVE GLASS (SEM ANALYSIS)

Introduction: Bioactive glasses are glass composites able to connect with the bone chemically. These materials produce a specific biological answer at the surface of the material, which results in bone formation between the material and the tissue. Aim: 10% and 30% by weight of bioactive glass was incorporated into glass -ionomer cement in order to improve the mechanical properties and the osteo-productive possibilities of the newly acquired material. Materials and Methods: Ten Wistar rates were anesthetized with intra-abdominal application of sodium pentobarbital. A soft tissue section and a conventional corticothomy with physio-dispenser were performed. A cav-ity (dimensions 5 x 5 x 5 mm) was prepared on the right tibia. The cavities were restored with: 1. glass-ionomer cement + bioglass 10%, 2. glass-ionomer cement + bioglass 30%. The wounds were sutured with surgical thread. After three weeks the rats were sacrificed and the bone material received was examined by scanning electron microscope under different magnifica-tions. Results: The micrographs show that the artificially caused defects after 3 weeks in both groups were almost completely healed. Remains of the material are visible and they show a good adhesion of the ma-terial to the bone tissue. These remains are due to the presence of the glass-ionomer component, which is osteo-conductive, but not resorbable. The effect of healing is better in the group of rats where 30% bioglass was added in the glass-ionomer cement, which resulted in greater bioactivity of this composite material. Conclusions: The combination of glass-ionomer cements with bioactive glass can be used for filling of bone de-fects, due to the combination of the positive characteristics of the bioglass (high bioactivity) with the better mechanical properties of glass-ionomers, which would serve as a basis for regeneration of the bone. Key Words: bioglass, SEM analysis



153 ВЕСНА ФИЛИПОВСКА МИЦЕВСКА Коавтори - В.Филиповски , Д. Стефановиќ

ВЛИЈАНИЕТО НА ЛАСЕРСКОТО БЕЛЕЊЕ НА ВИТАЛНИТЕ ЗАБИ И НЕГОВОТО ВЛИЈАНИЕ ВРЗ ПУЛПАТА Вовед: Виталното белење на забите денес претставува една рутинска секојдневна процедура во естетската стоматологија. Како средства за белење на забите се користат хидроген пероксидот и карбамид пероксидот со различна концентрација на активна супстанца. Покрај нив како новитети се додава потазиум нитратот и флуорот. Материјал и метод: Докажаната теорија, а сретната и во праксата за пенетрација на средствата за белење низ емајлот, дентинот па се до пулпата, не наведе да ја испитаме евентуалната промена на интра пулпната температура. Како материјал за белење го користевме Оpalescence Boost концентрација од 38% хидроген пероксид и потазиум нитрат, Фотона ласерот со точни градуации и мерки за белење, како и водена бања која всушност ја имитираше усната празнина со температура од 37 степени целзиусови. За испитувањето беа користени 20 екстрахирани некариозни заби, средство за пренесување на температурата (cooling paste) и апарат - пирометар кој служи за мерење на температурата. Цел: Да се испита влијанието на ласерското белење врз пулпата и евентуалната промена на нејзината температура. Резултати: Од добиените резултати заклучивме дека ласерската светлина при белење на виталните заби делумно влијае на покачувањето на интра пулпната температура која според нашите мерења за краток временски период се враќа во нормала. Заклучок: Покачувањето на интра пулпната температура со користење на ласерска светлина доведува до промени во самата пулпа, но тоа покачување на температурата не го нарушува интегритетот на пулпата и се движи во нормални граници.



153VESNA FILIPOVSKA - MICEVSKACoautors - Filipovski V., Stefanovik D.

INFLUENCE OF LASER BLEACHING OF VITAL TEETH AND ITS IMPACT ON PULP

Introduction: Vital teeth bleaching today is a daily routine procedure in cosmetic dentistry. As a means of bleach-ing teeth using hydrogen peroxide and carbamide peroxide at different concentrations of active substance. Besides them as novelties added potazium nitrate and fluoride. Material and methods: Proven theory, and met in practice the penetration of the means of bleaching through enamel, dentin until the pulp, it led аs to examine a possible change of intra pulp temperature. As material we used for bleaching Opalescence Boost concentration of 38% hydrogen peroxide and potassium nitrate, Fotona laser to correct graduacii measures to bleaching, and water bath that actually imi-tated the oral cavity with a temperature of 37 degrees Celsius.For the test were used 20 extracted teeth caries free, for transmitting the temperature (cooling paste) and camera - pirometar used for measuring temperature. Purpose: To examine the influence of laser bleaching on pulp and possible change of its temperature. Results: The results concluded that the laser light during bleaching of vital teeth partially affect the increase in intra pulp temperature according to our measurements in a short period of time returns to nor-mal. Conclusion: The increase of intra pulp temperature using laser light leads to changes in the pulp, but it increas-es the temperature does not disturb the integrity of the pulp and within normal limits.



154ВАСИЛКА РЕНЏОВА Коавтори - Соња Апостолскa ХИСТОЛОШКА СТУДИЈА ЗА БИОКОМПАТИБИЛНОСТА НА РАЗЛОЧНИ МАТЕРИЈАЛИ ЗА РЕСТАВРАЦИЈА

Цел на овој труд ни беше да го испитаме патохистолошкиот одговор на пулпното ткиво на испитуваните материјали 7 дена по нивната апликација. Испитувањето го правевме на први горни молари кај Wistar стаорци, по претходно утврдени параметри. За таа цел со дијамантски борер под водено ладење испрепариравме кавитети V класа. Кавитетите ги ги поделивме во 4 групи. Во првата група кавитети врз дентинот аплициравме Fuji Lining LC, кај втората група Fuji IX, кај третата група Prime&Bond а кај четвртата група аплициравме G bond. Потоа сите кавитети беа затворени со свeтлосно полимеризирачки течен композит.Анализата на хистолошките препарати ја правевме со светлосен микроскоп поврзан со видео камера.

Резултатите од нашето испитување покажаа присуство на слаба воспалителна реакција на пулпното ткиво кај забите реставрирани со Fuji IX и Fuji Lining LC. Слаба до умерена инфламаторна реакција на пулпното ткиво беше забележана кај забите реставрирани со G bond, додека Prime&Bond покажа најјак токсичен ефект кон пулпното ткиво. Клучни зборови: Бокомпатибилност, дентин атхезиви, глас јономер цементи, реакција на пулпата.



154VASILKA RENDJOVACoautors - Apostalska S.

A HISTOLOGIC STUDY OF THE BIOCOMPATIBILITY OF DIFFERENT RESTAVRATIVE MATERIALS

The aim of this study, was to evaluate histopatologicaly the pulp tissue response of the researched materials, 7 days after their application. The reaction of pulp tissue has been examined on first upper molars in Wistar rats, after the previously set parameters. For that purpose under copious water-cooling, class V cavities were prepared. The cavities were divided in four groups. In the cavities from the first group we applied Fuji Lining LC, and in the secound group cavities we applied Fuji IX as a base. In the third and fourth group cavities we applied Prime&Bond and G Bong as a base. All the cavities were restored with liquid light cured composit.

The histological evaluation was made with light microscope connected with a video camera, 7 days after application of the restorative material. For Fuji Lining LC and Fuji IX most of specimens exhib-ited no pulpal response or slight inflammatory reaction associated with slight tissue disorganiza-tion during a seven day period. Slight to moderate inflammatory pulpal response occurred in the specimens restored with G Bond, while Prime&Bond exhibited the strongest toxical effect on the pulp tissue. Key wards: Biocompatibility, dentin adhesives, glass ionomer cements, pulpal response



155СОЊА АПОСТОЛСКА Коавтори - Василка Ренџова, Елизабета Ѓоргиевска, Марина Ефтимовска

КЛИНИЧКА АПЛИКАЦИЈА НА BIODENTINETM ВО ЕНДОДОНЦИЈАТА Вовед:Најчесто лошо третираните ендодонтски заби се екстрахираат заради причините на основниот ендодонтски третман. Каналните материјали најчесто се употребуваат за репарација на перфорации, поединечни апикални затворања, надворешни/внатрешни ресорпции, апексфиксации, ретроградни хируршки полнења и директни прекривања. Целта на ова студија е да се прикаже ендодонскиот ретретман каде успехот е во елиминацијата на грешката или несоодветниот ендодонтски третман a крајната цел e задржување на забот во функција. Материјал и метод:Како материјал го применивме Biodentinetm Septodont нов дентален материјал со високи механички особини и одлична биокомпатибилност. Калциум-силикатната формулација е погодна за замена како материјал каде имаме поголема загуба на дентин. Го применивме кај пациенти со несоодветен ендодонтски третман, грешки и компликации настанати во текот на ендодонтската терапија и како замена на дентин за реставрации кај комплексни случаи. Резултати:Преку клинички случаи ќе бидат прикажани причините за неуспех на ендодонтскиот третман, грешките и нивното санирање со Biodentinetm каде по негова апликација добивме одлични резултати. Заклучок:Биосиликатната технологија денес ветува многу заради докажаните клинички особини и клиничото работење. Краткото време,високата механичка цврстина го прави Biodentinetm клинички лесен за употреба и компатибилен, не само за ендодонтските процедури туку и како замена на дентин за реставрација.



155SONJA APOSTOLSKACoautors - Rendzova V., Gjorgievska E., Eftimoska M.

CLINICAL APPLICATION OF BIODENTINETM IN ENDODONTICS

Introduction:The basic endodontic treatment is the most frequent cause for tooth extractions. Root sealing ma-terials are used for reparation of perforations, single apical closures, external/internal resorptions, apexifications, retrograde surgical fillings and direct pulp capping. The purpose of the present study is to demonstrate the endodontic re-treatment where the success comes from the elimi-nation of the error (the inappropriate endodontic treatment), and the final goal is retaining the functionality of the tooth. Material and method:The material used is Biodentinetm (Septodont), a new dental material with excellent mechanical characteristics and biocompatibility. The calcium-silicate formulation is adequate as a replacement material in cases where large amount of dentin has been lost. We have applied it in patients with inadequate endodontic treatment, errors and complications during the endodontic therapy and as a dentin substitute for restorations in complex situations. Results:Clinical cases with unsuccessful endodontic treatment, errors and their treatment with Biodenti-netm will be presented. Its application gave excellent results.

Conclusion:The bio-silicate technology is highly promising, mostly due to its clinical properties and the clinical manipulation. The short working time and the high mechanical strength makes Biodentinetm a ma-terial with easy handling, highly biocompatible, with wide range of indications (such as endodontic procedures and as a dentin substitute in restorations).



156ЕЛИЗАБЕТА ЃОРГИЕВСКАКоавтори - Nicholson W. John2, Апостолска Соња1, Стевановиќ Марија1, Филдишевски Александар1, Димков Александар1

МОЖНОСТИ ЗА КОРИСТЕЊЕ НА КАЛЦИУМ-СИЛИКАТНИ ЦЕМЕНТИ И БИОАКТИВНИ СТАКЛА КАКО ДЕНТИН СУПСТИТУТИ Вовед:Калциум-силикатните цементи (пред сé МТА) се користат во многу клинички ситуации, како репарација на фуркални дефекти, апикално запечатување и директно прекривање на пулпата. Целта на оваа студија беше да се процени можноста за нивна примена како дентин супститут. Материјал И Метод:На екстрахирани хумани молари беа препарирани кавитети од Vта класа. Дното на кавитетите беше деминерализирано со артифициелен кариес гел (7 дена), а потоа забите беа реставрирани со: 1. Biodentin® + глас-јономер цемент (ChemFil), 2. Bioglass® + глас-јономер цемент (ChemFil), 3. само глас-јономер цемент (ChemFil). По 6 недели складирање во артифициелна плунка, забите беа пресечени лонгитудинално и анализирани со SEM. Дополнително, со помош на EDX беше извршена семиквантитативна проценка на елементалната дистрибуција на Na, Mg, Al, P, Cl, Ca и Zn вдолж допирната површина на материјалот со дентинот.

Резултати:Микрофотографиите покажуваат одлична адаптација на Biodentin® и ChemFil кон површината на дентинот, што не е случај со Bioglass®, најмногу поради големината на честичките (околу 700µm). Анализата со EDX покажа високо ниво на испитуваните јони присутни на ниво на интерфејсот меѓу дентинот и материјалите, но сепак сигнификантно повисоко ниво на Ca и P постои кај глас-јономер цементот (31.19 elem% Ca и 15.75 elem% P, наспроти 27.96 elem% Ca и 11.87 elem% P кај Biodentin®-от). Заклучок:Калциум-силикатните и глас-јономер цементите (во споредба со биоактивните стакла) освен добрата реминерализација обезбедуваат добра атхезија кон забните структури, што во комбинација со нивните други позитивни карактеристики, како што се добрите механички својства, ги прави погодни за примена во вид на дентин супститути.



156ELIZABETA GJORGIEVSKA Coautors - Nicholson W. John2, Apostolska Sonja1, Stevanovic Marija1, Fildishevski Aleksandar1, Dimkov Aleksandar1

CALCIUM SILICATE CEMENTS AND BIOACTIVE GLASSES AS POSSIBLE DENTIN SUBSTITUTES Introduction:Calcium silicate cements (mostly MTA) are used in many different clinical situations, such as repa-ration of furcal defects, apical sealing and direct pulp capping. The purpose of the present study was to examine the possibility of their application as dentin substitutes. Material And Method:Class V cavities were prepared on extracted human molars. The bottom of the cavity was demin-eralized with artificial caries gel (7days) and then the teeth were restored with: 1. Biodentin® + glass-ionomer cement (ChemFil), 2. Bioglass® + glass-ionomer cement (ChemFil), 3. glass-ionomer cement only (ChemFil). After 6 weeks of storage in artificial saliva, the teeth were cut longitudinally and analyzed under SEM. Additionally, semi-quantitative analysis of the elemental distribution of Na, Mg, Al, P, Cl, Ca and Zn along the material-dentin interface was performed. Results:The microphotographs demonstrate excellent adaptation of the Biodentin® and ChemFil towards the dentin interface, which was not evident with the Bioglass®, due to its large particle size (about 700µm). EDX analysis showed high level of the examined ions along the material-dentin interface, but, yet, significantly higher level of Ca and P was observed in the glass-ionomer cement (31.19 elem% Ca and 15.75 elem% P, vs. 27.96 elem% Ca and 11.87 elem% P in Biodentin®). Conclusion:Calcium-silicate and glass-ionomer cements (compared to the bioactive glasses), apart from the good remineralization, provide good adhesion towards the dental hard tissues, which, combined with their other positive characteristics (such as good mechanical properties), makes them suitable as dentin substitutes.



157АЛЕКСАНДАР ДИМКОВ Коавтори : Елизабета Ѓорѓиевска, Александар Филдишевски, Марија Стевановиќ ОСЛОБОДУВАЊЕ НА ХЛОРИДНИ ЈОНИ ОД КОНВЕНЦИОНАЛНИ И ЕКСПЕРИМЕНТАЛНИ ГЛАС-ЈОНОМЕР ЦЕМЕНТИ СО ВГРАДЕНИ АНТИМИКРОБНИ СОЕДИНЕНИЈА Како најприфатливи реставративни материјали кои ги поседуваат позитивните особини на флуорот во процесот на реминерализација и неговото антимикробно дејство, се истакнуваат глас-јономер цементите. Покрај ослободувањето на флуоридните јони, ГЈЦ-ите потенцијално можат да бидат искористени како матрици за ослободување на други активни антимикробни состојки. Беа користени два конвенционални глас-јономер цементи – ChemFlex и Fuji IX во кои беа додавани 1, 2 и 3% антимикробни соединенија, како и еден експериментален цемент MP4, во кои се додаваше само 2% од антимикробните соединенија Benzalkonium Chloride и Cetylpyridinium chloride. Со оглед на тоа што појдовната идеја на анализата беше да се согледа ослободувањето на антимикробните соединенија, а бидејќи хлоридниот јон е нивен главен составен дел, во анализите беше користена јон-селективната електрода специфична за хлоридот. Примероците се приготвуваа во согласност со Спецификацијата на ден¬тал¬ните глас-јономер цементи на Британскиот институт за стандарди (1989). Беа изготвени вкупно 90 примерока – по шест примероци од конвенционалните глас-јономер цементи Fuji IX и ChemFlex со додавање на различни концентрации на антимикробни сосединенија – 1%, 2% и 3% посебно Cetylpyridinium Chloride и посебно Benzalkonium Chloride, како и по 6 примероци без додавање на антимикробни соединенија – контролна група, како и шест примерока од експерименталниот цемент MP4 но само со 2% антимикробни соединенија.

Анализите беа спроведени во 14 последователни временски периоди почнувајки од нулто време, а завршувајки по 7 дена. Добиените резултати за ослободувањето на хлоридни јони и од конвенционалните и од експерименталниот ГЈЦ, говорат за флуктуирачко но континуирано ослободување на хлоридни јони во тек на испитуваниот период од сите анализирани комбинации, вклучувајќи ги и цементите без вградени антимикробни соединенија. Клучни зборови: глас-јономер цементи, антимикробни соединенија, јон-селективна електрода, Benzalkonium Chloride, Cetylpyridinium chloride, MP4



157ALEKSANDAR DIMKOVCoautors - Gjorgievska E., Fildishevski A., Stevanovik M.

RELEASING OF CHLORIDE IONS FROM CONVENTIONAL AND EXPERIMENTAL GLASS-IONOMER CE-MENTS INCORPORATED WITH ANTIMICROBIAL AGENTS

The glass-ionomer cements distinguish themselves as most acceptable restorative materials pos-sessing the positive characteristics of fluorine in the processes of re-mineralization and antimicro-bial action. In addition to the release of fluoride ions, GICs can potentially be used as templates for the release of other active antimicrobial components. Two conventional glass-ionomer cements ChemFlex and Fuji IX were incorporated with a different percentage of the antimicrobial agents - Benzalkonium Chloride and Cetylpyridinium Chloride (1%, 2%, 3%), as well as, one experimental cement MP4 added with only 2% of the same compounds. Taking into consideration that the main idea for this analysis was to see the releasing of antimicrobial agents in the medium, and consider-ing that chloride ion is their main part, the ion-selective electrode specific for chloride was used. The specimens were prepared according to the British Standards Institution Specifications for Dental Glass Ionomer Cements 1989. 90 samples in total were prepared – by six specimens of the conventional glass-ionomer cements Fuji IX and ChemFlex with various concentrations of antimi-crobial agents (Cetylpyridinium Chloride or Benzalkonium Chloride) added – 1%, 2% and 3%, i.e. six samples for each antimicrobial agent and each concentration level, as well as, by other six samples of the same cements without any antimicrobial agents, to be used as a control group. Six speci-mens of experimental MP4 cement but only with 2% antimicrobial agents were also prepared. The measurements were performed at 14 successive time intervals started in zero time and finished after seven days. The results obtained on the release of chloride ions as from the conventional, as well as from experimental GICs, incorporated with the antimicrobial compounds, speak of a fluc-tuating but continual release of these ions in the course of one week, including the GICs with no antimicrobial compounds incorporated. Key words: glass ionomer cements, antimicrobial compounds, ion-selective electrode, Cetylpyri-dinium Chloride, Benzalkonium Chloride, MP4

ШТО Е ЛАКАЛУТ?

Lacalut е оригинален германски производ од 1925 година, првично произведен во форма на прашок за орална употреба. Клучна активна супстанца е алуминиум лактат, кој поседува изразено адстрингентно дејство, а влијае и врз плак формацијата како и денталната хиперсензитивност.

Дејството на Lacalut Activ започнува веднаш по првата апликација.

Настапува осетно консолидирање на околузабното ткаење (”стегање”), а по 2-3 дена крварењето сопира. Продолжителна употреба на Lacalut Activ сосема го отстранува воспалението и трајно го претпазува развојот на гингвит и пародонтопатија.

КАКО ДЕЈСВУВА?

Lacalut Activ е ефикасен благодарејќи на 5-те активни состојки:

1. Алуминиум лактат - моќен адстригенс, го спречува крварењето, намалува депонирање на

плаките и дентална преосетливост.

2. Хлорхексидин диглуконат - “златен стандард” за оралните антисептици, ги раствора создадените плаки и го попречува развојот на бактериите (особено Streptococcus mutans)

3. Алантоин - противвоспалителен и смирувачки ефект врз гингивите

4. Бисаболол - дополнителна дезинфекција и консолидација на меките ткива

5. Алуминиум флуорид - реминерализација на емајлот (клинички докажан синергистички ефект со алуминиум лактат и алуминиум хидроксид)

Во сите медицински забни пасти од Lacalut линијата е вграден висококвалитетен абразив на силициумова база кој ефикасно ги чисти создадените наслаги, без да го оштети забниот емајл






ЕНДОДОНЦИЈА, КАРИОЛОГИЈА

28ИРЕНА ХАНЏИСКАКоавтори - Васил Каракамчев

THERMAFIL – СОВРЕМЕНА МЕТОДА ЗА ЕНДОДОТСКА ТЕРАПИЈА Последните години стоматологијата се стреми кон “спасување ” на секој заболен заб. Забите во минатото кои поради акутни или хронични инфекции се вадеа, во денeшно време ендодонтски се третираат. Како еден од најважните чекори при ендодонтскиот третман е целосна оптурација на коренските канали. Во оваа постер презентација е прикажана Термафил методата како избор на метод за ендодонтски третман на забите. Целта на оваа постер презентација е да ги прикаже резултатите од користење на оваа метода. Претставуваме ендодонтски третирани заби кој биле дијагностицирани како пулпитични, гангренозни или како заби со длабок кариес доведени до екстремна фаза - отворена забна пулпа. Исто така, прикажани се ревизии на стари полнења заменети со термафил методата. Во периодот на изработка на овој труд, со овој метод беа третирани 30 пациенти кај кои што се добиени одлични резултати. Апаратурата која се користи за оваа метода е апекс локатор, никел-титаниумски рачни и машински проширувачи за каналите, средство за иригација(натриум хипохлорид), средство за хемиска обработка на канали(ЕДТА), верифаери, термафил гутаперки како и термафил печка. Секако направени се и рвг снимки пред и по лекувањето. Рвг снимките, презентирани во овој постер, јасно ги покажуваат резултатите. Се гледаат коренски канали целосно оптурирани до самиот врв. Исто така, снимките покажуваат и оптурација на латералните акцесорни каналчиња на коренот. Од сето ова погоре кажано можеме да заклучиме дека модерните трендови во стоматологијата овозможуваат лекување и зачувување на поголемиот број на заби кои во минатото се впишуваа во “одпишани” заби.



ENDODONTICS, CARIOLOGY

28IRENA HANZHISKACoautors - Karakamchev V.

THERMAFIL - MODERN ENDODONTIC TREATMENT

In the last couple of years we have seen a change in the field of dentistry. Nowadays dentists are trying their best to save each and every tooth. In the past, teeth that were suffering from acute or chronic infections were deemed for extraction. Today, thanks to the rapid advance in modern endodontics teeth that would’ve otherwise been extracted are treated and eventually saved. One of the main steps in the endodontic treatments is the obturation of the root canal. In this poster presentation we are showing the Thermafil method as a choice for endodontic treatment of teeth.

The aim of this poster presentation is to show the benefits and results from using this method. We are showcasing treated teeth which were diagnosed with pulpit, gangrene and caries profunda which have reached the extreme stage of open pulp. Furthermore, we are showing a revision of old endodontic treatments replaced with the Thermafil method. In the time of preparing this poster presentation we have used this method in treating 30 patients with excellent results. The equipment we use includes: Apex locator, NiTi K-files and rotary files, irrigator (natrium hypo-chlorite), oral liquid for chemical obturation (EDTA), verifiers, Thermafil gutta-percha and Thermafil oven. We also made a RVG x-rays before and after the treatment. The RVG x-rays, presented in this poster, clearly show the results. The root canals are seen fully obturated till the apex. Furthermore, on the poster, we can also see the obturated lateral accessory canals. Barring this in mind, we can conclude that the modern dentistry provides ways to treat almost every teeth which in the past would have otherwise been deemed for extraction.



29ЛИДИЈА ПОПОВСКА Коавтори - Стојановска В, Ковачевска И, Алексова П.

РАЗЛИКИ И КАРАКТЕРИСТИКИ НА СИМПТОМАТСКИТЕ И АСИМПТОМАТСКИТЕ ПЕРИАПИКАЛНИ ЛЕЗИИ

Цел на овој труд беше да се утврдат разликите и катактеристиките на симптоматските и асимптоматските хронични периапикални лезии. Испитувањето беше направено на 80 ткива добиени при хируршко отстранување на хроничните периапикални лезии кај пациенти каде претходно беше утврдено постоење или отсуство на клинички симптоми поврзани со заболувањето. Формирани беа три групи според претходниот ендодонтски третман: група I ја сочинуваа 25 случаи со инфицирани коренски канали, каде пред хируршката интервенција не била направен ендодонтски третман, 40-те примероци добиени од заби каде и две години по завршување на ендодонтската терапија не дошло до заздравување на периапикалната лезија ја сочинуваа II група. III- та група ја сочинуваа 15 лезии добиени три месеци по завршувањето на био-механичката обработка на забите и дефинитивната оптурација. Од сите испитаници беа земени анамнестичките податоци и беше направено клиничко и рентгенолошко испитување. Материјалите добиени при хируршката интервенција беа испитани патохистолошки и микробиолошки, со квалитативна и полуквантитативна анализа на бактериолошкиот наод. Добиените резултати покажаа дека симптомите се многу почести кај случаите каде претходно не биле ендодонтски третирани. Иако патохистолошкиот тип на периапикалната инфламација е сигнификантно поврзана со присуството или отсуството на клиничките симптоми (p = 0,0002), тие не влијаеле при поставување на клиничката дијагноза (p > 0,05). Компаративната анализа помеѓу присуство на симптомите и јачината на бактерискиот раст потврди дека позитивните сиптоми се поврзани со поинтензивен бактериски раст само во II група со сигнификантност од 95%. Наодот на неколку главно анаеробни бактериски родови е тесно поврзан со присуство на клинички симптоми.



29LIDIJA POPOVSKACoautors - Stojanovska V., Kovacheska I., Aleksova P.

FEATURES AND DIFFERENCES BETWEEN SYMPTOMATIC AND ASYMPTOMATIC PERIAPICAL LE-SIONS

The aim of this study was to investigate features and differences between periapical lesions in symptomatic and symptomless cases. This study was performed on cases with chronic periapical lesion diagnosis. During oral surgery procedures, 80 tissue samples were obtained. According pre-vious endodontic treatment for each tooth, samples were divided into three study groups. Group I comprised 25 periapical lesion tissue samples obtained from teeth without prior endodontic therapy; additional 40 samples were obtained from teeth in which the lesion persisted during a pe-riod of two years after endodontic procedures, and these represented group II material. Group III – 15 chronic lesion samples obtained from teeth in which surgery was performed after two/three months, after the biomechanical canal instrumentation and final obturation.

Anamnesis data were taken from each subject comprised in the study and also clinical and x-ray examination. Periapical tissue samples were processed for laboratory procedures including: histo-pathological examination of lesions and microbiological status assessment by qualitative and semi-quantitative analysis of bacteriological findings.

The results obtained, illustrated that symptoms were more frequent in cases without previous endodontic therapy. Even though pathological type of periapical inflammation is significantly as-sociated with presence or absence of clinical symptoms (p = 0.0002), they, themselves, do not have an effect on making clinical diagnosis. Statistical analysis showed insignificant difference (p> 0.05). Comparative analysis of symptom persistence and infection severity was performed. It was found that positive symptoms were, in relation to bacterial count, only in the II group and these two fac-tors do show relation with accuracy of 95%. The growth of a mixture of several, mainly, anaerobic bacterial species is closely related to the presence of clinical symptoms.



30ДАРКО ЦЕКОВ Коавтори - Васко Коцевски, Билјана Накова

ЕНДОДОНТСКИ ТРЕТМАН- РЕВИЗИЈА НА ЕНДОДОНТСКИ ТРЕТИРАНИ ЗАБИ ПОД ФИКСНО ПРОТЕТСКА КОНСТРУКЦИЈА

Цел на истражувањето-Цел на истражувањто е да се покажат резултатите од успешен ендодонтски третман за зачувување на забите носачи на мостова конструкција. Користени материјали-Во нашиот случај се користени следните материјали-Н2о2,ЕДТА гел,Јодоформ паста,Градуирани гутаперки,Ендометазон и Гласјономер цемент. Ендодонтски рачни и машински проширувачи и Апекс локатор на фирмата ДИЈАДЕНТ. Метод на работа-Метод на Вертикална кондензација. Случај-Пациентот во нашиот сличај е маж на 69 години,кој се јави во нашата ординација поради болки во периапикалната регија на забите во фронтот кој се носачи на мостова конструкција.Пациентот беше упатен во РТГ кабинет.По прегледот на РТГ снимките е констатиран некомплетен ендодонтски третман на сите заби во фронтот и ,ФОС РУТ,на 3 од нив.Каде што е цементирана метална надоградба. Третманот го почнавме со демонторање на мостовата конструкција и металните надоградби.Потоа во делот на завршетокот на ФОС РУТ каналот со термокаутер извршивме хемостаза.И откако обезбедивме суво работно поле почневме со лоцирање на вистинските коренски канали со рачни ендодонтски проширувачи.По отварањето на коренските канали обрабортката продолжи и со н2о2.и ЕДТА гел најизменично еднаш неделно.Откако болката во периапикалната регија се намали каналите ги наполнивме со јодоформ паста и ги оставивме 10 дена. По 10 дена ја отстранивме пастата и започнавме со пополнување на ФОС РУТ каналите .Овој дел од третманот го започнавме со изолираење и заштита на анатомскиот коренски канал со дрвени колчиња изолирани со вазелин поставени во коренскиот канал.Околу колчињата целиот оштетен дентин и цемент го пополнивме со гласјономер цемент.По стврднувањето на цементот ги отстранивме колчињата . Потоа ја измеривме должината на каналите со апекс локатор и ги наполнивме каналите со трајно полнење и гураперка.И направивме контролна РТГ снимка. По 10 дена во каналите аплициравме ПВЦ канални колчиња на 4 заби.и метални колчиња на 2 заба.Направивме надоградба на ноцачите со композитна пломба.И на пациентот му изработивме нова мостова конструкција. Заклучок-По успешниот ендодонтски третман болките изчезнаа и пациентот се осекаше многу по слободно при мастикација .Немаше пулсирачки болки во нокните часови и на перкусија.



30DARKO CEKOVCoautors - Kocevski V., Nakova B.

ENDODONTIC TREATMENT – REVIEW OF ENDODONTIC TREATED TEETH UNDER FIXED PROSTHETIC CONSTRUCTION

Purpose of the research: The main purpose of the research is a representation of the results of a successful endodontic treatment for preservation of the teeth that are carriers of a bridge con-struction. Used materials: In this case we used, H2o2, EDTA gel, iodoform paste, graduated gutta-percha, en-domethasone and glass ionomer cement, endodontic manual and mechanical wideners and Apex locator from the company Diadent. Method of work – Method of vertical condensation Case:The patient is a man at the age of 69 who had pain in the periapical region of the teeth, in the car-rier teeth of the bridge construction. The patient was directed to a RTG cabinet. After the review of the RTG shots we concluded incomplete endodontic treatment of all the teeth in the front and FOS RUT in three of them which had been a subject of a cemented metal superstructure. We started treatment by removing the bridge construction and the metal superstructures. Then we executed hemostasis in the end of the FOS RUT channel with thermocautery. When we got some dry space to work we started locating the genuine root channels with manual endodontic wideners. After the opening of the root channels we added H2o2 and EDTA gel in the process, once a week alternately. When the pain in the periapical region reduced we filled the channels with iodoform paste and left them for 10 days. After 10 days we removed the paste and began filling the FOS RUT channels. We started this part of the treatment by isolating and protection of the anatomic root channel with Vaseline isolated wooden pegs placed in the root channel. The damaged dentin and cement around the pegs was filled with glass ionomer cement. When the cement solidified we removed the pegs. Then we measured the length of the channels with an apex locator and thus filled the channels with permanent filling and gutta-percha. In the end we made an RTG shot just for precaution. After 10 days we applied PVC channel pegs in the channels of 4 teeth and metal pegs on 2 other teeth. We made a superstructure of the carriers with a composite inlay and we made a bridge con-struction. Conclusion:After the successful endodontic treatment the pain disappeared and the patient felt a lot better under mastication. There was no pain even under movement in the night hours.



ОРТОДОНЦИЈА

ЈАВНО ЗДРАВСТВО

ОПЕРАТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА

36БИЛЈАНА ЏИПУНОВАКоавтори - Н.Тошеска-Спасова, В.Радојкова-Николовска, Ј.Ѓоргова

ФАЦИЈАЛНА АНАЛИЗА НА ПАЦИЕНТИ СО ХИПОПЛАСТИЧНА МАКСИЛА

Максиларната дефициентност е честа карактеристика на малоклузијата III класа, а можностите за нехируршка, ортодонтска корекција се базираат на добро контролирани исцрпни дијагностички методи. Целта на испитувањето е да се проучат морфолошките карактеристики на краниофацијалниот комплекс кај испитаници со хипопластична максила. Во испитувањето беа вклучени 17 пациенти со малоклузија III класа од двата пола, а резултатите беа компарирани со 20 пациенти со нормална оклузија. Ги проучивме следниве параметри: аглите SNA, SNB, ANB, ANPg, SN / SpPl (фацијална инклинација), FH / NA (максиларна длабина), S-CF-Ba, N-CF-A (максиларна висина), S-CF-Snp (максиларна постериорна висина), ANPg, Sna-Snp, позицијата на максиларни инцизиви и N-Gn (предната лицева висина). Резултатите од испитувањето покажаа дека постојат повеќе специфични белези на краниофацијалната морфологија. Вредностите на испитуваните параметри се есенцијални за планот на терапијата и изборот на терапиското средство, а со цел постигнување на протракција на максилата, добра оклузија, функција и естетика.



ORTHODONTICS

COMMUNITY DENTISTRY

OPERATIVE DENTISTRY

36BILJANA DJIPUNOVACoautors - Tosheska S.N., Radojkova N.V., Gjorgova J.

FACIAL ANALISYS AT PATIENTS WITH HIPOPLASTIC MAXILLA

Maxillary deficiency is a common characteristic of Class III malocclusion. Opportunities for nonsur-gical, orthodontic correction are based on well controlled comprehensive diagnostic procedures.

The aim of the study was to investigate the morphologic characteristics of craniofacial complex in patients with hipoplastic maxilla. Investigation was made on 17 patients with Class III malocclusion on both sexes, and results were compared with 20 persons with normal occlusion. We explored the following parameters: angles SNA, SNB, ANB, ANPg, SN/SpPl (facial inclination), FH/NA (maxil-lary depth), S-CF-Ba (angle of posterior growth), N-CF-A (maxillary height), S-CF-Snp (maxillary posterior height), ANPg, Sna-Snp, position of maxillary incisors and N-Gn (anterior facial height). Results shows that there are many specific signs in craniofacial morphology. Worth of the param-eters are essential for therapy plan and selection of therapeutic mean, and the aims are maxillary protraction, good occlusion, function and esthetic.



37НАТАША ТОШЕСКА - СПАСОВА Коавтори - Билјана Џипунова,Јулијана Ѓоргова,Нина Митева,Љуба Симјановска,Зоран Спасов

НЕИНВАЗИВНА ЕСТЕТСКА ПОСТОРТОДОТСКА РЕСТАВРАЦИЈА КАЈ ПАЦИЕНТ СО ИМПАКЦИЈА НА МАКСИЛАРЕН ЦЕНТРАЛЕН ИНЦИЗИВ ЦЕЛ:Цел на трудот е да се приказе финалното компромисно ресение по заврсениот ортодонтски третман кај пациентка на 12 годисна возраст со висока импакција на максиларен перманентен централен инцизив, неповолна за ортодонтски и хирурски третман. МАТЕРИЈАЛ И МЕТОД:Пациентка на возраст од 9 години,примена на Клиниката за ортодонција со клиницки недостаток на максиларниот десен перманентен централен инцизив. По изврсениот РТГ наод се констатира висока импакција на споменатиот заб,во полозба на анатропизам,неповолна за ортодонтски третман и хирурска екстракција.Бесе спроведен ортодонтски третман во прва фаза со мобилни активни апарати, а потоа со фиксни ортодонтски апарати, со цел да се постави латералниот максиларен десен инцизив на местото на импактираниот централен инцизив, и правилна поставеност на максиларниот десен канин.Во текот на терапијата плански бесе оставена дијастема помегу максиларниот латерален инцизив и канин со цел за понатамосна естетска рехабилитација .По заврсуванјето на ортодонтскиот третман, земајки ја во предвид возраста на пациентката (12 години), единствена мозност бесе конзервативен пристап како ресение за подобруванје на насмевката.Бесе направена контролна РТГ снимка на која се потврди неповолната позиција на максиларниот десен централен инцизив за било каква хирурска интервенција.Пристапивме со гингивецтомиа на максиларниот латерален инцизив и канин, и во истата сеанса со нивна реставрација со нанокомпозит и реконструкција. РЕЗУЛТАТИ:По заврсената комбинирана терапија се добија задоволувацки резултати како на естетски така и на, психосоцијален план кај младата пациентка. ЗАКЛУЧОК:Во одредени ситуации, комбинираниот ортодонтско-конзервативен третман ,е единствено компромисно ресение кое обезбедува прифатлива оклузија,задоволувацка естетска хармонија и функционален оптимум.



37NATASHA TOSHESKA SPASOVACoautors - Zhipunova B., Gjorgova J., Miteva N., Simjanovska Lj., Spasov Z.

NON-INVASIVE AESTHETIC POSTORTHODONTHIC RESTORATION IN A PATIENT WITH MAXIL-LARY CENTRAL INCISOR IMPACTION

AIM:The aim of this case report is to present the final compromise solution after orthodontic treat-ment at a patient at the age of 12 with severe impaction of maxillary permanent central incisor, unfavourable for orthodontic and surgical treatment. MATERIJAL AND AND METHOD:A 9 year old girl, concerned about her unerrupted upper right permanent central incisor. Radio-graphic examination revealed severe impaction of mentioned tooth,unfavourable for orthodontic treatment and surgical extraction.Orthodontcic treatment with removable appliance,and fixed appliances was used to move lateral upper right incisor to the space of the impacted central inci-sor, and to place correctly upper right canin. According to the plane diastema between upper lat-eral incisor and canin was left intentionally to provide proper aesthetic rehabilitation. Because of the patient’s age, conservative access was the only possible solution in order to achieve aes-thetic smile. Gingivectomy and nanocomposite restoration of upper lateral incisor and canin was performed. RESULTS: Satisfactory aesthetic and psychosocial results were achived by combined treatment. CONCLUSIONAt certain situations,combined orthodontic-conservative treatment is only possible solution that provide an acceptable occlusion, functional and aesthetic improvement.



38ЦВЕТАНКА БАЈРАКТАРОВА МИШЕВСКАКоавтори - Мирјана Кочова, Јулијана Ѓоргова, Наташа Тошеска Спасова, Емилија Бајрактарова Ваљакова

ПРЕВАЛЕНЦИЈА НА МАЛОКЛУЗИИ КАЈ ДЕЦА СО TURNER-ОВ СИНДРОМ Цел:Целта на испитувањето беше да се процени преваленцијата на малоклузиите кај деца со Turner-ов синдром. Материјал и метод:Испитувањето беше изведено кај 40 деца со Turner-ов синдром, на возраст од 9,2-18 години (средна возраст 14,8 год.), поделени во подгрупи во зависност од кариотипот. Процената на преваленцијата на малоклузиите во сагитален, трансверзален и вертикален правец беше извршена на студиски гипсени модели. Резултати:Кај 95% од испитуваните индивидуи со Turner-ов синдром беше регистрирано присуство на ортодонтски неправилности во сите три правци. Најзастапени беа: дистооклузијата (72,5%), збиеноста на забите (77,5%) и длабокиот загриз (62,5%). Латералниот отворен загриз беше присутен кај 7,5% од вкупниот број на испитаници, а антериорниот отворен загриз беше регистриран само кај еден испитаник со мозаицизам, односно 2,5% од испитаниците. Анализата покажа и поголема застапеност на унилатералниот (20%) од билатералниот вкрстен загриз (12,5%). Кај испитаниците со изохромозоми на долгиот крак на Х-хромозомот не беше регистрирано присуство на оклузални аномалии во вертикален правец. Заклучок:Структурните и/или нумеричките аберации на Х-хромозомот доведуваат до нарушувања во растот и развојот на краниофацијалните структури, што резултира со зголемена фреквенција на ортодонтски аномалии во сите три правци кај индивидуите со Turner-ов синдром. Од ова произлегува важноста од рано детектирање и соодветен ортодонтски третман на малоклузиите кај индивидуите со овој синдром.



38CVETANKA BAJRAKTAROVA - MISHEVSKACoautors - Kochova M., Gjorgova J., Tosheska S.N., Bajraktarova V.E.

PREVALENCE OF MALOCCLUSION IN CHILDREN WITH TURNER’S SYNDROME

AIM:The aim of this investigation was to assess the frequency of particular orthodontic malocclusion in children with Turner’s syndrome. MATERIAL AND METHOD:The material comprised forty Turner Syndrome patients aged 9,2-18 years (mean age 14,8). The subjects were subdivided according to karyotype. Assess the prevalence of malocclusion in sagittal, transverse and vertical directions were executed on the plaster dental casts. RESULTS:Malocclusion was found in 95% of patients with Turner’s syndrome and most frequently were distal molar occlusion (72,5%), crowding of teeth (77,5%), and deep bite (62,5%). Lateral open bite was observed in 7,5% in Turner syndrome patients whereas anterior open bite was present in only 2,5% of the subjects. Unilateral cross bite was found in 20% of the subjects and bilateral cross bite was present in 12,5%. No occlusal anomalies in vertical direction were found in isochromosome for the long arm of X karyotypes patients. CONCLUSIONS:Our examination showed that patients with structural and/or numerical aberration of the X chro-mosome develop a specific pattern of malocclusion with deviations in sagittal, vertical and trans-verse directions. It also showed the importance of timely treatment of orthodontics anomalies in these patients, recommended in the early stages of the child’s life.tabilization and retention of total prosthesis.



39МАРИЈА МАНЕВА Коавтори – И.Манев, Љ.Симјановска,Љ.Јолески

ТРЕТМАН НА ИМПАКЦИЈА И ТРАНСОПЗИЦИЈА НА МАКСИЛАРЕН КАНИН И ЛАТЕРАЛЕН ИНЦИЗИВ

Транспозицијата е релативно ретка дентална аномалија која се среќава кај 0,4% од популацијата, и се карактеризира со промената на местоположбата на два соседни заба од истата страна на денталниот лак и особеностите што произлегуваат од третманот на истата ја прават посебно интересна од ортодонтско-клинички аспект. Овде вршиме приказ на случај со унилатерална комплетна транспозиција на максларниот десен канин со максиларниот десен латерален инцизив.Се работи за девојче на 11 годишна возраст , со малоклузија II класа 1 одделение која е клинички и кефалометриски верифицирана. Планот на третман се состоеше во создавање на простор за импактираните заби, изведување на хирушка интервенција и со помош на ортодонтски апарат сместување на истите во денталниот лак. Прво беше поставен фиксен ортодонтски апарат во двете вилици, а по создавањето на простор-извршена е хирушка експозиција на импактираниот заб, и тоа прво на латералниот инцизив , а по неговото сместување во низот и на канинот.

Поставено беше лингвално копче на палатиналната површина на забот и жичена лигатура 0,010 која минуваше низ мукозата кон фиксниот апарат со цел да обезбеди тракција.Позицијата на забите во максилата го диктираше и нивнот движење и заради опасноста од оштетување на нивните корени-прво беше извлечен латералниот инцизив, а на негово место беше сместен канинот. Правени се периодични радиографски снимки за процена на положбата на обата заба. Корекцијата на сагиталниот меѓувиличен сооднос се постигна со интермаксиларна еластична тракција - тип II класа. По речиси тригодишен ортодонтски третман дебондиран е фиксниот апарат и направени се подвижни ретјнери, а извршено е и реконтурирање на канинот и латералниот инцизив. Еден од клучните елементи во третманот на денталните импакции и транспозиции е да се отпочне со истиот што порано, бидејќи во тој случај можностите за повреда на околните ткива ќе бидат помали и секако секогаш треба да ги земеме во предвид и естетиката, оклузијата, соодносот на корените и нивните апекси, должината на третманот, соработката на пациентот, состојбата на периодонциумот како и возраста на индивудуата при корекција на вакви и др.слични состојби и траспозиции.



39MARIJA MANEVACoautors - Manev I., Simjanovska Lj., Joleski Lj.

MANAGEMENT OF AN IMPACTED AND TRANSPOSED MAXILLARY CANINE AND LATERAL INCISOR

Transposition is a relatively rare dental anomaly affecting 0.4% of the population, characterized by an interchange in the position of two adjacent permanent teeth on the same side of the dental arch and the treatment difficulties make this anomaly an occurrence of orthodontic interest and a source of clinical interest. Here we present a case of unilateral complete transposition of a maxillary right canine with a max-illary right lateral incisor. The patient was a girl 11 years of age, with Class II division 1 malocclusion defined with cephalometrics tracings and analysis. The treatment plan consisted of creating space for the canine, followed by surgical exposure and orthodontic alignment of the impacted teeth. First a fixed appliance was placed and after gaining a space, a surgical exposure of the impacted teeth was preformed. A lingual button was bonded on the exposed palatal surface of the lateral incisor, and the flap was sutured back over the crown leaving a 0.010-inch ligature wire fixed over the button and passing through the mucosa to apply orthodontic traction. Position of the teeth in the jaw dictated their movement and first lateral incisor was pulled in the dental arch and since there were great possibilities for affection of their roots we decided to move the canine on the place of the lateral incisor. Periodic radiographs were taken to monitor the movement of the im-pacted and transposed canine. Correction of the sagital relationship of the maxilla and mandible was achieved with intermaxillary elastic traction Class II. After almost three years of treatment the appliance was debonded and removable retainers applied. In the case of complete transpositions like this one, alignment of the teeth in their transposed po-sitions with reshaping of their incisal surfaces will give an acceptable esthetic result. One of the key elements is to treat early, because the treatment can be accomplished with fewer possibilities of injuring the surrounding tissues and be aware of the esthetic factor, occlusion, cus-pid root apex position, treatment length, patient cooperation, periodontal support, and patient’s age when correcting transposed teeth.

Key words: gingival enlargement, gingivoplasty, aesthetics



40САЊА АНЃЕЛОВСКА Коавтори – Марија Манева, Љубинка Силјаноска, Билјана Бајевска Стефаноска

ПРЕВАЛЕНЦА НА ХИПОДОНЦИЈА НА МАКСИЛАРЕН ЛАТЕРАЛЕН ИНЦИЗИВ КАЈ МАКЕДОНСКАТА ПОПУЛАЦИЈА Хиподонцијата подразбира недостаток на еден или повеќе заби, а воедно е најчеста развојна дентална аномалија. Цел на оваа студија е да се утврди фрекфенцијата на агенезата на трајните максиларни латерални инцизиви во македонската популација. Анализирани се 10 000 ортопантомографски снимки за дијагноза на хиподонција кај двата пола, на возраст од 9-25 години кои се јавиле за преглед на Клиниката за Ортодонција, во период од десет години. Забот кој рентгенолошки не е видлив и за кој не постои податок за неговата екстракција е забележан дека е резултат на конгенитална аномалија. Вкупно се регистрирани 240 пациенти со агенеза на перманентни заби, а најчест заб кој недостасува во максилата е латералниот инцизив. Утврдени се 95 пациенти со агенеза на траен максиларен латерален инцизив (39,55%) од кои 47 се девојчиња (18,60%), а 48 се момчиња(18,99%). Имено забележана е разлика во недостаток на заби во максилата на левата и десната страна. Симетрична хиподонција е присутна кај 54 пациенти, од кои 23 се момчиња и 31 девојчиња. Асиметрична хиподонција е регистрирана кај 41 пациент – 25 момчиња и 16 девојчиња. Левиот латерален максиларен инцизив е забележан кај 20 пациенти (49%) и е со мала сигнификантна разлика во однос на десниот - кај 21 пациент (51%). Кај девојчињата билатералната хиподонција на максиларниот латерален инцизив (31 пациент) статистички е поголема во однос на унилатералната хиподонција (16 пациенти).

Преваленцата на забната агенеза е 2,4% кај македонското население, со процентуална застапеност на максиларниот латерален инцизив од 39,55%. Во однос на полот, како и во однос на афектираната страна не постојат статистички сигнификантни разлики. Функционалните и естетските промени ја наметнуваат неопходната потреба од пронаоѓање на терапевтски пристап на оформување на оклузални односи, како и подобрување на естетиката.



40SANJA ANGJELOVSKACoautors - Maneva Marija, Siljanoska Ljubinka, Bajevska-Stefanoska Biljana

THE PREVALENCE OF HYPODONTIA OF MAXILLARY LETARLY INCISOR AT MACEDONIAN POPULA-TION Hypodontia implies a lack of one or more teeth and is the most common developmentaly dental anomaly. The objectives of this study were to investigate the frequency of agenesis of permanent maxillary lateral incisiors in Macedonian population. 10 000 ortopantomograms were analyzed for diagnosis of hypodontia of both genders (aged 9-25) which refereed for an orthodontic check up in period of ten years ( 2000-2011) at the University Dental Clinical Center- Department for Orthodontics. Tooth was declared as a congenitaly missing when it wasn’t radiologicaly visible and when there was no data of its extraction. The total of 240 patients were detected with agenesia of permanent teeth. The most common missing tooth in the maxilla was the lateral incisor. There were 95 patients with agenesis of per-manent maxillary lateral incisiors ( 39,55%) at 47 girls (18,60%) and at 48 boys (18,99 %). The difference in the absence of teeth in maxilla on the left and right side was determined. Symmetric hypodontia was found in 54 patients (23 boys and 31 girls). Asymmetric hypodontia was registered in 41 patients( 25 boys and 16 girls).The left lateral maxillary incisor (49%)) was significantly less absent than the right one (51%). Symmetric hypodontia (31 patients) statistically and significantly higher than unilateral hypodontia in females (16 patients). The prevalence of tooth agenesis was 2,4% (240 patients) for the Macedonian population; 39,55% for the maxilar lateral incisor. There was no statistically significant difference between the genders and the affected side. The functional and aesthetic changes caused by hypodontia impose the ne-cessity of finding a therapeutic approach of shaping the permanent dentition in a way that normal occlusal relationships and improved aesthetics could be achieved.



41ВАСИЛКА РЕНЏОВА Коавтори - Соња Апостолска

ПРИМЕНА НА Nd:Yag ЛАСЕР ВО ТЕРАПИЈА НА ДЕНТИНСКАТА ХИПЕРСЕНЗИТИВНОСТ Дентинската хиперсензитивност е клиничка состојба која се карактеризира со појава на кратка остра болка, по потекло од дентинот експониран на термички, осмотски и хемиски дразби. Решавањето на оваа состојба бара добро познавање на комплексноста на проблемот, како и на можностите за третман. Цел на оваа студија е да се испита ефективноста на Nd:Yag ласер при третманот на хиперсензитивен дентин. Резултатите од ова испитување покажаа дека кај испитуваните пациенти осетливоста на ладен воздух и механичка дразба се намали за 70% по вториот третман, а за 90% по третиот третман со Nd:Yag ласер. Кај ниеден од пациентите не забележавме промени во виталитетот на третираните заби или други компликации.



41VASILKA RENDZOVACoautors - Apostolska Sonja

TREATMENT OF DENTIN HYPERSENSITIVITY BY ND:YAG LASER

Dentin hypersenzitivity is characterized by short sharp pain arising from exposed dentin in re-sponse to stimuli—typically thermal, evaporative, tactile, osmotic or chemical. The management of this condition requires a good understanding of the complexity of the problem, as well as the variety of treatments available. The purpose of this study is to evaluate the effectiveness of the Nd:YAG laser in the treatment of dentin hypersensitivity. The Nd:YAG laser treatment reduced dentin hypersensitivity to air and to mechanical stimulus by 70% after the second treatment and by 90% after the third treatment. All teeth remained vital after laser treatment, without adverse reactions or complications.



42ПЕПИ НИНЕСКА Коавтори - Bijlana Stavrova

ТЕРАПИСКИ МОЖНОСТИ И ПРЕВЕНТИВНИ МЕРКИ НА ДЕНТАЛНИТЕ ЕРОЗИИ Цел :на нашиот труд е да се утврди застапеноста на денталните ерозии и да се делува превентивно и тераписки со цел да се намали овој проблем кај пациентите. Материјал и метод:За овој труд беа прегледани 40 пациенти со дентални ерозии во напреднат стадиум. Анамнестичките податоци од пациентите не насочија кон откривање на причините и ризик факторите за овој проблем. Резултати :Стратегијата на третманот на денталните ерозии ни беше со Идентификација на етиолошките и предиспонирачките места, Терапија која зависи од случајот- импрегнација со флуорни препарати или реставрација со глас јономери и композити кои ни овозможија естетска и функционално прифатлива реставрација на сите места на забалото, превентивно делување преку едукација на пациентите за причините и можностите за нивно отсранување, модифицирање. Заклучок:Раното дијагностицирање на денталните ерозии, соодветниот третман и превенција се од најголема клиничка важност. Земањето на детални анамнестички податоци на пациентот како и животните навики на пациентот се од огромно значење и придонес за настанувањето на денталните ерозии.



42PEPI NINESKACoautors - Stavrova B.

THERAPEUTIC POSSIBILITIES AND PREVENTIVE MEASURES OF DENTAL EROSION Aim:The purpose of our article is to review the prevalence of dental erosion at patients, and to develop preventive and restorative methods. Material and method:For this article 40 patients were identified with the presence of dental erosion in different progres-sive phase. Further, anamnestic risk factors are discussed with respect to their relevance for the development of dental erosion. Results:Our strategy for the treatment of dental erosion was : Identification of etiological and potentional risk factors. Obtaining therapy which depend of the case: impregnation with fluoride , glassiono-mer or resin composite restorations, providing education and identification of the cause and taking measurements for reducing it. Conclusion:The prevention and control of tooth erosion is dependent on the early recognition of tooth tissue loss and other signs and symptoms which may be associated with the causes. A careful history taking must be combined with the recognition of sensitive personal issues which the patient may not wish to disclose . Lifestyle choces are increasingly recognized as important factors for dental erosion.



43МАРИЈА КОСТАДИНОВА Коавтори - Г.Апостолова, А.Грчев, В.Наумовски, И.Балажи

ЕПИДЕМИОЛОШКИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА МОРБИДИТЕТОТ НА ПРВИТЕ МОЛАРИ КАЈ ИСПИТАНИЦИ ОД 24 ДО 35 ГОДИНИ НА ТЕРИТОРИЈАТА НА СКОПЈЕ Целта на трудот е да се евидентира морбидитетот на првите молари, како стожери на оклузијата значајни за оклузалниот баланс и рамнотежа на мастикаторниот орган и покасно етиолошки фактор за бројни нарушувања на стоматогнатниот систем кај возрасната популација од 24 до 35 години. Со клинички преглед кај 350 испитаници на возраст од 24 до 35 години го утврдивме материјалот и методот на работа. Беа евидентирани кариозните, реставрираните (пломбирани) и екстрахираните први молари. Резултатите добиени од направените испитувања покажаа дека процентот на здрави први молари е многу низок и изнесува 8%, екстрахирани 52% и пломбирани 40%. Со еден екстрахиран прв молар беа 26% од испитаниците, со два 14%, со три 7.5% и со четири 4.5% од испитаниците. Овие наши наоди укажуваат на високиот морбидитет на првите молари, а секако секундарно и на зголемениот морбидитет на останатите заболувања на стоматогнатиниот систем условени од екстракцијата на некои или на сите први молари, кои доведуваат до прекин на забниот лак како и до оклузален дисбаланс. Дислокацијата на соседните заби и на антагонистите ја менуваат централната оклузија и ги кочат хармоничните движења на артикулацијата.



43MARIJA KOSTADINOVACoautors - G.Apostolova, A.Grcev, V.Naumovski, I.Balazi

EPIDEMIOLOGICAL CHARACTERISTICS OF THE FIRST MOLAR MORBIDITY IN SUBJECTS FROM 24 TO 35 YEARS ON THE TERRITORY OF SKOPJE

The whole labor is morbidity recording of the, first molar as holders of occlusion balance and later etiologic factor for many disorders of stomatognatic system in the adult population from 24 to 35 years. In the clinical examination were included 350 respondents, aged 24 to 35 years, and extracted teeth, dental caries and restored first molars were recorded. Results of actual tests showed that the proportion of healthy first molar is very low and amounted to 8%, 52% were extracted and restored (filled) 40%. With one extracted first molar were 26% of respondents, with two 14%, 7.5%with three and four 4.5% of the respondents. Our findings indi-cate the high morbidity of the first molar, and secondary the increased morbidity of other diseases of stomatognatic system, caused by the extraction of some or all of the first molar, which led to discontinuation of dental arch and to oclusal imbalance. Dislocation of adjacent teeth and antago-nists change the central occlusion and slowing harmonic movements of articulation.



ОРАЛНА ПАТОЛОГИЈА

ПАРОДОНТОЛОГИЈА

52МИКИ КОСТОВКоавтори - Ивановски Киро, Исјановска Розалинда , Коколански Влатко, Лазовски Благоја, Шуменковска Дијана

ЗНАЧЕЊАТА НА СТУДЕНТСКАТА ПОПУЛАЦИЈА ЗА СЕКСУАЛНО ПРЕНОСЛИВИТЕ БОЛЕСТИ (СПБ) ПО ОРАЛЕН ПАТ Вовед:Сексуално преносливите болести (СПБ) се едни од најчестите и најраспространетите инфективни заболувања во популацијата.Нивното пренесување, покрај по регуларен пат може да се одвива и по други патишта, меѓу кои спаѓа и оралниот начин на пренос (оралната трансмисија).Познавањата за СПБ, нивното пренесување и заштита имаат клучна улога во намалувањето на инциденцата на истите. Цел:Целта на оваа студија е да се евалуираат познавањата на младата студентска популација за СПБ, видот, начинот на нивно пренесување, особено оралниата трансмисија, како и нивната превенција. Материјали и метод:За остварување на целта беше подготвен анонимен прашалник составен од прашања за СПБ.Во анкетата учествуваа 600 испитаници поделени во две групи. Првата (експериментална) група ја сочинуваа 300 испитаници од различни факултети сместени во студентските домови во Скопје. Втората (контролна) група ја сочинуваа 300 испитаници, студенти на Медицински и Стоматолошки факултет во Скопје. Собраните податоци беа статистички обработени во програмот STATISTICA 7.1 for Windows. Резултати:Нашите резултати покажаа дека поголем дел од испитаниците не се запознаени со поимот Орални шамивчиња (марамици) и не ги користат истите.Во врска со познавањата за СПБ, најдобро се запознаени со ХИВ/СИДА, додека за останатите имаат минимални познавања. Воедно добивме поразителни резултати и за запознаеноста на испитаниците во врска со ризиците на оралниот пат на пренос и заштита од СПБ. Заклучок:Од резултатите заклучуваме дека младата студентска популација која е полово најактивна, има доста слаби познавања во врска со СПБ, нивното пренесување, особено оралниот пат на пренос, и начините за заштита.За голем дел од испитаниците ова претставува табу тема. Затоа сметаме дека се потребни: едукативни програми и кампањи со кои ќе се превенираат СПБ преку орална трансмисија.



ORAL PATHOLOGY

PERIODONTOLOGY

52MIKI KOSTOVCoautors - Ivanovski K., Isjanovska R., Kokolanski V., Lazovski B., Shumenkovska D.

THE KNOWLEDGE OF THE STUDENT POPULATION FOR SEXUALLY TRANSMITTED DISEASES (STDS) BY ORAL ROUTE

Introduction:Sexually transmitted diseases (STDs) are among the most common and most widespread infectious diseases in the population. Their portability, despite the regularly can be carried out in other ways, including the oral route of transmission (oral transmission). Knowledge about STIs, their transmis-sion and protection play a key role in reducing the incidence of STDs. Purpose of paper:The purpose of this study was to evaluate knowledge of the young student population about STD, types, ways of their transmission, especially oral transmission and their prevention. Materials and methods:To accomplish the aim anonymous questionnaire consisting of questions about STDs was made. In the survey participated 600 respondents divided into two groups. The first (experimental) group consisted 300 examinees from different faculties, housed in dormitories in Skopje. The second (control) group consisted 300 examinees, students of the faculties of medicine and dentistry. Col-lected data was statistically processed in the program STATISTICA 7.1 for Windows. Results:Our results showed that most respondents are not familiar with the term oral dam (dental dam) and do not use them. Regarding knowledge about STDs best acquainted with HIV / AIDS, against the minimal knowledge about other STDs. Also got disappointing results and awareness about the risks of oral route of transmission and prevention of STDs. Conclusion:The results showed that the young student population that is sexually most active, has a very weak knowledge about STIs, their transmission, especially oral route of transmission and ways of pro-tection. For many of the respondents this is taboo. Therefore we think educational programs and campaigns for prevention of STD through oral transmission are necessary.



53КРИСТИНА МИТИЌКоавтори – М.Поповска, М.Мицевска, Е.Стефановска, А.Белазелкоска

АСОЦИЈАЦИЈА ПОМЕЃУ HUMAN PAPILOMAVIRUS (HPV) I CIKLOSPORIN A-ИНДУЦИРАНОГИНГИВАЛНО ЗГОЛЕМУВАЊЕ

Имуносупресивната терапија може да го зголеми ризикот на пациентите од појава на различни орални лезии манифестирани како инфекции, гингивално зголемување (GZ), кариес, пародонтална болест и заболувања на оралната слузница. Тргнувајќи од фактот дека клетките од базалниот слој на оралната слузница претставуваат таргет клетки за HPV, ја поставивме и целта на нашиот труд за постоење на евентуална поврзаност помеѓу циклоспорин А- индуцирано гингивално зголемување и хуман папилома вирус (HPV) кај бубрежно- трансплантирани пациенти.

Материјал и метод :Гингивални биопсии беа земени од 25 бубрежно- трансплантирани пациенти третирани со имуносупресивна терапија (Neoral®), преднисолоне и Diltiazem® ) и клинички дијагностицирано GZ. Примероците беа испитувани со користење на тест на реверзна хибридизација за идентификација на 28 различни генотипови на HPV, преку детекција на специфични секвенци на L1 регионот од HPV геномот. Тестот користи SPF10 прајмер сет за амплификација на HPV генотипот и сет од прајмери кои служат за амплификација на хуманиот HLA-DPB1 ген, со цел мониторинг на квалитетот на изолираната DNK.

Резултати:Во нашето испитување, беше детектирано присуство на HPV инфекција кај 28%(7/25) од гингивалните биопсии. Типизацијата на HPV покажа присуство на ниско-ризични типови, од кои кај 5 биопсии постоеше позитивитет за HPV6, а кај 2 биопсии позитивитет за HPV11.

Заклучок:Зголеменото присуство на HPV инфекција кај циклоспорин А-индуцираното GZ, ја индицира можноста, гингивалните џепови да претставуваат депо за HPV во орална слузница. Супресијата на Т-клеточната функција од страна на циклоспоринската терапија резултира во зголемување на HPV инфекција (зголемувајќи го пролиферативниот ефект на циклоспоринот), и може да биде инволвирана во иницијацијата на GZ.Клучни зборови: Гингивално зголемување, циклоспоринска терапија, HPV, несакани ефекти



53KRISTINA MITIKCoautors - Popovska M., Micevska M., Stefanovska E., Belazelkoska A.

THE ASSOCIATION BETWEEN HUMAN PAPILLOMAVIRUS (HPV) AND CYCLOSPORINE-INDUCED GINGIVAL OVERGROWTH

Background:Immunosuppression therapy can increase a patient’s risk of oral lesions which is implicated in development of infection, gingival overgrowth (GO), caries, periodontal disease and oral mucosa pathologies. Basal cells from oral mucosa are known to be targets of HPV, and we hypothesized that there is a link between cyclosporine A-induced GO and human papiloma virus (HPV) in renal transplant recipients.

Matherial and Methods:Gingival biopsies were taken from 25 renal transplant recipient with clinically diagnosed GO and treated with immunosupressive therapy (Neoral®), prednisolone and Diltiazem® . For HPV exami-nation we used assay based on the reverse hybridization principle for the identification of 28 differ-ent genotypes of the HPV by detection of specific sequences in the L1 region of the HPV genome. The assay uses SPF10 primer set for amplification of HPV genotypes and a set of primers for the amplification of the human HLA-DPB1 gene to monitor sample quality and extraction. Results:In our study, presence of HPV infection was detected in 28% (7/25) of gingival biopsies. In 7 biop-sies of all of our patients viral typing revealed infection with low-risk HPV, of which 5 tested posi-tive for HPV 6 and 2 for HPV11.

Conclusions:Increase of HPV infection in CsA-induced GO, suggest that the gingival pocket might serve as a reservoir of HPVs in oral mucosa. The suppression of T-cell function by cyclosporin therapy can re-sult in an increase of HPV infection, (enhancing the proliferative activity of cyclosporin ), also there is a possibility that HPV may be involved in the initiation of GO. Keywords: Gingival overgrowth, CsA therapy, HPV, side effects.



54АНЕТА АТАНАСОВСКА СТОЈАНОВСКА Коавтори - Поповска М., Радојкова Николовска В., Муратовска И., Даци А.,Спироски М..

УЛОГАТА НА ПОЛИМОРФИЗМОТ НА ИЛ-10 ГЕНОТ ВРЗ ФЕНОТИПСКАТА ЕКСПРЕСИЈА НА ПАРОДОНТАЛНАТА БОЛЕСТ КАЈ МАКЕДОНСКАТА ПОПУЛАЦИЈА

Целта на овој труд е да се утврди присуството и процентуалната застапеност на полиморфизмот на ИЛ-10 генот кај трите клинички стадиуми на хроничната пародонтопатија, како и асоцијацијата(заштитна или оптоварувачка) помеѓу секој одделен полиморфизам на овој ген, со секој клинички стадиум поединечно, кај македонската популација. Материјал и метод:Испитуваната група ја сочинуваат 132 пациенти со дијагностицирана хронична пародонтопатија, кои според изразеноста на клиничкиот губиток на атачмент се поделени во три групи.Сите испитаници беа во општа добра состојба и поминаа низ анамнестичка постапка за исклучување на некои компромитирачки критериуми.Контролната група ја оформија 301 здрава индивидуа, кај кои пародонтолошкиот преглед не покажа губиток на атачмент > од 2мм. Сите учесници во студијата беа писмено запознаени со генетското испитување и потпишаа Информативна дозвола за генетско испитување и складирање на изолираната ДНК во Македонската банка за хумана генетика.Тие сите беа од македонска националност и кај сите беше земена венска крв од која се изврши ДНК изолација.Полиморфизмот на ИЛ-10 цитокинскиот ген беше изведуван со комерцијален комплет PCR-SSP (Heidelberg kit). Резултати:Значајна асоцираност со различните стадиуми на пародонтопатија од аспект на клинички губиток на атачмент почнувајки од p2mm.



54ANETA ATANASOVSKA - STOJANOVSKACoautors - Popovska M., Radojkova N.V., Muratovska I., DaciA., Spiroski M.

INFLUENCE OF IL-10 GENOTYPE POLYMORPHISMS WITH PHENOTYPIC EXPRESSION OF PERI-ODONTAL DISEASE IN MACEDONIAN POPULATION

Aim:To determine the presence and percentage of polymorphisms of IL-10 gene, during the three clini-cal stadiums of chronic periodontal disease, and-to determine the influence (protective or associate) between each separate polymorphism of this gene during each clinical stadium of chronic periodontal disease, and the control group with Mace-donian population.

Method:In order to achieve the set aim we have formed an examined group consisting of 132 patients with chronic periodontal disease diagnosed. They were further divided into three groups according to the lost of attachment. The physical condition of all patients was satisfactory and an anamnesis was taken to exclude some compromising criteria. The control group consisted of 301 healthy indi-viduals, who didn’t have lost of attachment bigger than >2mm. All the participants in the study were familiarized with the genetic research which was going to be conducted. They have signed informative permission for genetic research and storage of isolated DNA in the Macedonian bank of Human Genetics. All the participants in the study were Macedo-nians and from all the participants in the study, vein blood sample was taken, and DNA was isolat-ed. Polymorphisms of IL-10 cytokine gene was performed with commercial kit PCR-SSP. (Heidelberg kit)

Results:We have found a significant link of various phases of periodontal disease related to clinical lost of attachment, starting from p<0,05 within the following polymorphisms.-Within the second clinical phase of periodontal disease: Associated: cytokine haplotypes zygotes IL-10/ACC/ATA and IL-10 GCC /GCC);-Within the third clinical phase of periodontal disease: Protective with cytokine genotypes( IL-10-1082-A:G, IL-10-819 C:T); Associated with cytokine haplotypes (IL-10/ ATC) and cytokine haplo-types zygotes IL-10 GCC/ACA and IL-10 GCC/GCC.

Conclusion: The stage of chronic periodontitis is correlated with the heterogeneity of genetic poly-morphisms of IL-10 gene.Key words: chronical periodontal disease, IL-4, genetics, cytokine polymorphism.



55ДИЈАНА ШУМЕНКОВСКА Коавтори - Ивановски Киро, Пешевска Снежана, Дирјанска Катерина, Лазовски Благоја, Костов Мики

FULL MOUTH TREATMENT - НОВ ПРИСТАП ВО КОНЗЕРВАТИВНИОТ ТРЕТМАН НА ПАРОДОНТАЛНАТА БОЛЕСТ Вовед:Full Mouth Treatment (FMT) овозможува да се намали веројатноста за вкрстена контаминација од нетретираните во третираните пародонтални џебови, комплетирајќи го целиот пародонтален третман под локална анестезија, во две посети во рок од 24 часа, со користење на хлорхексидин за испирање на устата. Цел:Да се споредат клиничките ефекти на FMT со клиничките ефекти на конвенционалниот пристап кај пациенти со генерализирана хронична пародонтална болест, пред третман, по еден, три и шест месеци. Материјал и метод:Во студијата беа проследени 60 пациенти од обата пола со дијагноза Хронична пародонтопатија. Експерименталната група ја сочинуваа 30 пациенти, кај кои се спроведе затворена киретажа на сите пародонтални џебови, двапати во текот на 24 часа под локална анестезија и субгингивална иригација со хлорхексидин раствор, а пациентите се советуваа за правилно одржување на оралната хигиена и дополнително испирање на устата и фаринксот со хлорхексидин раствор. Контролната група ја сочинуваа 30 пациенти, кај кои беше спроведен конвенционалниот пристап – затворена киретажа на пародонталните џебови во повеќе сеанси, со интервал на закажување на посетите од една недела и испирање со 3% водород пероксид, а пациентите се советуваа за правилно одржување на оралната хигиена. Кај сите испитаници беа одредувани: Индексот на крварење од сулкус и длабочина на пародонтален џеб. Резултатите се статистички обработени во статистичките програми STATISTICA 7.1 и SPSS 13.0 for Windows.

Резултати:Нашите резултати покажаа дека кај експерименталната група има сигнификатно намалување на индексот на крварење од сулкус и длабочина на пародонтален џеб во однос на контролната група, по еден, три и шест месеци по третманот.Типот на третманот во лекувањето на пародонтопатијата и факторот време поминато по третманот имаат интерактивно влијание врз испитуваните параметри. Заклучок:FMT концептот има повеќе корисни ефекти во намалувањето на гингивалната инфламација и длабочината на пародонталните џебови, отколку конвенционалниот пристап во третманот на пародонталната болест.



55DIJANA SHUMENKOVSKACoautors - Ivanovski Kiro, Peshevska Snezana, Dirjanska Katerina, Lazovski Blagoja, Kostov Miki

FULL MOUTH TREATMENT - THE NEW APPROACH IN CONSERVATIVE TREATMENT OF PERIODON-TAL DISEASE

Introduction:Full Mouth Treatment enables the reduction of the probability of cross-contamination from un-treated pockets to treated ones, completing the entire periodontal treatment under local anesthe-sia in two-visits within 24 hours, and using the chlorhexidine solution for mouth rinsing. Purpose of paper:To compare the clinical effects of FMT with clinical effects of the conventional approach in patients with generalized chronic periodontal disease, before treatment, then one, three and six months after the treatment. Materials and methods:The study followed 60 patients with chronic periodontitis. The experimental group was constituted of 30 patients, in which is conducted scaling and root planing of parodontal pockets twice over 24 hours under local anesthesia, and subgingival irrigation with chlorhexidine solution. The patients were also counseled of proper maintenance of oral hygiene and were additionally motivated for rinsing the mouth and THE pharynx with chlorhexidine solution. The control group was consti-tuted of 30 patients, who received conventional approach – scaling and root planing of parodontal pockets by quadrant, separated in one week intervals and subgingival irrigation with 3% hydrogen peroxide and the patients were consulted of maintenance of oral hygiene and interdental cleaning. In all patients were followed: Sulcus Bleeding Index and probing depth. The statistical processing of results was made in statistical programs STATISTICA 7.1 and SPSS 13.0 for Windows. Results:Our results showed that the experimental group had significant decrease in bleeding index and probing depth compared to the control group, on one, three and six months after treatment. The type of periodontal treatment and the time spend after treatment had interactive influence on the studied parameters. Conclusion:FMT concept has more beneficial effects in reducing gingival inflammation and pocket depth, than conventional approach in the treatment of periodontal disease.



56СИЛВАНА ГЕОРГИЕВАКоавтори - Капушевска Б., Муратовска И., Пандилова М. Стојановски М.

ПРОДОЛЖУВАЊЕ НА КЛИНИЧКА КОРОНКА СО ПРИМЕНА FIDELIS III ND. YAG ЛАСЕР: ПРИКАЗ НА СЛУЧАИ Вовед:Новите техники и технологии на пазарот ги исфрлија ласерите кои најдоа широка примена во современата медицина и соодветно на тоа и во стоматологијата.Тврдите ласери со своите перфоманси овозможуваат прецизна и високо квалитетна современа терапија пред се во областа на стоматохирургијата.Тргнуваајќи од овој факт ја детерминиравме целта на овој труд, да ги проследиме терапевските ефекти на Fidelis III Nd. YAG ласерот при третман на продолжување на коронка. Метод:Третирани се три пациенти со апсолутна индикација за продолжување на клиничка коронка од прoтетски причини.Интервецијата беше изведена со помош на фиберско ласерско влакно чија моќ и фрекфенција беше претходно компјутерски подесена во траење од пет до шест минути. Резултатите беа клинички проследени и фотографирани. Резултати:Со ласерскиот зрак беа отстранети три до четири милиметери од гингивата прикрепена на забот, со што се постигна бараната цел продолжена клиничка коронка.Ласерската интервенција беше безбола и изведена со голема прецизност и прегледнсот, пред се поради отсуството на крварење. Заклучок:Супериорните клинички резултати кои ги постигнавме при изведувањето на оваа интервенција ни даваат за право да заклучиме дека приманта на фиделис ласерот за продолжување на клиничка коронка има значителна предност во однос на класичните стоматохирушки интервенции и истите трба да станат дел од секојдневната стоматолошка пракса. Клучни зборови: ласер, клиничка коронка.



56SIVANA GEORGIEVACoautors - Kapushevska B., Muratovska I., Pandilova M., Stojanovski M.

EXTENDING THE CLINICAL CROWNS WITH THE APPLICATION OF FIDELIS III ND.YAG LASER: CASE REPORTS Introduction:New techniques and technologies in the market appeared to lasers which have found wide applica-tion in modern medicine and consequently in dentistry. Hard lasers with their performance provide accurate and high quality modern therapy mostly in dental surgery.The goal of this study is to fol-low the therapeutic effects of Fidelis III Nd. YAG laser for treatment of enlargement of crown. Method:Treated are three patients with absolute indication for continuing clinical crowns from proteti-cal reasons. The intervention was performed using a laser fiber whose power and frequency previ-ously were set by a computer for a period of five to six minutes. The results were clinically followed and photographed. Results:With the laser beam were removed three to four mm attached gingiva of the tooth, which achieved the desired goal extended clinical crown. The laser intervention was painless and per-formed with great precision and easily visible primarily due to the absence of bleeding. Conclusion:Advanced clinical results which were achieved when performing this intervention gives us the right to conclude that the usage of fidelis laser to extend the clinical crown has a significant advantage over classical stomatological interventions, and they are to become a part of everyday dental prac-tice. Key words: laser, clinical crown.



57ЕМИЛИЈА СТЕФАНОВСКА Коавтори -Стефановска Е., Накова М.,Ивановски К., Ристоска С., Радојкова-Николовска В., Митиќ К.

ЦИТОКИНИ ВО ГИНГИВАЛЕН ФЛУИД КАЈ МЛАДИ АДУЛТИ

Цел:Целта на студијата е да се компарираат цитокинските нивоа на IL1-alfa, IL1-beta и TNF-alfa кај млади адулти со гингивална болест и рана пародонтална болест.

Материјал и метод:За реализација на поставената цел на Клиниката за болести на устата и пародонтот беа проследени 30 пациенти со дијагностицирана гингивална болест на возраст од 21-24 години и 30 пациенти со рана пародонтална болест на возраст од 32-35 години. Како контролна група беа селектирани 30 здрави пациенти на возраст од 16-19 години без знаци за гингивална болест. Сите испитаници беа со добра општа здравствена состојба. Од клиничките параметри беа нотирани IDP, IGI и IGK. Кај испитаниците беа одредени гингивално-флуидните концентрации на IL1-alfa, IL1-beta и TNF-alfa со помош на комерцијално достапниот ELISA метод.

Резултати: Разликите на вредностите за IL1-alfa, IL1-beta и TNF-alfa помеѓу двете испитувани групи беа статистички сигнификантни во однос на контролната група(p<0,01). Младите адулти со рана пародонтална болест покажаа статистички повисоки вредности на цитокинските концентрации (IL1-alfa, IL1-beta и TNF-alfa) во однос на оние со гингивална болест во присуство на гинигвално крварење .

Заклучок:И покрај лимитираноста на студијата сметаме дека со продлабочување на инфламаторно-деструктивните случувања во тек на пародонталната болест се зголемуваат и концентрациите на цитокинските инфламаторни медијатори (IL1-alfa, IL1-beta и TNF-alfa), со што се потврдуваат научните сознанија дека истите би можеле да претставуваат предиктори на раната пародонталната болест.

Клучни зборови: цитокини, гингивален флуид, пародонтална болест.



57EMILIJA STEFANOVSKACoautors - Nakova M., Ivanovski K., Ristoska S., Radojkova-Nikolovska V., Mitik K.

CITOKINES IN GIGIVAL FLUID OF YOUNG ADULTS

Aim:The purpose of this study was to compare the levels of the cytokines: interleukin-1a (IL-1a), IL-1b, and TNF-a in the gingival fluid of young adults with gingival and early periodontal disease.

Matherial and methods: 30 young adults aged between 21 and 24 years and 30 young adults with early periodontal dis-ease aged between 32 and 35 years were proceed at the Clinic of oral pathology and periodontol-ogy. As a control group were selected 30 healthy patients aged between 16-19 without any signs of gingival inflammation. All subjects were systemic healthy. Clinical examination included index of dental plaque (IDP), index of gingival inflammation (IGI) and gingival bleeding index (GBI). Gingival-fluid concentrations of (IL-1a, IL-1b, and TNF-a) were detected using a commercially available ELISA ( sandwich enzyme-linked immunosorbent assay) method.

Results:Differences of IL-1a, IL-1b, and TNF-a mean levels between the two age groups were statistically significant ( p<0,001) in comparison of control group. Young adults with early periodontal disease showed statistically significantly higher mean levels of IL-1a, IL-1b, and TNF-a than young adults with gingival disease in the presence of gingival bleeding (GBI).

Conclusions:Within the limits of this study we consider that with the progression of the inflammatory and destructive process during the periodontal disease, there is increasing of cytokines concentration of IL-1a, IL-1b, and TNF-a, with what is confirmed scientific awareness, that above inflammatory mediators could be predictors of early periodontal disease.

Key words: cytokines, gingival fluid, periodontal disease.



58КАТАРИНА ДИРЈАНСКАКоавтори - К. Дирјанска, М.Накова, З.Белазелкоска, К. Ивановски, С. Миндова., Е. Стефановска., П. Алексовска.

НИВОТО НА ЕЛАСТАЗАТА ВО ГИНГИВАЛНИОТ ФЛУИД КАЈ ПАЦИЕНТИ СО ГИНГИВАЛНА ИНФЛАМАЦИЈА

Абстракт: Имајќи го предвид сознанието за улогата на еластазата како маркер на гингивалната инфламаторна реакција ја оформивме целта на нашето испитување да се утврди вредноста на еластазата во гингивалниот флуид зависно од интензитетот на гингивалниот инфламаторен одговор. За таа цел во испитувањето беа вклучени 60 пациенти со клинички знаци на гингивална инфламација на возраст од 15-20 години. Како контролна група ни послужија пациенти без клинички знаци на гингивална инфламација.Кај сите испитаници беа спроведени клинички и параклинички испитувања, при што беа проследени: индексот на дентален плак и индексот на гингивална инфламација. Кај сите пациенти беше собиран гингивален флуид со филтер хартија, а потоа беше одредувана концентрацијата на еластазата со имунотурбидиметриски метод.Сигнификантноста на разликите на вредностите е одредувана преку Студентовата-т дистрибуција, а зависноста помеѓу две статистички серии е одредувана со Pearson-овиот коефициент на корелација.Од добиените резултати може да се види дека концентрацијата на еластазата во гингивалниот флуид е статистички сигнификантно повисока кај пациенти со гингивална инфламација во споредба со овој параметар кај контролната група. Регистрирана е јака позитивна корелација помеѓу индексот на гингивална инфламација и концентрацијата на еластаза во гингивалниот флуид кај пациенти со клинички знаци на гингивална инфламација Зголемените вредности на еластазата можат да бидат значаен индикатор за активноста на патолошкиот процес во гингивалното ткиво пред тие да станaт клинички манифестни, бидејќи еластазата ги манифестира своите ефекти локално, веднаш по нејзиното ослободување од инфламаторните клетки. Клучни зборови: гингивална инфламација, еластаза, гингивален флуид..



58KATARINA DIRJANSKACoautors - Nakova M., Belazelkoska Z., Ivanovski K., Mindova S., Stefanovska E., Aleksovska P.

THE LEVEL OF ELASTASE IN GINGIVAL FLUID IN PATIENTS WITH GINGIVAL INFLAMMATION

Apstract: Respect the role of elastase as a marcer of gingival inflammatory reactions we establish the aim of our study: to affirm the values of elastase in gingival cervicular fluid depending on the sever-ity of the gingival inflammatory response. All the examined patients were between 15-20 year old with gingival inflammation. The patients without clinical signs of gingival inflammation were used as control group. All the patients were treated with clinic and paraclinic examinations with the use of index of dental plaque and index of gingival inflammation. Gingival cervicular fluid were collected from all the groups, with filter paper, for determing the concentration of elastase, with immunoturbidimetry method. Significantly of the differences to the values is determinated over Student-t distribution and the depends of these two statistic serials with numeral signs is deter-minated with Pearson coefficient of correlation. The results that we got showed us that the con-centracion of elastase in gingival cervicular fluid was significantly increased in the patients with gingival inflammation in comparasion with the parameters of the control group. We registered strong positive correlation between index of gingival inflammation and concentracion of elastase in the gingival cervicular fluid in the patients with clinic signs of gingival inflammation. High values of elastase can be indicator for activity of pathological process in gingival tissue before they become clinal manifested, because elastase manifested their own effects locally after their realise from inflammatory cells. Кеy words: gingival inflammation, elastase, gingival fluid.



59САШКА ТОДОРОСКА Коавтори - Перковска М, Георгиева С, Пандилова М

ВЛИЈАНИЕТО ОД АПЛИКАЦИЈАТА НА ПАРАДЕНТАЛ® РАСТВОР ЗА ГИНГИВА ВРЗ ГИНГИВАЛНАТА ИНФЛАМАЦИЈА

Гингивалната инфламација причинува дискомфор за пациентот и секако актуелен проблем во секојдневната практика. Постојат бројни препарати кои се придружен дел на пародонтолошкиот третман.Современата тенденција за користење на природни препарати донесе на пазарот низа раствори со различен состав, еден од нив е Парадентал® раствор за гингива кој во својот состав содржи масло од мента, лук кој поседува голем број на фармакодинамси дејства кои главно се должат на присуството на негликозидните сулфурни соединенија (алиин ,алицин), коприва и невен кои што ја стимулираат физиолошката регенерација и епителизација на оштетените ткива. Цел на нашето истражување беше да се проследи влијанието на апликацијата на Парадентал® раствор за гингива врз гингивалната инфламација. За реализација на нашата цел во испитувањето беа вклучени 30 пациенти од двата пола на возраст од 30-50 годинии со пaрoдонтална деструкција во моларната и премоларната регија поголема од 4мм. Кај секој пациент беше изведен конзервативен пародонтолошки третман, при што од едната страна беше извршено испирање со 3%H2O2, а на контралатералната страна покрај конзервативниот третман и испирањето беше аплициран и Парадентал® раствор натопен на стерилен дрен во три последователни сеанси. Детектирани беа индексите за гингивално крварење и гингивална инфламација по Lӧe-Silness,за секоја регија пооделно за сите три сеанси. Добиените резултати беа статистички обработени при што беше одредена просечната вредност на забележаните индексни вредности и вредностите беа споредени со помош на студентов т тест. Резултатите укажаа на предност на комбинирањето на конзервативната терапија со локална апликација на Парадентал® како во однос на намалената гингиворагија за испитуваната група така и во однос на побрзото санирање на гингивалната инфламација.Добиентите резултати ни дозволуваат да го препорачаме параденталот во третманот на гингивалната инфламација во склоп на пародонталната болест. Клучни зборови:Гингиворагија, гингивална инфламација,конзервативна пародонтална терапија, Пародонтал® раствор за гингива.



59SASHKA TODOROSKACoautors - Perkovska M., Georgieva S., Pandilova M.

THE CLINICAL EFFECTS OF TOPICAL APPLICATION OF PARADENTAL ® ON GINGIVAL INFLAMMA-TION

The gingival inflammation causes complaints of discomfort in patients and also an actual problem in everyday practice. There are numerous products that are used along with the periodontal treat-ment. Todays tendency for using natural products has brought to the market a variety of products with different composition, one of them is Paradental ® gingival solution.Active ingredients in Para-dental® are: vinegar extract of onion, nettle and marigold, and peppermint oil. The aim of our study was to evaluate the clinical effects of topical application of the Paradental® gingival solution on gingival inflammation. Our research included 30 patients of both sexes, aged 30-50, with periodontal destruction in the molar and premolar region and more than 4mm attachment loss detected. In every patient we had conservative periodontal treatment whereas on the control side we used 3%H2O2 syringe on the opposite side we used syringe and application of Paradental® solution submerged on to sterile compress in tree consequent treatment visits. Indices for gingival bleeding and gingival inflamma-tion by e-Silness were recorded for every region and for each of the tree visits. The results were statistically analyzed, we took the mean value of the recorded indices and the values were compared with the student t test. The results point us that combining of conservative treatment with the local application of Para-dental® give better results in relation to less gingival bleeding and in relation to faster eradication of the gingival inflammation. The obtained results allow us to recommend the use of Paradental® gingival solution in the treat-ment of the patients with gingival inflammation as part of the periodontal disease. Key words: gingival bleeding, gingival inflammation, conservative periodontal treatment, Paraden-tal® gingival solution.



60МИЛАН ЛАМЕСКИКоавтори –К.Иваноски, С.Миндова, С.Ристоска, Е.Стефановска, С.Ламеска ПРОЦЕНКА НА РИЗИКОТ ОД ПАРОДОНТОПАТИЈА ВоведПроценката на ризикот од пародонтопатија и од било која друга болест е една од основните одлики на современиот здравствен пристап или wellness метод. Превентивните мерки зависат од степенот на ризик на пациентите и воглавно се состојат од отстранување на ризик факторите чие дејство врз настанувањето и прогресијата на пародонтопатијата е докажано или барем посочено од бројни научни студии. Целта на оваа студија е да се укаже на значењето на проценката на ризикот од пародонтална болест како и да се афирмира процесот на самопроценка, како еден релативно нов пристап не само во пародонтологијата, туку и во целата медицина. Материјал и методНа клиниката за болести на устата и пародонтот на стоматолошкиот факултет при универзитет “Св. Кирил и Методиј” – Скопје, беа прегледани 100 испитаници постари од 20 години, на средна возраст од 44.59 ± 13.34 години. Кај испитаниците беше пресметан степенот на ризик од пародонтопатија преку прашалникот на AAP и ризик-хексагонот на Lang & Tonetti.Некои од одговорите на прашалникот беа и клинички проверени со цел да се утврди валидноста на овој начин на проценка. РезултатиСпоред прашалникот на ААР, високо, средно и ниско-ризични испитаници има 72, 21 и 7 соодветно, додека според хексагонот 21, 39 и 40 испитаници. Показателите на валидноста покажаа очекувано виски вредности, поради што овој начин на проценка (самопроценка) го сметаме за валиден и прифатлив за масовна употреба. ЗаклучокГолемото значење на проценката на ризикот од пародонтопатија поведува и потреба од развивање на пософистицирани алатки за прецизна, брза и едноставна само-проценка на ризикот која би довела до подобрување на пародонтолошкиот статус и ризикот кај пациентите. Клучни зборови: проценка на ризик, пародонтопатија.



60MILAN LAMESKICoautors - Ivanovski K., Mindova S., Ristoska S., Stefanovska E., Lameska S.

PERIODONTAL RISK ASSESSMENT

Abstract The risk-assessment of periodontal and other diseases is one of the basic features of the contem-porary health approach known as wellness method. The preventive measures are depended of the risk rate of every patient and generally contains methods of removing the risk factors that are proven to be connected with periodontal disease in lots of studies. The aim of this study is to indicate the importance of periodontal risk assessment and to affirm the process of self-assessment, as a relatively new approach not only in periodontology but in entire medicine as well. Material and methodWe examined 100 patients older than 20 years with mean age of 44.59 ± 13.34 in the University Ss. Cyril and Methodius, Faculty of dentistry, department of oral diseases and periodontology. We cal-culated their periodontal risk rate using AAP’s self-assessment questionnaire and Lang and Tonetti’s risk-hexagon. Some of the answers from the questionnaire were checked clinically to determine the validity of this method of risk self-assessment. ResultsAccording to the questionnaire, we obtained the following results. High risk patients were 72, me-dium risk 21, low risk 7. Indicators of validity showed expected high values, that is why we found this way of assessment (self-assessment) as valid and acceptable for wide use. ConclusionThe great significance of the risk assessment of the occurrence and progression of periodontal disease initiates necessary developing of sophisticated tools for precise, fast and simple risk self-assessment that would lead to improved periodontal status and lower periodontal risk. Key words: risk-assessment, periodontitis.



61КИРО ИВАНОВСКИ Коавтори - З.Белазелкоска,*, С.Апостолска**, С.Пешевска*, С.Ристоска*

ИНТЕРДИСЦИПЛИНАРЕН ПРИСТАП ВО ТРЕТМАНОТ НА ГИНГИВАЛНИТЕ ЗГОЛЕМУВАЊА-ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ Цел на трудот:Да укажеме на потребата од интердисциплинарен пристап во третманот на гингивалните зголемувања. Материјал и метод на работа:Пациентка на возраст од 17 години со гингивално зголемување во горната интерканина регија беше третирана на Клиниката за болести на устата и пародонтот и на Клиниката за болести на забите и ендодонтот. На Клиниката за болести на устата и пародонтот по иницијалната терапија, која се состоеше од мотивација за одржување на оралната хигиена, супра и субгингивално чистење и полирање на забот се намалија индексните вредности на дентален плак и на гингивална инфламација, но остана фиксно гингивалното зголемување.Поради тоа беше индицирана гингивектомија со гингиволастика за корекција на гингивалното зголемување. Две недели по хируршкиот третман на Клиника за болести на забите и ендодонтот се корегираа несоодветните конзервативни надоместоци, се санираа кариозните лезии и естетски се решија присутните дијастеми во интерканината регија. Заклучок:Успехот на третманот на гингивалното зголемување зависи не само од хируршкиот третман, туку и од елиминирањето на факторите кои партиципираат во појавата на овој тип на гингивит. Клучни зборови: гингивит, гингивално заголемување, гингивопластика, естетика



61KIRO IVANOVSKICoautors - Belazelkoska Z., Apostolska S., Peshevska S., Ristoska S.

INTERDICIPLINARY APPROACH IN THE TREATMENT OF GINGIVAL ENLARGEMENT-CASE REPORT

Aim:To point out the need for an interdisciplinary approach in the treatment of gingival enlargement. Material and methods:The patient at age of 17 years with gingival enlargement in the upper intercanine region was treat-ed at the Clinic of oral and periodontal diseases and Clinic for restorative dentistry and endodon-tics. At the Clinic of oral and periodontal diseases after initial periodontal therapy, which consist of motivation for oral hygiene, supra and subgingival periodontal cleaning and polishing of teeth, index values of dental plaque and gingival inflammation decreased, but fixed gingival enlargement remained. It is therefore an indication of gingivectomy with gingivoplasty for correction of the gingival enlargement. Two weeks after surgical treatment at the Clinic for restorative dentistry and endodontics inappropriate conservative restorations were corrected, carious lesions were repaired, and the diastemas present in the intercanine region were aesthetically resolved. Conclusion:The success of the treatment of gingival enlargement depends not only on surgical treatment but also of elimination of factors that participate in the development of this type of gingivitis.



62KИРО ИВАНОВСКИ Коавтори -Попоски Љ, Стефановска Е, Миндова С, Спировска Н.

КОНЗЕРВАТИВЕН ТРЕТМАН НА ЛОКАЛИЗИРАН ИНФРАКОСКЕН ПАРОДОНТАЛЕН ДЕФЕКТ, (ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ)

Цел на трудот:Да укажеме на можното конзервативно третирање на локализирани инфракоскени пародонтални дефекти. Материјал и метод на работа:Пациентка на возраст од 27 години со локализиран инфракоскен пародонтален дефект на долниот десен централен инцизив. Кај забот беше присутен предвремен трауматски контакт во пропулзивни и латеропулзивни движења на мандибулата. При првата посета, Индексот на крварење од сулкусот (SBI) – Muhlemann-ов индекс изнесуваше 4, длабочината на сондирање на лингвомезијалната страна на забот изнесуваше 5мм а на лингводисталната страна изнесуваше 7мм и се работеше за втор степен на луксација на забот. На рентгенската снимка се забележуваше вертикален тип на коскен ресорпција.По хигиенската фаза која траеше 10 дена пристапивме кон длабока затворена киретажа на пародонталниот џеб со локална анестезија и ординиравме антибиотик Klindamicin.Исто така извршивме селективно состружување. Резултати:Девет месеци по третманот, Индексот на крварење од сулкусот (SBI) – Muhlemann-ов индекс изнесуваше 1, длабочината на сондирање на лингвомезијалната страна на забот изнесуваше 2мм а на лингводисталната страна длабочината изнесуваше 3мм, додека пак степенот на луксациаја се намали на 1. На ренгенската снимка забележавме кондензација на алвеоларната коска, односно коскениот дефект речиси во потполност се исполни. Заклучок:Прикажаниот случај покажува дека правилно спроведеното затворено субгингивално чистење и полирање на коренот на забот и кај инфракоскените пародонтални дефекти може да резултира со регенерација на пародонталните ткива. Клучни зборови: инфракоскен пародонтален дефект, затворена киретажа, регенерација.



62KIRO IVANOVSKICoautors - Poposki LJ., Stefanovska E., Mindova S., Spiroska N.

CONSERVATIVE TREATMENT OF LOCALISED INFRABONE PERIODONTAL DEFECT (CASE REPORT) Aim of the study:To point out the possibility of conservative treatment of localize infrabone periodontal defects.

Material and method: The patient, women aged 27 years with localized infrabone periodontal defect (right central man-dible incisive). The tooth was with early traumatic contact in propulsion and lateropulsion of mandible. At the first visit , SBI (Muhlemann) was 4, probing depth at the mesiolingual side of the tooth was 5mm and at the distal side 7mm. Also the tooth was with second degree of luxation. The radiogram showed vertical type of alveolar bone resorption. After hygienic treatment which lasted 10 days, we implemented close deep curettage of periodontal pocket and root planning with a local anesthetic and an antibiotic prescribed for Klindamycin. Also the tooh was selective grind-ing.

Results:Nine months after treatment SBI (Muhlemann) was 1, probing on depth at the mesiolingual side of the tooth was 2mm and at the distal side 3mm. Also the tooth was with lower degree of luxation (1). The radiogram showed condensation of the alveolar bone, respectively, the bone defect was complemented. Conclusion:The presented case demonstrates that regular implemented closed subgingival scaling of periodon-tal pocket and root polishing of the teeth at infrabone periodontal defects can results in regen-eration of periodontal tissues. Key words: infrabone periodontal defect, closed curettage, regeneration.



63ДАРКО ЦЕКОВ Коавтори – Д.Стојковски, Г.Каланоска

ЛЕКУВАЊЕ НА ПАРОДОНТОПАТИЈА ПО ХИРУШКИ ПАТ СО ВГРАДУВАЊЕ НА ВЕШТАЧКА КОСКА Цел на истражувањето Цел на истражувањето е да ја покаже ефикасноста на вештачката коска во лекувањето на пародонтопатијата.И нејзината практична примена при пополнување на интердентални коскени дефекти. Користени материјали Користена е вештачка коска ИСИГРАФТ во пластичен клип во форма на гранули со големина од 0,25 mm.; хируршки конец и хируршки борери од синтер дијамант. Метод на работа Методот на работа е хируршки метод со подигнување на мукопериостално ламбо. Случај: Пациетот е маж на 47 годишна возраст со дијагностицирана пародонропатија. При амбулантскиот преглед и анализа на РТГ снимката се констатирани длабоки коскени дефекти интердентално. На пациентот му ординиравме Антибиотик и третманот го започнавме со аплицирање на анестезија правење на рез и подигнување на мукопериостално ламбо.Откако обезбедивме широко работно поле, коскените дефекти беа експонирани, почнавме со киретирање на истите и отстранување на патолоски променето ткиво, субгингивални конкраменти, некротицен цемент. Следната фаза е обработка на коскените џепови со округол борер со Физиодоспензер и испирање со физиолоски раствор. На почетокот на третманот коската е подготвена и се остава 20 мин.за гранулите да омекнат и да станат адаптибилни. Со стерилна спатула се започнува со пополнување на коскените дефекти со лесно притискање и адаптирање во коскениот дефект.Потоа се отстранува високот на коска и мукопериосталното ламбо се враќа назад, се адаптира кон вратовите на забите и се шие со поединечни интердентални шевови. Контрола е направена после еден ден.После една недела е направена друга контрола и се извадени конците.Направена е уште една контрола по еден месец. Заклучок При сите направени контроли, не беа забележани негативни ефекти од терапијата. Пациентот чувствуваше лесна болка првиот ден, лесна нелагодност и чувство на страно тело. По 10 дена веќе немаше симптоми и болки предизвикани од пародонтопатијата.Гингивата беше просврстена комплетно. И пациентот е задоволен и мозе за одржува хигиена нормално без да има крварење од гингивата.



63DARKO CEKOVCoautors - Stojkovski D., Kalanoska G.

SURGICAL TREATMENT OF PARADONTOPATHY THROUGH IMPLANTING OF AN ARTIFICIAL BONE. Purpose of the research The main purpose of the research is to show how the artificial bone can help in the treatment of paradontopathy and it’s application for filling inter-dental bone defects. Used materials For this purpose we use granule shaped artificial bone ISIGRAFT in 0.25 mm plastic frame, surgical stitches and tools made of sintered diamond. Method It’s a surgical method which includes elevation of mucoperiostal flap. Case The patient is 47 years old male with diagnosed paradontopathy. After the first scanning and analy-sis of the RTG reading the diagnosis indicated deep interdental bone defects. The patient was prescribed to take antibiotic and we started the treatment by applying local an-aesthetic, cutting and elevation of the mucoperiostal flap. Right after we achieved more space for work, the bone defects got exposed and we started with curetting them and removing the patho-logically changed tissue, the subgingival concrements and the necrotic cement. The next stage consisted of processing the bone pockets with a round tool, physyodispener and washing with physiological solution. At the beginning of the treatment the bone is ready and it needs 20 minutes for the granules to soften and to become adjustable. We start filling the bone defects with a sterile spatula by applying light pressure. Then we remove the excess bone and the mecuperiostal flap returns in the original position and slowly starts to adapt towards the teeth , then it needs to be stitched up with the other interdental seams. We make the first control after the first day, the second comes after the first week and then we remove the stitches. After a month we make another control. Conclusion We didn’t notice any side effects of the therapy. The patient felt light pain and discomfort during the first day. After 10 days the symptoms and the pain from the paradontopahy were completely gone. We had a full recovery of the gingiva. The patient was also satisfied because now he could maintain his hygiene without the gingival bleeding.



64ДАНИЕЛА ЦВЕТАНОВСКА - СТОЈЧЕВА Коавтори - Цветановска Стојчева Д., Миновска А., Бундалевска А., Станков П. ER:YAG LITETOUCH™ ЛАСЕРСКА ТЕРАПИЈА НА ИЗОЛИРАНА РЕЦЕСИЈА КАЈ МАНДИБУЛАРНИ ЦЕНТРАЛНИ ИНЦИЗИВИ Вовед Изолирана трауматска оклузија во комбинација со мукогингивална влеча на мандибуларните централни инцизиви кај млади пациенти предизвикува функционални (болка и расклатување), естетски и социјални проблеми. Ова е приказ на терапија на два вакви случаи со Er:YAG LiteTouch™ ласер. Цел Целта на овaa постер презентација е воведување на Er:YAG LiteTouch™ ласерот како минимално-хируршки протокол со цел да се добие стабилност на овие заби како и да се добие нова прикрепена гингива и истите да се спасат од екстракција и понатамошни реконструкции. Материјал и метод Вклучени се два случаи со три мандибуларни централни инцизиви.Забите беа во трауматска оклузија и немаа воопшто прикрепена гингива, туку мукогингивална тензија од вестибуларната мукоза. Направено беше конвенционално чистење на забите со ултразвук, а потоа обработка на пародонталниот дефект со ласер како и вестибулопластика со Er:YAG LiteTouch™ ласерот. Пациентите добија инструкции за домашниот режим на орална хигиена како и за професионалното чистење и одржување на 2 недели, 9 недели, 3 месеца и 6 месеца.Во случајот со двата соседни централни инцизиви, по терапијата направивме и композитен ретејнер на лингвалната страна на мандибуларните предни заби. PBI, CAL, рецесии (RC) и прикрепена гингива (AG) беа мерени на пред третманот и 6 месеца по терапијата. Резултати PBI разултатите опаднаа од вредност 3 пред третман на 0-1 по 6 месеца.Рецесијата и CAL покажаа подобрување до 30% што е одличен резултат а PPD остана на истото ниско ниво од 1 мм.По вестибулопластиката добивме нова прикрепена гингива од 0 мм пред третман до 4-5 мм по 6 месеца. Дискусија И Заклучок Er:YAG LiteTouch™ ласерот е одлично терапевтско средство за зачувување на заби со тешки рецесии и мукогингивална тензија, давајќи има подобра перспектива.



64DANIELA CVETANOVSKA - STOJCEVACoautors - Minovska A., Bundalevska A., Stankov P.

ER:YAG LITETOUCH™ LASER THERAPY OF LOCALIZED RECESSION IN MANDIBULAR ANTERIOR INCISORS Introduction Isolated traumatic occlusion in combination with mucogingival stress at the mandibular central incisors in young patients can cause functional (pain and loosening), cosmetic and social problems. We are presenting two cases treated with Er:YAG LiteTouch™ laser. Goal The goal of our case presentation is to involve Er:YAG laser as a minimum-surgical protocol in order to gain stability of this teeth saving them from extraction and further reconstruction as well as get-ting a new attached gingiva. Material and methods Two cases with 3 mandibular central incisors were included. The teeth were under a traumatic oc-clusion and had no attached gingiva but mucogingival tension from the vestibular mucosa. We have performed scaling and root planning (SRP) conventionally and laser assisted pocket debridement and vestibuloplastic with an Er:YAG LiteTouch™ laser. The patients were instructed for home oral hygiene regime as well as for professional cleaning and maintenance at 2 weeks, 9 weeks, 3 months and 6 months. In the case of two neighboring teeth, after the therapy we did a resin-retainer at the lingual site of all mandibular front teeth. PBI, CAL, PPD, recession (RC) and attached gingiva (AG) were measured at the baseline and 6 months after the therapy. Results The PBI score decreased from 3 at the baseline, to 0-1 after 6 months. The RC and the CAL showed decreasing up to 30% which is excellent and PPD stayed at the same small level of 1 mm. After the vestibuloplastic we gained new AG from 0 mm to 4-5 mm. Discussion & Conclusion Er:YAG LiteTouch™ laser is an excellent therapeutic tool for saving teeth with severe recession and mucogingival tension, giving those teeth good perspective.



65МИЛАН БЈЕКИЌКоавтори - Киро Ивановски2, Марија Накова2, КатаринаДирјанска2,Марија Костадинова2.

ОРАЛНАЛЕЗИЈА КАКО ЕДИНСТВЕНА МАНИФЕСТАЦИЈА НА СЕКУНДАРНИОТ СИФИЛИС- ПРИКАЗ НА ПАЦИЕНТ

Сифилисот е полово пренослива болест предизвикан од Treponema pallidum , а оралните манифестации се опишани во сите стадиуми на ова заболување. Оралните лезии во првиот стадиум на сифилисот (ulcus durum)се многу инфективни, истокако и крвта и плункатанаинфициранителичности.

Целта на овој труд е,врз основа на клиничката практика, да се укаже на значењето на секундарниот сифилис во диференцијалната дијагноза на оралните заболувања.

Маж, со бисексуалнаорентација, навозрастод 38 години, се јавил кај дерматовенеролог поради сомневање дека е инфициран со сифилис, бидејќи имал незаштитен сексуален однос со брачна двојка, кои наводно биле инфицирани. Пациентот немал субјективни пречки,

лимфните жлезди не биле зголемени, а истотака и на кожата немало знаци на сифилис. Со инспекција на усната шуплина регистриран е асимптоматски мукозен плак, а серолошките тестови покажуваат секундарен стадиум на инфекцијата. По пеницилинската терапија, промените се повлекле.



65MILAN BJEKIĆKiro Ivanovski2, Marija Nakova2, Katarina Dirjanska2, Marija Kostadinova2

MUCOUS PATCH ON THE TONGUE AS ISOLATED MANIFESTATION OF SECONDARY SYPHILIS – CASE REPORT

Syphilis is a sexually transmitted infection caused by an anaerobic filamentous spirochete Trepo-nema pallidum. Oral lesions are described in all stages of the disease, and are highly contagious in the early syphilis, like blood and saliva in infected persons.

The aim of this case report is to point out to the importance of secondary syphilis in differential diagnosis of oral diseases.

We describe the case of secondary syphilis in a 38 year old man in which the main clinical presen-tation of the disease was a mucous patch on the tongue. Physical examination showed no other mucous membrane lesions or cutaneous manifestations. There was no lymph nodes enlargement.

The serologic tests for syphilis were positive. We initiated an appropriate antibiotic therapy using benzathine penicillin, which induced healing of the tongue lesion. Depending on the clinical pic-ture, the possibility of syphilis should not be overlooked in the differential diagnosis of many oral disorders.



ДЕТСКА СТОМАТОЛОГИЈА

ПРЕВЕНТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА

74НАДА ШУНДОВСКА

ЕДУКАЦИЈА И МОТИВАЦИЈА ЗА ЗАШТИТА НА ОРАЛНОТО ЗДРАВЈЕ КАЈ ПРЕДШКОЛСКИТЕ ДЕЦА Во склоп на Националната стратегија за превенција на оралните заболувања кај деца од 0-14 години во Р.М, особено е интересен делот за едукација и мотивација на предшколските деца за одржување на оралната хигиена. Целта на едукацијата е да се унапреди знаењето на децата за растот, развојот и заштитата на забите, да се развие позитивен став во однос на здраственото воспитување, правилната орална хигиена, редовните посети во стоматолошките ординации и примената на флуориди, да се развие здрав начин на живот и исхрана од раната детска возраст и на тој начин да се создаде одговорност за сопственото здравје. За таа цел, во градинките во Р.М. опфатени се децата од 5 годишна возраст, како организирана група врз која што се спроведуваат одредени едукативни активности. Проектот е реализиран во градинката “Пролет- Естреја Овадија Мара” во Битола: oОдржани се тематски работилници каде се применува учење на модел, игри и приказни, ДВД материјал и сликовници, во насока да се пренесат основните елементи на здравственото просветување за заштита на здравјето на забите. Работилниците се однесуваат на: 1.Улогата на забите и нивната фукција, со посебен акцент на улогата за правилно зборување и најважно, за нивната блескава насмевка. 2.Значењето на храната за правилен раст и развој на забите, особено контролираниот внес на шекерите во исхраната. 3.Правилната орална хигиена, секојдневно миење на забите во градинката, како особено значаен елемент во насока за заштита на оралното здравје на децата. 4.Запознавање со детскиот стоматолог и стоматолошката ординација, како место за добивање на сооветно здравје на децата, без страв. o Вториот облик на едукација се ликовните работилници, а целта е креативно изразување на стекнатото знаење. Ликовните работилници освен креативен, имаат и натпреварувачки карактер. oИзложба, како трет облик на едукација, каде што се изложуваат најдобрите цртежи. Тука учествуваат и родителите, во насока на тоа и тие да бидат постојани носители на превентивните активности на своите деца, а со тоа и да придонесат за одржливоста на проектот во целина. И покрај свеста за големото значење на овој тип на едукација и мотивација на децата, потребно е програми од ваков карактер да се спорведуваат и надвор од поголемите градски средини, особено за предшколските деца во средини каде не постои достапна мрежа на детски стоматолози, каде што нема доволно место за организиран престој на децата во предшколските установи, или каде што заради социјалниот статус некои деца не можат да ја користат оваа едукација.



PEDIATRIC DENTISTRY

PREVENTIVE DENTISTRY

74NADA SHUNDOVSKA

EDUCATION AND MOTIVATION FOR PROTECTION OF THE ORAL HEALTH AMONG PRE-SCHOOL CHILDREN Within the National strategy for prevention of the oral diseases, covering children’s category from 0 to 14 years in the RM, particularly is interesting the section on education and motivation of pre-school children, in order to maintain their oral hygiene. The purpose of this education is to advance children’s knowledge for growth, development and protection of teeth, to develop positive at-titudes towards the healthcare upbringing, proper oral hygiene, regular visits to dental clinics and usage of fluoride, to develop healthy life and nutrition in early childhood and thus in general to create a liability for their own health. For this purpose, in the kindergartens in R.M are included 5 year old childrens, as an organized group which will be active in the educational activities. The project is implemented in the kinder-garten “Prolet-Estreja Ovadija Mara” in Bitola. o Workshops are held trough applied learning model, games and stories, picture books and DVD material in order to convey the basic elements of health enlightenment all in order to protect den-tal health. Workshops are relating to: 1.The role of teeth and their function, with special emphasis on the role for properly speaking, and most importantly, for their bright smile. 2.The importance of food for proper growth and development of teeth, especially the controlled intake of sugar in the diet. 3.Proper oral hygiene, daily brushing during the stay in the kindergarten, as a particularly impor-tant element in order to protect the oral health of children. 4.Introducing children dentist and dental clinic, as a place for the proper health of children, with-out any fear. o The second form of education are art workshops, where the main goal is creative expression of acquired knowledge. Art workshops have not just creative, but a competitive nature. o Exhibition as the third form of education, where they exhibit the best drawings. Here, the partici-pation of the parents is important in the direction that they are permanent carriers of the preven-tive activities of their children, and thus they can contribute to the sustainability of the project in general. Despite awareness of the importance of this type of education and motivation children need programs of similar character to be performed outside the major urban areas, especially for pre-school children in areas where there aren’t available networks of children’s dentists, where there is no enough organized stay for children in pre-school facilities, or where social status of some chil-dren is an obstacle to use this education.



75ЕМИЛИЈА КОСТАДИНОВСКАКоавтори - Оливера Саракинова, Маја Стојановска

ЕПИДЕМИОЛОГИЈА И МЕХАНИЗМИ ЗА СПРЕЧУВАЊЕ НА КАРИЕС РИЗИК ФАКТОРИ КАЈ ДЕЦА ВО ПРЕДУЧИЛИШНА ВОЗРАСТ

Кариесот како инфективно заболување со мултифакторијална природа е сериозно заболување, а општествените трошоци за неговото санирање кај децата во предучилишна возраст се многу големи. Нашите национални податоци покажуваат висок кариес ризик кај децата од предучилишна возраст. Цел на оваа студија е да се утврди преваленцата на кариес кај деца од предучилишна возраст од 3 до 5 години, а со тоа да направиме статегија за подобра едукација, превенција и мотивација кај предучилишните деца за спречување или намалување на кариес ризик факторите. Материјал и медод: Клиничката проценка беше направена преку одредување на забниот статус и потребниот третман кај секое дете, а беше и спроведена анкета на родителите. Во анкетат беа поставени следните прашања: -Колку често децата внесуваат слатки ужинки меѓу оброците? -Дали ја испираат устат со вода после секој оброк? -Дали користат паста за заби кога ги мијат забите? -Дали ги четкаат забите сами или под надзор на родителот и колку пати на ден ги четкаат забите? -Дали систематски внесуваат флуориди? -Дали имаат топикална примена на флуориди? Резултати: Преваленцата на денталниот кариес беше 65,4%, а КЕП 5,74. Заклучок: Кариес преваленцата и КЕП се високи, а тоа е во корелација со нискиот внес на системски флуориди и лошата орална хигиена.



75EMILIJA KOSTADINOVSKACoautors - Sarakinova O., Stojanovska M.

EPIDEMIOLOGY AND MECHANISMS FOR THE PREVENTION OF CARIES RISK FACTORS IN CHILDREN AT PRESCHOOL AGE

Introduction: Caries as infectious disease with multiple causal nature is a serious illness, and social costs of his rehabilitation for children in preschool age are very large. Our national data show a high caries risk in children of preschool age. Aim: The aim of this study was to assess the pevalence of caries in preschool children from 3 to 5 years old and to make strategy for better education, prevention and motivation in preschool children to prevent or reduce caries risk factors. Materials and method: Clinical assessment of dental caries was done by Dentition status and treatment need using denti-tion status part only and decayed, missing and filled teeth were calculated from the information. -How many snacks do they eat between meals? -Do they use toothpaste for cleaning the teeth? -Do they drink water after avry meal? -How often do they bruch their teeth? -Do they have a systemic intake of fluoride? -Do they have a topical intake of fluoride? Results: The prevalence of dental caries was 65,4%. The mean dmft was 5,74. Conclusion: A significant negative association between dental caries experience and frequency of cleaning the teeth was found in this study.High caries prevalence and high mean dmft was in correlation whit low intake of fluoride.



76МИРА ЈАНКУЛОВСКА Коавтори – С.Илјовска, Мери Павлевска, Александар Филдишевски, Олга Кокочева Ивановска, Христо Петановски

ФЛУОРИДНИОТ ТОПИКАЛЕН ТРЕТМАН ВО КОРЕЛАЦИЈА СО PH ВРЕДНОСТИТЕ НА ПЛУНКАТА Вовед; Одржувањето на биолошката рамнотежа меѓу процесите на де и реминерализација во условите на оралниот медиум е во директна зависност од вредностите на рН на плункатa. Цел на нашето истражување беше да ги детерминираме вредностите на пХ на плунката пред и по спроведениот топикален третман. Материјал и метод на работа; 60 деца на возраст од 15 до 18 години, во добро здравје, со исклу~ок на денталниот кариес, беа поделени во две групи во зависност од вредностите на КЕП индексот (кариес активни со КЕП над 10 и кариес резистентни со КЕП меѓу 0 и 3). Топикалниот флуориден третман се состоеше во професионално отстранување на меките наслаги на забите, флуорирани пасти за заби за секојдневно одржување на оралната хигиена и плакначи за уста со средна концентрација на флуориди, во период од три месеци. Мерењето на pH вредностите на мострите од салива во првата и последната фаза од истражувањето се изврши со pH -метар Искра МА 5730. Резултати; Резултатите добиени во нашата студија укажаа на постоење на сигнификантна разлика во вредностите на саливарната pH пред и по започнувањето на топикалниот третман (пХ=6,523 0,11) и три месеци по започнатиот третман (пХ=6,109 0,47). Анализата на вредностите кај двете испитувани групи укажува на сигнификантност на разликата меѓу двете фази на истражувањето (F =16,29 за p < 0,01за кариес резистентните испитаници и F=3,76 за p < 0,05).

Заклучок; Ако се земе во предвид дека само една од функциите на орално присутните флуориди е да се спротивстават на деминерализацијата на емајлот во услови на пад на pH на средината, тогаш кој било флуорид присутен во системот емајл-дентален плак-плунка би бил поважен од никаков.



76MIRAJANKULOVSKACoautors - Iljovska S., Pavlevska M., Fildishevski A., Kokocheva I.O., Petanovski H.

FLUORIDE TOPICAL TREATMENT IN CORRELATION WITH THE SALIVA PH VALUES

Introduction: Keeping of biological balance between re- and demineralization processes in oral medium condi-tions depends on the values of the pH of the saliva. Aim of our investigation was to determine the saliva pH values before and after the fluoride topical treatment. Material and method: 60 children, aged 15 - 18, with same diet habits, in good health, except dental caries, took place in our examination. According to their DMF – index (WHO- criteria), they were divided in two groups: caries – resistant (0-3) and caries - active (DMF – index over 10). Fluoride topical treatment includes removing off the soft layers on the teeth with fluoride paste for the professional use, fluoride toothpaste for everyday use and mouthrinses with medium con-centration of fluorides two times a month. Measuring of the pH values of the saliva examples in the first and the last phase of investigation were done with pH - meter Iskra MA 5730. Results: Results of our study show significant difference in the saliva pH values before starting the topical fluoride treatment (pH = 6,523 0,11) and three months after (pH = 6,109 0,47). Analysis of the values shows strong significance to both groups (F = 16,29 for p < 0,01, for caries resistant and F = 3,76 for p < 0,05, for caries active patients). Conclusions: If we have in consideration that only one of the functions of the oral present fluorides is to com-promise the demineralization of the enamel structure when the salivary pH levels fall down, then any kind of fluorides, present in the system saliva–dental plaque–enamelum, would be more im-portant than none.



77МИРА ЈАНКУЛОВСКА Коавтори - Мери Павлевска , Соња Апостолска, Димков Александар, Глигорова Драгица, Кулишевски Александар

ВЛИЈАНИЕТО НА ФЛУОРИДИТЕ ПРИСУТНИ ВО ДЕНТАЛНИОТ ПЛАК И ПЛУНКАТА НА ДЕНТАЛНОТО ЗДРАВЈЕ Бидејќи оралниот медиум може да се набљудува како потенцијален извор и резервоар на флуориди, си поставивме за цел да ги детерминираме базалните вредности флуоридите присутни денталниот плак и плунката, кај испитаници со различен степен на кариес активитет; пред и по спроведениот топикален флуориден третман. Материјал и методВо студијата беа опфатени 60 испитаници со разли~ен кариес активитет. Врз основа на вредностите на КЕП индексот, а по методата која ја препорачува СЗО за негова интерпретација, испитаниците ги поделивме во група на испитаници со КЕП над 10, кариес активни и испитаници со КЕП меѓу 0 и 3, кариес резистентни. Детерминирањето на флуоридите, во двата медиуми. Беше спроведено со примена на методата на јон селективна електрода. Флуоридниот топикален третман опфати примена на пасти за професионална употреба, флуоридарни пасти за секојдневно одржување на оралната хигиена и плакначи за уста со средна концентраци на флуориди, аплицирани два пати во месецот. РезултатиАнализата на резултатите укажува на сигнификантност на разликите во флуоридната содржина во двата медиума, меѓу двете испитувани групи во двете фази од изтражувањето.



77MIRA JANKULOVSKACoautors - Apostolska S., Pavlevska M., Dimkov A., Gligorova D., Kulishevski A.

INFLUENCE OF THE FLUORIDES PRESENT IN SALIVA AND DENTAL PLAQUE TO DENTAL HEALTH

Oral medium can be observed as a potentional source and reservoire of fluorides, so we aimed to determinate the basic values of the fluorides present in the oral medium (saliva and dental plaque) in the patients with different degree of caries activity, before and after topical fluoride treatment. Sixty examinees, with different caries activity take place in our study. In the basis of the values of the DMF index, according to the method recommended by the WHO for it’s interpretation, the examinees were divided in two groups: group of examinees with DMF values from 0 to 3 i.e. a cat-egory of examinees with low degree of caries and group of examinees with DMF index over 10 i. e. category of patients with high caries activity. The determination of fluorides in all media was accomplishing with the method of ion–selective electrode. The fluoride topical treatment was done with the application of fluoride professional tooth paste, fluoride tooth paste for every day use and fluoride mounthrinses applicated twice a mouth. The analysis of our results shows statistical significance in the differences of fluoride contents in both media, between the two examinated groups and in the fluorides levels in the both of the stages of the examination regarding to their basic levels measured before the start of the fluoride topical treatment.



78СЛАВИЦА ДОКОВСКА Коавтори - Проф. д-р Мира Јанкуловска, Асс. д-р Соња Миндова, Асс.д-р Светлана Цековска

КОМПАРАТИВНА АНАЛИЗА НА ЕФЕКТОТ ОД УПОТРЕБАТА НА ДВА ВИДA ГУМИ ЗА ЏВАКАЊЕ ВРЗ ОРАЛНИОТ МЕДИУМ Современите механички методи и имаплементацијата на хемиските средства во секојдневното одршување орална хигиена ставаат акцент на алтернативното пронаоѓање начин за одржување задоволително ниво на орална хигиена меѓу оброците.Џвакањето гуми за џвакање претставува позната метода за брзо и ефикасно постигнување свеж здив и за отстранување на забните наслаги, а медицината базирана на докази тоа го поткрепува преку клиничките испитувања. Материјал и метод:За реализација на поставената цел беа опфатени 60 испитаници. Кај секоја од испитуваните групи плунката како материјал за анализа на рН вредноста, концентрацијата на уреа и протокот на плунка беше земена пред и после употреба на одредена гума за џвакање,беше одреден ОХИ индексот и забележана КЕП вредноста и притоа беше пополнет анкетен лист за секој испитаник. Во рамнките на ова испитување испитаниците беа поделени во две групи според видот на консумираната гума за џвакање, Orbit Spearmint (Wrigley›s) и Cunga Lunga. Резултати:Џвакањето гуми за џвакање го зголемува протокот на плунка, искористувањето на уреата како пуферски капацитет е исто така изразено во квантитативни вредности, додека рН вредноста кај двата вида гуми за џвакање се зголемува после 15 минутно џвакање гуми за џвакање. Заклучок:Резултатите од клиничките испитувања ја демонстрираат важноста на плунката во хомеостазата на оралниот медиум, а воедно џвакањето гума претставува успешен и одличен индикатор за возпоставување нанормалните хомеостазни вредности на оралниот медиум, а со тоа и поголемо ниво на превенција за кариозни лезии.



78SLAVICA DOKOVSKACoautors - Mira Jankulovska, Sonja Mindova, Svetlana Cekovska

COMPARATIVE ANALYSIS OF THE EFFECT OF USING TWO TYPES OF CHEWING GUM ON THE ORAL MEDIUM

Moder mechanical methods and implementation of chemicals in everyday oral hygiene mainte-nance emphazise finding alternate ways to maintain a satisfactory level od oral hygiene between meals.Chewing gum is a known method for a quickly and effectively achive fresh breath and re-move dental plaque since the neolitic period, and medicine based on evidence supported that by clinical trials. Material and methods:To realize the goal we included 60 participants. In each of the groups examined saliva as a mate-rial for analysis pH, concentration of urea and flow of slaiva was taken before and after the use of specified gum. It was determinated OHI index and spotted CEP index. Within this survey, respon-dents were divided into 2 groupsaccordint to the type of consumate chewing gum Orbit Spearmint (Wrigley’s) and Cunga Lunga. Results:Chewing gum substantially increases saliva flow, utilizatiot of urea as a buffer capacity is also expressed in quantitative values, while pH in the two groups of gum chewing increases after 15 minutes of chewing gum. Conclusion:The results from clinical trials demonstrate the importance of saliva in the oral fluid homeostasis, and gum rubber is an excellent and successful indicator for estabilishing normal values of the ho-meostasis in the oral medium, and thus preventing caries lesions.



79МЕРИ ПАВЛЕВСКАКоавтори – Иљовска С.,Трајчевска А., Јанкуловска М., Венинов Т., Костадинова М., Балази И.

ЗАПЕЧАТУВАЊЕ НА ФИСУРИТЕ И ЈАМИЧКИТЕ НА ЗАБИТЕ НА ДЕЦАТА Залевањето на фисурите претставува една од најчестите и најефикасни современи профилактички мерки. Таа претставува специфична превентивна клиничка метода насочена кон заштите на јамичките и фисурите на оклузалните површини на забите од влијанието на кариогени фактори. Заради тие сознанија а потребата од примена на што помасовни превентивни мерки кај децата од најрана возраст , нашата цел ја насочивме кон следното: клиничката ефикасност на различни материјали за залевање ; проценката на залевачите во зависност од временскиот период на залевање. Во испитивањето се вклучени 96 испитаника (61 од женски пол и 35 од машки пол) на возраст од 6-7 години со изникнати први трајни молари и постоење на оклузална морфолгија пригодна за залевање односно постоење на длабоки и тенки фисури.

Залеани беа сите здрави молари, и тоа кај испитаниците од машки пол 41 заби (18 во максилата и 23 во мандибулата, кај женските деца залеани беа вкупно 123 заба (71 во мандибулата и 52 во максилата) или вкупно беа залеани 164 први трајни молари. Контролните прегледи се направени во временската рамка од 3, 6, 12 и 18 месеци. Базирано врз основа на податоци добиени од клинички испитувања, може да се каже дека важно е пациентите да имаат периодични контролни прегледи на залеаните заби и евентуална корекција на истите доколку има потреба. Кога има потреба од корекција на залевачот забот треба да се третира како прв пат да се аплицира.



79MERI PAVLEVSKACoautors - Iljovska S Trajchevska A., Jankulovska M., Veninov T., Kostadinova M., Balazi I.

SEALING THE FISSURES AND PITS TO THE CHILDREN TEETH

Sealing of the fissures is one of the most frequently used and most effective prophylactic methods. It is specific clinical preventive method aiming to protect fissures and pits at the occlusal surface of the teeth from the effects of cariogenic factors. Having on mind this awareness and also the need for using mass preventive methods among chil-dren in the earliest ages, we determined our aim toward following: Clinical efficiency of different sealing materials; evaluation of the sealants depending on sealing period.

A total of 96 children (61 female and 35 male) were examined, at the age between 6-7 years who had erupted their first permanent molar and appropriate occlusal morphology for sealing respec-tively present of deep and tight fissures. All healthy molars were sealed, 41 teeth (18 in the maxilla and 23 in the mandibula) on male sample of examination and 123 teeth (71 in the maxilla and 52 in the mandibula) on female sample of examination. Control examinations were made after 3, 6, 12 and 18 months later. Based on the results we got from clinical researches, we can establish that it is very important for patients to have periodical control examinations on sealed teeth and to be made corrections if needed. If there is need for correction on sealing material, tooth should be treated as sealing material is ap-plied for the first time. After all, there is no doubt that if the sealant is applied properly it gives exceptional efficiency in caries prevention, especially in case of patients with high risk of caries.



80ИЛИЈАНА МУРАТОВСКАКоавтори - Горан Петровски, Анета Атанасовска Стојановска, Силвана Георгиева, Биљана Капушевска

ЈУВЕНИЛЕН ДИЈАБЕТЕС И ОРАЛНО ЗДРАВЈЕ КАЈ АДОЛЕСЦЕНТИ

Целта на нашиот труд е да се евалуира статусот на кариозни и екстрахирани заби, како и парадонталниот статус кај адолесценти со јувенилен дијабетес во зависност од метаболната контрола на болеста. Во испитувањето се вклучени 20 пациенти со тип 1 дијебетес дијагностициран најмалку пред 4 години и исто толку пациенти на возраст од 14-24 години кај кои нема дијагностицирано хронично заболување. Анализа на гликолозиран хемоглобин А1с претходи на проценката на Ртг-статусот, КЕП индексот и индексот на гингивална инфламација по Loe-Silness, индекс на гингивален плак по Silness-Loe и мерење на длабочина на породонтален џеб (PPD). После нотирање на затекната состојба, интервенцијата се однесува на третман на заболувањата на тврдите и меките ткива, се до комплетно санирање на состојбата. Вкупниот број на кариозни и екстрахирани заби кај пациенти со јувенилен дијабетес не отстапува од резултатите добиени во контролната група, независно од метаболната контрола на болеста. Нарушената рамнотежа на метаболната контрола на дијабетесот со гликолозиран хемоглобин >7% директно се рефлектира на појава на гингивитис и инфламација и појава на пародонтопатија. Овој тип на инфекции го зголемува ризикот од деструкција на сврзните ткива и алвеоларната коска. Санирањето на кариозните лезии, екстракција на забите со периапикални и пародонтални дијагнози, третманот на пародонталната инфекција и редовните контроли на оралното здравје делуваат со повратна релација на подобрување на гликемиската контрола на дијабетесот, особено значајно кај млада популација.



80ILIJANA MURATOVSKACoautors - Petrovski G., Atanasovska GS.A., Georgieva S., Kapushevska B.

JUVENILE DIABETES AND ORAL HEALTH IN ADOLESCENTS

The aim of our study is evaluation of cariogenic and extracted teeth as well as periodontal situation id adolescents with diagnosis of juvenile diabetes in correlation with metabolic control of the dis-ease. Examination includes 20 patients with diagnosed diabetes type 1 at least four years and 20 healthy adolescents age 14-24 without any kind of chronic disease. Glycosilated hemoglobin A1c is the first step followed with roentgen status analysis, KEP-index, index of gingival inflammation according to Loe-Silness, index of dental plaque according to Silness-Loe and periodontal pocket measurement. After notification of oral status, interventions are done on the hard and soft den-tal tissue until finishing the treatments. Total number of cariogenic and extracted teeth does not distinguish significally from the control group irrespective of metabolic control of the disease. Bad metabolic control where glycosilated hemoglobin is above 7% directly affects inflammation, gingi-vitis and parodontal disease development. Those kinds of infections increased the risk of periodon-tal ligament destructions and destructions of the alveolar bone. Treatment of the caries affected teeth, extraction of teeth with periapical and parodontal complications and good oral hygiene control act vice versa with better glycemic control of diabetes especially in young patients.



81МЕРИ ПАВЛЕВСКАКоавтори - М.Јанкуловска, Е.Георгиевска, А.Димков,А. Филдишевски

КЛИНИЧКА ЕВАЛУАЦИЈА НА ТРЕТМАНОТ НА АВИТАЛНИ МЛЕЧНИ ЗАБИ

Целта на ова испитување е да се испита клиничката успешност на четири методи за ендодонтски третман на млечните заби. Материјал и метод:Во оваа студија беа вклучени 128 авитални млечни заби кај 92 пациенти на возраст од 3-10 години од двата пола. При изборот на забите за третман се раководевме од следните критериуми: • млечните заби вклучени во испитувањето да не се со фистула или оток; • нивните корени да не се ресорбирани повеке од 1/3; • да имаат релативно добро зачувана коронка; • децата вклучени во студијата да се во добра здравствена кондиција и да соработуваат; • согласност на родителите за вклучување на децата во ова испитување. Млечните заби беа третирани со различни средства и методи. По 32 заба третиравме со калциум хидроксид, јодоформ хлумски, железен сулфат и со резорцин-формалин. Изборот на терапискиот метод беше по случаен избор. Индикацијата за терапија се постави врз основа на очигледните клинички симптоми и радиогравскиот наод. Резултати: По третманот на авиталните млечни заби , истите клинички беа следени на секои 3, 6, 12 и 18 месеци. До 18 месец од вкупно 32 третирани авитални заби со калциум хидроксид, 34,37% од забите не покажаа клинички симптоми, а 62,5% од забите кои беа третирани со јодоформ паста беа без клинички симптоми. Без клинички симптоми до крајот на нашето испитување беа 18.75% од третираните заби со железен сулфат и 81,25% од млечните заби кои беа третирани со резорцин формалин . Заклучок:Најдобри клинички резултати во однос на третманот со испитуваните методи за лекување на авитални млечни заби, во сите опсервациони периоди, постигнавме со резорцин-формалин пастата и со јодоформ паста. И покрај тоа што добивме најдобри резултати при третманот на авиталните млечни заби со резорцин-формалин методата, наша препорака е таа повеќе да не се употребува во клиничката пракса поради докажаното негативно влијание на формалдехидот кој е во нејзиниот состав.



81MERI PAVLEVSKACoautors - Jankulovska M., Georgieva E., Dimkov A., Fildishevski A.

CLINICAL EVALUATION OF THE TREATMENT OF AVITAL PRIMARY TEETH The objective of this research is to examine the clinical success rate of the four methods for end-odontic treatment of primary teeth. Method and Material:For the realization the objectives of the study, 128 avital primary teeth of 92 patients at the age from 3-10, from both sexes, underwent treatment. We applied the following criteria in the selection of teeth for the treatment: • Primary teeth without fistulae or abscess; • Not more than 1/3 resorption of their roots; • Relatively well preserved crown; • Satisfactory health condition of the children involved in the study, and willingness to cooperate; • Consent from the parents to involve the children in this study. Primary teeth were treated with different materials and methods. Groups of 32 teeth were treated with calcium- hydroxide, iodoform- Chlumsky, ferric sulfate, and resorcinol- formalin. The choice for the therapeutic method was random. The therapeutic indica-tion was established based on the obvious clinical symptoms and the radiographic finding.

RESULTS:After treatment of avital primary teeth, they were clinically followed –up every 3, 6, 12 and 18 months. Up to the 18th month, 34.37% of the total number of 32 treated avital teeth treated with calcium-hydroxide did not present any clinical symptoms, and 62.5% of the teeth treated with iodoform paste did not present clinical symptoms. Until the end of our research, we did not record clinical symptoms in 18.75% of the teeth treated with ferric sulfate, and 81.25% of treated teeth with resorcinol formalin. Conclusion:We achieved the best clinical results in relation to the treatment with the examined treatment methods for avital primary teeth, in all observation periods, using resorcinol formalin paste and iodoform paste. Even though we obtained best results using resorcinol formalin for treatment of avital primary teeth, our recommendation is this method not to be further used in the clinical prac-tice, due to the proven negative effect of the formaldehyde in its composition.



82МАЈА ЈОВАНОВСКАКоавтори - Весна Андреевска

ЕСТЕТСКА КОРЕКЦИЈА НА ФРОНТАЛНИ ЗАБИ, (ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ)

Човекот од секогаш се трудел да постигне совршенство и убавина, иако критериумите за убаво се менувале низ времето. Современото сфаќање за убавина подразбира и дентална естетика. Благодарение на развојот на стоматолошки материјали и техники, имаме можност да ги задоволиме потребите на пациентите, а се разбира и на нас како терапевти. Овој приказ на случај подразбира не само естетска, туку и функционална потреба за корекција на фронталните заби. 11-годишно момче, како последица на сообраќајна незгода, ги губи централните горни инцизиви, кои не се пронајдени, па можноста за реинплантација е исклучена. Со долготраен фиксен ортодонтски третман, латералните инцизиви се мезијализирани, доведени во положба на централни инцизиви. Употребивме нанокомпозит за изработка на фасетки, ги моделиравме и димензиониравме забите, т.е. ги трансформиравме, по облик, форма и големина на неговите изгубени заби. Со таа постапка ја комплетиравте интервенцијата за надоместок на изгубените заби. Земајќи ја во предвид детската возраст, кога растот и развојот на лицево-виличниот скелет е сеуште во тек, можноста за протетска рехабилитација е одложена. Времетраењето на изработката на композитната реставрација, како и финансиските аспекти на истата, одат во прилог на оваа солуција, решавајќи ја загубената функција и постигнување на естетска корекција.



82MAJA JOVANOVSKACoautors - Andreevska V.

AESTHETIC CORRECTION OF FRONTAL TEETH (CASE REPORT)

People have always tried to achieve perfection and beauty, although the criteria for beautiful has changed throughout time. The modern notion of beauty also implies dental aesthetics. Thanks to the development of dental materials and techniques, we are able to satisfy the needs of patients, and of course ours, as therapists. This case report involves not only aesthetic, but also functional need for correction of the fron-tal teeth. An 11-year old boy, as a consequence of a car accident lost his central upper incisive teeth, which aren’t found, so the possibility of reimplantation is excluded. With long-term fixed orthodontic treatment, the lateral incisive teeth are mezialized, brought to the position of central incisive teeth. We used nanocomposit for modeling and transforming the teeth in the same shape and size as the ones he lost. With that process we completed the intervention for compensation of the lost teeth. Taking into account the child’s age, when growth and development of the facial-jaw skeleton is still ongoing, the possibility of prosthetic rehabilitation is delayed. The duration of the preparation of composite restoration, and the financial aspects of it, are in favor of this solution, solving both the lost function and achieving aesthetic correction.



83ЈЕТМИТА АЛИМАНИ ЈАКУПИКоавтори – Иљовска С., Павлевска М., Наскова С., Венинов Т., Костадинова М.

ДЕНТАЛНО ЗДРАВЈЕ КАЈ 12ГОДИШНИТЕ УЧЕНИЦИ ОД ГОСТИВАР Сознанијата кои се однесуваат за последните десетолетија на дваесетиот век и почетокот на дваесет и првиот кога стоматолошката наука и струка посојано оди кон нагорна линија и кои обезбедуваат поголем квалитет во стоматолоката терапија и поголем процент на излекувани заби. Но и покрај тоа јасно е дека само со тераписка постапка не може да се спречи и реши проблемот на заболувањаата на забите.Поттикнати од ова сознание за големата распространетоста свесни за значењето на здравјето на забите , нашите цели ги насочивме кон добивање на податоци за улогата на одржувањето на оралната хигиена и исхранатаво сочувувањето на денталното здравје, влијанието на саливарните вредности на рН и КЕП-от и конечно дали улогата на забоздравственото воспитување имало влијание и колку врз распространетоста на кариес кај дванаесет годишните деца од Гостивар. Поставените цели беа реализирани преку четири групи на испитаници со различна етничка припадост а како контролна група служеше училиште каде биле реализирани едукативни предавања за значењето на денталното здравје.Кај сите испитаници беа поплнети анкетни листови и спроведени клинички и лабораториски истражувања.Добиените резултати на нашата студија укажуваат дека постојат разлики во видот и начинот на исхраната и одржувањето на оралната хигиена и мегу испитаниците од ралични етнички заедници и помеги испитаниците од контролната. Саливарните вредности на рН укажуваат дека кај испитаниците од контролната група рН на плунката изнесуваше 7.12, и во споредба со децата од албанската националност беа статистички значајни (0.01), кај децата од македонска национлност беа слабо статистички значајни (0.20) и кај испитаниците од мешовитата етничка припадност истите беа статистички значајни (0.01). За вредностите во структурата на КЕП-от што се однесува за кариозни заби кај испитаниците од албанската националност имале значајна статистичка значајност(р=0.01), за екстрахирани заби, многу висока статистичка значајност(р=0.001)и пломбираните заби беа со слаба статистичка значајност(р=0.05) и притоа разликите на вредностите во вкупниот КЕП беше со многу висока статистичка значајност(р=0.001). Истите вредности кои се однесуваат за децата од македонска национлност за кариозните постоеше значајна статистичка значајност(р=0.01), за екстрахирани заби немашее никаква статистичка значајност(р=0.20) и пломбирани заби не покажаа никаква статистичка значајност(р=0.10), а во во однос КЕП разликите на вредностите беа со значајна статистичка разлика(р=0.01). Кај испитаниците од мешовитата етничка припадност во однос на кариозните заби разликите на вредностите со контролната група имше многу висока статистичка значајност(р=0.001), кај екстрахиранит заби немаше никаква статистичка значајност(р=0.20) и кај пломбираните заби постоеше значајна статистичка значајност(р=0.01, и вкупниот КЕП односно беше слаба статистичка значајност(р=0.05) Податоците кои ги добивме од оваа студија ќе помогнат за добивање реалната слика за кариес фреквенцата на предвидената теритерорија која би послужила за појдовна точка од која треба да се тргне и направи стратегија за спроведување на систематска санација и превентива.



83JETMITA ALIMANI JAKUPICoautors - Iljovska S., Pavlevska M., Naskova S., Veninov T., Kostadinova M.

DENTAL HEALTH OF 12 YEARS STUDENTS FROM GOSTIVAR

The new advances in the dental in the beginning of the twenty-first century enable higher quality of the dental treatment and higher percentage of restored teeth. Having in mind the significance of the dental health, our aims were faced towards gathering data about the role of practicing oral hy-giene and the quality of the nutrition in preservation of the oral health; the influence of the DMFT and the salivary pH-values, and finally, whether the dental health education had an impact in the caries levels in 12 year old children in Gostivar. The aims were realized through four groups of examinees with different ethnicity, and the control group consisted of pupils from a school where educational lectures about the significance of the dental health were held. All of the examinees were asked to fulfil questionnaires, and additionally clinical and laboratory examinations were performed. The salivary pH-levels in the control group was 7,12, and compared to the pH-values of the children of Albanian nationality was statistically significant .



84СНЕЖАНА ИЉОВСКАКоавтори – Накова М.,Павлевска М., Јанкуловска М.,Венинов Т,Костадинова М,Балази И.

КАРИЕС ПРЕВЕНЦИЈА ВО ДЕЦА-СОВРЕМЕНААСПЕКТИ

Модерното време донесе огромни социјални, економски и технолошки промени. Последните години на минатиот век како и почетокот на овој се карактеризира со голем научен и технолошки потенцијал, брзи поволни и неповолни промени на условите на живеење, масовна миграција на населението и урбанизација. Анализата на трендот на распространетоста на кариесот во развиените земји во последните 40 год. укажуваат на сигнификантно намалени вредности на КИП од 11 на 4. Меѓутоа во земјите во развиток положбата е сосема друга. Кариесот оди по нагорна линија и во просек КИП-от е зголемен за 5 во последниве 2о години. (СЗО 2000). Цел на овааа студија е предлагање стратегија на превентивна стоматолошка заштита која би се применила на територијата на целата наша држава, а со цел за спречување на понатамошната експанзија на денталниот кариес и реперкусии од истиот. За практичната реализација на поставените цели би биле опфатени популацијата на трудници, деца и младинци, при што ако истата се реализира постигнатиот успех од предвиденото ќе претставува добробит за секој поединец.. Превентивата би ја планирале и изведувале тимови на истражувачи во чиј состав би биле специјалисти по детска и превентивна стоматологија, општи стоматолози, стоматолошки сестри, специјалисти гинеколози, педијатри, медицински сестри и патронажни сестри. Секој член на тимот би имал специфично задолжение и обврска да ги реализира своите задачи.



84SNEZANA ILJOVSKACoautors - Nakova M., Pavlevska M., Jankulovska M., Veninov T., Kostadinova M., Balazi I.

CARIES PREVENTION IN CHILDREN- CONTEMPORARY ASPECTS

The modern time brings huge social, economic and technological changes. The last years of the past centur, and the beginning of this one are characterized with enormous scientific and tech-nological potential, quick favorable and disfavorable changes in the conditions of living, massive migration of the population and urbanization.

The analysis of the trends of the caries dispersion in the developed countries in the last 40 years, show significantly diminished values of CIA (caries index average) from11 to 4. But, the situation in the developing countries is completely different. The caries goes upwards, and CIA is increased for 5 points in the last 20 years. (WHO 2000) The purposel of our study would be to suggest a strategy for preventive dental protection which will be applied on the whole territory of the country and will be aimed to stop the further expan-sion of the dental caries and its repercussions. For the practical realization of this aim, the pregnant women, children and adolescents would be included. The preventive scheme would be planned and conducted according to basical statistical data of the number of citiezens and professionals (specialists in pediatric and preventive dentistry, dentists, dental nurses, gynecologists, pediatricians and nurses) wich would be involved in conduct-ing of the preventive measures.



85САЊА НАСКОВАКоавтори – Накова М., Георгиевска Е., Јанкуловска М., Костадинова М.

ФАКТОРИ НА РИЗИК ПОВРЗАНИ СО ОРАЛНОТО И ДЕНТАЛНОТО ЗДРАВЈЕ ВО ШТИП И ПРИГРАДСКИТЕ НАСЕЛБИ

Сознанијата кои се однесуваат за последните десетолетија на дваесетиот век и почетокот на дваесет и првиот укажуваат дека стоматолошката наука и струка посојано одат кон нагорна линија на секое поле. Сепак и покрај горе споменатото постана јасно дека проблемот на заболувањаата на забите и устата се уште не е решен.

Испитаниците требаа да одговорат на следните прашања :за навики на посета на стоматолог ;првата посета на стомтолог била (не се секавам,пред 6 години,при запишувањето во училиште,не редовно никогаш); која е причината за првата посета на стоматолог (болка,екстракција на траен заб,контрола,поправка на заби,траума на заб), зошто не одиш на стоматолог (се плашам,немам со кого да одам, немаме стоматолог во околината,немам матерјални сретства):- користиш ли флуор профилакса (редовнао,нередовна , никoгаш) ; навики на одржување на орална хигиена -колку често го миеш забите(никогаш,нередовно,еднашна ден,по секој оброк) -колку долго ги миеш забите (не знам,1минута,три минути,долго)-забите ги мијам (не се секавам, од 4 години,од 5години, кога тргнав на училиште,воопшто не ги мијам) - за одржување на хигиената на устата и забите користиш (четкица за заби,паста, четкица и паста,раствори за испирање,ништо); навики и начин на исхраната: а) вид на лебот (бел, црн, мешовит) б) овошје (секој ден,ретко,никогаш) в) зеленчук (секој ден,ретко,никогаш) г) време на консумирање на рафинирани шекери (секој ден по главното јадење,мегу оброци ,никогаш); д) одшто најмногу пиеш (вода од чешма,вода од бунар,сокови);г )каков вид храна сакаш(тврда,мека,кашаста,мешовита)

Оралното и дентално здравје беа проследени преку : регистрација на индексот на орална хигиена (ОХИ- ,,Орал Хигиене Индеџ,,), регистрација на индексот на гингивална инфламација(ИГИ) и структурата на КЕП и КЕП-от. Добиените резултати на нашата студија укажуваат дека постојат знатни разлики во видот и начинот на исхраната и одржувањето на оралната хигиена и мегу испитаниците од урбаното у рурарни подрачја. Резултатите за разликите на вредностите на ОХИ индексот и гингивалниот индекс укажуваа на статистички значајни разлики(р



85SANJA NASKOVACoautors - Nakova M., Georgievska E., Jankulovska M., Kostadinova M.

THE RURAL - URBAN DIMENSION OF DENTAL HEALTH IN SCHOOL CHILDREN BETWEEN SIX AND TWELVE YEARS OF AGE

Motivated by these statistics and aware of the importance of oral health, we decided to obtain data on the evaluation of dental health in 6 and 12 years old children from Strumica and Skopje.Dental examinations were performed on the total number of 200 children in two municipalities i.e. 50 in the urban environment of Skopje Center Municipality, 50 children in the adjacent village of Kuceviste as a rural environment, 50 children in the Municipality of Strumica as an urban environ-ment and another 50 in the Village of Bosilevo, near Strumica.The evaluation was made by application of the standard index parameters that indicate the pres-ence of caries - KEP, Kip and Kio.

The results obtained show that the difference between the KEP values of the urban environments Skopje and Strumica is negligible (r>0.20), while the one between the rural areas bears a huge statistic importance (r<0.001). The average Kip is highest with six years old children from the urban environment of Strumica (10,58), a somewhat lower value is estimated for the rural vicinity of Sko-pje (9,07), and then they drop down for the urban environment of Skopje (8,34), while the lowest value is obtained for the rural environment near Strumica (7,81).

This table presentation gives rise to the conclusion that the average Kip is highest for the 12 years old children of the rural area near Skopje (6,37), the next is the one obtained for the urban envi-ronment of Skopje (5,66). Its value drops down for the urban environment of Strumica (5,07), while the smallest value is obtained for the rural environment of Strumica area (4,97).

The above presented results are evidence of the need of introducing measures of prevention in all environments by utilization of strictly determined protocols.



ОРАЛНА И МАКСИЛОФАЦИЈАЛНА ХИРУРГИЈА

94БУНЈАМИН ЏАФЕРИ Коавтори - Данчо Бизевски, Даниел Јосифов, Николче Маркоски

ХИРУРШКИ ТРЕТМАН НА РАДИКУЛАРНА ЦИСТА ВО ДЕСЕН МАКСИЛАРЕН СИНУС

Цистите преставуваат шуплини исполнети со цистична течност одвоени од коскеното ткиво со фиброзна обвивка. Радикуларните цисти на горната вилица во својот растеж, откако ќе постигнат одредена големина, пробиваат во базата на максиларниот синус, а во одредени случаи го исполнуваат истиот во целост. Цел на овој труд е да се прикаже случај со радикуларна циста која во целост го исполнува десниот максиларен синус. Материјал на овој труд е пациент на возраст од 52год. со радикуларна циста на горните десни премолари која во целост го исполнуваше максиларниот синус. Направена е радикална цистектомија со експлорација на максиларниот синус по методата на Caldwel Luc. Материјалот е испратен на понатамошно пато-хистолошко иследување. Раната детекција на периапикалните процеси треба да биде императив во современата стоматолошка пракса.



ORAL AND MAXILLOFACIAL SURGERY

94BUNJAMIN DJAFERICoautors – Bizevski D., Josifov D., Markoski N.

SURGICAL TREATMENT OF RADICULAR CYST IN THE RIGHT MAXILLARY SINUS

Cysts represent cystic cavities filled with liquid separated from the bone tissue withfibrous sheath. Radicular cysts of the upper jaw in its growth, after they reach a certainsize, penetrate the base of the maxillary sinus, and in some cases fill it completely. The purpose of this paper is to show case of radicular cyst which completely fills the rightmaxilary sinus. Material of this paper is a patient aged 52. with radicular cyst on the upper right premolarwhich completely filled the maxillary sinus. There has been radical cystectomy with exploration of maxillary sinus by the method ofCaldwel Luc. The material is sent for further patho-histological investigation. Early detection of periapical lesions should be imperative in contemporary dentalpractice.



95ВЛАДИМИР БОЈАЏИЕВ Коавтори – Цветиновска В.; Веселиновска И.

ЧЕТВРТИ ИМПАКТИРАНИ ПРЕКУБРОЈНИ МОЛАРИ – ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ Со оваа тема сакаме да приказеме многу редок слуцај на 14 годисна пациентка со импактирани цетири прекубројни молари и тоа по два во мандибулата(билатерално), и два во максилата.Исто така кај пациентката дијагностициравме и импактиран прекуброен заб и во премоларната мандибуларна региа.Сите заби беа хирурски отстранети во неколку сеанси.



95VLADIMIR BOJADJIEVCoautors – Cvetinovska V., Veselinovska I.

FOUR IMPACTED SUPER-NUMERICAL MOLARS - REVIEW OF CASES

With this article we would like to present a very rare case of a 14 years old patient (girl) having impacted four super-numerical molars, two of which in the mandible (bilaterally) and two in the maxilla. It was also found an impacted super-numerical tooth in the premolar region. All these teeth were remover in few surgical procedures.



96СИНИША СИМЈАНОВСКИКоавтори - Љ.Симјановска, М.Марковска Арсовска, М.Поповска Ѓоровска, Б.Николовски

ЛАСЕРСКИ ТРЕТМАН НА МУКОКЕЛА Вовед: Мукокела петставува плавкаста промена која најчесто е локализирана на долната усница. Настанува како резултат на опструкција на изводните канали на малите плувачки жлезди, а од околината е јасно ограничена и е во вид на полутопка издигната над површината на слузницата. Тераписката процедура е хируршко отстранување со конвенционална или ласерска метода. . Бенефитот од апликацијата на ласерско светло при отстранување на мукокелата е: неговото комплексно антиинфламаторно дејство и комодитетот на пациентот кој недостасува кај конвенционалните методи. Ласерскиот зрак е кохерентен, монохроматски, насочен и се претвара во топлотна енергија која се почесто е инволвирана во стоматологијата Цел:Да се истакнат позитивните својства (особини) на ласерскиот зрак во компарација со конвенционалните техники. Материјал и медод: Во трудот се проследени неколку случаи (7) со дијагноза за мукозна циста на усницата, при што е користен ФОТОНА ЛАСЕР:и тоа Nd:Yag за мекоткивна патологија. Пациентите беа на млада возраст (од 15-28 години) при што се користеше многу мала количина на анестетично средство или воопшто не беше користен никаков анестетик. Резултати: После ласерскиот третман, кај пациентите резултатите беа со поливаленти придобивки како; изразено антиинфламаторно дејство, суво работно поле- нема крварење , нема траума, нема сутурирање , а се скратува и времето на самата интервенцијата. Заклучок:ФОТОНА ЛАСЕР- се почесто со успешност се инкорпорира во се поголем број на стоматолошки интервенции. Исто така со неговата примена во стоматологијата се нудат се поголеми поголеми можности. Го скратува времетраењето на стоматолошката интервенција, комодитетот на пациентите е поизразен, а потребата за анестетик се намалува.



96SINISHA SIMJANOVSKICoautors – Lj. Simjanovska, M. Markovska Arsovska, M. Popovska Gjorovska B. Nikolovski

LASER TREATMENT OF MUCOCELE The mucocele is blue variation which is most localized at the lower lip. it originates as a result of obstruction of the small salivary glands. Its ball shaped emphasized and clear limited. The therapy is surgical with laser or conventional method. The benefits of application of the laser light for removing the mucocele are: its complex anti-inflammatory activity and the commodity of the patient, which is missing in the conventional methods. The laser beam is coherent, monochrome, focused and it has heat energy. Aim: To show the positive attribute of the laser beam in comparison with the conventional methods.

Material and Methods: In the labor several cases are shown (7) with mucosae cist on the lip. Fotona Laser is used - Nd: Yag for soft tissue. The patients were of age from 15 to 28 and it was used a small or none dosage of anesthetic. Results: After the laser treatment the results were with polyvalent acquisition like: anti-inflammatory activ-ity dry work field, no bleeding, no suture and short intervention.

Conclusion: Fotona Laser with success is often incorporated in great number of interventions. With its usage in the dentistry great opportunities are offered. The time is shorter of the intervention the commod-ity is bigger and the need of anesthetic is lowered.



97ЉУБА СИМЈАНОВСКА Коавтори - С.Ристеска, Р.Димовска, Н.Спасова, С.Симјановски

ЕКСТРАКЦИЈА НА ИМПАКТИРАНИ ЗАБИ ПРЕД ОСТВАРУВАЊЕ НА ФИКСЕН ОРТОДОНТСКИ АПАРАТ Вовед: Денталната импакција Рагхоебар ја дефинира како престанок на ерупција/никнење на забот. Оваа развојна аномалија го привлекува вниманието од аспект на нејзината мултикаузална етиологија, фрекфенција на појавување, компликации, дијагностицирање, а воедно претставува и специфичен проблем од аспект на нејзиниот орално - хируршки и ортодонтски третман Дијагностицирањето на импакцијата покрај клиничкиот преглед се потврдува и со РТГ верификација. Цел:да укажеме на значењето за навремено отстранување на импактираните заби, кое претставува битен факт на успешно постигнатиот ортодонтски третман. Материјал и метод: Прикажуваме случај на длабоко поставени трети молари во двете вилици, каде што првично постои индикација за ортодонтски, а подоцна и хирурки третман. Бидејќи случајот беше доста комплексен, а условите за пристап кон поволно решение за било кој од импактираните заби не одеа во прилог, тераписката процедура беше завршена со хируршко отстранување на сите четири трети молари пред вадење на фиксниот ортодонтски апарат. Хируршкото отстранување беше направено со цел да не се компромитира веќе постигнатата нормална оклузија и артикулација. Резултати: По извршеното хируршко отстранување на импактираните заби резултатите од ортодонтската терапија беа евидентни. Состојбата на оклузијата во целост задоволува и после шест месеци од отстранување на фиксниот ортодонтски апарат. Заклучок:Тераписката процедура на импактираните заби е во директна зависност од нивната местоположбата и поставеност, како и прогноза за нивно нормално поставување во забниот низ. За позитивен исход од ортодонтскиот третман без последователни компликации најдобро е да се изврши екстракција на импактираните заби по извршениот ортодонтски третман , пред вадење на фиксниот апарат.



97LJUBA SIMJANOVSKACoautors – S. Risteska, R. Dimovksa, N. Spasova, S. Simjanovski

EXTRACTION OF IMPACTED TEETH BEFORE REMOVING ORTHODONTIC FIXED APPLIANCE

The dental impaction Raghoebar defines like stopping the eruption of the tooth. This anomaly has multicausal etymology, frequency of appearing, complications, diagnosing and presents specific problem from its oral surgical and orthodontics aspect. Diagnose of the impaction is comfirmed with RTG. Aim: To show the meaning of extraction of the impacted teeth, that presents major fact of successful orthodontic treatment. Material and methods: We show a case of deep third molars in the both jaws, were in first there is an orthodontic then surgical indication. Because the case was complex and the molars were inaccessible and there wasn’t anything to do, all the molars were extracted surgical before removing the orthodontic fixed appliances. The intervention was made with aim not to compromise the normal occlusion and articulation. Results: After the extraction the results from the orthodontic therapy were obvious. The situation of the occlusion is satisfying and after six months from removing the orthodontic fixed appliance Conclusion: The therapy procedure of the impacted teeth is in direct dependency of their site and their right setting in the alveolar ridge. For positive result from the treatment without complications extrac-tion is the best solution after the orthodontics treatment before removing the orthodontic fixed appliance.



98НИКОЛЧЕ МАРКОСКИКоавтори - Данчо Бизевски, Едвард Јанев, Ненад Цветановски

СОВРЕМЕН КОНЦЕПТ НА ХИРУРШКО ПРОТЕТСКО ЗГРИЖУВАЊЕ НА ОБОСТРАНА ТЕРМИНАЛНА БЕЗАБОСТ КАЈ МЛАДИ ПАЦИЕНТИ-ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ Обостраната терминална безабост кај младите пациенти претставува тежок хендикеп кога решението е мобилно протетско помагало. Поставувањето на дентални импланти во терминалната зона треба да биде императив во терапијата кај овие пациенти. Цел на овој труд е да се прикат хируршко-протетските тераписки процедури кај млади пациенти со обострана терминална безабост. Материјал за овој труд се млади пациенти на возраст од 27 и 40 години кај кои класичното протетско решение претставуваше тежок хендикеп, а современиот концепт одлично решение и од функционален и од естетски поглед, зголемувајќи ја самодовербата и психичкиот мир кај истите пациенти. Со поставувањето на денталните импланти во трансканината регија постигната е идеална остеоинтеграција. После три месеци се поставени абатменти и изработени се металкерамички конструкции. Фикснопротетските решенија кај младите пациенти треба претставуваат процедура која неопходно и недвосмислено треба да се спроведува доколку постојат анатомски улсови за тоа.



98NIKOLCHE MARKOSKICoautors – Bizevski D., Janev E., Cvetanovski

CONTEMPORARY CONCEPT OF SURGICAL-PROSTHETIC TREATMENT OF BILATERAL TERMINAL EDENTULOUS IN YOUNG PATIENTS - CASE REPORT

Bilateral terminal edentulous in young patients is a serious handicap when the solution is mobile prosthetic devices. The installation of dental implants in the terminal area should be imperative in the treatment of these patients. The purpose of this paper is to present surgical-prosthetic treatment procedures in young patients with a bilateral terminal edentulous. Material for this paper are young patients aged 27 and 40 years who presented the classic pros-thetic solution heavy handicap, and the modern concept great solution from a functional and aesthetic terms, increasing confidence and mental peace in these patients. With the installation of dental implants in posterior region achieved an ideal osseointegration. After three months are set abutments and metal ceramic constructions are made. Fixed prosthetic solutions in young patients should constitute procedure necessary and clearly should be implemented if there are anatomical the condition for this.



99НИКОЛЧЕ МАРКОСКИ Коавтори - Данчо Бизевски

СТАБИЛИЗАЦИЈА НА ДОЛНА ТОТАЛНА ПРОТЕЗА СО ПОМОШ НА МИНИ ИМПЛАНТИ, ПРИКАЗА НА СЛУЧАЈ Обезбедувањето на добра ретенција и стабилизација на долните тотални протези претставува вистински предизвик во секојдневната стоматолошка пракса. Ресорпцијата на алвеоларната коска, ширината на протезната плоча како и анатомските и функционалните услови во кои се наоѓа долната тотална протеза оневозможуваат задоволителна стабилност на истата. Тоа од друга страна предизвикува и чувство на несигурност и незадоволство на пациентот .

Материјал за овој труд е пациентка со тотална беззабост кај која поради висината на алвеоларниот гребен изработката на задоволителна долна тотална протеза беше невозможна.

Цел на овој труд е да се прикаже стабилизација на долна тотална протеза со поставување на 4 мини импланти со ball attachment. Резултати:Со поставување на 4 мини импланти со ball atachment во интерканиниот простор се овозможи одлична стабилизација и ретенција на тоталната протеза.



99NIKOLCHE MARKOSKICoautors – Bizevski D.

STABILIZATION OF LOWER COMPLETE DENTURE USING MINI IMPLANTS -CASE REPORT Providing good retention and stabilization of the lower total prosthesis is a real challenge in ev-eryday dental practice. Resorption of alveolar bone width of prosthesis plate and anatomical and functional requirements can be found in lower total prosthesis prevent satisfactory stability to it. This in turn causes a sense of insecurity and dissatisfaction of the patient.

Material for this paper is patient with total edentulous in which due to the amount of alveolar ridge making satisfactory lower complete denture was impossible. The purpose of this paper is to show stabilization of lower total prosthesis by placing 4 mini im-plants with ball attachment. Results:By setting 4 mini implants with ball attachment in anterior space provide excellent s



100ДАНЧО БИЗЕВСКИ Коавтори - Николче Маркоски, Ненад Цветановски, Бунјамин Џафери, Едвард Јанев

СОВРЕМЕН КОНЦЕПТ НА ХИРУРШКО ПРОТЕТСКО ЗГРИЖУВАЊЕ ПРИ ГУБЕЊЕ НА ПРВ ТРАЕН МОЛАР КАЈ МЛАДИ ПАЦИЕНТИ При губењето на првиот траен молар настануваат нарушувања во оклузалната хармонија и функцијата на мастикација и појава на добропознатиот Годонов феномен. Цел на овој труд е да се прикаже современа хируршко-протетска рехабилитација на изгубениот молар без препарација на соседните заби, со поставување на дентален имплант и изработка на металкерамичка коронка. Материјал на овој труд се пациенти со изгубент прв молар Со поставување дентален имплант на местото на изгубениот молар и изработка на металкерамичка коронка се решава неговиот недостаток и воспоставува нормална оклузија без притоа да се оштетат соседните здрави заби.



100DANCHO BIZEVSKICoautors – Markoski N., Cvetanovski N., Zhaferi B., Janev E.

CONTEMPORARY CONCEPT OF SURGICAL PROSTHETIC CARE IN THE LOSS OF FIRST PERMANENT MOLAR IN YOUNG PATIENTS-CASE REPORT

When the loss of first permanent molar disorders occur in oclusal harmony and function of masti-cation and appearance of well-known phenomenon of Godon.

The purpose of this paper is to present contemporary surgical-prosthetic rehabilitation of lost mo-lar free preparations of adjacent teeth by placing dental implant and making metal ceramic crown.

Material of this paper are patients with loss of first molar By placing dental implants to replace the lost tooth and making metal ceramic crown resolves his shortcoming and establish normal occlusion without damaging adjacent healthy teeth.



101МАРИЈА ПЕЕВА-ПЕТРЕСКА Коавтори - Теодор Венинов, Биљана Џипунова, Даниел Јосифов, Гоце Крстиновски

ТЕРАПИСКА АЛТЕРНАТИВА ПРИ ГЕМИНАЦИЈА НА МАКСИЛАРНИ МОЛАРИ –ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ

Морфолошките аберации на забите претставуваат предизвик од дијагностички и тераписки аспект, посебно кога станува збор за трајната дентиција. Геминацијата како посебен клинички ентитет е ретка развојна аномалија која настанува со надолжна делба на еден забен зачеток и често пати се заменува со фузијата. Диференцијалната дијагноза се потврдува рентгенолошки, а терапискиот пристап ќе зависи од морфолошките неправилности. Целта на авторите е преку презентација на редок клинички случај на геминација, да го презентираат изборот на хируршката метода во решавањето на овој тип развојна аномалија. Кај пациент на возраст од 16 години упатен на Клиниката за орална хирургија поради состојба на отежнато никнење на моларите, дијагностициравме геминација на II и III максиларен молар. Со хируршка метода на сепарација и отстранување на коронката и корените на забите близнаци, по период од 12 месеци, вториот молар спонтано еруптираше и се постави во забниот низ. Есенцијално во третманот на геминацијата е добра проценка на забите опфатени со овој феномен, за да се спроведе најсоодветниот третман кој може да биде хируршки, ортодонтски и конзервативен-ендодонтски, но најчесто изнудува интердисциплинарен третман. Клучни зборови: геминација, молари, сепарација



101MARIJA PEEVA - PETRESKACoautors – Veninov t., Zhipunova B., Josifov D., Krstinovski G.

THERAPEUTIC ALTERNATIVE IN THE GEMINATION OF THE MAXILLARY MOLARS –CASE REPORT

Morphological aberrations of teeth are challenging diagnostic and therapeutic aspects, especially when it comes to permanent dentition. Gemination as a distinct clinical entity is a rare developmental anomaly which occurs by longitudi-nal division of a tooth germ and is often replaced with fusion. However, a differential diagnosis can be made radiographically and the therapeutic approach will depend on the morphological anom-alys. The goal of the authors is to present the choice of the surgical method in solving this type of devel-opmental anomaly through a presentation of a rare clinical case with germination. A 16 years old patient was referred to the clinic of oral surgery because of a difficulty in eruption of the upper molars. We found a gemination of the II and III maxillary molars. We chose surgical method of separation and removal of the crown and roots of the teeth twins, and after a period of 12 months, the second molar spontaneously erupted. Essential role in the treatment of gemination is the estimation of the teeth covered by this phe-nomenon, conducting the most appropriate treatment which can be surgical, orthodontic and conventional endodontic, but usually elicits an interdisciplinary treatment. Key words: gemination, molars, separation



102ЦЕНА ДИМОВА Коавтори - Билјана Евросимовска,Бистра Ангеловска, Билјана Ѓоргеска, Нина Здравевска- Митева

УПОТРЕБА НА ЛОКАЛНИ ХЕМОСТАТСКИ МОДАЛИТЕТИ КАЈ ОРАЛНО АНТИКОАГУЛИРАНИ СТОМАТОЛОШКИ ПАЦИЕНТИ

Вовед:Забните екстракции се чести процедури кај пациентите кои примаат орални антикоагуланси. Порано, некои автори препорачувале антикоагулантноит третман да биде прекинат 2-6 дена пред оралнохируршката интервенција, други препорачувале намалување на доза на антикоагулансите во текот на неколку дена пред интервенција.

Цел:Целта на оваа студија е да се спореди клиничкиот хемостатски ефект на транексемичната киселина за плакнење на устата и ресорбирачка оксицелулоза по оралнохируршка интервенција кај пациенти со континуирана антикоагулантна терапија. Материјал и метод:Првата група се состоеше од 25 пациенти со вредност на ИНР од 1.8-3 пред интервенција. По интервенциите беше употребена транексемична киселина за плакнење на устата во тек на 2 минути, 4 пати дневно во преиодот на следните 4 дена постоперативно. Втората група со 25 испитаници со ниво на ИНР од 1.9 до 2.9 имаа оралнохируршки интервенции при кои во алвеолите се стави ресорбирачка оксицелулозна газа и сутурирано со ресорптивен конец. Резултати:Во постоперативниот период не се утврди разлика во крварењето. Постоперативната болка беше утврдена многу почесто во групата со ресорбирачка оксицелулоза. Само еден пациент имаше сигнификантно постоперативно крвавење. Заклучок: Оваа студија покажува дека кај пациентите со орални антикоагуланси чија ИНР вредност е во терапискиот ранг, транексемичната киселина е поефектна во однос на ресорбирачката оксицелулозна газа за да се превенира пост оралнохируршкото крварење.



102CENA DIMOVACoautors – Biljana Evrosimovska, Bistra Angelovska, Biljana Gjorgeska, Nina Zdravevska-Miteva

USE OF LOCAL HEMOSTATIC MODALITIES IN ORAL ANTICOAGULANT DENTAL PATIENTS In patients who receive oral anticoagulantа, dental extractions are a common procedure. In the past, some authors have proposed that anticoagulant treatment be stopped for several days (2 to 6) oral surgery intervention; others have proposed reducing the dose of anticoagulant intake for several days before the interventions. Aim:The aim of this study was to compare the clinical hemostatic effect of tranexamic acid mouthwash and resorbable oxicellulose dressing after oral surgery interventions in patients receiving continu-ous oral anticoagulant therapy.

Material And Method:A first group was consisted of 25 patients with a preoperative international normalized ratio (INR) in the range of 1.8 to 3.0. After the interventions was used 5% tranexamic acid mouthwashing for 2 minutes, 4 time daily during a postoperative period of 4days. The second group of 25 patients with a comparable INR range of 1.9 to 2.9 had oral surgical interventions performed and the socket(s) dressed with a resorbable oxycellulose dressing and sutured with a resorbable suture. Results:No discernible difference in the postoperative outcome with regard to hemorrhage was noted. Postoperative pain was reported more frequently in the group that used a resorbable oxycellulose dressing. Only 1 patient had significant postoperative bleeding. Conclusions:This study shows that in patients receiving oral anticoagulants whose INR is within the therapeutic range, the tranexamic acid mouthwash is as effective as the resorbable oxycellulose dressing in preventing post oral surgical hemorrhage.



103ЈОРДАН ЃУРЧЕСКИКоавтори - Матовска Кристина, Поп Ацев Сашо, Стојаноска Маја, Ставрева Наташа

ПЕРИОДОНТАЛНА АНЕСТЕЗИЈА – ЗАБОРАВЕНА ОПЦИЈА, ИЛИ МЕТОДА ЗА СЕКОЈДНЕВНА УПОТРЕБА ВоведНачинот на апликација на локалниот анестетик, при употреба на периодонталната (интралигаментарна) анестезија е сосема поразличен од стандардниот начин на апликација на локалната анестезија, па со тоа и чувството на пациентот, очекувањата на стоматологот, но и резултатите од анестезијата се очекува да бидат различни. ЦелЦелта на овој труд е да се спореди успешноста и субјективното чувство кај пациенти кај кои се користени два различни начини на апликација на анестезија, стандардниот начин на апликација на спроводна и плексус анестезија од една страна, и периодонтална анестезија од друга страна. Материјал и методРетроспективно беа анализирани 30 пациенти третирани на УСКЦ “Проф. Д-р Бојо Андрески” во период од една година. Сите пациенти беа третирани со претходно обезболување на работното поле со еден од начините за локална анестезија. Пациентите беа поделени во однос на видот на изведениот третман (екстракција, ендодонтски третман), според пол, возраст и според начинот на апликација на локалниот анестетик. Беа евидентирани нивните субјективни симптоми, односно присуството/отсуството на болка за време на интервенцијата, после поминување на дејството, еден ден, и два дена после интервенција. РезултатиПросечната возраст на испитаниците е 37,13 +/- 18,24 години. Од сите 30 испитаници, 17 (56,7%) беа женски, додека 13 (43,3 %) машки. Кај 14 (46,7%) беа употребени стандардни техники за локално анестезирање, а кај останатите 16 (53,3 %) беше употребена периодонтална анестезија. Кај 10 (33,3%) испитаници беше изведен ендодонтски третман, а кај останатите 20 (66,7%) забите беа екстрахирани. Резултатите покажаа сигнификантна разлика во однос на субјективните симптоми споредувајќи ги различните техники на локална анестезија. ЗаклучокПериодонталната анестезија, се покажа како успешен метод за апликација на локалниот анестетик. Со оглед на едноставниот начин на употреба, и резултатите кои укажуваат на поголема удобност на пациентите при употреба на оваа техника, истата ја препорачуваме како метода за секојдневна клиничка употреба.



103JORDAN GJURCHESKICoautors – Matovska K., P.Acev S., Stojanoska M., Stavreva N. PERIODONTAL ANESTHESIA – FORGOTTEN OPTION OR METHOD FOR EVERYDAY USE

IntroductionThe method of application of periodontal (intraligamental) anesthesia is quite different from the standard method of application of local anesthesia, and thus we expect that subjective feelings of patients, expectations of the dentist and the results of anesthesia would be different. AimThe purpose of this paper is to compare the success of the anesthesia and subjective feelings in patients where we used two different methods of application of anesthesia, a standard method for application of anesthesia on one side, and periodontal anesthesia on the other side. Material and methodRetrospectively, we analyzed 30 patients treated at UDCC”Prof. Dr. Bojo Andreski “within one year. All patients were treated with previous use of local anesthesia. Patients were divided into groups depending on the type of treatment (extraction, endodontic treatment), by gender, by age, and by method of application of local anesthetic. We recorded their subjective symptoms, i.e. the pres-ence / absence of pain during the intervention,after termination of the effect of anesthesia, one day and two days after the intervention. ResultsThe average age of respondents was 37.13 + / - 18.24 years. Of all 30 participants, 17 (56.7%) were female, while 13 (43.3%) were male. In 14 (46.7%) we used standard techniques for local anesthe-sia, and on the remaining 16 (53.3%) periodontal anesthesia was used. On 10 (33.3%) of the re-spondents we performed endodontic treatment, while in the remaining 20 (66.7%) we performed extraction. Results show us significant difference in terms of subjective symptoms comparing dif-ferent techniques of local anesthesia. ConclusionPeriodontal anesthesia is successful method for application of local anesthesia. Based on the simplicity of this technique, and also on the results that indicates greater comfort for patients, we recommend this technique as a method for everyday clinical use.



104ДАНИЈЕЛ ЈОСИФОВКоавтори - Марија Пеева, Едвард Јанев, Буњамин Џафери, Зоран Шушак

ПАРЕСТЕЗИЈА ПРЕДИЗВИКАНА ОД ВИЛИЧНА ЦИСТА (ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ)

Растот и развојот на виличните цисти се одвива во подолг временски период и најчесто протекува асимптоматски. Карактеристичен е оток на вестибуларната коскена ламина и промена на бојата во таа регија, но тоа се случува многу покасно, дури откако цистата значително ќе нарасне. Дипитреновиот феномен и феноменот на флуктуација кои со голема доза на сигурност не упатуваат дека се работи за коскена циста, исто така се јавуваат многу доцна кога коскената деструкција и афектирањето на околното ткиво е значително. Затоа во најголем број случаи присуството на циста се открива сосема случајно, најчесто на рутински Ртг ортопантомограм или ретроалвеоларна снимка, или друг вид на Ртг снимање кое се изведува во лицево-виличната регија. Целта на овој труд е да прикаже експанзивен раст на радикуларна циста во пределот на angulus mandibulae кај 43-годишна пациентка кај која единствен и многу редок симптом за присуство на циста е унилатерална парестезија на долната усна (Vincent-ов знак)



104DANIEL JOSIFOVCoautors – Peeva M., Janev E., Zhaferi B., Shushak Z.

PARAESTHESIA CAUSED BY JAW CYST (CASE REPORT)

Growth and development of jaw cysts take place during a longer period of time and usually run asymptomatically. A swelling of the vestibular lamina bone and discoloration in that area are very common, but these occur much later, even after the cyst will grow significantly. The Dupuytren’s phenomenon and the fluctuation phenomenon, which with great certainty indicate that the cyst in question is a bone cyst, also occur quite late when the bone destruction and the affection of the surrounding tissue is considerable. Therefore, in most of the cases, the existence of a jaw cyst is discovered by accident, usually with the routine radiography.

The main purpose of this research paper is to demonstrate the expansive growth of the radicular cyst in the angulus mandibulae region of the 43 years old patient, who had a very rear symptom of the cyst, that being an unilateral paraesthesia of her lower lip (The Vincent’s sign)



105ЕМИЛ УГРИНОВСКИКоавтори - Билјана Затаракоска

ЗАЗДРАВУВАЊЕ НА ЕКСТРАКЦИОНА РАНА- РЕГЕНЕРАТИВЕН МЕТОД Вовед:Вадењето заби како постапка во стоматологијата, често резултира со губиток на коска (физиолошка ресорпција) и колапс на околната гингива. Освен нормалното заздравување( фази на: ексудација, пролиферација, замена на гранулационо ткиво со сврзно и осификација), значаен процент од екстракциите завршуваат со постекстракциони компликации. Притоа, на кој начин ќе зарасне раната зависи од многу фактори како што се: траумата при екстракција, коскеното здравје на пациентот, до кој степен коагулумот е ретиниран и сл.

Цел:Евалуација на заздравувањето на екстракционата рана како и клиничкиот одговор кон коскениот графт-матерјал. Матерјал и метод:Беа извршени 30 екстракции. Критериуми за вклучување во групата испитаници беа: присуство на букален зид и отстранување на страните тела. Сите пациенти беа подготвувани за поставување на импланти. Нема ограничување кој заб ќе биде екстрахиран, ниту пак селекција по пол и возраст. КТ и Магнетна резонанца беа користени за евалуација на резултатите.

Резултати:Регенеративниот метод овозможува заздравување на екстракционата рана по пат на регенерација, пришто, ресорптивната фаза е прескокната, а васкуларизацијата и густината на новосоздадената коска се со подобар квалитет споредено со контролната група каде заздравувањето на екстракционата рана оди спонтано. Заклучок:Имајќи ги предвид можните компликации, модерната стоматологија се движи кон заштита и регенерација на екстракционата рана. Тоа овој метод го овозможува, а особено треба да биде императив кај пациентите кои ги припремаме за поставување на импланти, со што се избегнуваат покомплицираните техники ( пр. Аугментација на коска).



105EMIL UGRINOVSKICoautors – Zatarakoska B.

HILLING SOCKET- REGENERATIVE METHOD

Introduction:Tooth extraction as a procedure in dentistry, often results in a significant loss of bone and collapse of the surrounding gingival. Besides normal healing, a substantial percentage of extraction sites suffer postoperative complications. Different areas of the socket wall may experience different responses, depending on the trauma of the extraction, the bone health of the patient, to what degree the blood clot is retained.. Purpose:Evaluation of clynical response to the bone graft material and socket healing. Material and methods: 30 extractions were performed.The clynical criteria for inclusion in the study patient pool were the presence of a buccal wall and complete removal of any foreign objects from the socket. Each patient was treatment planned for implant placement. No limit to whitch tooth is extracted, or selection by sex and age. CT and MRI were used to evaluate the results.

Results:Regenerative method allowes recovery of extraction wound through regeneration, avoiding resorp-tive phase, whereas, density and vaskularization of newly formed bone is of better quality com-pared whith the control group, where the healing was performed spontaneously.

Conclusion: Knowing the damage that ensue and the potencial complications of tooth extraction, modern den-tistry is moving toward socket protection and regeneration.That, this method allows, in particulare shoud be imperative in patients that we prepare for the placement of implants, thus avoiding the more complicated techniques ( bone augmentation etc.)



106МАРТИН ШТЕРЈОВСКИКоавтори – Љ.Симјановска, М.Марковска Арсовска,В.Војноска.

ОРАЛНО ХИРУРШКИ КОМПЛЕМЕНТАРЕН ТРЕТМАН НА МАКСИЛАРЕН ПРВ МОЛАР ПО НЕУСПЕШНА ЕНДОДОНТСКА ТЕРАПИЈА ВоведМодерната стоматологија, им овозможува на пациентите зачувување на забот во забниот низ во склоп на мостова конструкција за подолг временски период. За таа цел може да се употребат комбинации од повеќе техники (како ендодонтски или хируршки третмани) Хируршкиот третман се состои од апикотомија, ресекција на коренот или хемисекција. Терминот ресекција опфаќа пресекување и отстранување на сегмент од забот или коренот со или без дел од коронката. Постојат различни процедури за ресекција како коренска ампутација, хемисекција, редисекција и бисекција. Цел Прикажуваме случај со цел да укажеме на можноста дека и повеќекорените заби со апикотомија можеме да ги искористиме за мостова конструкција. Материјал и метод На клиниката за Орална хирургија беше третиран 37 годишен пациент после неуспешен ендодонтски третман на десниот максиларен прв молар. После клиничкиот преглед и направената Ртг ретроалвеоларна снимка е утврдено дека палатиналниот и букодисталниот радикс се коректно наполнети, а во букомезијалниот радикс имаше дел од канален инструмент (лентула), несоодветно полнење поради закривеноста на каналот и проширен периапикален спациум. По утврдената дијагноза направивме хируршка интервенција, ампутација на букомезијалниот радикс до местото каде беше скршена лентулата со ретроградно полнење на истиот. Резултати Резултатите покажаа дека постои можност за зачувување на првиот максиларен молар во забниот низ после една хируршка интервенција, ампутација на букомезијалниот корен, а со тоа е овозможено на забот да биде носач во мостова конструкција. Заклучок Во случај каде има потреба од зачувување на повеќекорени заби пожелно е да се направи апикотомија доколку постои индикација за истата. Хируршко третираните повеќекорени заби може да бидат добри носачи на мостова конструкција.



106MARTIN SHTERJOVSKICoautors – Simjanovska Lj., Markovska M., Arsovska, V.Vojnoska

SURGICAL COMPLEMENTARY TREATMENT OF MAXILLAR FIRST MOLAR AFTER UNSUCCESSFUL ENDODONTIC THERAPY Introduction The modern dentistery, are providing for the patients to retain the tooth in the tooth series as part of the bridge construction for a longer period of time. For that purpose may be to increase the use of combinations of techniques (as endodontic or surgical treatments) Surgical treatment consists of apicotomies, resection of the root or hemisection. The term resection covers a cutting and elimination of the segment of the tooth and the root with or without a part of the crown. There are different procedures for resection as a root amputation, hemisection, redisection and bisection. Aim This case report shows the possibility of using the teeth with more roots after apicotomy in a bridge construction. Material and methods At clinic of Oral surgery a 37 years old patient was treated after the unseccesseful endodontic treatment on right maxillar first molar. After clinical examination and the X ray retroalveolar image, we found that palatinal and buccodistal root are filled correctly to the apex, but in the buccomesial root had a part of a endodontic instrument , the root wasn’t filled correctly because of the root curve and it has periapical lesion. According to the determined diagnosis we made surgical inter-vention, amputation of the buccomesial root to the place where canal instrument was broken, and the root was retrograde filled. Results The results showed that the possibility exists to keep the first maxillar molar in the tooth series after one surgical intervention, amputation of the buccomesial root, and the tooth can be involved in a fixed restoration. Conclusion In a case where there is a need to keep the multiradicular tooth, it has a possibility to make an api-cotomy if there is indication for that. Surgically treated multiradicular teeth can be equally involved in fixed restoration as the others.



107ЖАКЛИНА МЕНЧЕВАКоавтори - Апостолова Гордана, Маневска Билјана, Цветановски Ненад, Маневски Павле, Јанев Спасе, Блажевска Гордана

ДИСКРЕПАНЦА ПОМЕЃУ РАДИОЛОШКИОТ И ИНТРАОПЕРАТИВНИОТ НАОД (ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ)

Вовед:Ртг- дијагностичка процедура претставува помошен дијагностички метод во предоперативниот пристап на импактираните максиларни молари. Цел:Целта на оваа студија е да се прикаже случај на варијација на коренскиот комплекс на импактираниот максиларен трет молар на Ртг наодот и интраоперативниот наод. Материјал и метод :Ретроалвеоларната снимка кај 29 годишна пациентка, прикажа импактиран лев максиларен трет молар со еден купаст корен, кој не е во соодност со структурите на sinus maxillaris. Резултат:Орално-хируршкиот пристап се напшрави со рез по гребен и релаксационен рез мезијално во предел на дисталната половина на вториот максиларен лев молар. Орално – хируршка техника беше со буко-дистална остеотомија и екстракција со полуга и клешта. Коренскиот комплекс на импактираниот лев максиларен трет молар беше со три дивергентни корени. Заклучок:Ртг- дијагностиката, често е доволна за поставување на соодветна дијагноза во врска со положбата на импактираните максиларни трети молари и морфологијата на коренскиот комплекс. Во нашиот случај Ртг наодот не кореспондираше со итраоперативниот наод.



107ZAKLINA MENCHEVACoautors – Apostolova G., Manevska B., Cvetanovski N., Manevski P., Janev S., Blazevska G.

DISCREPANCY BETWEEN X-RAY AND INTRA OPERATIVE FINDING (CASE STUDY)

Introduction:X-ray diagnostic procedure is an auxiliary diagnostic method in pre-operative approach of impacted maxillary molars. Aim:The aim of this study is to show case of variation of root complex in impacted maxillary third molar in X-ray and in intra-operative finding. Material and method:Retro-alveolar x-ray in 29 year old female, showed impacted left maxillary third molar with one bulbous root, which is not in correlation with the structures of sinus maxillaris.

Result:The oral surgery approach was made with incision along the ridge and vestibular extension in the area of the distal part of the second maxillary molar. Oral-surgery technique was with bucco-distal osteotomy and extraction with elevator and forceps. The root complex of impacted left maxillary third molar was with three divergent roots.

Conclusion:x-ray examination often is enough for proper diagnostics about the position of impacted maxillary third molars and the morphology of the root complex. In our case the x-ray finding was not corre-sponding with the intra-operative finding.



108МИРЈАНА МАРКОВСКА АРСОВСКАКоавтори – М.Поп Стефанова, Љ.Симјановска, З.Арсовски,С.Симјановски

ПРЕКУБРОЈНИ ЗАБИ -ПРИЧИНА ЗА ОДЛОЖЕНО НИКНУВАЊЕ НА ПЕРМАНЕНТНИТЕ ЗАБИ

Вовед Поимот, прекубројни заби означува состојба каде постои присуство на повеќе од нормалниот број на заби во усната шуплина. Оваа состојба уште се нарекува и хипердонција. Иако постојат многу теории за настанување на прекубројните заби, нема специфични причини за нивно појавување. Најчесто се споменува наследниот фактор кој има најголемо влијание, но има фактори и од околината кои влијаат за нивно појавување. Хиперактивноста на денталната ламина на регуларниот заб е причина за формирање на прекуброен заб или пак самиот заб се дели на два дела при неговото формирање. Најчест прекуброен заб е мезиоденсот, со атипична форма во облик на клин локализиран во медијалната линија меѓу максиларните централни инцизиви. Прекубројните заби се откриваат случајно на рентген снимка или ако недостасува сталниот заб во забниот низ, како последица на опструкција од мезиоденсот при неговата ерупција.

Цел Целта на овој случај е да прикажеме решавање на присуството на два мезиоденса кои претставуваат механичка опструкција во никнување на перманентниот централен инцизив.

Материјал и метод Кај 14 годишна пациентка после клиничкиот преглед и направена Ртг панорамикс снимка констатиравме присуство на два прекубројни заби од кои едниот е со атипична форма на централен максиларен инцизив. При хируршката интервенција екстрахирани се мезиоденсот и прекубројниот атипичен инцизив и во исто време направена е кортикотомија на перманентниот централен инцизив.Во исто време интраоперативно беше залепена брекета со поставување на омча во склоп на ортодонтска терапија за поставување на забот во забниот низ и поставена сутура.

Резултат По извршеното оперативно отстранување на прекубројните заби и кортикотомија на инцизивот, после 15 дена се започна со ортодонтски третман за извлекување на забот. По 3-6 месеци истиот беше веќе поставен во забниот низ.

Заклучок Мезиоденсите како и хипердонција на забите се најчеста механичка пречка во никнење на сталните заби. Нивната терапија завршува со хируршко отсранување на истите.



108MIRJANA MARKOVSKA - ARSOVSKACoautors – P.Stefanova M., Simjanovska Lj., Arsovski Z., Simjanovski S.

SUPERNUMERARY TEETH – REASON FOR DELAY ERUPTION OF PERMANENT TEETH

Introduction A condition where more than normal number of teeth are present is called supernumerаry teeth or hyperdontia. There is no specific cause of supernumerary teeth. Many theories are given to explain their pres-ence like hereditary factors alonge with some evidence of environmental factors.It is suggested that supernumerary teeth develop from a second tooth bud arising from the dental lamina or pos-sibly from splitting the regular tooth bud it self. The most frequent supernumerary teeth is mesiodens, with atipical peg form and localisation in the midline between maxillar central incisors. The supernumerary teeth are diagnosed accidentally on X rays or if some of the teeth are missing, as a result of mesiodense wich can delay eruption of nearby teeth.

Aim The aim of this case report was to show how to solve the presence of two mesiodens which made a mechanical opstruction for eruption of permanent maxillar central incisor.

Material and method In 14 years old patient after clinical examination and X rays panoramix was diagnosed presence of two supernumerary teeth. One of tham has an atipical shape of maxillary central incisor, and the other was mesiodens. During the surgical intervention the mesiodens and the supernumerary atypical tooth was extracted. In same time it was made a corticotomy of maxillar permanent cen-tral incisor.Durin the intervention the bracket and the loop were placed on the tooth in addition of orthodontic treatment.

Result After surgical extraction of supernumerary teeth and corticotomy of the central incisor, orthodon-tic treatment was performed after 15 days for placing the incisor in the regular teeth serie. After 3-6 month the tooth has been appeared in the mouth.

Conclusion The mesiodens and supernumerary teeth are most common reason for mechanical disturbance wich can delay eruption of the nearby teeth. The therapy include surgical extraction of the super-numerary teeth.



109НАТАША ПИСЕВСКА ЧОЛАКОВАКоавтори – М.Пеева Петреска, О.Саракинова

ПРЕКУБРОЈНИ ЗАБИ ВО МАКСИЛАРНИОТ ФРОНТ ПРИЧИНА ЗА РЕТЕНЦИЈА НА ПЕРМАНЕНТНИТЕ ЗАБИ КАЈ МЛАДАТА ПОПУЛАЦИЈА. - ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ Прекубројните заби се релативно честа појава во интермаксиларниот простор кај младата популација. Вообичаено, тие се локализирани во пределот на медијалната линија и во нејзина непосредна околина и честопати се причина за ретенција на перманентните заби во оваа регија. Причините за појава на прекубројни заби се недоволно јасни, но познато е дека кај одредени групи заби почесто имаат свои двојници и истите се јавуваат кај повеќе членови во една фамилија, па јасно е дека се работи за одредена генетска склоност за формирање на вишок заби. Како последица од постоењето на прекубројните заби, честопати настанува стоп на ерупцијата, отежнато никнување на перманентните заби или пак неправилна поставеност при нивното никнување. Нашиот пациент е девојче на 10 годишна возраст, кај кое во оралната празнина отсуствува максиларниот централен инцизив. На ортопантомографската снимка како и на ретроалвеоларната се забележа присуство на два прекубројни заби во пределот на медијалната линија на максилата. Истите се хируршки отстранети и е направена кортикотомија на централниот инцизив. Кога и по изминати 6 месеци не дојде до ерупција на перманентниот централен инцизив, се направи контролна ртг снимка на која се забележа присуство на уште еден прекуброен заб со атипична форма.



109NATASHA PISEVSKA CHOLAKOVACoautors – Peeva P.M., Sarakinova O.

EXCESSIVE MAXILLARY TEETH FRONT REASON FOR DENTAL PERMANENT RETENTION OF THE YOUNG POPULATION.- CASE

Excessive teeth are relatively common in the intermaxillary space amongst young people. Typi-cally, they are localized in the median line area and its surroundings and frequently cause reten-tion of permanent teeth in this area. The causes of excessive teeth are not sufficiently clear, but it is known that certain groups of teeth have more frequently doubles and they occur in multiple members of a family, so it is clear that there is a certain genetic predisposition to formation of extra teeth. As a consequence of the existence of these teeth, stop of the eruption, or improper placement of the permanent teeth, occurs quite often. Our patient is a girl aged 10 with absence of the maxillary central incisor. The ortopantomogram and the retroalveolar x-ray have noted the presence of two excessive teeth in the median line of the maxilla. They are surgically removed and corticotomy on the central incisoris was made. When after a period of 6 months the eruption of permanent central incisor didn’t happen,the control x-ray recorded presence of another excessive tooth with atypical form.



110ПАВЛЕ МАНЕВСКИКоавтори - Апостолова Гордана, Менчева Жаклина, Цветановски Ненад, Маневска Билјана, Јанев Спасе

ПАРЦИЈАЛНА ГЕМИНАЦИЈА НА ИМПАКТИРАН МАНДИБУЛАРЕН ТРЕТ МОЛАР (ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ) Вовед:Геминација се јавува кога два заба се развиваат од еден забен зачеток и,како резултат на тоа, пациентот има еден прекуброен заб, за разлика кога со фузија, кај пациентот во усната шуплина ќе се појави недостаток на еден заб. Геминацијата може да биде целосна или делумна, а во нашиот случај се работи за делумна геминација, само во коронарниот дел.

Цел:Целта на оваа студија е да се прикаже случај на геминација на третиот десен мандибуларен молар и појава на прекуброен заб со премоларна форма.

Материјал и метод :Ортопантомограмот кај 32 годишен пациент, прикажа импактиран десен мандибуларен трет молар со три дивергентни дистално повиени корени, а во коронарниот дел се споени во една анатомска целина со коронката на прекубројниот заб со премоларна форма.

Резултат:Орално-хируршкиот пристап се напшрави со рез по Axhausen. Орално – хируршка техника беше со буко-дистална остеотомија и сепарација на местото на геминацијата во коронарниот дел. Двете геминирани половини се екстрахираа со полуга и клешта.

Заклучок:Геминација на заби е редок случај кај перманентна дентиција и дотолку е поинтересна за приказ во нашиот труд.



110 PAVLE MANEVSKICoautors – Apostolova G., Mencheva Z., Cvetanovski N., Manevska B. Janev S.

PARTIAL GEMINATION OF IMPACTED MANDIBULAR THIRD MOLAR (CASE STUDY)

Introduction:Gemination occurs when two teeth develop from one dental germ and as a result the patient has an extra tooth, unlike the fusion, when in the patients mouth there is a tooth missing. Gemination can be complete or partial, and in our case there it is a partial or incomplete germina-tion only in the crown part. Aim:The aim of this study is to present the case of gemination of third right mandibular molar and ap-pearance of over numbered tooth with premolar shape. Material and method:Orthopantomogram in 32 year old male, showed impacted right mandibular third molar with three divergent curved distal roots, and in coronary segment associated in one anatomic unit with the crown of the extra tooth with premolar shape.

Result:Oral-surgery approach was made with incision by Axhausen. Oral-surgery technique was with bucco-distal osteotomy and crown separation in the germination area. Both geminated parts were extracted with elevator and forceps.

Conclusion:Teeth gemination is rare case in permanent dentition there for moreover interesting for presenta-tion in our study.



111БИЛЈАНА ЕВРОСИМОВСКА Коавтори - Врсковски Петар, Евросимовски Тони

ПРИМЕНА НА АЛОПЛАСИТИЧЕН МАТЕРИЈАЛ ВО ТЕРАПИЈАТА НА CYSTIS RADICULARIS Вовед: Зачувувањето на волуменот и димензиите на коскените структури после одредена орално-хируршка интервенција, треба да ни претставува императив, особено кај млади пациенти. Во денешно време, на пазарот постојат голем број на алопласитчни материјали, со кои лесно би можеле да ја презервираме преостанатата коска и да го поттикнеме формирањето на нова, веднаш после извршената интервенција. При изборот на најсоодветен алопластичен материјал, треба да се има предвид основната цел на аугментација: зголемување односно зачувување на волуменот на алвеолата и алвеоларниот гребен, брза реваскуларизација на празнината, формирање на ново коскено ткиво и бавна ресорпција на материјалот, како и постигнување на период на нормално заздравување без инфекции. Цел: Целта на трудот е приказ на случај на орално-хируршко отстранување на радикуларна циста, после кое е применет соодветен алопластичен материјал, за пополнување на големиот коскен дефект.

Материјал и метод: На Клиниката за орална хирургија беше примена 11 годишно девојче, кај кое после клиничкиот интраорален преглед и Rtg наодот се дијагностицира радикуларна циста во пределот на долниот лев прв молар. Беше извршена хируршка интервенција – цистектомија и екстракција на забот 36 со последователна апликација на алопластичен материјал (Bio Oss, 0,5 mg), поради неговите физиолошки и хемиски карактеристики кои се слични со коската кај човекот и неговиот висок остеоиндуктивен потенцијал. Земениот матаријал беше пратен на хистопатолошка анализа.

Резултат: После 3 месеци од апликацијата на Bio Oss, на контролната ортопантомографска снимка се забележуваа формирани коскени трабекули и делумно исполнет коскен дефект. Со тоа, се превенираше можноста од фрактура на мандибула.

Заклучок: Коскената регенерација може да се забрза со аплицирање на алопластичен материјал, веднаш по извршената хируршка интервенција.Тоа ни овозможува задржување на волуменот на алвеоларниот гребен, како и превенција на посериозни компликации на самата вилица, што од естетска и функционална гледна точка ни е многу важно за понатамошен протетски третман.

Клучни зборови: Алопластичен материјал, коскена регенерација, коскен дефект.



111BILJANA EVROSIMOVSKACoautors – Vrskovski Petar, Evrosimovski Toni

THE USE OF ALLOPLASTIC MATERIAL IN TREATMENT OF CYSTIS RADICULARIS

Introduction: Preserving the dimensions (and quantity/ volume) of bone structures after an oro-surgical proce-dure, should be a very important goal in the treatment, especially in young patients. Nowadays, on the market there are so many alloplastic materials that can be used for preserving the remaining bone and promote forming new bone, right after the surgical procedure.

When choosing the right material, we should have in mind the main goal for augmentation: ex-panding or keeping the same volume of the tooth alveolus and the alveolar ridge, rapid revascu-larization of the defect, forming of new bone structure and slow resorption of the material and maintaining a period of normal healing without any infection.

Aim: The aim was presenting a case of removing a radicular cyst with immediate placement of alloplas-tic material and filling the bone defect with it.

Materials and methods: An 11 years old female patient came to the clinic of oral surgery, and after intraoral examination and Rtg was done, a radicular cyst on the lower left first molar was diagnosed. A surgical proce-dure - cystectomy was performed, followed with extraction of tooth 36, and an alloplastic material (Bio Oss, 0,5 mg) was applied, because of its physiological and chemical characteristics which are similar to the human bone and its high osteoinductive potential. Taken material was, then, sent to further histopathological analysis.

Results: After period of 3 months, a control orthopantomography was done, and it was noticed that a new bone trabeculae was already formed and the bone defect was partially filled up.

Conclusion: Bone regeneration process can speed up if an alloplastic material is applied, right after the surgical procedure. That will allow keeping the volume of the alveolar ridge, and prevention of more seri-ous complications in the jaw, which, from the esthetic and functional point of view is very impor-tant in the future prosthodontic treatment.

Key words: Alloplastic material, bone regeneration, bone defect.



112ЕДВАРД ЈАНЕВКоавтори – Р.Јанев, Д.Јосифов, С.Герова, З.Сусек.

ХИРУРШКИ ТРЕТМАН НА ОДОНТОМ ЛОКАЛИЗИРАН ВО ДОЛНА ВИЛИЦА-ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ

Одонтомите се најчести тумори од одонтогено потекло,кои кога се потполно развиени во себе содржат емајл, дентин со различна количина на пулпа и цемент.Тие всушност не се прави неоплазми туку се сметаат како развојни аномалии-хамартоми.Според степенот на диференцијација и распоредот на забните ткива се делат на повеќеделни сложени(компонирани), и едноделни сложени(комплексни).

Компонираните одонтоми содржат мултипни структури кои наликуваат на заби,додека комплексните се составени од големи напластувања на емајл и дентин кои не покажуваат сличност со забите.Кај индивидуа од машки пол на 15 годишна возраст рендгенографски се дијагностицира атипична структура во фронталната мандибуларна регија со перзистенција на млечен и импактиран канин од десната страна.



112EDVARD JANEVCoautors – Janev R., Josifov D., Gerova S., Susek Z.

SURGICAL TREATMENT OF THE ODONTOMA LOCALIZED IN MANDIBULA (CASE REPORT) The odontoma is a hamartoma of odontogenic origin and the condition is frequently associated with an unerupted tooth.There are two types:a compound odontoma still has the three separate dental tissues(enamel,dentin and cementum),but may present a lobulated appearance where there is no definitive demarcation of separate tissues between the individual toothlets.It usually appears in the anterior maxilla.

The complex type is unrecognizable as dental tissues,usually presenting as a radioopaque area with varying densities.It usually appears in the posterior maxilla or in the mandible. Male patient 15 years old has a odontoma localized in frontal right manibula and retained permanent canine.



113ГОРДАНА АПОСТОЛОВА Коавтори - Менчева Жаклина, Велеска Даниела, Костадинова Марија

ОРАЛНОХИРУРШКИ СТРЕС ОДГОВОР КАЈ ПАЦИЕНТИ СО РЕГУЛИРАН DIABETES MELLITUS

Вовед:Посетата на стоматолог кај сите пациенти предизвикува стрес, страв и вознемиреност. Психолошкиот стрес, анестезијата и самата оралнохируршка процедура влијаат на глукозните концентрации во крвта и се предмет на расправа кога се случуваат кај организми со веќе алтериран глукозен метаболизам. Неуроендокринолошкиот стрес одговор се карактеризира со стимулација на симпатичните неврони и зголемено ослободување на циркулирачки стрес хормони: кортизол, глукагон,катехоламини и хормон на раст.Овие хормони стимулираат каскада на метаболни промени кои водат до хипергликемија.

Цел:Целта на ова истражување е да се определи влијанието на психолошкиот и оперативен стрес врз глукозните концентрации во крв кај пациенти со регулиран дијабет во тек на оралнохируршка интервенција.

Материјал и метод:Во истражувањето беа опфатени 120 пациенти кај кои беа извршени 4 глукозни контроли со помош на глукометар. Периодот на следење на глукозата започнува пред почетокот на интервенцијата и трае до нејзиното завршување.

Резултати:Резултатите укажуваат на сигнификантен пораст на глукозните вредности пред почетокот на оперативната интервенција кај сите испитувани групи. Вредностите го достигнуваат највисокото ниво во тек на оперативната интервенција кога е присутно влијанието на хируршката траума.

Заклучок:Сите пациенти пред оралнохируршка интервенција се наоѓаат во состојба на психолошки стрес кој е одговорен за хормонски предзвиканите метаболни промени во организмот што условуваат појава на хипергликемија. Како додатен фактор во тек на оперативната интервенција делува и хируршкиот стрес и нервните импулси кои потекнуваат од оперативното поле, предизвикувајќи сигнификантен пораст на глукозните вредности што е особено значајно кога се работи за организми со веќе алтериран глукозен метаболизам.



113GORDANA APOSTOLOVACoautors – Mencheva Z., Veleska D., Kostadinova M.

ORAL SURGICAL STRESS RESPONSE IN DIABETIC PATIENTS

Introduction:Dental procedures in all patients causes stress, fear and anxiety. Psychological and traumatic surgi-cal stress are factors contributing on glucose concentations during oral surgical procedures.This fact is especially important when occurring in patients with altered glucose metabolism. Stress response is characterized by stimulation of sympathetic neurons and increased release of circulat-ing stress hormones: cortisol, glucagon, and catecholamines which lead to hyperglycemia.

Aim:The aim of this research is to determine the impact of psychological and surgical stress on blood glucose concentrations in patients with controlled diabetes during oral surgical procedures.

Material and methods:In the study were included 120 patients who had committed four glucose measurments using sim-ply glucometer. The period of glucose monitoring begins before the intervention and lasted until its completion.

Results:The results indicate a significant increase in glucose values before the operative intervention in all groups. Values reach the highest level during the operative intervention.

Conclusion:Psychological stress in all patients before oral surgical intervention is responsible for blood glucose changes. As an additional factor during oral surgery intervention acts surgical stress and nerve im-pulses originating from the operative field, causing a significant increase in glucose values.



114MAJA ЃОРОВСКА Коавтори – М.Кацарска, Љ.Симјановска, В.Спиров

ОТСТРАНУВАЊЕ НА ЛАБИЈАЛЕН ФРЕНУЛУМ СО ER.YAG ЛАСЕР

Вовед Лабијалниот френулум претставува физиолошко фиброзно ткиво прекриено со слузокожа кое ја поврзува усната со припојната гингива. Понекогаш лабијалниот френулум може да биде масивен или да се инсерира многу ниско и да предизвикува дијастема помеѓу горните централни инцизиви. Токму затоа овие клинички ситуации претставуваат индикација за френулектомија. Френулектомијата може да се изведе конвенционално со скалпел, или со современ ласерски третман. Изведување на френулектомии со Er.YAG ласер значително ја поедноставува целата процедура како за пациентот, така и за хирургот. Цел Авторите преку приказ на случаи од својата пракса, сакаат да ги демонстираат перформансите и предностите на ласерската френулектомија со Er.YAG ласер.

Материјал и метод случаи на ласерски изведена френулектомија со Er.YAG ласер, FidelisIII, Fotona реализирани на Универзитетската клиника за орална хирургија, со посебен осврт на применетите ласерските параметри.

Резултати Ласерски изведените френулектомии беа брзи, без потреба од сутурирање.Постоперативниот период беше спокоен, без болка и оток, а заздравувањето забрзано, без создавање лузна.

Заклучок Имајќи ги во предвид погоре споменатите атрибути, Er.YAG ласерот треба да претставува третман на избор за лабијален френулум.



114MAJA GJOROVSKACoautors – Kacarska M., Simjanovska Lj., Spirov V.

REMOVAL OF LABIAL FRENULUM WITH ER.YAG LASER

Labial frenulum consists of fibrous tissue, covered with mucosa, witch connects the labia with attached gingiva. Sometimes the frenulum is massive or with low insertion, causing diastema mediana. This situations presents clear indications for frenectomy. It can be done conventionally, with scalpel, or contemporary with laser. Er.YAG frenectomy simplifies the whole procedure for the patient, as well for the surgeon.

Aim Presenting their own surgical cases, authors demonstrate the performances and advantages of laser frenectomy with Er.YAG.

Material and methods Cases of laser frenectomy with Er.YAG.Laser (Fidelis III, Fotona)are presented, at the University clinic of oral surgery, with special attention on specific laser parameters.

Results Laser frenectomies were time saving, without suturing.The postoperative period was uneventful, without pain and oedema, with fast healing and no scaring.

Conclusion Taking into considerations the above mentioned attributes Er.YAG laser should present a first choice treatment for labial frenulum.



115ВАНЧО СПИРОВ Коавтори - Оливер Димитровски,Јасмин Фидоски,Кренар Папранику,Дарко Велјановски

РЕЗУЛТАТИ ОД ПРИМЕНАТА И АНАЛИЗА НА ЕФИКАСНОСТА НА НБФ ГИНГИВАЛ ГЕЛОТ (NBF GINGIVAL GEL®) ПРИ ЗАРАСНУВАЊЕТО НА РАНИТЕ ПО ОРАЛНО-ХИРУРШКИТЕ ИНТЕРВЕНЦИИ

Целта на ова испитување беше да се направи евалуација на ефектите од употребата на нано-емулзијата која во себе содржи витамин Ц, витамин Е и екстракт од прополис во нано-димензии при зараснувањето на примарните орално-хируршки рани. Витамините Ц и Е се материи кои имаат значителни антиоксидативни дејства. Прополисот покажува антимикробни и анти-инфламаторни ефекти. Ние го испитувавме ефектот на оваа нано-емулзија при заздравувањето на раните по најразлични орално-хируршки интервенции.

При нејзината употреба не беа регистрирани никакви несакани ефекти. Забележавме одлични позитивни ефекти врз заздравувањето на раните во усната празнина при користењето на овој гел односно оваа нано-емулзија покажа значајна позитивна улога во процесот на зараснувањето на орално-хируршките рани (негово забрзување). Нашиот заклучок е дека употребата на овој гел би придонела за многу повисок пост-оперативен комфорт на орално–хируршките и воопшто стоматолшките пациенти и таа би требала да биде прифатена како стандардна процедура во постоперативниот протокол по секоја орално–хируршка интервенција.



115VANCHO SPIROVCoautors – Dimitrovski O., Fidoski J., Papraniku K., Veljanovski D.

RESULTS FROM THE APPLICATION AND ANALYSIS OF THE EFFICIENCY OF GINGIVAL GEL NBF (NBF GINGIVAL GEL ®) FOR WOUND HEALING AFTER ORAL-SURGICAL INTERVENTIONS

The purpose of this research was to do an evaluation of the effects from use of the nano-emulsion witch contains vitamin C, vitamin E and a propolis extract in nano-dimensions in the phase of the healing of the primary oral-surgical wounds. Vitamins E and C are matters that have significant an-tioxidant effects. The propolis has antimicrobial and anti-inflammatory effects. We are researching the effects of this nano-emulsion in the process of healing the wounds after various oral-surgical interventions.

During its use no unwanted effects were registered. We noticed excellent positive effects in the healing of wounds in the mouth cavity through the usage of this gel. This nano emulsion showed significant positive role in the healing process of oral-surgical wounds (or his acceleration). Our conclusion is that the use of this gel would contribute to a very higher post-operative comfort to the oral-surgical and dental patients in general and it should be accepted as a standard procedure in post-operative protocol after every oral-surgical intervention.



ИМПЛАНТОЛОГИЈА

121ДАНИЕЛА ВЕЛЕСКА- СТЕВКОВСКАКоавтори - Пеева-Петреска Марија, Апостолова Гордана, Алексова Павлина

ЦИТОКИНСКИ ПРОФИЛ И ПЕРИИМПЛАНТНА ТЕЧНОСТ

Периимплантната течност (PICF –periimplant crevicular fluid) е богата со целуларни и биохемиски фактори кои го покажуваат метаболитичкиот статус на различните периимплантни ткивни компоненти. Овие фактори претставуваат потенцијални дијагностички и прогностички маркери за идентификација на високо ризични и ниско ризични пациенти во корелација со успешноста на имплантната терапија. Потеклото на PICF е се уште предмет на дебата, според едни автори претставува природен трансудат, а според други инфламаторен ексудат. Целта на трудот е да се добие увид во имунолошката активност (проинфламаторни и антиинфламаторни цитокини), во PICF во конекција со времето (“time dependent”). PICF се колектира на следниот начин: периимплантната гингива нежно се суши со воздушен млаз. Околу 30 секунди покасно со помош на стерилна сува хартиена лентичка (“papper strip”-Perio-papper, proflow, Amytyvile, NY, USA) се адсорбира периимплантната сулкусна течност така што претходно се инсерира лентичката нежно во сулкусниот орифициум се додека не се почуствува минимална резистенција и тоа во времетраење од 3 секунди (intra-clevicular technique) односно додека не се испразни периимплантниот базен. Оние лентички кои содржат макроскопска контаминација со плунка или крв се елиминираат. Филтер лентичките се чуваат во стерилини криотуби до моментот на инвестигацијата. Концентрацијата на цитокините во примерокот се одредува со помош на ELISA (enzyme linked immunosorbent assay) Сите испитувања се спроведени во неколку временски интервали и тоа 3-от, 4-от и 12-от месец постимплантацијата. Добиените резултати илустрираат сигнификантни промени во профилот на PICF во однос на времето. Имено, во првите месеци на осеоинтеграција се детектира сигнификантно покачување на вредностите на проинфламаторните цитокини (IL1-β), додека една година по функционалното оптеретување на имплантите настанува предоминација на антиинфламаторните цитокини (TGF β). Aнализата на PICF може да ни помогне во детектирањето на рани метаболитички и биохемиски лезии на периимплантното ткиво како и мониторирање на осеоинтеграцискиот процес и одговорот на коската на протетичкото оптеретување.



IMPLANTOLOGY

121DANIELA VELEVSKA - STEFKOVSKACoautors - Peeva P.M., Apostolova G., Aleksova P.

CYTOKINE PROFILE IN PICF

(PICF –periimplant crevicular fluid) is rich in cellular and biochemical factors indicating the meta-bolic status of different periimplant tissue components. These factors are potential diagnostic and prognostic markers for identifications of high risk patients for implant treatment. The PICF origin is still an issue for debate (transudat or inflammatory exudate). The aim of the study was to create an insight into immunological activity (proinflamatory and anti-inflammatory cytokines) in PICF in correlation with time (“time dependent”). Firstly the periimpmplant mucosa is gently dried and after 30s with the help of the papper strip (“papper strip”-Perio-papper, proflow, Amytyvile, NY, USA) the periimplant fluid is adsorbed with minimal resistance of the sulcular orrificium during 3 seconds of time. All the strips that contain macroscopic blood and saliva contamination are eliminated. The papper strips are stored in sterile cryotubes till the examination period. The cytokine concentration is determined with the ELISA method (enzyme linked immunosorbent assay) during different time intervals (the 3rd, 4th and the 12th month after implantation). The results illustrate significant PICF profile changes. During the first few months of the osseoin-tegration period a significant rise of the proinflamatory cytokine values is detected (IL1-β). After the first year of function load the predominance of the anti-inflammatory cytokine profile is evident (TGF β). The PICF analysis can help in detecting early cytokine changes in periimplant tissue. It can be also useful in monitoring the osseointegration process and the bone response to prosthetic functional load.



ПРОТЕТИКА

130ДАЈАНА ТРАЈКОВАКоавтори - Сузана Антовска ,Ирена Колева

ДОПОЛНИТЕЛНИ ТЕРАПЕВТСКИ ПОСТАПКИ ЗА СПРЕЧУВАЊЕ НА ОШТЕТА НА ФИКСНИ ПРОТЕТСКИ ИЗРАБОТКИ КАЈ ПАЦИЕНТИ СО БРУКСИЗАМ

Абразијата на забите претставува постепено губење на забната супстанција заради мегусебен допир во текот на сите движења на мандибулата. Цел на трудот е анализа на пациенти со абразија на заби, санирани со фиксни протетски изработки кај кои се забележани скршени или оштетени фасети.Заради реализација на трудот кај секој пациент утврдена е етиологијата,поставена е правилна дијагноза и добро осмислен план на терапија.Протетските изработки во 75% од вкупниот број на испитаници се оштетени од изразен бруксизам.Заради тоа се неопходни дополнителни тераписки постапки -реверзибилна оклузална терапија -промена на постојаните оклузални односи -изработка на стабилизациони и репозициони оклузални сплинтови -минимално зголемување на вертикалната димензија така што интероклузалниот простор мегу потпорните туберида изнесува најмалку 1мм -информирање на пациентот за мозните последици од бруксизмот -фармакотерапија -физикална терапија -психотерапија



PROSTHDONTICS

130DAJANA TRAJKOVACoautors - Antovska S., Koleva I.

OTHER ADDITIONAL THERAPY PROCEDURES FOR PREVENTION RUINED PROSTHODONTIC APPLI-ANCES IN PATIENTS WITH BRUXISM

Abrasion of the teeth is continuing lost of teeth structure, because of the contact between the teeth movement of the mandibulla in different position. The aim of this study is the examination of patients with abrasion and significant tooth lost which posses prosthodontic appliances. Metal-ceramic crowns and bridges with fractured veneers were observed in several patients. In every patient was determination ethiology, correct diagnosis and a profound treatment plan. Prosthodontic appliances may be totally ruined if the abrasion results from significant bruxism. Additional therapy procedure are needed -a reversible occlusal therapy -changes the occlusal therapy -to performed stabilization and reposition occlusal splints -minimal enlargement of vertical dimension -patient information for side effects of bruxism -pharmacotherapy -physical therapy -psychotherapy



131МАРЈАН ПЕТКОВКоавтори - Даштевски Б., П.Марин, Петровски Д.

ЕСТЕТСКО – ФУНКЦИОНАЛНА ПРОТЕТИЧКА РЕХАБИЛИТАЦИЈА КАЈ ПАЦИЕНТ СО БИЛАТЕРАЛЕН ВКРСТЕН ЗАГРИЗ – ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ Вовед :Протетичката рехабилитација се стреми да се приближи колку може повеќе до совршената естетика и до природниот изглед. Изработката на протетската конструкција секогаш тежнее да оствари комплетна морфолошка, функционална и естетска рехабилитација во стоматогнатиот систем. Проблемот не се јавува само со губењето на забите , забите може да се присутни во џвакалниот систем , меѓутоаа да делуваат неестетски и нефункционално поради различните промени кои настанале во текот на растот , развојот и други пореметувања стекнати во животот. Цел:Целта на оваа студија е да се прикаже естетско – функционална терапија кај пациентка со билатерален вкрстен загриз . Материјал и метод:Пациентка на 37 годишна возраст со парцијална безабност и билатерален вкрстен загриз имаше потреба од реконструктивно - естетска протетска рехабилитација. По комплетно санирањето на забалото направена е препарација на преостанатите заби во горната вилица за изработка на метал – керамичка мостовна конструкција. При изработката беше подигнат вертикалниот сооднос на вилиците за да се овозможи нормален преклоп на забите.

Резултати:За да се добие естетско,морфолошко-функционален изглед и симетрија на лицето направивме соодветна препарација на забите која ни овозможи корекција на меѓувиличниот сооднос.

Заклучок:Со добро студирање на стуио моделот , рентген дијагонстика ,клиничка анализа и тимската работа постигнавме естетско – функционална протетичка рехабилитација . Клучни зборови: билатерален вкрстен загриз , протетичка рехабилитација .



131MARJAN PETKOVCoautors - Dashtevski Bl., Petkov Marin , Petrovski D .

AESTHETIC – FUNCTIONAL PROSTHODONTICS REHABILITATION IN A PATIENT WITH BILATER-AL CROSS-BITE - CASE REPORT Introduction:Prosthodontic rehabilitation strives to create as much as possible perfect aesthetics and the natu-ral look. Creating a prosthetic construction has the purpose of achieving complete morphologic, functional and aesthetic rehabilitation of the stomatho-gnatic system in general. Tooth loss is not the only problem we are dealing with. Sometimes the teeth can still exist in the masticatory sys-tem, but are unaesthetic and dysfunctional because of variety of changes that occurred during their growth, their development and the changes obtained in life.

Objective:The purpose of this study is to show aesthetic and functional therapy in patient with bilateral cross-bite.

Material and methods:A 37 year old patient with partial edentoulism and bilateral cross bite needed reconstructive - aes-thetic prosthetic rehabilitation. After complete sanation of the teeth, preparation of the remaining teeth in upper jaw for a metal - ceramic bridge construction was performed. The vertical intermax-illary relationship was raised to allow normal overbite.

Results:To gain aesthetic, morphological appearance and symmetry of the face we made adequate prepa-rations of the teeth which enable us to correct the intermaxillary relationship.

Conclusion:With proper study of studio casts, X-ray diagnostics , clinical analysis and good teamwork we achieved aesthetic - functional prosthetic rehabilitation. Key words: bilateral posterior cross bite, prosthetic rehabilitation.



132ЈАДРАНКА БУНДЕВСКА

РЕБАЗАЦИЈА НА ТОТАЛНА ПРОТЕЗА ПО ECLIPSE МЕТОД (приказ на случај) Како при изработка на тоталните протези по класичен пат така и кај протезите изработени по eclipse методот во определени сиуации како што се: напрeдната атрофија на резидуалниот алвеоларен гребен, присуство на оштетен вентилен раб, порозност на гингивалната страна од базата на протезата се јавува потреба означена како подлагање т.е. ребазација на истите. Со прикажување на случај од нашата пракса си поставивме за цел да Ве запознаеме со новиот метод и начин- eclipse метод и изведување на процесот на подлагање на тоталните протези. Употребувајќи ја eclipse смолата и каучук за изработка на тоталните протези без алерени и нивно ребазирање ги задоволуваме потребите кај пациенти со stomatitis protetika alergika, скратувајќи го временскиот период на изработка, со добивање на задоволителни резултати од функционално-естетски карактер на мобилните помагала.



132JADRANKA BUNDEVSKA

TOTAL DENTURE RELINING BY THE ECLIPSE METHOD-CASE REPORT- When making a denture by the ECLIPSE method, in the same way as we’re making a total denture in classic clinical cases, in particular situations, such as: advanced atrophy of residual alveolar ridge, the presence of damaged ventil border, the presence of porouse on the gingival side of denture’s base, there is an indication for relining or rebasing of the total denture. By presenting a case from our practise, our goal is to introduce the new “eclipse method”, as well as the whole denture relining process. By using the eclips resin and the caoutchouc for making total denture without allergens and by total denture relining, we have satisfactory results in stomatitis protetika alergika patients. The total dentures are made in a short period of time, and we are having significant results of function-al and aesthetic nature.



133ЈУЛИЈАНА НИКОЛОВСКАКоавтори - Ќурчиева Чучкова Г, Манева М, Алексова П, Зафировски М.

ОРТОДОНТСКО-ПРОТЕТСКИ ТРЕТМАН КАЈ ПАЦИЕНТИ СО ХИПОДОНЦИЈА Цел:да се согледа застапеноста на пациенти кои имаат дијагностицирано хиподонција на забалото поради што после извршениот ортодонтски третман е потребен и соодветен протетски третман. Материјал и метод:извршен е преглед на сите ортодонтски картони на пациентите кои се обратиле за специјалистичка помош на УСКЦ ’Св.Пантелејмон’, во период од 2001-2011 год. За реализација на целта на нашето истражување беа вклучени пациенти од 15-22 годишна возраст кои имаа хиподонција на некои заби или вкупно 31 пациент (16 женски и 15 машки). Кај овие пациенти е извршена поделба на забите кои недостасуваат според групата на заби во која припаѓаат.

Резултати:од вкупниот број на 31 пациент со хиподонција на возраст од 15-22 год., на 28 е извршен ортодонтско-протетски третман (двајца беа со хиподонција на умници, а еден имаше олигодонција). Хиподонција на вторите премолари имаше вкупно 24(21,43%), при што истовремено отсуство и на левиот и на десниот премолар во долната вилица (35 и 45) беше присутна кај 8 пациенти (28,57%).Хиподонција само на 45 заб имаше во два случаја и во два случаја беше регистрирана хиподонција само на 35 заб. Кај два испитаника беше евидентирана хиподонција на премоларите во горната вилица (15 и 25). Кај нашите испитаници недостасуваа вкупно 20 (17,86%) латерални инцизиви, од кои само три во долната вилица. Хиподонција е регистрирана на четири централни инцизива (сите во долна вилица), три канина (сите во горна вилица) и два први премолара (еден во горна и еден во долна вилица). Заклучок:кај пациентите од 15-22 годишна возраст најчесто застапена е хиподонцијата на вторите премолари, а потоа на латералните инцизиви. После ортодонтскиот третман овие пациенти најчесто беа третирани со фиксни протетски надоместоци.



133JULIJANA NIKOLOVSKACoautors - Kjurchieva Ch.G., Maneva M., Aleksova P., Zafirovski M.

COMBINED ORTHODONTIC AND PROSTHETIC TREATMENT AMONG THE PATIENTS WITH HY-PODONTIA

Aim:to verify the frequency of patients with hypodontia, who were treated with appropriate orthodon-to-prosthetic treatment. Material and methods:The data was evaluated using records from oral health assessment forms of patients at University Dental Clinic Centre in Skopje, in the period of 2001-2011 year. In this purpose, 15-22 year old pa-tients with diagnosed hypodontia, in total number of 31 were included in this study. These patients were grouped according to the teeth missing.

Results: from total number of 31 patients with hypodontia, orthodonto-prosthetics treatments have been done on twenty eight. Hypodontia on second premolars was find out on 24 (21, 43%) teeth. Hy-podontia on both second premolars (35 and 45) was diagnosed among 8 patients (28, 57%). Isolat-ed hypodontia on 45 was find out in two cases as well as hypodontia on 35 teeth and hypodontia in the upper jaw. From all examinees 20(17, 86%) lateral incisors were missing. Hypodontia was diagosted on four central incisors, tree canines and two first premolars.

Conclusion:hypodontia on second premolars and lateral incisors was diagnosed most frequently among the patients between 15-22 years old. After appropriate orthodontic treatments most of them were treated with fixed partial dentures.



134СНЕЖАНА ИВАНОВСКАКоавтори – К. Василева-Гешовска, Љ.Гугувчевски, В.Стефановски

ОДРЕДУВАЊЕ НА БОЈАТА НА ПРИРОДНИТЕ ЗАБИ ВО ПРОТЕТИКАТА И РЕКОНСТРУКТИВНАТА СТОМАТОЛОГИЈА-НЕКОГАШ И СЕГА Вовед:Естетските норми коишто важат денес се одговорни како за усовршување на денталните материјали, така и за потребата од правилно и точно одредување на вистинската, природна боја на вештачките заби вградени во протетичките помагала. Со естетското одредување на посакуваната боја обезбедуваме прифативост и задоволство од страна на пациентот.

Цел на трудот:Имајќи го во предвид значењето коешто го има правилниот избор на бојата на вештачките заби, формирани се следните цели на испитувањето: 1.Да се направи споредба на дијапазонот на бои што го нудат Vita Classical и Chromascope клучевите за избор на боја на вештачките заби; 2.Да се направи контрола на избраната боја со помош на детектор со посебен преработувач на сигналот и софтер.

Материјал и метод:Кај фиксни и мобилни протетички изработки одредувана е бојата според класичните клучеви за избор на боја на вештачките заби и потоа така избраната боја е проценета со помош на посебни апарати како колориметри, дигитални камери како филтер колориметри, спектрометри и спектрорадиометри. Со помош на овие апарати е направена контрола на бојата, избрана на класичен начин со клуч за избор на боја, при што, може да се констатира евентуално постоење на грешка при самиот избор на боја.

Резултати и дискусија:Несомнено естетиката е еден од главните фактори во денталниот маркетинг. Сепак, таа се заснова на современите научни сознанија од областа на оптиката коишто допринесуваат во развојот на нови технологии, пред кои се поставува ваѓен предизвик, а тоа е контрола на избраната боја. Иако големо внимание во постигнувањето на естетската вредност на протеуичките помагала има бојата на вештачките заби, сепак, мора да се внимава и на други квалитети како што се транслуценцијата, повбршинскиот рељеф и сјајот. Тука припаѓаат и основните принципи на естетиката, односно гоолемината и пропорциите, симетријата и формата и хармонијата на вештачкото забало.

Заклучок:Врз основа на спроведеното испитување може да го заклучиме следново: 1.Клучевите за избор на боја треба да имаат широк дијапазон на бои; 2.Избраната боја на вештачките заби пожелно е да се проконтролира со помош на контролор на боја.



134SNEZANA IVANOVSKACoautors - VasilevaG.K., Guguvchevski Lj., Stefanovski V.

COLOR DETERMINATION OF NATURAL TEETH IN PROSTHODONTICS AND RECONSTRUCTIVE DEN-TISTRY: IN THE PAST AND NOW

Introduction:esthetic norms which are in use today are important as advanced dental materials and for correct determination of natural color in artificial teeth incorporated in prosthetic frameworks. Esthetic determination of natural teeth color is important factor in patient’s acceptance and happiness.

Aim of the study:thinking about the correct choose of natural teeth color for artificial teeth the following aims are established: 1.To compare the colors of Vita and Chromascope color key for artificial teeth; 2.To control the choose color with detector for special signal analysis and built-in software.

Material and methods:in fixed and removable prosthetic frameworks is determined the color with classical color key and after that choose color is compared with special apparatus as colorimeter, digital camera, spec-trometer and spectroradiometer. With this equipment comparing of the color is done in classical way of color determination with color key and eventually mistake in color is noticed.

Results and discussion:without doubt esthetic is very important factor in now a day dental market. Esthetic is established on scientific view in the filed of optics which help in real determination of the natural colors for artificial teeth. The natural color of the prosthetic frameworks in important factor in its uses, but intention must be over the translucency, surface relief and gloss of the teeth. In these group of factor the proportions, symmetry and harmony of the artificial teeth are added.

Conclusion:according to the investigation the following can be conclude: 1.The color keys must have the wide spectrum of colors; 2.Once choose color of artificial teeth must be compared with the color choose with the use of some color controller.



135САШКО БОГДАНОВСКИКоавтори - Aнгеловска Анета,Шуков Атанас,Грнчаровски Андрејчо

ЕСТЕТСКО-ФУНКЦИОНАЛНА, ИМПЛАНТНО-ФИКСНА РЕХАБИЛИТАЦИЈА КАЈ ПАЦИЕНТИ СО РАЗЛИЧНИ ТИПОВИ НА БЕЗЗАБОСТ

Изработката на фиксно-протетска супраструктура над импланти кај суптотална беззабост представува сложена терапевтска процедура за што се потребни одредени предуслови како квалитет и квантитет на преостаната коска,хигиена,лоши навики,тип на џвакање итн.

Целта на овој труд беше да прикажеме случаеви на пациенти со фиксно-протески изработки над ендоосеални импланти Ankylos поставени кај пациент со релативно добро сочувано забало имедијатно, веднаш по екстракцијата на еден заб и кај пациент со суптотална беззабност кај кого после екстракцијата е направена презервација на забната чашка и се поставени импланти по период од 6 месеци.

При екстракцијата се користеше Периотом за атрауматска екстракција на забите,а за презервацијата на забната чашка користевме вештачка коска Bioss и нересорбтивни мембрани.



135SASHKO BOGDANOVSKICoautors - Angelovska A., Shukov A., Grncharovski A.

ESTHETIC, FUNCTIONAL AND IMPLANTOLOGICAL FIXED PROSTHODONTIC REHABILITATION IN PATIENTS WITH DIFFERENT TYPES OF ANODONTIA

Fixed-prosthodontic rehabilitation in patients with subtotal edentulouses is complex proce-dure which certain conditions are necessary to exist such as quantity and quality of the remaining bone, temporal type of mastication, good oral hygiene, nonsmoking and other which are minimum needed in this type of cases, for fabrication of correct fixed prosthetic appliances.

Our aim was to present different cases of prosthodontics rehabilitation with fixed suprastuctures on dental implants in patients with different types of edentulouses,. In first case in a patient with single tooth missing the placement of dental implant was performed immediately after extraction of the affected tooth, procedure which is commonly used nowadays. In second case in patients with subtotal edentulouses with single tooth remain the placement of dental implants has been done after 6 months of extraction of the affected teeth and socket pres-ervation.

Non-traumatic teeth extractions and dental socket preservation have great influence on the esthet-ics during following fixed prosthetic rehabilitation, as an imperative in the modern prosthodontics. We used periotom for non-traumatic teeth extraction. For preservation of the dental socket we used biocompatible materials such as artificial bone Bioss and membranes.



136АТАНАС ШУКОВКоавтори - Сашко Богдановски,Анета Ангеловска,Зоран Василевски

ПОКРОВНА ПРОТЕЗА КАКО ЕСТЕТСКА РЕСТАВРАЦИЈА КАЈ ПАЦИЕНТИ СО СУПТОТАЛНА БЕЗЗАБОСТ

Покровните протези во случаите на суптотална беззабност преку ангажирањето на преостанатите заби обезбедуваат подобра стабилизација и ретенција, а секако и подобра естетика.Начинот на ангажирање и креација на техничката изведба на елементите за ретенција на покровната протеза во последните години интензивно се развива.

Целта на овој труд е да се прикаже едно од можните решенија за естетска и функционална реставрација на орофацијалниот систем кај пациенти кај кои се преостанати ендодонтски третирани радикси во фронталната регија.

Беа изработени леани надградби на едно-третински коронки заедно со интрарадикуларни CE-KA атечмени.Патрицата беше сместена во скелетот заедно со телескопска коронка. На скелетот беше направена покровна протеза,а во горната вилица тотална протеза.



136ATANAS SHUKOVCoautors – Sashko Bogdanovski, Aneta Angelovska, Zoran Vasilevski

COVER PROSTHESIS AS AN ESTHETIC RESTORATION IN PATIENTS WITH SUBTOTAL ANODONTIA

In the cases of subtotal edentulouses overdentures can be used. They use the remaining teeth and provide better retention and stability of the denture as well as improved aesthetic. The way of us-ing the teeth and the creation so as the technical fabrication of the elements for retention of the overdentures are increasingly developing.

The aim of this article is to present one of the possible solutions for aesthetic and functional resto-rations in patients with remaining endodontic cured roots in the frontal region. After teeth devitalisation, metal post and cores were made on one third crowns with intraradicular CE-KA attachments. The male part is placed in the metal framework together with the telescope crown. Afterwards mandibular overdenture has been fabricated over the metal skeleton and con-ventional complete denture for the upper jaw as well.

The advantage of the overdentures is noticeable by the unique of the retention elements and the denture which results with improved aesthetic effect so as greater comfort while patient uses them.



137АНА СПИРОВСКАКоавтори - Драгољуб Велевски, Грозде Алексовски, Надер Исмаили

МКЕ – СОВРЕМЕНА МЕТОДОЛОГИЈА ЗА ДОКАЖУВАЊЕ НА ОПРАВДАНОСТА ЗА ИЗРАБОТКА НА СУПТОТАЛНА ТЕЛЕСКОП ПРОТЕЗА Во случаите на суптотална беззабност, каде се преостанати еден до четири заби во виличниот гребен, изработката на мобилни протетички надокнади со двојни коронки како врзувачки елементи овозможува добра ретенција и стабилизација на суптоталната протетичка надокнада. Основна цел на овој труд е да се испита напонско-деформационата состојба на конус коронките и на апроксималните продолжетоци на конус коронките кои се поврзани со суптоталната телескоп скелетирана протеза во долна вилица со преостанати два канина, а под дејство на различни случаи на оптоварувања. Напонската анализа на 3Д моделот се изведе со методот на конечни елементи (МКЕ). Генерално, може да се спомене дека сите добиени напони и деформации се помали од граничните напонско-деформациони вредности за соодветно испитуваниот материјал. Максималните вредности на напоните на забните носачи на конус коронките се во рамките на издржливоста на забното ткиво. Овие податоци укажуваат на оправданоста за изработката на оваа протетичка структура. Придонес кон ова имаат и добиените вредности на максималните напони на гингивата и алвеоларната коска.

Клучни зборови: суптотална телескоп протеза; конус коронки; метален скелет; апроксимални продолжетоци; Метод на конечни елементи (МКЕ)



137ANA SPIROVSKACoautors - Velevski D., Aleksovski G., Ismaili N.

FEM – CONTEMPORARY METHODOLOGY FOR PROVING THE VALIDITY OF MAKING SUPTOTAL TELESCOPIC PROSTHESIS In cases of subtotal toothlessness when one to four teeth in the jaw bone remain, the execution of mobile prosthetic dentures, with double crowns as connective elements, enables good retention and stability of the subtotal prosthetic denture/complement.

The basic target of this thesis is to examine stress-strain status of the cone crownsr and the ap-proximate extensions of the cone crowns which are connected with subtotal telescopic skeleton prosthesis in the lower jaw with two canines remained but subject to different cases of pressure. Stress analysis at 3D model was then carried out following the Finite Elements Method (FEM).

In general it could be mentioned that all stress figures acquired are lower than the limit values for the tested material. Maximal stress values of tooth carriers of cone crowns are obtained in the frames of endurance of the dental tissue/gum. These data indicate that making of this prosthetic structure is justified, witch is also confirmed with the obtained values of maximum stresses at the gingival and alveolar bones.

Key words: suptotal telescopic prosthesis; cone crowns; metal skeleton; approximate extensions; Finite Elements Method (FEM)



138АНЕТА АНГЕЛОВСКАКоавтори - Сашко Богдановски, Атанас Шуков, Предраг Серафимовски

ПРОТЕТСКА ЕСТЕТСКО-СОЦИЈАЛНА И ФУНКЦИОНАЛНА РЕХАБИЛИТАЦИЈА НА ПАЦИЕНТИ ПО ХИРУРШКИ ИНТЕРВЕНЦИИ ВО ОРОФАЦИЈАЛНАТА РЕГИЈА, ПРИКАЗ НА СЛУЧАИ Најчеста стекната причина за дефекти на вилиците се туморите и нивното хируршко отстранување, што води до отварање на назофарингеалниот комплекс,значителни деформации на ткивата,лузни и контрактури, дисфункции и предизвикува застрашувачки ефект за изгледот и говорот на пациентите. Целта на овој труд е да се демонстрираат бенефитите од изработката на оптуратори и ресекциони протези, кај пациентите после хируршка ресекција на максилата, за подобрување на функцијата и естетиката кај пациентите. На Клиниката за стоматолошка протетика беа примени повеќе пациенти, по завршена хируршка интервенција и хемотерапија или радиотерапија, на кои по прегледот за утврдување на состојбата им беа изработени оптуратор протези. Оптураторите им овозможуваат на пациентите да се хранат и да пијат течности, полесно да зборуваат и го подобруваат нивниот изглед, со што се реинтегрираат во семејството и заедницата и се подобрува квалитетот на нивниот живот. За да биде успешна реставрацијата,пациентите мора да чувствуваат дека можат да зборуваат, дека прифатливо изгледаат,да комуницираат со околината.Недоволна потпора, тешка ретенција и стабилност се најчестите протетски проблеми за рахабилитација. Рехабилитацијата на пациентите по хируршко отстранување на дел од вилиците е една од најтешките тераписки процедури кај стоматогнатиот систем.Оптураторите и ресекционите протези се важни не само за рехабилитација и естетика, туку и за ресоцијализација на пациентите.



138ANETA ANGELOVSKACoautors - Bogdanovski S., Shukov A., Serafimovski P.

PROSTHODONTIC, ESTHETIC-SOCIAL AND FUNCTIONAL REHABILITATION OF PATIENTS AFTER SURGICAL TREATMENT IN OROFACIAL REGION, CASE REPORT

The most frequent acquired reason for defects in the orofacial region are tumors and their surgical treatment that leads to opening of the nasopharyngeal complex, tissue deformations, scars and contractures, dysfunctions and unpleasant appearance of the patients as well as speech problems.

Our aim is to present the benefits from opturators and resection dentures fabrication in patients after surgical procedures of the maxilla, for improvement of the functions end esthetics in this patients.

After surgical treatment and chemo or radiotherapy few patients were examined on the Clinic for removable prosthodontics and opturators were fabricated.

Opturator dentures enable patients to eat and drink more comfortable, to improve their appear-ance and to reintegrate themselves in their families and in the society, to improve the quality of their life. If we want successful treatment, patients need to feel that they can talk, that they look acceptable and to communicate easily. Lack of support, difficult retention and stability are the most common problems to solve.

Patient`s rehabilitation after surgical removing of the parts of the jaws is one of the most difficult procedures in stomatognatic system. Opturators and resection dentures are important for com-plete patient`s resocialisation.



139НАТАША СТАВРЕВАКоавтори - Мијоска Анета, Петрески Драган, Фиљанска Ирена, Јуруковска Весна, Бафтијари Флорент, Ѓурчески Јордан

TORUS MANDIBULARIS – ПРОТЕТСКО РЕШЕНИЕ (ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ) Вовед:Тorus mandibularis претставуваат егзостози, формирани од задно кортикалниот слој на долната вилица, покриени со тенка и слабо васкуларизирана мукоза. Најчесто локализирани се од двете страни на лингвалната страна на мандибулата, во пределот на премоларите и канините. Може да имаат прогресивен или многу бавен раст, кој спонтано запира. Според студиите на Al-Bayati, Bruce и Haugen кај женската популација се присутни двојно повеќе во однос на мажите. Вообичаено, пред изработка на протетското помагало, претходи нивно хируршко отстранување. Овој труд има за цел да го прикаже успешното изработување на визил-скелетирана парцијална протеза со добра ретенција и стабилизација, без хируршки третман.

Цел:Во секојдневната пракса, повремено се среќаваме со пациенти кај кои постои изразен torus mandibularis. Овие израстоци претставуваат сериозен проблем при директно конзервативно решавање на парцијалната беззабост во долната вилица. Најчесто, ваквите случаи прво се третираат хируршки, па потоа следи протетско решение. Но, во овој случај пациентот одбива да се изврши хируршки зафат. Целта на овој труд е да се прикаже можноста за постигнување на успешно протетско решение без претходна хируршка интервенција.

Материјали и методи:Кај 48 годишна пациентка со парцијална беззабост во долна вилица индицирана е изработка на визил-скелетирана парцијална протеза. Прво без опсервирани симетрични испакнувања од двете страни во предел на премоларите од лингвалната страна на мандибулата, бидејќи пациентот ни укажува на фактот дека нема болни сензации и промена на нивната големина. Направена е визил-скелетирана парцијална протеза, со која пациентот извонредно добро се користи веќе подолг период.

Резултати:Со максимална искористеност на постоечките услови, изработена е долна визил-скелетирана парцијална протеза, која и со присуството на двата симетрични torus mandibularis има добра ретенција и стабилизација.

Заклучок:Успешно изработената визил-скелетирана парцијална протеза во една функционална и естетска хармонија без хируршка интервенција на изразените torus mandibularis, овозможува и пациентот и лекарот протетичар да бидат задоволни.

Клучни зборови: torus mandibularis, визил-скелетирана парцијална протеза, ретенција, стабилизација.



139NATASHA STAVREVACoautors - Mijoska A., Petreski D., Filjanska I., Jurukovska V., Baftijari F., Zhurcheski J.

TORUS MANDIBULARIS AND PARTIAL DENTURE PROBLEMS – CASE REPORT

Introduction:Torus mandibularis are exostosis formed by a dense cortical and limited amount of bone marrow covered with a thin and poorly vascularized mucosa. They are usually located on the internal side of the horizontal branch of the jaw, above the mylohyoid line and at the level of the premolar area and canine area, presenting a very slow and progressive growth that can stop spontaneously. Prior to design of prosthetic work, they are surgically removed. This study aims to present successful visil-sceleton partial denture with good retention and stabilization, without a surgical treatment.

Purpose:In everyday clinical practice, we occasionally meet patients where expressed torus mandibularis exists. These outgrowths present serious problem with direct or indirect conservative solutions of partial edentulous of lower jaw. Most often, these kinds of cases are surgically treated, followed by prosthetic treatment. But in this case, the patient refuses surgical treatment. The purpose of this study is to show the possibility of achieving a successful prosthetic solution without a previous surgical treatment.

Materials and methods:In a 48 year old partially edentulous patient in lower jaw, making of visil-sceleton partial denture is indicated. Symmetrical outgrowths on both sides in the area of premolars on lingual side of lower jaw were initially observed, because the patient declare an absence of painful sensations and change in their intensity. Visil-sceleton partial denture is designed, which the patient uses remark-ably for a longer period of time.

Results:Maximally using the current conditions, mandibulary visil-sceleton partial denture is designed, keeping a good retention and stabilization even with the two symmetrical torus mandibularis.

Conclusion:Visil-sceleton partial denture successfully designed in a functional and esthetic harmony without a surgical treatment of the expressed torus mandibularis brings a satisfaction both to patient and doctor.

Kew words: torus mandibularis, visil-sceleton partial denture, retention, stabilization.



140БИЛЈАНА КАПУШЕВСКА Коавтори - Георгиева С. Муратовска И.

ЗГРИЖУВАЊЕ НА ПАЦИЕНТ СО АГАМАГЛОБУЛИНЕМИЈА ВО СТОМАТОЛОШКАТА ПРАКСА – ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ

Агамаглобулинемија е автоимуно заболување кое се карактеризира со дисфункција или недостаток на имуноглобулини во крвта. Кога болеста произлегува од генетското нарушување или дефект на имуноглобулинските клетки, станува збор за примарна имунодефицитарност. Цел Ни претставува да прикажеме згрижување на пациент во стоматолошката пракса, заболен од примарна агамаглобулинемија, паралелно со трансфузиолошката терапија, која ја прима редовно од неговото раѓање. Материјал и метод Момчето Х.Д. на возраст од 23 години, на Клиниката за Фиксна стоматолошка протетика се јави со желба за згрижување на неговото забало во горната вилица, кое беше со нарушен изглед и големина. По спроведената анамнеза осознавме за неговата болест и деновите кога мора да прими имуноглобулини. Стоматолошката интервенција следеше по интернистичката. По интраоралниот преглед и РТГ статус заклучивме дека треба да се изработи циркуларен мост во горната вилица. Момчето имаше огромни централни инцизиви и канини, рудиментирани премолари и молари, и недостаток на латерални инцизиви. Претходеше ендодонтски третман на централните инцизиви и канини, како и згрижување на заболениот пародонтот. Во протетичката терапија, со планирана препарација на централните инзцизиви и канини, направивме простор за латералните инцизиви. Бочните заби ги препариравме цилиндрично заради примарна ретенција, а потоа по вообичаените фази и принципи за работа го изработивме порцеланскиот мост. Резултат и дискусија Резултатот беше видлив уште при проба на мостот, кога момчето увиде дека горната вилица му е исполнета со убави и нормални по големина заби. Изборот на бојата ја усогласивме според неговата желба. На последната посета за цементирање на мостот претходеше трансфузија на имуноглобулини. Вака припремен пациентот ни овозможи да немаме компликации при нашата работа. Заклучок После мултидисциплинарната соработка - интернистичка, пародонтолошка, ендодонтска и протетичка, успеавме да внесеме здрав дух и убав изглед на забалото кај момчето, кое кај нас пристигна хендикепирано од изгледот и пропратната болест. Неговата среќа е наше задоволство.



140BILJANA KAPUSHEVSKACoautors - Georgieva S., Muratovska I.

TREATMENT OF PATIENT WITH AGAMMAGLOBULINEMIA IN DENTAL PRACTISE – CASE REPORT

Agammaglobulinemia is an autoimmune disease characterized by dysfunction or lack of immuno-globulins in blood. When the disease ensues from the genetic disorder or defect of immunoglobu-lin cells, it is a matter of primary immunodeficiency.

Purpose Our purpose is to represent treatment of patient in dental practice, affected by primary agam-maglobulinemia, in parallel with the transfusiologic therapy, which he regularly receives since his birth.

Material and method The boy H.D., 23 years old, contacted the Clinic for fixed dental prosthetics with a wish for treat-ment of the dentition in his upper jaw, which had disordered appearance and size.

After the conducted anamnesis, we learned of his disease and the days when he has to receive im-munoglobulins. The dental intervention followed after the internistic intervention. After the intra-oral examination and the RTG status, we concluded that a circular bridge in the upper jaw needs to be made. The boy had huge central incisors and canines, rudimentary premolars and molars, as well as a lack of lateral incisors. The endodontic treatment of the central incisors and canines preceded, as well as a treatment of the affected paradont. In the prosthetics therapy, with planned preparation of the central incisors and canines, we made space for the lateral incisors. We pre-pared the side teeth cylindrically due to primary retention, and then, after the regular stages and principles of work, we made the porcelain bridge.

Result and discussion The result was visible even during the trial of the bridge, when the boy perceived that his upper jaw is filled with beautiful and normal sized teeth. We synchronized the color selection according to his desire. At the last visit for the bridge cementing, a transfusion of immunoglobulins preceded. Prepared this way, the patient provided us not to experience complications during our work.

Conclusion After the multidisciplinary collaboration – internistic, paradontologic, endodontic and prosthetic, we managed to create healthy spirit and nice appearance of the dentition of the boy, who arrived in our office, handicapped from his appearance and the accompanying disease. His happiness is our satisfaction.



141БИЛЈАНА КАПУШЕВСКАКоавтори - Георгиева С. Муратовска И.

РЕБАЗАЦИЈА НА ПРОТЕЗИ

Најчеста индикација за ребазација на протезите претставува ресорпција на коскеното ткиво под протезата, кое може да биде физиолошко од старосното доба, пропратено со конституциски и патолошки промени, или најчесто после сериска екстракција на забите.

Цел ни претставува да прикажеме методи за ребазација на протези со нарушена ретенција, стабилизација, меѓувиличен однос, оклузални пречки, патолошки промени на слузницата под нив (protetski palatitis), како и при психичка несигурност или незадоволство кај пациентот.

Материјал и метод Користени се 20 пациенти од тековното работење, носители на мобилни или парцијални протези (акрилатни или визил). Со инспекција ја потврдивме нарушената ретенција, стабилизација, меѓувиличен однос, или пак прелом на протезата. Материјалите кои се користат за ребазација се делат на: авто-полимеризирачки, топло-полимеризирачки и светлосно-полимеризирачки. Користевме две методи за ребазација: 1. Директен метод (chairside) Предноста на методата е тоа што ја изведува самиот стоматолог, не е потребен забен техничар и пациентот не останува без протезата. Се изведува наједноставно со состружување и правење ретенција и место за новиот слој на акрилат. Претходи изолација на базата и забите, а потоа следат функционални движења од страна на пациентот. По стврднување на акрилатот и обработка на протезата процедурата е завршена. 2. Индиректен метод (лабораториски) Предност е што методата е попрецизна, а материјалите што се користат се со подобри својства. Кај овој метод протезата служи како индивидуална лажица за функционален отпечаток. Ребазирањето следи во лабораторија по поставување на моделите во артикулатор.

Дискусија и заклучок Стоматологот мора да посвети внимание на сите физиолошки и патолошки процеси кои предизвикуваат промена на лежиштето на протезата. Мора да даде совет на таквиот пациент дека треба да се ребазира протезата на секои две години, а контрола да се изврши еднаш годишно. Кај пациентот со ребазацијата постигнувавме успех, бидејќи причината ја отстранувавме и пациентот си замина психички мирен и задоволен.



141BILJANA KAPUSHEVSKACoautors - Georgieva S., Muratovska I.

REBASING OF DENTURES

Most common indication for rebasing of dentures is the resorption of bone tissue under the den-ture, which can be physiological due to old age, followed by constitutional and pathological chang-es, or most frequently after serial extraction of teeth.

Our purpose is to present methods for rebasing of dentures with impaired retention, stabilization, inter-jaw relation, occlusal obstacles, pathological changes of the mucous membrane under them (prosthetic palatitis), as well as in cases of mental psychic insecurity or dissatisfaction of the pa-tient.

Material and method 20 patients from the current work are used, who are carriers of mobile or partial dentures (acrylic or vizil). With an inspection, we confirmed the impaired retention, stabilization, inter-jaw relation, or break of the denture. The materials used for rebasing are divided into: auto-polymerizing, heat-polymerizing and light-polymerizing. We used two types of rebasing methods: 1. Direct method (chairside) The advantage of the method is that is performed by the dentist himself, a dental technician is not needed and the patient does not remain without the denture. It is performed in the simplest manner by pairing away, making retention and space for the new layer of acrylic. Isolation of the base and teeth precedes, followed by functional movements of the patient. After hardening of the acrylate and processing of the denture, the procedure is terminated. 2. Indirect method (laboratorial) The advantage is that this method is more precise and the materials being used have better fea-tures. At this method, the denture is used as an individual spoon for functional imprint. Rebasing follows in a laboratory, after setting the models in articulator.

Discussion and conclusion The dentist must pay attention to all physiological and pathological processes that cause change of the denture bearing. He/she must advice such patient that rebasing of denture must be performed every two years, and control should be made once a year. With the rebasing, we achieved success at the patient, since we removed the reason and the pa-tient left psychically calm and satisfied.



142БИЛЈАНА ЗАТАРАКОСКАКоавтори - Угриновски Емил

НИКЕЛ СЕНЗИТИВНОСТ

Вовед:Никелот се јавува како сериозен предизвикувач на алериски контактен дерматитис во општата популација, со преваленца околу 8,6 %. Преваленцата помеѓу младите жени е дури и поголема околу 17%. Сензибилизацијата на никел може да се јави или по егзоген пат (преку накит и сл.) или ендогено (инхалација, орална експозиција). Денталните легури кои во состав содржат никел се широко применувани во стоматологијата во овие простори и тоа во состав на коронки, мостови, протези во ортодонцијата итн.

Цел:Утврдување на биолошката реакција на пациентите кон овој алерген во стоматологијата. Утврдување на поврзаноста на симптомите како: жаречка сензација, гингивална хиперплазија, отечени папили околу коронките, лесно крварење околу истите, со можна алергија на никел.

Матерјал и метод:Испитаниците беа 27 жени со клинички присутни симптоми кои сугерираат алергија кон денталната легура. Сите имаа коронка или мост како дел од нивното забало со никел-легура . Беа поделени на две групи во зависност од резултатот кој го покажаа на patch тестот – 5% никел сулфат во вазелин.

Резултати :63% од пациентите (17 испитанички) беа позитивни на patch тестот и после отстранување на старата протетска конструкција и замена со нова која не содржи никел и рехабилитација на околузабните ткива, симптомите се повлекоа.Поголемиот дел од нив поднесуваа само златен накит. 27% од испитаниците беа негативни на patch тестот . И кај нив се замена конструкцијата со нова која содржи никел, а симптомите се повлекоа.

Заклучок:Доколку во анамнезата на пациентот кога ја планираме протетската конструкција добиеме одговор дека пациентот може да толерира само златен накит постои голема веројатност дека е алергичен на никел, па матерјал на избор треба да ни биде Ni-free легура.



142BILJANA ZATARAKOSKACoautors - Ugrinovski E.

NICKEL SENSITIVITY

Introduction:Ni is an important cause of allergic contact dermatitis in the general population with a worldwide prevalence around 8,6 %. The prevalence among young females is even higher, around 17%. Sen-sation to Ni can occur from skin contact (exogenous) or endogenous exposure (oral, inhalation). Dental alloys that consists Ni are widely used in dentistry in this region, within the crowns, dental bridges, orthodontic appliances..

Purpose:Evaluation of biological reaction to nickel in dentistry. Evaluation of the possible connection be-tween some clinical signs and symptoms such as: burning sensation, gingival hyperplasia, swollen tissue around the crown(s), discoloration, easy bleeding.

Material and methods:Respondents were 27 females with clinical symptoms that suggests allergy to Ni alloys. All of them had one or more crowns that consists Ni alloy. Depending on the results they’ve showed on the patch test using 5 % nickel sulphate in petroleum jelly, they were separated in two groups.

Results :63% of respondents had shown positive results on patch test and after replacing the old with a new crown that doesn’t consists Ni, the symptoms had withdrawn. Most of them can tolerate only gold jewelry. 27% of respondents show negative results on patch test. After replacing the old with a new construction that consists nickel, the symptoms have withdrawn.

Conclusion:When patient with a history of metal contact allergy comes, there are many choices of material available to the dentist as alternatives, especially if in their history we discover that they can only tolerate gold jewelry.



143АНЕТА МИЈОСКАКоавтори - Драган Петровски,Наташа Ставрева,Весна Јуруковска,Борјан Наумовски

ИМПЛАНТСКО - ПРОТЕТСКА ТЕРАПИЈА ПРИ НЕДОСТАТОК НА ФРОНТАЛЕН ЗАБ ВО МАКСИЛА ( ПРИКАЗ НА СЛУЧАИ ) Вовед: Имплантско-протетската терапија кај парцијалната беззабост е се почеста. Пациентите бараат што поприроден изглед кој особено е значаен при недостаток на фронталните заби во горната вилица. Функционалниот и естетскиот успех зависи од повеќе фактори, а правилниот избор на имплантите е најважен за успехот на протетската изработка.

Цел : Парцијалната беззабост во фронталната регија последните години се почесто се решава без препарација на забите околу настанатиот дефект, туку со постава на единечни импланти и изработка на коронка. Најчести индикации за постава на имплант се траума, фрактура, неуспешна ендодонтска терапија или анодонција на преден заб.

Материјал и методи : Даден е приказ на пациенти со недостаток на горни централни инзизиви. Причина за екстракција на инцизивите биле фрактура и неуспешна ендодонтска терапија. Атрофијата на коскениот гребен довела до недостаток на коскено-мекоткивниот сегмент кој е неопходен за успешно естетско решение на дефектот. Направена е аугментација на максиларната коска, а протетските изработки се поставени после 6 месеци. На клиниката за орална хирургија се поставија импланти од DENTSPLY- Ankylos - Standard System, а врз нив на клиниката за фиксна протетика се изработија метал-керамички коронки.

Резултати: Имплантите се поставија 6 месеци и една година по екстракцијата, а за време на остеоинтеграцијата пациентите носеа привремена парцијална протеза . Метал-керамичките коронки се цементираа со гласјономер цемент. Имплантите се вклучени во функција, естетиката задоволува, а пациентите нормално се хранат и говорат.

Заклучок: Исцрпната анамнеза и преглед, правилниот избор на импланти и соодветната хируршка подготовка дадоа добро решение кое ги задоволи барањата на пациентите и терапевтот. Функционалното траење на изработката зависи од редовните контроли и одржување на оралната хигиена.

Клучни зборови : Импланти, фронтален заб, остеоинтеграција, парцијална беззабост



143ANETA MIJOSKACoautors - Petrovski D., Stavreva N., Jurukovska V., Naumovski B.

IMPLANT-PROSTHETIC THERAPY IN PATIENTS MISSING FRONTAL TOOTH IN MAXILLA

Introduction Implant- prosthodontic therapy in partially edentulous patients is more often. Patients seek more natural look which is especially important when upper frontal teeth are missing. Functional and aesthetic success depends on more factors, and choosing appropriate implant is major for success-ful prosthetic denture .

Purpose Partially edentulous patients in frontal region, instead of tooth preparation are solved with im-plant-prosthetic therapy. Most common indications for implants are trauma, fracture, unsuccessful endodontic therapy and anodontia of frontal tooth.

Materials and methods We present the patients without upper central incisors. Reasons for extraction of incisives were fracture and unsuccessfully endodontic therapy . Bone crust atrophy lead do insufficient osseo- mucosal tissue necessary for successful aesthetic solution of defect. Maxillary bone augmentation was done, and crowns were put after six months and one year. Dentsply- Ankylos- Standard System implants were used at the Clinic for Oral surgery, and on our Clinic for fixed Prosthodontics we made metal ceramic crowns.

Results Implants were inserted six months and one year after extraction, and patients wore temporary partial prosthesis during osteointegration. Metal- ceramic crowns were cemented with glass-iono-mer cement. Today implants are fully functional, satisfy in aesthetics and patients feed and speak normally.

Conclusion Good anamnesis and check up, choosing perfect type of implant and proper surgical preparation gave us good solution that satisfy both patient and doctor’s demands. Regular check ups and main-taining good oral health are main reasons for long-lasting use.

Key words Implants, frontal tooth, osteoinegration, partial edentulous



144АНЕТА МИЈОСКАКоавтори - Ставрева Наташа CAD-CAM ТИТАНИУМ-КЕРАМИЧКИ КОРОНКИ СООДВЕТНА ЗАМЕНА ЗА КЛАСИЧНАТА МЕТАЛКЕРАМИКА, (ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ ) Вовед CAD/CAM (компјутерски асистиран дизајн-компјутерски асистирано производство) на титаниум-керамичките коронки е метода развиена за да се заменат скапите коронки изработени од благородни метали. Биокомпатибилноста, хипоалергеноста, голема цврстина, радиолуцентност, ниска термална проводливост, отпорност на корозија, прецизност на изработување и ниска цена на чинење, се само некои од причините за избор на титаниумските легури наместо конвенционалните метал-керамички изработки.

Цел Отежнатото леење на легурите (високата температура на топење, формирањето на реактивен слој кој ја слабеел врската со керамиката ) се главните причини за развој на алтернативна метода за режење на титаниумски моноблок .Таа овозможува добивање на извонредна прецизност, контролирана алфа оксидација и рамномерна структура на легурата. Прикажано е решение на вроден недостаток (anodontia) на максиларните латерални инцизиви кај 20 годишна пациентка со изразен длабок загриз и дијастеми меѓу канините и премоларите. Изработени се 2 поединечни титаниумски коронки со форма на латерални инцизиви .

Материјал и методи После препарацијата земен е еднофазен отпечаток со еластомерни маси. Работниот модел се скенираше тридимензионално со CCD (кодирана светлосна камера ) во CAD/CAM апаратот на Стоматолошкиот Клинички Центар (Everest CAD/CAM System; KaVo Dental,Germany). Софтверот ја пресликува површината на трупчињата и демаркационата линија, а техничарот ја дизајнира коронката. Финалните податоци се трансферирааат во 3-оскиниот апарат за режење на Титаниум моноблокот. После пробата во метал, се пече керамиката (Duceratin® Kiss). Таа е специјално дизајнирана за користење со титаниумските легури .

Резултати Со оваа метода се елиминираат проблемите кои се јавуваат при стандардната изработка на титаниумот со леење. Коронките имаат одлично рабно затварање и добра естетика. Се одзема помалку забна супстанца и нема никакви биолошки компликации.

Заклучок CAD-CAM методата овозможува да се постигне поголема цврстина на материјалот, подобрена естетика и посилна адхезивна врска која се остварува со специјален бондинг систем меѓу металот и порцеланот.



144ANETA MIJOSKACoautors -Stavreva N.

CAD-CAM TITANIUM-CERAMIC CROWNS – APPROPRIATE REPLACEMENT FOR CLASSICAL METAL CERAMICS

Introduction CAD/CAM Computer-aided design/computer-aided manufacturing of titanium ceramic restora-tions is method developed for replacing expensive crowns made of noble metals. Biocompatibility, hypoallergenic, high strength, low thermal conductivity, corrosion resistant, precise manufacture and low cost are only few of the reasons to choose titanium alloys instead of conventional metal-ceramic restorations.

Purpose Difficult casting process( high melting temperature, forming reactive layer which weaked ceramic bonding) are the main reasons for developing alternative methods for milling titanium monoblock. Remarkable precision, controled alpha oxidation and even stucture of alloy were achieved. We present prosthodontic solution for 20 years old female patient with anodontia of upper lateral inci-sors, extremely deep overbite and diastemas between canines and premolar tooth. Two titanium crowns with lateral incisor shape were made for canines .

Material and methods After tooth preparation single-phase impression with elastomeric materials was taken. Definitive cast was scaned three dimensionaly with CCD camera in CAM/CAM system at Dental Clinical Cen-tre (Everest Ka Vo Dental System, Germany). The software captured die surface and demarcation line, and technician designed coping. Final data were transferred in 3- Axis milling unit for milling titanium monoblock. After metal probe, ceramic is furnaced ( Duceratin Kiss). It is specialy designed for use with titanium alloys. This method eliminate prob-lems with standard casting. Titanium crowns were tested and cemented definitely with zinc-phos-fate cement( Harvard ).

Results This method eliminate problems with standard manufacture with casting. Restorations have excel-lent marginal fitting and good aesthetic. Less tooth structure is removed and there havn’t been any biological complications.

Conclusion CAD-CAM method accomplishes higher material strength, better aesthetic and stronger adhesive bonding between metal and ceramic material.



145ВЕСНА ЈУРУКОВСКА-ШОТАРОВСКАКоавтори – Јовановски С., Sotirovich Milisav, Шотаровски С., Миовска А., Ставрева Н.

ФИБЕРКОЛЧИЊАТА ВО ЕСТЕТСКОРЕСТАВРАТИВНАТА СТОМАТОЛОГИЈА Фибер колчињата во поново време се повеке го завземаат приматот во естетскореставративната стоматологија. Овој материјал со својата биомеханичка цврстина и флексибилност соодветствуа со забната структура во коенот на забот.

Цел:Наша цел е да се анализират особините на фибер колчето кое го поставивме во ендодонтскиот третиран централен ицизив во горната вилица.

Материјал и метод: Како материјал користиме фибер колче и композитен цемент на компанијата 3М ЕСПЕ.

Резултати:Брзата и лесна апликација, добрата должина и дијаметар на колчето, транспарентноста и високиот модул на еластичност ја намалија можноста за фрактура на ендодонски третираниот заб.

Заклучок:Особините на фибер колчето со својата супраструктура максимално ги задоволија функционалните и естетските потреби во реставративната стоматологија. Клучни зборови: фибер колче, цомпозитен цемент, еластичност, естетика.



145JURUKOVSKA SHOTAROVSKACoautors - Jovanovski S., Sotirovich M. Shotarovski S., Miovska A., Stavreva N.

FIBER POSTS IN ESTETIC AND RESTORATIVE DENTISTRY

Fiber posts in newly time are taking primate in the estetic and restorative dentistry. This material with it’s biomehanical strenght and flexibiity is similar with the teeht structure of the rooth.

Target:Our target is analysing the properties of the fiber post which we have set in endodoticly treated frst incisor in upper jaw.

Materials and method:We use fiberglass post and composite cement of the company 3M ESPE.

Results:Fast and easy setup and aplication,proper lenght and diameter of the post, transparency and high elasticity modul decrease the chanse for fracture of endodon-ticly treated teeth.

Conclusion:The properties of the fiber post and it’s suprastructure gave maximal results in functional and estetic needs of the restorative dentistry. Key words: Fiber post, composite cement, elasticity, estetic



146ЕМИЛИЈА БАЈРАКТАРОВА ВАЉАКОВАКоавтори – Коруноска Стевковска В., Гиговски Н., Бајрактарова Мишевска Ц.

ВЛИЈАНИЕТО НА ТЕРМИЧКИОТ ТРЕТМАН ВРЗ СИЛАТА НА КОМПОЗИТНО-ПОРЦЕЛАНСКАТА ВРСКА КАЈ СИСТЕМ ЗА РЕПАРАЦИЈА НА ФРАКТУРИРАН ПОРЦЕЛАН Цел:Да се испита влијанието на термичкиот тертман врз јачината на поврзување меѓу порцеланот и композитниот материјал како средство за репарација на фрактуриран порцелан кај металкерамички фиксни протетски конструкции.

Материјал и метод:Беа подготвени вкупно 120 примероци составени од метална база и порцелан. Во зависност од спроведениот метод за подготовка на порцеланската површина (ПП), примероците беа поделени во 12 групи: гр.1. атхезив, гр.2. борер и атхезив, гр.3. киселина (15сек.) и атхезив, гр.4. борер, киселина (15сек.) и атхезив, гр.5. борер, киселина (30сек.) и атхезив, гр.6. борер, киселина (60сек.) и атхезив, гр.7. киселина (15сек.), силан и атхезив, гр.8. киселина(30сек.), силан и атхезив, гр.9. киселина(60сек.), силан и атхезив, гр.10. борер, киселина (15сек.), силан и атхезив, гр.11. борер, киселина (30сек.), силан и атхезив и гр.12. борер, киселина (60сек.), силан и атхезив. Користени се материјали од фирмата Ivoclar Vivadent. Врз порцеланот беше нанесуван и полимеризиран композитен материјал. Сите примероци беа чувани 24 часа во водена бања на 37ºC, по што половина примероци од секоја група беа изложени на термичко третирање (TT) од 300 циклуси (наизменично на 5ºC и 55ºC по 30 секунди). Ефикасноста на силата на поврзување меѓу порцеланот и композитниот материјал беше оценувана преку силата на смолкнување (MPa).

Резултати:Вредностите за силата на врзување (MPa) без ТТ/со ТТ беа следните: гр1. 2.51/2.10, гр2. 4.99/3.43, гр3. 2.27/1.16, гр.4. 2.39/1.69, гр5. 2.03/2.81, гр.6 2.55/3.65, гр7. 3.66/4.13, гр8. 6.16/7.96, гр9. 4.19/6.39, гр10. 8.48/8.64, гр11. 7.02/7.90 и гр12. 5.45/6.96. Термичкото третирање ја намалува јачината на силата на поврзување, кога за подготовка на ПП се применети само методи кои овозможуваат механичка ретенција. Термичкото третирање доведува до мал пораст на јачината на поврзување кај сите примероци каде покрај механичка е обезбедена и хемиска врска (силан).

Заклучок:Термичкото третирање има различно влијание врз јачината на силата на поврзување и зависи пред се од методите кои се спроведени за репарација на порцеланот.

Клучни зборови: фрактура на порцеланот, металкерамички реставрации, композитен материјал, термички третман, сила на поврзување



146EMILIJA BAJRAKTAROVA VALJAKOVACoautors - Vesna Korunoska Stevkovska, Nikola Gigovski, Cvetanka Bajraktarova Mishevska

THE INFLUENCE OF THE THERMOCYCLING OVER THE PORCELAIN-COMPOSITE SHEAR BOND STRENGTH Aim:The aim of the research was to evaluate the influence of thermocycling over the shear bond strength between the porcelain and the composite as material for repairing the fractured porce-lain.

Material and method:A total of 120 specimens comprised of metal base and porcelain have been prepared. Composite material has been applied over the porcelain and polymerized, after previously done porcelain surface treatment. The following groups have been formed: gr.1. adhesive; gr.2. bur, adhesive; gr.3. acid (15 s.), adhesive; gr.4. bur, acid (15 s.), adhesive; gr.5. bur, acid (30 s.), adhesive; gr.6. bur, acid (60 s.), adhesive; gr.7. acid (15 s.), silane, adhesive; gr.8. acid (30 s.), silane, adhesive; gr.9. acid (60 s.), silane, adhesive; gr. 10. bur, acid (15 s.), silane, adhesive; gr.11. bur, acid (30 s.), silane, adhe-sive; gr.12. bur, acid (60 s.), silane, adhesive. Before being subjected to a shear load, all specimens were stored in 37ºC distilled water for 24 hours and half of them were thermo cycled (TT) between 5ºC and 55ºC for 300 cycles with a 30 s. dwell time. The efficiency of the bond strength between the porcelain and the composite material has been evaluated through the shear bond strength (MPa).

Results:Values for the shear bond strength (MPa) without TT/ with TT are as follows: gr.1. 2.51/2.10; gr.2. 4.99/3.43; gr.3. 2.27/1.16; gr.4. 2.39/1.69; gr.5. 2.03/2.81; gr.6. 2.55/3.65; gr.7. 3.66/4.13; gr.8. 6.16/7.96; gr.9. 4.19/6.39; gr.10. 8.48/8.64; gr.11. 7.02/7.90; gr.12. 5.45/6.96. The thermal treat-ment mostly decreases the bond strength, when porcelain surface treatment methods are applied which allow mechanical retentions. The thermal treatment leads to small increase of the shear bond strength on all specimens where mechanical and chemical relation (silane) is achived.

Conclusion:The thermal treatment has different influence on the bond strength and depends mostly on the methods which have been conducted for porcelain reparation.

Key words:porcelain fracture, metal-ceramic restorations, porcelain, dental composites, reparation, bond strength, thermocycling



147КАТЕРИНА ВАСИЛЕВА-ГЕШОВСКАКоавтори - К. Василева-Гешовска, С. Ивановска, Љ. Гугувчевски, В. Стефановски

ПРЕДНОСТИ НА ГОРНАТА ИНДИВИДУАЛНА ЛАЖИЦА СО МЕЃУПРОСТОР ВО КОРЕЛАЦИЈА СО КОРЕКЦИИТЕ НА МАКСИЛАРНАТА ТОТАЛНА ПРОТЕЗИ Клучни зборови:горна тотална протеза, горна индивидуална лажица со меѓупростор, мукозна промена

Вовед:тоталните протези се изработуваат за да се воспостави уредна џвакална функција, да се отстранат пречките во говорот и да се подобри естетскиот изглед на пациентот. Но, честопати се забележуваат патолошки промени на живото ткиво кое доаѓа во допир со тоталните протези. Штетното дејство најчесто е предизвикано од механички дразби, па поради тоа како императив се поставува односот на протезите како страно тело кон живите ткива.

Цел на трудот: 1.Да се процени адаптацијата на цврстиот протезен материјал кон ткивата со различна конзистенција и резилиенција; 2.Да се процени распределбата на оптоварувањата кај лажиците со меѓупростор.

Материјал и метод:горновиличната индивидуална лажица со меѓупростор се изработува врз гипсен модел на кого има адаптирано плоча од розев восок. Восокот завршува 3 до4 mm пред обележаната граница на моделот. Индивидуалната лажица има посебни држачи коишто го обезбедуваат меѓупросторот. Потоа се зема функционалниот отпечаток со формиран вентилен раб и флуиден еластомерен материјал коишто не врши притисок и го исполнува меѓупросторот.

Резултати и дискусија:компресијата со вака земен функционален отпечаток се пренесува врз максиларната мукоза која е отпорна да ја прифати при што се растеретуваат останатите делови од тотално беззабниот гребен.

Заклучок:врз основа на спроведеното испитување може да се заклучи дека 1.Редуциран е бројот на посети за корекција бидејќи нема притисок врз свежите екстракциони места; 2.Намалена е ресорпцијата на алвеоларните продолженија; 3.Растеретени се осeтливите места како зоните на n. nasopalatinus, n. et a. palatinа major; 4.Растеретени се коскените испупчувања како торус палатинус, преку кого протезата би се нишала и дестабилизирала; 5.Поголема удобност за пациентот во користењето на тоталната протеза.



147KATERINA VASILEVA GESHOVSKACoautors - S. Ivanovska, Lj. Guguvcevski, V. Stefanovski

THE ADVANTAGES OF MAXILLARY INDIVIDUAL TRAY WITH INTER-SPACE IN CORRELATION WITH CORRECTIONS OF UPPER COMPLETE DENTURE Key words:upper complete denture, individual tray with inter-space, mucosal changes

Introduction:with complete dentures the correct masticatory function is established, the speaking dysfunctions are eliminated and esthetic appearance of the patient’s face is also established. Very often the pathologic changes can be seen over the living tissue which is in contact with complete denture bases. The pathologic influence of the upper complete denture is caused from mechanical irrita-tions and because of that as an imperative is the correct relation between the maxillary denture and maxillary tissues.

The aim of the study is; 1.To evaluate the adaptation of the hard acrylic material in relation with different consistency and resiliency of the maxillary mucosa; 2.To evaluate the distribution of the loading in upper individual tray with inter-space.

Material and method:maxillary individual tray is fabricated on the plaster model which is covered with wax base plate. This wax is for 3 to 4 mm away from the border line of the upper model. In the individual tray there are special stoppers for the inter-space, so there is a space between the upper mucosa and the inner individual tray surface. After adaptation of the tray in the patient’s mouth the functional impression is done with fluid elastomeric which do not cause any pressure on the mucosa and the inter-space gap is totally full.

Results and discussion:the pressure of the functional impression is equally distributed over the maxillary mucosa so the other parts of the upper denture tegument are without possibility of unequal loading.

Conclusion:according to the investigations the following can be conclude: 1.There is reduction of the patient’s visiting because of minimal pressure over the vulnerable mu-cosal places; 2.There is minimal resorption of the alveolar ridges; 3.The loading in the regions of n. palatines and n. and a. palatine major is minimal; 4.The pressure over the region of torus palatines is minimal and the stabilization of the denture is correct; 5.The patient’s comfort and satisfaction is noticeable.



148ВИКТОР СТЕФАНОВСКИ Коавтори – В. Стефановски, Е. Василевска-Георгиева, Љ. Гугувчевски, С. Ивановска, К. Василева-Гешовска

ПРОТЕТИЧКО-ОРТОДОНТСКИ ПРИСТАП ВО РЕШАВАЊЕТО НА ЕСТЕТСКИТЕ НЕДОСТАТОЦИ

Клучни зборови: протетички третман, парцијална беззабност, естетски недостаток

Вовед:современата технологија и интердисциплинарната тимска работа овозможуваат докторите стоматолози да постигнат невероватни успеси во поглед на функцијата, естетиката, стабилноста и здравјето. Во секојдневната практика се среќаваат случаи кои бараат мултидисциплинарен пристап, се со цел пациентот да ја добие најдобрата можна услуга.

Цел на трудот:прикажан е интердисциплинарниот пристап на специјалист протетичар и специјалист ортодонт во решавањето на два случаи со парцијална беззабност. Во првата фаза од третманот со помош на фиксен ортодонтски апарат се поставуваат забите на потребната позиција за потоа да се создадат услови за изработка на протетичка конструкција.

Случаи 1. Пациентка на 30 годишна возраст со amelogenesis imperfect има хиподонција на латералните горни секачи и третите молари. Поради недостаток на латералните секачи кај пациентката се забележува изразена растреситост во интерканинскиот сектор во горната вилица. Поставен е ортодонтски апарат и по завршување на третманот забите се поставуваат во соодветна позиција. По демонтирање на ортодонтскиот апарат следи протетичка подготовка и изработка на металкерамичка конструкција во горната вилица.

Случаи 2. Пациент на 62 години со парцијална беззабност во горната вилица со еднострано терминално беззабен гребен (Kennedy II класа). Кај пациентот е индицирана изработка на горна скелетирана парцијална протеза, со припрема за ретенциони копчиња. Поради подолг беззабен период кај пациентот се појавила растреситост на забите која е неповолна за изработка на фиксна протетичка конструкција. За да се коригира поставеноста на забите кај пациентот поставен е ортодонтски апарат со сегментален лак. По завршување на третманот изработена е горна парцијална скелетирана протеза со припрема.

Заклучок Цел на протетиката е да создаде услови за фикснопротетичко решение, се разбира ако има услови за тоа. Со брзиот напредок на технологијата сé повеќе се олеснува работата на стоматологот, а и успехот од неговата работа е сé поголем. Потребен е мултидисциплинарен пристап во решавањето на случаите, не само од аспект дали една конструкција може дa се изработи, туку и како ќе се изработи. Секој пациент е уникатен на свој начин, но за сите интервенции треба да постои тим кој на пациентот ќе му го понуди најоптималното решение.



148VIKTOR STEFANOVSKICoautors - E. Vasilevska-Georgieva, Lj. Guguvcevski, S. Ivanovska, K. Vasileva-Geshovska

PROSTHETIC AND ORTHODONTIC APPROACH IN RESOLVING OF ESTHETIC INSUFFICIENCY Key words: prosthetic treatment, partial edentulous, esthetic insufficiency

Introduction:modern technology and interdisciplinary team approach give a chance for great success in func-tion, esthetic, stability and health. In everyday practical work there are many cases which want multidisciplinary approach with only one goal for patient and it’s the most favorable service.

The aim of the study:this study presents an interdisciplinary approach of specialized prosthodontic and specialized orthodontic in treatment of two cases with partially edentolouness. In first phase’s treatment with fixed orthodontic appliance the teeth are positioned in correct positions and after that the regular circumstances are established for construction of prosthodontic framework.

Case 1. Female patient at 30 years have amelogenesis imperfect and hypodontic on upper lateral incisive and third molar tooth. Because of missing lateral incisive the great inter-tooth distance is notice-able in region of frontal jaw segment. Orthodontic appliance is used and the natural teeth are reg-ularly positioned. After that treatment the prosthodontic treatment is done with partial denture.

Case 2. Male patient 62 years old with partial edentulous in upper jaw with unilateral edentulous ridge Kennedy class II. The patient has to be treated with upper partial denture with retentive parts. Be-cause of long period without teeth the great inter-tooth distance is evidently present and the fixed prosthodontic treatment is not correct. The correct position of the remaining teeth is done with orthodontic segmental bow. After finishing of that treatment the upper partial denture is done.

Conclusion:the aim of modern prosthodontic is to create conditions for fixed prosthodontic treatment of pa-tients if there is any possibility for that kind of therapy. With advanced technology the success of prosthodontic is great and the patients are more satisfied. The multidisciplinary approach is im-portant not only for the success but also for the kind of the framework. Every patient has his own approach, but for all kinds of intervention there must have a team for finding the optimal solution.



149АНАСТАСИЈА МИРЧЕВСКА Коавтори - М.Накова, А.Грчев, М.Костадинова, Т.Тодоров

ОКЛУЗАЛНИОТ ТРАУМАТИЗАМ КАЈ ФИКСНО-ПРОТЕТСКИТЕ НАДОМЕСТОЦИ КАКО ЈАТРОГЕН ФАКТОР НА ПАРОДОНТАЛНАТА БОЛЕСТ

Целта на овој труд е да се проследи ефектот на оклузалниот трауматизам врз пародонталниот комплекс после фиксно протетска реставрација, како јатроген фактор.

Матерјал и метод за работа :за реализација на поставената цел беа проследени 60 пациенти со протетски надоместоци, од двата пола. Во оваа група на испитаници беа опфатени пациенти со фиксно-протетски надоместоци, чие време на носење не е подолго од пет години. Контролната група ја сочинуваат хомологните заби од контралатералната страна кај испитуваните заби. Оклузалниот трауматизам на фиксно-протетските надоместувања кај испитуваните групи беше изразен преку модифицираните критериуми на USPHS. Рентгенолошките промени беа верифицирани и изразени преку Miller-Pelzer-ов индекс.

Резултатите од направените анализи покажаа дека кај 25% од испитаните пациенти имаа нормален оклузален однос, кај 55% предвремен контакт, а кај 20% отсуство на оклузален контакт.

Ресорпцијата на алвеоларната коска изразена преку Милер-Пелзер-овиот индекс кај пациентите со нормален оклузален однос изнесува 2.96, кај предвремен оклузален контакт 3.78, а кај отсуство на оклузален контакт изнесува 3.80. Резултатите покажуваат дека најизразено разградување има кај пациентите со предвремен контакт, а минимална е разликата и кај оние коине постои оклузален контакт, односно се наогаат во афункција.



149ANASTASIJA MIRCEVSKACoautors - M.Nakova, A.Grcev, M.Kostadinova, T.Todorov

OKLUZAL TRAUMATISM IN FIXED-PROSTHETIC BENEFITS AS IATROGENIC FACTOR PARODONTAL-NATA DISEASE

The purpose of this study is to follow the effect of okluzal traumatism on parodontal com-plex after fixed prosthetic restoration as iatrogenic factor.

or this purpose were observed 60 patients with fixed-denture compensation, from both saxes. In this group included patients with fixed-prosthetic replacements, during which the decision is not longer than five years.As a control group for these exsaminations were observed contra-lateral homologous teeth without fixed dentures. Okluzal traumatism of fixed-prosthetic dentaures in examined groups wasexpressed by the modi-fied criteria of the USPHS. X-ray changes were verified and expressed by Miller-Pelzer index.

The results of analyzes showed that in 25% of the patients had normal okluzal relationship in 55% early contact, and in 20% okluzal absence of contact.

Resorption of alveolar bone expressed by Müller-Pelzer’s index in patients with normal okluzal relation is 2.96, in early okluzal contact 3.78, and in the absence of okluzal con-tact is 3.80. The results show that decomposition is most pronounced in patients with ear-ly contact, and the difference is minimal and those whichnot okluzal no contact, or are in afunktion.



150АНА БУНДАЛЕВСКАКоавтори - Ана Миновска, Даниела Цветановска-Стојчева

EPULIS FISSURATUM

Epulis fissuratum претставува псеудотуморска формација која е лоцирана на мекото ткиво во вестибулумот на оралната празнина , предизвикан од слаба, но хронична иритација од протези кои не пасуваат. Крајниот и дефинитивен третман е ексцизија, на која и следи адекватна протетска реставрација. Употребата на Er:Yag ласерот во однос на конвенционалните методи има многу предности како што се: безконтактно работење, отсуство на крварење или минимално крварење, нема потреба од сутурирање, нема постоперативна болка и оток и како најголема предност – многу забрзана епителизација. Цел:Целта на оваа постер презентација е да се прикаже случај на epilis fissuratum кај пациент кој носи 24 години стара тотална протеза, а ексцизијата на лезијата ја одложува заради фобичен страв од хируршка интервенција.¬ Приказ на случај: Пациент на возраст од 58 години, кај кој поради долго носење на стара тотална протеза која не пасува во пределот на вестибулумот на максилата, појавени се масивни мекоткивни израслини во повеќе слоеви, што асоцира на Епулис фиссуратум. Пациентот е со добро општо здравје, нема хронични заболувања и не прима никаква терапија. Сите лезии беа отстранети со Er: Yag. Три седмици после интервенцијата третираната регија беше комплетно епителизирана. Не беа забележани значителни компликации како што се крварење, постоперативна болка, оток ниту инфекција. Протетската рехабилитација беше постигната со нова горна тотална протеза и адекватно протетско решение во долната вилица. Пациентот беше проследен на 6 месеци и 1 година од интервенцијата без појава на рецидиви. Заклучок: употребата на Er:yag ласерот има предност во однос на конвенционалните методи за ексцизија на епилис фисуратум, скратувајќи го времето на регенерација на ткивото, постоперативните тегоби и протетската рехабилитација.



150ANA BUNDALEVSKACoautors - Minovska A., Cvetanovska S.D.

EPULIS FISSURATUM

Epulis fissuratum is a pseudo- tumorous formation located on the soft tissue in the vestibulum of oral cavity, caused by chronic irritation from non fitting dentures. The final and definitive treatment is excision, followed by an adequate prosthetic restoration. The use of Er: Yag laser over conven-tional excision methods has many advantages such as: contactless operation, absence of bleeding or minimal bleeding, no need for sutures, no postoperative pain and swelling and the greatest advantage - much faster epithelisation.

Aim: The aim of this poster presentation is to present a case of patient, who after using a poor fitting, 24 years old complete denture develped Epulis fissuratum, and was procrastinating the treatment be-cause of phobic fear of surgery Case: A 58 yrs old patient with massive soft tissue growth in multi-ple layers in the maxillary vestibulum, which associates to Epulis fissuratum. The patient is in good general health, no chronic diseases and not receiving any medications. All lesions were removed with the Er: Yag laser (Syneron Lite touch). Three weeks after the intervention the treated area was completely covered with a new epithelium. There were no significant complications such as bleeding, postoperative pain, swelling or infection. The prosthodontic rehabilitation was achieved with a new upper complete denture and adequate prosthetic solution in the lower jaw. The patient was followed up 6 months and 1 year after the intervention without any occurrence of relapses. Conclusion: The use of Er: Yag laser has many advantages over conventional methods of excision of Epulis fisuratum in the matter of time for the regeneration of tissue, much less postoperative discomfort for the patient and early prosthetic rehabilitation.



ДЕНТАЛНИ МАТЕРИЈАЛИ

158ВЕРА СТОЈАНОВСКАКоавтори - Поповска Л., Муратовска И., Стојановска Е., Радојкова-Николова В.

СЕМ ЕВАЛУАЦИЈА НА СМОЛНО-ДЕНТИНСКА И БАЗНО-ДЕНТИНСКА ПОВРШИНА ПОД КОМПОЗИТНА РЕСТАВРАЦИЈА

Вовед: Глас јономер и калциум хидроксид се најчесто употребувани заштитни подлоги кај длабоко препарирани кавитети,обтурирани со композитни реставрации. Најчесто како причина за пулпина инфламација е појавата на микролекиџот кај реставрацијата како и на субсеквентната пасажа на бактерии.

Цел: Целта на оваа студија е да со скенинг електронски микроскоп се обсервира напречниот пресек на дентинско-композитната површина.

Материјал и метод: Ин витро подготвивме 20 перманентни, некариозни заби. Препарираните длабоки кавитети од I класа ги рандомизиравме во две групи: 1) со заштитна подлога од калциум хидроксид(Dycal LC), и 2) заштитна подлога од глас јономер(Fuji II LC).Потоа во кавитетите, според упатството на производителите, аплициравме, 37% фосфорна киселина, атхезив- Ex-cite и композит- Tetric Ceram.

Резултати:Забните примероци беа обсервирани со СЕМ. Ултраструктурата на допирните површини, каде беа поставени заштитни подлоги, индицираа на појава на микропростори помеѓу дентинот, подлогите и композитните реставрации. Кај подлогите од калциум хидроксид беа забележани повеќе микропростори и дисконтинуитет на маргиналниот раб а во самата подлога имаше појава на поголеми и помали микропростори. Големината на интерфацијалниот гап(простор), кај реставрациите со подлоги од глас јономер беше од 3-18 микрони а хибридниот простор беше делумно формиран.



DENTAL MATERIALS

158VERA STOJANOVSKACoautors - Popovska L., Muratovska I., Stojanovska E., Radojkova N.V.

SEM EVALUATION OF THE RESIN- DENTIN AND BASE- DENTIN INTERFACE UNDER COMPOSITE RESTORATIONS

Background: Glass ionomer and calcium-hydroxide are often used as base in deep cavities, obturated with com-posite restorations. The reason for pulp inflammation is the microleakage in restorations as well as the subsequent passage of bacteria.

Aim: The aim of this study is SEM observing of the marginal adaptation in the bottom of the deep cavi-ties of dentin-composite interface.

Matherial and method: We used 20 permanent, non carious teeth in vitro. Than the specimens were preparated with deep oclusal cavities, and randomly divided in two groups: 1. with calcium-hydroxide base (Dycal LC); 2. with glass ionomer base (Fuji II LC). After the cavities was obturate with complete adhesive sys-tem: 37% H3PO4, adhesive - Excite and composite -Tetric Ceram, according to the manufacturer’s manual.

Results: The teeth specimens were analysed with SEM where the bases were placed, ultra structural im-ages shows microleakage between dentin, base and composite restorations. Microleakage and discontinuity in marginal edge was also seen in the base with calcium-hydroxide. Interfacial gap in restorations with glass ionomer was 8-15µ, and the hybrid layer was partially formed.



159ВИОЛЕТА КАРАНФИЛОВИЌКоавтори - Л. Поповска, М. Каранфиловиќ

ВЛИЈАНИЕТО НА ИНТЕНЗИТЕТОТ НА ОСВЕТЛУВАЊЕТО НА ПОЛИМЕРИЗАЦИОНИТЕ ЛАМПИ ВРЗ ВРЗУВАЊЕТО НА КОМПОЗИТНИТЕ РЕСТАВРАЦИИ За квалитетот на композитните реставрации многу битен фактор меѓу другото е и полимеризацијата која е во директна зависност од исправноста, односта јачината (интензитетот) на полимеризационите лампи. Целта на ова испитување беше да одредиме како влијае интензитетот на осветлување на полимеризационите лампи врз врзувањето на композитните реставрации. Материјали и методи: Испитувањето беше направено на 32 екстрахирани заби на кои испрепариравме кавитети од V класа, при што гингивалниот раб беше на ниво на цемент. Забите ги реставриравме со TETRIC ECONOM PLUS на IVOCLAR VIVADENT. Препаратите беа поделени во 4 групи. Реставрираните заби од I и II група беа осветлувани со TUNGSTEN HALOGEN лампа, од кои I група заби беше полимеризирана со лампа со пропишан интензитет, а II група со нешто послаба јачина од пропишаната. III и IV група на заби беа полимеризирани со LED лампа, од кои III група на заби беше полимеризирана со пропишан интензитет, а IV група со послаб интензитет од пропишаниот. Препаратите ги потопивме во метиленско плаво во период од 24 часа со цел да се процени рабното затворање. Пропустливоста ја следевме на пресеци со дебелина од 0,5 мм, а резултатите ги проследивме на стерео микроскоп со 16 пати зголемување. Добиените резултатит не покажаа сигнификантна разлика помеѓу групите осветлувани со LED и HALOGEN лампи, но имаше разлика помеѓу реставрациите кои беа полимеризирани со лампи со нормален интензитет (LED и HALOGEN лампи) и оние со помал интензитет од пропишаниот. Кај оние заби каде што полимеризацијата беше направена со лампи со послаб интензитет беше пронајдени и неполимеризиран материјал во подлабоките делови од кавитетот. Заклучок:Секогаш треба да се води сметка за исправноста (јачината, интензитетот) на полимеризационата лампа, независно дали е HALOGEN или LED лампа.



159VIOLETA KARANFILOVICCoautors - L. Popovska, M. Karanfilovic

THE IMPACT ON LIGHT INTENSITY OF POLYMERIZATION HEADLAMPS ON TYING THE COMPOSITE RESTORATION Very important factor for the quality of composite restorations among other is that polymerization depends on the soundness or strength (intensity) of polymerization headlamps. The purpose of this study was to determine how the intensity of illumination lamps influenced to polymerization of composite restorations does.

Materials and methods: The research was done on 32 extracted teeth. Cavities of class V with gingival margin in cement were prepared. The teeth were restored with TETRIC ECONOM PLUS from IVOCLAR VIVADENT. The preparations were divided into 4 groups. Restored teeth from group I and II were illuminated with TUNGSTEN HALOGEN lamp, of which the teeth from group I were polymerized with prescribed intensity and group II with slightly weaker than the prescribed strength. Group III and IV of teeth were polymerized with LED lamp, of which the teeth from group III were polymerized with pre-scribed intensity and group IV with slightly weaker than the prescribed strength. The preparations were immersed in methylene blue for 24 hours in order to assess the margin closure. We analyzed the permeability in sections with a thickness of 0.5 mm with magnification 16X with a stereo mi-croscope. Obtained data showed no significant difference between groups illuminated with LED and HALO-GEN lamps, but there was a difference between the restorations polymerized with lamps with normal intensity (LED and HALOGEN lamps) and those with less intensity than prescribed. In those teeth where the polymerization was done with lamps with low intensity we found not polymerized composite resin in the deeper parts of the cavity.

Conclusion: We should always take account of accuracy (volume, intensity) of polymerization headlamp, re-gardless of whether HALOGEN or LED lamp.



160БЛАГОЈА ЛАЗОВСКИ Коавтори - Јанкуловска Мира, Спасевска Лилјана, Павлевска Мери, Шуменковка Дијана, Костов Мики

БИОКОМПАТИБИЛНОСТ НА НАНОКОМПОЗИТНИ ПОЛНЕЊА Вовед: Идеален дентален материјал би бил оној кој не предизвикува оштетување на гингивата, мукозата, пулпата, и сите останати ткива во оралниот кавитет. Истиот не треба да соджи токсични, разградувачки и дифузибилни компоненти, кои можат да дифундираат во системскиот крвоток и да предизвикаат системска токсичност, алергии, тератогени и канцерогени ефекти.

Цел: Да се одреди ткивната реакција и нивото на инфламација на поткожно сврзно ткиво кај стаорци од видот Wistar со субкутано имланитирано нанокомпозитно полнење.

Материјали и метод: Во студијата беа вклучени 18 машки стаорци од видот Wistar со тежина од 200-250g (±20 g) стари 20-24 недели. На грбниот дел од стаорците (субскапуларно) билатерално се обележани 2 оперативни полиња, лево и десно од медијалната линија. Во едното оперативно поле, по соодветната препарација, е поставен композитниот материјал, после соодветната подготовка (според упатството од производителот) и внесен во полиетиленски тубички со должина од 5мм и дијаметар од 3 мм. Во другото оперативно поле се поставува контролната група, празни полиетиленски тубички со истите димензии. Стаорците се делат во 3 групи, по 6 примероци. Истите се жртвувани после 7, 21 и 45 дена, соодветно по група и е земен примерок од ткивото од местото на имплантацијата. Од земените примероци се изготвуваат хистопатолошки и хистохемиски анализи. Резултатите се статистички обработени во статистичкита програма STATISTICA 7.1 for Windows.

Резултати: Нашите резултати покажаа дека се забележува ткивна реакција и кај двете групи. Но статистички сигнификантно поголема инфламаторна реакција се забележува кај експерименталната во однос на контролната група. Најбурна ткивна реакција се забележува во првите 7 дена по имплантацијара. По 45 дена кај контролната група скоро и да не е забележителна ткивна реакција, што не е случај и кај експерименталната група.

Заклучок: Нанокомпозите и покрај високата биокомпатибилност, предизвикуваат ткивна инфламација, заради што треба строго да се приджуваме кон индикациите за нивна употреба, особено кај млади трајни заби.



160BLAGOJA LAZOVSKICoautors - Jankulovska M., Spasevska Lj., Pavlevska M., Shumenkovska D., Kostov M.

BIOCOMPATIBILITY OF NANOCOMPOSITE FILINGS

Introduction:Ideal dental material should be a one which doesn’t cause damage of the gingiva, mucosa, pulp, or any other tissue in the oral cavity. It shouldn’t contain toxic, leachable and diffusible components, that can diffuse in the circulatory system and cause system toxicity, allergies, teratogenic or carci-nogenic effects.

Purpose of paper: To determine the tissue reaction and the level of inflammation on the subcutaneous connective tissue in Wistar rats with subcutaneous implants of nanocomposite filing.

Materials and methods: The study included 18 male Wistar rats, 200-250g (±20 g) weight, 20-24 weeks old. On the dorsal part of the rats (subscapular) bilateral were marked two operational areas, left and right of the me-dian line. In one operational area, after appropriate preparations, was set the composite material, after the preparation (as directed by the manufacturer) and encapsulated in polyethylene tubes 5 mm in length and 3 mm in diameter. In the other operational field was set the control group of empty polyethylene tubes with same dimensions. Rats were divided into 3 groups of 6 sam-ples. They were sacrificed after 7, 21 and 45 days respectively per group and a sample of tissue was taken from the site of implantation. From the taken samples were prepared histopathological and histochemical analysis. The results were statistically processed in statistical program STATISTICA 7.1 for Windows.

Results: Our results showed that the tissue reaction is observed in both groups. But statistically signifi-cantly greater inflammatory response was observed in the experimental group, compared to the control group. The biggest tissue reaction is observed in the first 7 days after implantation. After 45 days in the control group was almost non visible tissue reaction, which was not the case in the experimental group.

Conclusion: Nanocomposites despite their high biocompatibility, are causing tissue inflammation, therefore we should strictly adhere to the indications for their use, particularly in young permanent teeth.

Z

AS

NA POITIVN

LITA

BRZO ANALGETSKO DEJSTVO (po 15 min.)

PROTIVVOSPALITELNO DEJSTVO

10 tableti 50mg

diclofenac calium

Indikacii vo stomatologijata:- zabobolka - zaben apsces - po operativni zafati vo usta i na lice

Dozirawe: - edna tableta dva do tri pati na den

^lenka na grupacijata Teva








МИНОВСКА АНА Коавтори: Цветановска Стојчева Д., Бундалевска А., Станков П.

-Усна презентација-

ИЗМАЗНУВАЊЕ НА ПЕРИОРАЛНИ БРЧКИ СО ER:YAG LASER IN HANDPIECE ВО КОРЕЛАЦИЈА СО ИНДИВИДУАЛНИОТ ДЕНТАЛЕН ЕСТЕТСКИ РЕЗУЛТАТ

ВОВЕД

Познато е дека во денешното општество кај луѓето се фаворизира правењето на сите можни напори за да се оптимизира изгледот. Со оглед на тоа што лицето и устата се најзабележливите делови од човечкото тело, не е чудно што има зголемена побарувачка за естетски корекции на насмевката и забите во секојдневната општа пракса.Често се сретнуваме со загуба на заби која веќе направила промени во оро-фацијалниот комплекс придружен со атрофија на коската и колапс на долната третина на ликот односно паѓање на вертикалната димензија, загуба на потпората на усните и појава на пери-орални брчки.Во такви случаи на загубена естетика, терапијата станува комплексна и претставува голем предизвик.Брчките, без разлика дали се настанати како резултат на вообичаени мимики на лицето, стареење, оштетување од сонце, пушење, слаба хидратација или загуба на потпората, се голем естетски проблем, особено за жените.Како старее лицето, квалитетот на кожата опаѓа. Стареењето од генетски детерминирана, природна, хронолошка деградација на метаболните процеси води до истенчување на епидермисот, дермална хипоцелуларност, намалување на бројот на дермалните крвни садови и смалена количина на колагено и еластично ткиво.Измазнувањето на брчките се постигнува со отстранување на надворешните слоеви на папиларниот дермис и стимулирање на одговорот на организмот со процесот на зараснување. Тоа индуцира реепителизација и формирање на нов колаген којшто ја прави кожата помазна и поеластична.

ЦЕЛ Можеме ли да влијаеме и до каде може да одиме (со измазнување на брчките користејќи го Lite-Touch™ Er:YAG денталниот ласер) со емоцијата на пациентот околу неговата/нејзината естетика и позитивниот психолошки одговор, дури и во случаи кога дентофацијалната естетска анализа понекогаш не е задоволителна?

МАТЕРИЈАЛ И МЕТОДСите анализирани пациенти имаа претходоно добиени протетски изработки како: парцијални или тотални протези, фиксни мостови или други дентални реконструкции, и сите имаа присутни периорални брчки но немаа активни бактериски или вирусни инфекции или било какви воспалителни процеси во регијата што беше третирана. Секој пациент беше фотографиран пред и по третманот.Пред третманот на измазнување на брчките беа направени денто-фацијални анализи, како и анализи на кожата користејќи ја Фицпатриковата класификација на типови кожа, Фицпатириковиот алтернативен класификациски систем за проценка на степенот на периорални брчки и Голгауовата традиционална клацификациска шема за брчки/фотостраеење.9,10.Измазнувањето беше направено со Er::YAG пулсна ласерска енергија 50mJ/10Hz.По клиничките прегледи, дискусијата за начинот на третманот и очекуваниот резултат, пациентите беа замолени да го пополнат прашалникот со скалата по Liker.

РЕЗУЛТАТИПроценката за степенот на естетското подобрување беше направено врз база на одговорите на истите прашања коишто пациентите ги одговорија и пред третманот како евалуација на резултатите од третманот на самите себе си.



MINOVSKA ANACoautors: Cvetanovska Stojceva D., Bundalevska A., Stankov P.

-Oral presentation-

RESURFACING OF PERIORAL WRINKLES USING ER:YAG LASER IN HANDPIECE IN CORRELATION WITH INDI-VIDUAL DENTAL AESTHETIC OUTCOME

INTRODUCTION

There should be no question that it is advantageous in our society for individuals to make every effort to optimize their appearance. Because the face and mouth are the most noticeable parts of the human body, it is no wonder that there is such an increase in demand for smile and teeth makeovers in everyday dental practices.Often we see tooth loss which have already caused changes in the oro-facial complex like bone atrophy, col-laps of the lower face vertically, loss of lip support, and peri-oral wrinkles. In such cases of impaired aesthet-ics, the therapy becomes complex and challenging.Wrinkles whether they are result of habitual facial expressions, aging, sun damage, smoking, poor hydration or loss of lip support, are a huge esthetic problem, especially for women.2As the face ages, skin quality deteriorates. Intrinsic aging from the genetically determined, natural, chrono-logical degradation of metabolic processes leads to epidermal thinning, dermal hypocellularity, decreased numbers of dermal blood vessels, and decreased amounts of collagen and elastic tissue.The wrinkles “resurfacing” is accomplice by removing the outer layers to the level of the papillary dermis and triggering the body’s wound healing responses. This induces reepithelialization and fosters new colla-gen formation which can increase skin smoothness and elasticity.

GOAL Can we influence and how far can we go (with this resurfacing of wrinkles using the LiteTouch™ Er:YAG dental laser) with the patient`s emotion about his/her aesthetics and his/her positive psychological response, even though, dentofacial aesthetic analysis some time is not satisfactory?

MATERIAL AND METHODAll selected patients will have previously done prostodontic work: partial or full denture; fixed prostodontics or any other dental reconstruction; and presence of perioral wrinkles. With no active bacterial or viral infections or inflammatory condition in the area to be treated.The picture of each patient will be taken before and after treatment. Prior to wrinkles resurfacing dentofacial aesthetic analysis will be performed as well a facial analysis for skin resurfacing using : Fitzpatrick skin type classification; Fitzpatrick an alternative classification system in assessing the degree of perioral wrinkles; and Glogau traditional wrinkel/photoaging classification scheme.9,10 The resurfacing will be performed using Er:Yag pulsed laser energy 50 mJ/10Hz.After clinical examination, discussion of the mode of treatment and the expected outcome, the patients will be request to complete Liker scale questioners11

RESULTS Assessment of the impact of aesthetic improvement will be based on the answers to the same questions relating to the patients’ perceived skin resurfacing before and after and their self-esteem resulting from the treatment.



IАлкалоид Нимер Кариологија

IIЛакалут Дарко Гјоргјиевски Хлорхексидин диглуконат во растворите за орална употреба – Lacalut Aktiv растворОрална хирургија

IIIЛакалут Дарко Гјоргјиевски Сегментација на количеството на флуор во детските пасти за заби- Lacalut линија на производиДетска стоматологија

IVCardena CareАна Бојевска The elevator spech Ортодонција

VColgate Марјан Колевски Превенција и справување со гингивитисот и денталната пречувствителност Дентални Материјали

VIКемо - фарм Александра Карамитре Примена и улога на хијалуронската киселина во терапија на пародонталните болестиПародонтологија

КОМЕРЦИЈАЛНИ ПРЕЗЕНТАЦИИ

COMMERCIAL PRESENTATION

IAlkaloid NymerCariology

IILacalutDarko GjorgjievskiChlorhexidin digluconate in mouthrinses- La-calut Active mouthrinseOral surgery

IIILacalutDarko GjorgjievskiSegmentation of the quantity of fluoride in dentifrices for children- Lacalut productsPaediatric Dentistry

IVCardena CareAna BojevskaThe elevator speechOrthodontics

VColgateMarjan KolevskiPrevention and management of gingivitis and dentinal hypersensitivityDental Materials

VIChemo-pharmAleksandra KaramitreThe application and the role of hyaluronic acid in the treatment of periodontal diseasePeriodontology



ЕДУКАТИВНИ КУРСЕВИ И РАБОТИЛНИЦИ

EDUCATIONAL COURSES AND WORKSHOPS

Наслпв Title

Предавачи Lecturers

Естетска препарација (сп стапалка) и атхезија Aesthetic preparation and adhesion

Прпф.д-р. Влаткп Пандуриќ Porf. Dr V. Panduric

Различни аугментативни техники сп автплпгни кпскени графтпви и кпскени супституенти

вп третманпт на атрпфиран алвепларен гребен Different augmentative techniques with autologous bone grafts and

bone substitutes in the treatment of atrophic alveolar processus

Прпф.д-р Наташа Ихан Хрен Porf. Dr N. Ihan-Hren

Едукативен курс за рабпта сп виспкпфреквентен ласер Laser HF Educational and training workshop for Laser HF

Дпц.д-р Елизабета Ѓпргиевска, Прпф.д-р Марија Стеванпвиќ,

Дпц.д-р Споа Аппстплска, Ас.д-р Александар Филдишевски

Ass. Prof. Dr. E. Gjorgievska Prof. Dr M. Stevanovic

Ass. Prof. Dr S. Apostolska Dr A. Fildishevski

iTop Индивидуален пристап вп пдржуваоетп на пралната хигиена – нпв пристап

iTop- Individual approach in maintaining oral hygiene – a new approach

Прпф. д-р Кирп Иванпвски, Дпц. д-р Снежана Пешевска

Prof. Dr K. Ivanovski Ass. Prof. Dr S. Pesevska

Практична рабпта сп импланти (кпнвенципнални и мини) на демп мпдели

Practical work with implants (conventional and mini) on demonstration models

Mr. Michael Wierz, д-р Миткп Франгпв

Dr Mitko Frangov

Impla 3D Навигаципнен спфтвер за кпмпјутерскп планираое на импланти

Impla 3D Navigation Software implant planning by a computer

Mr. Michael Wierz, д-р Миткп Франгпв

Dr Mitko Frangov Хируршки прптпкпл за ппзиципнираое на дентални импланти

и имедијатна имплантација Surgical protocol for positioning of dental implants

and immediate implantation

Др. Димитар Филчев Dr D. Filchev

Кпмппзитни кплчиоа и кпмппзитни цементи

Composite posts and composite cements Данимир Јевремпвиќ, MSc,DDS,PhD

D. Jevremovic, MSc,DDS,PhD

Книга Апстракти

Documents

full mouth

medicina modern

hard dental

skeletal class

kings college

macedonian

residual tooth

prevalent