Педагогикалык даму №4,2017 - aktobe-orleu.kzaktobe-orleu.kz/attachments/article/519/ped.damu4-2017.pdf · Жас ғалым мінбері 52 Вольф Г.Г.

№4 (4), 2017 жыл

ПЕДАГОГИКАЛЫҚПЕДАГОГИКАЛЫҚäàìóRepublican information and pedagogical magazine äàìóäàìó

В РАКУРСЕ:

www.aktobe-orleu.kz

Республикалық журнал ● Республиканский информационно-педагогический журналақпараттық-педагогикалық

ТиПО

Техникалық қызмет көрсету саласының кадрларын даярлау елдің тұрақты эконо-микалық дамуын қамтамасыз етеді. Еліміздің индустриялық-инновациялық даму міндеттері ауқымының жедел қарқынмен өсуіне байланысты техникалық қызмет көрсету саласының кадрларын даярлауда сапалы ұмтылыстың қажеттілігі туындап отыр. Осыған байланысты елімізде заман талабына сай білімді, озық технологияларды жетік меңгерген, кәсіби білікті жұмысшы мамандар даярлауда техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарына үлкен міндеттер мен талаптар жүктеліп отырғаны белгілі.

Елбасының «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Қазақстан халқына Жолдауында «Таяудағы 2-3 жылда дуалды, техникалық және кәсіптік білім берудің ұлттық жүйесінің негізін қалыптастыру керек», яғни келешекте жастардың техникалық білім алуын мемлекеттік кепілдендіруге көшіруді қарастыру қажет деп атап көрсеткен. Қазақстанның инновациялық болашағы еңбек ресурстары сапасына тікелей байланысты болғандықтан түбегейлі жаңа әдістер мен технология-лардың қажеттілігі туралы мәселеге Елбасы аса назар аударып отыр.

Колледждің тарихи жолы, іргетасы Халық Комиссариаты Жарлығымен 1932 жылы 20 шілдеде «Ақтөбе тасымалдау теміржолы» техникумынан басталған еді. Қиын-қыстау уақытқа қарамастан сол жылы қазақ және орыс тілінде 2 топ білім алған болатын. Техникум шәкірттерін 7-сыныптан қабылдады. Ал 1936 жылы наурыз айында техникумның алғашқы 32 түлегі «Қозғалысты басқару» мамандығын бітіріп шықты.

Біліктілік – бұл білімді меңгерудегі, тәжірибені, білімділікті, құндылықты бейне-лейтін жалпы қабілеттілік. Білімді тереңдету, молайту, жетілдіру, арттыру жеке басы үшін ғана емес, қазіргі қоғамға қажет әрекет. Біліктілік оқытушының білімін шыңдай түсумен қатар, еңбегінің сапалы болуына өз септігін тигізеді. Колледж оқытушылары қоғам сұранысы мен қажеттігіне сай, отандық іс-тәжірибелер мен инновациялық әдістері мен білім жетілдіру курстарынан өтеді. Өйткені, бәсекеге қабілетті тұлға даярлауда білім сапасын көтерудің негізгі тетігі – білімді ұстаз.

ЖАЛҒАСЫ 6 БЕТТЕ

03 №4 (4) 2017

НАЗАРДА: ТЕХНИКАЛЫҚ ЖƏНЕ КƏСІПТІК БІЛІМ БЕРУ

институтының журналы№4 (4) 2017 жыл

Басылым Қазақстан Республикасы ақпарат жəне коммуникация министрлігінің байланыс,ақпараттандыру және БАҚ саласындағы

2016 жылғы 06 желтоқсанында берілген.

Бас редактор / Главный редактор:

Редакция алқасы / Редакционная коллегия

Бас редактордың орынбасары /

Дизайн:

Меншік иесі / Собственник

Авторлар қолжазбасы, суреттер өңделмейді және кері қайтарылмайды. Редакция авторлар мақаласының мазмұнына жауап бермейді. Журналда жарияланған материалдарды көшіріп немесе өңдеп басу үшін редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, сілтеме жасалуы міндетті.

Редакцияның мекен-жайы: 030020, Ақтөбе қаласы Тургенев көшесі, 86тел.:+7/7132/ 56-06-09, 56-05-37

Таралымы: 10 данаҚазақ, орыс және ағылшын тілдерінде

«Педагогикалық даму» журналына байланысты өздеріңіздің ұсыныстарыңыз бен тілектеріңізді [email protected]электронды поштасына жіберулеріңізге болады.

“Өрлеу” БАҰО” АҚФ “Ақтөбе облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты” (Ақтөбе қаласы)

Ақтөбе облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру

ПЕДАГОГИКАЛЫҚАҚПАРАТТЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖУРНАЛЫ

МАЗМҰНЫ/ Содержание

Білім мазмұны

6

12

äàìó

алынып, есепке қою туралы №16242-Ж куәлігі

мемлекеттік бақылау комитетінде тіркеуге

Серіктестіктер

Өрге қанат жайған, келешегі кемел білім ордасы (Ақтөбе көлік, коммуникация жəне жаңа технологиялар колледжіне 85 жыл!)

Тенеряднова С.П.Поликультурность образования: философско-педагогическое осмысление феномена

Абишева Н.М., кандидат филологических наук

Заместитель главного редактора

Кибатаева Н.К., кандидат педагогических наук

Ахметова Г.К., доктор пед. наук, профессорСальцева С.В., доктор пед. наук, профессор (Россия)Бекназаров Р.А., доктор ист. наук, профессорМырзашова А.К., кандидат фил. наук, PhD, профессорТенеряднова С.П., кандидат пед. наук

Трнабаева Н.С., магистр техн. наук

Сұқбат 9

7

11

Кəсіптік-техникалық білім беру – келешек кепілі (Ақтөбе политехникалық колледжінің директоры Қасымбек Төлеуұлымен сұқбат)

Журнал 2017 жылдан бастап шығарылды. Кезеңдік басылым 1 жылда 4 рет

Ресми сайт: www.aktobe-orleu.kz

14Екибасова Б.И., Нұрғали А.М.Оқытудағы заманауи əдіс-тəсілдердің тиімділігі

16Жайлыбай Е.Ж., Садуакасова Р.Я.Как оценивать результаты работы педагога

8

18Нұрмағанбетова А.А.Кəсіби даму сапасын бақылаудың тиімдіжолы – мониторинг жүргізу

20Уразымбетова А.Б., Бекет Ə.Ə., Жеделова Ж.А.Қазақ əдебиеті сабақтарында оқытудың жаңа технологияларын қолдану

23Омарова Б.М.Бастауыш сыныпта сын тұрғысынан ойлау мен жазу технологиясын тиімді қолдану əдістемелері

25Чабан И. В.Интеллектуально одаренные дети и современное дошкольное образование

30Сарсенова Г.М. Роль игрушки в жизни ребенка

36Валиева А.Ф.Роль ИКТ полиязычного образования

Білім мазмұнын жаңарту

38

Жұмырова Г.С., Жакупова К. Ж., Сулекенова Г.У.Жаңартылған білім беру бағдарламасы бойынша қысқа мерзімді жоспар жасаудың ерекшеліктері

Тәрбие тағылымы

48Салықова Қ.Қ. Ұлттық тəрбие негізі-қазақ этнопедагогикасы

44Шаштыгарина С.М., Жолдасбекова Г.Ж.,Асқарова Г.И.Жаңартылған бағдарлама – білім берудің жаңа мазмұны

17

28

Нурмухамедова Ю.С.Художественно-речевая деятельностьчерез театрализованные игры

30

21

49

32

35Бектурганова Р.О.Үштілділік – ұлы мақсаттарға жетелейді

40Нұрғалиева А.Ж.Химия пəні бойынша дəстүрлі емес сабақ өткізу түрлері

42Махамбетова А.А.Жаратылыстану пəні бойынша жаңартылған білім беру мазмұнын оқытудағы жаңа əдіс-тəсілдер

56Клёван Е.Н. Деятельностный подход в обучении и воспитании детей в контексте с новой общеобразовательной типовой программой

14

32

Бабцова Л.А.ТРИЗ как средство развития речевыхспособностей и деятельности детей

Үштілді оқыту - заман талабы

46Займолдина Ж.Г.Креативтілік инновациялық үрдіс

50Бошанова Л.А.Жас ұрпақты тəрбиелеудегі басты құндылықтарды ескеру

Жас ғалым мінбері

52Вольф Г.Г.Правовое воспитание дошкольника

54Есжанова А.Б. Сюжеттік-ролдік ойындар арқылы кіші топ балаларының мінез-құлығын тəрбиелеу

58Құлниязова А.Ж.Балабақшада ұлттық ойындарды дамыту

59Қойшығұлова Б. Ж.Дарынды балалармен жұмыс

60Макажанова Н А. .Тұнық жырдың тұмары: Фариза өлеңдерінің тілі

IT білім беру

62Қаплиева А.Қ.Қазіргі білім берудегі «Медиасауаттылықтың» маңызы

8585

06 www.aktobe-orleu.kz


äàìóäàìó

ӨРГЕ ҚАНАТ ЖАЙҒАН, КЕЛЕШЕГІ КЕМЕЛ БІЛІМ ОРДАСЫ

РАҚЫМЖАНОВ Қайыржан Алдашұлы,Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ы.Алтынсарин атындағы

Ұлттық білім академиясының орта білім институтының директоры

Ақтөбе көлік, коммуникация және жаңа технологиялар колледжіне 85 жыл!

Қазіргі ақпараттық қоғамның білім беру саласында кəсіби біліктіктерімен, тағылымды тəжірибесімен, қалыптасқан дəстүрімен ел экономикасының дамуына зор үлес қосқан республикаға танымал, бір ғасырға жуық тарихы бар киелі білім ордасына биыл 85 жыл.

Қазіргі таңда инженер-педагогтық ұжымды техника ғылымдарының кандидаты, облыстық мәслихат

депутаты, «Нұр Отан» Халықтық Демократия-лық партиясының орталық аппаратының саяси кеңес мүшесі Жеңісгүл Сағидоллақызы Мұхам-бетпаизова өзінің іскерлік, парасаттылық, жоғары дәрежедегі біліктілік қасиетімен басқарып келеді.

Колледжде жарқын істерге жол ашылды. Кәсіби бағытта білім алушы студенттердің

көлемі жыл сайын арта түсуде. Күндізгі және сырттай бөлімдері бойынша студенттер дәріс алуда. Колледж 15 мамандық бойынша маман-дар даярлайды. Осы мамандықты бітірген түлектердің жұмысқа орналасуы 100 пайызды құрайды. Осы уақыт аралығында білімі мен іскерлігін жан-жақты қолдана білетін, теміржолдың әр саласы бойынша мыңдаған түлектер бітіріп шықты. Олар алған білімдерін жоғары дәрежеде көрсете біліп, елеулі еңбек-терімен еліміздің түкпір-түкпірінде, сондай-ақ

Серіктестіктер / Партнеры

таяу шетелдерде қызмет атқаруда. Оқу орнында студенттердің кәсіби

бағытта білім алуына инновациялық техноло-гия бағытымен, оқытудың жаңа технологияла-рын үйретуге бағытталған оқу дәрісханалары бар, компьютерлік оқу кабинеттері интернет жүйесіне және локалды байланысқа қосылған. Сондай-ақ, зертханалық, шет тіліне арналған лингафондық, оқу-әдістемелік кабинеті, баспахана, оқу полигоны, тир, өндірістік оқу шеберханалары жұмыс жасайды. Колледж студенттері оқу шеберханаларында жону, жөндеу, электрлі дәнекерлеу, электр құрасты-рушы цехтарында тәжірибелік жұмыстарын атқарады.

Колледжде заман ағымына байланысты жаңа үрдістегі оқу-әдістемелік жұмыстар ҚР-ның «Білім туралы» заңына, «Тіл туралы» заңына, ҚР Білім және ғылым министрлігінің бұйрықтарына сай жүргізіліп, оқу үрдісінде кәсіптік білімдерін шыңдауға бағытталған нәтижелі жұмыстарды жүзеге асыру үшін барлық мамандықтардың оқу бағдарламасы жаңашыл сипатта жүргізілуде. Білім беру деңгейінің биік тұғырында болу үшін жаңа инновациялық-педагогикалық технологиялар, жан-жақты бағдарламалар енгізіліп, жүйелі істер нәтижесін беруде.

«Жүйелі жұмыстың жемісі – бүгінгі біліммен өлшенер» демекші, білім сапасын

арттыру мақсатында ғылым мен техниканы, өндірісті әлемдік деңгейде дамыту үшін озық мемлекеттердің тәжірибесін үйреніп, кәсіби білім берудегі ой-танымдық жүйелі шығарма-шылықтарымен қалалық, облыстық, респуб-ликалық, халықаралық деңгейдегі додаларға қатысу – колледж ұжымының шынайы жетістігінің айқын көрінісі. Қоғамның әлеу-меттік-экономикалық дамуына заманауи озық технологиялар мен әдістемелерді енгізу барысында жетістіктерімен еленіп, колледж облыста кәсіби білім берудің көшбасшысы атанып, бірнеше рет «Үздік оқу орны» атағына ие болды.

Колледжіміздің директоры және арнайы пән оқытушылары дамыған шет елдерде, соның ішінде Германия, Сингапур сияқты елдердің оқу үрдісіндегі жаңа технологиялық үлгілерді өз тәжірибелеріне қолдануды негіздеді.

Ел тарихындағы жаңа дәуірдің кемел келбеті – ертеңгі мемлекет тұтқасын ұстаушы білікті маман, ел тағдырын шешуші азамат. Осыған орай рухани адамгершілігі мол, өзгермелі қоғам жағдайында өздігінен шешім қабылдай алатын, бейімділігімен, ой-өрісінің нақтылығымен ерекшеленген, парасатты, салауатты өмір салтын ұстана білетін жастар колледжіміздің абыройын асқақтатып, әр түрлі іс-шараларға белсене араласып келеді.

07 №4(4) 2017



äàìóäàìó

Кәсіптік тәжірибе – болашақ мамандардың өмірлік мектебі. Мамандарды даярлау әлеу-меттік серіктестік қатынастағы кәсіпорындар-дың белсене араласуымен жүргізіліп келеді. Студент-терді дуалды оқыту жүйе-сінде білім мен тәжірибені ұштастырып, і скерл ік қасиеттерімен қол ұшын беріп келе жатқан «Қазақ-стан темір жолы» Ұлттық компаниясы АҚ, Ақтөбе м а г и с т р а л ь д ы қ ж е л і бөлімшесі, «Ақтөбе белгі беру және байланыс дистан-циясы», Ақтөбе локомотив жөндеу депосының филиа-лы, ЖШС «Қамқор Локомо-тив», Ақтөбе электрмен жабдықтау дистанциясы, АҚ «Транстелеком», Батыс аймақтық «Лизинг-Ақтөбе» филиалы, Жолаушылар т а сымалдау филиалы , «Ақтөбе жол дистанциясы» үнемі байланыста. Тәжіри-белі мамандар дайындау шеберлікті қалыптастыру-дың маңызды бір бөлігі екені белгілі, сондықтан да бірлесіп жұмыс атқару – елімізге қосқан сүбелі үлесіміз.

Колледждегі оқу-тәрбиелік жұмыстар облысымыздағы кәсіби білім беретін оқу орындары арасынан тындырымды іс-шараларымен ерекшеленеді. Студенттердің арасында талантты да, дарынды, белсенді оқушылар жетерлік. Дарынды, өнерпаз, ізденімпаз, мәдениетті, бойында ізгі қасиет-тері қалыптасқан студенттеріміз «Жасыл ел» бағдарламасында, «Көңілді тапқыштар клубында», патриоттық әндер сайысында, облыстық «Жас дәурен» ән фестивалінде, облыстық «Жігіт сұлтаны» сайысында, қалалық, облыстық, республикалық «Мемле-кеттік тіл – ұлт тірегі» атты байқауларында жүлделі орындардың жеңімпаздары.

Колледждің оқытушылар ұжымы «Мо-дульды оқыту жүйесінің оқу-әдістемелік жетілуін қамтамасыз ету» тақырыбын басшы-лыққа ала отырып, озық іс-тәжірибелерін одан әрі дамытуда. Қалалық, облыстық, республи-к а л ы қ , х а л ы қ а р а л ы қ с е м и н а р -конференцияларда, дөңгелек үстелдерде, әдістемелік тренингтерде зор ізденістері мен білімдерін жан-жақты көрсетіп келеді.

Студенттеріміз әр түрлі ғылыми семинар-конференцияларда жүйрік ойларын ортаға салып, өздерінің жоғары шығармашылық қабілеттерін көрсетіп, марапатталды. Кәсіпкерліктің білім деңгейін арттыру және бизнесті жүргізудің заманауи үлгілерін енгізу қажеттілігін ескере отырып, Мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыру мақсатында колледжде орта кәсіби мамандар дайындауда бірнеше жұмыстар атқарылды. Қысқа мерзімде нарық талабына сай мамандар даярлаудың жүйесі қалыптастырылды. Ақтөбе қаласының «Жұмыспен қамтамасыз ету» орталығы және облыстық білім беру басқармасымен бірге қысқа мерзімде жұмысшы мамандар дайындау-ға курстар ұйымдастырылды.

Ақтөбе көлік, коммуникация және жаңа технологиялар колледжі – еліміздегі кәсіптік білім беру көкжиегінде елеулі орны бар, бәсекеге қабілетті, білікті, құзіретті маман даярлауда асу белестерді бағындырған, заманның жаңа даму сатысына ерекше үлес қосқан, батыс аймақтағы беделі биік оқу орны.

Елбасының Қазақстан халқына Жолдауында «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсу, реформалау, даму» жолдауында, ел болашағының бағытын түзеген кешендi бағдарламалық тапсырмалар топтамасында 2017 жылдан бастап «Баршаға арналған тегін кəсіби-техникалық білім» жаңа жобасы халықтың əл-ауқаты мен сапалық деңгейiн көтерудi көздеген қадам болды. Нəтижесінде кəсіби-техникалық білім беру жүйесінде түбегейлі реформалар басталды. Аталған реформаларды жүзеге асыру жағдайы туралы Ақтөбе политехникалық колледжінің директоры Қасымбек Төлеуұлы Алдияровтан сұхбат алдық.

КӘСІПТІК-ТЕХНИКАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ – КЕЛЕШЕК КЕПІЛІ

Сұхбат/Интервью

09 №4(4) 2017

- Құрметті Қасымбек Төлеуұлы, қазіргі таңда елімізде жүргізіліп жатқан білім беру мазмұнын жаңарту бойынша кәсіптік-техникалық білім беру жүйесінде жаңа бағдарламалар қолға алынып жатыр. Өзіңіз басқарып отырған оқу орнында бұл бастама қалай жүзеге асырылуда?

Бүгінде Қазақстанда кадр сұранысын есепке ала отырып, кәсіптік-техникалық білім беруді жаңғырту бойынша ауқымды жұмыстар қолға алынуда. Соған байланысты білім беру мекемелерін оңтайландыру, іс жүзінде ескерген әдістемелерге негізделген оқу-тәрбие үдерісін жаңғырту көзделген.

Қазақстандық білім беру жүйесінде оқу үрдісінің тәжірибелік жағына ерекше мән беріліп, теория мен тәжірибені ұштастыра оқыту қарастырылған. Осы тұста білім беру мекемелерін заман талабына сай жетілдіріп, заманауи басқару жүйесін құрудың мәні зор.

Біз үшін білім беру мазмұнын жаңашалауда ең алдымен келесі іс-шараларды жүзеге асыру маңызды болды. Біріншіден, колледжіміздің материалдық-техникалық базасын нығайту; екіншіден, жұмыс берушілермен әлеуметтік әріптестікті дамыту; үшіншіден, бәсекеге қабілетті маман дайындауда инновациялық технологияларды қолдану бойынша педагог-тердің кәсіби біліктіліктерін арттыру. Бұл мәселелерді шешуде нақты жұмыстар жүргізілді. Бүгінде жаңа формациядағы бағдар-ламалармен жұмыс жасауға біз жан-жақты дайынбыз және жүзеге асырып та жатырмыз.

- Колледждегі негізгі мамандықтар - техникалық мамандықтар. Осыған сәйкес Елбасымыз 2012 жылы дуалды оқыту бағдарламасын енгізген болатын. Қазіргі таңда бұл бағдарламаның енгізілгеніне 5 жылға жуық уақыт болды. Осы уақыт аралығында колледжде жүргізілген жұмыстарды атап өтсеңіз.

Білікті мамандарды дайындауда дуалдық оқыту жүйесінің орны ерекше. Өйткені дуалдық жүйе «білім беру мекемесі мен өндірісте қатар білім алу» деген мағына береді. Дуалды оқыту-ды жүзеге асыру үшін біздің колледжімізде қашықтан оқыту технологиясының элементтері енгізілді. Дуалды оқыту жүйесіне көшкен студенттер үшін біздің оқытушыларымыз арнайы электрондық курстар дайындады және бұл жұмыс бүгінде үздіксіз жалғасуда. Бұл өте күрделі және ауқымды жұмыс.

Қашықтан оқытуды ұйымдастыру үшін Moodle платформасын қолдану жөнінде шешім қабылданды. MOODLE – қашықтан оқытуды

тиімді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін ашық бағдарламалар пакеті.

Колледжімізде дуалды оқытуды енгізудің 3 негізгі кезеңі әзірленді:

Бірінші кезең – 2013 жылдан басталды. Бұл кезеңде колледжімізде дуалды оқытудың мүмкіндіктері, міндеттері, құрылымдық жүйесі зерттеліп, анықталды.

Екінші кезең – 2013-2014 жылдар аралығы. Бұл кезеңде орындалған жұмыстар дуалды оқыту жағдайында қажетті оқу-әдістемелік құралдарының қорын жинақтау, «колледж-кәсіпорын» әлеуметтік серіктестік жобасын жүзеге асыру бағыттарында жұмыстар жүргізілді.

Үшінші кезең – 2014 жылдан осы күнге дейін. Бұл аралықта дуалдық оқыту жүйесін енгізу және мамандарды дайындаудың модель-дері құрылып, негізгі тәжірибелер жүргізілуде.

Дуалдық оқытудың жемістілігі әлеуметтік серіктестіктің қаншалықты орнықты екендігіне тікелей байланысты. Бұл мәселені шешуде де үлкен жұмыстар жүргізілді. Колледжде әлеу-меттік серіктестермен қарым-қатынасты нығайту, жаңа әлеуметтік серіктестермен байланыс орнатудың механизмдері жасалды. Бүгінде дуалды оқытуды жүзеге асырудағы біздің негізгі әлеуметтік серіктестеріміз: «Стройдеталь» ЖШС, «Химстрой-Актобе» ЖШС; «Alimex» ЖШС, «Улан компаниясы» ЖШС, «ЮЖпромснаб» ЖШС, «АЗНО» АҚ, «Коктас-Актобе» АҚ, «Технолинг-LTD» ЖШС, «КИП и АВТОМАТИКА» ЖШС, «АЭМК ЖАРЫК» ЖШС, «Ақтөбе мұнай жабдықтары зауыты», «Металл конструкциялардың Ақтөбе зауыты» ЖШС, «Ақтөбе рельс-арқалық болат диірмен» ЖШС, «Himstroy-Ақтөбе» ЖШС т.б.

Әлеуметтік серіктестердің ұсынысы негізінде оқу жоспарлары, оқу бағдарламала-рының мазмұны, оқу процесінің кестесі қайта қаралып, бекітілді. Оқытушыларымыз кәсіпо-рындарда өндірістік тағылымдамалардан өтті.

- 2017 жылдан бастап «Жалпыға бірдей тегін кәсіптік білім беру» жобасы аясында колледжде биылғы оқу жылын-да қандай мамандықтарға тегін оқытып жатыр?

Қазіргі таңда колледжімізде мемлекеттік тапсырыс негізінде 9 мамандық бойынша студенттеріміз тегін білім алуда. Негізінде мемлекеттік тапсырыс жергілікті бюджет есебінен. Ал, мамандықтарға тоқталсақ, «Автоматтандыру және басқару», «Электрмен қамтамасыз ету», «Машина жасау технология-сы», «Автомобиль көлігін пайдалану, жөндеу және техникалық қызмет көрсету», «Мұнай


äàìóäàìó


және газ-кен орындарын пайдалану», «Мұнай мен газды қайта өңдеу технологиясы», «Ақпараттық жүйелер», «Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету», «Ғима-раттар мен құрылымдарды салу және пайдала-ну» мамандықтары.

- Индустриялды-инновациялық даму мемлекеттік бағдарламасының екінші бес жылдығын жүзеге асыру жолында еліміз бойынша 10 колледж енген болатын. Оның ішінде облыс бойынша Ақтөбе политехникалық колледжі таңдалып алынды. Алдағы уақыттағы жұмыс қарқыны қандай болмақ?

Ақтөбе политехникалық колледжінің еліміздегі 10 үздік колледждің қатарына енуі, бірінші кезекте колледж ұжымының табысты еңбегі, оның ішінде білікті педагог кадрлар мен мықты материалдық-техникалық базаның жасақталуы екендігін атап кеткім келеді.

Колледжде 12 мамандық бойынша дайын-далатын студенттер «40 пайыз теория, 60 пайыз тәжірибе» әдісі арқылы білім мен еңбекті ұштастыруда. Соның нәтижесі жұмысшы мамандықтар арасында өткен республикалық байқауларда студенттеріміздің көрсеткен жетістіктері. Сондай студенттеріміздің бірі – Ишангалиев Райымбек, колледждің 2016 жылғы түлегі. Ол IT технологиялар бойынша алдына жан салмайды. Мұны Райымбек жұмысшы мамандықтар арасында өткен «WorldSkills Қазақстан -2015» конкурсында дәлелдеді.

Колледжде «Кәсіпқор» Холдингі КЕАҚ 6 штаттан тыс тренері жұмыс жасайды. 2016–2017 оқу жылында «Кәсіпқор» Холдингі КЕАҚ біліктілікті арттыру курстарынан 42 оқытушы өтіп, модульдік құзыреттілікке негізделген жұмыс оқу жоспарларын білім беру үрдісіне енгізіп отыр.

«Экономиканың алты негізгі саласы үшін 10 алдыңғы қатарлы колледж және 10 жоғары оқу орнында білікті кадрлар әзірлеу, кейін бұл тәжірибені еліміздің басқа оқу орындарына тарату» Ұлт жоспарының 77 қада-мында көрсетілген тапсыр-ма. Осыған лайық деп танылған Ақтөбе политехникалық колледжі 2017 жылы Қазақ-стан Республи-к а с ы н ы ң Д о с т а р Ассоциациясы Т е л ь - А в и в У н и в е р с и-

тетінің «Еуразиялық топ» ЖШС-нің бастамасы нег із інде і ске қосылған «Студентт ік кәсіпкерліктің экожүйесі» жобасы аясында «Кәсіпкерлік колледж» құру бағытында үлкен жұмыстар атқармақ.

- Колледждегі бітіруші түлектердің толықтай жұмыспен қамтылу мәселесі қаншалықты шешімін тауып отыр?

Түлектерді жұмысқа орналастыру мәселесі жоғарыда атап кеткен әлеуметтік серіктестер және Ақтөбе қаласындағы жұмыспен қамту орталығымен тығыз жұмыстың нәтижесінде жүзеге асырылуда. Сонымен қатар жыл сайын-ғы мамандықтар жәрмеңкесі ұсынған, бұқара-лық ақпарат құралдарында жарияланған жұмыс орындары талданып, ұйымдар мен кәсіпорын-дардың сұраныс хаттары, келісім-шарттары негізінде жүзеге асырылады.Бүгінде колледж түлектерінің жұмыспен қамтылуы 84 пайызды құрайды. Әскерге кеткен, жоғары оқу орнына түскен, бала күтіміне байланысты демалыста отырған түлектерімізді есепке алмағанда.

- Құрметті Қасымбек Төлеуұлы кәсіби-техникалық білім беру жүйесіндегі жаңа реформалар туралы бізбен ой бөліскеніңізге алғысымызды білдіреміз. Сапалы мамандар даярлауда өзіңіз басқарып отырған ұжым жоғары биіктер-ден көріне берсін.

19 №4(4) 2017

Сұхбат/Интервью

11 №4(4) 2017

ПОЛИКУЛЬТУРНОСТЬ ОБРАЗОВАНИЯ:философско-педагогическое осмысление феномена

ТЕНЕРЯДНОВА Светлана Павловна, к.пед.н., ст. преподаватель АРГУ им. К.Жубанова


äàìóäàìó


Ра з г о в о р о поликультур-ном образо-

вании сегодня предста-ет в качестве глубинного о с м ы с л е н и я э т о г о

психолого-педагогического феномена и включает в себя переосмысление тех базовых категорий, которые составляют суть учебно-воспитательного процесса.

Несмотря на довольно внушительную историческую канву в изучении данного научного факта, вопрос о поликультурном образовании продолжает оставаться дискусси-онным.

ХVII век подарил миру имя великого чешского педагога, мыслителя Я. А. Коменско-го, который в своем труде «Всеобщий совет об исправлении дел человеческих» обосновывал необходимость проведения реформ в сферах образования и культуры, направленных на создание общества, в котором преобладало бы гуманистическое отношение к личности, а также осуществлялась защита достоинств и прав каждого человека независимо от его национальной принадлежности. Он призывал к мировому сплочению различных народов и предлагал действенные, с его точки зрения, универсальные образовательные программы для всего человечества.

Выдающиеся педагоги прошлого И.Г.

Песталоцци, Ж.Ж. Руссо, К.Д. Ушинский, Л.Н. Толстой, П.Ф. Каптерев и другие указывали на необходимость развития национальной школы, важнейшими задачами которой станут воспи-тание духовно-нравственной, свободной личности.

Нетрудно заметить, что понятие поли-культурного образования находится в одной плоскости с такими ключевыми факторами гуманизма, как свобода, справедливость, уважение к личности человека, признание его прав, развитие и реализация потенциалов личности.

И если на первых порах проблема поли-культурного образования вначале рассматри-валась исследователями как проблема нацио-нальной школы, затем как проблема многона-циональной школы в полиэтнической среде, то на современном этапе она преобразовалась в проблему школы общечеловеческой культуры и эффективного диалога культур.

В таком понимании поликультурности педагогика приблизилась к известной формуле «Мир через Культуру», которую предложил Николай Рерих, известный великий русский мыслитель, ученый, художник и миротворец.

В своем труде он писал: «Причина войн всех уровней – невежество, и источник его преодоления – Культура. Ключ к Миру лежит именно в пространстве Культуры» [1].

В свете сказанного, мы можем лучше понять слова Николая Рериха: «Разрушитель, лжец, извратитель не может быть носителем мира. ... Ведь мир есть справедливость, достои-нство, благородство, сознательность, терпи-мость, созидательность и все то, что не входит в понятие невежества».

Таким образом, в осмыслении поли-культурных процессов, происходящих в совре-менном мире, а, следовательно, и в образова-нии, важна та самая общекультурная констан-та, которая имеет общечеловеческое содер-жание, нормы морали и права, искусство и философию общечеловеческой направленнос-ти. Именно поэтому для культуры особое значение приобретает преемственность в развитии, накоплении и сохранении позитив-ных традиций.

Прежде всего, речь идет о сохранении и трансляции культурных базовых ценностей от старших поколений к младшим.

В Концепции воспитания в системе непре-рывного образования Республики Казахстан [2] под ценностями понимаются общественно-значимые для личности, социальной общности, общества в целом материальные, социальные объекты, одобряемые и разделяемые больши-нством людей представления о том, что такое добро, справедливость, патриотизм.

Каковы же эти ценности? В вышеуказан-ном документе их 9:

Человек как абсолютная ценность, высшая субстанция, «мера всех вещей».

Семья как начальная структурная единица общества, первый коллектив ребенка, естес-твенная среда его развития, где закладываются основы будущей личности. Брак двух людей еще не составляет семьи, семья возникает, когда в ней появляется ребенок.

Родина, родной край – единственная, уникальная для каждого человека родная земля, данная ему судьбой, доставшаяся от предков, связывающая с духовной культурой своего народа, его историческим прошлым.

Здоровье, здоровый образ жизни – непре-менное условие счастливой, продуктивной жизни; ответственное отношение к своему здоровью должно стать естественной внутрен-ней потребностью человека.

Труд как основа человеческого бытия, «вечное естественное условие человеческой жизни». Одухотворенный, сознательный, творческий труд наиболее естественно выра-жает природную сущность человека.

Образование – необходимое условие развития каждой личности и социального прогресса. Результатом учения являются знания. Воспитательная сущность образования состоит в том, что оно не самоцель, а средство

достижения цели.Культурное наследие – великое богатство

каждого народа и всего человечества в сфере духовной и материальной жизни. Настоящая культура соединяет в себе извечное стремле-ние к истине, добру и красоте.

Язык - основное средство взаимодействия людей, одна из важнейших социокультурных ценностей.

Дружба – индивидуально-избирательные, свободные и основанные на взаимной симпатии отношения. Дружба предполагает не только верность и взаимопомощь, но и внутреннюю близость, откровенность, доверие, любовь.

К сожалению, сегодня мы все являемся свидетелями трансформации ценностей. И этот вопрос, по мнению многих исследовате-лей, все более настойчиво требует своего осмысления.

Как полагают ученые, кризис базовых ценностей – это вполне закономерный процесс, поскольку человеческая цивилизация вступает в качественно новую фазу своего развития, когда она впервые в истории обрета-ет всепланетарный, т.е. глобальный характер. Изолированное существование народов и культур становится невозможным. Каждому народу, независимо от его желаний, приходит-ся жить рядом не только с непосредственно окружающими его народами, но и предельно далекими, оказывающими на него влияние как через экономику и политику, так и через культуру и образование.

В этих условиях цель образования можно сформулировать как социальный феномен уникального сочетания мировых образцов знания и культуры с достижениями культуры собственной; участие в развитии мировой культуры, в диалоге с ней; развитие поликуль-турного образования, обеспечивающего равноправие и содружество всех наций и народов.

В заключение хотелось бы отметить, что проблема поликультурного образования не только является актуальной и многоаспектной, но и, обладает тенденцией к развитию.

В качестве финальных слов, подытожива-ющих вышесказанное, хочется привести духовный завет Николая Рериха:

«Любите Родину. Любите все народы на всех необъятностях нашей Родины. Пусть эта любовь научит полюбить и всё человечество. <…> Полюбите Родину всеми силами — и она вас возлюбит. Мы любовью Родины богаты…».

Білім мазмұны/Образовательный контент

13 №4(4) 2017


ЕКИБАСОВА Б.И., НҰРҒАЛИ А.М.,Ақтөбе гуманитарлық колледжінің оқытушылары

ОҚЫТУДАҒЫ ЗАМАНАУИ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРДІҢ ТИІМДІЛІГІ

Қазіргі кәсіби білім беру жүйесі ұстаз-дардан икемділік пен ұтқырлықты, сан қырлы шығармашылық қызмет

пен өзін-өзі басқару, ұйымдастыру жағдайында-ғы біліктілікті талап етеді. Білім алушыларға айтарлықтай әсерлі болатын факторлардың бірі – оқу үрдісінде инновациялық әдіс-тәсілдерді қолдану. Бұл білім беру үрдісінде педагог пен білім алушы ролінің өзгеруін талап етеді. Сондықтан педагогтар мен студенттер барлық сатыларда оқу бағдарламасына енгізілетін өзгерістермен бірге дамып отыруы тиіс. Бұл өзгерістер білім беруде жаңа көзқарастарды, жаңа әдіс-тәсілдерді енгізуді қажет етеді.

Адамның тұлғалық қасиеттерін, өзара қарым-қатынасын қалыптастыруда, ынтымақ-тастық, достық пен өзара сыйластық орнатуда оқыту мен тәрбие қос құралға айналды. Қоғамға адам қалай керек болса, адамға да қарым-қатынас сонша деңгейде қажет екені белгілі. Өйткені кез келген әрекет пікір алмасудан, ой бөлісуден, ортақ бір шешімге келуден құрала-ды. Ал диалогтік оқытуда қарым-қатынас жан-жақты дамиды. Ол студенттердің тілдік қарым-қатынастарын нығайта түседі. Сөз саптау, ойды әсерлі, көркем жеткізумен қатар дайындықсыз сөйлеу дағдыларын дамытады. Ақпараттарды өз беттерімен меңгеріп, өз ойын ортаға салып, жауапкершілік жүгін сезінген білім алушы білімнің қажеттілігін ұғынуына бағыт беріп, жол салады.

Диалогтік тәсіл білім алушылардың ашылу-ына, ойын жеткізуіне, сөздік қорының молаюы-на көмектеседі. Диалогтік оқыту кезінде

студенттің пәнге деген қызығушылығы артады, оның білім деңгейінің өсуіне әсер етеді, берілген тақырыпты тереңірек түсінуге, тақырыпты ашуға мүмкіндік береді. Диалогтік оқытудың жолдары: диалогтік әңгімені түрлендіріп отыру; әңгімені сабақта тиімді қолдану; жоғарғы деңгейлі сұрақтар дайындау; к ритериалды бағалауды қолдану.

Студенттер диалог әдісін қолдана отырып, талқылау, білімді бірлесіп құру, түсіну мен дағдыларды қалыптастыру арқылы тақырып мақсатын орындай алады. Бұдан диалогтік оқытудың білім алушыға ой салғанын, әр нәрсені ой елегінен өткізу керектігін ұғынғанды-ғын көреміз. Диалогтік оқыту жаңа тақырыпқа қызығушылықтарын арттырып қана қоймай, олардың білім деңгейінің өсуіне үлес қосты. Өйткені студенттер өткен тақырып бойынша өзара пікірлесіп, тілдесім әрекетін іске асырады. Олар сұрақтарға жауап бере отырып, бірін-бірі тыңдайтын болады. Тыңдау және жауап беру теориясын игергендері көрініс табады. Сондай-ақ шапшаң жұмыс жасап, сыни ойлауға дағды-ланады, сөйлеу мәдениетін қалыптастырады. Диалог әдісін қолдану барысында студенттер бірте-бірте сабаққа қызыға белсенді қатысып, топтық жұмыста ашыла түседі. Күннен-күнге серіктестік жұмыстарында нақтылық, дәлдік пайда бола бастайды. Ойлары да өз шешімдерін қорғай алатындай тереңдей түседі. Бір-бірімен жұмыс барысында пікір алмасып, ой бөлісіп, ортақ шешім қабылдап үйренеді, топтың атынан сөйлеу оларды жауапкершілікке жетелейді. Диалог әдісі студенттердің бір-бірін


15 №4(4) 2017

тыңдай білуге, сыни ойлауға, пікір алмасуға, бір-бірін оқытуға көмектеседі.

Диалогтік оқытумен тығыз байланыста сыни тұрғыдан ойлау қолданылады. Сыни тұрғыдан ойлау маңызды нәрселерді талқылау-ға, оны ой елегінен өткізуге, дұрыс шешім қабылдауға бағытталады. Cыни тұрғыдан ойлау- бақылаудың, тәжірибенің, ойлау мен талқылаудың нәтижесінде алынған ақпаратты ойлауға, бағалауға, талдауға бағытталған шешім. Ол негізінен ашық пікір айтуға, түрлі шешімдер қабылдауға, басқаларды сыни тұрғыдан ойлауға үйретуді білдіреді. Сондықтан ең алдымен студенттерге аталмыш оқытудың негізгі идеяларын: проблеманы анықтау және шешу, дәлелдерді сыни бағалау, талдау, болжам жасауды түсіндіру қажет. Сыни тұрғы-дан ойлауды дамыту стратегиясының мақсаты – әртүрлі жастағы адамдарға кез-келген құбылыс пен заттарға, әрекет пен мазмұнға сыни тұрғы-дан қарап, көптеген пікірдің ішінен біреуін таңдауға, саналы шешім қабылдауға үйрету. Сын тұрғысынан ойлауға үйретудегі нәтиже білім алушының өзі ізденіп дәлелдеуі. Ол бұрын тек тыңдаушы болса, ендігі жерде ізденуші, ойланушы, өз ойын дәлелдеуші. Бұл студент-тердің ақыл-ойын дамытады, шығармашылық белсенділігін арттырады, ұжымдық іс-әрекетке тәрбиелейді, тіл байлығы жетіледі, жан-жақты ізденеді, еркін ойлауға мүмкіндік береді. Мысалы, «ИНСЕРТ», «ДЖИГСО», «Айналмалы бекет», «Сократ шеңбері», «Білемін/Білгім келеді/Үйрендім» стратегиялары студенттердің сыни тұрғыдан ойлауын дамытуға бағытталады. Аталған әдістерді қолдану арқылы олар бірін-бірі оқытуға да, сол арқылы ойлауға да үйренеді және өз пікірлерін ортаға еркін жеткізеді, тақырып бойынша білімдерін саралай біледі. Сыни тұрғыдан ойлау әдіс-тәсілдерін қолдану барысында студенттердің өзін-өзі бақылау, сөйлеу, тыңдау қабілеттерінің артқаны байқа-лады.

Білім беру жүйесінде жоғары деңгейге қол жеткізген оқыту әдістемелері арасында сындарлы оқытуға негізделген әдістер кең тараған. Солардың бірі – оқытуды бағалау әдістері. Қазіргі таңда бағалау – сабақ беру мен зерттеудің ажырамас бөлігі. Сондықтан жаңаша өзгеpiстеpдi iске aсыpу үшiн бағалаудың жaңa әдіс-тәсілдерін қолдану қaжет. Ол студенттің өзiн-өзi тaну, өзiн-өзi дaмушы тұлғa pетiнде қaлыптaстыpуғa бaғыттaлады. Осы орайда, оқыту мен оқуда жаңа тәсілдерді сабақта қолдану арқылы ғана нәтижелі мақсатқа қол жеткізуге болатындығын байқаймыз. Деңгейлі бағдарлама студенттерді қалай оқыту керектігін үйретіп, соның нәтижесінде еркін, өзіндік дәлел-уәждерін нанымды жеткізе білетін

ынталы, сенімді, сыни пікір-көзқарастары дамыған тұлға ретінде қалыптасуын қамтиды.

Бағалау – оқыту мен үйретуді жасаушы үрдіс екенін әр ұстаз білуі тиіс. Оқыту үшін бағалауды – сындарлы оқыту теориясының біртұтас кешені ретінде де қарастыруға болады. Оқыту үшiн бaғaлaу тәсілін қолдaнудың ең басты мақсаты – студенттердің оқуынa көмек-тесу. Ол арқылы студенттер бағалаудың артықшылықтарын, басқа да бағалау тәсілдерін үйренеді. Әдістерді бағалау көме-гімен оларды көбірек түсінеді, өздерінің оқула-ры туралы көп зерделейтін болады. Өз-өзіне деген сенімділікті дамытады. Оқудағы стратеги-ялар мен бағалау бірге қолданылғанда ғана студенттер өздігінен білімді меңгеріп, өз көзқарастарын айқын көрсете алады. Бұл оқыту үдерісінің бағалы өлшемін ашады: қарым-қатынас жасау, талқылау, түсіндіру және бір-бірін тартысқа шақыру мүмкіндігі оларға дербес оқу шегінен шығатын әрекет. Оқу үрдісін оқытушы мен білім алушының ынтымақтастығы, ізгілендіру ұстанымдары негізінде ұйымдасты-руға ерекше мән беріліп отырған кезеңде бағалаудың рөлі өте жоғары. Оқытушы шәкіртінің білімін әдеттегідей берілген мәліметті мазмұндауына емес, оның сол тақы-рыпты игеруіне, ойының тереңдігіне, логикалық ұшқырлығына, мәліметтерді жинақтап жүйелі түрде жеткізуіне мән беріп, сол бойынша бағалайды. Сабақ барысында қолданылған бағалау түрлері студенттің өзгеруіне, өзіне деген сенімді болуына, бағалау жүйесіне деген ұстанымы мен көзқарасының қалыптасуына септігін тигізеді.

Уақыт өткен сайын қажеттілік көбейе түсуде. Барлық оқытушылар білім алушыларды оқытуда барынша жоғары жетістіктерге қол жеткізу үшiн қолайлы ортаны жасауға тырыса-ды. Әр баланың жеке қабілетін анықтап, оны сол бағытта жетелеу – ұстаз парызы болса, баланы заманына қарай икемдеп, өз заманы-ның озық өнегесін оның санасына сіңіре білу, оларды шығармашылық бағытта жан-жақты дамыту – бүгінгі күннің басты талабы. Сондық-тан әрбір педагог бала интелектісі мен талан-тын анықтауда, оны дамытуда жұмыстар жасауы қажет. Бастапқы негізді білу кез-келген баланы дамытуға қолайлы орта ұйымдастыру үшін айқындалуы тиіс.

Студенттерді өзгермелі өмірге дайындау-дан күтілетін нәтижеге қол жеткізу үшін дәстүрлі оқу шеңберінде шектеліп қалмауға мүмкіндік беретін жаңа дайындық түрі қажет. Сондықтан оқытушы көп ізденіп, сыни ойлауды дамытуға, шығармашылықпен жұмыс жасауға бейімділікті мақсат етуі қазіргі заман талабына сай өзін-өзі жетілдіру, өзін-өзі дамыту мәселе-


äàìóäàìó

ЖАЙЛЫБАЙ Е.Ж., директор САДУАКАСОВА Р.Я., методистАктюбинского колледжа промышленных технологий и управления

КАК ОЦЕНИВАТЬ РЕЗУЛЬТАТЫ

РАБОТЫ ПЕДАГОГА

Быть хорошим учителем – значит любить обучающихся и свою работу. В этом году эта прописная истина актуальна в нашем колледже как никогда, ведь теперь материальное благополучие педагога напрямую зависит от качества его работы.


Наш колледж – большой и сложный организм, здоровая работа которого

обеспечивается множеством служб и участием в них педагогических работников. В повсед-невных буднях каждый из нас, конечно же, по-разному несёт меру ответственности перед обществом за то, какое образование даёт учебное заведение. Но среди этих будней наступает день подведения итогов многогран-ной деятельности всего педагогического коллектива, день смотра сил, день раздумий, заслуженной радости, день нового импульса для достижения более высокого результата.

Что же делает хороший колледж хорошим? Колледж – это больше чем просто педагогический коллектив. Хороший колледж – это организация, которая делает людей лучше. Если в коллективе конструктивная рабочая атмосфера, если учителя – это команда, которая помогает своим участникам развиваться и справляться с проблемами, уважают работников, ценят их за навыки и делают людей лучше – то это хороший кол-ледж.

Чтобы неповторимый индивидуальный опыт сделать доступным восприятию других, его нужно запечатлеть в материале, найти для него его собственную неповторимую плоть. Может быть, этим станет рейтинговая система оценки труда колледжа. Для этого в колледже разработано и утверждено Положение о рейтинге преподавателей и мастеров произво-дственного обучения. В основу механизма рейтинга положено представление о нем как об акте признания коллегами и администраци-

ей колледжа конечных результатов деятель-ности конкретного преподавателя, продуктив-ности и качества его работы по подготовке специалистов.

Критериями оценки труда наших педаго-гических работников на сегодняшний день являются:

ю участие студентов в олимпиадах, конференциях, конкурсах, проектах;

ю сохранность и оборудование кабине-тов, ремонт;

ю итоги участия студентов на олимпиа-дах;

ю итоги конкурсов, смотров, выставок; ю участие педагога на семинарах, курсах

повышения квалификации, конкурсах;ю качество и количество проведенных

открытых уроков и внеклассных мероприятий и др.

Итоги рейтинга подводит директор колледжа, его заместители, руководители ПЦК. Результаты сравнивались, полученные данные заносились в таблицу «Итоги деятель-ности преподавателей и мастеров п/о за год».

В этом учебном году в рейтинговой оценке своего труда приняли участие все педагогические работники Актюбинского колледжа промышленных технологий и управления, из них победителями стали:

ю в личном рейтинге среди преподава-телей заняла 1-е место преподаватель информатики Садыкова Данагуль Ахметовна;

ю 2-е место заняла преподаватель

специальных дисциплин Итешева Гулшат Сагиндыковна;

ю 3-е место – преподаватель русского языка и литературы Утарбекова Марина Кайрушевна. По рейтингу среди цикловых комиссий колледжа 1-ое место заняла предметно-цикловая к о м и с с и я е с т е с т в е н н о -математического цикла (руководи-тель Курмалакова Жанар Жоламанов-на).

Результаты рейтинга были оформлены протоколом комиссии и озвучены на итоговом педсовете. По материалам рейтинга был издан приказ директора колледжа о материальном вознаграждении победителей. Исполнение данного рейтинга позволило оценить деятель-ность учителя по многим направлениям, а информирование педагога о его результатах явилось и хорошим стимулом. Применение рейтинга позволило выявить вклад каждого сотрудника в результаты деятельности колледжа в целом.

Учителю, как и всякому человеку, хочется видеть оценку своего труда. Нежелательно, чтобы вопрос об оценке деятельности педаго-га сводился к обсуждению его в кулуарах, не хотелось бы, чтобы и сами учителя обидчиво и с недоверием смотрели на это нововведение в нашем колледже. Вот парадокс, мы порой с

лёгкостью оцениваем работы своих учеников, а свои собственные заслуги прячем, призваны воспитывать респектабельность и презента-бельность в учениках, а сами укрываемся в собственной заниженной самооценке.

Поэтому стоит хорошо задуматься, прежде чем оценивать результаты работы педагога и учебного заведения. Объективная оценка профессиональной деятельности учителя, не зависящая ни от настроения проверяющего и личного отношения к нему, – дело сложное. В процессе долгих поисков, проб и ошибок родилась система такой оценки. Но она ещё несовершенна. И мы будем еще работать над усовершенствованием системы оценки труда педагогических работников колледжа. В нашем колледже царит атмосфе-ра доверия, педагоги знают, что их усилия будут оценены по заслугам, они будут рабо-тать с энтузиазмом.

Несомненно, совершенная система оценки труда учителя будет способствовать творческой самореализации в профессии, позиционированию себя как состоявшихся профессионалов, повысит престиж и рейтинг образовательного учреждения, продемонстри-рует командную и качественную работу методической службы и работы всех структур-ных подразделений учебного заведения.

17 №4(4) 2017



äàìóäàìó

НҰРМАҒАНБЕТОВА А.А., «Өрлеу» БАҰО АҚФ Ақтөбе облысы бойынша ПҚБАИ мониторинг

және талдау бөлімінің бас маманы


Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2030 жыл-дарға арналған мемлекеттік

бағдарламаны іске асыруда күтілетін нәтижесі: «Білім беруді дамытудың монито-рингі және оны болжау жүйесі мен сапасын бақылаудың ұлттық жүйесі құрылады» – деп айқындалған. Бұл тұжырымдамалық мақсат-міндеттер мониторингтік қыз-меттің оқу-тәрбие үрдісін жетілдірудегі маңыздылығын, осы қызметті дұрыс жолға қойып жүргізудің өзектілігін көрсетеді. Сонымен қатар, ұлы Абай айтып кеткен мына сөздерді келтіруді жөн көрдім: «.... егер де естілердің қата-рында болғың келсе, күніне бір мәрте,

болмаса жұмасында бір, ең болмаса айында бір рет өзіңнен өзің есеп ал! Сол алдағы есеп алғаннан бергі өмірді қалай өткіздің екен». Дана ақын бұл жерде есеп алу адамға өзінің әрбір ісі мен әрекетіне баға беру, соның нәтижесінде өкінбестей өмір сүруге қажет қорытындылар жасау үшін керек екенін меңзейді. Бұл пікір біз іздеп отырған сапаға жетуді мақсат ететін әрбір адамның бойында болуы тиіс емес пе?

Білім беру ұйымдарының оқу-тәрбие үрдісін сапалы ету күтетін нақты нәтиже-лерге жетуді қамтамасыз ететін жұмыстың бір түрі ол – мониторинг жүргізу.

Мониторинг – арнайы ұйымдастырыл-

КӘСІБИ ДАМУ САПАСЫН БАҚЫЛАУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛЫ –

МОНИТОРИНГ ЖҮРГІЗУ

19 №4(4) 2017


ған мақсатты бақылау, ақпарат көздерін жүйелеудің диогностика жағдайы және үнемі бақылау жасап отыру. Кәсіби даму сапасын бақылау мониторингі дегеніміз – ең алдымен сапаның өлшемдеріне, сапа табиғатына байланысты білім беру дең-гейінің өсуін қамтамасыз ететін факторлар-ды хабардар етіп, ақпарат беретін жүйе болып табылады.

Кәсіби даму сапасының диогностикасы: ю Әлеуметтік жағдайларды талдау;ю Білім беру мазмұнын талдау;ю Мұғалімнің педагогикалық мәдени-

еттілігін талдау;ю Мектеп бөлімдерінің әрекетін

талдау.Білім сапасын бақылауды мони-

торингілеуді жүйесіз ұйымдастыру мүмкін емес. Өйткені мониторингілеудің басқа жүйелерден өзгешелігі сол – бұл жүйе өзінің ғылыми сипатымен үнемі өзгерісті қажет етіп, арнайы әдістермен толықты-рылып отырады. Білім берудегі монито-ринг– бастапқы алғышарттарға негіздел-ген білім беру үрдісіндегі белгілі бір жүйені үнемі бақылап отыру. Білім беруді дамыту-дың ең негізгі түрткі боларлық нәтижеге бағытталған жүйе мониторингілеумен тікелей тығыз байланыста. Өйткені монито-рингілеу арқылы білімнің даму бағытын, білім мазмұнының мағынасы мен деңгейін анықтауға болады.

Мониторингілеудің үрдісін білім беруде қолдану, ең алдымен білімнің даму бағытын, білім мазмұнының мағынасы мен деңгейін анықтауға болады. Мони-торингілеудің үрдісін білім беруде қолдану алдымен білімнің деңгейін тексеріп алудан басталатындықтан, мәліметтерді жинақтау жұмысы тиісті деңгейде өрбіп дамуы қажет. Дегенмен, білім беру қай кезде болмасын өзіңдік өлшемдерімен бірге бағалануды қажет етеді. Олай болмаған жағдайда білім беруді дамытуға еш мүмкіндік болмайды. Білімнің сапасы өте төмендеп кеткен жағдайларға жол берілуі мүмкін. Сондық-тан білім сапасы ең алдымен қоғамның даму бағытын айқындайтын модельдермен байланысты бола отырып, өзінің дамуында-ғы үрдістерді қалыптастыру арқылы инновациялық процестер негізінде құрыла-тын логикалық-құрылымдық ойлардың дамуына алып келеді.

Педагогикалық мониторинг нәтижелі жүргізілуі үшін, топтың мониторингтік қызметтің әдіснамалық құрылымын жүргізудің формалары мен әдістерін, ұйымдастыру мен үйлестіруді ұштастыру жолдарын, бақылау каналдары мен болжау әдісі арқылы кемшіліктерді жоюдың инновациялық жолдарын анықтайтын дәрежеде теориялық қарулануы, оның іске асыра алатын тәжірибелік-іскерлік қабілеті болғаны дұрыс.

Педагогикалық қызметке жаңа эле-менттерді енгізу нәтижелілік пен сапаны арттыру, әдістемелік қызметке белсене қатысу, жұмыс тәжірибесін жалпылау және тағы басқалары – біліктілікті арттыру курстарында оқу нәтижелігін анықтауға болатын өлшемдер. Біліктілікті арттыру курстарының басты мақсаты– білім беруді дамытудың басым бағыттарына сәйкес педагогтардың кәсіби біліктіліктерін дамыту және жетілдіру. Тыңдаушылардың әр санаттары үшін оқу бағдарламаларының нақты мақсаттары мен міндеттері әзірле-неді.

Оқытушылар курстық даярлау бары-сында белсенді оқытудың дәстүрлі емес нысандары мен тәсілдерін, әртүрлі страте-гияларын кеңінен қолдана отырып, тыңдау-шылардың ұстанымын белсендіруге ұмтылады. Бұл педагогтарды кез келген тапсырманы орындауға шығармашылық тұрғыдан келуге итермелейді (қайта дайындау, оның негізінде жаңаларын жасау және оларды сәйкес оқу жағдайында пайдалану).

Әдебиеттер 1. Қазақстан Республикасында білім

беруді дамытудың 2020-2050 жж. арналған мемлекеттік бағдарламасы. – Астана, 2013.

3. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы «Білім беру мониторингісінің құрудың ережелері». – Астана, 2012.


äàìóäàìó

Бүгінгі күн талабына сай жан-жақты дамыған, өмірге реалистік тұрғыдан қарайтын, жан дүниесі сұлу, рухани

бай, сезімтал, терең біліммен қаруланған оқушы тұлғасын сомдау үшін қажырлы еңбек қажет.

Жаңа ғасырда жаңа заманға лайық тұлға ретінде қалыптасқан, өз көзқарасын жүйелі талдай білетін, өз өміріне, қоршаған ортаға сын көзбен қарайтын жеткіншек жастарды даярлау– біздің ұстаздық парызымыз.

Қазіргі таңда әлемдік оқу үрдісінің өзегі – жаңа технологиялар екені белгілі. Әрбір технология өзіндік жаңа әдіс-тәсілдерімен ерекшеленеді. Әдіс-тәсілдерді мұғалім ізденісі арқылы оқушы қабілетіне, қабылдау деңгейіне қарай іріктеп қолданады. Қызықты сабақтар мұғалімнің ашқан жаңалығы, өзіндік қолтаңба-сы, әдістемелік ізденісі, қолданған әдіс-тәсілдері арқылы ерекшеленіп, шәкірт жүре-гінен орын алады.

Сабақ барысында әдебиет пәні бойынша оқушыларды сөз өнеріне баули отырып, оқытудың шығармашылық сипатын күшейту, баланың жеке қабілеті мен әлеуметтік бел-сенділігінің дамуына жол ашу, шығармашыл, дарынды тұлға қалыптастыруға байланысты жұмыстанудамыз. Шығармашылық тұлға басқалардан өз ісіне деген сенімділігімен, қиял ұшқырлығымен, танымдық қызығушылығы-мен, әдемілікті сезіне білумен, өзгеше шабы-тымен ерекшеленеді.

Әдебиет сабағында жұмыс жасаудың топтық формаларын қолдану өте тиімді: миға шабуыл, рөлдік тренингтер, ғылыми-тәжірибелік жұмыстар, жобалық тапсырма-лар, эссе, ой-толғау жазу сияқты және т.б. түрлері әр сабақта оқушының шығармашылы-ғын шыңдауға жетелейді.

Оқушының пәнге деген қызығушылығы мен ынтасын арттыру сабақтың негізгі мақса-ты болып табылады. Әр сабаққа дайындық – мұғалім ізденісінің нәтижесі. Сабақты ыңғайы-на қарай түрлендіре түссе, әр сабақта жаңа әдіс-тәсілдерді қолданса, сабақтың мазмұны ашылады.

Қазақ әдебиеті сабағы әрі тартымды, әрі қызықты, әрі сапалы болуы мұғалімнің өзіне, білім деңгейіне, кәсіби шеберлігіне байланыс-ты. Оқу-тәрбие негізі – сабақ. Сондықтан сабақ тартымды, әсерлі, мақсатты, айқын, қызықты және толық мәнді болуы тиіс. Мұғалім сабақты дұрыс жоспарлап, мақсатын нақты белгілеп алмайынша дегеніне жете алмайды. Сабақтың мазмұнын, құрылысын, дәлдігін, жұмыс жүргізу тәсілін мұқият ойлас-тыруы қажет.

Уақыт талабына сай қазақ әдебиеті оқытудың негізгі міндеттерін, оқушыларды сауатты жазуға, ойын, сөзін еркін білдіруге, білікті, жан-жақты тәрбиелі азамат болуға тәрбиелеуді, шығармашылықпен еңбек ететін, дүниетанымы кең ұстаз ғана атқара алады. Қазақ әдебиеті сабағы «құрғақ» өтілмей, мәдениетті сөйлеу, жазу дағдысымен ұштасып жатуы үшін, әрбір категорияның өмірде қолдану аясын ашатындай мақсат қойылуы керек. Бұл мәселені бүкіл сабақ процесінде сіңіріп, қайталап отыру керек. Білімді меңгерту – оқушының танымдық талдау жасай отырып, оны орынды пайдалана білуі арқылы жүзеге асатын құбылыс. Бұл оқушының есте сақтау, ойлау, даму қабілеттерін арттырады. Әдістерді тиімді пайдалану арқылы оқушылар-дың білімге деген қызығушылықтарын артты-ру, терең ойлау қабілетінің белсенділігін қалыптастыру, оқытудың жаңа технологиясы арқылы жүзеге асып келеді. Бұл бағдарлама-


ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ САБАҚТАРЫНДА ОҚЫТУДЫҢ ЖАҢА

ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ҚОЛДАНУУРАЗЫМБЕТОВА А.Б., «Өрлеу» БАҰО АҚФ Ақтөбе облысы бойынша ПҚБАИ филол.ғ.к.,

доцентБЕКЕТ Ә.Ә., Шалқар ауданы, Шоқысу негізгі мектебінің мұғаліміЖЕДЕЛОВА Ж.А., Темір ауданы, Бабатай орта мектебінің мұғалімі

ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ ЖУРНАЛЫБілім мазмұны/Образовательный контент

ның қолдануға өте тиімді ғылыми негіздері ретінде Л.С. Выготский, Д. Дьюи, Ж. Пиаже еңбектерін атауға болады. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы әлемнің әр түпкірінен жиналған білім берушілер еңбек-терінің жиынтығы.

«Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасы сабақты өткізу барысында стратегиялардың барлығы үш кезең арқылы жүзеге асатын тиімділігімен; мұғалімнің сапалы сабақ өткізуіне мүмкіндік туғызу; оқыту мен ұйымдастырудың тиімді әдіс-тәс ілдер ін ің молдығымен; ғылыми-теориялық тұжырымдамаларының терең-дігімен ерекшеленеді.

Сын тұрғысынан ойлау сабақтарында оқыту, оқушыға үйрету емес, оқушының үйренуіне көмектесу жүзеге асырылады. Бұл жүйе оқытуды жаңаша ұйымдастырудың негізгі міндеттерін жүзеге асырады. Ұжым-дық іс-әрекет білім игеруде ортақ қарым-қатынас құралына айналады. Білім алу мұғалім көмегімен оқушының білім деңгейіне қарап сараланып, өз еркімен жүзеге аса бастайды.

Қазіргі кезеңнің ең басты ерекше-ліктерінің бірі ретінде жеке тұлғаның көз-қарастары мен болмысына көңіл қоюдың артуын атап өту керек. Бұл бағдарламаның негізінде оқушылардың білімді өздігімен игеру идеясы жатыр. Оқушы пікірін бағалау, оқушыны тыңдай білу.

Білім беру – оқыту мен тәрбиелеудің үздіксіз процесі. Қазіргі кездегі білім берудегі мақсат – жан-жақты, білімді, өмір сүруге бейім, өзіндік ой-толғамы бар, қабілетті жеке тұлға-ны қалыптастыру; мұғалімнің оқыту кезінде билік жүргізу әдісінен арылуы; оқыту кезінде білім беретін мұғалім емес, осы білімді қызыға қабылдауға дайын оқушы екендігі, оқушылар-дың оқуға деген ынтасын күшейту, өз дер-бестігін дамыту.

Дамыта оқытудың В.В. Давыдов жасаған жүйесінің көздеген мақсаттарына жету тек баланың белсенділігіне байланысты. Осыған орай, бұл жүйенің әдіс-тәсілдері де оқушының белсенділігін ұйымдастыруды, талдап, көмек-тесіп отыруды көздейді. Мұғалім – сабақ процесін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам рөлінде. Әр оқушыға өз ойын, пікірін айтуға мүмкіндік береді, жауаптар тыңдалады.

Дамыта оқыту жүйесінде мұғалім мен

оқушы, о қ у ш ы

мен оқушы арасындағы қарым-қатынас жаңа қағидаларға негізделеді. Олар – ынтымақтас-тық, өзара сыйластық қасиеттер. Бұл техноло-гияның маңызды тағы бір ерекшелігі – оқушы-ны жақсы-жаман деп бөлмей, барлық оқушы-ның дамуы үшін қолайлы жағдай туғызу. Нашар оқушының да өз шамасы келгенінше, қабілеті жеткен жерге дейін еңбек етуі ойлас-тырылған. Сол арқылы ол да өзін мүмкін дәрежеге дейін дамыта алады.

Әрбір ұстаз өз Отанын шексіз сүйетін, білімді, іскер, адамгершілігі мол, парасатты, мәдениетті жан-жақты жетілген ұрпақ дайын-дауға міндетті. Яғни сабақта әр түрлі әдіс-тәсілдерді пайдалану, оқушылардың жеке басын құрметтей отырып білім беру – қазіргі оқытудың негізгі талабы. Өйткені, оқушының бәрінің ойлау қабілеті бірдей емес. Сондықтан бұл мәселеге психологиялық тұрғыдан қарап, педагогикалық әрекет, әдістемелік шебер-лікпен келу керек.

21 №4(4) 2017



äàìóäàìó

«Мұғалім көп әдісті білуге тырысуы керек. Оны өзіне сүйеніш, қолғабыс нәрсе есебінде қолдануы керек» деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай, қазіргі заман талабына сай білім беру мәселесі, сол қоғам мүддесіне сай болуы маңызды. Өз ісінің шебері ғана жоғары жетістіктерге жетеді деп есептейміз.

Бүгінгі оқыту жүйесінде әртүрлі жаңа технологияларды пайдалану тәжірибеге еніп, нәтижелер беруде. Әрбір сабақта оқытудың тиімді әдіс-тәсілдерін енгізіп жүрсе, білім сапасына елеулі әсер етеді. Кез келген сабақ-ты қызықты өткізу үшін әрбір ұстаз жаңалыққа ұмтылып, ізденіс үстінде болғаны абзал.

Сабақ барысында бір ғана тәсілмен шектелмей, қазіргі таңдағы инновациялық технологияларды оқушылардың жас ерекше-ліктеріне байланысты таңдап қолданамыз. Атап айтсақ, модульдік технология, сын тұрғысынан ойлау, тірек-сызба, дамыта оқыту, деңгейлеп-саралап оқыту т.б. Өйткені, бұл технологиялар баланың жеке мүмкіндігіне бағытталған. Л.Выготский, В.Давыдов, Д.Эльконин т.б. сияқты ғалымдар осыны түбегейлі зерттеп, оқыту мен даму арасында-ғы тығыз байланысты анықтаған.

Сабақ барысында қандай оқушы болма-сын І деңгей тапсырмасын орындайды, әрбір оқушы І деңгей тапсырмасын орындауға міндетті және одан жоғары деңгейдің тапсыр-маларын орындауға құқылы.Деңгейлеп-саралап оқытудың тағы басты қажеттілігі, оқушыны өз бетімен ізденуге үйрету, олардың ш ы ғ а р м а ш ы л ы қ б е й і м д і л і к т е р і м е н икемділіктерін дамыту.

Жеке тұлғаның қалыптасып, ой-өрісінің дамуы, белсенділігі, білім алу қажеттілігі, оны өмірде іс-тәжірибеде қолдану, шығармашы-лық міндеттерді ойдағыдай шешудің негізгі құралының бірі – оқушылардың өзіндік жұмысы болып табылады. Деңгейлеп-саралап оқытудың және бір бағыты – тәрбиелік. «Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие берілуі тиіс. Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы», деп Әбу-Насыр әл-Фараби айтқан.

Қазіргі педагогикада пайдаланып жүрген технологиялардың бірі және бірегейі – модульдік оқыту технологиясы. Бұл техноло-гия қазіргі қазақ тілі мен әдебиеті пәнін оқытудағы тиімді әдіс болып саналады. Оқушы мектеп қабырғасында меңгерген білімдерін одан әрі ғылыми-практикалық түрде дамыту-ын көздейді. Осы мақсаттың орындалу жолын-да тілдік материалдарды модульдік жолмен ұсыну уақытты да үнемдейді, әрі оқушылар-

дың практикалық жолмен жұмыс істеу дағды-сын жетілдіреді. Олар түрлі тараулар мен тақырыптар бойынша дайындалған тірек кестелер мен мәтіннен басқа да ізденімпаз-дық, шығармашылық бағытта орындалатын жұмыс түрлерімен өздерінің іскерлік дағдыла-рын қалыптастыра алады. Әсіресе, оқу сабақ-тарында модульдік оқыту технологиялары бойынша ұйымдастырылған ойын түрлерін сөйлесу бөлімінде шебер ұйымдастыра білу оқушыларды шығармашылыққа, ізденімпаз-дыққа жетелейді.

Педагогикалық қызметтің басты мақсаты оқушылармен оқу-тәрбие ісінде жаңа педаго-гикалық технологияларды ұтымды пайдалану. Ол үшін жаңа технологияларды игеру және оны шығармашылықпен дамыту, инновация-лық технологиялармен білім беру.

Қорыта айтқанда, оқыту процесінің нәтижелі болуы мұғалімнің сабақ беру шебер-лігіне, сабағын қызғылықты жүргізіп, зейін қойдыра білуіне, оқушылардың өздігінен білім алуға үйренуіне байланысты. Қандай да болмасын жаңа әдіс-тәсілдер әрбір оқушының өз бетімен оқып үйренуіне сенімін ұялатып, шығармашылықпен жұмыс істеуіне, қорытын-ды жасай алуына, сөйлеу мәдениетінің өсуіне ықпал етеді, білім сапасын арттырады. Оқыту технологияларын сабақта қолдану оқушылар-дың білім сапасын арттырып қана қоймайды, олардың жеке тұлға ретінде қалыптасуына әсерін тигізеді. Жаңа әдіс-тәсілдерді мән-мағыналарына, ерекшеліктеріне қарай таңдап қолдана білсек, балаға білім беруде ұтарымыз анық. Сондықтан мұғалім сабақтың жүргізілу жүйесін жетілдіріп, оқу-тәрбие жұмыстарын жүйелеп, сапасы мен тиімділігін арттырып, өзгерістер енгізуге барлық күш-жігерін жұмсауы тиіс.

Әдебиеттер 1. Айтмамбетова Б.Р. Жаңашыл педагог-

тар идеялары мен тәжірибелері. – Алматы, 1985.

2. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технологиялар. – Тараз, 2003.

3. Орта білім берудің мазмұны: дәстүрлер мен өзгерістері // Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция мақалаларының жинағы. – Астана, 2012.

23 №4(4) 2017

ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ ЖУРНАЛЫБілім мазмұны/Образовательный контент

Аталмыш бағдарламада сын тұрғысынан ойлау мен жазу технологиясын сабақта

тиімді қолданудың теориялық тұжырымдары көрсетілген. Сын тұрғысынан ойлау (СТО) технологиясы қазіргі таңда жас ұрпақты тәрбиелеу мен оқытудағы ең қажет әдістеме. Сын тұрғысынан ойлау мен оқыту бағдарламасы үш негізгі құрылымнан тұрады. Сын тұрғысы-нан ойлау технологиясын сабақтарда қолдана отырып сабақ жоғары деңгейде өтетініне көз жеткізуе болады. Ол үшін СТО технологисының стратегияларын тиімді меңгеру арқылы сабақта жоғары дәрежеге қол жеткізе алады. СТО технологиясының стратегияларын сабақтарда қолдану дегеніміз, оқушының тереңінен әрі жан-жақты ойлауына, шығармашылыққа, ізденімпаздыққа тәрбиелеп, үздіксіз жұмыс жасауына жол ашады.

СТО технологиясы дегеніміз – ең алдымен, оқушының өз ойы. Яғни оқушыларға өз беттер-імен ойлап, әртүрлі сұрақтарға шешім қабылда-уға уақыт беру. Екіншіден, СТО технологиясы оқушыларға сыни ойлануға жол ашады. Үшіншіден, СТО технологиясы қандай да бір мәселені шешуге бағытталады. Төртіншіден, оқушылар оқи отырып, пікірталаса отырып, өз ойларын анық жеткізуге нақты бағытталады. Келер ұрпағымыздың жеке тұлға болып қалып-тасуы және шығармашылық дамуы, сондай-ақ, оқуға деген ынта жігері бастауыш сынып сатысында қалыптаса бастайды. Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамытуды Л.Джинка Стил, С.Куртик Мередит, Чарльз Тэмпл сияқты зерттеушілер ғылымға енгізген. Филлердің «Бойыңда білімің бар екен, одан басқалар да өз шырақтарын жағып алардай жағдай туғыз» – деген қағидалары қазіргі уақытта да маңызды болып отыр.

Бүгінгі таңда білім берудің озық техноло-гияларын меңгермейінше, сауатты әрі жан-жақты болу мүмкін емес. Міне сондықтан да ұстаздың мақсатты міндеті осындай жақсы

қасиеттерді оқушының бойынан жоғалтып алмай, тереңінен қалыптастыру, одан әрі жоғары деңгейде дамыту болып табылады. Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысын-да сын тұрғысынан ойлау технологиясы ерекше орын алады. Сын тұрғысынан ойлау технологи-ясы жалпы оқытуды үйретіп қана қоймай, түрлі әдіс-тәсілдер арқылы оқуға деген ынтасы артып, өзін-өзі оқытуға деген ойы арта түседі.

СТО технологиясының мақсаты – балалардың келешек өміріне қажет қимыл әрекеттері, яғни жан-жақты ойлау арқылы дұрыс шешім қабылдай алуға үйретеді. Осы СТО технологиясының кезеңдерін дұрыс орнымен пайдаланған жағдайда мұғалім көптеген жетістіктерге жетеді. Ал мұғалім жетістігі өз оқушысының жаңа заман талабы бойынша тәрбиеленіп, білім алуы.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңының 8-бабында: Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптасты-руға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағыт-талған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау.

Бүгінгі таңдағы білім беру – өсіп келе жатқан ұрпақтың ақыл-ойы мен дамуының, мәдениетінің деңгейін анықтаушы фактор. Мемлекетіміздің басшысы Н.Ә. Назарбаев айтқандай, экономиканың қарқынды дамуы үшін қазіргі нарық қатынасы талаптарына жауап бере алатын, сыни ойлана алатын, шығармашыл адамдар қажет.

Технология 3 негізгі құрылымнан тұрады:1 – «Қызығушылықты ояту». Оқушы

оқытылатын жаңа тақырыпты ашу үшін ойында қалған білімдерін пайдалана отырып, болжамдар жасайды. Ойындағы сұрақтарға жауап іздейді. Бұл бөлімде мынадай іс-әрекеттер оқушы бойынан табылады:

ю өздерінде бар білімдеріне сүйену;

ю жаңа білім алуға деген қызығушылық;

БАСТАУЫШ СЫНЫПТА СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ МЕН ЖАЗУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН

ТИІМДІ ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕМЕЛЕРІ

ОМАРОВА Б.М.,Ақтөбе қаласы №29 орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі


äàìóäàìó

ю оқыту үшін оқушымен бірлесе отырып

сабаққа мақсат құру.Бірінші кезең – қызығушылықты ояту.

Үйрену процесі – бұрынғы білетін мен жаңа білімді ұштастырудан тұрады. Үйренуші жаңа ұғымдарды, түсініктерді өзінің бұрынғы білімін жаңа ақпаратпен толықтырады, кеңейте түседі. Сондықтан да сабақ қарастырғалы тұрған мәселе жайлы оқушы не біледі, не айта алатын-дығын анықтаудан басталады. Осы кезеңге қызмет ететін «Топтау», «Түртіп алу», «Ойла-ну», «Жұпта талқылау», «Болжау», «Әлемді шарлау» тағы басқа деген аттары бар әдістер (стратегиялар) жинақталған. Қызығушылықты ояту кезеңінің екінші мақсаты – үйренушінің белсенділігін арттыру. Өйткені үйрену – оқушы-ның бойынан белсенділікті талап ететін іс-әрекет. Оқушы өз білетінін еске түсіреді, қағазға жазады, көршісімен бөліседі, тобында талқылайды. Яғни айту, бөлісу, ортаға салу арқылы оның ойы тазарады. Осылайша шың-далған ойлауға бірте-бірте қадам жасала бастайды.

2 – «Мағынаны ашу». Оқушы жаңадан алған білімін алдынғы білімімен ұштастыра отырып, ойын одан ары қарай дамытады. Бұл кезеңді жүзеге асыру үшін мұғалім мынадай әдіс-тәсілдерді: болжау кестесі, ойлан, жұптас, ортаға сал, сұрақ қоя білу, өзара оқытуды пайдаланады.

Ойлау мен үйренуге бағытталған бұл бағдарламаның екінші кезеңі – мағынаны тану (түсіне білу). Бұл кезеңде үйренуші жаңа ақпаратпен танысады, тақырып бойынша жұмыс істейді, тапсырмалар орындайды. Оның өз бетімен жұмыс жасап, белсенділігі артады.

3 – «Ой - толғаныс». Қорытындылау бөлімі. Оқушылар алған білімдерімен алмасады. Алдыңғы кезеңдерде алған білімдеріне әдіс-тәсілдер арқылы шешім қабылдайды, берілген тапсырмаларды дәлелдеп қорытындылайды.Соның бірі INSERT. Ол бойынша оқушыға оқу, тақырыппен танысу барысында «V» – «білемін», «-» – «білмеймін», «+» – «мен үшін жаңа ақпарат», «?» – «мені таңқалдырады» белгілерін қойып отырып оқу тапсырылады. INSERT – оқығанын түсінуге, өз ойына басшы-лақ етуге, ойын білдіруге үйрететін ұтымды құрал.

Үйренушілер білетіндерін анықтап, біл-мейтіндерін белгілеп сұрауға әзірленеді. Осы кезеңде жаңаны түсіну үшін бұрынғы білім арасында байланыс құралады. Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасындағы мұғалім үйрену процесінде оқушыларға серік болып бірге жұмыс жасап, оларға сеніммен қарап өз ойын, ақылын көрсете сөйлеуге қолдау көрсетіп отырады. Яғни, мұғалім оқушыларға білім алу

(үйрену) ісін ұйымдастырушы болып табылады. Еркін жазу стратегиясы. Бұл әдісті сын

тұрғысынан ойлау жобасындағы сабақтың үшінші ой толғаныс кезеңінде пайдалану тиімді. Мұғалім сабақта қарастырылған жаңа ақпарат жайлы, одан алған әсерін, не үйренгенін, нені әлі де біле алмағанын, яғни, оқушының өз пікірін қағаз бетіне түсіруді тапсырады. Жазуға уақыт береді. Уақыт аяқталған кезде оқушылар өз жазғандарымен топ мүшелерін таныстыра-ды. Оқушыларды алған білімдерін қорытуға, оған сын көзбен қарап, ойын түйіндеуге үйре-тетін бұл әдісті кез келген сабақта қолдануға болады.

Венн диаграммасы. Бір-бірімен айқасқан екі шеңбердің екі жағына салыстыруға берілетін объектілердің сипаттамалары жазылады. Ал айқасқан жерге екеуіне ортақ сипаттар тізіледі. Салыстыруға арналған тапсырмаларды осы диаграммаға салып оқушылар қызыға толтыра-ды яғни салыстыра білуге үйретеді. ЖИГСО – ұжымдық оқыту әдісі. Мақсаты – жалпы мәсе-лені алдымен жұпта, сосын ұжымда талқылау.

Алдымен ұжым 4 адамнан тұратын топтар-ға бөлінеді. Бұл «жанұя» топтар деп аталады. Содан кейін 1, 2, 3, 4-ке санау арқылы 1-лер бөлек, 2, 3, 4 – өз алдына «жұмыс» тобын құрайды. Оқуға ұсынылатын материалдың тақырыбы талқыланған соң, осы мәтінді түсіну қажет екендігі ескертіледі. 4 логикалық бөлікке бөлінген мәтіннің 1-бөлігін – 1-лер, 2-бөлігін – 2 санын алғандар, 3, 4-нөмірлі топтарға оқуға тапсырылады. Жұмысты бастамас бұрын оқушыларға «жұмыс тобында» мәтіннің тиісті бөлігін жақсы меңгеру қажеттілігін, өйткені сол бөлікті «жанұя топ» оқушыларына түсіндіруге жауапты екенін, мәтінді тұтас түсіну әр оқушы-ның ыждағаттылығына байланысты екенін түсіндіру қажет. Келесі кезекте ұжым мүшелері бастапқы топтармен қайта табысып, өздерінің үйреніп келген бөліктеріндегі мазмұнды ортаға салады. ЖИГСО стратегиясы оқушы үшін мазмұндауды жоғары табыспен меңгеру, оқығанды есте сақтау үшін бағытталған ең ұтымды әдіс.

Қорыта айтқанда, ойлаумен білім алуды байланыстыра бағыттайтын оқыту технология-сы – оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту екендігіне көзіміз жетті. Өйткені, белгілі тақырыптағы ойды сын тұрғы-сынан қарай отырып, ой-толғау, суреттей алу, еске түсіру, болжау оқушыны білім алуға бағыттайтын білімнің биік белестеріне көтерілу-іне жол ашады. Оқушыларды әрі қарай ойын, шығармашылық қабілеттерін көрсетуге ынта-ландырады.


25 №4(4) 2017

Одаренность казалась мне раньше явлением необычайно таинствен-ным и редким, связанным с образа-

ми гениальных людей прошлого, как Александр Блок, Марина Цветаева, Сергей Прокофьев и.т.д. и отдельными примерами детей-вундеркиндов. Это было так далеко от забот повседневной жизни, что не вызывала особен-ного желания вникать в эту проблему. Сейчас я с уверенностью могу сказать, что чем больше узнаю об одаренности, тем сильнее растет интерес к ней. Я бы сравнила одаренность со звездой, свет которой пронизывает каждого человека, пробуждая к жизни ростки удиви-тельных способностей, талантов. Мне бы хотелось, чтобы каждый педагог почувствовал это и научился отыскивать «алмазные россыпи» дарований в своих воспитанниках.

В настоящее время проблема одаренности становится все более актуальной. Это, прежде всего, связано с потребностью общества в неординарной творческой личности. Неопреде-ленность современной окружающей среды требует не только высокую активность челове-ка, но и его умения, способности нестандартно-го поведения.

Раннее выявление, обучение и воспитание одаренных и талантливых детей составляет одну из главных задач совершенствования системы образования. Нередко творческое мышление одаренного ребенка рассматривает-ся как отклонение от нормы или негативизм.

Бытует мнение, что одаренные дети не нуждаются в помощи взрослых, в особом внимании и руководстве. Однако я заметила, что в силу личностных особенностей такие дети наиболее чувствительны к оценке их деятель-ности, поведения и мышления, они более восприимчивы к сенсорным стимулам и лучше понимают отношения и связи. Одаренный ребенок склонен к критическому отношению не только к себе, но и к окружающему. Поэтому педагоги, работающие с одаренными детьми, должны быть достаточно терпимы критике

вообще, и себя, в частности. Талантливые дети часто воспринимают невербальные сигналы, как проявление неприятия себя окружающими. В результате такой ребенок может производить впечатления отвлекающегося, непоседливого, постоянно на все реагирующего. Для них не существует стандартных требований (все как у всех), им сложно быть конформистами, особен-но если существующие нормы и правила, идут вразрез с их интересами и кажутся бессмыслен-ными. Для одаренного ребенка утверждение, что так принято, не является аргументом.

Одаренные дети достаточно требователь-ны к себе. Часто ставят перед собой не осуще-ствляемые в данный момент цели, что приводит к эмоциональному расстройству и дестабилиза-ции поведения. Такие дети нередко с недоста-точной терпимостью относятся к детям, стоя-щим ниже их в плане развития способностей. Эти и другие особенности таких ребят влияют на их социальный статус, когда они оказывают-ся в положении «неодобряемых». Считаем, что в этой связи необходимо добиваться изменения такой позиции.

Наблюдая за ребенком, изучая его твор-ческие работы, вы можете составить общее представление о его возможностях. Уделяя основное внимание познавательной активнос-ти, можно проследить, в какой сфере начинает раскрываться дарование дошкольника. Музы-кальное дарование проявляется сравнительно рано. Такие дети различают все мелодии, которые слышат, и точно их интонируют. Художественная одаренность у детей проявля-ется в острой наблюдательности, сильной впечатлительности, способности видеть все вокруг в красках, цветовых контрастах, заме-чать необычное, красивое и запоминать надолго. Литературное дарование раскрывает-ся позднее. Математическая и шахматная одаренность проявляется в быстром и радос-тном освоении арифметических действий.

Учебные программы, рассчитанные на развитие познавательных процессов, вклю-


ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНО ОДАРЕННЫЕ ДЕТИ И СОВРЕМЕННОЕ

ДОШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ

ЧАБАН Ирина Викторовна,воспитатель ГУ «Туберкулезный ясли-сад №5 «Жулдыз»

санаторного типа» город Актобе


äàìóäàìó

чают разные виды игровой активности: шахматы, математические и логические игры, моделирование жизненных ситуаций. Остано-вимся на одном из видов игровой деятельности – шахматах. Учитывая Государственный Общеобязательный Стандарт Образования Дошкольного воспитания и обучения Республи-ки Казахстан, который включает в себя пять учебных областей (Коммуникация, Социум, Познание, Здоровья, Творчество), можно отметить, что шахматы объединяют в себе указанные пять учебных областей.

Так, коммуникация в шахматах – это, прежде всего развитие воображения, для этого мы с детьми часто сочиняем сказки на новый лад. Например, можно предложить детям придумать новую сказку «Шахматная репка». Около нее по росту выстраивают фигуры, поясняя: «Дед – это король, бабка – ферзь, внучка – слон, Жучка – конь, кошка – ладья, мышка – пешка». «Шахматный теремок»: нужно из кубиков построить домик – теремок, в который будут по одной (от самой маленькой до самой большой) забегать шахматные фигуры. Ребенок должен назвать каждую из них.

Возможность дарить детям радость творческого общения и возможность перени-мать правильные и красивые поступки друг у друга – о это социум в шахматах. Поэтому наши дети как настоящие шахматисты испытывают к соперникам не зависть или высокомерие, а уважение и благодарность за игру, и в знак этого перед началом и после окончания игры дети обмениваются рукопожатием.

Один любитель шахмат придумал такой стишок, когда игра закончилась в ничью:

Все разменяли в страшной спешке: Фигуры, а затем и пешки… Меняться дальше не могли – Остались только короли. Друзья и тут не растерялись? Рукопожатьем обменялись!Наши дети всегда придерживаются этой

традиции. Без шахмат нельзя представить себе воспитание умственных способностей и памяти, логического мышления и пространственного ориентирования. Все это относится к области «Познание». Играя с соперником, ребенок постепенно начинает играть и с самим собой. Приходя к выводу, что моделировать ситуации и последствия ходов в уме – эффективнее, чем испытывать их непосредственно на практике, таким образом, мозг постепенно начинает работать не только на запоминание и воспроиз-ведение информации, но и на поиск оригиналь-ных идей и нестандартных решений для дости-жения желаемого результата. Во второй половине дня мы организовываем интеллекту-

альные игры «Что? Где? Когда?», учим решать ребусы, шарады. Всем, конечно, известно: шахматы сочетают в себе элементы искусства, науки и спорта. Шахматы для наших детей – гимнастика ума. Все это относится к области «Здоровья». Творчество в шахматах проявляет-ся на занятиях «ИЗО», на которых мы предлага-ем детям рисовать, лепить на шахматные темы, а также готовим шахматные развлечения, спектакли.

Предлагаю вам несколько видов игр, в которые можно играть на шахматной доске.

1. Игра «Волки и овцы». Для этой игры нужны 4 – белые пешки (это «овцы» и 1 – черная фигура ферзь – это «волки»). Задача «волка» –прорваться на нижнюю горизонталь. Задача «овец» – не пропустить «волка». Эта игра учит умению думать над ходами, предуга-дывать ход противника.

2. Игра «Шахматное домино». В этой игре принимают участие от 2 до 4 игроков. Эта игра на закрепление знания шахматных фигур.

3. Игра пешками «Белые с белыми» на развитие памяти. Таких игр много, которые используем в работе с более одаренными детьми.

Воспитание и обучение одаренных детей – трудная и широкомасштабная задача: это и соответствующее воспитание, и просвещение родителей одаренных детей. Конечно, одарен-ные дети должны стать предметом специально-го интереса науки, не только психологии и педагогики, это очевидно, но и генетики эндокринологии (у одаренных детей другое соотношение мужских и женских гормонов, чем у «обыкновенных»).

Внимание к одаренному ребенку не должно исчерпываться лишь периодом его обучения. Опыт показывает, что значительные трудности одаренные люди испытывают и в периоде профессионального самоопределения, а в дальнейшем, в самом процессе творчества. Другими словами таланту нужна постоянная забота всего общества. Начинать необходимо с общепсихологической грамотности – но прежде всего, нужно признание самого факта, что они есть и что они другие – не только по своим интеллектуальным и творческим возможнос-тям, но и личностным особенностям. Ведь одаренность – не только подарок судьбы, отмеченные ею, но и испытания.

Литература1. Савенков А.И. Путь к одаренности:

исследовательское поведение дошкольников: учебное пособие / А. И. Савенков и др. – Санкт-Петербург: Питер: Питерпринт, 2004.

2. –Холодная М.А. Психология интеллекта. Парадоксы исследования. М., 2006.


http://lineburg.ru/pedagogika/kholodnaja_m_a__psikhologija_intellekta__paradoksy_issledovanija__m___2006__209_s.html

http://lineburg.ru/pedagogika/kholodnaja_m_a__psikhologija_intellekta__paradoksy_issledovanija__m___2006__209_s.html

Âíèìàíèå ê îäàðåííîìó ðåáåíêó íå äîëæíî èñ÷åðïûâàòüñÿ ëèøü ïåðèîäîì åãî îáó÷åíèÿ. Îïûò

ïîêàçûâàåò, ÷òî çíà÷èòåëüíûå òðóäíîñòè îäàðåííûå ëþäè èñïûòûâàþò è â ïåðèîäå ïðîôåññèîíàëüíîãî

ñàìîîïðåäåëåíèÿ, è â äàëüíåéøåì, â ñàìîì ïðîöåññå òâîð÷åñòâà. Äðóãèì ñëîâàìè òàëàíòó íóæíà

ïîñòîÿííàÿ çàáîòà âñåãî îáùåñòâà. È íà÷èíàòü íóæíî ñ îáùåïñèõîëîãè÷åñêîé ãðàìîòíîñòè – íî ïðåæäå âñåãî,

íóæíî ïðèçíàíèÿ ñàìîãî ôàêòà, ÷òî îíè åñòü è ÷òî îíè äðóãèå – íå òîëüêî ïî ñâîèì èíòåëëåêòóàëüíûì è

òâîð÷åñêèì âîçìîæíîñòÿì, íî è ëè÷íîñòíûì îñîáåííîñòÿì.

Âåäü îäàðåííîñòü – íå òîëüêî ïîäàðîê ñóäüáû, îòìå÷åííûå åþ, íî è èñïûòàíèÿ.

THE CONFERENCE FOR PUBLIC EDUCATION LEADERS • DENVER • MARCH 25-27 1 27 №4(4) 2017



НУРМУХАМЕДОВА Юлия Сергеевна,ДО №14 «Қонжық» г. Актобе

ХУДОЖЕСТВЕННО-РЕЧЕВАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ЧЕРЕЗ

ТЕАТРАЛИЗОВАННЫЕ ИГРЫ


äàìóäàìó

Каждый год в детский сад приходят разные дети: смышленные и не очень, контактные и замкнутые. Но всех их

объединяет одно – они удивляются и восхища-ются всё меньше и меньше, интересы их однооб-разны: машинки, куклы Барби, у некоторых игровые приставки. Как же разбудить их души? В этом, я думаю, должна помочь игра. Игра связывает детей между собой и со взрослыми в единое целое. Размышляя над этим, я пришла к выводу, что помочь могут театрализованные игры. Вся жизнь детей насыщена игрой. В игре ребенок не только получает информацию об окружающем мире, законах общества, о красоте человеческих отношений, но и учится жить в этом мире, строить свои отношения, а это требует творческой активности личности (внимания, воображения, памяти, хорошо развитой речи, мимики), то есть умения держать себя в обществе. Наше общество сейчас особен-но нуждается в активных и творческих людях, и это, как никогда сейчас актуально. В этой связи интересно было поработать над темой «худо-жественно-речевая деятельность через театра-лизованные игры».

Нельзя переоценить роль родного языка, который помогает детям осознанно восприни-мать окружающий мир и является средством общения. Процесс развития речи предполагает освоение как содержательной, так и образной, эмоциональной стороны языка. Использование детьми разнообразных средств выразительнос-ти речи – непременное условие всестороннего развития ребёнка. Большую помощь в этом оказывают театрализованные игры. Воспита-тельные возможности театрализованной деятельности широки. Участвуя в ней, дети знакомятся с окружающим миром через образы, краски, звуки, а вопросы к ним заставляют детей думать, анализировать, делать выводы и обобщения. С умственным развитием связано и совершенствование речи. В процессе работы над выразительностью реплик персонажей, собственных высказываний активизируется словарь ребенка, совершенствуется звуковая культура его речи, ее интонационный строй.

Исполняемая роль заставляет малыша изъяс-няться четко, ясно, понятно. У него улучшается диалогическая речь, её грамматический строй. Театрализованные игры заставляют ребенка сочувствовать персонажам, сопереживать им, ставить себя на место персонажей и находить способы помощи. Театрализованная деятель-ность также формирует нравственные качества, так как любое произведение или сказка имеет нравственную направленность. Ребенок выражает свое собственное отношение к добру и злу. Театрализованные игры так же помогают преодолеть застенчивость, неуверенность в себе, робость, стеснительность. То есть игры развивают ребенка всесторонне.

Проанализировав игры, диагностику по формированию художественно-речевой деятельности детей, был составлен план работы с учетом двух направлений для деятельности: эстетическое развитие детей через театрализо-ванные игры и художественно-речевая деятель-ность через театрализованные игры. В этой связи были поставлены такие задачи:

- Вызвать интерес к театрализованной деятельности и желание выступать вместе с коллективом сверстников.

- Побуждать к импровизации с использова-нием доступных каждому ребенку средств выразительности (мимика, жесты, движения). Помогать в создании выразительных средств.

- Способствовать тому, чтобы знания ребёнка о жизни, его желания и интересы естественно вплетались в содержание театра-лизованной деятельности.

- Обучать согласовывать свои действия с действиями партнера (слушать, не перебивая, говорить, обращаясь к партнеру).

- Развивать разговорную, диалогическую речь в соответствии с сюжетом инсценировки.

- Воспитывать гуманные чувства: отзывчи-вость, умение радоваться успехам товарищей и огорчаться их неудачам.

- Вызывать желание участвовать в праздни-ках и развлечениях. Чувствовать себя свободно и раскованно в любой обстановке.

Было изучено много литературы, использо-

29 №4(4) 2017

ваны разнообразные приемы, применены различные интересные формы проведения театрализованных игр и определена система дальнейшей работы над темой «Художественно-речевая деятельность через театрализованные игры» в соответствии с поставленными задача-ми:

1) Согласно возрастным особенностям детей ежегодное перспективное планирование, которое включало в себя разучивание стихов, работу над этюдами, игры-драматизации, инсценировки, изготовление кукол-самоделок вместе с родителями, ознакомление с различны-ми видами кукольного театра, основанными на импровизации.

2) Создание систематически-меняющейся предметно-развивающей среды в театрализо-ванном уголке.

3) Систематическое включение театрализо-ванных игр во все виды деятельности педагоги-ческого процесса.

4) Привлечение родителей к участию в наших праздниках, досугах.

5) Совместное изготовление родителями и детьми атрибутов, различных видов театров.

6) Проведение выставок и конкурсов поде-лок среди родителей из нетрадиционных материалов: коробок, веревок, ниток, пробок, пластиковых бутылок, рукавичек, носков.

7) Использование музыки, танцев, песен в театрализованных играх.

8) Ежегодное обследование знаний, умений, навыков театрально-игровой деятельности.

9) Проведение педагогической оценки по всем видам деятельности в начале и конце года, которое отражалось в таблице показателей уровня и качества знаний по развитию речи, формированию элементарных математических представлений, познавательному развитию.

Необходимо было создать между взрослыми и детьми отношения доброты, сердечности и любви. На родительском собрании родители знакомились с театрализованной деятельнос-тью детей; получали информацию о том, для чего это нужно и важности их участия в этом процессе. Родители включались в работу, помогали в изготовлении реквизитов, атрибутов и костюмов. Родители стали поддерживать интерес детей к театрализованной деятельнос-ти.

Опыт работы показал, что участие детей в театрализованных играх благоприятно влияет на обогащение словаря детей, на развитие речевых способностей. С целью определения художественно-речевых умений через театра-лизованную деятельность использовала различные формы диагностики:

Во-первых: использовала таблицу знаний, умений и навыков, что позволило определить

способности детей к импровизации к действиям с куклой, умение драматизировать и инсцениро-вать сказки и стихи.

Во-вторых: проводила наблюдения за самостоятельной деятельностью детей, за умением понимать и пользоваться речью.

В-третьих: в начале и конце каждой возрастной группы проводила диагностику показателей уровня и качества знаний по развитию связной речи, по развитию фонемати-ческого слуха, активизации словаря.

Обратила внимание на то, что у детей улучшается настроение, уверенность в себе, они чувствуют себя свободнее, раскованнее, общаются доверчивее. Приобретенные умения в театрализованных играх дети переносят в повседневную жизнь – это и песни, и танцы, и стихи. Таким образом, можно сказать, что основная часть детей умеет общаться друг с другом по поводу подготовки к театрализован-ной игре или игре-драматизации, адекватно себя ведут и эмоционально реагируют на игры. Но есть в группе ещё дети, которые из-за своих психологических особенностей боятся прини-мать участие в групповой деятельности. В таком случае используются кукольный театр, театр игрушек, настольный театр, что позволяет ребенку легче преодолеть неуверенность.

Несмотря на технический прогресс, дети все-таки тянутся к таинственному миру сказок. Ведь сказка не только будит воображение, помогает творить, но и обогащает жизнь положительны-ми эмоциями, объединяет людей. Дети растут и им всё интереснее принимать участие в театра-лизованных играх. Работа над темой «Худо-жественно-речевая деятельность через театра-лизованные игры» будет продолжена, опира-ясь на возрастные особенности. Необходимо обогатить пока ещё небольшой театральный опыт: дать знания о театре, его истории, театральных профессиях, костюмах, атрибутах, театральной терминологии. Начат сбор матери-ала, иллюстраций. Родители наших детей очень активно откликаются на все предложения воспитателей и доброжелательно относятся ко всем задумкам. В группе проведены различные выставки поделок из природного материала, мягких игрушек, кукол для театрализованных игр из нетрадиционных материалов. Дети восторженно отзываются о поделках мам, придумывают им имена, действия. Очень хотелось бы иметь в детском саду «Комнату сказок», чтобы в неё могли приходить дети разных групп и помечтать – побывать в сказке. Планируем создать совместный с детьми родительский театр «Театр для всех». Я в этом заинтересована и думаю, что у нас – родителей и детей – это должно получиться.


Игра – основной вид деятельности детей дошкольного возраста. Игра, как самостоятель-ная деятельность формируется в ходе воспита-ния и обучения ребенка, выполняет ключевую роль в развитии интеллекта ребенка и станов-лении психики. К.Д.Ушинский доказывает, что содержание игры влияет на формирование личности ребенка. «Не думайте, что все пройдет бесследно с периодом игры, исчезнет весте с разбитыми куклами и разломанными барабанами: весьма вероятно, что из этого завяжутся ассоциации представлений и вереницы этих ассоциаций, которые со време-нем, если какое-нибудь сильное, страстное направление чувства и мысли не разорвет и не переделает на новый лад, свяжутся в одну обширную сеть, которая определяет характер и направление человека». Игра – путь детей к познанию мира, в котором они живут. Игрушка в данном случае выступает своего рода этало-ном тех предметов, назначение которых предстоит узнать ребенку и освоить различные действия с ними.

Игра и игрушка неотделимы друг от друга. Игрушка может вызвать к жизни игру, а игра иной раз требует для себя новую игрушку. Игрушки могут быть разнообразными: куплен-ные в магазинах или сделанные своими руками,

но все они должны отвечать педагогическим и художественно-эстетическим требованиям. Молодым родителям бывает сложно выбрать действительно полезную игрушку для своего ребенка из множества тех, которые сейчас предлагают им витрины магазинов и интернет-ресурсы. Молодому неопытному педагогу бывает трудно ответить на вопрос родителей, какие игрушки нужны ребенку для его полно-ценного развития, когда хочется выбрать нужную, а не бесполезную и дорогую по цене.

Важно понимать, что в каждом возрасте ребенку нужны различные по своей тематике и назначению игрушки: сюжетные (куклы, фигурки животных, мебель, посуда); техничес-кие (различные машины, конструкторы), игрушки «орудия труда» (совочек, сачок, набор игрушечных инструментов, набор инструмен-тов для сада и огорода – одним словом игрушки, имитирующие простейшие средства труда взрослых); игрушки-забавы (квакающие лягушки; театральные, музыкальные, спортив-ные игрушки) для детей всех возрастов. Также необходимо приобретать для ребенка игрушки крупногабаритные, то есть те с которыми ребенок будет играть на улице, во дворе на просторной площадке. Такие игрушки, как самокаты, детские педальные автомобили,

РОЛЬ ИГРУШКИ В ЖИЗНИ РЕБЕНКА

САРСЕНОВА Г.М.,воспитатель ГККП №19 «Бұлақ»

www.aktobe-orleu.kz30

трактора, конструкторы из крупных деталей способствуют борьбе с гиподинамией, учат ребенка движениям и ориентировке в простра-нстве.

Все игрушки нужно группировать в соотве-тствии с их размерами, габаритами. Своими размерами они должны соответствовать друг другу, росту ребенка и той обстановке, в которой ребенок играет. Сидя за столом ребен-ку будет удобнее играть маленькими игрушка-ми: фигурками животных, собирать лего-конструктор, пазлы и т.п. Для игры на полу понадобятся более крупные игрушки: большие кубики, крупные мягкие игрушки, крупные машины и т.п. Подвижные игры во дворе требуют крупных игрушек, а для игры в песке лучше использовать игрушки среднего размера.

Отбор игрушек тесно связан с задачами эстетического и нравственного воспитания ребенка. Нужно вызывать стремление у ребенка к коллективной игре, в которой он будет пользоваться всеми игрушками с другими детьми.Так же важнейшим критерием для выбора игрушек является возраст ребенка. Чтобы ответить на вопрос, какая игрушка нужна ребенку в том или ином возрасте, необходимо понимать и учитывать возрастные особенности развития игровой деятельности. Игра, в различ-ные возрастные периоды, претерпевает качественные изменения. Не следует покупать слишком много игрушек, ребенок просто с ними не справится. Но и слишком маленькое количес-тво игрушек не предоставит ему возможности развернуть интересную игру.

Ребенку первого года жизни свойственны обследовательские, ориентировочные действия с предметами-игрушками – ознакомительная игра. Игрушки для детей этого возраста должны быть интересными, вызывающими радость, простыми, удобными и безопасными: всевоз-можные яркие погремушки с удобной ручкой, подвески, шуршащие коврики, на которые можно выкладывать ребенка. Когда у ребенка начнут резаться зубки, ему понадобятся всевозможные резиновые игрушки, игрушки-прорезыватели, ведь ребенок обязательно потащит их в рот. Когда малыш начнет ползать, необходимо иметь небольшой мяч или цилиндр со встроенным музыкальным прибором, такую игрушку будет интересно толкать и ползать за ней. Когда ребенок начинает ходить ему понадобятся кукольная коляска, с которой он быстрее освоит ходьбу. Затем ему понадобится каталка. Хорошо если каталка будет яркой, с движущимися деталями. Ребенок сначала будет ее толкать перед собой, а потом везти за собой, оглядываясь, поворачиваясь к ней.К полутора годам ребенка заинтересуют разбирающиеся игрушки: матрешки, всевозможные пирамидки. Важно учить ребенка разбирать и собирать их.

Также понадобится кукла в одежде, а также одеяло, подушка, чашка, тарелка. Ребенок в этом возрасте учится подражать взрослым и его вполне заинтересует игра в куклу.

Двухлетнему ребенку необходимо приоб-рести большой автомобиль для перевозки кукол и других игрушек, несколько разных предметов столовой и чайной посуды, настольные игры.

Детям трех-четырех лет покупают мебель для кукол, кровать, стул, стол, игрушечную плиту с кухонной посудой, кубики, кирпичики, крупный конструктор – лего, чтобы ребенок пытался строить несложные конструкции на полу. Интересной игрушкой будет большой конь на качалке. Обязательно нужно иметь песочные формочки, совочек, ведерко и т.п. Для коллек-тивной игры на воздухе – кегли, городки, крупные машины. Из настольных игр –домино с картинками, кубики, детское лото. В этом возрасте ребенок с удовольствием играет с механическими игрушками.

Детям пяти-шести лет добавляют две-три небольшие куклы, игрушечную бытовую технику. Усложняется и «машинный парк» – добавляются машины специального назначения (экскаватор, эвакуатор, пожарная машина, скорая). Хорошо, если у ребенка есть гараж с игрушечными машинами. Для игр в зоопарк необходимо иметь фигуры животных из разного материала и разных размеров. Нужен строи-тельный набор, более сложный, чем прежде, различные конструкторы. Следует рекомендо-вать приобрести побольше настольных, разви-вающих игр, электронные викторины. Также для ребенка будут интересны музыкальные инструменты: детское пианино с микрофоном, гитара, всевозможные шумовые инструменты.

Детям семи лет уже понадобятся более сложные игрушки. Машины для детей этого возраста лучше покупать на пульте управления, обязательно с комплектом дорожных знаков. Очень интересны для детей этого возраста всевозможные летающие игрушки: самолеты, вертолеты. Куклы должны быть разных разме-ров и с одеждой на разные сезоны. Обязатель-но, в игровом уголке должны присутствовать всевозможные логические игры, викторины, мелкие пазлы и т.п. Хорошо, если найдется невысокий стол, где ребенку будет удобно играть в такие игры.После семи лет, дети как правило, сами выбирают себе игрушки, по своим интересам. Поэтому, при выборе игрушек обязательно должны учитываться интересы детей.

Важно понимать роль игры и игрушки в жизни ребенка. Игрушка – это прежде всего необходимый инструмент, способствующий полноценному проживанию детства, развитию мышления и становлению психики ребенка.


31 №4(4) 2017

Совершенствование речи детей – развитие связной речи, речевого творчества, выразительности речи –

это главное направление в работе по развитию речи детей дошкольного возраста во всех современных образовательных программах.

Перед воспитателями стоят много задач воспитания и развития, но основными являются, по развитию речи. Главное научить ребенка четко излагать свои мысли. Особое значение в реализации этой задачи предается обогащению лексики (словарного состава языка), не только количественного, но и качественного; увеличе-ние лексического запаса разными частями речи, словами сходными по значению (синонимами) и противоположными (антонимами).

Важнейшим этапом речевого развития является усвоение грамматической системы языка: составление простых распространенных предложений, умение контролировать свою речь, составление связных рассказов.

Самое главное вызвать у детей интерес к занятию, пробудить мотив к творческой деятель-ности. Прежде чем провести занятие следует продумать его цель и задачи в соответствии с программой, уровнем подготовки детей. Одной из задач проведения занятия с элементами ТРИЗ, является формирование таких типов мышления, как системность и диалектичность.

Под системностью мышления подразумева-

ется способность воспринимать любой предмет, проблему всесторонне, во всем многообразии связей. Диалектичность мышления способствует видеть в любых системах противоречие и решать их.

Цель работы не просто развивать фантазию и логическое мышление, а научить их мыслить системно, и понимать суть происходящих процессов. Основным средством работы является поисковая деятельность.

Для эффективного и результативного решения программных задач на занятиях используются такие приемы, как: МФО, мозговой штурм, системный оператор, синектика, морфо-логический анализ, метод ассоциаций и гирлянд. В группах необходимо создать соответствующую среду, спокойную доброжелательную обстанов-ку, дидактические и развивающие игры, картин-ки, книги, которые используются по темам. Один из приемов, который часто используется на занятии, это метод МФО (метод фокальных объектов), когда рассматриваемый объект находится в фокусе. Этот метод используется при составлении рассказов и рассматривании предметов.

1. Придумать что-либо новое, видоизменяя или улучшая привычный вид реального объекта.

2. Познакомить детей с чем-то новым или закрепить ранее полученные знания, рассматри-вая предметы с необычной стороны.

ТРИЗ КАК СРЕДСТВО РАЗВИТИЯ РЕЧЕВЫХ СПОСОБНОСТЕЙ И ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ДЕТЕЙ

БАБЦОВА Любовь Александровна,воспитатель ДО №14 «Конжык» г.Актобе


3. Составить рассказ или сказку о рассмат-риваемом объекте, используя найденное определение.

4. Проанализировать художественное произведение или картину.

Правила работы. а. Рассматривая или изменяя какой-либо

объект, например, яблоко, произвольно выбира-ем какой-либо предмет (или два, три), не имеющих отношения к яблоку.

б. Можно выбрать любое слово из книги, предложить карточки с картинками, расставить яркие игрушки.

в. Предмет найден. Предлагаем описать предмет, подбирая 5-10 определений. Напри-мер, найденное слово ПИНГВИН. Записываем на доске найденное определение: прыгающий, бегущий, летающий, плавающий, смеющийся, заботливый.

г. Подобранное определение подставляем к слову в фокусе, рассматриваем полученное словосочетание: смеющееся яблоко, прыгающее яблоко, летающее яблоко, заботливое яблоко.

д. После того, как словосочетание найдено, необходимо придать яблоку нужное качество. Для этого нужно «ввести» в него те элементы, которые ему не свойственны, что изменит рассматриваемый детьми объект. Например,

- «летающее яблоко» – нужны крылья, надуть, как шар, и завязать веревочкой. Яблоко внутри пустое, осталась одна кожура – оно легкое;

- «бегущее яблоко» – у яблока выросли ножки;

- «смеющееся яблоко» – у него должны быть рот и глаза. Но ведь и «летающее», «бегущее» и «смеющееся» яблоки растут на дереве, их надо собирать. КАК? Только притронулся к «смеюще-муся» яблоку, оно так расхохоталось, что может лопнуть от смеха. Ему сначала необходимо сказать что-то грустное, а потом срывать. Или срывалка должна быть темная: яблоко решит, что наступила ночь и заснет. С «летающими» и «прыгающими» яблоками труднее. Хочешь сорвать, а оно на другую ветку прыгнуло или улетело. Как быть? Схватить за хвост (черенок), набросить сетку, заранее привязать нитку и держать за нее.

Фантазиям детей нет предела, важно направить ее в нужное русло, раскрывая сво-йство яблока и пингвина, как можно полнее.

Фантазирование с помощью МФО, игра «Хорошо – плохо».

Например, «туфли – газета». Воспитатель предлагает детям подумать, если бы у нас были туфли из газеты,… Чем они хороши? Чем они плохи?

Дети. Они могут быстро порваться, деше-вые, размокнуть …

Воспитатель. Что еще хорошего в бумажных

туфлях?Дети. Ходить легко …Воспитатель. Кому может пригодиться

бумажная обувь?Дети. Бумажным человечкам, куклам из

бумаги …Воспитатель предлагает детям пофантази-

ровать о туфлях – деревянном кубике, стеклян-ный стакан …

Дети. Деревянная обувь неудобная, тяжело носить, прочная обувь, можно по грязи ходить не размокнет, хорошо стучать будет, как у мамы каблуки, маршировать хорошо в такой обуви, эта обувь для Буратино, он деревянный человек.

Стеклянная обувь может разбиться, ноги порежешь, надо ходить осторожно по мягкому ковру, у Золушки были стеклянные туфельки.

Например, фантазии по методу фокальных объектов.

Детский сад – стеклянный пузырек.Психотренинг. Воспитатель предлагает

детям закрыть глаза и представить, что было бы, если бы детский сад был весь из стекла.

Дети. Все было видно с улицы, он мог бы разбиться, как будет стоять мебель, бегать и прыгать там тоже нельзя …

Воспитатель. А плавать? (можно) А на что похож стеклянный детский сад, а дети там плавают? (на аквариум) Тогда, в этом детском саду, чьи детки плавают (рыбок). А может быть детский сад для рыб?

Дети. Когда появляются мальки, мы их вылавливаем и в банку сажаем.

Воспитатель обобщает ответы детей и анализирует, что получается, в большом аквариуме рыбы живут, а в банке «рыбий детский сад». Воспитатель может предложить детям представить детский сад для животных, а затем нарисовать или слепить его.

Метод МФО погружает ребенка в ситуацию исследования, побуждает познавательную активность, интерес к объекту. МФО может исследовать понятия – лес, звери, птицы, море и т.д. Можно предложить детям придумать название животного, нарисовать его, подумать о том, кто его родители, где оно будет жить, чем питаться.

СИНЕКТИКА – объединение разнородных элементов, предусматривающее применение 4 приемов, основанных на аналогии. Прямая аналогия – предмет сравнивается с аналогичным объектом из другой области, при этом выявляют-ся их сходства с точки зрения каких-либо свойств и отношений.

В зависимости от цели, организуются различные виды прямой аналогии (функцио-нальная, по цвету, по форме, по ситуации).

Функциональная – какие функции выполня-ет рассматриваемый объект, найти в окружаю-щей обстановке объект, который выполняет


33 №4(4) 2017


äàìóäàìó

аналогичные функции (искать в противопо-ложных областях, техника – природы). Пример, машина – лошадь, муравей, поезд, и т.д.

По цвету. Солнце – одуванчик, лампа, лимон, подсолнух. По форме – когда находится аналог рассматриваемого предмета по внешнему виду. Сосулька – карандаш, клюв, нож, морковь, нос.По ситуации. Переполненный автобус – игрушки в ящике, песок в ведре, огурцы в банке и т.д.

Метод гирлянд и ассоциаций формируется в виде списка слов. Это могут быть все части речи. Отталкиваясь от исходного слова, составляют цепочку слов (каждая новая ассоциация нахо-дится не по первому, а по последнему слову). Цепочка слов, может закончиться произвольно.

Фантастическая аналогия – способна любую ситуацию, любое действие перенести в сказку и использовать волшебство, фантастических и сказочных зверей для решения задач, для выхода из создавшихся ситуаций. Пример, какие волшебные предметы и слова используются в сказках (избушка на курьих ножках, скатерть самобранка, зеркальце и т.д.).Например, прочитать детям стихотворение И. Токмаковой «Странный зверь». Какой-то ходит странный зверь и оставляет настежь дверь,

И мы за этим зверем, все закрываем двери.Замучились, устали мы, работать перестали

мы, Мы не едим, не пьем теперь, мы только

закрываем дверь.Ну, как нам зверя приручить, и зверя к двери

приручить:Чтоб за собою этот зверь, хоть иногда

закрыл бы дверь.А если бы было такое в сказке?Можно сказать волшебные слова «сим, сим

закрой дверь», поймать щуку, которая будет выполнять все желания.

Двери волшебные – открываются и закры-ваются самостоятельно. Дверей вообще нет. Волшебные стены расступаются перед зверем.У каждого своя дверь, все ее носят с собой. Что из этого можно сделать в реальной жизни дома. Вместо слуг резинка или пружинка. Она позволя-ет открыть дверь и тут же сама ее закрывает.

Волшебные слуги: около дверей кнопка, наступил на нее, дверь открылась и тут же закрылась с другой стороны.

Волшебные слова: подключить двери к дистанционному пульту, нажмешь кнопку, и дверь закрылась, и вставать не надо.

СИСТЕМНЫЙ ОПЕРАТОР – основная цель научить детей мыслить системно. В системном операторе проводится временное и простра-нственное отношение того или иного объекта или природного явления с учетом возрастных особенностей детей. В младших и средних группах брать одну часть системного оператора во временном отношении «Волшебная дорож-ка».

Также можно использовать в одном временном отрезке, в настоящем времени, но в системах.

По этой модели дети составляют рассказы, сочиняют сказки, учатся мыслить системно, логически. В старших и подготовительных группах используют 9-ти экранники. Они осуще-ствляют анализ не только системы, но и подсис-темы, надсистемы, а также представляют явления в настоящем, будущем и прошлом

времени. Думать о будущем, это наиболее трудный элемент мышления. 9-ти экранник помогает определить тот объем знаний, который дети уже усвоили, организовать подачу нового материала, использовать знания для создания нового.


Қа зақ та ө з і н і ң д а н а-л ы ғ ы-

м е н т а р и х т а қалған ғұламалар-дың бірнеше тіл білгені белгілі . М ә с е л е н , ә л -Фараби, Махмұт Қашқари, Абай Қ ұ н а н б а й ұ л ы , Шоқан Уәлихан-ұ л ы , М ұ с т а ф а Шоқай секілді ел үшін ерен еңбек еткен ұлылары-мыз кемінде үш тіл білгені белгілі. Олар бірнеше тілді білу арқылы дүние сарайын кеңітіп, саяси санасын ширата білген жандар. Ел келешегі үшін аянбай еңбек еткен ардақтылар.

Ардақтылардың ізбасары, бүгінгі білімге ұмтылған болашақ жастарды АНА ТІЛІН құрметтей отырып, өзге де тілдерді жетік білуге баулу ұлағатты ұстаздар алдында тұрған асулардың бірі. Бабамыз Абылайдың: «Білекке сенген заманда ешкімге есе бермедік, білімге сенген заманда, қапы қалып жүрмелік» деген сөздерін осы мәселе төңірегінде де қолданғым келеді. Білімді ұрпақ біздің алынбас қамалымыз. Өзге тілді білгендер өз тілін шұбарлайды, ұлттық құндылықтарды жоғалтады деген ішкі қорқынышымыздан арылуымыз керек. Тал бесіктен ана сүті бойына дарыған ұлтжанды азамат ешқашан ана тілін ұмытпайтыны белгілі. Елбасымыздың сөзімен айтсақ: «Дауға салса алмастай қиған, сезімге салса қырандай қалқыған, ойға салса қорғасындай балқыған, өмірдің кез-келген орайында әрі қару, әрі қалқан болған, әрі байырғы, әрі мәңгі жас, отты да ойнақы – Ана тіліміз». Ана тіліміз осынысы-мен де ардақты, салмақты, қадірлі.

Тілдің адам өміріндегі ең шешуші рөл атқаратыны әркімге де түсінікті. Ол танудың, түсінудің, дамудың құралы. Ал үш тіл білу біздің мемлекетіміздің халықаралық байланыстарын дамытуға мүмкіндік беретін тұлғааралық және

мәдениетаралық қарым-қатынастардың аса маңызды құралы болып табылады. «Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмай-ды» дегендей, жас ұрпаққа саналы, мағыналы, өнегелі тәрбие мен білім беру бүгінгі күннің талабы. Қазіргі уақытта Қазақстан Республика-сының шет елдермен халықаралық байланыста-ры күннен-күнге арта түсуде. Сол байланыстар-ды дамыту үшін көп тіл білетін жас ұрпақ тәрбиелеу қажет-ақ.

Болашақ жастарымыз өз тілін ардақтай отырып, заман талабы тудырып отырған үш тілді меңгеріп, әлемнің кез-келген жерімен еркін байланысқа түсіп жатса еліміздің ертеңін көркейте, гүлдендіре түсері сөзсіз. Үштілді оқыту – жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашылатын, әлемдік ғылым құпияларына үңіліп, өз қабілетін танытуына мүмкіншілік беретін бүгінгі күнгі ең басты қажеттілік.

Бүгінгі білім беру жүйесі модернизациялан-ған заманда көп тілді меңгертуге аса назар аударылып, жан-жақты жол ашылуда. Осы бастаманы дұрыс жолға қоя білсек «Келешекке кемел біліммен»,- деп Елбасы Н.Ә.Назарбаев ұстаным еткендей, келшекке нық қадам баса-тын, жаһандық білім кеңістігіне кедергісіз қанат қағатын, еліміздің ертеңі деп сенім артатын, өз білімімен әлемді мойындататын, ел мақтаны-шына айналар бірнеше тілді меңгерген құзіретті тұлғаның қалыптасары анық.

ҮШТІЛДІЛІК – ҰЛЫ МАҚСАТТАРҒА ЖЕТЕЛЕЙДІ

БЕКТУРГАНОВА Рита Оразбаевна,№5 Алға ОМ, қазақ тілі мен əдебиеті пəнінің мұғалімі

35 №4(4) 2017

Үштілді оқыту - заман талабыТрехъязычие - веление времени

Целью полиязычного образования является развитие полиязычной личности – носителя родного

языка и культуры, адаптирующейся в мировом полиязычном многонациональном и поликультурном пространстве. Становле-ние такой личности опосредовано не только содержанием культуры, но и инструментами культуры. Таким инструментом, в первую очередь, является язык. В нашей стране к такому языку относится русский язык. От качества владения языком зависит и качество самого развития. В Стратегии модернизации образования подчеркивается необходимость изменения методов и техноло-гий обучения на всех ступенях, повышения веса тех из них, которые формируют практи-ческие навыки анализа информации, самообу-чения, стимулируют самостоятельную работу учащихся, формируют опыт ответственного выбора и деятельности.

Цели и задачи полиязычного образова-ния:

- формирование языковой личности и формирование полиязычной компетенции;

- развитие способности детей исполь-зовать язык как средство саморазвития, самореализации и самовыражения;

- культуроведческое обогащение учащихся: от идентификации с родной культурой к приобщению культуры другого народа и мирового сообщества.

В последние годы в системе развития полиязычного образования среди общих известных тенденций – введение ИКТ в развитие полиязычного образования. Стреми-тельное развитие общества, распростране-ние мультимедийных и сетевых технологий позволяют расширить возможности исполь-зования ИКТ на уроках в современной школе. Использование ИКТ при обучении школьников общеобразовательным предме-

там в школе ведёт к повышению качества образования.

Практика показывает, что:- с большим успехом усваивают учебный

материал, если в урок включаются ИКТ;- более значимой становится роль ИКТ

в плане интеллектуального и эстетического развития обучающихся;

- формируется информационная культу-ра учащихся, которая так необходима школьнику для его будущей жизни в общес-тве;

- расширяется духовный, социальный, культурный кругозор детей. Все это спосо-бствует поликультурному развитию учащих-ся.

«Трехъязычная личность гражданина Республики Казахстан из какой-то отдален-ной перспективы становится реальностью сегодняшнего дня. Мощным толчком в формировании полиязычной и поликуль-турной личности является реализация культурного проекта Президента Республи-ки Казахстан «Триединство языков». Н.А.Назарбаев подчеркивает: «Казахстан уникален и силен своей многонациональ-ностью. На его земле сформировалось уникальное поликультурное пространство… Поликультурность Казахстана – это прогрес-сивный фактор развития общества». Евра-зийские корни народов Казахстана позволя-ют соединить восточные, азиатские, запад-ные, европейские потоки и создать уникаль-ный казахстанский вариант развития поликультурности».

Возникла необходимость в новой модели обучения, построенной на основе современ-ных информационных технологий, реализую-щей принципы личностно ориентированного образования, развития полиязычной личнос-ти. В процессе обучения, на уроках русского языка и литературы, необходимо расширять

РОЛЬ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В РАЗВИТИИ ПОЛИЯЗЫЧНОГО ОБРАЗОВАНИЯВАЛИЕВА А.Ф., учитель русского языка и литературы Кумсайской СШ Мугалжарского района



äàìóäàìó

кругозор учащихся, повышать уровень их культурного образования, развивать языковые и коммуникативные навыки и умения. Обуче-ние предполагает общение на уроке как между учителем и учащимися, так и общение учащих-ся друг с другом. Использование ИКТ позволяет погрузиться в другой мир, увидеть его своими глазами, стать как бы участником того или иного праздника, традиции, увидеть в собственном восприятии другую культуру тогда, когда определенный учащийся сам посредством информационных технологий получает информацию. Бывает, что материал находят сами учащиеся, составляют презента-ции, готовят к нему необходимый коммента-рий. Таким образом, ИКТ развивает самостоя-тельность учащихся, умение находить, отби-рать и оформлять материал к уроку. Уроки развивают умение учащихся работать с компьютером, самостоятельно решать учебные задачи.

Неограниченные возможности компьюте-ра позволяют интегрировать русский язык и литературу, изобразительное искусство и музыку, использование мультипликации и анимации, разнообразят уроки, активизируют учащихся. Все это ведет к поликультурному развитию учащихся.

Говоря о сети Интернет как естественной глобальной поликультурной среде, представ-ляется целесообразным с точки зрения языко-вой педагогики, прежде всего заострить внимание на:

- возрастающей многоязычнности Интер-нет-среды глобального общения в современ-ном мире, в которой наблюдается стремитель-ное движение от доминирующего прежде англоязычия – к многоязычию;

- поликультурности как сущностной характеристики Интернет-пространства в XXI веке, причем с подключением видео- и других медиа-ресурсов, современное Интернет-пространство позволяет индивиду знакомиться с вербальными и невербальными особенностя-ми разных культур, проводником которых являются языки с различным диапазоном социальных функций;

- культурном потенциале Интернет-ресурсов как хранителей культурного наследия народов мира, находящихся в Интернет-пространстве;

- ИКТ как инструментах удовлетворения коммуникативных, культуроведческих, позна-вательных и других культурно значимых потребностей индивида;

- Интернет-среде как открытом коммуни-кативно-информационном мультимедийном

пространстве, предназначенном для культур-ного освоения индивидом, различными соци-альными группами, культурно-языковыми сообществами достижений человеческой цивилизации в целом.

Иными словами, поликультурная и техно-логически доступная Интернет-среда может способствовать приобщению Интернет-пользователей к достижениям человеческой цивилизации и использованию культурного наследия всего человечества. Однако степень удовлетворения их образовательных и других потребностей зависит в немалой степени от уровня владения как языками международного общения (например, английским, китайским, русским, арабским, французским и немецким), так и другими языками, личностно значимыми для культурно-языкового развития конкретно-го человека. Помимо этого, удовлетворение различных культурных потребностей совре-менного человека зависит и от уровня общей культуры, информационной культуры, социо-культурной образованности.

Материал, подбираемый учащимися с помощью ИКТ, носит и образовательный, и обучающий характер с точки зрения языка для учащегося русской и нерусской школы: он представляет другую языковую дисципли-ну, которую нужно уметь понять и усвоить, другую культуру, что обуславливает для наших учащихся полиязычное образова-ние, которое даст обязательные результаты в полиязычном развитии учащихся. В условиях современного стремительно меняю-щегося мира наши выпускники должны быть готовы к восприятию и поиску любой инфор-мации на казахском, русском, английском языке.

Полиязычное образование – основа становления полиязыковой личности, уровень сформированности которой во многом обуславливает позитивный характер личнос-тной самореализации человека в современ-ных условиях общественных отношений, его профессиональную конкурентоспособность и социальную мобильность.

Постепенное решение проблем полия-зычного образования будет способствовать углубленному изучению казахского языка как объединяющего наше общество факто-ра, русского языка как традиционного языка дружбы, науки и техники, английского языка как языка, включающего выпускников на рынок труда и образовательных областей, дальнейшему обеспечению их конкурентоспо-собности в быстро меняющемся обществе.

37 №4(4) 2017

Үштілді оқыту - заман талабыТрехъязычие - веление времени

Бұл курстың мақсаты – оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін енгізу арқылы Қазақстанның ұлттық білім беру жүйесіне арналған орта білім мазмұнын жаңарту бағдарламасымен мұға-лімдерді таныстыру. Қазақ тілі мен әдебиеті пәндеріне арналған оқу бағдарламаларындағы оқу мақсаттары оқушылардан шынайы пробле-маларды анықтап зерттей білуді талап етеді. Негізінен жаңартылған білім жүйесі құзыре-ттілікке және сапаға бағытталған бағдарлама.

Жаңартылған білім берудің маңыздылығы – оқушы тұлғасының үйлесімді қолайлы білім беру ортасын құра отырып сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе жасау, АКТ-ны қолдану, коммуникативті қарым-қатынасқа түсу, жеке, жұппен, топта жұмыс жасай білу, функционалды сауаттылықты, шығармашылықты қолдана білуді және оны тиімді жүзеге асыру үшін қажетті тиімді оқыту әдіс-тәсілдерді (бірлескен оқу, модельдеу, бағалау жүйесі, бағалаудың тиімді стратегияла-ры) курс барысында ұғындық. Жаңартылған білім беру бағдарламасының ерекшелігі спи-ральді қағидатпен берілуі. Оған оқу мақсатта-рын зерделей отыра тапсырмаларды, ықшам сабақтарды құрастыру барысында көз

жеткіздік. Бағалау жүйесі де түбегейлі өзгеріске ұшырап, критериалдық бағалау жүйесіне өтеді. Критериалды бағалау кезінде оқушылардың үлгерімі алдын-ала белгіленген критерийлердің нақты жиынтығымен өлшенеді. Оқушылардың пән бойынша үлгерімі екі тәсілмен бағаланады: қалыптастырушы бағалау және жиынтық бағалау. Бұл бағалау жүйесінің артықшылығы, баланың ойлау қабілетін дамытып, ғылыммен айналысуына ықыласын туғызады. Оқушылар-ды заманауи әдіс-тәсілдермен оқытып, ой-өрісі кең, саналы, еркін азамат етіп тәрбиелеу қажеттілігі де осы себептен туындап отыр. Оның үстіне білім берудің жүйесін қарқынды дамытқан бұл үрдістің жалпы білім беретін мектептерге де енгізіле бастауы көңілді қуанта-ды. Курста жаңартылған оқу бағдарламасы, ұзақ, орта, қысқа мерзімді оқу жоспарлары, тілдік дағдылар, педагогикалық әдіс-тәсілдер және белсенді оқыту технологиялары да қарастырылды.

Жаңартылған оқу бағдарламаларының ерекшеліктері 10 бөлімнен тұратын жаңа құрылым болып табылады:

1. Пәннің маңыздылығы;2. Пән бойынша оқу бағдарламасының

ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАСЫ БОЙЫНША ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ

ЖОСПАР ЖАСАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

ЖҰМЫРОВА Г.С., Сейсекенов атындағы ОМ, Әйтеке би ауданы ЖАКУПОВА К. Ж., Шубарши ОМ, Темір ауданы СУЛЕКЕНОВА Г.У., «Ақбөбек» жеке мектебі, Ақтөбе қаласы


äàìóäàìó


Бүгінгі таңда елімізде білім беру мазмұны жаңа бағытқа бет бұрды. Елбасы Н.Назарбаев өз сөзінде: «Біз қазір «білім-ғылым-инновация» атты үштік үстемдік құратын постиндустриялық әлемге қарай бағыт алып барамыз», - деген болатын. Ендеше, еліміздің әлемдік үрдістерге енуі білім беру жүйесінің жаңа сапалық деңгейге өту қажеттілігін арттыруда екені түсінікті.

Қазақстан Республикасында орта білім беру мазмұнын жаңарту шеңберінде білім беру үдерісінің құрылымы мен мазмұнына елеулі өзгерістер енгізілуіне байланысты Ақтөбе облысында қазақ тілі мен әдебиеті пәні бойынша педагог кадрларының біліктілігін арттыру курстарынан өттік. Курстан өте көп жаңалық, жақсы білім алдық деуге болады. Біздің білімге деген құштарлығымызды арттырып, дәріс берген тре-неріміз Алмагүл Бағиқызы Уразымбетоваға айтар алғысымыз шексіз! Алдыңғы білімді өткен біліммен салыстыра, ұштастыра отырып, түсінбегенімізді қайта түсіндіріп, әр тыңдаушының санасына жеткізе білді. Курс аясында білімімізді одан әрі шыңдай түстік, әр сабақ тартымды, қызықты өтті.

мақсаты;3. Үш тілділік саясатты іске асыру;4. Оқыту үдерісіне ұйымдастыруға қойыла-

тын талаптар;5. Пәнді оқытуда қолданылатын педагогика-

лық әдіс-тәсілдер;6. Түрлі мәдениет пен көзқарастарға құрмет;7. Ақпараттық-коммуникациялық техноло-

гияларды қолдану құзіреттілігі;8. Оқушылардың коммуникативтік дағдыла-

рын дамыту;9. Оқу нәтижелерін бағалау жолдары;10. Оқудың мазмұны, ұйымдастырылуы мен

бірізділігі.Бағдарламаның міндеттері:1. Пән бойынша жаңартылған білім беру

бағдарламасының құрылымымен, ондағы материалдардың күрделілігінің өсу ретімен, мазмұнымен және мақсаттарымен таныстыру.

2. Пән бойынша жаңартылған білім беру бағдарламасына сәйкес келетін педагогикалық тәсілдерді түсінуін және қолдана білуін қамта-масыз ету.

3. Пән бойынша жаңартылған білім беру бағдарламасындағы оқу мақсаттарына қол жеткізу мақсатында критериалды бағалау жүйесін түсініп, қолдана білуін қамтамасыз ету.

4. Мұғалімдердің бойында орта білім мазмұнын жаңарту жағдайында пән бойынша жаңартылған білім беру бағдарламасын іске асыру үшін қажетті дағдыларды қалыптастыру.

Қысқа мерзімді сабақ жоспарды құру кезінде сабақ мақсаттары оқу мақсаттарымен сәйкес келуі, сабақ мақсаттарының пән ерекшелік-теріне сай бағдарлануымен, сонымен қатар, оқушы қажеттіліктерін ескере отырып, SMART форматында құрастырылуымен ерекшеленеді. Белсенді оқыту әдістері оқу мақсатына жетуіне, оқушыларды оқуға тартуға ықпал етеді. Сара-лаудың әртүрлі тәсілдерінің жоспарлануы, бағалаудың критерийлері мен дескрипторы оқу мақсаты мен тапсырмаға сай келуімен маңызды.

Қысқа мерзімді сабақ жоспарын құру барысында төрт дағдыны (айтылым, тыңдалым, оқылым, жазылым) дамыту маңызды екенін ескерсек, кең ауқымдағы дағдылармен бірлікте жеке қасиеттерінің дамуы: «қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік», «құрмет», «ынтымақтастық», «еңбек пен шығармашылық», «ашықтық», «өмір бойы білім алу» сияқты білім берудің басты құндылықтары-на дағдыландыру негіз болып табылады.

Курс барысында қазақ тілін жаңа мазмұнда оқыту бойынша тыңдаған дәрістерде оқу мақсаттарын дұрыс қоюды, соған сәйкес тиімді оқыту тәсілдері мен стртатегияларын, оқу мақсатына жетудегі критериалды бағалау жүйесін қолдануды үйреніп, тәжірибе барысын-

да іске асырып, түрлі тапсырмалар мен жатты-ғуларды әзірледік. Сабақтың мақсатты өтуіне, оқушы бойындағы 4 дағдыны(тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым) қалыптастыруға ықпал ететін тиімді әдіс-тәсілдерді атап өтуге болады. «Сегіз тәсіл», «Инсерт», «Пікірлер сызығы», «Ыстық орындық», «Қабырғадағы рөл», «Маңыздылық аймағы», «Эмоциялар графигі», «Делегат», «Лайф диктант», «Сана-лылық аллеясы», «Табиғи тәсіл», «Фильм дидактикасы», «Ойлан, жұптас, бөліс», «Гра-фикалық органайзер», «Дара диаграмма», «Қос диаграмма», «Уақыт тізбегі», «Хикая картасы», «Торлы диаграмма», «Көп шеңбер», «5 сұрақ, 5 жауап», т.б.

Бағалау жүйесі де түбегейлі өзгеріске ұшырап, критериалдық бағалау жүйесіне өтеді. Критериалды бағалау кезінде оқушылардың үлгерімі алдын ала белгіленген критерийлердің нақты жиынтығымен өлшенеді. Оқушылардың пән бойынша үлгерімі екі тәсілмен бағаланады: қалыптастырушы бағалау және жиынтық бағалау. Бұл бағалау жүйесінің артықшылығы – баланың ойлау қабілетін дамытып, ғылыммен айналысуына ықыласын туғызады.

Қалыптастырушы бағалау күнделікті оқыту мен оқу үдерісінің ажырамас бөлігі болып табылады және тоқсан бойы жүйелі түрде өткізіледі. Қалыптастырушы бағалау үздіксіз жүргізіле отырып, оқушылар мен мұғалім арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді және балл не баға қоймастан оқу үдерісін түзетіп отыруға мүмкіндік береді. Жиынтық бағалау оқу бағдарламасының бөлімдерін (ортақ тақырыптарын және белгілі бір оқу кезеңін (тоқсан, оқу жылы, орта білім деңгейі) аяқтаған оқушының үлгерімі туралы ақпарат алу мақсатында балл және баға қою арқылы өткізіледі. Қалыптастырушы бағалау және жиынтық бағалау барлық пәндер бойынша қолданылады.

Оқу үдерісін ұйымдастыру мен оқыту сапасы сабақ мазмұнын игерудегі тұрақты танымдық қызығушылығы мен мазмұнның жаңалығына деген дұрыс көзқарасы, белсенді өзіндік іс-әрекеті, кері байланыс пен өзін-өзі бағалау дағдылары арқылы жүзеге асады.

Қорыта айтқанда, аталмыш бағдарламаның мәні – баланың функционалды сауаттылығын қалыптастыру. Оқушы өзінің мектеп қабырға-сында алған білімін өмірінде қажетке асыра білуі керек. Оқушы бойындағы қабілетті жетілдіріп, оқушыларды болашаққа жетелеп, жақсы істі бастағалы отырмыз. Жаңартылған білім – болашақтың кепілі.

Білім мазмұнын жаңарту/ Обновленное содержание образования

39 №4(4) 2017

Елімізде оқытудың мазмұны мен әдістемесін жетілдіру – жалпы білім беретін мектептердің алға қойып

отырған зор міндеттерінің бірі. Әрбір мұғалімнің мақсаты – сабақ сапасын көтеру, түрлерін жетілдіру, оқушылардың пәнге қызығуын арттыру, ізденуін, таным деңгейін көтеру.

Осыған орай мектеп өміріндегі өзекті мәселелердің бірі – сабақтың жаңа түрлерін дамыту. Дидактиканың педагогикаға дейінгі даму жолында жасалып, қалыптасқан «дәстүрлі» қағида, ереже, әдіс, тәсіл деп аталатын көптеген ұғым категориялары бізде әлі де қолданылады. Педагогикалық ұғым мен озық тәжірибенің бүгінгі даму деңгейінде белгілі болған әдіс-тәсілдерінің бәрін еркін игеріп, әрбір нақтылы жағдайларға орай ең тиімдісін таңдап алып, олардың жиынтығын түрлендіре отырып, тиімді пайдалану әрі шығармашылық-пен қолдану мұғалім шеберлігі. Өз тәжірибемде дидактикалық материалдарды түрлендіре отырып, өткізген дәстүрлі емес сабақ түрлеріне оқушылар белсене араласып, жаңаша көзқараспен қызыға қатысатынына, баланың дербес ойлау қабілетінің дамуына ықпал етет ін іне көз жеткіздім.

Дәстүрлі емес сабақ түрлері мынадай формаларда болуы мүмкін: КТК, дебат кіріктірілген, сабақ, конференция, саяхат, химия, айтыс, Лидер, Не? Қайда? Қашан? сабақтары.

Дәстүрлі емес сабақ түрлері оқушылардың пәнге ынтасын арттырып, білім сапасын көтер-уге ықпал етеді. Дәстүрлі емес сабақ формаларын мұғалім өз шығармшылығымен толықтыра түседі. Ең бастысы оқушыны пәнге қызықтыра білу, білімін тереңдете түсу. Осы мақсатты жүзеге асыру жолында мұғалім сабақтың қандай да болсын тиімді жолын сәтті таңдай білуі керек.

Сабақ – оқыту мен тәрбиелеу үрдісінің

негізгі формасы. Ендеше сабақтың өз мәнінде өтуі мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Ал мұғалімнің шеберлігі – сабақтың түрі мен оны өткізудегі тиімді әдісті таңдай білуі. Елімізде білім беру жүйесі бойынша 45 минут сабақтың жартысынан көбін мұғалім сабақ түсіндірумен шектелмей, оқушының қызығушылығын ояту, жігерлендіру үшін ғана 5 минут сөйлеп, қалған уақытты оқушылардың топпен, өз еріктерімен, ақпараттық құралдармен жұмыс істеуіне мүмкіндік беру қажет. Сонда оқушы бірін-бірі тыңдап, санасып дағдыланады, қызығушылығы артады.

Қызығу – адамды білімге құмарту сезімін тудыратын, білім қорын өсіретін, қозғаушы күш. Қызығу адамды білім алу мен дербес шығарма-шылыққа ұмтылдыратын ынта, жаңаны білуге, әрекеттің жаңа әдістерін іздестіруге құмарлан-дырады. Теориялық зерттеулер мен тәжіри-белік бақылаулар оқушының пәнге қызығуы сатылап қалыптасатынын көрсетеді.Оқушыда алдымен білуге әуестік, содан кейін білуге құмарлық, ең соңында құзығу пайда болады.

Білуге әуестік – оқушы санасы мен іс-әрекет ін ің алғашқы бағытталу сатысы. Мысалы: сабақтың жақсы жабдықталуы, мұғалімнің жылы шырайы. Мектеп оқушыларын жан-жақты білімді, мәдениетті етіп тәрбиелеп, білімге қызығушылығын арттыруда сыныптан тыс өткізілетін жұмыстардың маңызы зор. Оқушы-лардың сабақ кез і нде алған білімдерін тереңдетіп, практикалық дағдылардың қалыптасуына көмегін тигізеді. Мысалы:

1. Т оп тық жұмыс т ар : топсеруен, сауалғы сұрақтар,

сайыстар.2. Жеке жұмыстар : баяндама , і с -

тәжірибелер.3. Танымдық ойындар: сөзжұмбақтар,

сөзөрімдер, сурет-жұмбақтар, құпияхат, химиялық құрамасөздер.

НҰРҒАЛИЕВА А.Ж., Ойыл ауданы Қарасу негізгі мектебінің химия пәні мұғалімі

ХИМИЯ ПƏНІ БОЙЫНША ДƏСТҮРЛІ ЕМЕС САБАҚ ӨТКІЗУ ТҮРЛЕРІ


äàìóäàìó


4. Көпшілік жұмыстар: химиялық кештер, ауызша журнал т.б.

Оқушылардың химияға қызығушылын арттыруда осындай танымдық ойындардың, тиімді ұйымдастырылған дидактикалық ойындардың маңызы зор.

Дидактикалық ойындар оқытудың білімдік, тәрбиелік және дамытушылық міндеттерін жарқын түрде жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Ойын баланың оқуға, білім алуға деген оң көзқарасын қалыптастыруға көмектеседі. Ал білім мен біліктің негізі осы емес пе? Ойын үстінде бала жаңа, тың жағдайда өзін-өзі қалай ұстауға үйретеді, өзінің бұрынғы бар білім қорына сүйенуге, қалыптасқан жағдайдан жол тауып шығуға баулиды. Дидактикалық ойын-дарды өткізу барысында оқушылар оқу-танымдық әрекетке белсене қатысады. Ойын балаларды ұжымдық мәселе шешуге, ұжым үшін бірлесіп іс-әрекет етуге, жолдасының

пікірімен есептесуге, тілектес болуға, жетістігі мен сәтсіздігіне, қабілеті мен кемшілігіне ұқыптырақ болуға үйретеді. Ойын балаларды тәртіптілікке, өзіне талап қоя білуге, өзі мен өз әріптестерінің күнделікті іс-әрекетіне басқа көзқараспен тұжырым жасауға жетелейді. Дидактикалық ойындар оқушылардың оқу-танымдық белсенділігін арттырудың құралы ғана емес, оқыта отырып тұлғаны қалыптасты-рудың да тиімді жолы.

Қазіргі кезде химияны оқытудың формала-рын, әдістері мен құралдарын одан әрі жетілдіру керек. Оқытудың барлық формалары өзара байланысты. Ол ең алдымен жалпы педагогикалық, дидактикалық, әдістемелік мақсаттардың ортақтығы негізінде іске асыры-лады.

Химияны оқытуды ұйымдастырудың формаларының жүйесі:

Advising Applicants

Мұғалім оқушыға өздігінен жұмыс істету арқылы оқушылардың дербестігін, өз бетінше

ойлау жүйесін, жүйелі білім алу тәртібін қалып-тастырады.

№ Өзіндік жұмысты жіктеу Өзіндік жұмыстар 1 Дидактикалық мақсаты Негізгі ұғымдарды қайталау, жаңа материалды қабылдау.

Жаңа материалды ұғындыру. Білімдерін жүйелеу. Жаттығу арқылы білімін бекіту. Жаңа ұғымдарды қолдану біліктіліктерін қалыптастыру. Тексеру, бақылау.

2

Оқушылардың танымдылық белсенділігінің сипаты

Берілген үлгілер бойынша көшіру. Жартылай іздену сипатында зерттеу.

3

Оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру

формалары

Фронталды. Топпен. Жеке-саралап.

4

Білімнің қайнар көзі

Оқулық жəне анықтамалармен жұмыс істеу. Оқыған тақырып бойынша жоспар жасау, баяндама жасау. Үлестірмелі материалдармен жұмыс істеу. Химиялық сынақхат

жазу.

Ауызша, жазбаша сандық жəне сапалық есептер шығару.

Оқушылардың сабақ үстінде өздігінен жұмыс жасай білу дағдыларының қалыптасуы – олардың білімінің тиянақты болуының басты шарты. Химия пәнін оқытуда өздік жұмыстың маңызы зор. Өзіндік жұмыс оқушының ойлау қабілетін дамытып, дұрыс қорытынды жасай білуге үйретеді.

Сабақ – шығармашылық жұмыс, өйткені сабақты түрлендіру арқылы мұғалім оқушының өз бетімен жұмыс істеу дағдысын қалыптастыра-ды. Өз бетімен іздестіріп, сол арқылы меңгерткен білім оқушы зердесінде ұзақ сақталады. Сабақты дұрыс ұйымдастыра білу мұғалімнің ізденімпаз-дығына байланысты.


41 №4(4) 2017

Тәуелсіз мемлекетіміздің болашағы – жастарға білім мен тәрбие беру мәселесінен өткір мәселе жоқ екені

белгілі. Қазақтың кемел талантты ұлы ұстазы Ахмет Байтұрсынов: «Елді түзетуді бала оқыту ісін түзетуден бастау керек», - деген.

Қазақстан Республикасының білім беру реформаларының негізгі мақсаты ол білім беру жүйесін жаңа экономикалық ортаға бейімдеу. Бұл тұрғыда ел Президенті Н.Ә.Назарбаев еліміздің әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына қосылуы туралы міндет қойғаны мәлім. Білім беру жүйесін жетілдіру осы мақсат-қа қол жеткізуде маңызды рөл атқарады. Болашақта өркениетті, дамыған елдер қатары-на ену үшін заман талабына сай білім қажет.

Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың биылғы «Қазақстандық жол – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында еліміз дамуының барлық Стратегиялық бағыттарын жүзеге асыратын міндеттер қойылды. Респуб-лика болашағына бағдар беретін бұл жолдауда «XXI ғасырдағы дамыған ел дегеніміз – бел-сенді, білімді және денсаулығы мықты азамат-тар» - деген.

Білім беру мазмұнын жаңарту білім берудің қазіргі заманғы үрдістерін және қазақстандық білім берудің үздік практикасына кіріктіруге бағытталған. Білім беру мазмұнын жаңарту шеңберінде оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде қазақстандық педагог-практиктердің және ғалымдардың ұсыныстары ескеріліп жасалды.

Жаратылыстану бағыты пәндерінің білім беру мақсаты – келесі негізгі кең ауқымды дағдыларға:

ю білімдерді функционалдық және

шығармашылық қолдану;

ю сыни ойлау;

ю зерттеу жұмыстарын жүргізу;

ю ақпараттық-коммуникативтік дағды-

ларды пайдалану;

ю әр түрлі коммуникация тәсілдерін

пайдалану;

ю топта және жеке жұмыс істеу ептілігі;

ю проблемаларды шешу және шешімдер

қабылдауға ие оқушы тұлғасының үйлесімді қалыптасуы мен дамуы үшін қолайлы білім беру кеңістігін құру.

Шындығында мұғалімнің алдында оқушы-ларға білім мен тәрбие беруде үлкен жауап-кершілік тұр. Әрбір оқушыны оқытып тәрбие-леуге байланысты мәселелерді өздігімен және шығармашылық ынтамен шешуге қабілетті жаңашыл мұғалім керек. Жаңа, тез өзгермелі, білімді де білікті, тың серпіліске, өзгеруге дайын және жаңа талап шыңынан көріне алатын шығармашыл да кәсіби шебер мұғалімдерді қажет етіп отырғанына көзіміз жетті. Оқушы-лардың мектепте табысты оқуы ғана емес, өмірде де табысты болуы мұғалімнің қабілет-іне, оның құзыреттілігіне байланысты екенін терең түсіндік. Мұғалім оқушылар үшін қандай да бір пән бойынша білім беретін адам ғана емес, сондай-ақ олардың оқудағы еңбегін қызықты, тиімді ұйымдастыра алатын, оларға үлгі болатын ерекше тұлға болуы керек. Жаңа заман мұғалімнен күнделікті оқушылармен қарым-қатынас барысында әрбір жағдаят үстінде ерекше білім деңгейін көрсетуді және шығармашыл шешім қабылдай алуын талап етіп отыр. Оны қанағаттандыру үшін қазіргі заманның мұғалімі жаңашыл, икемді, өзгерісті тез қабылдай алатын, жан-жақты, жаңа педаго-гикалық инновациялық технологияларды меңгерген болуы керек. Соған байланысты мына әдіс-тәсілдер арқылы оқушының жүре-гінен жол таба білген мұғалім ғана жаңашыл мұғалім болып саналады.

Оқушылар барлық пәндерді оқу кезінде АКТ қолдану дағдыларын дамытады. Ақпаратты іздеу және өңдеу барысында ұжымда идеялар-мен алмасады, өз жұмыстарын бағалайды және жетілдіреді, түрлі жабдықтар пен қосымшалар-дың кең ауқымын пайдаланады. АКТ оқушы білімінің, оларды тиімді қолдану бойынша дағдыларының дамуына жәрдемдеседі.

Оқу бағдарламаларында оқу мақсаттары-

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІ БОЙЫНША ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫН

ОҚЫТУДАҒЫ ЖАҢА ӘДІС-ТӘСІЛДЕР

МАХАМБЕТОВА Алтынгул Аскербаевна,Алға ауданы, Алға қаласы, №1 Алға мектеп-бақшаның физика-информатика пəнінің мұғалімі


äàìóäàìó


ның жүйесі түрінде берілген күтілетін нәтиже-лер тұжырымдалған. Күнделікті білім беру үдерісі оқу мақсаттарына жетуге және оқушы-ларда алынған білім мен дағдыларды кез келген оқу және өмір жағдайында шығармашылық пайдалануға дайындығын қалыптастыруға бағдарланған.

Оқыту әдіс-тәсілдері:Құндылықты-бағдарланған тәсіл – оқушы-

ның құндылықтар жүйесін қалыптастырушы оқу-тәрбиелік үдерістің сәйкесінше формалары арқылы тұлғаның өзін-өзі танытуы үшін алғы-шарттар құруды көздейді.

Орта білім беру құндылықтары: қазақстан-дық отансүйгіштік және азаматтық жауап-кершілік; құрмет; ынтымақтастық; еңбек және шығармашылық; ашықтық; өмір бойы білім алу.

Тұлғалық-бағдарланған тәсіл – педагогтің назарын оқушы тұлғасының тұтастығына, оның тек ақылойы, азаматтық жауапкершілік сезімінің ғана емес, сондай-ақ эмоционалдық, эстетикалық, шығармашылық нышандары мен даму мүмкіндіктерімен қоса рухани дамуын шоғырландыруды көздейді.

Жүйелік-әрекетті тәсіл – оқу-тәрбие үдерісінде оқушының өз бетінше білім алуына бағытталып, осы мақсатта мұғалімнің тиімді іс-әрекеттің түрлі формаларын қолдануын көздейді.

Коммуникативтік тәсіл – бірінші кезекте оқушылардың ауызша және жазбаша сөйлеу дағдыларын дамытуға, қарастырып отырған мәтін, қатысып отырған әңгіме мазмұнын түсініп, туындаған жағдаятқа сәйкес тілді қолданып үйренуге бағытталған.

Интегративтік тәсіл – оқу үдерісін жобалау және өткізу кезінде әр түрлі оқу пәндерінің мазмұнын өзара кіріктіру есебінен оқушыда әлемнің тұтас бейнесін қалыптастыруға жәрдемдеседі.

Бастауыш білім беру мазмұны-на ортақ тақырыптарды енгізу әр түрлі пәндік салалардан білімдерді кіріктіруге және сол арқылы алынатын білімдердің функционал-дығына қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Зерттеу тәсілі – зерттеушілік әрекет дағдыларын дамытуға, ғылыми таным әдістерімен танысу-ға жәрдемдеседі, оқушыларда танымдық қызығушылық қалыптас-тырады.

Бүгінгі күні барлық елдер жоғары сапалы білім жүйесімен жұмыс істеуде. Өйткені қазіргі заманда елдің бәсекеге қаб-

ілеттілігі оның азаматтарының парасаттылығы-мен анықталады, сондықтан білім беру жүйесі болашақтың талабына сәйкес дамуы тиіс. Оқушыларды заманауи әдіс –тәсілдермен оқытып, ой-өрісі кең, саналы, еркін азамат етіп тәрбиелеу қажеттілігі де осы себептен туындап отыр. Оның үстіне білім берудің жүйесін қарқынды дамытқан бұл үрдістің жалпы білім беретін мектептерге де енгізіле бастауы көңілді қуантады.

Қорыта айтқанда, жаңа бағдарламаның мәні, баланың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру. Оқушы өзінің мектеп қабырға-сында алған білімін өмірінде пайдалана білуі керек. Сол үшін де бұл бағдарламаның негізі «Өмірмен байланыс» ұғымына құрылған. Ұстаздарға үлкен жауапкершілік міндеттелді. Оқушылардың бойына ХХІ ғасырда өмірдің барлық салаларында табысты болу үшін, қажетті дағдыларды дарыту үшін, мұғалімдер тынымсыз еңбектену керек. Жаңартылған оқу бағдарламасы аясында тек өз пәнін, өз маман-дығын шексіз сүйетін, бала үшін ұстаз ғұмырын құдіретті деп санайтын білімді мұғалімдер ғана жұмыс істей алады. Үйренгеніміз де, үйренеріміз де көп Үнді халқының тарихи тұлғасы Махатма Гандидің «Егер сен болашақтағы өзгерісті байқағың келсе, сол өзгерісті уақытында жаса» деген ілімін негізге ала отырып, оқушы бойын-дағы қабілетті жетілдіріп, оқушыларды бола-шаққа жетелеп, жақсы істі бастағалы отырмыз.


43 №4(4) 2017

Мемлекетіміздің білім беру үдерісіне енген жаңартылған білім беру бағдарламасы – заман талабына

сай келешек ұрпақтың сұранысын қанағаттан-дыратын тың бағдарлама. Қазақстан-2030 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің қалыптасуымен және Қазақ-станның білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігіне кіріктірумен сипатталады. Білім берудің мазмұны жаңарып, жаңаша көзқарас пайда болды. Осыған байланысты ұстаздар алдында оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жаңартып отыру және технологияларды меңгеру, оны тиімді қолдана білу міндеті тұр. Білім беру бағдарламасының негізгі мақсаты -білім мазмұнының жаңаруымен қатар, критери-алды бағалау жүйесін енгізу және оқытудың әдіс-тәсілдері мен әртүрлі құралдарын қолдану-дың тиімділігін арттыруды талап етеді. Бастау-ыш сынып пәндеріне арналған оқу бағдарлама-ларындағы оқу мақсаттары оқушылардан шынайы проблемаларды анықтап зерттей білуді талап етеді. Негізінен жаңартылған білім жүйесі құзыреттілікке және сапаға бағытталған бағдарлама.

Жаңартылған білім берудің маңыздылығы – оқушы тұлғасының үйлесімді қолайлы білім беру ортасын құра отырып сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе жасау, АКТ-ны қолдану, коммуникативті қарым-қатынасқа түсу, жеке, жұппен, топта жұмыс жасай білу, функционалды сауаттылықты, шығармашылықты қолдана білуді және оны тиімді жүзеге асыру үшін қажетті тиімді оқыту әдіс-тәсілдерді (бірлескен оқу, модельдеу, бағалау жүйесі, бағалаудың тиімді стратегияла-ры) тиімді жүзеге асыру. Жаңартылған білім беру бағдарламасы оқушының сөйлеу әре-кетінің төрт түрін: тыңдалым, айтылым, оқы-лым, жазылымды жетілдіруге бағытталған. Бұл

сөйлеу әрекетінің түрлері бойынша түйінді дағдылар оқу жоспарында «спиральді» тәсілмен берілген. Қарапайымнан күрделіге қарай, бірте-бірте білім, білік пен дағдылары кеңейтіліп қалыптасады. Оқу мақсаттары оқушылардың зерттеу дағдыларын, тәжірибе арқылы білімінің қалыптасуына, алған білімін қайта өмірде қолдана білуіне бағытталған. Оқушы бойында әлеуметтік дағдылар, жалпы білімнің іргетасы, танымдық белсенділігі, жүйелі оқу әрекетінің қалыптасуына бастауыш сынып оқу бағдарламаларында көңіл бөлінген.

Біліктілікті арттыру курсының басты мақсаты: жаңартылған білім беру бағдарлама-сының табысты іске асырылуына көмектесу, мұғалімдерге білім беру бағдарламасының мазмұны өзгертілгенін ұғындыру, жаңа оқыту әдіс-тәсілдерінің қажеттілігін түсіндіру болып табылады.

Курстың маңыздылығы тыңдаушылармен жүргізілетін жұмыс жүйесі жаңа мазмұндағы оқу бағдарламасы, оқу жоспары, критериалды бағалау басшылығы, үлестірме, smk сайтында-ғы материалдары арқылы жүзеге асырылды. Әр мұғалім тиімді оқу мен оқыту тәсілдерімен таныса отырып, өзінің педагогикалық қызметіне белсенді оқу қағидаттарын енгізді. Жаңа мазмұнды білімнің тиімділігін түсінген тыңдау-шылар оқыту үрдісінде жаңартылған білім беру бағдарламасын іске асыру бағытында жаңаша серпінмен жұмысқа кірісе алатынына сенімім мол. Курс барысында оларда теориялық білімдері практикамен ұштаса отырып, білім беру жүйесіне жаңаша көзқарас қалыптасқаны айқын байқалды. Мұғалімдер игерген жаңа мазмұнды бағдарламадан алған әсерімен ой бөлісті.

***

«Еліміздің ертеңі – бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас

ЖАҢАРТЫЛҒАН БАҒДАРЛАМА – БІЛІМ БЕРУДІҢ ЖАҢА МАЗМҰНЫ

ШАШТЫГАРИНА Сарагүл Мустафақызы,«Өрлеу» БАҰО» АҚФ Ақтөбе облысы бойынша ПҚБАИ, «Мектепке дейінгі тəрбие жəне бастауыш білім беру» каф. аға оқытушысы, магистр

ЖОЛДАСБЕКОВА Гульмира Жарасқызы, Ақтөбе облысы, Мұғалжар ауданы, Ембі қаласы №3 ОМ бастауыш сынып мұғалімі

АСҚАРОВА Гүлжанар Инзенбайқызы,Ақтөбе облысы, Мұғалжар ауданы, Ембі қаласының бастауыш сынып мұғалімі


äàìóäàìó


ұрпақтың тағдыры, ұстаздардың қолында» дей келе жаңартылған білім мазмұны бойын-ша өткен курс кәсіби шеберлігімді шыңдауға көмектесті. Осы курстан өту барысында бастау-ыш кластар бойынша нормативтік- құжаттар-мен, жаңартылған білім мазмұны бойынша оқулықтармен, үлестермелі материалдармен таныстым. Жұмыс тәжірибемізде оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, критериал-ды бағалау жүйесін, топтық жұмысты ұйымдас-тыру, жаңа әдіс-тәсілдерді енгізу, оқушылардың өмірдегі қарым-қатынасын реттеу, қоршаған ортамен іс-әрекетке түсуін ұйымдастыру, пән бойынша білімдерін тереңдетуге үйрендім. Мен үшін курс барысында оқушының ойлау қабілет-іне байланысты әр түрлі деңгейдегі тапсырма-ларды ойластыру және қысқа мерзімді сабақ жоспарын құру қызықты болды. Бұл курс оқу барысында мұғалімнің, оқушының ролін қайта қарастыруға мүмкіндік берді. Сонымен қатар, жаңартылған білім мазмұнының құрылымы, мақсаты, міндеттерімен таныстым, топтық жұмыс, шағын оқыту жоспары, формативті бағалау, кері байланыс жасай білуге үйрендім.

Қорыта айтқанда, курста дәріс оқыған, өз тәжірибесімен бөліскен білікті маман Шашты-гарина Сарагүл Мұстафақызына алғысым шексіз. Осы уақыт аралығында Сарагүл Мұстафақызы өзінің кәсіби тұрғыда шебер маман екенін көрсете білді. Осы кісінің үйрет-кен теориялық және практикалық білімін әрі қарай өз ісіміде басшылыққа ала отырып жалғастырамын. Ұстаздың берген білімі – шәкіртіне өмірлік бағыт.

***

«... Даналық өшпес жарық, кетпес байлық,

Жүріңдер, іздеп тауып алалық та !» - деп, А.Байтұрсынов атамыз айтқан сөзін құлағыма түріп алып оқуға келдім. Келгеніме еш өкінбеймін. «Жаңартылған оқу мазмұнындағы » курстан алар білім, бойыма сіңірер әдіс, ойыма түйер түйін көп болды.

«Қазір бой жарыстырар заман емес, ой жарыстырар заман» - деп, Елбасымыз айтқан-дай, қазіргі білім беру технологиясы жаңарып, жаңа көзқарас пайда болып, оқытудың жаңа технологиясы өмірге келді. Яғни, педагогика-лық технология ұғымы іс-әрекетімізге кеңінен еніп, қолданылуда. Жаңа педагогикалық технология баланың жетілген тұлға ретінде дамуы үшін маңызы зор. Сондықтан да болашақ ұрпақты жақсы тәрбиелі, тәртіпті, білімді ұрпақ етіп тәрбиелеу біздің қолымызда. Сонымен өз білімімізді жетілдіру мақсатында қосымша білім беру курс оқуына жаздың ыстығы да еш кедергі

бола алмады. Біздің оқу мектеп оқушылары демалысқа шыққан уақытта басталып кетті. Оқуға келгендегі мақсатым, ең бірінші жаңарған теорияны үйрену және жаңаша әдіс - тәсілдерді тәжірибемде қолдану, жаңаша көзқараспен жұмыс істеп, білім алу болатын.

Оқу барысында біз ынтымақтастық мақса-тында топқа бөлініп отырдық, тренердің тапсырмасын топта талқылап, шешімін ұжымда-са отырып тауып, әбден пішіп, кейіннен барып өз пікірімізді көпшілік ортаға салып отырдық. Әр күніміздегі сабағымыз ширату мақсатында тренингпен басталып , сабақ ортасында сергіту сәтімен жалғасын тауып та отырды. Он бес күн оқып қана қоймай, он бес түрлі тренинг пен он бес түрлі сергіту сәтін де үйреніп келдік. Тренеріміздің теория мен практиканы қатар ұштастыруы ұнады. Бүгін білгенінді ертеңіне жүзеге асыру адамның есінде ерекше сақтала-ды екен.Топта, шеңберде тұрып «модельдеу», «бірлескен оқу», «белсенді оқу», «Ойлан, жұптас, ақылдас», «Ротация» т.б әдістерді өзіміз орындай отырып, үйрендік. Белсенді оқыту тәсілдерін пайдалану шығармашылық тұлға қалыптастыруға алып келетінін түсіндік. Біз курстың басында мақсат қойғанда да осындай нәтиже күткен едік. Дәстүрлі өткізіп жүрген сабақтарды салыстыра отырып, жаңаша тәсілде өткен сабақтан көптеген айырмашы-лықтарды байқадық. Осы жаңа теорияны, әдіс-тәсілдерді, сабақ өту барысында пайдала-нып көптеген жетістікке жетуге болатынын байқадым. Сөз соңында Андреас Шлейхердің «Адамзатқа және қоғамға орасан зор проблема әкелетін жаһандану мен жаңғыртудың әсерінен айналадағы әлем түбегейлі өзгеріске ұшырауда. Мектептер оқушыларды түрлі мәдениет өкілдерімен әріптестік қарым-қатынас жасауды, алуан түрлі идеяларды, көзқарастар мен құндылықтарды ескеруді, адамдар өздерінің алуан түрлілігіне қарамастан, техно-логиялардың көмегімен кеңістік пен уақыт кедергілерін жеңе отырып, бір-біріне сенім білдіруін және әріптестікте жұмыс істеуін қажет ететін әлемде, адамдардың өмірі ұлттық шекаралар аумағынан тыс мәселелерге байла-нысты болатын әлемде өмір сүруге және жұмыс істеуге дайындауы керек. Жиырма бірінші ғасырдың мектептері оқушыларды өмірде, жұмыста және азаматтық ұстанымында өзге-лермен ынтымақтастықта өмір сүруге дайындай отырып, ұлттық және жаһандық пікір алуанды-ғының шынайылығын ұғына отырып, өзіндік дербестігі мен ерекшелігін дамытуға көмектесуі керек», - деген сөздерімен аяқтағым келеді.


45 №4(4) 2017

Бүгінгі күні өткеннің қателіктері неден тұратындығын біліп қою жеткіліксіз. Маңыздырағы – қандай бағыттарда

ілгерілетуді ұғыну мен түсіну. Осындай жаңа-шылдық бағыттардың бірі психологиялық-педагогикалық білімдердің берік ағынын тірек еткен, ХХІ ғасыр білімі деп батыл санауға болатын инновациялық креативті білім беру болып табылады.

Қазіргі білім беруді дамыту мен жетілдіруді түрлі инновацияларды енгізусіз, жаңаша оқытуға қатысты үрдісті бағыттар қатарын қайта қарамайынша елестету мүмкін емес. Сонымен бірге, қазіргі мектептің педагогикалық үрдісін қарқынды даму үстіндегі инновациялық білім жүйелерімен, бірінші кезекте, шығарма-шылық қабілетке, шығармашылық әлеуетке, шығармашылық өзін-өзі дамытуға, шығарма-шылық дербестіке, креативтілікке қойылып жатқан талаптарға сәйкес келуі мәселесіне үлкен мән берілуі керек.

Инновациялық-креативті білім беру – қазіргі мектептерде оқытудың шығармашылық қызметі сапасын анықтайтын, жаңаны тану мен жасауға бейімделу арқылы танылатын әрбір жеке тұлғаны қалыптастыруға бағыттайтын интеллектуалдық үрдіс. Оның қызмет етуінің негізгі принциптері болып:

- шығармашылық қызығушылықты қалып-тастыру;

- шығармашылық іс-әрекетке дайындық;- шығармашылық іс-әрекетті жобалау;- өз әрекеті үшін адамгершілік тұрғыдан

жауапкершілікке негізделген дүниетанымды қалыптастыру;

- ғылыми білімдер жүйесін меңгеруде шығармашылық сипатта пәнаралық байланыс-тарды жүзеге асыру;

- шығармашылық ойлау белсенділігі мен интеллектуалдық іс-әрекеттің дамуына жағдай жасау.

Қазіргі педагогтың жеке тұлғасына жаңа талап – инновациялық-креативті білім берудің сипатын меңгеру, педагогикалық іс-әрекетте оқушылардың шығармашылық қызығушылы-ғын, ізденімпаздығын қалыптастыруға және

дамытуға дайын педагог-зерттеуші, жаңашыл педагог, акмеолог болуға тиісті.

Креативтілікті түсінуде осындай тәсілді А.В.Морозов ұсынады. Креативтілікті ол жаңа өнім алудың ерекше көркем тәсілдеріне, мәселені шешу жетістіктеріне, мәселеге әр түрлі көзқарастар тұрғысынан жаңаша қарауда көрінетін жеке тұлға мінез-құлқының ерекше-ліктері ретінде түсінді.

С.А.Медник креативтілікті жаңа талаптар мен кейбір арнайы талаптарға жауап беретін элементтердің жаңа комбинацияларда қайта конструкциялану үрдісі ретінде қарастырады, үш компонент функциясы тапсырмаларына мыналарды креативті деп санайды.

1) біліктілік берілген салаға релевантт (білім, тәжірибе)

2) икем, релеванттық креативтілік (ойлау түрлері)

3) тапсырма мотивациясы.Демек, креативтілік ұғымына қатысты

ғылымда бар кейбір көзқарастарды қарастыра келе, креативтілік, әрбір адам шығармашылық-қа қабілетті, белгілі бір гипотетикалық қасиет-терге ие деген тұжырым.

Сонымен, отандық педагогикалық және психологиялық ғылымда «креативтілік» ұғымы «шығармашылық икемділік» ретінде аударыла-ды және индивидтің жаңа түсініктерді жасау мен жаңа дағдыларды қалыптастыру қасиетін бейнелейтін қабілеті, яғни, шығармашылыққа қабілеттілік ретінде; «танымдық белсенділігі арқылы көрінетін жеке тұлғаның шындыққа жету, жаңаны жасаушылық көзқарасы ретінде»; «шығармашылық – субъектінің жаңашылдықты тудыратын кейбір қабілеттері ретінде»; өз қабілеттіліктерін дамыту мен қолдануға дайындық ретінде қарастырылады. Мұнда өзіндік мақсат қоюға қабілеттілік, берілген тапсырманың шегінен шыға алу қабілеті сияқты креативтіліктің маңызды ерекше белгісі байқалады.

Демек, берілген түсініктер ойдың қозғалы-сын, оның талдаудан (стимулды-нәтижелі деңгей), ерекше (эвристикалық деңгей) жалпы деңгейге (креативті деңгей) бірізді өтуін

КРЕАТИВТІЛІК

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҮРДІС ЗАЙМОЛДИНА Ж.Г.,

«Өрлеу БАҰО АҚ филиалы Ақтөбе облысы бойынша ПҚБА институты «Мектепке дейінгі тәрбие және бастауыш білім» кафедрасының аға оқытушысы, пед.-пс. магистрі


äàìóäàìó


бейнелейді. Олардың бөлінуі мәселені қою ерекшелігінің, «кенеттен» ашылулардың тетіктерін анықтауға мүмкіндік береді.

Зерттеу мәселелері бойынша психология-лық-педагогикалық әдебиеттерге талдау жасай отырып, зерттеулерді интеллектуалды креа-тивтілікті дамытуға қатысты деген қорытынды-ға келдік. Әлеуметтік нақты, педагогикалық креативтіліккке келгенде, бұл салада зерттеу-лер мейлінше аз.

Әсіресе, зерттеушілер педагогикалық креативтілікті емес, педагогикалық қарым-қатынас үрдісінің өзін зерттеп, мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынасты жақсарту бойынша түрлі ұсыныстар береді. Жоғарыда айталғандарды түйіндей келе креативтілік табиғаты мен мәніне, оның дамуының ішкі және сыртқы факторларына қатысты педагогика мен психологияда қалыптасқан көзқарастар қарастырылды, креативтіліктің құрылымы мен мазмұны туралы сұраққа деген түрлі тәсілдерге талдау жасалынды. Креативтілік мәселесіне арналған бүгінгі күні бар теориялық және эксперименттік зерттеулерге талдау нәтиже-сінде бұл феноменнің құрылымы мен мәніне деген бірыңғай түсініктің жоқтығы туралы қорытындыға келдік.

Бұл зерттеулердің нәтижелері креа-тивтіліктің қалыптасуы мен көрініс берудегі интеллектуалдық және әлеуметтік құрылымда-рының үлкен ролін көрсетіп береді. Жалпы адамның жеке тұлғасында креативтілік, оның деңгейі, құрылымы мен ерекшеліктері – таным-

дық үрдістің сипаты мен жеке тұлғалық белгілермен тығыз өзара байланысты.

А.В.Морозов креативтілік мәселенің концептуалдық негіздерін қабылдау арқылы креативтік кіретін үш өлшемін көрсетеді:

1. Оның эвристикалық мазмұнымен, сонымен бірге креативтік нәтижеде жүзеге асқан идеямен реттелетін креативтік дамыту мақсатындағы зерттеушілік-операциялық және коммуникативті-шығармашылық бірлестік іс-әрекет ретіндегі креативтік үрдіс;

2. Креативтік нәтижеде мәнді, рухани сфереда жаңа нәтиже, материалдық құндылық ретінде жаңа заттар, объективті немесе субъек-тивті жаңа өнімді жасаушы болып қана қоймай, бір уақытта жеке тұлғаның шығармашылық әлеуетін дамытуды жасаушы үрдіс;

3. Әлеуетті, рефлексивті, өзекті креа-тивтілік кіретін және креативтік үрдіс пен нәтижеде жеке тұғаның өзін-өзі жетілдіруші, оның дамуының динамикасын жүзеге асыратын жеке тұлғалық категория ретіндегі креативтілік.

Сонымен, креативтілік – рухани құндылық-тарды жасаушы және жеке тұлғаның шығарма-шылық тұрғыдан өзін-өзі дамыту шарты бола отырып, рефлексия мен субъективтік өзін-өзі бағалау негізінде жаңа нәтижелерге жетуде шығармашылық қабілеттілігінен көрінетін сапалық қасиеті.

Отандық білім беру қайшылықтарын шешу үшін шығармашылық қызығушылыққа негіздел-ген инновациялық креативті білім беруді дамыту маңызды деп есептейміз.


47 №4(4) 2017

импровизация

диалог

шығармашылық нəтиже

жалпы интеллект

дидактикалық

коммуникативтік

педагогикалық

кəсіптік

синтез

анализ

əлеуметтік

интеллектуалды

жаңашылдық

қабілеттілік

интеллектуалдық құндылықтарды

қабылдағыштық

педагогикалық қабілеттер

педагогикалық шығармашылыққа қабілеттілік

интуиция

Advising Applicants

Креативтілік құрылымы

Ұшы - қиырсыз жазира дала тұрғында-ры өздерінің сан ғасырлар бойғы тарихында жас ұрпаққа тәрбие

берудің бай тәжірибесін жинақтап, ұлттың өзіндік салт-сана мен әдет-ғұрып, дәстүр рәсімдерін туғызады. Көшпелі халық өзі өмір сүрген қоғамның әлеуметтік-экономикалық жағдайына, мәдениетіне, тарихына орайлас жас буынға тәлім-тәрбие берудің айрықша талап-тілектерін дүниеге әкелді. Мәселен, жас адамның жұртқа танымал моральдық-психологиялық өлшемі белгіленді, оның мәні «сегіз қырлы, бір сырлы», шынайы, отаншыл, азамат тәрбиелеу еді. Міне, осы қағида сан ғасырлық дала тұрғындарына қойылатын моральдық талаптарды айқындады. Ол талап-тар көшпелі мал шаруашылығын жете игеру, еңбек сүйгіштік, қиыншылыққа төзе білу, ел намысын қорғау, жаудан беті қайтпау, ата-тегін жадында сақтау, сөз асылын қадірлеу,тапқыр-лық пен алғырлық, ата салтын бұзбау. Осындай қоғамдық қатынастарды кішкентайынан көріп-біліп өскен балада мүдделестік, өмірге көзқа-растың сәйкестігі кісілік қарым-қатынаста айқындалып, жеке бастың бұра тартуына мүмкіндік қалдырмаған, психологиялық жағы-нан «бірауызды қауымдасқан жандар» үнемі өзінің рулық одағына етене сіңіскен салттар мен дәстүрлерді ұстанды. Ал бұл принцип ұлттық психология мен ұлт мәдениетінің сипатын айқындайтын факторлар болды. Әр ұлттың өзіне тән тіршілік кәсібі, тарихы мен мәдениеті бар. Ол мәдениет сөйлеу тілінен, ойлау жүйес-інен айқын көрініс табады.

Қазақ халқының ұлттық даралығы – ой-толғаныс қазынасы (ұлттық психологиясында) мен ұрпақ тәрбиелеу тәсілдері (этнопедагоги-

ка). Қазақ халқының психологиялық ой-толғаныс ерекшелігін сөз етсек, ол тұспалдап, мақалдап, мақамдап, тақпақтап сөйлеу, жыр, терме, толғау, айтыс өнері арқылы көзге көріну.

Халық педагогикасының негізгі мақсаты – өзінің бай тарихи тәжірибесіне сүйене отырып, келер ұрпақты еңбек сүйгіштікке, өнерге баулу, отбасы, ауыл-аймақ, ауыл ақсақалдары, көнекөз қариялар мен ақын, жыршы, әнші, күйші, термеші сияқты өнер адамдарының бәрі белсене қатынасатын ұжымдық тәрбие ісін жүргізушілер болып келгені аян. Әсіресе, ақын, жырау, термешілердің өлең, жыр, дастан, терме, толғауларының мазмұнына ой жүгіртсек, онда дидактикалық ақыл-нақыл, өсиет-өнегенің тұнып тұрғанын байқаймыз. Олар сол арқылы ненің жақсы, ненің жаман екенін сездіріп, келер ұрпақты неден аулақ, неге ынтық болуға баулып өсіруді мақсат етті. Ал ақыл-ойға, терең тәлімге құрылған поэзиялық сөз маржанынан ұлттық ойлау ерекшелігін, мәдени мұраның өзіндік сипатын айқын танып білуге болады.

Қазақтың ұлттық философиясының тағы бір гносеологиялық танымдық ерекшелігі – атамекен, ел-жұрт мәселесі жөніндегі көзқа-расы.

Мәдениетті деп саналатын кейбір жұрт өкілдері туған жерін отаным деп есептемейді. Өскен, кәсіп еткен жеріне отаным деп қарайды. Ал қазақ жұрты кіндік қаны тамған жерін, ата-баба әулетінің мәйіті жатқан жерді ерекше қадірлейді. Ақындардың «Кіндік қаны тамған жерім – ауылым» деп әуендетуінде, «Отан – оттан да ыстық», «Отансыз ер бұралқы итпен тең» деген сөздерде философиялық үлкен ой жатыр. Туған елінің табысына масаттанған, елін

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ НЕГІЗІ – ҚАЗАҚ ЭТНОПЕДАГОГИКАСЫ

САЛЫҚОВА Қалдекен Құланқызы,Ақтөбе қаласы, №33 «Нұрсәт» МДБО тәрбиешісі


äàìóäàìó


Тәрбие тағылымы/ Вопросы воспитания

49 №4(4) 2017

сүйген ерді мадақтап, «Басқа елде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол» деуінде де терең патриоттық сарын бар.

Қазақ философиясының өзіндік үшінші ерекшелігі – ана тіліне, сөз өнеріне ерекше ден қойып, жоғары баға беруінде. Ата-бабамыз «Өнер алды қызыл тіл» деп ұққан, «От тілді, ортақ ауызды» ділмәр шешендердің өсиет сөздерін, табан аузында тақпақтап айтқан, мақал-мәтел, афоризм сөздері мен ақындардың терме, толғауларын жазу-сызусыз жаттап, жадында сақтап, қаз қалпында біздің дәуірімізге жеткізген. Оның себебі – аталы сөздердің өміршеңдігінде, халықтың тіл құдіретін бағалай білуінде жатыр. Асыл сөздің қоғамдағы тәр-биелік мәніне ертеден ерекше назар аударып, «Ақылдың көзі – аталы сөз», деп ұққан бабала-рымыз сөйлей білуді өлмес өнер, асыл мұра деп бағалаған.

Кемеңгер ойдың иелері – ұлы даналар кезінде сөз құдіретінің қоғамдағы тәрбиелік мәніне ерекше көңіл бөліп келген болатын. Мысалы, Шығыстың классик ақыны Ә.Науаи: «Ас – тұзбен дәмді, су – мұзбен дәмді, адамзат – салиқалы сөзімен сәнді», – десе, француздың данышпан жазушысы О.Бальзак: «Сөз өнері – өнер атаулының қиыны мен құдіреттісі», – дейді. Осы ойды тереңдеткен ұлы ақын Абай: «Сөз өнері дертпен тең»,– десе, Л.Н.Толстой: «Сөз ұлы нәрсе, сөзбен адамдар-ды достастыруға да болады, жауластыруға да болады» – дейді.

Ал қарапайым қазақтың мақал-мәтелдерінен де осы идеялар өзекті орын алған. Мәселен, «Таппасаң сөздің жүйесін, отына өзің күйесің», «Аңдамай сөйлеген ауырмай өледі», «Ойнап сөйлесең де, ойлап сөйле», - деп дұрыс ойлап, дұрыс сөйлей білудің үлкен өнер екенін ұрпақ біткенге үнемі ұқтырып келеді. Осыны жастардың зердесіне ұялатуды қажет деп ұққан қариялар «Көп сөз – күміс, аз сөз – алтын», «Ақылдының сөзі тобықтай түйіні бар» - деп

философиялық ой топшылаған. Сөзшең, өнерлі ақын, әнші азаматтарға

жиын-тойларда төрден орын беріп, қошемет көрсеткен. Сөз бастаған шешенді қол бастаған батырмен пара-пар санаған. Жастарды ше-шендікке, сөз өнеріне үйрету үшін әке-шешелері, аталары мен әжелері оларға мақал-мәтел, жұмбақ, жаңылтпаш, терме, өлең-жыр жаттатып үйреткен. Қазақ ауыз әдебиетін жасаушылар да, оны қастерлеп жадына сақтау-шылар да, келер ұрпақты тәрбиелеуде құрал ретінде жұмсаушылар да, ақын-жыраулар болғанын, олар өздерінің жыр маржанымен жастардың сана-сезімін тәрбиелеп жетілдіруде қоғамдық тәрбиешілердің рөлін атқарғанын аңғарамыз.

Қазақтың ұлттық философиясының төртінші ерекшелігі – ұлттық базисінің көшпелі өмірімен, мал шаруашылығымен тығыз байла-ныстылығы. Тіршіліктің тұтқасы төрт түлік малда деп ұққан қазақ малды жанымен бірдей санаған. Екі қазақ кездессе кетіп амандық сұрасса, «мал-жан аман ба?» - деп сұрауы да сол пікірге саяды. Терісі мен жүнін киім қып киіп, еті мен сүтін азық етіп күн көрген, сауса сауын, мінсе көлік ретінде пайдаланған төрт түлікті қадірлеп, қастерлеу қазақ баласы үшін өмір заңы болып есептелген. Себебі, тіршілік етудің басқа түрі жоқ көшпелі қазақ елі үшін мал бағып күн көру – өмір сүрудің негізгі тірегі болып саналды.

Тұрмыс-тіршіліктің, еңбек пен кәсіптің өмірдегі көрінісі ұлттық салт-дәстүрлер арқылы марапатталатыны көпке аян. Ал, қазақ халқы-ның салт-дәстүрі малмен, көшіп-қонумен байланысты туып дамыған. Сөйтіп, салт-дәстүрлер, бір жағынан, халықтың тұрмыс-тіршілігінің айнасы іспеттес болса, екіншіден, сол арқылы ғасырлар бойы өз ұрпағын еңбекке, адамгершілікке, өнерге, өмірге икемдеуде тәрбие құралы ретінде пайдаланған.

Қазақстан Республикасының Прези-денті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында

«Жаңа құндылықтар жүйес іне тез ірек бейімделіп кеткен болашаққа жаңаша көзқар-асы бар жас ұрпақты дер кезінде ең қымбат адами көзқарастар нег і з інде рухани-адамгершілік, имандылық ізгі қасиеттерге баулу қажет» деп, еліміздің болашағы өскелең ұрпақ қолында екенін, жақсы тәрбие беру барысында жас ұрпаққа жалпыадамзаттық құндылықтар, рухани-мәдени мұралар сабақтастығын сақтай отырып тәрбиелеу керек екендігі туралы айтқан болатын. Тарихтың сан қилы нәубетті кезең-дерін бастан кешірген қазақ халқы бүгінде әлемдік қауымдастық мойындаған еңсесі биік елге айналды. Егемендігімізді жариялап, тәуелсіздікке қол жеткізген сәттен бастап мемлекет басшылығы алдында терең саналы білімділік пен қажырлы еңбекті талап ететін, ел тағдырын айқындаушы ұлы міндеттер тұрды.

Елбасының қазіргі кезде басты назар аударған бір мәселесі – бүгінгі мақтанышымыз, ертеңгі келер ұрпағымыздың тәрбиесі. Өйткені, бала – өмірдің сәні, бақыттың нысаны, ертеңгі күнді жалғастырушы ұрпақ. Ұрпақ тәрбиесі – келешек қоғам тәрбиесі. Сол келешек қоғам иелерін жан-жақты жетілген, ақыл-парасаты мол, мәдени-ғылыми өрісі озық етіп тәрбиелеу – біздің мұғалімдердің міндеті. Ал, қазіргі кезде ата-бабамыздың салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпынан ажырап қалған, шетелдік компью-терлік ойындар мен қатыгездікке құрылған фильмдердің еркінде кеткен жастарымызды қайтсек дұрыс жолға саламыз? Бүгінгі таңда бұл сұрақ ұлтымыздың болашағын ойлайтын, санасы сергек барша қауымды толғандыруда. Себебі ұлы бабамыз әл-Фараби: «Тәрбиесіз қолға білім салма»,- деген екен. Ал ғұлама ғалым А.Байтұрсынов: «Біз әрқашанда білімге ұмтыламыз. Негізінде, ең бірінші тәлімге ұмтылуымыз керек, тәрбиелі білім беруде, тәлімді рух қажет. Тәрбиеге негізделген білім адамзатқа жарық риясыз нұр береді, жүректі мейірімге толтырады, шынайы адамның бет

бейнесін қалыптастырады, тәрбиенің тәлімі жалпыадамзаттық құндылықтар негізінде құралса ғана жүйеленеді. Міне – адам! Міне – тұлға!» - деп, білімнен бұрын тәрбиеге көңіл аудару керектігін, тәрбиесіз адамға берілген білімнен ешқандай пайда жоқтығын баса көрсеткен әл-Фараби тәрбиенің тағылымы өресі озық, санасы жоғары ұрпақ тәрбиелеу міндеттің ішіндегі міндет болып саналатынын атап көрсетті.

Біз осы бір қағидаларды әрқашан жады-мызда ұстауымыз, алдымен таза жанды, иманды, арлы, намысты, ұлты мен ұлттық құндылықты сүйетін тұлға тәрбиелеуге ұмтылу-ымыз керек. Атақты педагог Сухомлинский: «Бала кезде үш жастан он екі жасқа дейінгі аралықта әр адам өзінің рухани дамуына қажетті нәрсенің бәрін де ертегіден алады. Ертегіні балаға айтып жеткізудің ерекше орны бар. «Балалар Жаратқанның жер бетіне жіберілген ең ғажайып құбылысы. Сол үшін біз, үлкендер, балаларға ерекше құрметпен қарап, айрықша қамқорлық жасауымыз керек», -дейді Сара Алпысқызы.

Тәрбие беруде ата-анамен қатар ұстаздың алар орны ерекше екенін бәріміз білеміз. Ұлттық игіліктер мен адамзаттық құндылықтардың, рухани мәдени мұралардың сабактастығын сақтай отырып, ұлттық құңдылықтарымызды әлемдік деңгейге шығаруға қабілетті тұлғаны жан-жакты даярлау қажет. Бұл орайда оқушы-лардың ұлттық сана-сезімін қалыптастыру, туған халқына кұрмет, сүйіспеншілік, мақтаныш сезімдерін ұялату, ұлттық рухын дамыту, мәдениетін, өнерін, салт-дәстүрін, тарихи мұраларды қастерлеуге тәрбиелеу, тәлім мен тағылым, білім мен біліктерін шыңдау – басты міндет. Осы міндетті дұрыс түсініп, адамзатқа жеткізуде мұғалімнің алар орны ерекше.

Мұғалім рухын бірде-бір кітап алмастырма-уы қажет және алмастыра алмайды да деп Адольф Дистервег тұжырым жасағандай: “Бір жан бар, адамдықтың шыңына жеткен, ол – ұстаз. Бір мамандық бар, жүз маманның жасаға-нына жете алмайтын, ол – ұстаздық. Мұғалім

ЖАС ҰРПАҚТЫ ТӘРБИЕЛЕУДЕГІ БАСТЫ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ЕСКЕРУ

БОШАНОВА Ләззат Аскаровна,«Алға мектеп-бақшасы» КММ бастауыш сынып мұғалімі


äàìóäàìó


бола салу оңайдың оңайы, ал жақсы мұғалім болу мыңның біріне ғана бұйырады...”. Ұстаз жаратылысынан өзіне айтылғанның бәрін жете түсінген, көрген, естіген және аңғарған нәрсе-лердің бәрін жадында жақсы сақтайтын, ешнәрсені ұмытпайтын алғыр да аңғарымпаз ақыл иесі, мейлінше шешен, өнер-білімге құштар, аса қанағатшыл жаны асқақ және ар-намысын ардақтайтын, жақындарына да, жат адамдарына да әділ, жұрттың бәріне жақсылық пен ізгілік көрсетіп...қорқыныш пен жасқану дегенді білмейтін батыл, ержүрек ол ұстаз.Ұстаз жас ұрпақты, жалпы адамды ізгілікке баулып-,жақсылыққа тәрбиелейтін,білім беретін оқытушы.Ұстаз деген – өзінің уақытын басқа-ның бақытына сыйлайтын адам.Ұзтазға жүкте-лер аманат, артылар сенім ешқандай заңғар биікпен салыстыруға келмейтін өлшем. Абай атамыз «Адамның адамшылығы жақсы ұстаз-дан» деп бекер айтпаса керек. Баланың жанын түсінетін, ынтасын арттыратын, талабын қанаттандыратын, талпындырып, ой-қиялын шарықтатын, дарындылығының ашылуына көмек бере отырып әр адамның бойындағы құндылықтардың көзін ашып дамытуға жол салатын – ол ұстаз.

Мұғалім мамандығы – шабытты еңбек. Шеберлік шыңы – баланы танымның қызықты үдерісіне ендіру, ізденіске, жаңалыққа ұмтыл-дыру. Ол үшін «су ағатын құбырда флейтада ноктюрн» ойнай алу маңызды.Мұғалімнің рөлі оқушының ішкі әлеуетін, оның рухани-адамгершілік құндылықтар негізіндегі жоғары адамгершілік мәнін ашуға жағдай жасау болып табылады.

Мұғалім өз міндетін орындау үшін қандай кәсіби қасиеттерді иеленуі тиіс? Жеке қызығу-шылықтары мен қалауларына шектеу қоя отырып, тәуелсіз шындыққа сүйену – нағыз адалдық, өмірді ақиқатынан танып, әр қадамы дұрыс – әрекетке негізделіп, өзінің де өзгенің де жанына тыныштық сыйлап, жаратылыстың ешбіріне қиянат жасамай, риясыз сүйіп, өзінің ішкі болмысында рухани – адамгершілік құнды-лықтарын жетілдіру. Егер мұғалім өз ісін ғана сүйсе, ол жақсы мұғалім. Егер мұғалім ата-анасы сияқты оқушыны сүйсе, онда ол бүкіл кітаптарды оқып шыққан мұғалімнен де артық болады, бірақ өз ісіне де, оқушыға да сүйіспеншілік танытпайды. Егер мұғалім өз ісі мен оқушыға сүйіспеншілігін біріктірсе, онда ол кемел мұғалім. Мұғалімге басты екі қасиет қажет: қарапайымдылық, өз кемшіліктерін ұғыну және кемелденуге тілек. Осы қасиетін толықтырып отырған мұғалім ұрпағы, болашағы үшін алаңдамауға болады. XXI ғасыр – білімділер ғасыры.Ендеше бізге ой-өрісі жоғары дамыған, жүрегі нұрланған, зерделі, жан-жақты

дамыған,парасатты ұрпақ керек екенін бір сәтте естен шығармағанымыз жөн.

Ұрпақ тағдыры – ұлт тағдыры. Ұлттың болашағы-білімді, талантты, адамгершілік асыл қасиеттерді бойына сіңірген тәрбиелі ұрпақтың қолында. Ал сол тәрбиені бала бойына нәр беріп сусындату мұғалім мен отбасының тәрбиесі болары сөзсіз. Рухы күшті ұлт озады демекші, осы тұрғыдан алғанда жас ұрпақтың рухани мәдениетін арттырып, көркемдік әлемін байытуда, дүниетанымын қалыптастыруда «Өзін-өзі тану» пәнінің рухани-адамгершілік, танымдылық білім беру бағдарла-масының орны ерекше. Адамның бойына жақсы рухани-адамгершілік қасиеттердің сіңісуі, білімді игеруі тәрбиеге, өскен ортаға, үлгі-өнеге берер ұстазға байланысты. Әр жеке тұлға өзін-өзі рухани жетілдіру үшін өзін-өзі тәрбиелеуге міндетті.

Елімізде рухани-адамгершілік тәрбиені жетілдіру мемлекеттік міндет деңгейінде көтеріліп іске асып отырғаны қоғамдағы игілікті істің бірі. Бұл міндеттің практикалық шешімі – «Өзін-өзі тану» пәнінің енгізілуі, оның авторы Сара Алпысқызы Назарбаева. Өзін-өзі тану пәнінің басты міндеті - өзінің дүниетанымына үңілу, өзіңді сүю мен сыйлай білу, өз ісіне жауапты болу, өз арыңмен келісімде өмір сүру, өзіңнің жаныңа жақын іспен айналысу, адам-дарға мейірімділік таныта білу, ізгілікті болу. Тәжірибе көрсеткендей, өзін- өзі тану білім берудің құнды мәнін нығайта отырып, тұлғаның риясыз сүю, өз ісіне және жеке күшіне сену, ізгілікті іс жасау, көп білу және өзін-өзі жетілдіру.

Жас ұрпақты қоғамдық өмірге, отбасында-ғы қызметке, кәсіпке даярлау, үнемі өзгеріп отыратын әлемде өмір сүретіні туралы түсінікті қалыптастыруды, халқына риясыз еңбек етуді жүрегімен сезіне білуге үйретеді. Бәрін де жүрекке бағындыр деп данышпан Абай айтқан-дай, өз жүрегінің үнін тыңдап, жоғары саналық-пен дұрыс әрекетке келіп, ақиқатты жанына серік етіп, риясыз сүйіспеншілікпен адамзатқа адал еңбек ететін, өзінің жанынан тыныштық тауып, қиянат жасамай ұрпақ тәрбиелесе ұстаз еңбегінің жанғаны, бүгінгі заман талабы да осы.

Арыстандай айбатты, Жолбарыстай қайратты – Қырандай күштi қанатты. Мен жастарға сенемiн!...

Алаш атын аспанға Шығарар олар бiр таңда,

Мен жастарға сенемiн! –деп, Мағжан атамыз сенім артқандай жас ұрпақ тәрбиесі басты міндетіміз екенін естен шығармай риясыз сүйіспеншілікпен атқарған істе нәтиже болады.


51 №4(4) 2017

Последнее десятилетие характеризу-ется усилением внимания к ребенку как к личности, субъекту социально-

правовых отношений, наделенному определен-ными правами. Многие прогрессивные измене-ния в обществе, социальные, политические и экономические эксперименты предполагают и переоценку роли ребенка в нем. Общество нуждается в социально зрелых, свободных личностях, обладающих правовыми знаниями.

Правовое воспитание детей дошкольного возраста направлено на формирование основ-ных блоков функциональных компонентов структуры правосознания:

ю логико-нормативного (элементарные

знания детей о своих правах и обязан-ностях, то есть правовая информиро-ванность, понимание социально одобряемых правил поведения);

ю эмоционально-образного (субъектив-

ное отношение ребенка к правилам поведения, ценностное их восприя-

тие, адекватная оценка своих и чужих поступков с точки зрения действую-щих правил поведения);

ю принципиально-волевого или пове-

денческого (проявление активности в ситуациях, когда необходимо руково-дствоваться социально одобряемыми правилами поведения, реализация правосообразного поведения в различных видах деятельности, соблюдение запретов и исполнение обязанностей).

Какие же задачи по правововому воспита-нию ставит дошкольное учреждение:

ю создание условий для формирования у

детей правовой компетентности;

ю ознакомление детей в соответствую-

щей их возрасту форме с социально-правовыми нормами и правилами поведения;

ю формирование у детей: социальной

ответственности, способностей

ПРАВОВОЕ ВОСПИТАНИЕ

ДОШКОЛЬНИКА

ВОЛЬФ Г.Г.,воспитатель Д/О №37 «Балапан» г. Актобе


äàìóäàìó


Кардинальные социальные изменения в обществе выдвигают на первый план следующий приоритетный принцип дошкольного воспитания: ребенок должен рас-сматриваться родителями, педагогами, не только как объект воспитательного возде-йствия, но и как субъект, наделенный правами и обязанностями, соответствующими его возрастному развитию. Такой принцип ориентированного воспитания позволяет сформировать личность, обладающую социальной ответственностью, независимой жизненной позицией и высокой сопротивляемостью к возможным негативным возде-йствиям со стороны неблагоприятной окружающей среды.

Правовое воспитание дошкольников является сложным процессом. Раннее право-вое воспитание способствует общему социальному развитию ребенка, созданию условий для формирования его правосознания и правосообразного поведения. Право-вое воспитание в детском саду предусматривает отношение к ребенку и его родителям как к партнерам в условиях сотрудничества.

понимать и оценивать свое поведение и поступки окружающих людей, навыков общения в различных ситуациях с ориентацией на ненас-ильственную модель поведения;

ю воспитание у детей уважительного и

терпимого отношения к людям независимо от их происхождения, расовой и национальной принадлеж-ности, языка, пола, возраста, личнос-тного и поведенческого своеобразия, в том числе внешнего облика и физических недостатков;

ю содействие процессу формирования у

детей: чувства собственного достои-нства, своего мнения и навыков его выражения, умений конструктивного разрешения конфликтов и споров;

ю воспитание уважения к достоинству и

мнению другого человека;

ю создание в ДОУ правового простра-

нства и условий для повышения квалификации воспитателей в сфере правового воспитания;

ю повышение уровня правовой культуры

педагогического состава ДОУ и родителей детей, посещающих детский сад;

ю создание условий для организации

взаимодействия семьи и ДОУ по вопросам правового воспитания и вовлечения родителей в правовоспи-тательный процесс;

ю повышение уровня социально-

правовой защищенности детей как в ДОУ, так и в семье;

ю формирование у родителей понима-

ния ответственности семьи за ребен-ка, за соблюдение его прав, необходи-мости создания в семье взаимоотно-шений, основанных на понимании, заботе, ненасильственных способах общения;

ю оказание необходимой помощи

семьям в осуществлении правовоспи-тательной деятельности.

Для решения поставленных задач право-воспитательную деятельность в ДОУ необходи-мо осуществлять по трем направлениям:

ю с педагогическим составом;

ю с родителями;

ю с детьми.

Правовое воспитание не должно быть назидательным, так как невозможно сформиро-вать у детей ненасильственное отношение к другим людям, уважение к человеку и его правам, если занятия будут проводиться в

авторитарном стиле. Педагогическая тактика должна строиться не на категоричных суждени-ях, а на убеждении и доброжелательном обсуждении, т.е. в демократическом стиле, с соблюдением следующих принципов:

ю п р и н ц и п л и ч н о с т н о -

ориентированного общения. Дети выступают в роли активных исследо-вателей; формы общения педагога с детьми – партнерство, соучастие и взаимодействие.

ю принцип последовательности: мате-

риал планируется и дается детям последовательно, чтобы дети усваива-ли знания постепенно, в определен-ной системе.

ю принцип наглядности – широкое

представление иллюстраций, фотог-рафий, наглядного материала.

ю принцип занимательности: изучаемый

материал интересен и увлекателен, т.к. это формирует у детей желание выполнять предлагаемые виды заданий, стремиться к достижению результатов.

Правовое воспитание в детском саду происходит более успешно при использовании поисково-экспериментальных, игровых, проблемных, практических методов. На заняти-ях целесообразно использовать виды деятель-ности, в которых дети включаются в решение простых творческих задач: отгадать, отыскать, раскрыть секрет, составить, смоделировать, видоизменить и т.п.

Наиболее перспективным является проведение правовоспитательной работы на положительных примерах, в отношении которых у детей возникает желание подражать. Ориентиром в выборе средств воспитательных воздействий на дошкольников в процессе правового воспитания является формирование у детей представления о человеческом достои-нстве и праве каждого на его уважение.

Развитие правового сознания личности – это долгий, сложный и противоречивый про-цесс, продолжающийся практически всю жизнь человека. Самые первичные представления о социальных нормах поведения людей, о необходимости определенного порядка в человеческих взаимоотношениях приобрета-ются в детстве, еще в дошкольный период.

В дошкольные годы наиболее активно формируются взгляды, жизненные позиции, типичные мотивы поведения личности. И от того, какое понимание права и отношение к нему вырабатывается в этот период становле-ния личности, во многом зависит и последую-щее поведение человека в правовой сфере.


53 №4(4) 2017

Мектеп жасына дейінгі балалардың іс-әрекетінің негізі – ойын. Ата-бабамыз ойынды тек баланы

алдандыру, ойнату әдісі деп қарамай, ол халықтың ғасырлар бойы жасаған асыл қазы-насы, балалардың көзқарасы, мінез-құлқын қалыптастырып, бір жүйге келтіретін тәрбие құралы деп санаған.

Бүгінгі таңда қоғамымыздың даму бағы-тында мектепке дейінгі тәрбие саласы маман-дарының алдында жан-жақты дамыған, сауатты, саналы, өзіндік орны бар, үлкенге құрмет көрсетіп, кішіге қамқор бола білетін азаматты тәрбиелеу мәселесі жүктеліп отыр. Бүлдіршіндердің білімді, білікті, саналы болу-ында ойынның алатын орны ерекше. Бала ойнаған кезде сан түрлі ойыншықтарды пайдаланады. Ойыншықтарды пайдалану баланың іс-әрекетін байытады, олардың бірлесуіне, айналадағы өмірді шығармашылық-пен бейнелей білуіне қозғау болады. Ойын арқылы баланың өзін-өзі тануының бірнеше жолы бар: ойын арқылы өзінің жеке тұлғасын қалыптастыру; өзін-өзі ұстауға талпынуы; өзгені тыңдай білуі, түсіне білуі, қолдай білуі балалардың сюжетті-рөлдік ойын іс-әрекетінде жүзеге асады.

Қазақтың ұлы ағартушысы Шәкәрім Құдайбердіұлы «Өзіңді-өзің танысаң істің

басы» - дегендей, кез келген бастама өзін-өзі танудан басталады. Ендеше бала өзін тануды алтын ұя отбасы мен балабақша табалдырығы-нан бастайды. Балабақшада баланың таным-дық қабілеті сюжетті-рөлдік ойын әрекеті арқылы қалыптасады. Сюжетті-рөлдік ойын-дардың ерекшелігі сол, оны балалар өздері жасайды. Ойынның дербес әрекеті айқын өнерпаздық және шығармашылдық сипатта болады.Сюжетті ойынның мәні рөлді орын-дауышының өзіне қойылған міндеттерді орындауы мен ойынға қатысушы өзгелерге де қатысты құқықтарын іске асыру болып табыла-ды.Ойынның сюжеті мен мазмұны айналасын-дағы шындықтың көп жақтылығын көрсетеді. Олар үй тұрмысынан үлкендердің іс-әрекеті мен олардың еңбектегі қарым-қатынастарынан көріністер көрсетіп, замана оқиғаларын бейнелейді. Көбінесе рөлді ойындардың сюжеті шындық болады. Балалар араласатын өмір ауқымы неғұрлым кең болса, ойын сюжеті де соғұрлым сан алуан келеді. Бұл ойындар ұзақ та, қысқа да болуы мүмкін.

Сондықтан 3-4 жастағы балалар ойыны-ның ұзақтығы бар болғаны 10-15 минутқа созылады. Ойын сюжеттері балалардың бәріне ортақ болғанымен ойындардың ойналу сипаты түрліше. Сюжетпен қатар рөлдік ойынның мазмұнын да ажырату қажет. Балаларға рөлдік

СЮЖЕТТІК-РОЛДІК ОЙЫНДАР АРҚЫЛЫ КІШІ ТОП БАЛАЛАРЫНЫҢ

МІНЕЗ-ҚҰЛЫҒЫН ТӘРБИЕЛЕУ

ЕСЖАНОВА А.Б., Хромтау ауданы «Таңшолпан» бөбекжай-балабақшасының әдіскері


äàìóäàìó


ойындардың сюжетін ұсына отырып, тәрбиеші олардың моральдық қасиеттерінің қалыптасу-ына мүмкіндік беріп, қоршаған ортаға зейін аударуға және болашақта баланы адам-гершілікке, еңбекқорлыққа, ұйымшылдыққа тәрбиелейді.

Ойын кезінде балалар арасында ынтымақ-тастықтың белгілі бір түрлері пайда болады. Бірлескен ойында балалар қарым-қатынас жасау тілін, өз іс-әрекетін басқалардың іс-әрекетімен үйлестіреді, өзара түсінісуді, өзара көмектесуді үйренеді. Ойын үстінде балаларда тәжірибе алмасу пайда болады.

Қазіргі кездегі көп ойналатын дамытушы-лық сюжетті-рөлдік ойындар:

Ана мен бала ойыны. Үш жастан кейін балалар ана мен бала ойынына қызығушылық таныта бастайды. Әрине оның формасы әлі қалыптаспаған.Ұл балаларға «Қыздармен ойнау – ол ер балалардың ісі емес» - деп айтуға болмайды. Бұл ойын балалардың отбасындағы рөлдердің ерекшелігіне енуіне көмектеседі. Мұнда бала ойынды жалғыз, достарымен немесе ересектермен ойнауы маңызды емес. Кез-келген жағдайға ол сәйкес іс-қимылдарды орындап және ойын әрекетінің мүмкін болатын нұсқаларын айтуы жеткілікті. Мысалы, ас әзірлеу немесе қала сыртына саяхат жасау. Осыған байланысты ойыншық ыдыстарды, көкөністер немесе сөмкелер мен машиналарды дайындау керек. Ұл балаларға дәстүрлі ер балалардың жұмысын ұсынып /«жөндеу, біреуге көмектесу, құтқару, бір жерге бару» / ал қыз балаларға тігу, пісіру, сәбиді тербету т.б. Мұндай ойын үстінде бала еңбек етуге, ер балалар мен қыз балалар бір-бірін ренжітпеуге үйренеді.

Емхана ойыны. Көптеген балалар дәрігерлерден қорқады. Бала санасында дәрігерлердің жағымды бейнесін құруға көмектесіңіз. Ол үшін дәрігер мен емделуші рөлдік ойынын пайдаланамыз. «Дәрігерде» егер ақ халат кию мүмкіндігі болса ойынға үйлесімділік – ол ерекше жағдайды құрады. Ойынға арналған барлық қажеттіліктер дайын-далады: бинт, мақта, дәрілер т.б. Балаларға ойын барысында шын дәрілерді, инесі бар шприцті беруге мүлде болмайды, тіпті бала ересектердің көз алдында ойнаса да рұқсат етілмейді. Қазіргі кезде емхана ойынына арналған көптеген ойыншықтар бар. Ондағы

ойыншықтар пластмассадан жасалған және олармен ойнау тиімді.

Балаларға үнемі ойын барысында не қауіпті және не қауіпсіз екендігін түсіндіріп отыру қажет. Жұмсақ ойыншық қоянның іші ауырып жатыр, өйткені ол лас қолымен тамақ жеді, ал аю жол үстінде ойнап жүргенде, оны көлік қағып кетті, енді олар емханада ұзақ жатады деп түсіндіру керек.

Бұл ойынды ойнау барысында бала мейірімділікке, қамқоршылыққа, досына жаны ашып көмектесуге үйренеді және ненің жақсы, ненің жаман екенін ажырата біледі.

Дүкен ойыны. Баланың төрт жасында дүкен ойынын ойнауға қызығушылығы артады. Олар ересектермен азық-түлік немесе киім-кешек алуға дүкенге барады, сондықтан да олар бұл үрдістің қалай жүзеге асатындығын біледі. Тәрбиеші баламен ойнаған кезде алдын ала қандай зат сатылатындығын және кім сатушы болатындығын анықтауы қажет. Ойнай отырып балалардан тек зат сатып алуды ғана емес, сонымен бірге одан кеңес алуға да болады. Мысалы: «Мен сорпа пісірейін деп едім. Маған қандай зат алу керек? Мүмкін тәтті кәмпиттер ме? Кәмпиттерден сорпа пісіруге бола ма? Ал картоптан ше?». Бұл ойын санаудың бастапқы дағдыларын бекітуге көмек береді, өйткені әрбір тауардың өз құны бар. Мысалы, картоп бір тиын тұрса, ал сәбіз екі тиын тұрады. Балалар ойынға деген қызығушы-лығын жоғалта бастағанда рөлдерді ауыстыру керек.

Асхана ойыны. Үстел үстінде қол сүрткіш, шырын құйылған стақан тұрады. Бала сіздің көмегіңізбен тамақтарды таңдап, әкеліп және «кассаға төлейді». Кейде балалабақшада осындай ойынды өткізген соң, баланың өзі құрдастарына ойнауды ұсынады. Онда шөп пен жапырақ тәтті тағам болып, гүл күлтелері – чек, ал таяқшалар – шанышқы мен қасық қызметін атқарады.

Міне, осындай және басқа да сюжетті-рольдік ойын барысында балалар өзін-өзі тануды үйренеді, жеке тұлғасын қалыптасты-рып баланың дамуына септігін тигізері сөзсіз. Ойын арқылы балалардың сөздік қоры дамып, ауызша сөйлеу машығын игереді, таным белсенділіктері қалыптаса түсіп, ақыл-ойы өсіп жетіледі, әрі адамгершілік қасиеттерді бойына сіңіреді.


55 №4(4) 2017

Реализация содержания дошкольного воспитания и обучения требует выполнения задач, определенных в

Государственной программе развития образо-вания и науки Республики Казахстан на 2016-2019 годы, Государственном общеобязатель-ном стандарте дошкольного воспитания и обучения. Общеобразовательная учебная программа дошкольного воспитания и обучения обеспечивает эффективное выполнение основных задач, определенных в вышеназван-ных документах. Цель Программы: формирова-ние у детей духовно-нравственных ценностей, знаний, умений и навыков в соответствии с их возрастными и индивидуальными возможностя-ми, воспитание общечеловеческих ценностей, патриотизма и толерантности, основанных на общенациональной идее «Мәңгілік ел».

Предшкольная подготовка детей в системе непрерывного образования является одной из актуальных проблем педагогической науки и практики. Создание условий для качественного и успешного обучения детей в школе – важней-шая государственная задача. От решения проблемы предшкольной подготовки зависит благополучие ребенка в школьном обучении.

Сейчас никто уже не сомневается в том, что успешность обучения ребёнка в школе во многом зависит от того, насколько хорошо он к ней подготовлен. Но дошкольную подготовку нельзя сводить только к обучению чтению, письму, навыкам счёта. Важен не столько объём знаний, полученных ребёнком до школы, сколько готовность к сложному процессу обучения: умение слушать педагога, выполнять его указания, воспринимать задание и способы творческого его выполнения, развитие само-контроля.

Подготовительная деятельность должна строиться таким образом, чтобы она вызывала у ребёнка прежде всего усилие мысли. Но при этом следует помнить, чтобы эта работа была в радость малышу, не вызывала усталости, страха и нежелание учиться раньше, чем он

придёт в школу.Важнейшей задачей сегодняшнего

образования является не просто вооружить детей набором знаний «на всю жизнь», а сформировать у него умение учиться, умение работать в команде, способность к самоизмене-нию и саморазвитию. Чтобы привить умения, позволяющие им самостоятельно добывать информацию и активно включаться в творчес-кую, исследовательскую деятельность. Поэто-му особое место отводится деятельностному, практическому содержанию образования, конкретным способам деятельности, примене-нию приобретённых знаний и умений в реаль-ных жизненных ситуациях.

В связи с этим актуальным становится внедрение в процесс обучения таких техноло-гий, которые способствовали бы формирова-нию и развитию у учащихся умения учиться, учиться творчески и самостоятельно. Во всём списке новых педагогических средств обучения ключевое значение имеет деятельностный метод, который обеспечивает не только обучение деятельности, но и глубокое и прочное усвоение знаний.

Идея деятельностного подхода состоит в том, что новые знания даются детям не в готовом виде. Дети «открывают» их сами в процессе самостоятельной исследовательской деятельности. Они становятся маленькими учеными, делающими свое собственное открытие.

В школу поступают дети с разным уровнем подготовки: одни и букв ещё не знают, а другие уже бегло читают, у значительной части ребят наблюдается недостаточное развитие мелкой моторики, графического навыка, встречаются дети, которые испытывают трудности в обще-нии со сверстниками, всё чаще встречаются семьи, когда между родителями и ребенком устанавливается дистанция. Одна из серьёз-ных проблем современного воспитания – увеличивающаяся доля детей, которые нахо-дятся в ситуации дезадаптации к школьной

ДЕЯТЕЛЬНОСТНЫЙ ПОДХОД В ОБУЧЕНИИ И ВОСПИТАНИИ ДЕТЕЙ В КОНТЕКСТЕ С НОВОЙ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ

ТИПОВОЙ ПРОГРАММОЙКЛЁВАН Е.Н.ГУ «Средняя школа №26», г.Актобе


äàìóäàìó


жизни.Реализация деятельностного подхода на

занятиях заставляет воспитателя перестроить свою работу, уйти от привычного объяснения и предоставить обучающимся самостоятельно, в определенной последовательности открыть для себя новые знания и присвоить их. Воспи-татель должен осознать, что именно дети являются главными «действующими героями». И, следовательно, деятельность каждого ребёнка на занятиях должна быть осмыслена, личностно-значима. Ребёнок должен понимать: что я хочу сделать, зачем я это делаю, как я это делаю, как я это сделал.

Каждый ребёнок от рождения наделён одному ему свойственным потенциалом развития, и этот потенциал может развиться только в процессе собственной деятельнос-ти. Что же представляет собой учение как деятельность? Термин «деятельность» определяет любую активность, любую работу человека. Учебная деятельность не дана ребёнку с самого начала, её нужно построить и, как всякая деятельность, учение выполняется на основе определён-ной процедуры.

Предшкола и начальная школа даёт сегодня не только базовые навыки, такие как умение читать, слушать и говорить, а формирует устойчивую потребность в саморазвитии, самообразовании. Здесь особенно прослеживается преемственность между дошкольным и школьным обучением.

Каждому человеку, вступающему в этот сложный и противоречивый мир, необходи-мы определённые навыки мышления и качества личности. Умение анализировать, сравнивать, выделять главное, решать проблему, умение давать адекватную самооценку, быть ответственным, уметь творить и сотрудничать – вот с чем ребёнку необходимо войти в этот мир. И задача каждого педагога построить процесс обуче-ния так, чтобы помочь раскрыться духовным силам ребёнка.

Поэтому воспитателю необходимо не только доступно всё рассказать, но и научить ребёнка мыслить, привить ему навыки практических действий. Этому способствуют активные формы и методы обучения, используемые нами на уроках, к ним относятся:

ю игра (различные виды игр);

ю проблемная ситуация;

ю обучение через деятельность;

ю групповая и парная работа;

ю «оценочная» деятельность учащихся

(результат).

В своей работе стараюсь не давать детям знания в готовом виде, а направляю их на поиск различных вариантов решения проблемы. Если дети открывают на занятии что-то новое, значит, цель достигнута. Одним из путей организации учебной деятельности на уроке является постановка учебной задачи. Создаю для каждого ребёнка ситуацию успеха. На этапе первичного закрепления использую возмож-ности самого простого вида групповой работы – работу в парах. Работа в паре выполняется по условным названием «Ученик-воспитатель». Каждый играет роль то ученика, то воспитатте-ля. Убеждена в том, что при правильной организации и системности работы дети приобретут не только опыт конструктивного общения, сформируют коммуникативные навыки, но и приобретут более качественные знания по предмету.

Обучать деятельности – это значит, делать учение мотивированным, учить ребенка самостоятельно ставить перед собой цель и находить пути, в том числе средства, ее дости-жения, помогать ребенку, сформировать у себя умения контроля и самоконтроля, оценки и самооценки. Для решения и выполнения этих задач на каждом занятии разрабатываю различные задания проблемного, поискового характера, а также тесты, головоломки, шара-ды, проводятся опыты, ведутся наблюдения.

Осуществляя деятельностный подход, организую учебную работу так, чтобы обучаю-щиеся являлись субъектами собственной деятельности: осознавали и сами могли вычле-нить проблему, сами могли поставить цель изучения того или иного вопроса, сами форму-лировали задачи, решали их, применяли полученные знания на практике.

Деятельностный подход заключается в том, что учебный материал представляется в виде последовательности задач, которые решаются совместно собучающимися, форми-руются выводы, осуществляются на различных этапах логически допустимые обобщения и делается переход к следующим задачам и так далее. Результатом использования деятельнос-тного подхода на занятиях является высоким уровнем познавательной активности, инициа-тивности, самостоятельности, индивидуально-го поиска и творчество детей.

Литература 1. Государственная программа развития

образования и науки РК на 2016-2019 гг. –Астана, 2016.


57 №4(4) 2017

ХХІ ғасыр білімділер ғасыры болғандықтан, бүгінгі таңда заманымызға сай зерделі, ой-өрісі жоғары, жан-жақты дамыған ұрпақ қалыптас-тыру мемлекетіміздің алға қойған аса маңызды міндеті болып тұр. Тәрбие мен білімнің алғашқы дәні – мектепке дейінгі тәрбие ошағында беріледі. Бала денсаулығының мықты болып, қозғалыс, дене құрылысының дұрыс жетілуі мектепке дейінгі кезеңде қалыптасады.

Ұлттық ойындар – қазақ халқының ерте заманнан қалыптасқан дәстүрлі ойын-сауықтардың бір түрі. Оның бастауы алғашқы қауымдық қоғамда шыққан. Ұлттық ойындар негізінде әр халық түрлі-түрлі жаттығулар жасау жолымен дене шынықтыру ісінің негізін салды. Бертін келе шынайы спорт ойындары-ның шығуына түрткі болды.

Ұлттық ойындар – ата-бабаларымыздан бізге жеткен байлығымыз, асыл қазынамыз. Сондықтан, үйренудің күнделікті тұрмысқа пайдаланудың заманымызға сай ұрпақ тәрбие-леуге пайдасы орасан зор. Ойын баланың алдынан өмірдің есігін ашып, ұштаса береді. В.А.Сухомлинскийдің сөзімен айтқанда: Ойын-сыз ақыл – ойдың қаншалықты дамуы да жоқ және болуы да мүмкін емес. Ойын дүниеге қарай ашылған үлкен жарық терезе іспетті, ол арқылы баланың рухани сезімі жастық шақ өмірімен ұштасып, өзін қоршаған, дүние туралы түсінік алады.

Ұлттық ойындардың мектеп жасына дейінгі балаларға лайықтары «Көкпар», «Орамал алу», «Тақия жасыру», «Алтын қақпа», «Ақ серек-Көк серек», «Айгөлек», «Ақ сандық – Көк сандық», «Ақ сүйек» баланың көзін жұмғызып алаңдағы ағаш ішіне сүйекті лақтырып жіберіп, іздеу т.б. ойындар ойнату арқылы баланы тапқырлыққа, жылдамдыққа, шапшаңдыққа, икемділікке, батылдылыққа үйрету іске асырылады. Яғни, таңертеңгі қабылдау кезінен кешке баланың үйге қайтуына дейінгі уақыт аралығындағы күн тәртібіне сәйкес дене тәрбиесі күні бойғы тәрбие түрлер імен б іртұтас сабақтас жүргізіледі. Сондықтан да, бағдарлама бойын-ша арнайы өтілетін тақырыптық тәрбие сәттерінің арасында әуелі дене сергіту, жұмыс соңында ырғақты қимыл-қозғалыс ойындарын өткізу көзделеді.

Ең бастысы, ата-бабадан қалған өнер мен өнеге үлгілерінің лайықтыларын баланың сана-сезіміне құйып көзіне көрсете отырып, ойын арқылы бойына сіңіріп, оларды әдептілікке, мейірімділікке, ізеттілікке, туысқандық пен бауырмалдыққа, үлкенге – құрмет, кішіге – қамқорлыққа баулып ұғындыру, қалыптастыру. Бір ғажабы ойындар балалардың жан сұлулы-ғын да, тән сұлулығын да жан-жақты жетілдіру-ге бағытталған. Өзгені былай қойғанда жан-жануарлар қалай дыбыстайды, қалай іс-әрекеттер жасайды, оларды тілімізде қалай айтады дейтін танымдық, тілдің маңызы зор мәселелерді «Қалай айтуды білесің?» ойынның өзі балалардың құлағына құйып береді.

Әтеш – шақырадыЕсек – бақырадыКүзен – шақылдайдыБақа – бақылдайдыШыбын – ызылдайдыШіркей – ызыңдайдыӘр түрлі ойынның өтілу барысында, оның

ережесін сақтап, яғни 3 кезеңнен тұратынын ескеруіміз керек: ойынды өткізер алдындағы дайындық жұмыс, ойынның басталуы мен ойналу барысы, ойынның аяқталуы.

Ойынды ойнату мен үйретудің мақсаты: ұлттық ойындарды дене шынықтыру іс-әрекетінде кең қолдана отырып, балалардың дене тәрбиесін дұрыс жолға қою, спорттық шеберліктерін, мүмкіндіктерін арттыру; қазақ халқының ерлік-жауынгерлік тарихын, ерліктің өшпес үлгісін қалдырған хас батырлардың өмір өнегесімен таныстыру, өз жерін, өз елін қорғай алатын елжанды, ұлттық намысы мол жігерлі бүлдіршіндерді тәрбиелеу; жас ұрпақты өздігінен білім деңгейін көтеруге үйретіп, өзін-өзі тәрбиелеуге дағдыландыру.

Ұлттық ойын ойнатудың негізгі мақсаты: балалардың денсаулығын нығайту, денені шынықтыру, мәдениетін қалыптастыру, өзін-өзі тәрбиелеу, өзін-өзі жетілдіру.

Оқу қызметтерінде бағдарламаның мазмұнына қарай сергіту жаттығулары ретінде қолдануға болады. Дене шынықтыруда қимыл-ды ойын ретінде ұлттық ойындарды алу – тәрбиешінің өз еркінде.

БАЛАБАҚШАДА ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРДЫ ДАМЫТУ

ҚҰЛНИЯЗОВА Алмагүл Жанболатқызы,Ақтөбе қаласы, №32 «Қуаныш» МДҰ тәрбиешісі


äàìóäàìó


59 №4(4) 2017

Дарынды адам болмысы бөлек, өзіне ерекше назар аударуды талап ететін кербез тұлға. Оны бірегей талант иесіне айналдыру үшін қажымас

қайраттылық пен ерен еңбек қажет. Бір данышпан өз сөзінде: «Баланың тағдыры ұстазының көзқарасы мен тәжірибесінен, мектеп дәстүрі мен ата- анасының өмірлік ұстанымына байланысты» деп атап кеткен. Шын мәнінде, дарынды әрі талантты бала-лармен жұмыс жүргізу ұстаздың тұлғасына белгілі бір талаптарды қояды.Олар:

— «Қатып қалған» қағидаға бағынбай, қызықты жұмыс жүргізу,

— іздену белсенділігі, құштарлық;— жасөспірімдер және дарынды балалар

психологиясын жетік меңгеру;— ұстаздың дарынды балалармен жұмыс

жүргізу дайындығы.Қазіргі заманның білім беру жүйесіндегі

артықшылықтың бірі дарынды балаларды анықтау, оларға тәрбие және білім беру мәселесі болып табылады. Нәтижесінде, ол шешімнен мемлекеттің зияткерлік және эконо-микалық әлеуеті тәуелді болып келеді.

Ең алдымен, көптің ішінен ерекше қабілетке ие, дарынды балаларды анықтай білу қажет. Олар бірқатар ерекшелікке ие: ізденісте жүреді, білімге құмар, көкейіндегі сауалға жауап і здеуде әрдайым табандылық танытады, м ә н і т е р е ң сауалдарды жиі қояды, көбінесе қ а л ы ң о й үстінде, жақсы есте сақтау қ а б і л е т і м ен ерекшеленеді.

Баланың пәнге қызығу-ш ы л ы ғ ы н қолдау және б о й ы н а д а р ы ғ а н қ а б і л е т т е р і н шыңдау мақсатында мен шығармашалық таспырма-ларды, қызықты материал-

дар мен тест тапсырмаларын пайдаланамын. Құрамына түрлі тапсырмалар, оқушылардың баяндамасы, шығармашылық пәндер кіретін практикалық бағыттағы сабақтарды жүйелі түрде өткізіп тұруды дәстүрге айналдырдым. Бұл сабақтың негізгі міндеті: білім алушылар-ды үлкен әрі қызықты жұмысқа баулу, бұл келешекте оларға мамандық таңдауға, үлкен өмірге сенімді түрде аяқ басуға септігін тигізеді. Менің тәжірибемде дарынды оқушы-лармен жұмыс істеудің анағұрлым маңызды формасы олимпиада болып табылады. Олимпи-ада ең қабілетті әрі дарынды балаларды анықтауға, тұлғаның білім қажеттіліктерінің қалыптасуы мен дамуына, оқушылардың жоғары білім алуға дайындалуына, түрлі ғылыми және практикалық қызмет салаларын-да щығармашылық еңбекке сеп болады.

Мектеп және қалалық деңгейдегі олимпиа-даларға дайындық жұмысын мен бүкіл оқу жылы бойы өткіземін. Сабақтан кейін дарынды балалармен қосымша жұмыс жасаймыз: қызықты тапсырмалар орындап, жоба әзірлейміз.

Баланы өзін-өзі жетілдіруге, яғни өз бетінше алдына міндеттер қойып, оны өздігінен шешуге үйретемін. Себебі шығармашылық

белсенділікті ынталандырып, оны одан әрі дамыту тек өзін-өзі тәрбиелеудің арқасында ғана

м ү м к і н б о л а д ы . Өздігінен білім алуға ұ м т ы л ы с ж а с а ғ а н балаларға «әлдекімнің

а р т ы н а н е р і п жүрсең, жүрген

ж о л ы ң е с т е қалмайды, ал ө з і ң ж ү р і п өткен жол еш у а қ ы т т а ұ м ы т ы л м а й-ды», «Талант – бұл 1 % бойға д а р ы ғ а н

қабілет, қалған 99%-ы еңбекпен төгілген тер» деп айтып отырамын.

ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРМЕН ЖҰМЫС

Қойшығұлова Бақтыгүл Жұмабекқызы,№3 Алға қазақ орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Жас ғалым мінбері/ Страница молодого ученого


äàìóäàìó

Ақындық – айналайын жаратылыстың адамзат баласына айрықша сыйы. Ой мен сананың, жүрек пен жанның

тұтастық сипатын танытар осынау ғажайып құбылыстың жер бетінде қанша ғұмыр сүретіні, әлі қанша ғұмыр кешерін ешкім кесіп айта алмайды. Бірақ ай, жұлдыз аманда, мына жусанды даласы мен қарағайы, тал-қайыңы тербелген қара орманды таулары аманда, әр алуан тілде сөйлейтін, әр қилы ғашық болатын ұлдары мен қыздары аманда, жұмыр жердің төсіндегі өмір мәңгілігін танытар жану мен өшу, күю мен сүю, жақсы көру мен жек көру сезімі барда ақындық өнердің өлмесі, жырдың жазыла берері шүбәсіз. Бір қарағанда жұмыр бас пенденің жалқы сезімі мен жан дәрмен ойының қағаз бетіне түсе қалған айнасындай көрінер, адамның жылаған, күлген, қайғырған, шаттан-ған, мұңайған, шабыттанған сәт-сағатының ырғақ болып түйіліп, ұйқас болып құйылып, өз қалыбы мен өрімін оп-оңай таба қойғандай елестер шынайы. Жырдың шыңғырған мінезі мен шымыр табиғатын тану оңай емес. Нағыз жырды нән кеуде жазғыштардан айырудың, ал кеуде сәуегей сымақтардың пішкен тоны мен кескен сөзінен сақтаудың жолы жалғыз. Ол – бас төреші – Уақыт пен хас төреші – Жүректің

сынынан сүрінбеу. Фариза Оңғарсынова – осындай уақыт пен

жүрек сынынан сүрінбей, оқырман ойының кең айдынына әлдеқашан шығып кеткен ақын. Оның өмір, адам, дүние тану кеңістігін айғақтар қайыпберен сезім мен қайталанбас ойлар иірімі өзіндік өр үнімен, өзгеше бояуымен, тағылымды мінезімен, танымдық сипатымен көңілді толқы-тады, жүректі тербетеді, жанды байытады. Ой төрі мен өлең өріндегі ақын қуанышы мен қайғысы қашанда жалғандық пен жәдігөйліктен таза, күлсе – күдіксіз, жыласа, жалынына су сеппес, аярлыққа жаны қас, өртеніп-жанудан арымас. Асқақтық пен Рухты аялаудың қайта-ланбас көрінісі. Асылы ақын атаулы өз кезеңі мен өз дәуірінің шындығын бедерлі жырмен бейнелеп, өре алғанда, ана өлең өлкесінен өгейлік көрмей, өз орнын төрден алады. Жан-жүрегіңіздің жайлауын әлдебір дауыл жалап өткендей, қоңыр тауыңыздың қойын-қолтығын әлдебір сарала күздің сарала жаңбыры қыды-рып кеткендей күй кешесіз. Бой-бойыңызды өмір, тіршілік туралы алуан-алуан ой тінтіп, жазира-жазығыңызды қилы-қилы сезім кезеді. Опасыз досты көріп, опынар шағыңыз да, адал жандардың ақжарма көңіліне кенеліп, теб-іреніп, толқыр сәтіңіз де мол. Соның қай-

қайсысында да – «Жүрегіңіз сыздаған кезде, жаныңыз мұзда-ған кезде» Фариза – Жырды оқысаңыз, көкірек-көзіңіз ашы-лып , сая табарыңыз , пана көреріңіз анық. Мына дүниеде тау тұлғалы, тұғыры берік жандардың бар екені есіңізге түседі. Сайын даланың төсін емген адал, аңғал халқыңыздың сондай тұғыры мықты тұлғаларға қай заман, қай дәуірде де өз тағдырын сеніп тапсырғанын ойлайсыз. Мен даланың қызы едім, Жазығында жатпайтын көз ілер қара. Жазира менің жанымның өзі де дара. Асқар көрмеген мен шіркін биік дегенді, өлшеуші ем сонау аспан-ның өзімен ғана, – деген шумақта

ТҰНЫҚ ЖЫРДЫҢ ТҰМАРЫ: ФАРИЗА ӨЛЕҢДЕРІНІҢ ТІЛІ

МАКАЖАНОВА Назгүл Ахметовна,Байғанин ауданы, Қарауылкелді ОМ қазақ тілі мен əдебиеті пəні мұғалімі


қаламгердің шыққан, өскен ортасын дәл көрсететін поэтикалық деталь, әдемі образды сурет жатыр. Сондай-ақ, ақынның биік арманы анық көрінеді. Фаризаның беріліп, шабыттанып, аса құмарта, кең көсіліп жырлаған табысты тақырыбы – махаббат, сүйіспеншілік тақырыбы-нан басқа да саяси – әлеуметтік тақырыптарды әуелде публицистикалық толғау үлгісі арқылы игерген ақын бірте-бірте философиялық, психологиялық монолог формаларға ауысып суреттегенін көреміз. Оңғарсынова поэзиясы – осындай үлгі-өнегесімен «одағайланып» көзге түсер өрелі жырлардың кеңістігі. Айтулы жырдың табиғатына мейлінше тереңірек бой үйреткен талғампаз оқырман ақын махаббаты аясының соншама кеңдігін, өмірдің өзіндей сан алуан сан қилы екендігін аңғарады. Ақын ұсынар «Ғашықтық параметрлері де» сондық-тан қилы-қилы болып келеді. «Жарты-кеш ай ұзатылған қызға ұқсаса, қыр тәтті ұйқысын қимай қалғып қана тыныштық құшағында жатыр. Ал нәп-нәзік қырдың жұпар гүлі алғаш-қы балғын сезімге ұқсайды», – дейді ақын. Шынында мұндай тапқыр да сұлу тіркестерді тек Фариза ақын ғана таба алатын сияқты. Осылай еркелей жырлау Фаризаға тән секілді. «Мінезі жоқ адамда мән де жоқ». Бұл – Фариза-ның өз тұжырымы. Мінезсіз өлең де – мәнсіз. Адамның сезім құбылысына еркін ене білетін Фариза жырлары әйел табиғатының, әйелдік қадір-қасиеттің, әдемілік пен нәзіктіктің тамыр-шысындай. Шығармаларын оқи отырып үйлесім сұлулығын, әйелдер әлемінің энциклопедиясын ақтарғандай әсерде қалатынымыз тегін емес. Өйткені Фариза өмірдің өзін, адамның ғұмырын суреттейді:

Соныменен тәтті де өмір деген,Туралаған өмірді өмір демен.Құлазисың, құлайсың, тағы тұрып,Тағы ілгері желеді көңіл-дөнен.Шаттығы мен азабын қатар көріп,Жүрсем де ылғи қызығам өмірге мен.

P.S. Èә, òåê өì³ðãå æàðäàé ғàøûқ æàí ғàíà

îíûң қèûíäûғûíà òөòåï áåðå �ñà êåðåê. Àқûí

Ôàðèçàғà áүã³íã³ æұëäûçäû ñәò³íäå àéòàð ò³ëåê:

Àñқàð êө�åãåí ìåí, ø³ðê³í, áè³ê äåãåíä³ өëøåóø³ �

ñîíàó àñïàííûң өç³ìåí ғàíà, – äåï өç³ àéòқàíäàé, ñîғàí

òàғäûð áè³êò³êò³ң өëøåó³ø³ á�óғà æàçғàé! Өì³ð³

өëåңìåíåí өð³ëãåí àқûííûң òàғäûðû îñ�àé өòå áåðä³.

Æûð әë�³íå құëàø ұðғàí àқûí æû�àðû өç

îқû�àíäàðûí қóàíòà áåðåð³ ñөçñ³ç.Өç³ өì³ðäåí өòñå

äå, өëåң³ îíû åøқàøàí өø³�åéä³!!!

ФАРИЗА!Фаризажан, Фариза-қыз,

Өмірде ақындардың бәрі жалғыз.Шыдай-шыдай ақыры жалығармыз,

Бірімізден біріміз арылармыз.Біздерді де жоқтайтын жан болса егер,Шаң басқан архивтерден табылармыз.

Сен мені білесің бе, білесің бе?Жаралмаған жан екем күресуге.Жылай жүріп, өтірік күлесің де,Жүресің де қоясың, жүресің де.

Бірі итеріп кеудемнен, бірі шалып,Тастағысы келеді күресінге.

Фаризажан, сен соны білесің бе?...Жанарымды тұманмен тұмшаладым,

...Серіппесі үзіліп тұр садағым.Жігітінен қазақтың дос таба алмай,

Қыз да болсаң мен саған мұң шағамын.Ауырлар деп ойлап па ем мұнша халім...

Ақын болып несіне жаратылдым,Арасында қап қоймай қара түннің.

Қасиетін сезем деп Ана тілдің,Қауырсыны қалмады қанатымның.Қу тірлікке құл болып, аяң басып,

Құлашымды жая алмай баратырмын.Момын едім, жақсы едім, ұяң едім,

Аттап өттім олардың қия белін.Енді, міне, қауқарсыз құр ашуды,Жия бергім келеді, жия бергім.

Маңдайымнан сипаған бір жан болса,Енді қалған өмірімді қияр едім.

Білмеймін, бұзықпын ба, жындымын ба?!Кеп тұрады тілегім мұңды-мұңға.Енді қалған өмірдің құрдымында,

Өлтірсе де көмбеймін жырды құмға!Нөл болады деп айтам, жалтармаймын,Көбейтсең де қаншама мынды-мыңға...

Айналаға қарайық анық барлап,(Түн кеткесін, күн шығып, жарық болмақ),

He туралы жырласақ, Фариза-қыз,Бағыштайық бәрін де халыққа арнап.

Фариза, Фаризажан, Фариза-қыз,Бірімізден біріміз арылармыз.

Том-том болып дүкенде тұрмасақ та,Подвалдағы архивтен табылармыз...

Мұқағали Мақатаев

Жас ғалым мінбері/ Страница молодого ученого

61 №4(4) 2017

ҚАПЛИЕВА А.Қ.,«Өрлеу» БАҰО Ақтөбе филиалы, мұғалімдердің психологиялық-педагогикалық кәсіби

дамуын жетілдіру кафедрасының меңгерушісі, пед.ғ.к., доцент

ҚАЗІРГІ БІЛІМ БЕРУДЕГІ «МЕДИАСАУАТТЫЛЫҚТЫҢ» МАҢЫЗЫ

«Педагогикалық психологиялық сөздікте» (ағылш. тіл. – media education, латын.тіл. – media) медиа-білім беру оқушыларға бұқара-лық қатынас заңдылықтарын үйрететін педаго-гикадағы бағдар деген мағынаны білдіреді. Елбасы Н.Ə.Назарбаевтың Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдауында білім беру реформа-сының басты өлшемі тиісті білім мен білік алған кез келген азаматы əлемнің кез келген елінде қажетке жарайтын маман болатын деңгейге көтерілу болып табылады дей отырып, əлемдік стандарт деңгейінде сапалы білім беру қызметін көрсетуге қол жеткізу керек екенін айрықша атап көрсетеді.

Қазіргі мұғалім білім саласындағы барлық істерді атқаратын білімдер, беделді адам болса, бүгінде мұғалімнің рөлі өзгерді, ол тек кеңесші, ақылшы жəне бағдар беруші.

Сондықтан медиа-білім берудің қажеттілігі: тұлғаны өздігінен ойлантуға, өздігінен əрекет етуге жаттықтыру, ынталандыру, «мендік» түсінігін жетілдіру, жаңаша ойлауға, түсінуге қалыптастыру медиа-білім берудің басты міндеті. «Медиа білім берудің негізгі міндеті болашақ ұрпақты ақпараттық жағдай өміріне, оны түсіне білуге, адамның психикасын аңғару-ға, қазіргі ақпараттық технологиялар, техника-лық құралдар арқылы вербалдық емес қарым қатынас əдістерін меңгеру».

1990 ж. басында ресейлік зерттеуші А.В.Шариков медиа-білім берудің кілттік тұжырымдамаларын жүйелеп, бірақ оларды жалпы түрде, медиа білім берудің семиотика-лық, мəдениеттік теориясы мен «сыни ойлау-ды» қалыптастыру теориясын біріктіріп, «сыни» концепция деп атайды. А.В.Шариков медиа-білім беру тұжырымдамаларының кілттік ұғымдарының бірін «медиа-сауаттылық» деп атайды. Осы уақытта «медиа-сауаттылық» жəне «медиа-білім беру» ұғымдары синоним ретінде қолданылды. Медиа-сауаттылық аудиторияға медиа-білім беру үрдісінің негізгі мақсатын көрсетеді. Ал, британдық ғалым-зерттеуші Л.Мастерман медиа-білім берудің негізгі 18 принципін атап көрсетті:

1) Медиа-білім беру демократиялық қоғамның əлеуметтік құрылымы мен байланыс-тың маңызды саласы.

2) Медиа-білім берудің негізгі тұжырымда-масы – репрезентация. Медиа шындықты бейнелемейді оны символдар мен белгілер жүйесін пайдалану арқылы көрсетеді. Бұл принципсіз медиа білім беру мүмкін емес.

3) Медиа – бұл бүкіл адам өмірінде жалға-сып жататын үрдіс. Əйтсе де, оқушылар медиа үшін приоритетті аудитория болып табылады.

4) Медиа-білім берудің мақсаты – тек сыни ойлауды ғана емес, сыни автономияны тəрбие-

ХХІ ғасырда ақпараттың қарқынды əрі үздіксіз дамуы білім беру мазмұнына өзгерістер енгізіп, білім беру үрдісін жаңаша бағытта қалыптасуына ықпал етіп отыр. Қазіргі кезде бұқаралық ақпарат құралдарының (баспасөз, телевизия, киноматография, радио, видео жəне интернет) кең таралуының барысында жасөспімдер ақпарат тасқыны астында қалуда. Сондықтан, «медиа» термині біздің елімізде қолданыста жиі аталмағанымен, біртіндеп қоғамның ең маңызды бөлігіне айналуда. Бұрын «технологияның өркендеген дəуірі» десек, бүгінде ол «жаһандық ақпарат ғасыры» деп аталатын кезең қоғамымыздың дамуына, соның ішінде тəрбие, білім беруде тұлғаның қалыптасуына əсерін тигізетін күшті қару болып отыр.


äàìóäàìó


леу болып табылады. 5) Медиа-білім беру – бұл зерттеушілік

үрдіс.6) Медиа-білім беру – маңызды жəне

заманауи, идеологиялық жəне тарихи ұғымда кең көрініс табады.

7) Медиа-білім берудің кілттік тұжырымда-маларының басым деңгейі альтернативті мазмұннан гөрі, аналитикалық құралдарға жақын.

8) Медиа-білім берудің мазмұны көп нұсқалы аналитикалық құралдардың дамуы болып табылады.

9) Медиа-білім берудің тиімділігі екі түрлі көрсеткішпен бағаланады: оқушылардың жаңаша жағдайда өзіндік сыни ойын дамыта білу қабілеті жəне медиаға қарым-қатынас мотивациясының болуы.

10) Медиа-білім берудегі оқушылардың бағалауы, ол өзін-өзі бағалай алуы.

11) Медиа-білім беру мұғалім мен оқушы арасындағы қарым қатынасты өзгертуге ұмтылып, ойлануға жəне диалог құруға мүмкіндік береді.

12) Медиа-білім беру бұл пікірталастан гөрі диалогқа құрылған.

13) Медиа-білім беру негізінен белсенді жəне ашық та еркін педагогтарды дамытуға бейімделген. Яғни, медиа-білім беру жаңа салада жаңаша іс-əрекеттерді іске асыру жолдары.

14) Медиа-білім беру біріккен, топтық оқытуға бағытталған.

15) Медиа-білім беру «тəжірибелік сыннан» жəне «сыни тəжірибеден» құралады.

16) Медиа-білім беру өзіне ата-аналар, медиа саласындағы кəсіби мамандар, педагог-тар арасынан қарым-қатынасты таңдап алады.

17) Медиа-білім беру өзгермелі жалғасып отыратын принциппен байланысты.

Бұл британдық Л.Мастерманның медиа-мəтінге қатысты «сыни ойлауды қалыптастыру» концепциясымен тікелей байланысты. Қазіргі зерттеуші ғалымдар педагогика ғылымына кіріктірілген жаңа ұғымдардың өзіндік салыс-тырмалы ерекшелігін анықтаудың парамет-рлерін де жасауда / кесте1/.

Негізгі

параметрлер Жалпы педагогика Инновациялық педагогика Медиапедагогика

1 2 3 4

Мақсаты Білім, икемділік, дағдыны қалыптастыру

Стандарттағы берілген мəселелердің шешу жолдарын іздеу емес, өзіндік қабілетті дамыту, өздігінен мəселелерді құру барысын жобалау, қызметтегі

жаңа өнімдерді

жүзеге асыру

Кез-келген жерде жəне кез келген уақытта өмір бойы білім алуға үздіксіз қабілетті қалыптастыру

Өзекті ұстанымы

Қысым арқылы өз шешімін енгізу

Өзіндік даму, көбею

Мобильділік, тез, икемді, уақытты ұту

Оқытудағы негізігі идея

Мен сияқты жаса

Мен жəне сен біріге жасайық

Алдымен нақты түсін,

сосын ойлан

Кіріктірілген мінездеме

Еске сақтау мектебі

Дамыту мектебі

Тəуелсіз жəне шығармашылық өзіндік айтары бар мектеп

Қарым-қатынастағы басты ерекшелік

Субъект-объект: Адам-обьект

Субъект-субъект: Адам-Адам

Желілік қауымдастықтағы

қарым-қатынас

Əрекеттегі қарым-қатынас стилі

Авторитарлық, бірізділік, жасырын,

жабықтық, нақты еместік

Тəуелсіздік, сабақтастық, ашықтық

Кері байланыс, түсініктілік, байланыстылық, əсерлілік, нақтылық

IT: Білім/ Образование

Кесте 1. «Жалпы педагогика», «Инновациялық педагогика» және «Медиапедагогика» ғылымдары ұғымдарының салыстырмалы сипаттамасы

63 №4(4) 2017

Білім берудегі үрдіс формасы

Фронталды, жекелей Топтық, ұжымдық. Қашықтықтан, виртуалды, мобильді, автономды, жекелей

Оқыту əдісі

Түрлі-түсті,

түсіндірмелі, ақпараттық

Проблемалы,эвристикалық, зерттеушілік, ізденістік, рефлексиялық

Телекоммуникативтік,

мультимедиялық, интерактивтік, түрлі каналдық,

өзіндік бағалаушылық, өзін-өзі бағалау

Əрекет түрлері

Репродуктивті, жариялайтын

Продуктивті, шығармашыл, проблемалық

Мобильді, сыншылдық, ақпараттық кері байланыс,

«кейс»

Оқытудағы танымдық əдіс

Берілген тапсырма бойынша жаттанды

Əрекеттегі ізденіс, өзіндік рефлексия

Виртуалды, өзіндік топтағы талдау, анализ жəне синтез

Мұғалім міндеті

Ақпаратты беруші, сақтаушы, бағалаушы

Кеңес беруші, басқарушы, ынтымақтастықты орнатушы

Тьютор, модератор, аниматор, ментор, фасилитатор, менеджер, челенджер

Оқушы көзқарасы

Мүдделері мен мотивтеріндегі енжарлылық, ұстамдылық

Өзін-өзі жетілдіруге қызығушылығы жəне белсенділігінің болуы

Пəнге қызығушылық қабілетінің жоғарылығы, қызығушылық қызметтегі мотивация

Қорытындылай келе, медиа-білім беру –

ерекше сала, мұғалімдерге немесе оқушыларға жай ғана берілмейді, бұл педагогтар мен оқушылардың жаңа білімді игерудегі сыни зерттеуі жəне диалогта болу пəні. Қазіргі білім беруде мұғалімдердің кəсіби сауаттылығының бір бөлігі медиасауаттылық болса, бұл ұғым осы уақытқа дейін сабақ барысында интерактивті тақта, мултимедия, электронды оқулық, көрнекіліктерге жүгіну, оқытушыға уақытты үнемдеуге, аз уақыттың ішінде бірнеше бала-ның білімін бағалауға, бағдарламадағы матери-алды қай дəрежеде меңгергенін айқындауға мүмкіндік береді, яғни бұл баланың білім деңгейін қадағалаудың ең тиімді тəсілі. Зымы-раған уақыт кеңістігінде болашақта бұқаралық ақпарат жəне қатынас құралдары (баспасөз, баспа, кино, теледидар, видео, дыбыс жазбала-

ры, компьютер жəне интернет жүйесі) арқылы келіп жеткен ұғым-түсінікті, ондағы мəн-мазмұнды пайымдай білуге, заңдылықтарды ажырата алуға баули отырып, дұрыс салауатты қорытынды жасай білуге деген жаңартылған білім берудегі сұранысты қанағаттандыруда мұғалімдерге медиасауаттылықты игеру артық етпейді.

Əдебиеттер 1.ҚР Президентінің «Қазақстан – 2050»

Қазақстан халқына арнаған Жолдауы // Еге-менді Қазақстан. – Астана, 2014.

2.http://medialiterasy.boom.ru./medialiterasy.whol.htm

3. Мастерман Л. Обучение языку средств массовой инфрмации //Специалист. – 1993, №4.



äàìóäàìó

http://medialiterasy.boom.ru./medialiterasy.whol.htm



ТРЕБОВАНИЯ К СТАТЬЯМ И УСЛОВИЯ ПУБЛИКАЦИИ В ЖУРНАЛЕ:

Общие требования: - тема должна быть актуальной; - заголовок должен быть ясным и конкретным; - содержание статьи должно соответствовать тематике номера; - содержание статьи должно носить практический характер; - статья может быть написана в соавторстве; - статья может быть написана на казахском/русском/английском языке; - статья может содержать конкретные примеры ученических работ; - статья должна содержать список использованных ресурсов.Объем статьи: 3–5 страниц (включая рисунки, фотографии, таблицы).Сведения об авторах: Фамилия, имя, отчество (полностью), 2 фотографии автора (-ов) в формате jpeg отличного качества

(300 dpi); указание ученой степени (если есть), должности, места работы; контактный телефон и e-mail.

К публикации принимаются статьи, оформленные в соответствии с техническими требованиями:

1. Текст статьи набирается в программе Microsoft Word;2. Шрифт основного текста - Times New Roman;3. Размер шрифта основного текста - 14 пт;4. Межстрочный интервал одинарный;5. Выравнивание текста по ширине;6. Автоматическая расстановка переносов включена;7. Рисунки и таблицы по тексту, с кратким названием или описанием;8. 2 фото автора, отличного качества (во весь рост, в пол-оборота).Редакция республиканского информационно-педагогического журнала «Педагогикалық даму»

оставляет за собой право корректировки и сокращения объема статей по своему усмотрению.Статьи могут быть отклонены без объяснения причин. Редакция вправе самостоятельно решать вопрос

соответствия статей тематике номера и его рубрик.

Талаптар жəне шарттар/ Требования и условия

МАҚАЛАЛАРҒА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР ЖӘНЕ ЖУРНАЛДЫ БАСЫП ШЫҒАРУ ШАРТТАРЫ:

Жалпы талаптар: - тақырып өзекті болуы тиіс;- атауы анық және нақты болуы тиіс;- мақала мазмұны журнал тақырыбына сәйкес келуі тиіс;- мақала мазмұны практикалық сипатқа ие болуы тиіс;- мақала қосарланған автормен де шығарылады;- мақаланың қазақ/орыс/ағылшын тілінде жазыла береді;- мақала оқушы жұмыстарының нақты мысалдарын қамти алады;- мақалада пайдаланылған әдебиеттер тізімі болуы тиіс.Мақала көлемі: 3–5 бет (суреттерді, фотосуреттерді, кестелерді қоса алғанда).Авторлар туралы мәліметтер: Тегі, аты, әкесінің аты (толық), автордың (авторлардың) jpeg форматтық, жоғары сапалы 2 фотосуреті

(300 dpi); ғылыми дәрежесі (бар болған жағдайда), лауазымдары, жұмыс орны; байланыс телефоны және e-mail.

Мынадай техникалық талаптарға сәйкес ресімделген мақалалар басылымға қабылданады:

1. Мақала Microsoft Word бағдарламасында терілуі тиіс;2. Негізгі мәтін қарпі - Times New Roman;3. Негізгі мәтін қарпінің мөлшері 14 пт;4. Жол аралық интервалы - бір жарым;5. Мәтіннің теңшелуі ені бойынша;6. Тасымалдардың автоматты орналастырылуы қосылған;7. Мәтін бойынша суреттер мен кестелер, қысқаша атауымен немесе сипаттамасымен8. Автордың 2 сапалы фотосы (тұла бойына, денені бұрып).«Педагогикалық д » журналының редакциясы өз аму республикалық ақпараттық-педагогикалық

қалауынша мақалаларды түзету және көлемін қысқарту құқығына ие. Мақалалар себебін түсіндірусіз қабылданбауы мүмкін. Редакция мақалаларды журнал мен оның

айдарларының тақырыптарына сәйкес өзі анықтайды.

twitter.com/AktobeOrleufacebook.com/aktobe.orleu instagram.com/aktobe_orleu/

Сдано в набор 01.11.17 г.Подписано в печать 30.11.17 г.Выход журнала 05.12.2017 г.Тираж 10 экз.

Теруге 01.11.17 ж. жіберілді. Баспаға 30.11.17 ж. қол қойылды.

Журналды шығару мерзімі 05.12.2017 ж. Таралымы 10 дана.

Педагогикалык даму №4,2017 - aktobe-orleu.kzaktobe-orleu.kz/attachments/article/519/ped.damu4-2017.pdf · Жас ғалым мінбері 52 Вольф Г.Г.

Documents