บาลี 40 80

ประโยค๔ - มงคลตถทปน (ปฐโม ภาโค) - หนาท 1

มงคลตถทปนยา ปโม ภาโค --------- ปณามคาถา [๑] พทโธ โย มงคลตถน มงคล อต วสสโต เทสโก มงคลตถาน มงคลนต นมามห ฯ ธมโม โย มงคลตถน มงคล อต วสสโต โชตโก มงคลตถาน มงคลนต นมามห ฯ สงโฆ โย มงคลตถน มงคล อต วสสโต การโก มงคลตถาน มงคลนต นมามห ฯ อจเจว มงคลานมเม ปณาโม สกโต อห ตพพาหสา๑ อห หตวา อนตรายวนาสโก มงคลทปก ยนต มงคเลน สเทสต มงคลสตตนาเมน วสสต อตอาณก มงคลตถ จ ปาณน กถตสสธ เกนจ โกฏลกเขส ยสสาณา จกกวาเฬส ปตถฏา นานาคนเถส สารตถ วโลเกตวา ตมาทย ตสสตถ ทปยสสาม ต สณาถ สมาหตาต ฯ ๑. ตพพาหสาต ตงการณาต อตโถ ฯ


อปปตตกถา [๒] สตตตถ สวณณยนเตน ห ปม สตตปปตต ววตถาน จ วตวา ปจฉา อตโถ สวณณยเต ตสมา สตตปปตยาท วจจเต ฯ สพพสตตาน ห อตตชฌาสยา ปรชฌาสยา อตถปปตตกา ปจฉาวสกา จาต จตพพธา อปปตต โหต ฯ ตตถ ทวยตาน- ปสสนาทน สตตาน อตตชฌาสยโต อปปตต เมตตสตตาทน ปรชฌาสยโต อรคคสตตาทน อตถปปตตโต วมมกสตตาทน ปจฉาวสโต ฯ ตาส ปจฉาวสกปปตต อธาธปเปตา ฯ มงคลสตตมป ห ปจฉาวสโต อปปชชเตว ฯ [๓] ตตรายมนปพพกถา ชมพทเป กร ตตถ ตตถ นครทวารสณาคารสภาทส มหาชนา สนนปตตวา หร สวณณ ทตวาป นานปปการ สตาหรณาทก พาหรกาน กถ กถาเปนต ฯ เอเกกา กถา จาตมมาสจจเยน นฏาต ฯ ตตเถกทวส มงคลกถา อทปาท กนน โข มงคล ก ทฏ มงคล สต มงคล มต มงคล โก มงคล ชานาตต ฯ อเถโก ทฏมงคลโก นาม ปรโส อาห อห มงคล ชานาม ทฏ โลเก มงคล ทฏ นาม อภมงคลสมมต รป เสยยถท อเธกจโจ กาลสเสวฏาย วาตสกณ วา ปสสต เวฬวลฏ วา คพภน วา กมารเก วา อลงกตปปฏยตเต ปณณฆฏ วา อลลโรหตมจฉ วา อาช วา อาช รถ วา อสภ วา คาว วา กปล วา ย วา


ปน มป ก จ เอวรป อภมงคลสมมต รป ปสสต อท วจจต ทฏมงคลนต ฯ ต สตวา สตมงคลโก นาเมโก ปรโส อาห จกข นาเมต โภ สจมป อสจมป สนทรมป อสนทรมป มนาปมป อมนาปมป ปสสต ยท เตน ทฏ มงคล สยา สพพมป มงคล สยา ตสมา น ทฏ มงคล อปจ โข ปน สต มงคล สต นาม อภมงคลสมมโต สทโท เสยยถท อเธกจโจ กาลสเสวฏาย วฑฒาต วา วฑฒมานาต วา ปณณาต วา ปสสาต วา สมนาต วา สรต วา สรวฑฒาต วา อชช สนกขตต สมหตต สทวส สมงคลนต เอวรป วา ยงก จ อภมงคลสมมต สทท สณาต อท วจจต สตมงคลนต ฯ ต สตวา มตมงคลโก นาเมโก ปรโส อาห โสต นาเมต โภ สาธมป อสาธมป มนาปมป อมนาปมป สณาต ยท เตน สต มงคล สยา สพพมป มงคล สยา ตสมา น สต มงคล อปจ โข ปน มต มงคล มต นาม อภมงคลสมมต คนธรสโผฏพพ เสยยถท อเธกจโจ กาลสเสวฏาย ปทมคนธาทปปผคนธ วา ฆายต ปสสทนตกฏ วา ขาทต ปว วา อามสต หรตสสส วา อลลโคมย วา กจฉป วา ตลวาห วา ปปผ วา ผล วา อามสต ปสสมตตกาย วา สมมา ลมปต ปสสสาฏก วา นวาเสต ปสสเวน วา ธาเรต ย วา ปน มป ก จ เอวรป อภมงคลสมมต คนธ วา ฆายต รส วา สายต โผฏพพ วา ผสต อท วจจต มตมงคลนต ฯ เต ตโย อ ม


ส าเปต นาสกขส ฯ ตท เส ปน มนสเสส เอกจเจ เตส วจน คณหส เอกจเจ น คณหส เย น คณหส เต เตห สทธ ววทส ฯ เย ทฏมงคลกสส วจน คณหส เต ทฏเยว มงคลนต คตา เย อตเรส วจน คณหส เต สตเยว มงคล มตเยว มงคลนต คตา ฯ เอวมย มงคลกถา สกลชมพทเป ปากฏา ฯ [๔] อถ สกลชมพทเป มนสสา คมพคมพา หตวา ก น โข มงคลนต มงคลาน จนตยส ฯ เตส มนสสาน อารกขเทวตาป มนสสโต ต กถ สตวา ตเถว มงคลาน จนตยส ฯ เอเตเนว อปาเยน มนสสาน อารกขเทวตาน มตตา ภมมเทวตา ตาส มตตา อากาสฏกเทวตา ตาส มตตา จาตมมหาราชกา เทวตา ฯเปฯ สทสสเทวตาน มตตา อกนฏเทวตาต ตโต ตโต ต กถ สตวา คมพคมพา หตวา เทวพรหมาโน มงคลาน จนตยส ฯ เอว ยาวทสสหสสจกกวาเฬส สพพตถ มงคลจนตา อทปาท ฯ อปปนนา จ สา อท มงคลนต วนจฉยมปปตตาเยว ทวาทส วสสาน อฏาส ฯ ตทา สพเพ เทวมนสสา เปตวา อรยสาวเก ทฏสตมตวเสน ตธา ภนนา ฯ เอโกป อทเมว มงคลนต ยถาภจจโต นฏงคโต นาโหส ฯ อถ สทธาวาสเทวา มนสสาน จตต ตวา ทวาทสนน วสสาน อจจเยน สมมาสมพทโธ มงคล กถยสสตต มนสสปเถ วจรตวา อาโรเจนต ฯ อถ ทวาทสวสสจจเยน ตาวตสา เทวตา สมาคนตวา สกก เทวนท


อปสงกมตวา มารส มงคลป หา สมฏ ตา เอเก ทฏ มงคลนต วทนต เอเก สต เอเก มต ตตถ มย จ อ เ จ อนฏงคตา สาธ วต โน ตว ยถาสภาวโต พยากโรหต อาหส ฯ สกโก อย มงคลกถา กตถ ปม สมฏ ตาต ปจฉ ฯ มนสสโลเกต ฯ กตถ วสต ภควาต ฯ มนสสโลเกต ฯ สกโก เตนห เอถ มารสา ต ภควนต ปจฉามาต วตวา ตว ภควนต ปจฉาต เอก เทวปตต อาณาเปตวา เทวคณมาทาย เชตวน อาค ฉ ฯ อถ โส เทวปตโต ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต ตวา มงคลป ห ปจฉ ฯ ภควา ตสส ต ป ห วสสชเชนโต อม สตตมภาสต ฯ อยนตาเวตถ อปปตตกถา ฯ สตตววตถาน [๕] ตตถ เอวมเม สตนตยาท นทานวจน ปมมหาสงคตกาเล ธมม สงคายนเตน มหากสสปตเถเรน ปฏเน อานนทตเถเรน ป จนน อรหนตสตาน วตต ฯ พห เทวา มนสสา จาต เอกคาถา เทวตาย ฯ อเสวนา จ พาลานนตยาทกา เอกาทสคาถา ภควตา ฯ อทมโวจ ภควา อตตมนา สา เทวตา ภควโต ภาสต อภนนทตวา ภควนต อภวาเทตวา ตตเถวนตรธายต นคมวจนมป อานนทตเถเรน วตต ฯ ตเทต สพพมป สโมธาเนตวา มงคลสตตนต วจจต ฯ กมตถ นทานนคมวจนนต เจ ฯ สตตสส ตวธกลยาณปรปรณตถ ฯ


มงคลสตตมป ห นทาเนน อาทกลยาณ นคเมน ปรโยสานกลยาณ ตทภยมชเฌน มชเฌกลยาณนต ฯ อทเมตถ สตตววตถาน ฯ นทานสส จ ปจฉาคาถาย จ อตถวณณนา [๖] อทาน ยนต มงคลสตตสส ปจฉาวสโต อปปตต วภาเวนเตน วตต นทาน ตสเสวมตโถ เวทตพโพ ตตถ เอวมเม สตนต เอตถ มยาสททตโถ เมสทโท โสตทวาร- ว าณตโถ สตสทโท อาการนทสสนาวธารณตโถ เอวสทโท ฯ อาการตเถน เหเตน เถโร นานานยปรปณณ ธมมตถเทสนา- ปฏเวธคมภร สพพสตเตห สกสกภาสานรปมปลกขณยสภาว สตถ วจน ต สพพปปกาเรน โก สมตโถ ว าต อถโข มยาป เอเกนากาเรน สต โสตว าณปพพงคมาย โสตว าณวถยา อปธารตนต ทเปต ฯ นทสสนตเถน อทาน วตตพพ สกล สตต นทสเสต ฯ โส ห นาห สยมภ น มยา อท สจฉกตนต อตตาน ปรโมเจนโต เอวมเม สตนตยาห ฯ มยา เอว อท วจจมาน สตต สตนตยตโถ ฯ อวธารณตเถน ตมตถโต พย ชนโต วา อนนมนธก เอว น อ ถา ทฏพพนต ทเปต ฯ โส ห อตตโน ธารณพล ทสเสนโต สตตาน โสตกมยต ชเนนโต เอวมเม สตนตยาห ฯ ต เม สต เอว อทสเมวาตยตโถ ฯ


[๗] เอก สมยนต เอก กาล เอกสม วา กาเล ฯ สาวตถยนต ปพเพ สวตถสส นาม อสโน นวาสนฏานตตา สาวตถต ลทธนามเก นคเร ฯ สมปตเถ เหตถ ภมม ฯ วหรตต เอก อรยาปถพาธน อปเรน อรยาปเถน วจฉนทตวา อปรปตนต อตตภาว หรต ปวตเตต ฯ เชตวเนต เชเตน นาม ราชกมาเรน โรปตสวฑฒตตตา เชตสส วนนต เชตวนนต ลทธนามเก ฯ อนาถปณฑกสสาต อนาถาน ปณโฑ เอตถ อตถต อนาถปณฑโกต ลทธนามกสส คหปตโน ฯ อาราเมต เตน จตปป าสโกฏหร ปรจจาเคน นฏาปเต มหาวหาเร ฯ [๘] อถาต อวจเฉทตเถ นปาโต ฯ โขต อธการนตร- นทสสนตเถ ฯ เตน อวจฉนนเยว ตตถ ภควโต วหาเร อธการนตรมทปาทต นทสเสต ฯ กนตนต อาห อ ตรา เทวตาตยาท๑ ฯ ตตถ อ ตราต นามโคตตโต อปากฏา เอกา ฯ เทวตาต เหต อตถปรสสาธารณ นาม ฯ อธ ปน ปรโสเอว เทวตาต วตโต ฯ เทวปตโตตยตโถ ฯ ๑. โปราณโปตถเก อ ตรา เทวตาตยาท อต ทสสต อภธมมตถวภาวนโยชนาย อทสวจน สมพนธยนาน ลงคตโถต โวหรยต อมหาก โปราณอาจรยกมตยา ปน ปมากรยาวเสสนนต วจจต อปจ สกกฏภาสานโลเมน ทตยาวภตตกมป ภเวยย ฯ


อภกกนตาย รตตยาต ปรกขณาย ปมยามสงขาตาย รตตยา ฯ อภกกนตา ภนเต รตต นกขนโต ปโม ยาโมตยาทส๑

วย เหตถ อภกกนตสทโท ขเย วตตต รตตสทโท ปมยาเม ฯ อภกกนตวณณาต อภรปจฉว ฯ อภกกนเตน วณเณน สพพา โอภาสย ทสาตยาทส๒ วย เหตถ อภกกนตสทโท อภรเป สวณณวณโณ ภควาตยาทส วย วณณสทโท ฉวย ฯ เกวลกปปนต อนวเสส สมนตโต ฯ เกวลสททสส เหตถ เกวลปรปณณ ปรสทธ พรหมจรยนตยาทส วย อนวเสสตา อตโถ เกวลกปป เวฬวน โอภาเสตวาตยาทส๓ วย สมนตภาโว กปปสททสส อตโถ ฯ โอภาเสตวาต อาภาย ผรตวา จนทสรยา วย เอโกภาส กรตวาตยตโถ ฯ เยน ภควา เตนปสงกมต ยตถ ภควา นสทต ตตถ คตา ฯ ภมมตเถ กรณวจน เหต ฯ เยน วา นานปปการคณวเสสา- ธปปายสงขาเตน การเณน ภควา เทวมนสเสห อปสงกมตพโพ เตน การเณน อปสงกมต อตโถ ฯ [๙] อปสงกมตวาต อปสงกมนาวสานทปน ฯ เอว วา คตา ตโต อาสนนตร สตถสมปสงขาต าน คนตวาตปยตโถ ฯ อภวาเทตวาต วนทตวา ฯ ๑. ว. จลล. ๒/๒๘๓. ๒. ข. วมาน. ๒๖/๘๙. ๓. ส. ส. ๑๔/๗๓.


เอกมนตนต เอโกกาส เอกปสส ฯ ภาวนปปสกเมต ฯ ภมมตเถ วา อปโยควจน เอโกกาเสตยตโถ ฯ อฏาสต าน กปเปส ตา อโหสตยตโถ ฯ อตปจฉโต าน อตปรโต อจจาสนเน อตทเร ปฏวาเต อนนตปปเทเส านนต ฉฏานโทเส วชเชตวา ตา ห เอกมนต ตา นาม ฯ กสมา ปนาย น นสทต ฯ ลหนวตตตกามตาย ฯ เทวตา ห ก จเทว การณ ปฏจจ อสจปรต วจจฏาน วย มนสสโลก อาคจฉนต ปกตยา ปเนตาส โยชนสตปปภต มนสสโลโก ทคคนธตาย ปฏกโล โหต น ตตถ อภรมนต เตนาย อาคตกจจ กตวา ลหนวตตตกามตาย น นสทต๑ ฯ [๑๐] เอว เอกมนต โต โส เทวปตโต ทสสหสสจกกวาเฬส เทวพรหมาโน มงคลป ห โสตกามตาย อมสม จกกวาเฬ สนนปตตวา เอกวาลคคโกฏโอกาสมตเต ทสมป วสมป ตสมป จตตาฬสมป ป าสมป สฏ มป สตตตมป อสตมป สขมตตภาเว นมมนตวา สพเพ เต อตกกมม วราชมาน ป ตตปปวรพทธาสเน นสนน ภควนต ปรวาเรตวา เต ทสวา ตสม สมเย อนาคตานมป สกลชมพทปกาน มนสสาน เจตสา เจโตปรวตกกม าย สพพ- เทวมนสสาน วจกจฉาสลลสมทธรณตถ ภควนต ปจฉ ฯ เตน วตต เอกมนต ตา โข สาตยาท ฯ ๑. เอว สนเต กสมา ภกข ภควนต อาคจฉนต ทสวา อฏหส ฯ ภกขนป ภควโต สนตก คนตวา เอกมนต อฏาส ฯ


[๑๑] ตตถ คาถายาต อกขรปท นยมตวา กถเตน วจเนนาตยฏกถาย วตต ฯ ตตถ ปาทสงขาเต ปเท อกขโร อกขรปทนตยตโถ ยชชต ฯ ตถา ห เอกปาทกขรานป นยโม ฉนทลกขณ จตปปาทคลานนต นยโม วตตลกขณนต ฉนทวตตปปทเป วตต ฯ อปจ อกขรนยโม ฉนท ครลหนยโม ภเว วตตต สนธพาลาวตาเร เจว ยชมานรวโตยภมชลนโสม- มารตนภสงขาเตห ย ร ต ภ ช ส ม นาต อเมห อกขเรห นยโม อปลกขโต วธวเสโส อวชช ฉาเทตต ฉนท นาม ภเว ครห จ ลหห จ นยโม วจจต เอตายาต วตต นาม ภเวต ตฏฏกาย จ วตตตตา อกขโรว ปท อกขรปทนตยตโถ ยชชต ฯ อกขรคคหเณน เหตถ ยการาทโย อฏกขราว คหตา เยส วเสน ยคณาทนาม ลภนต อฏ คณา ฯ ตตถ อกขรนยโม วณณวตเต ลพภต ตตถ จ มคโณ ตคร นคโณ ตลห ฯ ครลหนยโม ต มตตาวตเต ตตถ จ มคโณ ทวคร นคโณ จตลลห ฯ เสสา คณา ต อภยตถ เอกสทสาต ฯ [๑๒] อชฌภาสต อภาส ปจฉต อตโถ ฯ อธต เจต อปสคคมตต ฯ พหต อเนกา ฯ เทวาต จาตมมหาราชกาทโย อปปตตเทวา ฯ มนสสาต ชมพทปกา ชนา ฯ


มงคลานต สพพสมปตตยา วฑฒปปตตการณานต อตโถ เตนฏกถาย๑ มงคนต อเมห สตตาต มงคลาน อทธ วฑฒ จ ปาปณนตต อตโถต วตต ฯ สททนตยมป มงคลนต เอตถ มค คตยนต ธาตวตถ วตวา มงคตต กรยาปท วตต ฯ อการนโต ห มคธาต เตน นปผนนรเป พนทาคโม โหต ฯ อจนตยนต จนเตส ฯ อากงขมานาต อจฉมานา ปฏยมานา ฯ โสตถานนต โสตถภาว สพเพส โสภณาน ทฏธมมก- สมปรายกธมมานมตถตนตยตโถ ฯ [๑๓] พรหต อาจกข เทเสห ฯ อตตมนต วสฏ ปวร สพพโลกหตสขาวห ฯ เอตถ จ ยถา วร วรสส ราชส วเร อฏ ททาม เตต๒ เอตถ เภทชจจาเปกขวเสน วจนเภโท กโต ตถา มงคลานต เภทาเปกขวเสน มงคลนต ชจจาเปกขวเสน จาต ทฏพพ ฯ อฏกถายนต ภควา พรห มงคลมตตมนต เอก อชเฌสโตป อปป ยาจโต พหทายโก อฬารปรโส วย เอกาย คาถาย ตณ มงคลาน วตวาต วตต ฯ [๑๔] ป ยาวตต นามาย คาถา ฯ สเมส สนธโต เชน ป ยาวตต ปกตตตนต ห วตโตทเย วตต ฯ ๑. ปา. โช. ข. ข. ๑๓๕. ๒. ข. ชา. ๒๘/๔๓๖. ตทฏกถา. ๑๐/๔๖๕.


ตตถ สเมสต ทตยจตตถปาทสงขาเตส สมปาเทส ฯ สนธโตต จตรกขรโต อทธ ฯ นทสสนมตตเมต มงคลาน อจนตยนต เอตถ ปมกขรโตป ชคณสส ทสสนโต ฯ เชนาต ชคเณน ฯ ปกตตตนต กถต ฯ ป ตพพโต ป ยา จ สา จตราวตเตน ปรวตตพพโต วตต จาต ป ยาวตต ฯ ปมตตยปาทสงขาเตส ปน วสเมส อาทยกขรโต อทธ สคณนคณา น สนต อ เ อนวารตา ฯ ปจฉาคาถายตถวณณนา ฯ


ปมคาถายตถวณณนา [๑๕] เอวนเตน ปฏโ ภควา ต วสสชเชนโต อเสวนา จ พาลานนตยาทกา อฏตตสมงคลทปกา ทส คาถาโย อภาส ฯ ตตถ ปมคาถายนตาวตโถ วจจเต ฯ [๑๖] อเสวนาต อภชนา ฯ พาลานนต พาลชนาน ฯ กมมน ฉฏ ฯ ทตยปาเทป เอเสว นโย ฯ ปชาต ปชน ฯ ปชเนยยานนต ปชารหาน วตถน ฯ สมปทาเน จตตถ ฯ กมมน ฉฏ ตป วทนต ฯ เอตนต ยา จ พาลาน อเสวนา ยา จ ปณฑตาน เสวนา ยา จ ปชเนยยาน ปชา อท อเสวนาท ตวธ กมม อตตม มงคลนตยตโถ ฯ ยนตยา ปฏ พรห มงคลมตตมนต เอตถ ตาว เอต มงคลมตตมนต คณหาห เทวเตต วตต โหต ฯ อยเมตถ สงเขปตโถ ฯ อยนเตวตถ วตถาโร ฯ พาลปณฑตเสวนาเสวนกถา [๑๗] อเสวนา นาม อภชนา อสหายตา อตสมปวงกตา ฯ พาลา นาม เย เกจ ปาณาตปาตาททสอกสลกมมปถสมนนาคตา สตตา ฯ อปจ ปรโณ กสสโป มกขล โคสาโล นคคณโ นาฏปตโต ส ชโย เวลฏปตโต ปกทโธ กจจายโน อชโต เกสกมพโลต อเม ฉ สตถาโร ตท เ จ เทวทตต-


โกกาลกาทโย ปาปปคคลา พาลาต เวทตพพา ฯ สพเพป เจเต ป าชวเตน อชวนตา หตวา อสสาสนมตเตน ชวนโต พาลาต วจจนต ฯ เตนฏกถาย๑ วตต พลนตต พาลา อสสสตปปสสสต- มตเตน ชวนต น เสฏเน ป าชวเตนาต อธปปาโยต ฯ สททนตยมป พล ปาณเน ปาณน ชวน สสน จ พลต อสสสต เจว ปสสสต จาต พาโล อสสสตปปสสตมตเตน ชวต น เสฏเน ป าชวเตนาต วตต โหตต วตต ฯ พาลลกขณาน ต ทจจนตตจนตนาทวเสน เวทตพพาน ฯ พาโล ห จนตยนโตป อภชฌาพยาปาทมจฉาทฏ วเสน ทจจนตตเมว จนเตต ภาสมาโนป มสาวาทาทเภท ทพภาสตเมว ภาสต กโรนโตป ปาณาตปาตาทวเสน ทกกฏกมมเมว กโรต ฯ เตนสส ทจจนตต- จนตนาทน พาโล ลกขยต ายต เอเตหต พาลลกขณาน พาลสส ส ชานนการณโต พาลนมตตาน พาลสส จรตาปทานโต พาลาปทานานต จ วจจนต ฯ เตน วตต อปรปณณาสเก พาลปณฑตสตเต๒ ตณมาน ภกขเว พาลสส พาลลกขณาน พาลนมตตาน พาลาปทานาน กตมาน ตณ อธ ภกขเว พาโล ทจจนตตจนต จ โหต ทพภาสตภาส จ ทกกฏกมมการ จาต ฯ [๑๘] ปณฑตา นาม เย เกจ ปาณาตปาตาเวรมณอาททส- กสลกมมปถสมนนาคตา สตตา ฯ อปจ พทธปปจเจกพทธอสต- มหาสาวกา อ เ จ ตถาคตสาวกา อตเต สเนตตสตถาอกตต- ๑. ป. โช. ข. ข. ๑๓๗. ๒. ม. อ. ๑๔/๓๑๑.


ตาปสาทโย จ ปณฑตาต เวทตพพา ฯ สพเพป เต อตเถส ป าคตยา คมนโต ปณฑตาต วจจนต ฯ เตนฏกถาย๑ ปณฑนตต ปณฑตา ทฏธมมกสมปรายเกส อตเถส าณ- คตยา คจฉนตต อธปปาโยต ฯ สททนตยมป ปฑ คตย สขเมสป อตเถส ปณฑต คจฉต ทกขาทน ปฬนาทกป อาการ ชานาตต ปณฑา ปณฑาย อโต คโต ปวตโตต ปณฑโต อถวา ส ชาตา ปณฑา เอตสสาต ปณฑโต ปณฑต าณคตยา คจฉตต ปณฑโตต วตต ฯ ปณฑตลกขณาน ต ตณมาน ภกขเว ปณฑตสส ปณฑตลกขณาน ปณฑตนมตตาน ปณฑตาปทานาน กตมาน ตณ อธ ภกขเว ปณฑโต สจนตตจนต จ โหต สภาสตภาส จ สกตกมมการ จาต เอว พาลปณฑตสตเต๒ วตตาน สจนตตจนตนาทน วเสน เวทตพพาน ฯ สจนตตจนตตอาท จ มโนสจรตาทวเสน โยเชตพพนต ฯ [๑๙] อปโร นโย ฯ ทฏเ ธมเม จ โย อตโถ โย จตโถ สมปรายโก อตถาภสมยา ธโร ปณฑโตต ปวจจตต เอว โกสลสยตเต๓ อโภอตถสตเต วตตตตา เย เทว อตเถ ปฏลภนต ตทตถปปฏลาภาย ปฏปชชนต เต ปณฑตา นาม ฯ เย เทว อตเถ ฉนทนต เทว อนตเถ อาทยนต เต พาลา นาม ฯ เต ห เทว อนตเถ ลนตต พาลา เทว อตเถ ลนนตต ๑. ป. โช. ข. ๑๓๗. ๒. ม. อ. ๑๔/๓๒๑. ข. ส. ส. ๑๕/๑๓๐.


พาลาต จ วจจนต ฯ ทวสททปปโท ลา อาทาเนต ภวาทคณโก ล เฉทเนต กยาทคณโก ฯ [๒๐] ตตถ ปณฑตาว เสวตพพา น พาลา ปตมจฉสทสา ห พาลา ปตมจฉพนธปตตสทโส ตเสวโก ว น ฉฑฑนยต ชคจฉนยต จ ปตโต ฯ ตครมาลาทคนธภณฑสทสา ปณฑตา ตครมาลาทคนธภณฑปลเวนปตตสทโส ตเสวโก ว น ภาวนยต มน ต จ ปตโต ฯ โย ห ย เสวต โส ตคตโกว ฯ อมสส ปนตถสส ทปนตถ สวโปตกาทวตถ กเถตพพ ฯ [๒๑] อตเต กร สานปพพเต สมพลวเน เทว ภาตโร สวโปตกา อเหส ฯ ปพพตสส ปน อปรวาเต ป จโจรสตนวาโส คาโม อโหส อโธวาเต ป จอสสตนวาโส อสสโม ฯ สวโปตกาน ปกขานกขมนกาเล วาตมณฑลกา อทปาท ฯ เต ตาย ปหฏา วส ปตส ฯ ตตเถโก โจรคามเก อาวธนตเร ปตตวา ตตถ ปตตตตา สตตคมโพต โจเรห กตนาโม เตสมนตเร วฑฒ ฯ เอโก อสสเม วาลกาตเล ปปผนตเร ปตตวา ตตถ ปตตตตา ปปผโกต อสห กตนาโม เตสมนตเร วฑฒ ฯ ตทา อตตรป จาลนคเร ป จาโล นาม ราชา สพพาลงการภสโต รถมภรหตวา มควธาย วน คนตวา ยสส ปสเสน มโค ปลายต ตสเสว ควาต วตวา รถา โอรยห ปฏจฉนนฏาเน ธนมาทาย อฏาส ฯ อเถโก เอณมโค มนสเสห วนคมเพส โปถยมาเนส อฏาย คมนมคค โอโลเกนโต ร โ ตฏานสเสว ววตตต ทสวา ตทภมโข


ปกขนทตวา ปลาย ฯ มนสสา ร า สทธ เกฬ กรส ฯ โส อทาน ต คเหสสามต รถมารยห เวเคน มค อนพนธ ฯ ต ปรสา อนพนธต นาสกขส ฯ ราชา สารถทตโย มค อทสวา นวตโต โจรคามสมเป รมณยาย กนทราย นหายตวา จ ปวตวา จ รกขจฉายาย นปชช ฯ ตทา สพเพ โจรา อร เมว ปวฏา อนโตคาเม เอเกน ภตตการเกน สทธ สตตคมโพ โอหย ฯ สตตคมโพ คามโต นกขมตวา ตถานปนน ราชาน ทสวา คาม ปวสตวา ราชาน มาเรตวา วตถาภรณานสส คเหตวา น ปาเท คเหตวา กฑฒตวา เอกมนเต สาขาห ปฏจฉาเทสสามาต ภตตการเกน สทธ มนสส- ภาสาย กเถส ฯ ราชา ปพชฌตวา ต กถ สตวา สปปฏภยมท านนต ภโต รถมารยห ตโต ปลายตวา อสนมสสม ปตโต ฯ ตทา อสโย ผลาผลตถาย คตา ปปผโกว อสสเม อจฉ ฯ โส ราชาน ทสวา [๒๒] สวาคตนเต มหาราช อโถ เต อทราคตน- ตยาทนา ปฏสณารมกาส ฯ ราชา ตสส ปฏสณาเร ปสทตวา ภททโก วตาย ปกข ทวโช ปรมธมมโก อเถโส อตโร ปกข สโว ลททาน ภาสตต ปปผก ปสสตวา อตร นนท ฯ ต สตวา ปปผโก มหาราช อหนเตน สห เอกมาตโก โส ปน อสาธน สนตเก สวฑโฒ เตห โจรธมเมน วนโต อห สาธน สนตเก สวฑโฒ เตห


อสธมเมน วนโต ตสมา อโภ มย ธมเมน นานา โหมาต วตวา ร โ ธมม เทเสนโต อมา คาถา อภาส [๒๓] ย ย ห ราช ภชต สนต วา ยทวา อส สลวนต วสล วา วส ตสเสว คจฉต ฯ ยาทส กรเต มตต ยาทส จปเสวต สเว ตาทสโก โหต สหวาโส ห ตาทโส ฯ เสวมาโน เสวมาน สมผฏโ สมผส ปร สโร ทฏโ กลาปว อลตตมปลมปต อปเลปภยา ธโร เนว ปาปสขา สยา ฯ ปตมจฉ กสคเคน โย นโร อปนยหต กสาป ปต วายนต เอว พาลปเสวนา ฯ ตคร จ ปลาเสน โย นโร อปนยหต ปตตาป สรภ วายนต เอว ธรปเสวนา ฯ ตสมา ปตตปฏสเสว ตวา สมปากมตตโน อสนเต นปเสเวยย สนเต เสเวยย ปณฑโต อสนโต นรย เนนต สนโต ปาเปนต สคคตนต ฯ [๒๔] ตตถ สนตนต สปปรส ฯ อสนต อสปปรส ฯ เสวมาโนต อาจรโย ฯ เสวมานนต อนเตวาสก ฯ สมผฏโต อนเตวาสนา สมผฏโ อาจรโย ฯ สมผส ปรนต ปร อาจรย สมผสนต อนเตวาส ฯ อลตตนต ปาปธมเมน อลตต ต อนเตวาส โส อาจรโย


ลมปต สรกลาป ทฏโ วสปโต สโร วย ฯ พาลปเสว ห ปาปกมม อกโรนโตป พาลปเสวต อวณณ อกตต ลภต เตน วตต เอว พาลปเสวนาต ฯ ธรปเสว ปณฑโต ภวต อสกโกนโตป กลยาณมตตเสวต คณกตต ลภต เตน วตต เอว ธรปเสวนาต ฯ ปตตปฏสเสวาต ตคราทคนธชาตปลเวนปณณสเสว ฯ สมปากนต กลยาณมตตสสคควเสน อตตโน ปรปกกภาว ตวา ฯ สนโตต สมมาทฏ กา อตตาน นสสเต สตเต สคคเมว ปาเปนตต ฯ ราชา ตสส ธมมกถาย ปสทตวา อาคเต อสโย วนทตวา ภนเต ม อนกมปมานา มยห นคเร วสถาต วตวา นคร คนตวา สวาน อภย ทตวา ตตถาคต อสคณ อยยาเน วสาเปตวา ยาวชว อปฏหตวา สคคปท ปเรส ฯ ปปผโก ปน อร เ วสนโต ยถากมม คโต ฯ วสตนปาเต สตตคมพชาตกวณณนาย สวกวตถ๑ ฯ [๒๕] อตเต พาราณสย พรหมทตตสส ร โ มหฬามโข นาม มงคลหตถ อโหส สลวา อาจารสมปนโน น ก จ วเหเต ฯ อเถกทวส รตตภาเค โจรา อาคนตวา ตสส สาลาสมเป นสทตวา มนตยส เอว อมมงโค ภนทตพโพ เอว ๑. ข. ชา. ๒๗/๔๓๕. ตทฏกถา. ๗/๗๗.


เทวตาปรโภค อมพปกก กณณมณฑทหโต อาคนตวา ชาเล ลคค ฯ ชาล อกขปนตา ต ทสวา ร โ อทส ฯ ราชา กสส ผลมทนต วนจรเก ปจฉตวา อมพผลนต สตวา ปรภ ชตวา อฏ อตตโน อยยาเน โรปาเปตวา ขโรทเกน ส จาเปส ฯ รกโข นพพตตตวา ตตเย สวจฉเร ผล อทาส ฯ อมพสส สกกาโร มหา อโหส ฯ ขโรทเกน ส จนต คนธป จงคลก เทนต มาลา- ทามาน ปรกขปนต คนธเตเลน ปทป ชาเลนต ฯ ปรกเขโป ปนสส ปฏสาณยา อโหส ฯ ผลาน มธราน สวณณวณณาน อเหส ฯ ราชา อ เส ราชน อมพผล เปเสนโต องกรนพพตตฏาน มณฑกกณฏเกน วชฌตวา เปเสส ฯ เตส อมพ ขาทตวา อฏ โรปต น สมปชชต ฯ อเถโก ราชา การณ ตวา สหสส ทตวา เอก อยยานปาล เปเสส คจฉ ทธวาหนสส อมพผลาน รส นาเสตวา ตตตกภาว กโรหต ฯ โส สาธต ทธวาหนราชาน อปสงกมตวา อตตโน อยยานปาลตต อาจกขตวา อตตโน อานภาว วณเณส ฯ ราชา ต อตตโน อยยานปาลสส สนตเก วสาเปส ฯ ตโต ปฏาย เทว ชนา อยยาน ปฏชคคนต ฯ อธนาคโต อยยานปาโล อกาลปปผาน ปปผาเปนโต อกาลผลาน คณหาเปนโต อยยาน รมณย อกาส ฯ ราชา ปสทตวา โปราณก อยยานปาล นหรตวา ตสเสว อยยาน อทาส ฯ โส อมพรกข ปรวาเรตวา นมเพ จ ผคคววลลโย๑ จ โรเปส ฯ อนปพเพน วฑฒส ฯ มเลห ๑. ผคคโว ปคคโวต เทว ปาา ปายโต ทสสนต ฯ

สนธจเฉทกกมม กตตพพ อมมงค จ สนธจเฉทน จ กตวา ภณฑ หรต วฏฏต หรนเตน มาเรตวา ปหรตวา จ หรตพพ เอว อฏาต สมตโถ นาม น ภวสสต โจเรน จ นาม สลาจาร วนเตน๑ น ภวตพพ กกขเฬน ผรเสน สาหสเกน ภวตพพนต ฯ

เต เอว มนเตตวา อ ม อคคณหาเปตวา คตา ฯ เต เอเตเนว อปาเยน พห ทวเส ตตถาคนตวา มนตยส ฯ หตถ เตส วจน สตวา เอเต ม สกขาเปนตต ส าย อทาน มยา กกขเฬน ผรเสน สาหสเกน ภวตพพนต จนเตตวา ตถารโป อโหส ฯ โส ปาโตว อาคตาคต หตถโคปก โสณฑาย คเหตวา ภมย โปเถตวา มาเรส ฯ มนสสา ร โ อาโรเจส ฯ ราชา เอก อมจจ เปเสส คจฉ ปณฑต ชานาห เกน การเณน โส ทฏโ ชาโตต ฯ โส คนตวา หตถสรเร โรค อทสวา เกเนส ทฏโต อปธาเรนโต อทธา อวทเร เกส จ ทฏวจน สตวา ทฏโต สนนฏาน กตวา อตถ น โข หตถสาลาย สมเป รตตภาเค เกหจ ก จ กถตปพพนต หตถโคปเก ปจฉ ฯ อาม สาม โจรา อาคนตวา มนตยสต ฯ โส คนตวา เทว อ โ หตถสส สรเร วกาโร นตถ โจราน กถ สตวา ทฏโ ชาโต อทาน สลวนเต สมณพราหมเณ หตถสาลาย นสทาเปตวา สลาจารกถ กเถต วฏฏตต อาห ฯ ราชา ตถา กาเรส ฯ เต น โกจ ปรามสตพโพ น มาเรตพโพ สลาจารสมปนเนน ๑. สลาจารยตเตนาต ทสสต ฯ


ขนตเมตตานททยยตเตน ภวต วฏฏตต สลกถ กถยส ฯ หตถ ต สตวา ม เอเต สกขาเปนตต ส าย อโตทาน ปฏาย สลวตา ภวตพพนต จนเตตวา สลวา อโหส ฯ เอกนปาเต มหฬามขชาตกวณณนาย มหฬามขวตถ๑ ฯ [๒๖] อตเต พาราณสย สาโม นาม ราชา อโหส ฯ โพธสตโต ตสส อตถธมมานสาสโก อมจโจ ฯ ร โ ปน ปณฑโว นาม มงคลอสโส ตสส ครทตโต นาม อสสภณโฑ ข โช ฯ อสโส มขรชชก คเหตวา ต ปรโต ปรโต คจฉนต ทสวา ม เอส สกขาเปตต ส าย ตสส อนสกขนโต ข โช อโหส ฯ ราชา ตสส ข ชภาว สตวา เวชเช เปเสส ฯ เต คนตวา อสสสส สรเร โรค อปสสนตา ร โ กถยส โรคมสส น ปสสามาต ฯ ราชา โพธสตต เปเสส คจฉ เอตถ การณ ชานาหต ฯ โส คนตวา ข ชอสสภณฑสสคเคน ตสส ข ชภาว ตวา สสคค- โทเสน นาม เอว โหต มหาราชาต วตวา สนทร อสสภณฑ ลภตวา ยถาโปราโณ ภวสสตต อาห ฯ ราชา ตถา กาเรส ฯ อสโส ปกตภาเว ปตฏาส ฯ ทกนปาเต ครทตตชาตกวณณนาย ปณฑววตถ๒ ฯ [๒๗] อตเต พาราณสย ทธวาหโน นาม ราชา อโหส ฯ โพธสตโต ตสส อตถธมมานสาสโก อมจโจ ฯ อเถกทวส ราชา มหานทย อปร จ เหฏา จ ชาล ปาเปตวา อทก กฬ ฯ เอก ๑. ข.ชา.๒๗/๙. ตทฏกถา.๑/๒๗๙. ๒. ข.ชา.๒๗/๖๕. ตทฏกถา.๓/๑๒๙.



สาขาห จ สสฏา อมพสส มลสาขาโย เตน อมธรสสคเคน ตาวมธรผโล อมโพ ตตตโก ชาโต นมพปณณสทสรโส ฯ อยยาน- ปาโล อมพผลสส ตตตกตต ตวา ปลาย ฯ ราชา อยยาน คนตวา อมพผล ขาทนโต อมพยส นมพกสฏ วย อชโฌหรต อสกโกนโต กกกาเรตวา นฏหตวา ปณฑต อมสส รกขสส โปราณกปรหารโต ปรหาน นตถ เอว สนเตปสส ผล ตตตก ชาต ก น โข การณนต โพธสตต ปจฉ ฯ โส ตสส การณ อาจกขนโต [๒๘] ปจมนทปรวาโร อมโพ เต ทธวาหน มล มเลน สสฏ สาขา สาข นเสวเร อสาตสนนวาเสน เตนมโพ กฏกปผโลต อาห ฯ ตตถ ปจมนโท นาม นมพรกโข ฯ สาขาต ปจมนทสส สาขาโย ฯ สาข นเสวเรต อมพสส สาข นเสวนต ฯ อสาตสนนวาเสนาต อมธเรห ปจมนเทห สห นวาเสน ฯ เตนาต เตน การเณน ฯ กฏกปผโลต ตตตกผโล ชาโตต ฯ ต สตวา ราชา สพเพ ปจมนเท จ ผคคเว จ ฉนทาเปตวา มลาน อทธราเปตวา สมนตา อมธรปส หราเปตวา มธรปส ปกขปาเปตวา ปน ขโรทกสกขโรทกคนโธทเกห อมพ ส จาเปตวา ปน โปราณกอยยานปาลสเสว อยยาน นยยาเทส ฯ อมโพ มธรสสคเคน ปน มธโรว อโหส ฯ ทกนปาเต ทธวาหนชาตกวณณนาย อมพวตถ๑ ฯ ๑. ข. ชา. ๒๗/๖๗. ตทฏกถา. ๓/๑๓๔.


[๒๙] เอว นชชวกวตถมป อนฏสโยเคน อนฏ อฏ- สโยเคน อฏ ปเคว สชวเก ฯ เตนาห ทธวาหนชาตกสส อตถปปตตย ภกขเว อสาธสนนวาโส นาม ปาโป อนตถกโร ตตถ มนสสภตาน ตาว ปาปสนนวาสสส อนตถกรณตาย ก วตตพพ ปพเพ อสาเตน อมธเรน นมพรกเขน สทธ สนน- วาสมาคมม มธรรโส ทพพรสปปฏภาโค อเจตโน อมพรกโขป อมธโร ตตตโก ชาโตต ฯ [๓๐] อปจ อสหตถอมตตา วย พาลา ปยาตกา วย ปณฑตา ฯ ตถา ห ภควา เวสาลยา ทกขณปสเส อวทเร ต เวฬวคามก โคจรคาม กตวา วหรนโต อปปนนโลหตปปกขนท- กาพาโธ อโหส ฯ ต ตวา สกโก เทวราชา อาคนตวา สตถาร อปฏหนโต สตถ สรรวล ชภาชน อ สส หตเถนาป ผสต อทตวา สเสเยว เปตวา คนธภาชน วย นหรต ฯ โส เอว อปฏหตวา สตถ ผาสกกาเล เทวโลก คโต ฯ ภกข อโห สตถร สกกสส สเนโห โส ทพพสมปตต ปหาย อปฏหต อาหส ฯ สตถา สกโก ภกขเว อรยาน ทสสนป เตห สทธ เอกฏาเน นสทนาทภาโวป เตส วตตปปฏวตต กาต ลภนภาโวป สาธต อาคนตวา ม อปฏหต ทสเสนโต ธมมปทสส สขวคเค สกกเทวนทวตถมห๑ คาถา อภาส ๑. ข. ธ. ๒๕/๔๒.


[๓๑] พาลสงคตจาร ห ทฆมทธาน โสจต ทกโข พาเลห สวาโส อมตเตเนว สพพทา ธโร จ สขสวาโส าตนว สมาคโม ตสมา ห ธร จ ป จ พหสสต จ โธรยหสลพพตวนตมรย ตนตาทส สปปรส สเมธ ภเชถ นกขตตปถว จนทมาต ฯ ตตถ พาลสงคตจาร หต ห สจจ พาเลน สหจาร ปคคโล ฯ ทฆมทธานนต พาเลน สทธ เอกจฉนโท หตวา สนธจเฉทาทน กโรนโต หตถจเฉทาททกข ปตวา จร กาล โสจต ฯ สวาโสต เอกโต วาโส ฯ อมตเตเนวาต อสหตถอมตเตน อาสวสาทนา วา สทธ สวาโส วย ฯ สพพทาต นจจ ทกโข พาเลห สวาโส ฯ สโข สวาโส เอเตนาต สขสวาโส ธโร ปณฑเตน สทธ เอกฏาเน วาโส สโขตยตโถ ฯ กมว ฯ าตนวาต ปยาตน สมาคโม สโข วย ฯ ตสมา หต ยสมา พาลสวาโส ทกโข ปณฑตสวาโส สโข ตสมา ฯ ธรนต ธตสมปนน ฯ ป นต โลกยโลกตตรปป า- สมปนน ฯ พหสสตนต อาคมาธคมพหสสต ฯ


โธรยหสลพพตวนตนต อรหตตปปาปนสงขาตาย ธรวหนตาย โธรยห สลวนต ธตงควนต จ ฯ อรยนต กเลสโต อารกา ต ฯ สเมธนต โสภณปป ฯ นกขตตปถวาต นกขตตาน ปถภต อากาส ภชนโต จนทมา จนทวมาน วยาต ฯ [๓๒] โพธสตโตป หมวนตปปเทเส ตาปโส หตวา วหรนโต อกกณ ต อร า นกขมม มนสสปเถ คนตวา วสตกาม อตตโน ปตต ตาปสกมาร โอวทนโต นวกนปาเต หลททราคชาตเก๑ อมา คาถา อภาส ยสส กาเยน วาจาย มนสา นตถ ทกกฏ อรสว ปตฏาย ต ภเชห อโต คโต โย จ ธมเมน จรต จรนโตป น ม ต วสทธการ สปป ต ภเชห อโต คโต หลททราค กปจตต ปรส ราควราคน ตาทส ตาต มา เสว นมมนสสป เจ สยา อาสวสว กปปต มฬหลตต มหาปถ อารกา ปรวชเชห ยานว วสม ปถ อนตถา ตาต วฑฒนต พาล อจจปเสวโต มาสส พาเลน สงค ฉ อมตเตเนว สพพทา ๑. ข. ชา. ๒๗/๒๖๔. ตทฏกถา. ๕/๓๙๔.


ตนตาห ตาต ยาจาม กรสส วจน มม มาสส พาเลน สงค ฉ ทกโข พาเลห สงคโมต ฯ ตตถ อรสวาต มาต อรสมา ชาตปตโต วย ปตฏาย ปตฏหตวา ฯ ตว เอว ปตฏหตวา อตตโน มาตร วย ม มาโน ต ภเชยยาสต อธปปาโย ฯ ธมเมนาต ตวธสจรตธมเมเนว ฯ น ม ตต ตถา จรนโตป จ อห ธมม จรามต มาน น กโรต ฯ วสทธการนต วสทธาน ทสนน กสลกมมปถาน การก ฯ หลททราคนต อถรจตตตาย หลททราคสทส ฯ กปจตตนต กมปนจตต จ จลจตต ฯ ปรสนต ปคคล ราควราคนนต ราคน จ วราคน จ รชตวา ตขณ เว วรชนสภาวนตยตโถ ฯ นมมนสสป เจ สยาต สเจป สกลชมพทปตล นมมนสส โหต โสเวโก มนสโส ตฏต ตถาป ตาทส มา เสว ฯ มฬหลตต มหาปถนต คถมกขต มหามคค วย ฯ ยานวาต ยาเนน คจฉนโต วย ฯ วสมนต นนนอนนตขาณปาสาณาทวสม ฯ พาล อจจปเสวโตต อปปปป อตเสวนตสส ฯ สพพทาต พาเลน สทธ สวาโส นาม อมตตสวาโส วย นจจกาลเมว ทกโข ฯ ตนตาหนต เตน การเณน ต อห ยาจามต ฯ [๓๓] อปจ เย เกจ ภยปททวปสคคา สพเพ เต พาลเมว นสสาย อปปชชนต ฯ พาโล ห รชช วา อปรชช วา อ


วา ปน มหนต าน ปฏเนโต กตปเย อตตนา สทเส มหาธตเต คเหตวา เอถ อห ตมเห อสสเร กรสสามต ปพพตคหนาทน นสสาย อนตนเต คาเม ปหรนโต อนปพเพน นคเมป ชนปเทป ปหรต ฯ มนสสา เคหาน ฉฑเฑตวา เขมฏาน ปฏเนตา ปกกมนต ฯ เต นสสาย วสนตา ภกขป ภกขนโยป สกสกฏานาน ฉฑเฑตวา ปกกมนต ฯ เตส คตคตฏาเน ภกขาป เสนาสนมป ทลลภ โหต ฯ ปพพชเตสป เทว พาลา ภกข อ ม ววาท ปฏเปตวา โจทน อารภนต ฯ อต โกสมพ- วาสกาน วย มหากลโห อปปชชต ฯ เอว พาล นสสาย จตสสนนมป ปรสาน ภยาทก อาคจฉต ฯ เตนาห ตกงคตตเร สพพปปเม ลกขณสตเต๑ เสยยถาป ภกขเว นฬาคารา วา ตณาคารา วา อคค มตโต กฏาคารานป ฑหต อลลตตาวลตตาน นวาตาน ผสตคคฬาน ปหตวาตปานาน เอวเมว โข ภกขเว ยาน กานจ ภยาน อปปชชนต สพพาน ตาน พาลโต อปปชชนต โน ปณฑตโต เย เกจ อปททวา ฯเปฯ เย เกจ อปสคคา อปปชชนต สพเพ เต พาลโต อปปชชนต โน ปณฑตโต อต โข ภกขเว สปปฏภโย พาโล อปปฏภโย ปณฑโต สอปททโว พาโล อนปททโว ปณฑโต สอปสคโค พาโล อนปสคโค ปณฑโต นตถ ภกขเว ปณฑตโต ภย นตถ ปณฑตโต อปททโว นตถ ปณฑตโต อปสคโคต ฯ ๑. อง. ตก. ๒๐/๑๒๖.


[๓๔] ตตถ นฬาคารา วาต นเฬห ฉนนปรจฉนนา อคารา เสสสมภารา ปเนตถ รกขมยา โหนต ฯ ตณาคาเรป เอเสว นโย ฯ กฏาคารานต กฏสงคหตาน อคาราน ฯ อลลตตาวลตตานต อนโต จ พห จ ลตตาน ฯ นวาตานต นวารตวาตปปเวสาน ฯ ผสตคคฬานต เฉเกห วฑฒกห กตตตา ปฏ สงฆาตสม สฏ ผสตกวาฏาน ฯ ปหตวาตปานานต ยตตวาตปานาน ฯ อมนา ปททวเยน กวาฏวาตปานาน นจจ ปหตตต อกเถตวา สมปตตเยว กถตา ฯ อจฉตจฉตกขเณ ปน ตาน ปถยนต จ ววรยนต จ ฯ พาลโต อปปชชนตต พาลเมว นสสาย อปปชชนต ฯ ภยนต จตตตราโส ฯ อปททโวต อเนกคคตากาโร ฯ อปสคโคต อปสฏากาโร ตตถ ตตถ ลคคนากาโรต ตพพณณนา๑ ฯ [๓๕] ฉนนปรจฉนนาต นเฬห ตณจฉทนสงเขเปน อปร ฉาเทตวา เตหเยว ทารกฑฑกนยาเมน ปรโต ฉาทตา ฯ ภยนต ภตเจตโส พยโถต อาห จตตตราโสต ฯ อปททโวต อนตราโย ฯ ตสส ปน วกเขปการณตตา วตต อเนกคคตา- กาโรต ฯ อปสคโคต อปสชชน เทวโตปปฬาทนา อปปฏการ- วฆาตาปตต สา ปน ยสมา ปฏการาภาเวน วห มานสส ก จ กาต อสมตถสส โอสทนการณ ตสมา วตต ตตถ ๑. มโน. ป. ๒/๘๖.


ตตถ ลคคนากาโรต ตฏฏกา ฯ [๓๖] ตสมา อคคปปทตต อคารมว พาลา เวทตพพา ฯ เต ห อตตโน วจนการกาน สพพภยาทอาวหนสมตถา โหนต ฯ ภเย รกขา วย อนธกาเร ปทโป วย จ ขปปปาสาททกขาภภเว อนนปานาทปปฏลาโภ วย จ ปณฑตา ฯ เต ห อตตโน วจน- การกาน สพพภยาทวทธสนสมตถาต ฯ เอว พาลาน ปตมจฉาทนา ปณฑตาน จ คนธภณฑาทนา สทสต เจว พาลปณฑตสงคมาน สขทกขต จ ตวา ปณฑตาเอว เสวตพพา น พาลา ฯ ภควาป ฉนนตเถร โอวทนโต ธมมปทสส ปณฑตวคเค อม คาถมาห [๓๗] น ภเช ปาปเก มตเต น ภเช ปรสาธเม ภเชถ มตเต กลยาเณ ภเชถ ปรสตตเมต๑ ตตถ ภเชต ภเชยย ปยรปาเสยย ปณฑโต ฯ ปรสาธเมต ปรสหเน ลามกปคคเล ฯ ภเชถาต ภเชยย ฯ เอตถ จ เย กายทจจรตาทส อภรมนต เต ปาปมตตา นาม ฯ เย ปน สนธจเฉทาทเก วา เอกวสตอเนสนาทเภเท๒ วา อฏาเน นโยเชนต เต ปรสาธมา นาม ฯ อโภป วา เอเต ปาปมตตา เจว ปรสาธมา จ ฯ ตพพปรตา กลยาณมตตา เจว ปรสตตมา จาต ฯ [๓๘] เอกวารมป ห ปณฑตเสวนา อตตรกขา โหต สจรมป พาลเสวนา น อตตรกขา ฯ ตถา ห นนทพราหมโณ ตกกสลโต ๑. ข. ธ. ๒๕/๒๕. ๒. ป. โช. ข. ๒๖๕.


วสตโยชนสตมตถเก อนทปตถนคร คนตวา มหาสตโสมสส ร โ ธมม เทเสนโต มหาสตโสมชาตเก๑ อม คาถมาห สกเทว สตโสม สพภ โหต สมาคโม สา น สงคต ปาเลต นาสพภ พห สงคโมต ฯ ตตถ สกเทวาต เอกวารเมว ฯ สพภต สปปรเสห ฯ สา น สงคตต โส สพภ สมาคโม เอกวารปปวตโตป ต ปคคล ปาเลต รกขต ฯ นาสพภ พห สงคโมต อสปปรเสห ปน สจรมป กโต สงคโม เอกฏาเน นวาโส น ปาเลต น ถาวโร โหตต อตโถ ฯ [๓๙] ตสมา ปณฑเตเอว เสเวยย น พาเล ฯ น เกวลเมว พาเล น เสเวยย ปณฑเต เสเวยย อถโข ก จ ป กตวา อมนา ป เนาห ปณฑเตเอว ปสเสยย น พาเลตป ปฏน กเรยย ยถา อกตตปณฑโต ฯ โส กร พาราณสย อสตโกฏวภวสส พราหมณมหาสาลสส ปตโต หตวา มาตาปตส มเตส สพพ ปหาย อสปปพพชช ปพพชตวา อนปพเพน กปฬรฏ ปตวา กปฬรฏสมเป อยยาเน วหรนโต ฌานาภ า นพพตเตตวา อากาเสนาคนตวา นาคทป- สมเป การทเป โอตรตวา ตตถ มหนต การรกข อปนสสาย ปณณสาล มาเปตวา วหาส ฯ โส อปปจฉตาย กตถจ อคนตวา ตสส รกขสส ผลกาเล ผลาน ปตตกาเล ปตตาน อทกสนนาน ๑. ข. ชา. ๒๘/๑๓. ตทฏกถา. ๘/๔๐๕.


ขาทต ฯ ตสส สลเตเชน สกกสส อาสน อณหมโหส ฯ สกโก ต การณ ตวา พราหมณวณเณน ตตถ คนตวา ภกขนโต วย อฏาส ฯ ตาปโส การปตตาน เสเทตวา โอตาเรตวา สตภตาน ขาทสสามต ปณณสาลาทวาเร นสนโน ต ทสวา โสมนสสปปตโต อตตโน อเสเสตวาว ตสส ภกขาภาชเน ปกขปตวา ปน อปจตวา ปตสเขเนว ยาเปส ฯ สกโกป ต คเหตวา โถก คนตวา อนตรธาย ฯ เอเตเนวปาเยน สกโก ตห คโต ฯ ตาปโสปสส ตห สพพ อาหาร ทตวา สย นราหาโร อโหส ฯ อถสส ตตยทวเส สกโก ปสทตวา วร อทาส ฯ โส วร คณหนโต เตรสนปาเต อกตตชาตเก๑ อม คาถมาห [๔๐] พาล น ปสเส น สเณ น จ พาเลน สวเส พาเลนลลาปสลลาป น กเร น จ โรจเยต ฯ ตตถ น สเณต อสกฏาเน นาม วสตตป อเมห กณเณห น สเณยย ฯ ต สตวา สกโก ต พาลาทสสเน การณ ปจฉนโต อม คาถมาห ก น เต อกร พาโล วท กสสป การณ เกน กสสป พาลสส ทสสน นาภกงขสต ฯ ตตถ ก น เต อกรนต ก ตว พาเลน มาตา มารตา อทาห ปตา อ วา ปน เต กนนาม พาโล อนตถ อกร ฯ ๑. ข. ชา. ๒๗/๓๕๔. ตทฏกถา. ๖/๑๙๕.


โส ตสส การณ อาจกขนโต อาห อนย นยต ทมเมโธ อธราย นย ชต ทนนโย เสยยโส โหต สมมา วตโตป กปปต วนย โส น ชานาต สาธ ตสส อทสสนนต ฯ ตตถ อนย นยตต อการณ การณนต คณหาต ปาณาตปาตาทน กตวา ชวต กปเปสสามต เอวรปาน อนตถ- กมมาน จนเตต ฯ อธรายนต สทธาธรสลธรป าธเรส อโยเชตวา อโยเค นย ชต ฯ ทนนโยต ทนนโยว ตสส เสยยโส โหต ฯ ป จ ทสสลกมมาน สมาทาย วตตนเมว เสยโย โหตต เอว โส คณหาต ฯ หตปฏปตตยา วา ทนนโย เนตมสกกเณยโย โหต ฯ สมมาต เหตนา การเณน วตโตป ฯ วนยนต เอว อภกกม- ตพพนตยาทก อาจารวนย น ชานาต โอวาท จ น สมปฏจฉต ฯ สาธ ตสสาต เอเตห การเณห พาลสส อทสสนเมว สนทรนต ฯ ตาปโส ปน วร คณหนโต อาห ธร ปสเส สเณ ธร ธเรน สห สวเส ธเรนลลาปสลลาป ต กเร ต จ โรจเยต ฯ สกโก


ก น เต อกร ธโร วท กสสป การณ เกน กสสป ธรสส ทสสน อภกงขสต ปจฉ ฯ ตาปโส อาห นานย นยต ธโร๑ อธราย น ย ชต สนโย เสยยโส โหต สมมา วตโต น กปปต วนย โส ปชานาต สาธ เตน สมาคโมต ฯ [๔๑] ปณฑตทสสนมป ห สข พาลทสสนนต ทกข ฯ เตนาห ภควา สกกเทวนทวตถมห สาห ทสสนมรยาน สนนวาโส สทา สโข อทสสเนน พาลาน นจจเมว สข สยาต ฯ ตตถ อรยานนต ภกขเว สปปรสาน พทธาทน ปณฑตาน ทสสน สาห สาธ สนทร สขนตยตโถ ฯ น เกวล เตส ทสสนเมว อถโข เตห สทธ เอกฏาเน นสทนาทภาโวป สาธเยวาต อาห สนนวาโสตยาท ฯ อทสสเนนาต อทสสนเหต ฯ สขต สขโต ปคคโล ฯ สขนตป ปาโ ฯ [๔๒] พาลทสส ห พาลวจน กโรนโต ทกข ปปโปต ปณฑตทสส ต ปณฑตวจน กโรนโต สข ฯ วพภนตกภกข เจตถ นทสสน ฯ โส กร มหากสสปตเถรสส สทธวหารโก จตตถชฌานลาภ อตตโน มาตลสส เคเห วสภาครปารมมณ ทสวา ตตถ ๑. ปาลย นย นยต เมธาวต ปาโ ทสสต ฯ ณ. ว.


ปฏพทธจตโต วพภมตวา อลสภาเวน เคหา นหโต ปาปมตตาน วจน คเหตวา โจรกมเมน ชวต กโรนโต วจรต ฯ โส เอกทวส ราชปรเสห คเหตวา ปจฉาพาห ทฬห พนธตวา จตกเก จตกเก กสาห ตาฬยมาโน ราชคหนครสส ทกขณทวาเรน อาฆาตน นยต ฯ ตทวส มหากสสโป ปณฑาย นคร ปวสตวา ต ทสวา พนธน สถล กาเรตวา ปพเพ ตยา ปรหฏกมมฏาน ปน อาวชชาหต อาห ฯ โส เถรสส วจน คเหตวา ปน จตตถชฌาน นพพตเตตวา เตห อาฆาตน เนตวา สเล อตตาสโตป อาวเธห สนตชชโตป น ภายต ฯ ต อภายนต ทสวา ราชปรสา พมพสารร โ กเถส ฯ ราชา วสสชเชถ นนต วตวา เวฬวน คนตวา สตถ อาโรเจส ฯ สตถา เวฬวเน นสนโน โอภาส ผรตวา ตสส ธมม เทเสส ฯ โส เทสน สตวา สลคเคเยว นสนโน ตลกขณ อาโรเปตวา สงขาเร สมมสนโต โสตาปนโน หตวา เวหาเสน สตถ สนตก คนตวา ปพพชตวา สราชกาย ปรสาย มชเฌเยว อรหตต ปาปณต ฯ ธมมปทสส ตณหาวคเค วพภนตกวตถ ฯ [๔๓] อปจ พาลา อตตนา ทคคหเตน อตตาน จ อตตโน วจนการเก จ วนาเสนต ยถา เทวทตตาทโย ฯ เทวทตโต กร สตถาร อนปปพพชตวา โปถชชนกทธลาภ หตวา อปรภาเค อชาตสตตนา กตลาภสกกาโร อโหส ฯ โส ลาภสกการาภภโต อห ภกขสงฆ ปรหรสสามต ปาปจตต


อปปาเทตวา สห จตตปปาทา อทธโต ปรหายตวา เอกทวส เวฬวน คนตวา สตถาร วนทตวา ภควา ภนเต เอตรห ชณโณ วฑโฒ มหลลโก อปโปสสกโก ทฏธมมสขวหาร อนย ชต อห ภกขสงฆ ปรหรสสาม นยยาเทถ เม ภกขสงฆนต วตวา สตถารา เขฬาสกวาเทน อปสาเทตวา ปฏกขตโต อนตตมโน สตถร อาฆาต พนธตวา ปกกาม ฯ โส อปรภาเค อชาตสตตร า สทธ มนเตตวา สตถ วธนตถ ธนคคเห เปเสตวา เตส ปมผล ปตวา นวตตนเตส สย คชฌกฏ อารยห สล ปวชฌตวา โลหตปปาทกมม กตวา ปน สตถ วธนตถเมว นาฬาคร วชสชชาเปนโต มาเรต นาสกข ฯ โส ตโต ปฏาย ปรหนลาภ- สกกาโร โกห เน ชวตกาโม สตถาร อปสงกมตวา สาธ ภนเต ภกข ยาวชว อาร กา อสส ปณฑปาตกา ปสกลกา รกขมลกา มจฉมส น ขาเทยยนต ป จ วตถน ยาจ ฯ สตถา นานชาน ฯ โส ทกขา มจจตกาโม มยา สทธ อาคจฉตต วตวา เย ตสส วจน คณหนต เต คเหตวา ป จห วตถห ลขปปสนน ชน ส าเปนโต กเลส ว าเปตวา ภ ชนโต สงฆเภทาย ปรกกมนโต อโปสถทวเส อตตโน ปรสาย สทธ นสทตวา ยสสมาน ป จ วตถน ขมนต โส สลาก คณหาตต วตวา ธมมวนเย อโกวเทห ป จห ภกขสเตห คหตาย สลากาย สงฆ ภนทตวา คยาสสวหาร คโต ฯ โส ตโต ปฏาย นว มาเส คลาโน หตวา สตถาร ทฏ กาโม อตตโน สาวเกห


ม จเกนาทาย สาวตถ นโต เชตวนโต พห ต โปกขรณตร ปตวา ตตเถว ปว ปวสตวา อวจมห นพพตต ฯ เทวทตตวตถ ฯ [๔๔] อชาตสตตราชาป เทวทตต นสสาย ปตฆาตกมมกรเณน ทฏธมเม ลภตพพสส ปมมคคผลสสปนสสย อปจฉนทตวา มหาวนาสมปตโต ฯ โส กร อปราชกาเล เทวทตตสส อทธปาฏหารเย ปสทตวา เทวสก สาย ปาต ตสส อปฏาน อคมาส ฯ อเถกทวส เทวทตโต ต อปสงกมตวา ปพเพ โข กมาร มนสสา ทฆายกา เอตรห อปปายกา เตนห ตว ปตร หนตวา ราชา โหห อห ภควนต หนตวา พทโธ ภวสสามต อาห ฯ โส ตสส วจน คเหตวา มชฌนตกสมเย ฉรก คเหตวา อนเตปร ปาวส ฯ อมจจา ต คเหตวา อนย ชตวา ตมตถ ร โ อาโรเจส ฯ ราชา กสส ตว กมาร ม มาเรตมจฉสต ปจฉ ฯ รชเชนมห เทว อตถโกต ฯ ราชา ตสส รชช อทาส ฯ โส มยห มโนรโถ นปผนโนต เทวทตตสส อาโรเจส ฯ ตว สคาล อนโต กรตวา เภรปรโยนทธ- ปรโส วย สกจจการมหต ม ส กตปาเหเนว เต ปตา ตยา กต อวมาน จนเตตวา สยเมว ราชา ภวสสตต ฯ ก กโรม ภนเตต ฯ ต ฆาเตหต ฯ นน ภนเต มยห ปตา น สตถวชโฌต ฯ อาหารปจเฉเทน น มาเรหต ฯ โส ปตร กมมกรณตถ กตธมฆร- สงขาเต ตาปนเคเห ปกขปาเปตวา มม มาตร เปตวา อ สส


ทฏ มา เทถาต อาห ฯ เทว สวณณสรเก ภตต ปกขปตวา อจฉงเคนาทาย ปวสตวา ร โ อทาส ฯ โส เตน ยาเปต ฯ อชาตสตต มยห ปตา กถ ยาเปตต ปจฉตวา ต ปวตต สตวา มยห มาต อจฉงเค กตวา ปวสต มา เทถาต อาห ฯ เทว โมลย ปกขปตวา ปวสต ฯ ตมป สตวา โมล พนธตวา ปวสต มา เทถาต อาห ฯ เทว สวณณปาทกาส ภตต ปกขปตวา ปทหตวา ปาทกา อารยห ปวสต ฯ ตมป สตวา ปาทกา อารยห ปวสต มา เทถาต อาห ฯ เทว คนโธทเกน นหาตวา สรร จตมมธเรน มกเขตวา ปารปตวา ปวสต ฯ ราชา ตสสา สรร เลหตวา ยาเปต ฯ อตตปกกเมน มรณ อยตตนต ฯ น ห อรยสาวกา อตตาน วนปาเตนตต ฯ อชาตสตต ปน ปจฉตวา ต ปวตต สตวา อโต ปฏาย มยห มาต ปเวสน นวาเรถาต อาห ฯ เทว ทวารมเล ตวา สาม พมพสาร อททาน โว ปจฉมทสสน นาห อโต ปฏาย ตมเห ปสสต ลภาม สเจ มยห โทโส อตถ ขมถ เทวาต โรทตวา นวตต ฯ ตโต ปฏาย ราชา นราหาโร มคคผลสขปสหเตน จงกเมน ยาเปต ฯ อตตภาโว จสสาป อตวย วโรจต ฯ อชาตสตต กถ เม ปตา ยาเปตต ปจฉตวา จงกเมนาต สตวา มยห ปต ปาเท ขเรน ผาเลตวา โลณเตเลห มกเขตวา ขทรงคาเรห ปจถาต นหาปเต เปเสส ฯ เต คนตวา สาสน ร โ อาจกขตวา ตมหาก ร โ มน กโรถาต วตตา นสท เทว มย ร โ


อาณ กโรม มา โน กชฌตถ นยท ตมหาทสาน ธมมราชน- มนจฉวกนต วตวา ตถา กรส ฯ ราชา กร ปพเพ คนธปปผาทห ปชนฏานเจตยงคเณ สอปาหโน อโหส ฯ ภกขสงฆสส นสทนตถาย ป ตต กฏสารก อโธเตห ปาเทห อกกม ตสสาย นสสนโทตป วทนต ฯ ราชา อปปนนพลวเวทโน อโห พทโธ อโห ธมโม อโห สงโฆต อนสสรนโตเยว จวตวา จาตมมหาราชกเทวโลเก เวสสวณสส ปรจารโก ชนวสโภ นาม ยกโข หตวา นพพตต ตตถ พหลนพพตตปพพตาย จรปรจตนกนตวเสน ฯ เอว โส ปตร ฆาเตตวา ปจฉา อปปนนปตสเนโห โรทตวา ปรเทวตวา ตสส สรรกจจ อกาส ฯ ตโต ปร เทวทตโต เตน สทธ มนเตตวา วตตนเยน สตถ วธนตถ ธนคคหปเปสนาทโต ยาว สงฆเภทา ปาป กตวา ปว ปาวส ฯ ต สตวา ราชา กจจ น โข มป ปว คเลยยาต ภตตสโต รชชสข น ลภต สยเน อสสาท น วนทต กมมกรณาภ- ตนโน เปโต วย กมปมาโน วจรต ฯ โส ห ปวยา คลยมาน วย อวจชาลาย นกขมนต วย ปวย อตตานก นปชชาเปตวา อยสเลห โกฏยมาน วย จ อตตาน สมนปสส ฯ เตนสส ปหฏกกกฏสเสว กมปมานสส มหตต อวฏาน นาโหส ฯ โส สตถาร ปสสตวา ป ห จ ปจฉตวา ขมาเปตกาโมป อตตโน อปราธมหนตตาย สตถาร อปสงกมต น สกโกต ฯ โส เอกสม ปณณมทวเส กตถ ภควา เอตรห วสตต ชวก โกมารภจจ


ปจฉ ฯ อมหาก อมพวเนต ฯ ปพเพ กร ชวโก ตตถ รตตฏาน- ทวาฏานเลณกฏมณฑปาทน สมปาเทตวา สตถ คนธกฏ จ กาเรตวา ต อตตโน พมพสาเรน ทนน อมพวนยยาน วหาร กตวา นยยาเทส ฯ ต สนธาเยต วตต ฯ อถ ราชา ตทเหว รตตภาเค ชวก มคคนายก กตวา ชวกมพวนาราม คนตวา สตถาร วนทตวา ภกขสงฆสส จ ชล กตวา เอกมนต นสนโน สาม ผลสตเต๑ วตตนเยเนว ป ห ปจฉ ฯ อถ ภควา อย ราชา ปต มารตกาลโต ปฏาย เนว รตตนทว นทท ลภต โส ห นททายสสามต นมมลตมตเตสเยว อกขส สตตสตอพภาหโต วย กนทมาโนเยว ปพชฌต อชช ปนาย ม อปสงกมตวา อมสสา เทสนาย สตกาลโต ปฏาย นทท อเปสสต รตนตตยสส จ สกการ กรสสต โปถชชนกสทธา- สมปนโน นาม อมนา ร า สทโส น เหสสต เทสนาวสาเน จ ตส สรเณส ปตฏหสสต ยสมา เจส ตสรณ คโต ตสมา มม สาสนสส มหนตตาย ยถา นาม โกจ ปรสวธ กตวา ปปผมฏ มตเตน ทณเฑน มจเจยย เอวเมส โลหกมภย นพพตตตวา อโธ ปตนโต ตสาย วสสสหสเสห กมภตล ปตวา ปน อทธ คจฉนโต ตสาย วสสสหสเสห กมภมข ปตวา มจจสสต อนาคเต จ ชวตวเสโส นาม ปจเจกพทโธ หตวา ปรนพพายสสตต อม เตน ธมม สตวา ลภตพพ มหานสส ตวา ๑. ท. ส. ๙/๖๑.


ตสส ป ห พยากโรนโต สลกขนธวคเค สาม ผลสตต เทเสส ฯ เทสนาวสาเน ราชา อปจฉนนมคคปนสสยตตา โสตาปตตผลโต ปรหายตวา อตตสนนยยาตเนน ตสรณ อค ฉ ฯ สเจ ห เตน ปตา ฆาตโต นาภวสส ตสมเยวาสเน โสตาปนโน อภวสส ปาปมตตสสคเคน ปนสส มคคนตราโย ชาโต ฯ เอว ราชา สรณ คนตวา สตถ สมมขา อตตนา กต อปราธ ปกาเสตวา สตถาร ขมาเปตวา อฏายาสนา ตกขตต ปทกขณ กตวา สรส อ ชล ปตฏเปตวา ยาว ทสสนวสยา สตถ อภมโขว ปฏกกมตวา ทสสนวชหนฏาเน ภมย ป จปปตฏ เตน วนทตวา ปกกามต ฯ สาม ผลวณณนาย อชาตสตตวตถ๑ ฯ [๔๕] อตเต ทฆวถสส ภาตาป อตตนา ทคคหเตน จตพพทธนตร สฏ โยชนมตเตน อตตภาเวน อตตาโน ปตโต มหานรเย ปจจต ฯ ตสส ทฏ มภรจตาน ป จ กลสตาน ตสเสว สหพยต อปปนนาน มหานรเย ปจจนต ฯ อทมฏกถายมาคต วตถ ฯ [๔๖] ปรณกสสปาทโย ฉ สตถาโรป อตตนา ทคคหเตน อนตตร สมมาสมโพธ อภสมพทธา มยนต ปฏชานนตา อตตาน วนาเสนต เตส ทฏ มภรจตาป พห อนธพาลา วนาส ปาปณนต ฯ สพเพป เหเต ทคคตปรายนาเยว ฯ กสมา ปเนเต ปรณาทนาม ลภนตต ฯ วจจเต ฯ ๑. ส. ว. ๑/๑๖๙


เอโก กร อ ตรสส กลสส เอกนทาสสต ปรยมาโน ชาโต เตนสส ปรโณต นามมกส ฯ มงคลทาสตตา จสส สกต ทกกฏนต วทนตา นตถ อกต วา กตนต ฯ โส ก มยห เอตถ วาเสนาต ปลาย ฯ อถสส โจรา วตถาน อจฉนทส ฯ โส ตณปณเณห ปฏจฉาเทตตป อชานนโต นคโคว เอก คาม ปาวส ฯ มนสสา ต ทสวา อย สมโณ อรหา อปปจโฉ นตถ อมนา สทโสต ปวภตตาทน อทส ฯ โส มยห วตถสส อนวตถภาเวน อท อปปนนนต ตโต ปฏาย วตถ ลภตวาป น นวาเสส ตเทว นคครป ปพพชช กตวา อคคเหส ฯ ตสส สนตเก ป จสตมนสสา ปพพชส ฯ โสเยว กสสโปต โคตตวเสน นาม ปฏลภต ฯ เอโก ปน เอกสามกสส ทาโส สกททมาย ภมยา เตลฆฏ คเหตวา คจฉนโต สามเกน ตาต มา ขลต วตโต ปมาเทน ขลตวา สามกสส ภเยน ปลายตมารทโธ ฯ สามโก อปธาวตวา ทสสกณณ อคคเหส ฯ โส ทสส ฉฑเฑตวา อเจลโก หตวา ปลาย ฯ เสส ปรณสทสเมว ฯ โสเยว โคสาลาย ชาตตตา โคสาโลตป วจจต ฯ เอโก ปน อมหาก คณนกกเลโส นตถ กเลสคคณ- รหตา มยนต เอว วาทตาย นคคณโต ลทธนาโม นาฏสส ปตตตตา นาฏปตโตต วจจต ฯ เอตถ จ คณนกกเลโสต ปลพธนกกเลโส ตสส อคาเร ปลพธนกจโจ ราคาทกกเลโส เขตตวตถปตตทาราทวสโย ฯ


999 พาลปณฑตเสวนาเสวนกถา หนาท 43 เอโก ปน นามวเสน ส ชโย เวลฏสส ปตตตตา เวลฏปตโตต จ วจจต ฯ เอโก ปน นามวเสน ปกทโธ โคตตวเสน กจจายโนต จ วจจต ฯ สตทก ปฏกขตตโก เอส ฯ โส ห วจจ กตวาป โภชน ภ ชตวาป เกนจ อสจนา มกขโตป อทกกจจ น กโรต อณโหทก วา ก ชก วา ลภตวา กโรต นท วา มคโคทก วา อตกกมม สล เม ภนนนต วตตวเสน วาลกาย ถป กตวา สล อธฏาย คจฉต ฯ เอวรปนสสรกลทธโก เอส ฯ เอโก ปน นามวเสน อชโต มนสสเกเสห กตกมพล ธาเรตต เกสกมพโลต จ วจจตต ฯ สาม ผลวณณนาย ฉสสตถวตถ๑ ฯ เอว พาลา อตตนา ทคคหเตน อตตาน จ อตตโน วจนการเก จ วนาเสนตต ฯ [๔๗] ปณฑตา ปน อตตนา สคคหเตน อตตาน จ อตตโน วจนการเก จ น วนาเสนต วฑฒ ปาเปนต ยถา พทธาทโย ฯ พทโธ ห อตตนา สคคหเตน สพพคณาลงกต สพพ ต ปตโต ตถา สารปตตาทโย สาวกปารม าณาทคณชาต ปตตา ฯ พทธ ปนาคมม อปรมาณา เทวมนสสา อาสวกขย ปตตา พรหม- โลก จปปนนา สารปตตตเถเร จตต ปสาเทตวา จตปจจเยน เถร อปฏหตวา อสตกลสหสสาน สคเค นพพตตส ตถา ๑. ส. ว. ๑/๑๘๐.


มหาโมคคลลานมหากสสปาทส สพพมหาสาวเกส ฯ [๔๘] อตเต โพธสตโต สเนตโต นาม คณสตถา สคต โอคาหนตตถสส การโก วกขมภนวเสน กาเมส วตราโค อโหส ย สนธาย อถโข ภกขเว สเนตโต สตถา สตต วสสาน เมตตจตต ภาเวต๑ สตต วสสาน เมตตจตต ภาเวตวา สตต สวฏฏววฏฏกปเป นยม โลก ปนาคม๒ สวฏฏมาเน สท ภกขเว โลเก อาภสสรปโค โหต ววฏฏมาเน โลเก ส พรหมวมาน อปปชชตต สตตกงคตตเร สตตสรยสตเต๓ วตต ฯ ตตถ เมตตจตต ภาเวตวาต ตกจตกกชฌานกาย เมตตาย สมปยตต ปณต กตวา จตต ภาเวตวา ฯ จตตสเสน เหตถ สมาธ วตโตต เมตตาสมาธ เมตตาพรหมวหาร อปปาเทตวา เจว วฑเฒตวา จาต อตโถ ฯ สตต สวฏฏววฏฏกปเปต สตต มหากปเป ฯ สวฏฏววฏฏคคหเณเนว สวฏฏฏายววฏฏฏายโนป คหตา ฯ อม โลกนต กามโลก ฯ สวฏฏมาเน สทนต สวฏฏมาเน ฌายมาเน วปชชมาเน สทนต จ นปาตมตต ฯ โลเกต กปเป ฯ อาภสสรปโคต ตตถ ปฏสนธคคหณวเสน อาภสสรพรหมโลก อปคโต สเนตโต ฯ เอเตน เตโชสวฏโฏ ทสสโต ฯ ววฏฏมาเนต สณหมาเน ชายมาเน ฯ ส นต กสสจ สตตสส ตตถ นพพตตสส อภาวโต ส ย� ๑. ปาลย ภาเวสต ปาโ ฯ ๒. ปนาคมาสต ฯ . ว. ๓. อง. สตตก. ๒๓/๑๐๖


ปมชฌานภมสงขาต พรหมวมาน อาทโต นพพตต ต ปฏสนธคคหณวเสน อปปชชต อปคจฉต สเนตโตต อตโถ ฯ ตทา กร โพธสตโต อฏสมาปตตลาภป สมาโน ตถา สตตหต อตตโน ปารมปรณ จ โอโลเกนโต ตาสเอว ทวส ฌานภมส นกนต อปปาเทตวา เมตตาพรหมวหารวเสน อปราปร สสร ฯ สเนตตสส ปน สตถโน อเนกาน สาวกสตาน อเหส ฯ เต สพเพ โพธสตตสส เทสน สตวา ตสโสวาเท ปตฏาย สคตปรายนา อเหส ฯ เตส ห อปเปกจเจ พรหมโลกปคา อปเปกจเจ ฉกามาวจรปคา อปเปกจเจ ขตตยพราหมณคหปต- มหาสาลปคา อเหสนต ฯ สเนตตวตถ สตตกงคตตเร ป าภายนสตเต โอโลเกตพพ ฯ [๔๙] อตเต สตตสตวาณชา นาวาย สมทท ปกขนทส ฯ นาวา สตตเม ทวเส มหาสมททมชเฌ ภชช ฯ อทก อคค ฉ ฯ วาณชา อตตโน อตตโน เทวตาน นามาน คเหตวา อายาจนาทน กรส ภยปปตตา ฯ เตส มชเฌ ปเนโก ปรโส อตตโน นาวาภรหณทวเส ภกขสงฆสส ทนนทาน เจว คหตสรณสล จ อาวชชมาโน อภโต ว นสท ฯ อตเร ต อภายนต ทสวา อภายนการณ ปจฉส ฯ โส ต เตส อาจกข ฯ ก ปน สาม สล อ เสป วฏฏตต ฯ อาม วฏฏตต ฯ เตนห อมหากป เทถาต ฯ โส เต มนสเส สต สต กตวา สตต โกฏาเส กตวา ป จสลมทาส ฯ เตส ปม ชนสต โคปผกมตเต อทเก


ต อคคเหส ทตย ชานมตเต ตตย กฏมตเต จตตถ นาภมตเต ป จม ถนมตเต ฉฏ คลปปมาเณ สตตม มเข โลโณทเก ปวสนเต อคคเหส ฯ โส เตส สล ทตวา อ ตมหาก ปฏสรณ นตถ สลเมว อาวชเชถาต อคโฆเสตวา กาล กตวา ตาวตสภวเน นพพตต ฯ เตป มรณาสนนกาเล คหตสล นสสาย ตตเถว นพพตตส ฯ เต สพเพ สต ธมม สมาทานวเสน อลลเปตวา สคคกาเย นพพตตตตา สตลลป- กายกาต วตตา ฯ ตตถ สพเพส มชเฌ อาจรยสส โยชนสตก สวณณวมาน อนเตวาสน ต ปรวาเรตวา วมานาน เตส๑ สพพเหฏ ม ทวาทสโยชนกนต เอว เตส ฆฏาวเสเนว วมานาน นพพตตส ฯ เต นพพตตกขเณเยว กมม อาวชเชนตา อาจรย นสสาย สมปตตลาภ ตวา สตถ สนตเก อาจรยสส วณณ กเถตกามา มชฌมยามสมนนตเร เชตวน อาคนตวา สตถาร วนทตวา เอกมนต อฏส ฯ เตส ฉ เทวตา ปฏปาฏยา เอเกก คาถ วตตกามา จตตถปาท วสม อตรปาทตตย จ เอกสม กตวา ฉ คาถา อภาสส สพภเรว สมาเสถ สพภ กพเพถ สนถว สต สทธมมม าย เสยโย โหต น ปาปโย ฯ .............................. ป ลภต นา โต ฯ .............................. โสกมชเฌ น โสจต ฯ ๑. โปตถเก เตสต ทสสต ฯ


.......................... าตมชเฌ วโรจต ฯ ........................... สตตา ตฏนต สคคต ฯ สพภเรว สมาเสถ สพภ กพเพถ สนถว สต สทธมมม าย สตตา ตฏนต สาตตนต ฯ อถาปรา เทวตา กสสาป น โข ภควา สภาสตนต ปจฉ ฯ สพพาส โว สภาสต ปรยาเยน อปจ มม สณาถาต วตวา อม คาถมาห สพภเรว สมาเสถ สพภ กพเพถ สนถว สต สทธมมม าย สพพทกขา ปมจจตต ฯ [๕๐] ตตถ สพภเรวาต ปณฑเตห สปปรเสห เอว ฯ รกาโร ปทสนธกโร ฯ สมาเสถาต สห นสเทยย ฯ เทสนาสสเมว เจต ฯ สพพอรยาปเถ สพภเรว สห กปเปยยาต อตโถ ฯ กพเพถาต กเรยย ฯ สนถวนต มตตสนถว ฯ มตตสนถโว ห พทธปปจเจกพทธสาวเกห สทธ กตตพโพ ตณหาสนถโว ต น เกนจ สทธ ฯ สตนต พทธาทน สปปรสาน ฯ สทธมมนต ป จสลทสสล- จตสสตปฏานาทเภท สทธมม ฯ อธ ต ป จสลมธปเปต ฯ อ ายาต ชานตวา ชานนเหต ฯ เสยโยต วฑฒ ฯ น ปาปโยต ลามก ก จ น โหต ฯ ทตยคาถาย ฯ นา โตต อ โต อนธพาลโต ป น


ลภต ฯ ตถา ห วาลกาทห เตลาทน วย อนธพาลโต ป า นาม น ลพภต ตลาทห เตลาทน วย สต ธมม ตวา ปณฑตเมว เสวนโต ลภตต ฯ [๕๑] ตตยคาถาย ฯ โสกมชเฌต โสกวตถน โสกานคตาน วา สตตาน มชฌคโต น โสจต พนธลเสนาปตสส อปาสกา วย ป จนน โจรสตาน มชเฌ สงกจจสามเณโร วย จ ฯ กสนาราย กร พนธโล นาม มลลราชปตโต ปเสนทร า สทธ เอกาจรยกเล อคคหตสปโป อโหส ฯ โส มลลก นาม เทว คเหตวา กสนาราโต สาวตถ คนตวา ปเสนทร โ เสนาปต อโหส ฯ มลลกา ต ปฏจจ โสฬสกขตต ยมเก ปตเต วชาย ฯ เต สพเพป สรา ถามสมปนนา สพพสปปาน นปผตต คตา อเหส ฯ เตเสวเกโก ปรสสหสสปรวาโร ฯ อเถกทวส กฏฏฏปราชตา มนสสา พนธล อาคจฉนต ทสวา วนจฉยามจจาน กฏฏฏกรณ ตสส อาจกขส ฯ โส วนจฉย คนตวา ต อฏฏ ตเรตวา สามกเมว สามก อกาส ฯ มหาชโน สาธการ อทาส ฯ ต สตวา ราชา ปจฉตวา ตมตถ ตวา วนจฉยามจเจ หราเปตวา พนธลสเสว วนจฉย นยยาเทส ฯ โส ตโต ปฏาย สมมา วนจฉนาต ฯ ตโต โปราณ- วนจฉยกา ล จ อลภนตา อปปลาภา หตวา พนธโล รชช ปฏเตต ร โ ปรภนทส ฯ ราชา เตส วจน คเหตวา ปยตตปรเสห ปจจนต ปหราเปตวา ปจจนโต กร กปโต ตว ปตเตห สทธ คนตวา โจเร คณหาต พนธล เปเสตวา เอตเถวสส ทวตตสาย


ปตเตห สทธ สส ฉนทถาต อ เ สมตเถ มหาโยเธ เปเสส ฯ เต ตถา กรส ฯ ตทวส มลลกา ป จห ภกขสเตห สทธ เทว อคคสาวเก นมนเตส ฯ อถสสา ปพพณหสมเย สามกสส เต สทธ ปตเตห สส ฉนทนตต ปณณ อทส ฯ สา ต ตวา กสสจ ก จ อวตวา ปณณ อจฉงเค กตวา ภกขสงฆเมว ปรวส ฯ อถสสา ปรจารกา สปปปาฏ อาหรนต เถราน ปรโต ปาฏ ภนท ฯ ธมมเสนาปต เภทนธมม ภนน น จนเตตพพนต อาห ฯ สา อจฉงคโต ปณณ นหรตวา อม ปวตต สตวาป น จนเตม สปปปาฏยา ภนนาย ก จนเตสสาม ภนเตต อาห ฯ เถโร ตสสา ธมม เทเสตวา วหาร อคมาส ฯ สา ทวตตส- สณสา ปกโกสาเปตวา สามกา โว นรปราธา อตตโน ปรม- กมมผล ลภส มา โสจตถ มา จ ร โ โกธ กรตถาต โอวทตวา ตาส โสกปปตตาน มชเฌ น โสจต ฯ อย นโย ภททสาลชาตกวณณนาทส๑ วตโต ฯ [๕๒] สงกจโจป สาวตถย พราหมณมหาสาลสส ปตโต สตตวสสกกาเล สารปตตตเถรสส สนตเก ปพพชตวา ขรคเคเยว สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตโต ฯ โส สามเณรกาเล ตสาย ภกขห สทธ อร เ วหรนโต ป จห โจรสเตห อม มาเรตวา เทวตาย พลกมม กรสสามาต คเหตวา เอกมนเต ปโต ตตเถว ฌาน สมาปชชตวาว นสท ฯ โจรเชฏโก อคคกรณาทก ๑. ข. ชา. ๒๗/๓๒๔. ตทฏกถา. ๖/๗๕.


กจจ กาเรตวา อสนา สามเณรสส ขนธ ปหร ฯ อส นมตวา ธาราย ธาร ปหร ฯ โจรเชฏโก ปน ต อชก กตวา ปหร ฯ อส ตาลปตต วย เวเนโต ถรมล คโต ฯ เต สพเพ โจรา ต อจฉรย ทสวา ตสส จ เทสน สตวา ปสนนา ตสส สนตเก ปพพชตวา เตน สทธ เชตวน คนตวา สตถ เทสน สตวา สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตตา ฯ อย นโย ธมมปทวณณนาทส วตโต ฯ [๕๓] จตตถคาถาย ฯ าตมชเฌ วโรจตต าตคณมชเฌ อธมตตกสามเณโร วย โสภต ฯ โส กร สงกจจตเถรสส ภาคเนยโย โหต ฯ โส คจฉ วสสาน ปจฉตวา เอห อปสมปาเทสสาม ตนต เถเรน ปหโต ปตตจวรมาทาย เชฏภคนคาม คนตวา ตตถ ภตตกจจ กตวา วสสาน ปจฉ ฯ สา นาห ชานาม มาตา โน ชานาตต อาห ฯ โส ตฏ ตว อห มาต สนตก คมสสามต วตวา โจราฏว ปาวส ฯ โจรา ต คเหตวา เอกจเจ มาเรม นนต วทส เอกจเจ วสสชเชมาต ฯ สามเณโร อห เสโข สกรณโย อเมห สทธ มนเตตวา โสตถมตตาน กรสสามต จนเตตวา สเจ ตมเห ม มาเรสสถ อถ ต ตวา อทธกา นาคมสสนต ธนชาน โว ภวสสตต อาห ฯ เต อย ยตต วทตต จนเตตวา สเจ อ เ ปฏปเถ ทสวา นาโรเจสสส คจฉาต วตวา อามาต วตเต ต วสสชเชส ฯ โส เตห วสสชชโต คจฉนโต มาตา


ปตาทโย าตโยป ทสวา เตสมป นาโรเจส ฯ โจรา เต อนปปตเต คเหตวา วเหยส ฯ อถ สามเณรมาตาป ปรเทวมานา โจเรห ปฏา อห อธมตตกสส มาตา อย ปตา อเม ภาตโรต อาจกข ฯ โจรา อย สจจวาท สมโณต ปสทตวา ตสส าตโย วชสชเชตวา ตสเสว สนตเก ปพพชส ฯ โส เต อาทาย สงกจจตเถรสส สนตก คนตวา ปม อตตนา อปสมปนโน ปจฉา เต อตตโน อนเตวาสเก กตวา อปสมปาเทส ฯ เต อธมตตกตเถรสส โอวาเท ตวา อรหตต ปตตา ฯ [๕๔] ฉฏคาถาย ฯ สาตตนต สตต สข วา จร สข วา ตฏนต ฯ โวต ตมหาก ฯ ปรยาเยนาต การเณน ฯ สพพทกขาต น เกวล เสยโย โหต น จ เกวล ป ลภต โสกมชเฌ น โสจต าตมชเฌ วโรจต สคตย นพพตตต จร สข ตฏต อถโข สกลสมา วฏฏทกขาป ปมจจตต ฯ เทวตาสยตตวณณนาย สมททวาณชวตถ๑ ฯ เอว ปณฑตา อตตาน จ อตตโน วจนการเก จ น วนาเสนตต ฯ [๕๕] ตตถ ยสมา โย พาเล น เสวต โส ปณฑเต เสวต นาม โย ปณฑเต เสวต โส พาเล น เสวต นาม ตสมา ตทภยมตถโต เอกเมว โหต ก จาเปยก ยถา ปน ๑. สา. ป. ๑/๖๗.


มคคกสโล ปรโส มคค อาจกขนโต วาม ม จ ทกขณ คณหาต เอว อคคเหตพพ ปม วตวา ปจฉา คเหตพพ วทต ตตถ ยสมา โย วาม ม จต โส ทกขณ คณหาต นาม โย ทกขณ คณหาต โส วาม ม จต นาม ตสมา ตทภยมป อตถโต เอกเมว ตถาป วาม ม จาต อท มา ทกขณ ม จาต อม วปรตตถป ว าเปต วตต ทกขณ คณหาต อท มา วาม คณหาต อมป ว าเปต วตต เอวมหาป อเสวนา จ พาลานนต เอต พาลาน เสวนา อมงคลนต อม วปรตตถป ว าเปต วตต ปณฑตาน จ เสวนาต เอต ปณฑตาน อเสวนา อมงคลนต อมป ว าเปต วตตนต ทฏพพ เอว จ กตวา ปณฑตเสวน ปม อวตวา พาลอเสวนา ปม วตตา ฯ ยท ห ปณฑตเสวน ปม วเทยย น ปณฑตวจเนน พาลตโถ ว ายต ตสม อว าเต พาลเสวนาป น ว ายเตว ฯ ยสมา จ พาลเสวน ปม ว าเปตมจฉต ตสมา พาลอเสวนาเยว ปม วตตา ฯ อเสวนา จ พาลานนต ห วทตา พาลเสวนาป ว าปยต ฯ มคคกสลสทโส ห ภควา ตสมา วามมคคสทส อคคเหตพพ ปณฑตอเสวนสงขาต พาล- เสวน ปม ว าเปตวา ปจฉา ทกขณมคคสทส คเหตพพ ปณฑตเสวนสงขาต พาลอเสวน ว าเปส ฯ [๕๖] พาลเสวนาป ห ปราภวเหตตตา อมงคล เตนาห ภควา


อสนตสส ปยา โหนต สนเต น กรเต ปย อสต ธมม โรเจต ต ปราภวโต มขนต๑ ฯ ตตถ อสนตสสาต อสนโต ฉสสตถาราทโย อสปปรสา อสส ปคคลสส ปยา โหนต ฯ สนเต น กรเต ปยนต พทธาทโย สปปรเส อตตโน ปเย น กโรต ฯ เวเนยยวเสน เหตถ สนเต ปยนต วจนเภโท กโต ฯ อสต ธมโม นาม ทวาสฏ ทฏ คตาน๒ ทสากสลกมมปถา จ ต โรจต ปเหต เสวต ฯ ตนต อสนตปปยตา สนตอปปยตา อสต ธมมโรจน จ ตวธ กมม ปราภวโต มข ปราภวนตสส วนสสนตสส ปคคลสส วนาสการณ วตต เอเตน ห สมนนาคโต ปราภวต ปรหายต เนว อธ น หร วฑฒ ปาปณาต ตสมา ปราภวโต มขนต วจจตต ฯ พาลปณฑตเสวนาเสวนกถา ฯ ๑. ข. ส. ๒๕/๓๔๖. ๒. ท. ส. ๙/๔๙.


ปชากถา [๕๗] ปชา นาม อามสปปฏปตตวเสน ทวธา โหต ฯ ตตถ ปปผาทนา จตปปจจเยน จ ปชน อามสปชา นาม ปฏปตตยา ปชน ปฏปตตปชา นาม ฯ อฏกถายนต๑ ปชาต สกการ- ครการมานนวนทนาต วตต ฯ ปชเนยยา นาม อกกฏปรจเฉทโต พทธปปจเจกพทธอรยสาวกา ฯ เต ห ทกขเณยยตตา อปปกายป อตตน กตาย ปชาย ทฆรตต หตสขาวหภาวกรเณน ปชเนยยาต วจจนต ฯ ตตถ ปชยเต ปชน ปชา ภาเว ย ปชน อรหนต ปชาย อนจฉวกา โหนตต ปชเนยยา ปชารหา ปชานจฉวกาต อตโถ ฯ อรหตเถ อเยยยาต สททนตสตเตน เอยยปปจจโย ฯ อทาน ปน ปชนยานนตป ปนต ฯ เตเนว สตเตน อยปปจจโย ฯ อนโยต เกจ ฯ ตนต ปชเนยยานนต ปชารหานนต อฏกถาย น สเมต ฯ [๕๘] พทธาทส ปชา จ นาม อปปกาป ทฆรตต หตสขาวหา โหต ฯ สมนมาลาการาทโย เจตถ นทสสน ฯ ราชคเห กร เอโก สมโน นาม มาลากาโร อโหส ฯ โส เทวสก ปาโตว อฏห สมนปปผนาฬห พมพสารราชาน อปฏหนโต อฏ กหาปเณ ลภต ฯ โส เอกทวส ปปผาน คเหตวา ราชปฏาน คจฉนโต ภกขสงฆปรวต ฉพพณณรสโย ๑. ป. โช. ข. ข. ๑๓๗.


วสสชเชตวา นคร ปณฑาย ปวสนต สตถาร ทสวา ปสนนจตโต ราชา อมาน อลภนโต ม ฆาเตต วา รฏโต วา ปพพาเชต โส ห มยห ททนโตป ทฏธมเมเยว ชวตกปปนมตต ธน ทเทยย สตถ ปชา ปน อสงเขยยผลา ทฆรตต หตสขาวหา โหต อเมห สตถาร ปเชสสามต จนเตตวา อตตโน ชวต ปรจจชตวา อฏ ปปผนาฬโย อฏ มฏ โย กตวา ขป ฯ ปม ขตตา ห เทว ปปผมฏ โย สตถ อปร มาลาวตาน หตวา อฏส ทตย ขตตา เทว ทกขณปสเส ตตย ขตตา เทว ปฏ ปสเส จตตถ ขตตา เทว วามปสเสต ตส ปสเสส ฉ ปปผมฏ โย มาลาปฏจฉทา หตวา อฏส ฯ ปรโต คมน- ทวารมตตเมว อโหส ฯ ปปผาน วณฏาน อนโต อเหส ปตตาน พหมขาน ฯ สตถา รชตปฏฏปรกขตโต วย หตวา ปายาส ฯ ปปผานป อภชชตวา อปตตวา สตถารา สทธเยว คจฉนต ตฏาเน ตฏนต ฯ ตมจฉรย ทสวา สกลนคร สงขภ ฯ อนโตนครสม ห นวโกฏมตตา ชนา ฯ เตส เอโกป ภกข คเหตวา อนกขนโต นาม นตถ ฯ มหาชโน อกกฏ สหสสาน เจลกเขปสหสสาน จ กโรนโต สตถารา สทธ วจร ฯ มาลากาโร ปน เอว สตถาร ปเชตวา โถเมตวา วนทตวา ตจฉปจฉเมว คเหตวา เคห นวตตตวา กห ปปผานต ภรยาย ปฏโ เตห เม สตถา ปชโตต อาห ฯ ร โ อทาน ก กรสสสต ฯ ราชา ม ฆาเตต วา รฏโต วา ปพพาเชต ชวต ปรจจชตวา


สตถาร ปเชส เอวรปา ปปผปชา ชาตาต สพพ ปวตต กเถส ฯ ภรยา ปนสส อนธพาลา เอวรเป อจฉรเย ปสาท อกตวา ต อกโกสตวา ราชาโน นาม จณฑา สก กทธา พหมป อนตถ กโรนต ตยา กตกมเมน มยหป อนตโถ สยาต ปตเต อาทาย ราชาน อปสงกมตวา เตน อตตนา จ วตตวจน สพพ กเถตวา เตน กตกมม สกต วา โหต ทกกฏ วา ตสเสว ต มยา ตสส ฉฑฑตภาว ชานาห เทวาต อาห ฯ ต สตวา พมพสาโร ราชา อโห อย อตถ อนธพาลา เอวรเป คเณ ปสาท น อปปาเทสต จนเตตวา กทโธ วย หตวา มยห อปฏานปปเผห เตน ปชา กตาต ปจฉตวา อาม เทวาต วตเต ภททก เต กต ต ฉฑเฑนตยา มม ปปเผห ปชากตสสาห กตตพพยตตก ชานสสามต ต อยโยเชตวา เวเคน สตถ สนตก คนตวา สตถารา สทธเยว วจรต ฯ สตถา ร โ จตตปปสาท ตวา มาลาการสส คณ ปากฏ กาต ตคาวเต นคเร เภรจรณมคเคเนว วจรนโต กสสจ ปตต อทตวา ราชงคณ คนตวา คณหตกามสส ร โ ปตต ทตวา ราชเคห อปปวสตวา ตตเถว นสทตวา ร า ปณตาหาเรน ปรวสโต ภตตกจจาวสาเน อนโมทน กตวา วหาร คนตวา คนธกฏ ปาวส ฯ ปปผานป สตถร คจฉนเต คจฉนต ตฏนเต ตฏนต คนธกฏ ปวฏเ ทวารโกฏเ ปตนต ฯ ราชา ปน สตถาร อนคนตวา นวตโต มาลาการ ปกโกสาเปตวา ตสม ปสนโน หตถอสสทาส-


ทาสโย สพพาลงการปปฏมณฑตนารโย คามวเร กหาปณสหสสานต หตถอาทโย สตตวเธ อฏ อฏ เจว มหาปสาธนาน จสส อทาส ฯ สตถา วหาร คนตวา โก น โข ภนเต มาลาการสส วปาโกต อานนทตเถเรน ปฏโ อย อานนท มยห ชวต ปรจจชตวา ปปผปช กตวา กปปสตสหสส ทคคต อคนตวาว เทวมนสเสส สสรตวา สมโน นาม ปจเจกพทโธ ภวสสตต วตวา ธมม เทเสนโต ธมมปทสส พาลวคเค อม คาถมาห ต จ กมม กต สาธ ย กตวา นานตปปต ยสส ปตโต สมโน วปาก ปฏเสวตต ฯ คาถาวสาเน จตราสตยา ปาณสหสสาน ธมมาภสมโย อโหสต ฯ สมนมาลาการวตถ ฯ [๕๙] เอโก กร กลปตโต ปรมพทเธส กตาธกาโร ตตถ ตตถ ภเว ป าน อปจนนโต สทธตถสส ภควโต กาเล กลเคเห นพพตโต ภควต ธรมาเน ป กาต อสกโกนโต ปรนพพเต ภควต ตสส เจตยธาตคพเภ กรยมาเน อภนน ปรจเฉทานมนตเร เอก สธาปณฑมทาส ฯ โส เตน ป กมเมน จตนนวตกปปาน เทวมนสเสสเยว สสรตวา อมสม พทธปปาเท เอกสม กลเคเห นพพตโต ว ต ปตวา สตถร ปสทตวา ปพพชโต นจรสเสว อรหา อโหส ฯ โส สธาปณฑยตเถโรต ป ายตถ ฯ โส อตตโน ปพพจรตาปทาน ปกาเสนโต อมา


คาถา อภาส ปชารเห ปชยโต พทเธ ยทจ สาวเก ปป จสมตกกนเต ตณณโสกปรททเว เต ตาทเส ปชยโต นพพเต อกโตภเย น สกกา ป สงขาต อเมตตมป เกนจ ฯ จตนนป จ ทปาน อสสร โยธ การเย เอตสสา ปชนาเยต กล นาคฆต โสฬส ฯ สทธตถสส นรคคสส เจตเย อฏกนตเร สธาปณโฑ มยา ทนโน วปปสนเนน เจตสา ฯ จตนนวเต อโต กปเป ย กมมมกร ตทา ทคคต นาภชานาม ปฏสงขารสสท ผล ฯ อโต ตเสว กปปมห ปฏสงขารสวหยา สตตรตนสมปนนา เตรส จกกวตตโน ปฏสมภทา จตสโส วโมกขาป จ อฏ เม ฉฬภ า สจฉกตา กต พทธสส สาสนนต๑ ฯ [๖๐] ตตถ ปชารเหต ปชารหา นาม พทธปปจเจกพทธ- สาวกาจรยปชฌายมาตาปตครอาทโย เต มาลาทปธปคนธาภรณ- จตปปจจยาทห อภวนทนาทห จ ปชยโต ปคคลสส ป นต โยชนา ฯ อทาน อกกฏปรจเฉทวเสน ปชารเห ทสเสตมาห พทเธ- ๑. ข. อ. ๓๒/๑๙๐.


ตยาท ฯ ตตถ พทเธต สมมาสมพทเธ ปจเจกพทเธ จ ฯ ยทจ อต อถวาตยตโถ ฯ สาวเกต พทธสาวเก ฯ ปป จสมตก- กนเตต สมตกกนตตณหาทฏ มานปป เจ ฯ ตณณโสกปรททเวต โสกปรเทเว ตณเณ อตกกนเต ฯ น เกวลเมว ธรมาเน พทธาทโย ปชยโต ปรนพพเตป เตส เจตยปปฏมาทโยป ปชยโต ป สมป เอเสว นโยต ทสเสตมาห เต ตาทเสตยาท ฯ ตตถ เตต พทธาทเก ฯ ตาทเสต ยถาวตตคณวเสน ตาทคณยตเต ฯ นพพเตต ราคาทนพพตยา นพพเต ฯ นตถ กโต ภวโต วา อารมมณโต วา เอเตส ภยนต อกโตภยา ฯ อเมตตนต อม เอตตกนต สงขาต สตสหสสาทวเสน สงข กาต คเณต น สกกา ฯ อป เกนจต เกนจ มหานภาเวนาป ปคคเลน ฯ ตรณธารณปรณวเสน ตส มาเนส วา เกนจ อป มาเนน ฯ ตตถ ตรณ นาม อท เอตตกนต นยคคาโห ฯ ธารณนต ตลาคณนา ฯ ปรณนต อฑฒปปสตนาฬกาทส ปเรตวา คณนา ฯ อทาน ต ปช ทเปต จตนนป จ ทปานนตยาทมาห ฯ ตตถ ทปานนต ทวสหสสปรตตทปปรวาราน มหาทปาน ฯ อสสรนต ยถาวตเต ทเป เอกโต กตวา สกลจกกวาฬคพเภ อสสร จกกวตตรชช กาเรยย ฯ เอตสสา ปชนาเยตนต เจตเย ธาตคพเภ เอกสม สธาปณเฑ ปชนาย เอต สกลทเป สตตรตนาทก สกล ธน ฯ


กลนต เจตเย กตปชาย โสฬสวาเร โสฬสกขตต วภตตสส โสฬสมโกฏาสสส น อคฆตต อตโถ ฯ นรคคสสาต นราน อคคสส เสฏสส สทธตถสส ภควโต เจตยธาตคพภมห สธากมเม กรยมาเน ฯ อฏกนตเรต อภนน ปรจเฉทาน เวมชเฌ ฯ อถวา ปปผธานคคฏานมนตเร ฯ ทนโนต ปกขตโต ฯ อปทานสส ทสมวคเค สธาปณฑยตเถรวตถ ฯ ธมมปทสส พทธวคเค สวณณเจตยวตถมป กเถตพพ ฯ [๖๑] ภควต ปรนพพเต ร า อชาตสตตนา อตตนา ปฏลทธา ภควโต สรรธาตโย คเหตวา ถเป จ ถปมเห จ กเต เอกา ราชคหวาสน อปาสกา ปาโตว สรร ปฏชคคตวา สตถ ถป ปเชสสามต จตตาร โกสาตกปปผาน คเหตวา สทธาเวเคน สมสสาหตมานสา มคคปรสสย อนปธาเรตวา ว ถปาภมข๑ อคมาส ฯ อถ น ตรณวจฉา คาว เวเคน อภธาวนต สงเคน ปหรตวา ชวตกขย ปาเปส ฯ สา ตาวเทว กาล กตวา ตาวตเสส นพพตตตวา สกกสส เทวร โ อยยานกฬาย คจฉนตสส ปรวาร- มชเฌ สห รเถน ปาตรโหส ฯ ต ทสวา สกโก ปจฉนโต อมา คาถา อภาส ปตวตเถ ปตทธเช ปตาลงการภสเต ปตจนทนลตตงเค ปตอปปลธารณ ๑. ถปาภมขนต ภวตพพ ฯ .ว.


ปตปปาสาทสยเน ปตาเส ปตโภชเน ปตจฉตเต ปตรเถ ปตสเส ปตวชเน ก กมม อกร ภทเท ปพเพ มานสเก ภเว เทวเต ปจฉตาจกข กสส กมมสสท ผลนต๑ ฯ ตตถ ปตจนทนลตตงเคต สวณณวณเณน จนทเนน อนลตตสรเร ฯ ปตปปาสาทสยเนต สวณณมยปปาสาเทน สวณณปรกขตตสยเนห จ สมนนาคเต ฯ เอว สพพตถ เหฏา อปร จ ปตสทเทน สวณณเมว คหต ฯ [๖๒] อถสส สา อาจกขนต อมา คาถา อภาส โกสาตก ลตตถ ภนเต ตตตกา อนภชฌตา ตสสา จตตาร ปปผาน ถป อภหร อห สตถ สรร อททสส วปปสนเนน เจตสา นาสส มคค อเวกขสส ตทคคมนสา สต ตโต ม อวธ คาว ถป อปปตตมานส ต จาห อภส เจยย ภยโย นน อโต สยา เตน กมเมน เทวนท มฆวา เทวก ชร ปหาย มานส เทห ตว สหพยตมาคตาต๒ ฯ ตตถ ลตตถต ลตา อตถ ฯ ภนเตต สกก คารเวนาลปต ฯ อนภชฌตาต น อภกงขตา ฯ สรรนต สรรภต ธาต ฯ อวยเววาย สมทายโวหาโร ยถา ๑. ข. ว. ๒๖/๘๑. ๒. ข. ว. ๒๖/๘๒.


ปโฏ ทฑโฒ สมทโท ทฏโต จ ฯ อสสาต โครปสส ฯ มคคนต อาคมนมคค ฯ น อเวกขสสนต น โอโลเกส ฯ ตทคคมนสา สตต ตสม สตถ ถเป คตมนา เอว สมานา ฯ ยสมา สตถ ถเป คตมนา เอวาห น ตสส คาวย คตมนา อโหส ตสมา นาห ตสสา มคค โอโลเกสนตยตโถ ฯ ตทงค- มนสาตป ปาโ ฯ ตทงเค ตสส สตถ องเค ธาตยา มโน เอตสสาต ตทงคมนสาตยตโถ ฯ ถปนต เจตย ฯ อปปตตมานสนต อสมปตตอชฌาสย ฯ มนส ภโวต ห มานโส อชฌาสโย มโนรโถ ฯ ถป อปคนตวา ปปเผห ปเชสสามต อปปนนมโนรถสส อสมปณณตาย เอว วตต ฯ ถเป ปน ปปเผห ปชนจตต สทธเมว เยน สา เทวโลเก อปปนนา ฯ ตนต ต ป ฯ จาหนต เจ อห ฯ อภส เจยยนต ถป อภคนตวา อปคนตวา ยถาธปปาย ปปผปชเนน สมมเทว วจเนยย อปจเนยย ฯ ภยโย นน อโตต ยถาลทธสมปตตโต อตตรตรา สมปตต สยา ม เต อตโถ ฯ มฆวาต อาลปน ฯ เทวก ชราต สพพพลปรกกมาทห วเสเสห เทเวส ก ชรสทส ฯ ตพพเสสน ฯ สหพยตนต สหภาว ฯ [๖๓] ต สตวา สกโก มาตลปปมขสส เทวคณสส ธมม


เทเสนโต อมา คาถา อภาส ปสส มาตล อจเฉร จตต กมมผล อท อปปกป กต เทยย ป โหต มหปผล นตถ จตเต ปสนนมห อปปกา นาม ทกขณา ตถาคเต จ สมพทเธ อถวา ตสส สาวเก เอห มาตล อมเหป ภยโย ภยโย มเหม เส ตถาคตสส ธาตโย สโข ป านมจจโย ตฏนเต นพพเต วาป สเม จตเต สม ผล เจโตปณธเหต ห สตตา คจฉนต สคคต พหน วต อตถาย อปปชชนต ตถาคตา ยตถ การ กรตวาน สคค คจฉนต ทายกาต๑ ฯ ตตถ จตตนต วจตต อจนเตยย ฯ กมมผลนต เทยย- ธมมสส อนฬารตเตป เขตตสมปตตยา จตตสมปตตยา จ อจจฬารสส ป กมมสส ผล ปสสาต โยชนา ฯ กตนต สกการวเสน อายตเน วนยตตเมว ฯ เทยยนต ทาตพพวตถ ฯ ป นต ป กมม ฯ อทาน ยตถ อปปก กต ป มหปผล โหต ต ปากฏ กตวา ทสเสนโต นตถ จตเตต คาถมาห ฯ ตตถ สมพทเธต สมมาสมพทเธ ฯ จกาโร ปจเจกพทธ สมจจนาต ฯ อมเหปต มยป ฯ มเหม เสต มหยาม เส ปชาม เส ฯ เจโตปณธเหต หต อตตโน จตตสส สมมเทว ปนนมตต ๑. ข. ว. ๒๖/๘๒.


อตตสมมาปณธาเนนาต อตโถ ฯ เอว เทเสตวา สกโก อยยานกฬายสสาห ปฏปปสสมเภตวา ตโต ว ปฏนวตตตวา จฬามณเจตเย สตตาห ปช กตวา อปรภาเค เทวจารก จรนตสส อายสมโต นารทตเถรสส ต ปวตต คาถาห กเถส ฯ เถโร ปมสงคตกาเล ธมมสงคาหกาน กเถส ฯ เถรา ต ตถา สงคห อาโรเปสนต ฯ ปตวมานวณณนาย โกสาตกเทวตาวตถ๑ ฯ เอว พทธปชา ทฆรตต หตสขาวหา โหตต ฯ [๖๔] อตเต พาราณสย เอกา ทลททธตา มตตก มททตวา เคหภตต ลมเปส ฯ อเถโก ปจเจกพทโธ อตตโน ปพภารปร- ภณฑกรณตถ มตตกภกขาย นคร ปวสตวา ตสสา อวทเร อฏาส ฯ สา กชฌตวา โอโลเกนต สมณ มตตกมป น ลภสต วตวา มหนต มตตกปณฑ ตสส ปตเต เปส ฯ ปจเจกพทโธ ต คเหตวา อคมาส ฯ สา ตโต จตา พาราณสยา ปาจนทวารคาเม เอกสส ทลททสส ธตา หตวา นพพตต ฯ ตสสา กชฌตวา โอโลกตตตา หตถปาทมขอกขนาสาน ปาปาน วรปาน อเหส ฯ เตน น ป จปาปาเตวว ส ชานส ฯ มตตกปณฑ- ผเลน ปนสสา สรร ผสสสมปนน อโหส ฯ ตทา พโก นาม พาราณสราชา อโหส ฯ โส เอกทวส รตต อ าตกเวเสน นคร ปรคคณหนโต ต ปเทส คโต ฯ ป จปาปาป ๑. ข. ว. ๒๖/๘๑.


คามทารกาห สทธ กฬนต อชานตวาว ร โ หตถ คณห ฯ ราชา ทพพผสเสน ผฏโ วย สกภาเวน สณาต อสกโกนโต ผสสราครโต กสส ธตาสต ปจฉ ฯ ทวารวาสโนต ฯ โส ตสสา อสสามกภาว ปจฉตวา อหนเต สามโก ภวสสาม คจฉ มาตา- ปตโร อนชานาเปหต ฯ สา เคห คนตวา มาตาปตน อาโรเจส ฯ เต อนชานส ฯ สา ปจจาคนตวา ร โ อาโรเจส ฯ ราชา ตาย สทธ เคห คนตวา สวาส วสตวา ปาโตว ราชนเวสน อคมาส ฯ ตโต ปฏาย โส อ อตถ โอโลเกต อนจฉนโต อ าตก- เวเสน นวทธ ตตถ คจฉต ฯ อเถกทวส ตสสา ปต โลหตป- ปกขนทกา อทปาท ฯ อสมภนนขรมธสกขราทยตโต ปายาโส ตสส เภสชช ฯ ต เต ทลททตาย อปปาเทต น สกโกนต ฯ อถสสา มาตา ก อมม ตว สามโก ปายาส อปปาเทต สกขสสตต อาห ฯ สา ร โ อาคตกาเล ตมตถ อาโรเจส ฯ ราชา ภทเท อท อสสรเภสชช กโต ลภสสามาต วตวา ต อปาเยน อนเตปร เนตกาโม ปนทวเส ราชนเวสน คนตวา ตาทส ปายาส ปจาเปตวา เทว ปเฏ กตวา เอกสม จฬามณ ปกขปตวา รตต อาคนตวา ภทเท ตว ปตา อชช อม ภ ชต เสว อมนต อาห ฯ สา ตถา อกาส ฯ ตสสา ปต โรโค ปฏปปสสมภ ฯ ราชา ปนทวเส ราชนเวสน คนตวา มข โธวตวา จฬามณ เม อาหรถาต อาห ฯ น ปสสาม เทวาต ฯ อนโตนครโต ยาว พหนครา สพพตถ อนตมโส ภตตปเฏป วจนาถาต อาห ฯ ราชปรสา วจนนตา


ป จปาปาย ฆเร มณ ทสวา ตสสา มาตาปตโร พนธตวา นยส ฯ อถสสา ปตา น มย โจรา อย มณ ชามาตรา อาภโตต อาห ฯ กห โสต ฯ ธตา เม ชานาตต วตวา ต ปจฉ ฯ ตาต โส อนธกาเร อาคนตวา อนธกาเรเยว ยาต เตนสส รป น ชานาม หตถสมผสเสน น ชานต สกโกมต ฯ โส ราชปรสาน อาโรเจส ฯ เตป ร โ อาโรเจส ฯ ราชา อชานนโต วย เตนห ต อตถ ราชงคเณ อนโตสาณย เปตวา สาณยา หตถปปมาณ ฉทท กตวา หตถสมผสเสน โจร คณหาเปถาต อาห ฯ เต ตถา กตวา สกลนครวาสโน สนนปาเตส ฯ สา อาคตาคตสส ปสารตหตถ คเหตวา อย เนโสต วทต ฯ มนสสา ตสสา ทพพสมผสสสทเส ผสเส พชฌตวา สจาย ทณฑารหา ทณฑ ทตวาป ทาสกมมกรภาว อปคนตวาป เอต ฆเร กรสสามาต จนตยนตา อปคนต นาสกขส ฯ อถ เน ราชปรสา ทณเฑห ปหรตวา ปพพาเชส๑ ฯ อปราชาทโย สพเพ อมมตตกา วย ชาตา ฯ อถ ราชา กจจ อห ภเวยยนต หตถ ปสาเรส ฯ สา หตถ คเหตวาว โจโร เม คหโตต มหาสททมกาส ฯ ราชา ยถาภต อาโรเจตวา ต อภส จตวา อคคมเหส กตวา ตสสา มาตาปตน อสสรย ทตวา ตโต ปฏาย อ าป อตถโย น โอโลเกส ฯ ตา ตสสา กชฌตวา อนตร ปรเยสส ฯ อเถกทวส สา ทวนน ราชน อคคมเหสตตสส สปเน ๑. ปลาเปส ฯ


นมตต ทสวา ร โ อาจกข ฯ อถ ตา ต ตวา สปนปากาน ล จ อทส ฯ เต ร า ปฏา มหาราช เทวยา สพพสเสต- หตถกขนเธ นสนนตต ตมหาก มรณสส ปพพนมตต หตถกขนธ- คตาย จ จนทปรามสน ตมหาก ปจจามตตราชานยนสสาต วตวา อทาน ก กาตพพนต วตเต เทว อม มาเรต น วฏฏต นาวาย น เปตวา นทย วสสชเชต วฏฏตต วทส ฯ ราชา อาหารวตถาลงกาเรห สทธ รตตย ต นาวาย เปตวา วสสชชาเปส ฯ อเถโก ทปาวารโก นาม ราชา เหฏา อทกกฬ กฬนโต อาคตาย นาวาย ต ทสวา กา นาม ตว ปสาจสทสาต ปจฉ ฯ สา สต กตวา พกสส ร โ อคคมเหสตต กเถส ฯ สา กร ป จปาปาต สกลชมพทเป ปากฏา ฯ อถ ราชา ต คเหตวา ผสสราครโต อ าส อตถส ส ป อกตวา อคคมเหส อกาส ฯ ต สตวา พโก ราชา นาหนต ตสส ทสสามต เสน สงกฑฒตวา ตสส ปฏตตเถ นเวสน กตวา ปณณ เปเสส ภรย วา เทต ยทธ วาต ฯ ทปาวารโกป ยทธสชโชว อโหส ฯ อภนน อมจจา อตถ นสสาย มรณ อยตต ปรมสามกตตา เอสา พกสส ปาปณาต นาวาย ลทธตตา ทปาวารกสส ตสมา เอเกกสส เคเห สตตาห วสตต มนเตตวา เทวป ราชาโน ส าเปส ฯ เต เทวป อตตมนา หตวา ปฏตตเถ นคราน มาเปตวา วสส ฯ อต สา ทวนนป เตส มเหสตต กาเรส ฯ กณาลชาตกวณณนาย ป จปาปาวตถ๑ ฯ ๑. ข. ชา. ๒๘/๑๐๖. ตทฏกถา ๘/๓๗๘.


[๖๕] อตเต พาราณสย เอกสม คามเก เอกา อตถ สหตถา กมม กตวา ชวนต เอกทวส เขตตกฏ คจฉนต อนตรามคเค เอกสม สเร ปาโตว ปปผต ปทมปปผ ทสวา ต สร โอรยห ต เจว ปปผ ลาชปกขปนตถาย ปทมนปตต จ คเหตวา เกทาเร สาลสสาน ฉนทตวา กฏกาย นสนนา ลาเช ภชตวา ป จ ลาชสตาน คเณส ฯ ตสม ขเณ คนธมาทนปพพเต นโรธสมาปตตโต วฏ โต เอโก ปจเจกพทโธ อาคนตวา ตสสา อวทเร อฏาส ฯ สา ต ทสวา ลาเชห สทธ ปทมปปผ คเหตวา กฏโต โอรยห ลาเช ปจเจกพทธสส ปตเต ปกขปตวา ปทมปปเผน ปตต ปธาย ทตวา ปจเจกพทเธ โถก คเต ปพพชตา นาม ปปเผน อนตถกา อห ปปผ คณหตวา ปลนธสสามต คนตวา ปจเจกพทธสส หตถโต ปปผ คเหตวา สเจ อยโย ปปเผน อนตถโก อภวสส ปตต- มตถเก เปต น อทสส อทธา อสส อตโถ ภวสสตต ปน จนเตตวา อนคนตวา ปตตมตถเก เปตวา ปจเจกพทธ ขมาเปตวา ภนเต อเมส เม ลาชาน นสสนเทน ลาชคณนาย ปตตา อสส ปทมปปผสส นสสนเทน นพพตตนพพตสฏาเน เม ปเท ปเท ปทมปปผ อฏหตต ปฏน อกาส ฯ ปจเจกพทโธ ตสสา ปสสนตยา ว อากาเสน คนธมาทน คนตวา ต ปทม นนทมลก- ปพภาเร ปจเจกพทธาน อกกมนโสปาณสมเป ปาทปป ฉน กตวา เปส ฯ สาป ตสส กมมสส นสสนเทน เทวโลเก นพพตต ฯ นพพตตกาลโต ปฏาย จสสา ปเท ปเท มหาปทมปปผ อฏห ฯ


สา ตโต จวตวา ปพพตปาเท เอกสม ปทมสเร ปทมคพเภ นพพตต ฯ ต สร นสสาย วสนโต เอโก ตาปโส ปาโตว มขโธวนตถาย สร คนตวา ต ปปผ ทสวา อท ปปผ เสเสห มหนตตร เสสาน จ ปปผตาน อท มกลตเมว ภวตพพเมตถ การเณนาต จนเตตวา โอตรตวา ต ปปผ คณห ฯ ต เตน คหตมตตเมว ปปผต ฯ ตาปโส อนโตปทมคพเภ นปนน ทารก ทสวา ธตสเนห ปฏลภตวา ปทเมเนว สทธ ปณณสาล เนตวา ม จเก นปชชาเปส ฯ อถสสา ป านภาเวน องคฏเก ขร นพพตต ฯ โส ตสม ปปเผ มลาเต อ นว ปปผ อาหรตวา ต นปชชาเปส ฯ อถสสา อาธาวนวธาวเนน กฬต สมตถกาลโต ปฏาย ปทวาเร ปทวาเร ปทมปปผ อฏาส ฯ ตาปโส ปทมวตต นามมกาส ฯ กกธราสสส วยสสา สรรวณโณ อโหส ฯ สา อปปตตา เทววณณ อตกกนตา มานสวณณ อโหส ฯ ต ทสวา พาราณสร โ วนจรโก พาราณส คนตวา ร โ อาโรเจส ฯ ต สตวา ราชา ตตถ คนตวา ตาปส วนทตวา เอกมนต นสทตวา ตาปสสส ธตร คเหตวา ตตเถว กหาปณราสมห ต เปตวา อภเสก กตวา ต คเหตวา อตตโน นคร อาเนตวา อาคตกาลโต ปฏาย เสสตถโย อโนโลเกตวา ตาย สทธเยว รมต ฯ สวาสมนวาเยว จสสา กจฉย คพโภ ปตฏาส ฯ ปรปกกคพภาย จสสา คพภวฏาน อโหส ฯ มหา- ปทมกมาโร เอกโกว กจฉย วส ฯ อวเสสา เอกนป จสต-


ทารกา ปน มหาปทมกมารสส มาต กจฉโต นกขมตวา นปนน- กาเล สเสทชา หตวา นพพตตส ฯ เต สพเพป อตตโน โสฬสวสสทเทสกกาเล เอกโต หตวา อยยาเน ปทมส ฉนนาย มงคลโปกขรณยา กฬนตา นวปทมาน ปปผตาน ปราณปทมาน จ วณฏโต ปตนตาน ทสวา อมสส ตาว อนปาทนนกสส เอวรปา ชรา กมงค ปน อมหาก สรรสส อทมป ห เอวคตกเมว ภวสสตต อารมมณ คเหตวา ปจเจกพทธา หตวา อากาเสน นนทมลกปพภาร คนตวา ตตถ วสมานา อายหปรโยสาเน ปรนพพายส ฯ ปทมวต ปน ตโต จวตวา สสรนต อมสม พทธปปาเท อปปลวณณาเถร อโหสต ฯ อปทานวณณนาทส ปทมวตวตถ ฯ เอว ปจเจกพทธปชาป หตสขาวหา โหตต ฯ [๖๖] อตเต กสสปพทธกาเล เอสกานามเก รฏเ ปณณกช- นามเก นคเร จตสโส อตถโย อเหส ฯ ตาส เอกา อ ตร ปณฑปาตจารก ภกข ทสวา ปสนนจตตา ตสส อนทวรกลาป อทาส เอกา ตถารปสเสว ภกขโน นลปปลหตถก อทาส เอกา ตถารปสเสว ภกขโน ปทมหตถก อทาส เอกา ตถารปสเสว ภกขโน สมนมกลาน อทาส ฯ อนทวรกลาโป นาม อททาลกปปผหตถก ฯ ปทมหตถก นาม ปทมกลาโป ฯ สมนมกลาน นาม ทนตวณณาน ชาตสมนปปผมกลาน ฯ เอว ตา เอตตก ป กตวา อปรภาเค กาล กตวา ตาวตเสส นพพตตตวา ปจเจก อจฉราสหสสปรวารา อเหส ฯ ตา ตตถ ยาวตายก


ทพพสมปตต อนภวตวา ตสเสว กมมสส วปากาวเสเสน อปราปร ตตเถว สสรนตโย อมสมป พทธปปาเท ปน ตตเถว นพพตตส ฯ อถายสมา มหาโมคคลลาโน เทวจารก จรนโต ตาวตสภวน คนตวา ตตถ ปฏปาฏยา เตส จตส วมาเนส ตา เทวธตโร ทสวา จตรตถวมาเน๑ วตตนเยน ตาส ปพพกมม ปจฉ ฯ ตาป เถรสส อตตโน ปพพกมม อาจกขส ฯ อถ เถโร ตาส อนปพพกถ กเถตวา สจจาน ปกาเสส ฯ สจจปรโยสาเน ตา สพพาป สปรวารา โสตาปนนา อเหส ฯ เถโร เทวโลกโต อาคนตวา เชตวน คนตวา สพพนต ปวตต ภควโต อาโรเจส ฯ ตตถ ภควา ตมตถ อตถปปตต กตวา สมปตตปรสาย ธมม เทเสส ฯ สา เทสนา มหาชนสส สาตถกา ชาตาต ฯ จตรตถวตถ ฯ [๖๗] ราชคเห กร เอกา สาลกเขตตปาลกา อตถ สาลสสาน คเหตวา ลาเช กตวา ชวต กปเปส ฯ ราชคหสมเป ปเนกา คหา อตถ ฯ สา ทวารสมเป เอกสส ปปผลรกขสส อตถตาย ปปผลคหาต ป ายตถ ฯ ตตถายสมา มหากสสโป สตตาห นโรธ สมาปชชตวา วฏาย ทพเพน จกขนา ภกขาจารฏาน โอโลเกนโต ต อตถ ทสวา ปตตจวรมาทาย เขตตสมเป อฏาส ฯ สา เถร ทสวา ปสนนจตตา ลาเช เถรสส ปตเต อากรตวา ภนเต ตมเหห ทฏธมมสส ภาคน อสสนต ปฏเตวา ๑. ข. ว. ๒๖/๗๘.


ตสม เอว โหตต วตวา ปกกนเต อตตโน ทาน อาวชชมานา นวตตนต เกทารมรยาทาย คมนมคเค เอกพลโต นกขมนเตน โฆรวเสน ฑฏา ตตเถว ปตตวา กาล กตวา ตาวตสภวเน อจฉราสหสสปรปณเณ กนกวมาเน สตตปปพทธา วย สพพา- ลงการปปฏมณฑตตคาวตตตภาเวน นพพตตตวา ทวาทสโยชนก เอก ทพพวตถ นวาเสตวา เอก ปารปตวา ปพพกมม ปกาสนตถ สวณณลาชภรเตน โอลมพนเตน สวณณสรเกน ปฏมณฑเต วมานทวาเร ตา อตตโน สมปตต โอโลเกตวา เกน กมเมนาย ลทธาต ทพพจกขนา อปธาเรนต มหากสสปตเถรสส ลาชทาเนนาต อ าส ฯ สา อตตโน สมปตต ถาวร กาตกามา ปาโต ว สวณณมย สมมชชน เจว กจวรฉฑฑนปจฉ จ อาทาย อาคนตวา เถรสส ปรเวณ สมมชชตวา ปานยปรโภชนย อปฏเปส ฯ เถโร เกนจ ทหเรน วา สามเณเรน วา กต ภวสสตต สลลกเขตวา ตตยทวเส ทวาร ววรตวา โอโลเกนโต ต ทสวา อเปห เทวธเต มา เม อนาคเต จตตวชน คเหตวา ธมม- กถเกห มหากสสปตเถรสส กเรกา เทวธตา วตตปปฏวตต กตวา ปานยปรโภชนย อปฏเปสต วตตพพต กร อโต ปฏาย อธ มา ปกกมต๑ อาห ฯ สา มา ม ภนเต นาเสถาต ปนปปน ยาจ ฯ เถโร ตว ปมาณ น ชานาสต อจฉร ปหร ฯ สา ตตถ าต อสกโกนต ภนเต มยา ลทธสมปตต มา นาเสถ ๑. ธมมปทฏกถายมปน อโต ปฏาย อธ มาคม ปฏกกมาต อาหาต ทสสต.


ถาวร กาต เทถาต โรทนต อากาเส อฏาส ฯ สตถา ป จ- จตตาฬสโยชนมตถเก เชตวเน คนธกฏย นสนโนว ตสสา โรทตสทท สตวา โอภาส ผรตวา ตสสา สมมขา นสนโน วย เทวธเต มม ปตตสส กสสปสส สวรกรณเมว ภาโร ป ต- ถกานนต อย โน อตโถต สลลกเขตวา ป กรณเมว ภาโร ป กรณ ห อภยโลเก สขเมวาต วตวา ธมมปทสส ปาปวคเค อม คาถมาห ป เจ ปรโส กยรา กยราเถน ปนปปน ตมห ฉนท กยราถ สโข ป สส อจจโยต๑ ฯ ตตถ ป เจ ปรโสต สเจ ปคคโล สก ป กเรยย ฯ กยราเถนนต สก ป เม กต อลเมตตาวตาต อโนรมตวา ปนปปน เอต กเรยย ฯ ตมหต ตสส กรณกขเณป ตสม ป เ ฉนท รจ อสสาห กเรยเยว ฯ กสมา ฯ ป สส ห อจจโย วฑฒ สโข อธโลกปรโลกสขาวหนโตต ฯ คาถาวสาเน สา เทวธตา โสตาปนนา หตวา เทวโลก คตา ฯ ลาชเทวธตาวตถ ฯ [๖๘] เอว สาวกปชาป หตสขาวหา โหต สตถ วณณตา จ ฯ ตตรท วตถ ราชคเห กเรโก สารปตตเถรสส มาตโล พราหมโณ ๑. ข. ธ. ๒๕/๓๐.


ปฏวสต ฯ โส โย มาเส มาเส สหสสปรจจาเคน ทานมกาส โส พรหมโลก คมสสต อย ห พรหมโลกสส มคโคต อาจรยโต สตวา ตถา กตวา นคคณาน ทานมกาส ฯ เถโร ตสส สนตก คนตวา ต ปวตต สตวา น ตวมป ตวาจรยาป พรหมโลกมคค ชานนต อมหาก สตถาเอว เอโก ชานาต เอห พราหมณ พรหมโลกมคคนเต กถาเปสสามต ต คเหตวา เวฬวน อาคนตวา สตถ อาโรเจส ฯ อถสส สตถา พราหมณ เอว ตว วสสสต ทนนทานโต มหตตมตตมป ปสนนจตเตน มม สาวกสส โอโลกน วา กฏจฉภกขามตตทาน วา มหปผลตรนต วตวา สาวกปช ปสสนโต ธมมปทสส สหสสวคเค อม คาถมาห มาเส มาเส สหสเสน โย ยเชถ สต สม เอก จ ภาวตตตาน มหตตมป ปชเย สาเยว ปชนา เสยโย ย เจ วสสสต หตนต ฯ ตตถ สหสเสนาต สหสสปรจจาเคน ฯ ยเชถาต โลกยมหาชนสส ทาน ทเทยย ฯ สตนต สตปปมาณ ฯ สมนต วสส สวจฉร ฯ วสส ห สมยต๑ ปทตเถ ปวตตาเปตต สมาต วจจต ฯ เอก จาต อนตมโส เอกมป โสตาปนนปคคล ฯ ภาวตต- ตานนต คณวเสน วฑฒตอตตาน ปรพรหตจตต ฯ ๑. สม วตกเกต ธาต ตสมา สามยตต ยตตตร ฯ สมสทโท ห สนตอาทสเยว วตตต ฯ ยสมา ปเนตถ สมาสทโท อ สมป อตเถ วตตต ตสมา สามยต ปทตเถ ปวตตาเปตต วตต ฯ


ปชเยต กฏจฉภกขาย วา ยาปนมตตาหารสส วา ถล- สาฏกสส วา ทานวเสน ปเชยย ฯ เสยโยต ย อตเรน วสสสต หต ตโต เสฏโ ฯ อปจ ย เจต ปฏเสธตเถ นปาโต ฯ เตน วสสสต หต น เสยโยต อตโถ ฯ คาถาวสาเน พราหมโณ โสตาปนโน ฯ ตเถว เถรสส ภาคเนยยวตถมป สหายพราหมณวตถมป สมาหรตพพ ฯ [๖๙] เอว ตาว อามสปชา มหปผลา โหต โก ปน วาโท ปฏปตตปชาย ยโต เย กลปตตา สรณคมนสกขาปทปปฏค- คหณอโปสถงคสมาทาเนห จตปปารสทธสเลห จ อตตโน คเณห ภควนต ปเชนต เก เตส ปชาผล วณณยสสนต ฯ เต ห ตถาคต ปรมาย ปชาย ปเชนตต วตตา ฯ เกน วตตา ฯ ภควตา ฯ ยทา ห ภควา มหาปรนพพานม จเก นปชชต ตทา ทสสหสสจกกวาฬ- เทวตา อมสม จกกวาเฬ สนนปตตวา ทพพมาลาทห ภควนต ปเชส ฯ อถ ภควา นปนโนเยว ปวตลโต ยาว จกกวาฬมข- วฏฏยา จกกวาฬมขวฏฏโต จ ยาว พรหมโลกา สนนปตตาย ปรสาย มหนเตน อสสาเหน กต มหาสกการ ทสวา อานนทตเถรสส มหาปรนพพานสตเต๑ วตตนเยน ต สกการ ทสเสตวา เตนาป อตตโน อสกกตภาวเมว ทสเสนโต น โข อานนท เอตตาวตา ตถาคโต สกกโต โหต ครกโต มานโต ปชโต อปจโตต ๑. ท. มหา. ๑๐/๑๖๐.


อาห ฯ อท วตต โหต อานนท น มยา ทปงกรปาทมเล นปนเนน มาลาคนธตรยสงคตานมตถาย อภนหาโร กโต น เอตทตถาย ปารมโย ปรตา ตสมา น โข อห เอตาย ปชาย ปชโต นาม โหมต ฯ กสมา ปน ภควา อ ตถ เอก อมมาร- ปปผมตตป คเหตวา พทธคเณ อาวชเชตวา กตาย ปชาย พทธ าเณนาป อปรจฉนน วปาก วณเณตวา อธ เอว มหต ปช ปฏกขปตต ฯ ปรสานคคเหน เจว สาสนสส จรฏ ตกามตาย จ ฯ ยท ห ภควา เอว น ปฏกขเปยย อนาคเต สลสมาธโย อปรปเรนตา วปสสน จ คพภ อคคณหาเปนตา อปฏาเก สมาทเปตวา ปชเยว กโรนตา วจรสสนต ฯ อามสปชา จ นาเมสา สาสน เอกยาคปานกาลมตตป สนธาเรต น สกโกต มหาวหาร- สทส ห วหารสหสสป มหาเจตยสทส เจตยสหสสป สาสน สนธาเรต น สกโกต เยน กต ตสเสว โหต สมมาปฏปตต ปน สตถ อนจฉวกา ปชา ฯ สา ห เตน ปฏ ตา เจว สกโกต จ สาสน สนธาเรต ฯ ตสมา อามสปช ปฏกขปตวา อตร อนชานนโต อาห โย โข อานนท ภกข วา ภกขน วา อปาสโก วา อปาสกา วา ธมมานธมมปฏปนโน วหรต สามจปฏปนโน อนธมมจาร โส ตถาคต สกกโรต ครกโรต มาเนต ปเชต ปรมาย ปชาย ตสมาตหานนท ธมมานธมมปฏปนนา วหรสสาม สามจปฏปนนา อนธมมจารโนต๑ เอว ห โว ๑. ท. มหา. ๑๐/๑๐๖.๚


อานนท สกขตพพนต ฯ [๗๐] ตตถ ธมมานธมมปฏปทา นาม นววธสส โลกตตร- ธมมสส อนธมมภตา ปพพภาคปฏปทา ฯ สา อตถโต สลอาจารป- ปณณตตธตงคสมาทาน ยาว โคตรภโต สมมาปฏปทาว ฯ สาเยว อนจฉวกตตา สามจต วจจต ฯ โย ต ปฏปชชต จรต ปรปเรต โส ธมมานธมมปฏปนโน สามจปฏปนโน อนธมมจารต วจจต ฯ ตสมา ฉส อคารเวส ปตฏาย ป ตต อตกกมม อเนสนาย ชวต กปเปนโต ปพพชโต น ธมมานธมมปฏปนโน นาม ฯ ต สพพ อตตโน ป ตตสกขาปท อนมตตป อนตก- กมตวา ธมเมน ชวนโต ธมมานธมมปฏปนโน นาม ฯ คหฏโ ปน ป จเวรทสอกสลกมมปเถ กโรนโต น ธมมานธมมปฏ- ปนโน นาม ฯ โย ปน สรณสเลส ปรปรการ โหต มาสสส อฏ อโปสเถ กโรต ทาน เทต คนธปช มาลาปช จ กโรต มาตาปตโร ธมมกสมณพราหมเณ จ อปฏหต อย ธมมาน- ธมมปฏปนโน นาม ฯ ปรมาย ปชายาต จ วทนโต อม ทสเสต นรามสปชา นาม สกโกต มม สาสน สนธาเรต ยาว ห อมา จตสโส ปรสา ม อมาย ปฏปตตปชาย ปเชสสนต ตาว มม สาสน นภมชเฌ ปณณจนโท วย วโรจสสตต มหาปรนพพานสตตวณณนานโย๑ ฯ อโต ปพเพป ภควา ปฏปตตปชเมว ปสสต ฯ ตตรมาน วตถน ฯ ๑. ส. ว. ๒/๒๓๖.


[๗๑] ยทา ภควา อโต ภกขเว จาตมมาสจจเยน ปรนพพายสสามต อาห ตทา ปถชชนา ภกข อสสน สนธาเรต นาสกขส ฯ เต วคควคคา หตวา ก น โข กรสสามาต มนเตตวา สตถ สนตเก วสส ฯ อเถโก ตสโส นาม เถโร สตถา กร จาตมมาสจจเยน ปรนพพายสสต อห จมห อวตราโค สตถร ธรมาเนเยว มยา อรหตต คณหต วฏฏตต จนเตตวา เตส สนตก อคนตวา เกน สทธ จ กถาสลลาป อกตวา จตส อรยาปเถส เอกโกว อโหส ฯ ภกข ตสส กรย สตถ อาจกขส ฯ สตถา ต ปกโกสาเปตวา ปจฉตวา ตมตถ สตวา ตสส สาธการ ทตวา ยสส ภกขเว มย สเนโห อตถ โส ตสสตเถรสทโสว๑ ภเวยย คนธมาลาทห ปช กโรนตาป ห เนว ม ปเชนต ธมมานธมม ปฏปชชมานาเยว ปน ม ปเชนตต วตวา ธมมปทสส สขวคเค อม คาถมาห ปวเวกรส ปตวา รส อปสมสส จ นททโร โหต นปปาโป ธมมปปตรส ปวนต๒ ฯ ตตถ ปวเวกรสนต ปวเวกโต อปปนนรส เอกภาวสขนต อตโถ ฯ ปตวาต ทกขปร าทน กโรนโต ขณาสโว อารมมณโต สจฉกรยาวเสน ปวตวา ฯ อปสมสสาต กเลสปสมนพพานสส ฯ นททโรต เตน อภยรสปาเนน อพภนตเร ราคทรถาทนมภาเวน นททโร ราคปาปาทนมภาเวน นปปาโป จ ฯ ธมมปปตรสนต ๑. ตสสสทโสต ยตตตร ฯ .ว. ๒. ข. ธ. ๒๕/๔๒.


นวโลกตตรธมมวเสน อปปนนปปตสงขาต รส ฯ ปวนต ปวนโต ฯ คาถาวสาเน ตสสตเถโร อรหตต ปาปณต ฯ ตสสตเถรวตถ ฯ [๗๒] อตตทตถตเถโรป ตเถว จนเตตวา ภกขน สนตก อคนตวาว๑ เอกโกว หตวา อรหตตตถ เมว ปฏปชช ฯ ภกข สตถ ตมตถ อาจกขส ฯ สตถา ตสสาป สาธการ ทตวา ยสส ภกขเว มย สเนโห อตถ เตน อตตทตถตเถเรน๒ วย ภวตพพ คนธาทห ปเชนตาป น ปเชนต นาม ธมมานธมมปฏปตตยา ปน ม ปเชนตต วตวา ธมมปทสส อตตวคเค อม คาถมาห อตตทตถ ปรตเถน พหนาป น หาปเย อตตทตถมภ าย สทตถปปสโต สยาต ฯ ตตถ อตตทตถนต กากณกมตตมป อตตโน อตถ ฯ ปรตเถน พหนาปต สหสสมตเตนาป ปรสส อตเถน ฯ น หาปเยต ปคคโล เนว ปรหาเปยย คหสส ตาว กากณกมตโตป อตตตโถ ขาทนย วา โภชนย วา นปผาเทต น ปรตโถ ฯ อทนต เอว อกเถตวา กมมฏานสเสน กถต ฯ ตสมา อตตทตถ น หาเปมต ภกขนา สงฆสส อปปนน เจตยปปฏสงขรณาทกจจ วา อปชฌายาทวตต วา น หาเปตพพ ฯ อภสมาจารกวตต ห ปเรนโตเยว อรยผลาทน สจฉกโรต ตสมา อยป อตตทตโถว ฯ โย ปน อจจารทธวปสสโก อชช อชเชวาต ปฏเวธ ปฏยนโต ๑. วาต อตเรกปาเน ภวตพพ ฯ ๒. อตตทตเถนาต ยตตตร ฯ .ว.


วจรต เตน อปชฌายาทวตตมป หาเปตวา อตตโน กจจเมว กาตพพ ฯ อตตทตถมภ ายาต อย เม อตตโน อตโถต เอวรป อตตทตถ สลลกเขตวา ฯ สทตถปปสโต สยาต ตสม สเก อตเถ อยยตตปปยตโต ภกข ภเวยยาต ฯ คาถาวสาเน อตตทตถตเถโรป อรหตต ปาปณต ฯ อตตทตถตเถรวตถ ฯ ธมมปทสส ภกขวคเค ธมมารามตเถรวตถมป สมาหรตพพ ฯ [๗๓] เอว ปฏปตตปชาว สตถปปสตถา เจว อตตมปชา จาต ทฏพพา ฯ ยถา ปน ปพพชโต อามสปชโก น ธมมานธมม- ปฏปนโน นาม น ตถา คหฏโ ฯ อามสปชโกป ห คหฏโ ธมมานธมมปฏปนโน นาม ฯ เตน มหาปรนพพานสตตวณณนาย๑ คหฏสส ธมมานธมมปฏปชชนาธกาเร ทาน เทต คนธปช มาลาปช จ กโรตต วตต ฯ อามสปชโก ห คหฏโ โย อตตโน สตถารา ทนโน โอวาโท ต กโรต นาม โอวาทการโก จ ปเชต นาม ตสมา โส สตถ โอวาทานรป กเตน อามสปชา- กรณสงขาเตน อตตโน คเณน สตถาร ปเชต นามาต ฯ [๗๔] เอว โย ยถาวตตาย พาลอเสวนาย ปณฑตเสวนาย จ อนปพเพน ปชเนยยภาวปคเต อกกฏเ พทธาทเก สนเต ปเชต สกกโรต ปสสต โส หตสข ปปโปต โย ตพพปรเต อสนเต ๑. ส. ว. ๒/๓๖.


ปเชต โส ทกข ฯ ตตรมาน วตถน ฯ [๗๕] เอกทา กร เทวทตโต รโหคโต สารปตตสส ปรสา โมคคลลานสส ปรสาต เอว อเม วสสวสสธรา อเหส อหป เอก คณธร นหราม น จ สกกา วนา ลาเภน ปรส อปปาเทต หนทาห อชาตสตตนา สทธ เอกโต หตวา ลาภ นพพตเตสสามต จนเตตวา สงฆเภทกขนธเก๑ อาคตนเยน อชาตสตต อทธปปาฏ- หารเยน ปสาเทส ฯ โส ตสส ปสทตวา ต อสนต ปคคยห ตสส สกการ กตตกาโม พหธน ปรจจชตวา คยาสเส วหาร กาเรตวา เทวสก ป จ ถาลปากสตาน อทาส สาย ปาต เทวทตตปฏาน จ อคมาส ฯ โส เหฏา วตตนเยน เทวทตตสส วจน คเหตวา ปตร ฆาเตตวา อตตโน ปมมคคสส อปนสสย ฉนทตวา ทกข ปปโปต ฯ [๗๖] โสเยว อตเต พาราณสย ทสาปาโมกขาจรยสส ป จ- อนเตวาสมาณวกสตพภนตโร ส ชโว นาม มาณโว อโหส ฯ โส อาจรยสนตเก มตกฏาปนมนตเมว อคคเหส น ปฏพาหนมนต ฯ โส เอกทวส มาณเวห สทธ ทารนมตถาย อร คนตวา มต พยคฆ ทสวา โภ อม อฏาเปสสามต อาห ฯ เต สเจ สกโกส อฏาเปหต วตวา รกข อภรหส ฯ โส มนต ปรวตเตตวา สกขราย ต ปหร ฯ พยคโฆ อฏาย เวเคน คนตวา ส ชว คลนาฬย ฑสตวา ชวตกขย ปาเปตวา ตตเถว ปต ฯ ส ชโวป ตตเถว ๑. ว. จล. ๗/๑๖๓.


ปต ฯ อโภป เอกฏาเนเยว มตา นปชชส ฯ มาณวา อาคนตวา อาจรยสส กเถส ฯ โส ตาตา อสนตสมปคคณหกโร นาม อยตตฏาเน สกการสมมาน กโรนโต เอวรป ทกข ปฏลภตเยวาต วตวา ธมม เทเสนโต อม คาถมาห อสนต โย ปคคณหาต อสนตมปเสวต ตเมว ฆาส กรเต พยคโฆ สชวโก๑ ยถาต ฯ ตตถ อสนตนต ตห ทจจรเตห สมนนาคต ทสสล ปาป- ธมม ฯ โยต ขตตยาทส โย โกจ ฯ ปคคณหาตต ปพพชต วา จวราทสมปทาเนน คหฏ วา อปราชเสนาปตฏานาทสมปทาเนน ปคคณหาต สกการสมมาน กโรต ฯ อปเสวตต ภชต ฯ ตเมว ฆาสนต ทสสโล ตเมว อตตโน สมปคคณหก ขาทนย กโรต ต ฆสต ขาทต วนาส ปาเปตต อตโถ ฯ กมว ฯ ยถา ส ชวมาณเวน มนต ปรวตเตตวา สชวโก มตพยคโฆ ชวตสมปทาเนน สมปคคหโต อตตโน ชวตทายก ส ชวเมว ชวตา โวโรเปตวา วนาส ปาเปต ฯ เอวม โป โย ย อสนต สมปคคณหาต โส ทสสโล ต อตตโน สมปคคณหกเมว วนาเสต เอว อสนตสมปคคณหกา วนาส ปาปณนตต อตโถ ฯ เอกนปาเต ส ชวชาตเก ส ชววตถ๑ ฯ ๑. ส ชวก ฯ ปาลยมปน ส ชวโกต ทสสต ฯ ๒. ข. ชา. ๒๗/๔๘. ตทฏกถา. ๒/๔๑๐.


[๗๗] อตเต พาราณสย เอโก จมมสาฏโก นาม ปรพพาชโก อโหส ฯ ตสส กร จมมเมว นวาสน ปารปน จ ฯ โส เอกทวส พาราณสย ภกขาย จรนโต เอฬกาน ยชฌนฏาน ปาปณาต ฯ อเถโก เอฬโก ต ทสวา ปหรตกาโม โอสกก ฯ ปรพพาชโก เอส มยห อปจต กโรตต ส าย อปปฏกกมตวา อเมส เอตตกาน มนสสานมนตเร อย เอโกว เอฬโก อมหาก คณ ชานาตต ตสส อ ชล ปคคยห อฏาส ฯ ต ทสวา อาปเณ นสนโน ปณฑตวาณโช มา พราหมณ ขณกทสสเนน จตปปทสส วสสาสมาปชช โส ห ทฬหปปหาร อจฉนโต โอสกกตต นวาเรส ฯ ตขณ เว เอฬโก เวเคนาคนตวา อรมห ปหรตวา ตตเถว ปาเตส ฯ โส เวทนาปตโต ตตเถว นปนโน เอว โส นหโต เสต โย อปช ปสสต ยถาหมชช ปหโฏ หโต เมณเฑน ทมมตต ปรเทวมาโน กาลมกาส ฯ ตตถ โส นหโต เสตต โส อปชนยปปสสโก เตน อปชนเยน มารโต นปชชต ฯ อปชนต อปชนย ปคคล ฯ ยถาหมชชาต ยถา อชช อสนตสมปคคห กตวา โต อห ฯ ปหโตต เมณเฑน ทฬหปปหาเรน ปหรโต ฯ หโตต มารโต ฯ ทมมตต นปป โ ฯ เอว โย อ โป อสนตสมปคคห กรสสต โสป อห วย ทกข อนภวสสตต วตต โหต ฯ โสเยว อมสม พทธปปาเท สาวตถย เอวนาโมว ปรพพาชโก


หตวา ตเถว ปฏปชชนโต เอฬเกน ปหโฏ อโหสต ฯ จตกกนปาเต จมมสาฏกชาตเก ปรพพาชกวตถ๑ ฯ อกกฏปชเนยยปชากถา ฯ [๗๘] อปจ ปพพชเตส อาจรยปชฌายา อนเตวาสกาทน ปชเนยยา วฑฒตรา นวกาน สพเพ ปพพชตา คหฏาน ฯ คหฏเส ปน เชฏภาตภคนโย กนฏาน ปชเนยยา ปตตาน มาตาปตโร กลวธน สามกสสสสสราต เอวมเปตถ ปชเนยยา เวทตพพา ฯ เอเตสมป ห ปชา กสลธมมสมาทานตตา อาย- อาทวฑฒเหตตตา จ มงคลเมว ฯ เตนาห ภควา จกกวตตสตเต๒ เต มตเตยยา ภวสสนต เปตเตยยา สาม า พรหม า กเลเชฏาปจายโน อท กสลธมม สมาทาย วตตสสนต เต กสลาน ธมมาน สมาทานเหต อายนาป วฑฒสสนต วณเณนป วฑฒสสนตต ฯ ตตถ เตต เย ภกขเว วสตวสสสหสสายกาน มาตาปตน ปตตา จตตาฬสวสสสหสสายกา มนสสา ภวสสนต เต ปตตภตา มนสสา ฯ มตเตยยาต มาตหตา มาตร สมมาปฏปนนา ฯ เปตเตยยาต ปตหตา ฯ สาม าต สมณหตา ฯ พรหม าต พราหมณ- หตา ฯ กเลเชฏาปจายโนต อตตโน กเล เชฏาน มหาปต- จลลปตเชฏภาตกาทน วฑฒาน อปจายโน นจวตตโน ฯ ๑. ข. ชา. ๒๗/๑๔๔. ตทฏกถา. ๔/๓๒๙. ๒. ท. ปา. ๑๐/๘๑.



ทตยคาถายตถวณณนา [๘๐] ทตยคาถาย ฯ ปฏรปเทสวาโสต อนจฉวเก เทเส นวาโส ฯ เทโส จ นาม คามนครชนปทาท โย โกจ สตตาน นวาโสกาโส ฯ ปพเพต ปรา อตตชาตสต อตโถ ฯ กตป ตาต อปจตกสลตา ฯ อตตสมมาปณธต อตตโน สมมา ปณธาน ปน ย ชน ฯ เอตนต โย จ ปฏรปเทสวาโส ยา จ ปพเพ- กตป ตา โย จ อตตสมมาปณธ อทป ตวธ อตตม มงคลนต คณหาห เทวเตต อยเมตถ สงเขโป ฯ อยนเตวตถ วตถาโร ฯ ปฏรปเทสวาสกถา [๘๑] ปฏรปเทโส นาม ยตถ จตสโส ปรสา วจรนต ทานาทน ป กรยาวตถน ปวตตนต นวงคสตถสาสน ทปปต ตตถ นวาโส สตตาน ป กรยปจจยตตา มงคลนต วจจต ฯ ตตรท วตถ ฯ [๘๒] สาวตถย กเรโก อรโย นาม เกวฏโฏ ปฏวสต ฯ โส เอกทวส พลเสน มจเฉ คณหนโต สาวตถยา อตตรทวารคาเม ปณฑาย จรตวา ภกขสงฆปรวต ตโตว อาคจฉนต สตถาร ทสวา พลสยฏ เปตวา อฏาส ฯ สตถา ตสส อวทเร ตวา ตว กนาโมสต สารปตตตเถราทโย ปจฉ ฯ เตป อห สารปตโต


อห โมคคลลาโนตอาทนา๑ สกสกนามาน กเถส ฯ เกวฏโฏ สตถา สพเพส นาม ปจฉต มมาป นาม ปจฉสสต ม เต จนเตส ฯ สตถา ตสส จตต ตวา อปาสก ตว กนาโมสต ปจฉ ฯ อห ภนเต อรโย นามาต ฯ อถสส ภควา น อปาสก ตาทสา ปาณาตปาตโน อรยา นาม โหนต อรยา ปน สตตาน อวหสนภาเว ตาต วตวา ธมม เทสนโต ธมมปทสส ธมมฏ- วคเค อม คาถมาห น เตน อรโย โหต เยน ปาณาน หสต อหสา สพพปาณาน อรโยต ปวจจตต๑ ฯ ตตถ เตนาต เตน การเณน ฯ หสตต วเหเต ฯ อหสาต สพพปปาณาน ปาณอาทนา อหสเนน ฯ อรโยต ปวจจตต เมตตาทภาวนาย ตตตา หสโต อารกาว โต ปคคโล อรโยต กถยตต ฯ คาถาวสาเน เกวฏโฏ โสตาปนโน อโหส ฯ เอวนตสส ปฏรปเทสวาโส สวนป กรยาวตถปจจยตตา มงคลนต ฯ เกวฏฏวตถ ฯ [๘๓] อปจ ปฏรปเทโส นาม สตถ โพธมณฑปปเทโส ธมมจกกปปวตตตปปเทโส ทวาทสโยชนาย ปรสาย มชเฌ สพพ- ตตถยมท ภนทตวา ยมกปปาฏหารยทสสตคณฑามพรกขมลปปเทโส ๑. ข. ธ. ๒๕/๕๐-๕๑.

กสลานนต อนวชชลกขณาน ฯ สมาทานเหตต สมาทาย วตตนเหตต ฯ ปชเนยยปชากถา ฯ [๗๙] เอวมมาย คาถาย พาลอเสวนาทมงคลตตย วตต ต

สพพ อธปปสสาทสมปตตวฑฒเหตตตา มงคลนต เวทตพพ ฯ อฏกถายนต๑ พาลอเสวนา พาลเสวนปปจจยภยาทปรตตาเณน อภยโลกหตเหตตตา ปณฑตเสวนา ปชเนยยปชา จ นพพาน- สคตเหตตตา มงคลนต วตต ฯ อทมป ป ยาวตตนต ฯ ปมคาถายตถวณณนา ฯ ๑. ป. โช. ข. ๑๔๔.


เทโวโรหณปปเทโส โย วา ปน โป สาวตถราชคหาทพทธาธ- วาสปปเทโส ฯ ตตถ นวาโส สตตาน ฉานตตรยปปฏลาภปจจยโต มงคล ฯ [๘๔] อนตตรยาน จ นาม อ เน อตตรตเรน รหตาน นรตตราน รปทสสนาทน ฯ ตาน อธ ภกขเว เอกจโจ หตถ- รตนมป ทสสนาย คจฉต อสสรตนมป ทสสนาย คจฉต มณรตนมป ทสสนาย คจฉต อจจาวจ วา ปน ทสสนาย คจฉต สมณ วา พราหมณ วา มจฉาทฏ ก มจฉาปฏปนน ทสสนาย คจฉต อตเถต ภกขเว ทสสน เนต นตถต วทาม ต จ โข ภกขเว เอต๑ ทสสน หน คมม โปถชชนก อนรย อนตถส หต น นพพทาย น วราคาย น นโรธาย น อปสมาย น อภ าย น สมโพธาย น นพพานาย สวตตต โย จ โข ภกขเว ตถาคต วา ตถาคตสาวก วา ทสสนาย คจฉต นวฏสสทโธ นวฏปเปโม เอกนตคโต อภปปสนโน เอตทานตตรย ภกขเว ทสสนาน สตตาน วสทธยา โสกปรเทวาน สมตกกมาย ทกขโทมนสสาน อฏงคมาย ายสส อธคมาย นพพานสส สจฉกรยาย ยทท ตถาคต วา ตถาคตสาวก วา ทสสนาย คจฉต ฯเปฯ อภปปสนโน อท วจจต ภกขเว ทสสนานตตรย ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ เภรสททมป สวนาย คจฉต วณาสททมป สวนาย คจฉต คตสททมป สวนาย คจฉต อจจาวจ วา ปน สวนาย คจฉต สมณสส วา พราหมณสส วา มจฉา- ๑. ฉกกงคตตเร ปน ต จ โข เอต ภกขเวต ทสสต ฯ


ทฏ กสส มจฉาปฏปนนสส ธมมสสวนาย คจฉต อตเถต ภกขเว สวน เนต นตถต วทาม ต จ โข ภกขเว เอต๑ สวน หน คมม ฯเปฯ น นพพานาย สวตตต โย จ โข ภกขเว ตถาคตสส วา ตถาคตสาวกสส วา ธมมสสวนาย คจฉต นวฏสสทโธ นวฏปเปโม เอกนตคโต อภปปสนโน เอตทานตตรย ภกขเว สวนาน สตตาน วสทธยา ฯเปฯ สจฉกรยาย ยทท ตถาคตสส วา ตถาคตสาวกสส วา ธมมสสวนาย คจฉต ฯเปฯ อภปปสนโน อท วจจต ภกขเว สวนานตตรย ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ ปตตลาภมป ลภต ทารลาภมป ลภต ธนลาภมป ลภต อจจาวจ วา ปน ลาภ ลภต๒ สมเณ วา พราหมเณ วา มจฉาทฏ เก มจฉาปฏปนเน สทธ ปฏลภต อตเถโส ภกขเว ลาโภ เนโส นตถต วทาม โส จ โข ภกขเว เอโส๓ ลาโภ หโน คมโม ฯเปฯ น นพพานาย สวตตต โย จ โข ภกขเว ตถาคเต วา ตถาคตสาวเก วา สทธ ปฏลภต นวฏสสทโธ ฯเปฯ อภปปสนโน เอตทานตตรย ภกขเว ลาภาน สตตาน วสทธยา ฯเปฯ สจฉกรยาย ยทท ตถาคเต วา ตถาคตสาวเก วา สทธ ปฏลภต ฯเปฯ อภปปสนโน อท วจจต ภกขเว ลาภานตตรย ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ หตถสมป สกขต อสสสมป สกขต รถสมป สกขต ถรสมป สกขต อจจาวจ วา ปน สกขต สมณสส วา พราหมณสส ๑. ต จ โข เอต ภกขเว ฯ ๒. อจจาวจ วา ปน ลภต ฯ ๓. โส จ โข เอโส ภกขเว ฯ


วา มจฉาทฏ กสส มจฉาปฏปนนสส สกขต อตเถสา ภกขเว สกขา เนสา นตถต วทาม สา จ โข ภกขเว เอสา๑ สกขา หนา คมมา ฯเปฯ น นพพานาย สวตตต โย จ โข ภกขเว ตถาคตปปเวทเต ธมมวนเย อธสลสกข สกขต อธจตตสกข สกขต อธปป าสกข สกขต๒ นวฏสสทโธ ฯเปฯ อภปปสนโน เอตทานตตรย ภกขเว สกขาน สตตาน วสทธยา ฯเปฯ สจฉกรยาย ยทท ตถาคตปปเวทเต ธมมวนเย อธสลสกข สกขต๓

ฯเปฯ อภปปสนโน อท วจจต ภกขเว สกขานตตรย ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ ขตตยมป ปรจรต พราหมณมป ปรจรต คหปตมป ปรจรต อจจาวจ วา ปน ปรจรต สมณ วา พราหมณ วา มจฉาทฏ ก มจฉาปฏปนน ปรจรต อตเถสา ภกขเว ปารจรยา เนสา นตถต วทาม สา จ โข ภกขเว เอสา๔ ปารจรยา หนา คมมา ฯเปฯ น นพพานาย สวตตต โย จ โข ภกขเว ตถาคต วา ตถาคตสาวก วา ปรจรต นวฏสสทโธ ฯเปฯ อภปปสนโน เอตทานตตรย ภกขเว ปารจรยาน สตตาน วสทธยา ฯเปฯ สจฉกรยาย ยทท ตถาคต วา ตถาคตสาวก วา ปรจรต ฯเปฯ อภปปสนโน อท วจจต ภกขเว ปารจรยานตตรย ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ ปตตมป อนสสรต ทารมป อนสสรต ธนมป อนสสรต๕ อจจาวจ วา ปน ธน๖ อนสสรต สมณ วา ๑-๔. สา จ โข เอสา ภกขเว ฯ ๒-๓. อธสลมป สกขต อธจตตมป สกขต อธป มป สกขต ฯ ๕. ปตตลาภมป อนสสรต ทารลาภมป อนสสรต ธนลาภมป อนสสรต ฯ ๖. อจจาวจ วา ปน อนสสรต ฯ


พราหมณ วา มจฉาทฏ ก มจฉาปฏปนน อนสสรต อตเถสา ภกขเว อนสสต เนสา นตถต วทาม สา จ โข ภกขเว เอสา๑ อนสสต หนา คมมา ฯเปฯ น นพพานาย สวตตต โย จ โข ภกขเว ตถาคต วา ตถาคตสาวก วา อนสสรต นวฏสสทโธ ฯเปฯ อภปปสนโน เอตทานตตรย ภกขเว อนสสตน สตตาน วสทธยา ฯเปฯ นพพานสส สจฉกรยาย ยทท ตถาคต วา ตถาคตสาวก วา อนสสรต ฯเปฯ อภปปสนโน อท วจจต ภกขเว อนสสตานตตรยนต เอว ฉกกงคตตเร อนตตรยสตเต๒ วตตนเยเนว เวทตพพาน ฯ [๘๕] ตตถ อจจาวจนต ยงก จ มหนต ขททก อจจนจ วา รป ฯ หนนต นหน ฯ คมมนต คามกสนตก ฯ โปถชชนกนต ปถชชนสนตก ฯ อนรยนต น อรย น อตตม น ปรสทธ ฯ อนตถส หตนต น อตถส หต ฯ นพพทายาต วฏเฏ นพพนทนตถ ฯ วราคายาต ราคาทน วรชชนตถ ฯ นโรธายาต เตส อปปวตตนรชฌนตถ ฯ อปสมายาต เตส วปสมนตถ ฯ อภ ายาต อภชานนตถ ฯ สมโพธายาต สมโพธสงขาต จตมมคค าณ ปฏวชฌนตถ ฯ นพพานายาต นพพานสจฉกรณตถ ฯ นวฏสสทโธต ปตฏ ตสสทโธ ฯ เอส นโย ทตยปเทป ฯ เอกนตคโตต เอกนต คโต อจลสสทโธต อตโถ ฯ อภปปสนโนต อตวย ปสนโน ฯ เอตทานตตรยนต ๑. สา จ โข เอสา ภกขเว ฯ ๒. อง. ฉกก. ๒๒/๓๖๒.


เอต อนตตรย ฯ วสทธยาต วสทธสมปาปนตถ ฯ โสกปรเทวานนต โสกสส ปรเทวสส จ ฯ อฏงคมายาต อฏงคมนตถ ฯ ายสสาต วปสสนาสหตสส มคคสส ฯ นพพานสสาต อปจจยนพพานสส ฯ ปตตลาภนต ปตตสงขาต ลาภ ฯ หตถสมนต หตถนมตต สกขตพพ หตถสกข สกขต ฯ เอส นโย สพพตถ ฯ ถรต เจตถ สพพมาวธ ฯ อจจาวจนต มหนต ขททก สปป ฯ ตตถ รปทสสเนส อนตตรย ทสสนานตตรย ฯ เอส นโย สพพตถ ฯ นวฏสสทธสส ห สตถโน วา ภกขสงฆสส วา กสณอสภนมตตาทนม ตรสส วา ทสสน ทสสนานตตรย นาม น หตถรตนาททสสน ฯ รตนตตยคณกถาย เตปฏกพทธวจนสส จ สวน สวนานตตรย นาม น ขตตยาทคณกถาย สวน ฯ สตตวธอรยธนลาโภว ลาภานตตรย นาม น มณรตนาท- ลาโภ ฯ สกขาตตยปรณเมว สกขานตตรย นาม น หตถ- สปปาทสกขน ฯ รตนตตยปารจรยาว ปารจรยานตตรย นาม น ขตตยาทปารจรยา จ รตนตตยคณานสสรณเมว อนสสตานตตรย นาม น ขตตยาทคณานสสรณนต ตพพณณนานโย๑ ฯ [๘๖] อานนทตเถโร สาย ปาต สตถาร จกขว าเณน ทฏ ลภต อท ทสสนานตตรย นาม ฯ อภกขณ สตถ วจน โสต ลภต อท สวนานตตรย นาม ฯ สมมาสมพทโธ ภควาต สตถร สทธ ปฏลภต อท ลาภานตตรย นาม ฯ สตถ สาสเน ๑. มโน. ป. ๓/๑๒๗.


สกขาตตย สกขต อท สกขานตตรย นาม ฯ อภกขณ สตถาร ปรจรต อปฏาน กโรต อท ปารจรยานตตรย นาม ฯ สตถ โลกยโลกตตรคเณ อนสสรต อท อนสสตานตตรย นาม ฯ อ เป โสตาปนนสกทาคามอนาคามโน อานนทตเถโร วย สตถ ทสสน สตถ วจนสสวน จ ลภนต สตถร สทธ ปฏลภนต สตถ สาสเน สกขาตตย สกขนต สตถาร ปรจรนต สตถ คเณ อนสสรนต อทมป ทสสนานตตรย นาม ฯเปฯ อนสสตานตตรย นาม ฯ กลยาณปถชชโน ปน อานนทตเถโร วย สตถ ทสสน สตถ วจนสสวน จ ลภตวา สตถร สทธ ปฏลภตวา สตถ สาสเน สกขาตตย สกขตวา สตถาร ปรจรจวา สตถ คเณ อนสสรตวา ต ทสสน๑ ต สวน ต ลาภ ต สกขาตตย ต ปารจรย ต อนสสต จ วฑเฒตวา โสตาปตตมคค ปาเปต อท ทสสนเมว นาม สวนเมว นาม อย ลาโภเยว นาม สกขาเยว นาม ปารจรยาเยว นาม อนสสตเยว นาม ฯ มลทสสนนต ทสสนานตตรย นาม ตถา มลสสวนลาภสกขาปารจรยานสสตโย ฯ [๘๗] เอตถ จ ทสสนานตตรยนต อตตรตรสส สตถโน รปทสสนมตต นาธปเปต อถโข ตสส รปทสสนมเขน อเวจจปป- สาเทน พทธคเณ โอคาเหตวา ทสสน เตนาห อานนทต- เถโรตยาท ฯ ตตถ ทฏพพโต ทสสน สตถ รปกาโย ๑. ยท ตทสสนนต อท สมาสปท ภเวยย ตทสสนมเขน ปวตต วปสสนนต วา ตทสสนมข วปสสนนต วา อมสสตโถ ฯ ตถา ตสวนมป.


ตตถาปยวเสสโต รปายตน เตนาห จกขว าเณน ทฏ นต ฯ นตถ อโต อตตรนต อนตตร ตเทว อนตตรย ทสสน จ ต อนตตรย จาต ทสสนานตตรย ฯ เสเสสป เอเสว นโย ฯ อยนต วเสโส สยยตต สวน สตถ วจน ฯ ลพภตต ลาโภ สตถร สทธา ฯ สกขตพพโต สกขา สลสมาธป า ฯ ปรจรณ ปารจรยา อปฏาน ฯ อนสสรณ อนสสต สตถ คณานส- สรณ ฯ อทมปต ปพเพ วตตโต นพพเสสตตา วตต ฯ สตถ ทสสนนต อานนทตเถโร วย ปสาทภตตเมตตาปพพก สตถ ทสสน ลภตวา ฯ สกขาตตยนต ปพพภาคสกขาตตย สกขตวา ฯ ต ทสสนนต ทสสนมเขน ปวตต วปสสน วฑเฒตวา ฯ ทสสนมเขน ยาวอนโลม าณ วปสสนาวาร วฑเฒตวา ตทนนตร อฏมกภม โอกกมนโต ห ทสสน ลภตวา มคค ปาเปต นาม ฯ อโต ปร ปวตตทสสน ทสสนเมว นาม ฯ มลทสสน สจจทสสนสสาป การณภาวโต ทสสนานตตรย นาม ฯ เอส นโย เสสานตตรเยสป ฯ อตป โส ภควาตอาทนา พทธานสสตวเสน อนสสตชฌาน อปปาเทตวา ต ปทฏาน กตวา วปสสน วฑเฒนโต อนสสต วฑเฒตวาต วตโตต สฏกาย เอกงคตตรวณณนาย๑ นโย ฯ [๘๘] สาวตถย กเรโก วกกล นาม พราหมโณ ปฏวสต ฯ โส เอกทวส สาวตถย ปณฑาย จรนต สตถาร ทสวา สตถรปทสสเนน อตตโต สตถารา สทธเยว เชตวน คนตวา สตถ ๑. มโน. ป. ๑/๑๒๔.


เทสน สตวา สทธ ปฏลภตวา เอวาห๑ นจจ สตถาร ทฏ ลภสสามต สตถ สนตเก ปพพชตวา อาหารภ ชนกาลโต อ สม กาเล ยตถ ตวา สตถาร ปสสต ตตถ โต สชฌาย- กมมฏานมสการาทน ฉฑเฑตวา สตถาร โอโลเกนโต วหาส ฯ สตถา ตสส าณปรปาก อาคเมนโต จร กาล ก จ อวตวา ตสม ปรปกก าเณ กนเต วกกล อมนา ปตกาเยน ทฏเน โย โข วกกล ธมม ปสสต โส ม ปสสต โย ม ปสสต โส ธมม ปสสต ธมม ห วกกล ปสสนโต ม ปสสต ม ปสสนโต ธมม ปสสตต วตวา อปกกฏาย วสสปนายกาย ราชคห คนตวา วสสปนายกาทวเส อเปห วกกลต ต ปณาเมส ฯ โส าต อสกโกนโต ก มยห ชวเตน โยห สตถาร ทฏ น ลภสสนต ปพพตโต อตตาน ปาเตต คชฌกฏ อภรห ฯ สตถา ตมตถ ตวา อย เม สนตกา อสสาส อลภนโต มคคผลปนสสย นาเสยยาต เวฬวเน นสนโนว โอภาส ม จตวา อตตาน ทสเสตวา ตสส พลวปปต อปปาเทนโต ธมมปทสส ภกขวคเค อม คาถมาห ปาโมชชพหโล ภกข ปสนโน พทธสาสเน อธคจเฉ ปท สนต สงขารปสม สขนต ฯ ตตถ ปาโมชชพหโลต ปกตยาป ปาโมชชพหโล ฯ ปสนโนต ปสาท โรเปนโต ฯ อธคจเฉ ปท สนตนต ๑. เอวมหนต ยตตตร ฯ . ว.


นพพานสงขาต สนตโกฏาส อธคจเฉยย ฯ สงขารปสม สขนต สพพสงขาราน อปสมภต ปรม สข ฯ อม จ ปน วตวา หตถ ปสาเรตวา เอห วกกล มา ภายต อาห ฯ โส สตถา เม ทฏโ เอหต วจนมป ลทธนต พลวปปต อปปาเทตวา กโต คจฉามต อตตโน คมนภาว อชานตวาว สตถ สมมขา อากาเส ปกขนทนโต ปมปาเทน ปพพเต โตเยว สตถารา วตตคาถ อาวชเชนโต อากาเสเยว ปต วกขมเภตวา สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตวา สตถาร วนทมาโน โอตร ฯ ธมมปทวณณนาทส วกกลตเถรวตถ ฯ [๘๙] เอวนตสส พทธาธวาสปปเทสวาโส สตถ รปทสสน ทสสนานตตรย สตถ เทสนาสวน สวนานตตรย สตถร สทธา- ปฏลาโภ ลาภานตตรย สกขาตตยปรณ สกขานตตรย สตถ ปรจรณ ปารจรยานตตรย สตถ คณานสสรณ อนสสตานตตรยนต ฉานตตรยปปฏลาภสส ปจจโย โหตต ฯ [๙๐] อปจ ปฏรปเทโส นาม ปรตถมาย ทสาย กชงคล นาม นคโม ตสสาปเรน มหาสาลา ตโต ปร ปจจนตมา ชนปทา โอรโต มชเฌ ปรตถมทกขณาย อนทสาย สลลวต นาม นท ตโต ปร ปจจนตมา ชนปทา โอรโต มชเฌ ทกขณาย ทสาย เสตกณณก นาม นคโม ตโต ปร ปจจนตมา ชนปทา โอรโต มชเฌ ปจฉมาย ทสาย ถน นาม พราหมณคาโม


ตโต ปร ปจจนตมา ชนปทา โอรโต มชเฌ อตตราย ทสาย อสรทธโช นาม ปพพโต ตโต ปร ปจจนตมา ชนปทา โอรโต มชเฌต เอว จมมกขนธเก๑ ปรจฉนโน มชฌมปปเทสนามโก ชนปโท ฯ เอกนปาตงคตตรวณณนายมป๒ ตเถว ขนธกปาล ทสเสตวา อย ห ชนปโท มทงคสณาโน อชเกน กตถจ อสตโยชโน โหต กตถจ โยชนสตโก กตถจ ทวโยชนสตโก มชเฌ ปน ตโยชนสตโก ปรยนตปรกเขเปน นวโยชนสตโกต วตต ฯ เอตถ พทธา ปจเจกพทธา สารปตตโมคคลลานาทโย มหา- สาวกา พทธปฏาโก พทธมาตาปตโร จกกวตตราชาโน จ อปปชชนต ฯ ตตถ สตตา จกกวตตร โ โอวาท คเหตวา ป จสเลส ปตฏาย สคคปรายนา โหนต ตถา ปจเจกพทโธวาเท ปตฏาย ฯ พทธพทธสาวโกวาเท ปตฏหนตา ปน นพพาน- สคตปรายนา ฯ ตสมา ตตถ วาโส อมาส สมปตตน ปจจยโต มงคลนต วจจต ฯ [๙๑] เอกงคตตรวณณนายนต๓ อปจ อปาทายปาทายป มชฌมเทโส ลพภต สกโลป ห ชมพทโป มชฌมเทโส นาม เสสา ทปา ปจจนตมา ชนปทา ตมพปณณทเป อนราธปร มชฌมเทโส นาม เสโส ปจจนโตต วตต ฯ ตมป ยชชต ฯ อนราธปรสม ห มฏสวร โ ทตยปตโต เทวานปยตสโส นาม ๑. ว. มหาวคค. ๕/๓๕. ๒. มโน. ป. ๑/๕๓๒. ๓. มโน. ป. ๑/๕๓๒.


มหามหนทตเถโรวาเท ปตฏาย มหาป าน กตวา จตตาฬส วสสาน รชช กาเรตวา กาล กตวา ตาวตสเทวโลเก นพพตต ฯ ตโต มฏสวร โ อตตโย นาม จตตถปตโต ทส วสสาน รชช กาเรส ฯ ตถา ตสเสว มหาสโว นาม ป จมปตโต ตถา ตสเสว สรตสโส นาม สตตมปตโต ฯ ตทา เสโน คตโต จาต เทว ทมฬราชปตตา สรตสสราชาน อปเนตวา อนราธปเร ทวาทส วสสาน รชช กาเรส ฯ ตทา มฏสวร โ อเสโล นาม นวมปตโต เสนคตตราชาโน อปเนตวา ทส วสสาน รชช กาเรส ฯ ตทา เอฬาโร นาม ทมฬราชา อเสลราชาน อปเนตวา จตจตตาฬส วสสาน รชช กาเรส ฯ ตทา เทวานปยตสสสส นตตา กากวณณตสสร โ ปตโต ทฏคามณอภโย นาม เอฬารราชาน ฆาเตตวา ลงกาทเป อนราธปเร เอกราชา อโหส ฯ อต โส เทวานปยตสสสส มรณวสสโต ปจฉา ฉนนวตวสสมตถเก รชช กาเรส ฯ ตทา เทวานปยตสสเทวปตโต สงขาราน อนจจต ปสสตวา อธมตตกาลกรยาย ตาวตสภวนโต จวตวา ลงกาทเป เสฏ กเล นพพตตตวา สตตวสสกกาเล ปพพชตวา อรหา อโหส ฯ อ เป ตตถ วสตวา มคคผลปปตตา คณนปถ วตวตตาต ฯ ปฏรปเทสวาสกถา ฯ


ปพเพกตป ตากถา [๙๒] ปพเพ กตป โ นาม อตตชาตส พทธปปจเจกพทธ- ขณาสเว อารพภ อปจตกสโล กตาธกาโร ฯ เอวรโป ห อสสนนกสลมโล หตวา เตเนว กสลมเลน พทธสส วา พทธสาวกสส วา เทสน สตวา อรหตต ปาปณาต ยถา มหากปปนราชาทโย ฯ ตสมา เอวรปสส ปพเพกตป ตา มงคลนต วจจต ฯ ตตรท วตถ ฯ [๙๓] อตเต พาราณสสมเป เอกสม คาเม สหสสมตตา เปสการา ปฏวสส ฯ ตทา สหสสมตตา ปจเจกพทธา อฏ มาเส หมวนเต วสตวา จตตาโร วสสเก มาเส ชนปเท วสตกามา นครสมเป โอตรตวา เสนาสนกรณตถ หตถกมม ยาจต อฏ ปจเจกพทเธ เปเสส ฯ ตทา เชฏเปสการภรยา เกนจเทว กรณเยน นคร คจฉนต เต ทสวา ปจฉตวา ตมตถ สตวา มย ภนเต อมสม คาเม สหสสมตตา วสนตา๑ อมเหส เอเกกา เอเกกสส ภกข ทสสต เสว อมหาก ภกข คณหถ เสนาสนป โว กาเรสสามาต วตวา คาม ปวสตวา มนสสาน อาโรเจส ฯ ปจเจก- พทธาป ปนทวเส ต คาม ปวสส ฯ มนสสา เอกจฉนทา หตวา เตส ภกข ทตวา ภตตกจจาวสาเน ปณณสาลาสหสส กตวา เตส อทส ฯ เต อตตโน ปณณสาลาย วสสปคเต ปจเจกพทเธ สกกจจ ๑. ธมมปทสส ปณฑตวคควณณนาย ปน วสมหาต ทสสต ฯ .ว.


อปฏหตวา วสส วตถาน จวร อทส ฯ ปจเจกพทธา อนโมทตวา ปกกมส ฯ เต ตโต จวตวา ตาวตเสส คณเทวปตตา นาม หตวา ตตถ ทพพสมปตต อนภวตวา ตโต จวตวา กสสปพทธ- กาเล พาราณสย กฏมพกกเล นพพตตส ฯ เตส เชฏเปสกาโร เชฏกฏมพกสส ปตโต ฯ ภรยาปสส เชฏกฏมพกสเสว ธตา ฯ ตท เ ตท กฏมพกาน ปตตธตโร ฯ เต สพเพป วยปปตตา อ ม ชายปตกา หตวา ธน สหรตวา คพภสหสสปปฏ- มณฑต ปรเวณ กาเรตวา ปรเวณมห กาเรนตา พทธปปมขสส วสตภกขสหสสสส สตตาห มหาทาน ทตวา โอสานทวเส จวร อทส ฯ เชฏกฏมพกภรยา ปน อตเรก กาตกามา สหสสคฆนเกน อโนชปปผวณณสาฏเกน อโนชปปเผห จ สตถาร ปเชตวา อห ภนเต นพพตตนพพตตฏาเน อโนชปปผวณณสรรา อโนชนามกา โหมต ปฏเส ฯ สตถา เอว โหตต อนโมท ฯ เต สพเพป เอก พทธนตร เทวมนสเสส สสรตวา อมหาก สตถ นพพตตโต ปเรตรเมว เทวโลกา จวส ฯ เตส เชฏกฏมพโก กกกฏวตนคเร ราชกเล นพพตตตวา มหากปปโน นาม ราชา อโหส ฯ ตท เ ปรสาป ตตเถว อมจจกเล นพพตตา ฯ เชฏกฏมพกภรยา ต มททรฏเ สากลนคเร ราชธตา หตวา อโนชปปผวณณสรรตาย อโนชา นาม อโหส ฯ ตท า อตถโยป ตตเถว อมจจธตโร ฯ เต สพเพป วยปปตตา อ ม ชายปตกา อเหส ฯ เอวนเตส สมคคสวาส วสนเตส


อมหาก สตถา โลเก นพพตตตวา สาวตถย วหาส ฯ อเถกทวส มหากปปนราชา สาวตถโต อาคตวาณชาน สนตกา พทโธ อปปนโน ธมโม อปปนโน สงโฆ อปปนโนต สตวา ปต- โสมนสสชาโต เตส วจน ตห สตสหสเสห ปเชตวา ตาตา เทวยา สนตก คนตวา ตณ สตสหสสาน คณหถาต วตวา อมจจสหสเสน สทธ สตถาร อททสส อสสยาเนน นกขม ฯ สตถาป ตทวส ปจจสกาเล โลก โวโลเกนโต สปรวารสส ร โ อรหตโตปนสสย ทสวา ต ปจจคคจฉนโต สยเมว ปตตจวรมาทาย สาวตถโต วสตโยชนสต คนตวา จนทภาคา- นทตเร นโครธมเล ฉพพณณรสโย วสสชเชนโต นสท ฯ ร โ คตมคเค จ ตสโส นทโย อเหส ปมา คงคา นาม ทตยา นลพาหา อฑฒโยชนวตถารา เอกา มหานท ตตยา จนทภาคา นาม ฯ ราชา สปรวาโร ตา ปฏปาฏยา ปตวา เอตสส สตถ คณา นาม เหฏา อวจโต อปร ยาว ภวคคา ปตถฏา สเจ เอส สตถา สมมาสมพทโธ อเมส อสสาน ขรปฏาน มา เตเมนตต วตวา สจจกรย กตวา อทกปฏเน อสเส ปกขนทาเปส ฯ เอกอสสสาป ขรปฏ มตต น เตม ฯ เอว โส สปรวาโร ตตย นท อตกกมตวา ฉพพณณรสโย ทสวา อสสปฏ โต โอตรตวา โอนตสรโร สตถ สนตก คนตวา วนทตวา นสนโน อนปพพกถ สตวา โสตาปนโน หตวา เอหภกขภาเวน ปพพชตวา อฏปรกขารธโร วสสสตกตเถโร วย อโหส ฯ


อโนชา เทวป พทธาทนมปปตต สตวา วาณชาน วจน นวห สตสหสเสห ปเชตวา คจฉถ ตาตาต เต อยโยเชตวา ร า สทธ คตอมจจาน ภรยาห ปรวตา สตถาร อททสส รถยาเนน นกขมนต ปรมนเยเนว ตา นทโย อตกกม ฯ สตถา อมาส อตตโน สามเก ปสสนตน ฉนทราโค อปปชชตวา มคคนตราย กเรยย โส เอว กาต น สกขสสตต จนเตตวา ยถา เต อ ม น ปสสนต ตถา อกาส ฯ ตา สพพาป ตตย นท อตกกมตวา สตถ สนตก คนตวา วนทตวา นสนนา อนปพพกถ สตวา โสตาปนนา ชาตา ฯ เตป ภกข ตาส เทสตธมม สณนตา สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตตา ฯ สตถา อทธาภสงขาร ปฏปปสสมเภส ฯ อถ ตา เต ปพพชเต ทสวา สตถาร ปพพชช ยาจส ฯ สตถา อปปลวณณา อาคจฉตต จนเตส ฯ เถร อาคนตวา ตา ปพพาเชตวา อาทาย สาวตถย ภกขนปสสย คตา ฯ ตาป สพพา อรหตต ปตตา ฯ สตถาป ภกขสหสส อาทาย อากาเสน เชตวน อคมาสต ฯ เอกงคตตรวณณนาทส มหากปปนตเถรวตถ๑ ฯ [๙๔] อปจ ยสมา อกตป โ อานภาวสมปนน วตถ ลภนโต ทกข ปาปณาต กตป โ สข ยสมา จ อกตป โ ปเรห ทนนป สร คเหต น สกโกต สา สร ป วนตเมวปคตา ตสมาป ปพเพกตป ตา มงคลนต ทฏพพ ฯ ตตรมาน วตถน ฯ ๑. มโน. ป. ๑/๓๔๔.


[๙๕] อตเต พาราณสย จตตาโร ภาตโร พราหมณา อสปพพชช ปพพชตวา หมวต ปฏปาฏยา ปณณสาล กตวา วสส ฯ เตส เชฏภาตา กาล กตวา สกโก หตวา นพพตต ฯ โส ต การณ ตวา เอกทวส เชฏกตาปส อปคนตวา วนทตวา ภนเต เกน เต อตโถต ปจฉ ฯ โส ปน ปณฑโรโค ตสมา อคคนา เม อตโถต อาห ฯ สกโก ยท ภนเต อคคนา อตโถ อม หตเถน ปหรตวา ทารน อาหรตวา อคค กโรหต วเทยยาส อย ตถา กรสสตต วตวา ตสส วาสผรสก อทาส ฯ วาสผรสโก นาม ทณเฑ ปเวสนวเสน วาสป ผรสป ฯ สกโก ทตย อปคนตวา ตเถว ปจฉ ฯ ตสส ปณณสาลาย หตถมคโค โหต ฯ โส หตถห อปททโต หตถน วเสน เม ทกข อปปชชต เต ปลาเปหต อาห ฯ สกโก ภนเต อมสม เภรตเล ปหเฏ ตมหาก ปจจามตตา ปลายสสนต อมสม ปหเฏ เมตตจตตา หตวา จตรงคนโย เสนา ปรวาเรสสนตต วตวา ตสส เอก เภร ทตวา ตตยป อปคนตวา ตเถว ปจฉ ฯ โสป ปณฑโรโค ตสมา ทธนา เม อตโถต อาห ฯ สกโก ตสส เอก ทธฆฏ ทตวา สเจ ตมเห อจฉมานา อม อาวฏเฏยยาถ มหานท หตวา มโหฆ ปวตเตตวา ตมหาก รชช คเหตวา ทาต สกขสสตต วตวา ปกกาม ฯ ตโต ปฏาย วาสผรสโก เชฏสส อคค กโรต ฯ ทตเยน เภรตเล ปหเฏ หตถ ปลายนต ฯ ตตโย ทธ ปรภ ชต ฯ ตทา เอโก สกโร ปราณคามฏาเน จรนโต อานภาวสมปนน มณขณฑ ทสวา มเขน


ฑสตวา ตสสานภาเวน อากาส อปปตตวา สมททมชเฌ เอก ทปก ทสวา โอตรตวา เอกสส อทมพรรกขสส เหฏา วหาส ฯ โส เอกทวส รกขมเล มณขณฑ ปรโต เปตวา นทท โอกกม ฯ อเถโก กาสรฏวาสกปรโส มาตาปตห เคหา นกกฑฒโต นาวกาน กมมกโร หตวา นาว อภรยห สมททมชเฌ ภนนาย นาวาย ผลเก นปนโน ต ทปก ปตวา ผลาผล ปรเยสนโต ต สกร นททายนต ทสวา สณก คนตวา มณขณฑ คเหตวา ตสสานภาเวน อากาส อปปตตวา อทมพรสาขาย นสนโน อยมมสสานภาเวน อากาส จรตวา อธ วสต ม เ มยา อม มาเรตวา มส ขาทตวา คนต วฏฏตต จนเตตวา เอก ทณฑก ภ ชตวา ตสส สเส ปาเตส ฯ สกโร ปพชฌตวา มณ อปสสนโต อโต จโต จ กมปมาโน วจร ฯ โส ปรโส หส ฯ สกโร อทธ- มลโลเกนโต ต ทสวา สเสน ต รกข ปหรตวา ตตเถว มโต ฯ โส โอตรตวา อคค กตวา ตสส มส ปจตวา ขาทตวา อากาส อปปตตวา หมวนตมตถเกน คจฉนโต อสสมปท ทสวา เชฏอสโน อสสเม ทวห ตห วสตวา วาสผรสกสสานภาว ปสสตวา อตตโน มณสสานภาว กเถตวา ภนเต อม คเหตวา วาสผรสก เม เทถาต อาห ฯ อส อากาเส จรตกาโม มณ คเหตวา อตร ตสส อทาส ฯ โส ต คเหตวา โถก คนตวา วาสผรสก ปหรตวา อมสส สส ฉนทตวา มณ อาหราต อาห ฯ วาสผรสโก ตถา อกาส ฯ โส วาสผรสก ปฏจฉนนฏาเน เปตวา ทตย อส


อปคนตวา กตปาห วสตวา เภรยานภาว ทสวา มณ ทตวา เภร คเหตวา ปรมนเยเนว ตสสาป สส ฉนทาเปตวา ตตย อปคนตวา ทธฆฏสสานภาว ทสวา มณ ทตวา ทธฆฏ คเหตวา ตเถว ตสสาป สส ฉนทาเปตวา สพพ อาทาย อากาส อปปตตวา พาราณสยา อวทเร โอตรตวา พาราณสร โ ยทธ วา เม เทต รชช วาต เอกสส ปรสสส หตเถ ปณณ เปเสส ฯ ราชา สาสน สตวา โจร คณหสสามต นกขม ฯ โส เภร ปหร ฯ จตรงคน เสนา ต ปรวาเรส ฯ ร โ อวตถรณภาว ตวา ทธฆฏ วสสชเชส ฯ มหานท ปวตต ฯ มหาชโน ทธมห โอสทตวา อตตรต นาสกข ฯ โส วาสผรสก ปหรตวา ร โ สส อาหราต อาห ฯ โส คนตวา สส อาหรตวา ปาทมเล นกขป ฯ เอโกป อาวธ อกขปต นาสกข ฯ โส มหนเตน พเลน ปรวโต นคร ปวสตวา อภเสก กาเรตวา ทธวาหโน นาม ราชา อโหสต ฯ ทกนปาเต ทธวาหนชาตเก มณลทธสกรวตถ๑ ฯ [๙๖] สาวตถย กเรโก สรลกขณพราหมโณ ปฏวสต ฯ โส เอกทวส อย ทคคโต หตวา ปน อสสโร ชาโต ยนนนาห ตสส สร เถเนตวา อาคจเฉยยนต จนเตตวา อนาถปณฑกสส ฆร อคมาส ฯ เสฏ สส ปน สพพสเสโต โธตสงขปปฏภาโค กกกโฏ สวณณป ชเร ปโต อตถ ตสส จฬาย สร ปตฏาส ฯ พราหมโณ ตตถ คนตวา เสฏ นา กตสกการสมมาโน กมตถ ๑. ข. ชา. ๒๗/๖๗. ชาตกฏกถา. ๓/๑๓๔.


อาคโตสต ปฏโ กตถ น โข สร ปตฏ ตาต โอโลกยมาโน กกกฏจฬายนต ตวา อห มหาเสฏ ป จมาณวสเต มนเต วาเจม อกาลราว เอก กกกฏ นสสาย เต จ มย จ๑ กลมาม อย จ กร กกกโฏ กาลราว อมสสตถาย อาคโตมห เทห เมตนต อาห ฯ คณห พราหมณ เทม เต กกกฏนต ฯ เทมต จ วตตกขเณเยว สร ตโต อปคนตวา อสสสเก ปตมณมห ปตฏาส ฯ พราหมโณ ต ตวา มณป ยาจ ฯ มณ เทมต วตตกขเณเยว สร ตโต อปคนตวา อสสสเก ปตอารกขยฏ ย ปตฏาส ฯ โส ต ตวา ตป ยาจ ฯ เทมต วตตกขเณเยว สร ตโต อปคนตวา ป ลกขณเทวยา นาม เสฏ โน อคคมเหสยา สเส ปตฏาส ฯ พราหมโณ ต ตวา อวสสชชย ภณฑเมต ยาจตตป น สกโกมต จนเตตวา เสฏ สส ยถาภต อาจกขตวา น สกกา ตว สร เถเนต ตว สนตก ตเวว โหตต วตวา ปกกาม ฯ สร นาม อสสรย ย สนธาย เทวตาสยตเต๑ วตต ภควตา สร โภคานมาสโยต ฯ สรต อสสรย ฯ อาสโยต วสนฏาน ฯ อสสรเย ห อภมขภเต ถลโตป ชลโตป โภคา อาคจฉนตเยว ฯ เตเนต วตตนต ตพพณณนาย๒ วตต ฯ ตสมา สา ป านภาเวน สชฌต ฯ สาปตถโต ป - ๑. มย ฯ ๑. ส. ส. ๑๕/๖๑. ๒. สา. ป. ๑/๑๒๑.


สมปตต ป พลเมว ตสมา อปปป โ ปเรห ทนนมป สร คเหต นาสกขเยวาต ฯ สรโจรวตถ ฯ [๙๗] ตสม ปน ปกกนเต เสฏ เชตวน คนตวา สพพ สตถ อาโรเจส ฯ สตถา น โข คหปต อทาเนว อ เส สร อ ตถ คจฉต ปพเพป อปปป เห อปปาทตสร ปน ป วนตานเมว ปาทมล คตาต วตวา เตน ยาจโต อตต อาหร ฯ อตเต พาราณสย เอโก กฏหารโก อโหส ฯ โส เอกทวส อร า ทารน อาหรนโต เวลาย นครทวาร ปาปณต อสกโกนโต สาย เอกสม เทวกเล นปชช ฯ เทวกเล วสสฏาป พห กกกฏา ตสสาวทเร เอกสม รกเข สยส ฯ ตตเถโก อปร สยต- กกกโฏ ปจจสกาเล เหฏา สยตกกกฏสส สรเร วจจ ปาเตตวา เกน เม สรเร วจจ ปาตตนต วตเต มยา อนปธาเรตวา ปาตตนต วตวา ปน ปาเตส ฯ ตโต เต อโภ กนเต พล กนเต พลนต กลหมกส ฯ อถ เหฏ โม ม มาเรตวา องคาเร ปจตวา ปกกมส ขาทนโต ปาโตว กหาปณสหสส ลภตต อาห ฯ อปรโม ปน อมโภ ตว เอตตเกน คชชส มม ถลมส ขาทนโต ห ราชา โหต พหมส ขาทนโต ปรโส เจ เสนาปตฏาน อตถ เจ อคคมเหสฏาน ลภต อฏ มส ปน ขาทนโต คห เจ ภณฑาคารกฏาน ปพพชโต เจ ราชกลปกภาว ลภตต อาห ฯ กฏหารโก เตส วจน สตวา


สณก อารยห อปรม กกกฏ คเหตวา มาเรตวา ราชา ภวสสามต เคห คนตวา อท กกกฏมส สาธก สมปาเทหต ภรยาย อทาส ฯ สา ตถา กตวา ภ ช สามต อปนาเมส ฯ ภทเท อท มส มหานภาว ต ขาทตวา อห ราชา ภวสสาม ตว อคคมเหส ภวสสส ต ภตต จ มส จ อาทาย เอห มย คงคาย นหาตวา ภ ชสสามาต ฯ เต อโภ คนตวา ภตตภาชน คงคาตเร เปตวา นหายต โอตรส ฯ ตสม ขเณ วาเตน ขภต อทก ภตตภาชน อาทาย อคมาส ฯ อเถโก หตถาจรโย มหามตโต เหฏา นทย หตถ นหาเปนโต ต นทโสเตน วยหมาน ทสวา อกขปาเปตวา ต สพพ ทสวา ต ปทหาเปตวา ภรยาย เปเสส ฯ โสป โข กฏหารโก มเข ปวฏเน วาลโกทเกน อทธมาตอทโร ปลาย ฯ อเถโก หตถา- จรยสส กลปโก ทพพจกข ตาปโส ราชยยาเน วสนโต มยห อปฏาโก หตถาจรยฏาน น วชหต กทา น โข สมปตต ปาปณสสตต ทพพจกขนา อปธาเรนโต ต การณ ตวา ปเรตร คนตวา หตถาจรยเคเห นสท ฯ หตถาจรโยป อาคนตวา นสนโน ต ภตตภาชน อาหราเปตวา ตาปสสส อทาส ฯ ตาปโส ถลมสาทน เอเกก โกฏาส กาเรตวา ถลมส หตถาจรยสส พหมส ตสส ภรยาย ทาเปตวา อฏ มส อตตนา ภ ชตวา ตว อโต ตตยทวเส ราชา ภวสสส อปปมตโต โหหต วตวา ปกกาม ฯ ตตเย ปน ทวเส เอโก สามนตราชา อาคนตวา พาราณส


ปรวาเรส ฯ อถ ราชา หตถาจรย ราชเวส คาหาเปตวา ตว หตถ อภรยห ยชฌาต วตวา สย อ าตกเวเสน เสนางค วจาเรนโต เอเกน มหาเวเคน สเรน วทโธ ตขณ เว มโต ฯ หตถาจรโย ตสส มตภาว ตวา พห กหาปเณ นหราเปตวา ธนตถกา ยชฌนตต เภร จาราเปส ฯ พลนกาโย มหตเตเนว ปฏราชาน ชวตกขย ปาเปส ฯ อมจจา อตตโน ร โ สรรกจจ กตวา ราชา ชวมาโนว อตตโน เวส อมสส อทาส อยเมว ยทธ กตวา รชช คณห เอตสเสว รชช ทสสามาต มนเตตวา หตถาจรย รชเช อภส จตวา ภรย จสส อคคมเหส อกส ฯ ตาปโสป ราชกลปโก อโหส ฯ กฏหารกวตถ ฯ [๙๘] สตถา อม อตต อาหรตวา ตสส ธมม เทเสนโต ตกนปาเต สรโจรชาตเก๑ อมา คาถา อภาส ย อสสกกา สงฆรนต อลกขกา พหธน สปปวนโต อสปปา วา ลกข ว ตาน ภ ชต สพพตถ กตป สส อตจจ เว ปาณโน อปปชชนต พห โภคา อป นายตเนสปต ฯ ตตถ ยนต ย ธน ฯ เยตป ปาโ ฯ เย ปรสา ฯ อสสกกาต ธนสหรเณ อสสกกมาปนนา ฉนทชาตา ฯ อลกขกาต อป า ฯ หตถสปปาทวเสน สปปวนโต อสปปา วา อนตมโส ๑. ข. ชา. ๒๗/๑๑๗.


เวตเนน กมมป กตวา พห สงฆรนต กจเฉน สหรนต ฯ ลกข วาต ป วา อ โว ปรโส ตาน พหธนนต วตตาน ธนาน อตตโน ป ผเลน ก จ กมม อกตวาป ปรภ ชต ฯ อตจจาต อตกกมตวา ฯ อ เวาต เอวสทโท สพพตถาต เอเตน โยเชตพโพ พห โภคา อ เ อกตป เ สตเต อตกกมตวา สพพตเถว กตป สส อปปชชนตต ฯ อป นายตเนสปต อป อนายตเนสป อรตนากเรส รตนาน อสวณณากราทส สวณณาทน อหตถายตนาทส หตถอาทโยต อว าณกสว าณกา พห โภคา อปปชชนต ฯ ตตถ มตตา- มณอาทน อนากเร อปปชชเน ทฏคามณอภยราชวตถ กเถตพพ ฯ [๙๙] โรหณชนปเท กร มหาคาเม รชช กาเรนตสส กากวณณตสสวหยร โ ทฏคามณอภโย นาม ปตโต อโหส ฯ โส ปต อจจเยน ตตเถว รชช กาเรตวา ตโต อาคนตวา เอฬาร นาม ทมฬราชาน ฆาเตตวา ลงกาทเป อนราธปเร เอกราชา อโหส ฯ สตถ ปรนพพานวสสโต ตวสสสตสสปร ทวาสตตตเม วสเส ตสส ป านภาเวน อนราธปรสส สมนตา สวณณพชาทน อปปชชส ฯ ตถา ห ปรโต ปพพตตรทสาย ตโยชนมตถเก อาวรววฏคาเม โสฬสกรสปปมาเณ ภมตเล อเนกาน วทตถมตตานป องคลมตตานป สวณณพชาน อฏหส ฯ ตโต ปาจนทสาย สตตโยชนมตถเก คงคาย ปรตเร ตมพปฏ นามเก ชนปเท


ตมพโลหพช อฏห ฯ ตโต ปพพทกขณาย จตโยชนมตถเก ปน วาปคาเม มณโย อฏหส ฯ ตโต ทกขณทสาย อฏ- โยชนมตถเก อมพฏโกลชนปเท เอกสม เลเณ รชต อปปชช ฯ ตโต ปจฉมทสาย ป จโยชนมตถเก อรเวลปฏฏเน ปวาเฬห สทธ สฏ สกฏปรา สณานปปมาณโต มหาอามลกปปมาณา มตตา ถล อารหส ฯ ตโต อตตรทสาย สตตโยชนมตถเก เปฬวาปกคามสส วาปปวฏกนทราย วาลกาปฏเ อมมารปปผ- สมานวณณา ทฆโต วทตถจตรงคลา อาวฏฏโต นสทโปตกป- ปมาณา อตตมา จตตาโร มณโย อฏหส ฯ มนสสา ตาน สวณณพชาทน ทสวา ร โ อาโรเจส ฯ ราชา ตาน สพพาน อาหราเปสต ฯ มหาวเส อฏวสตมปรจเฉเท ทฏคามณราชวตถ ฯ [๑๐๐] สตถา ปน อม คาถาทวย วตวา ปน คหปต อเมส สตตาน ป สทส อ อายตน นาม นตถ ป วนตาน ห อนากเรสป รตนาน อปปชชนตเยวาต วตวา นธกณเฑ๑ วตตนเยน ธมม เทเสนโต อมา คาถา อภาส เอส เทวมนสสาน สพพกามทโท นธ ย ย เทวาภปฏเนต สพพเมเตน ลพภต ฯ สวณณตา สสรตา สสณานา สรปตา อาธปจจ ปรวาโร สพพเมเตน ลพภต ฯ ๑. ข. ข. ๒๕/๑๑.


ปเทสรชช อสสรย จกกวตตสข ปย เทวรชชมป ทพเพส สพพเมเตน ลพภต ฯ มานสกา จ สมปตต เทวโลเก จ ยา รต ยา จ นพพานสมปตต สพพเมเตน ลพภต ฯ มตตสมปทมาคมม โยนโส เจ ปย ชโต วชชาวมตตวสภาโว สพพเมเตน ลพภต ฯ ปฏสมภทา วโมกขา จ ยา จ สาวกปารม ปจเจกโพธ พทธภม สพพเมเตน ลพภต ฯ เอว มหตถกา เอสา ยทท ป สมปทา ตสมา ธรา ปสสนต ปณฑตา กตป ตนต ฯ ตตถ นธต ป นธ ฯ ป เมว ห นธาตพพตเถน นธ ฯ เอว ภควา โส เตส ย ผล เทต ต เอส เทวมนสสาน ฯเปฯ นธต สงเขปโต ทสเสตวา อทาน ยสมา ปฏนาย ต ตสส สพพกามททตต โหต น วนา ปฏน ตสมา ต ตสส สพพกามททตเต เหต ปฏน ทสเสนโต ย ยนตยาท อปฑฒคาถมาห ฯ ตตถ ย ยนต ย ย ผล ฯ เทวาต เทวมนสสา ฯ เอเตน ป นธนา ฯ อทาน ยนต สพพ เอเตน ลพภต ต โอธโส โอธโส ทสเสนโต สวณณตา สสรตาตยาทกา ป จ คาถาโย อภาส ฯ [๑๐๑] ตตถ ปมคาถาย ฯ สวณณตาต สนทรจฉววณณตา


ก จนสนนภตตจตา ฯ สสรตาต พรหมสสรตา กรวกภาณตา ฯ สสณานาต สสณ ตตา สมปตวฏฏตยตตฏาเนส องค- ปจจงคาน สมปตวฏฏตภาเวน สนนเวโสต วตต โหต ฯ สรปตาต สกลสรรสงขาตรปสส สนทรตา นาตทฆนาตรสสนาตกสนาตถล- นาตกาฬนาจโจทาตตาต วตต โหต ฯ อาธปจจนต อธปตภาโว ขตตยมหาสาลาทภาเวน สามกภาโวต อตโถ ฯ ปรวาโรต ปรวารตา ฯ สพพนต โอธโส วตต สวณณตาทฉกก สพพ ฯ [๑๐๒] เอวมมาย คาถาย ป านภาเวน ลภตพพ รชชสมปตตโต โอร เทวมนสสสมปตต ทสเสตวา อทาน ตทภยรชชสมปตต ทสเสนโต ทตย คาถมาห ฯ ตตถ ปเทสรชชนต เอกทปป สกล อปปาปณตวา ปวยา เอเกกสม ปเทเส รชช ฯ อสสรยนต อสสรภาโว ฯ อมนา ทปจกกวตตรชช ทสเสต ฯ จกกวตตสขนต จกกวตตโน สข ฯ ปยนต อฏ กนต มนาป ฯ อมนา จาตรนตจกกวตตรชช ทสเสต ฯ เทวรชชนต เทเวส รชช ฯ อมนา มนธาตาทน มนสสานมป เทวรชช ทสเสต ฯ อป ทพเพสต ทพเพสป เทวรชช ฯ อมนา เย เต ทวภวา ทพพาต วจจนต เตส ทพเพส กาเยส อปปนนานป เทวรชช ทสเสต ฯ สพพนต โอธโส วตต ปเทสรชชาท ฯ [๑๐๓] เอวมมาย ป านภาเวน ลภตพพ เทวมนสสรชช- สมปตต ทสเสตวา อทาน คาถาทวเยน วตตสมปตต สมาสโต


ปรกขตวา นพพานสมปตต ทสเสนโต ตตย คาถมาห ฯ ตตถ มนสสาน อยนต มานส สา เอว มานสกา ฯ สมปชชน สมปตต ฯ รมนต เอตาย อชฌตต อปปนนาย พหทธา วา อปกรณภตายาต รต สข สขวตถ จ ฯ นพพานสมปตตต นพพานเมว ฯ สพพนต โอธโส วตต มานสสมปตยาท ฯ [๑๐๔] เอวมมาย ป านภาเวน ลภตพพ สทธานสารภา- วาทวเสน ปตตพพ นพพานสมปตตป ทสเสตวา อทาน เตวชชอภโตภาควมตตภาววเสนาป ปตตพพ ตเมวสส อปาย จ ทสเสนโต จตตถคาถมาห ฯ ตตถ สมปชชต เอตาย คณวภต ปาปณาตต สมปทา ฯ มตโต เอว สมปทา ตถา ต ฯ อาคมมาต สตถาร วา อ ตร วา ครฏานย สพรหมจาร นสสาย ตโต โอวาทานสาสน คเหตวา ฯ โยนโสต อปาเยน ฯ ปย ชโตต โยคานฏาน กโรโต ฯ วชชาวมตตวสภาโวต ปพเพนวาสาทส ตส วชชาส อฏสมาปตตนพพานเภทาย วมตตยา จ ตถา ตถา อทนธายตตเถน วสภาโว ฯ สพพ โอธโส วตต วสตต ฯ [๑๐๕] เอวมมาย ปพเพกตวชชาวมตตวสภาวภาคยป าน- ภาเวน ลภตพพ เตวชชาทภาววเสนป ปตตพพ นพพานสมปตต ทสเสตวา อทาน ยสมา ตวสภาวมปตตา เตวชชอภโตภาค- วมตตาป สพเพ ปฏสมภทาทคณวภต ลภนต อมาย จ ป - สมปทาย ตสสา วภตยา ปทฏานวเสน ตถา ตถา กตาย สาป


ลพภต ตสมา ตป ทสเสนโต ป จมคาถมาห ฯ ตตถ ปฏสมภทาต ธมมตถนรตตปปฏภาเนส๑ ปเภทคตา ป า ฯ วโมกขาต อฏ โลกยวโมกขา ฯ สาวกปารมต สาวกสมปตตสาธกา ปารม ฯ สยมภภาวสาธกา ปจเจกโพธ ฯ สพพสตตตตมภาวสาธกา พทธภม ฯ สพพ โอธโส วตต ปฏสมภทาท ฯ เอว ภควา ยนต ย ย เทวาภปฏเนต สพพเมเตน ลพภตต วตต ต อมาห ป จห คาถาห โอธโส โอธโส ทสเสตวา อทาน ตเมว สพพกามททส ต ป สมปท ปสสนโต โอสานคาถมาห ฯ ตตถ เอวนต อตตตถนทสสน ฯ มหา อตโถ อสสาต มหตถกา มหโต อตถาย สวตตตต อตโถ ฯ มหทธยาตป ปาโ ฯ เอสาต อทเทสวจน ฯ เตน วตต ป สมปท อททสต ฯ ยททนต อภมขกรณตเถ นปาโต ฯ เตน เอสาต อททฏ นททสต ยา เอสาต อภมข กโรต ฯ ป สมปทาต ป าน สมปทา ฯ ปสสนตต อสาธารณม เส๒ อโจรหรโณ นธ กยราถ ธโร ป าน โย นธ อนคามโกต นธกณเฑ จ มา ภกขเว ป าน ภายตถ สขสเสต ภกขเว ๑. ธมมตถนรตตปปฏภาเณสตป ปาโ ฯ .ว. ๒. อสาธารโณ อ เสนต ปทจเฉโท ฯ เอตถ โอการสส อ มการาคโม กโต ฯ


อธวจน ยทท ป านตอาทห สตตกงคตตเร๑ จ วตเตห วจเนห วณณยนต ฯ กตป ตนต ปพเพกตป ภาวนต นธกณฑวณณนานโย๒ ฯ ยสมา ปนมา สตต คาถา ขททกปาเ นธกณฑสตเต ปาล อารฬหา ตสมา สรโจรชาตเก ปาล นารฬหา อฏกถา- ปาเมวารฬหาต ฯ ปพเพกตป ตากถา ฯ ๑. อง. สตตก. ๒๓/๙๐. ๒. ป. โช. ข. ข. ๒๕๑.


อตตสมมาปณธกถา [๑๐๖] อตตา นาม จตต สกโล วา อตตภาโว ฯ ตทภย ห อตตต ภวาภว ธาวนโต ชาตชราทเภท สสารทกข สตต คจฉต ปาปณาตต อตตาต วจจต ฯ อตต สาตจจคมเน สาตจจคมน นรนตรคมน ฯ อตถนตรวเสน ปน อาหโต อหนต มาโน เอตถาต จ อทต สขทกข อนภวตต จ อตตาต วจจต ฯ อตตสมมาปณธ นาม ฯ อเธกจโจ อตตาน ทสสล สเล ปตฏเปต อสสทธ สทธาสมปทาย มจฉร จาคสมปทาย ปตฏเปต อย วจจต อตตสมมาปณธ ฯ [๑๐๗] ตตถ ทสสล สเล ปตฏเปตต เอตถ วตถ วจจเต ฯ อตเต กสสปพทธกาเล ป จสตโจรา คามฆาตาทน กตวา โจรกาย ชวก กปเปส ฯ เต เอกทวส มนสเสห อนพทธา ปลายนตา อร ปวสตวา ตตเถก อาร ก ภกข ทสวา วนทตวา อมหาก ภนเต ปฏสรณา โหถาต วทส ฯ โส สลสทส ปฏสรณ นาม นตถ สพเพป ตมเห ป จสล สมาทยถาต วตวา เตส สล ทตวา อทาน ตมเห สลวนตา๑ ชวตเหตป โว เนว สล อตกกมตพพ น มโนปโทโส กาตพโพต เต โอวท ฯ เต สาธต สมปฏจฉส ฯ อถ มนสสา ต ๑. สลวนโตต ยตตตร ฯ .ว.


าน ปตวา เต สพเพ โจเร มาเรส ฯ เต อขณฑสลา กาล กตวา เทวโลเก นพพตตส ฯ เตส โจรเชฏโก เชฏกเทวปตโต อโหส ฯ เต อนโลมปปฏโลมวเสน เอก พทธนตร เทวโลเก สสรตวา อทาน ตโต จวตวา สาวตถทวารสมเป ป จกลสตเก เกวฏฏคาเม นพพตตส ฯ เตส เชฏกเทวปตโต เชฏกเกวฏฏกเล นพพตตตวา ยโสโช นาม กลปตโต อโหส เตส อคคปรโส ฯ อตเร อตรกเลส นพพตตา ฯ เต เอกทวส อจรวตยา ชาล ขปตวา เอก สวณณวณณ มจฉ ปฏลภตวา อย สวณณวณโณ ต ร โ ทสเสสสามาต ต นาวาย ปกขปตวา นาว อกขปตวา โกสลร โ ทสเสส ฯ ราชา เตหเยว ต คาหาเปตวา เชตวน คนตวา สตถ ทสเสส ฯ สตถา ต อตถปปตต กตวา ตขณานรป ธมม เทเสนโต สตตนปาเต กปลสตต๑ เทเสตวา ปน ธมมปทสส ตณหาวคเค๒ มนชสส ปมตตจารโนตยาทกา จตสโส คาถา อภาส ฯ คาถาวสาเน เต เกวฏฏา สเวคปปตตา สตถ สนตเก ปพพชตวา อปรภาเค อทานสส ตตยวคเค ยโสชสตเต๓วตตนเยน อรหตต ปตวา สตถารา สทธ อาเน ชวหารสมาปตตธมมปรโภเคน เอกปรโภคา อเหสนต ฯ กปลสตตวณณนาทส๔ ป จโจรสตวตถ ฯ สหสสวคเค๕ โย จ วสสสต ชเว ทสสโลต คาถา- ๑. ข. ส. ๒๕/๓๗๕. ๒. ข. ธ. ๒๕/๖๐. ๓. ข. อ. ๒๕/๑๐๗. ๔. ป. โช. ข. ส. ๒/๑๓๓. ๕. ข. ธ. ๒๕/๒๙.


วณณนาทส สงกจจสามเณรอธมตตกสามเณเรส โจรวตถถป กเถตพพ ฯ [๑๐๘] อสสทธ สทธาสมปทาย ปตฏเปตต เอตถ ปน วตถ วจจเต ฯ ราชคเห ภารทวาชโคตโต นาม พราหมโณ ปฏวสต มจฉา- ทฏ โก ฯ โส อสสทโธ อปปสนโน พทโธ ธมโม สงโฆต วตเต กณเณ ปทหต ถทโธ ขทรขาณสทโส ฯ พราหมณ ปนสส ธน ชาน นาม โสตาปนนา สทธา ปสนนา ฯ สา ปกตยา ตาป นสนนาป ขปตวาป กาสตวาป นโม พทธสสาต นมสสการ กโรต ฯ อเถกทวส พราหมโณ ป จนน พราหมณ- สตาน อปโปทกปายาส ทาตกาโม สวาตนาย พราหมเณ นมนเตตวา พราหมณ อาห เสว โภต อมหาก ฆเร ป จสตพราหมณา ภ ชสสนต ย ตว ตสส มณฑกสมณสส นมสสการ กโรส ต เสว เอกทวสมตต มา อกาส ต ห สตวา พราหมณา อนตตมนา โหนต มา ม พราหมเณห ภนทต ฯ ตว พราหมเณห วา ภชช เทเวห วา อหนต สตถาร อนสสรตวา น สกโกม อนมสสมานา สณาตนต ฯ โส ขคค คเหตวา โภต สเจ เสว เตส นสนเนส ต มณฑก- สมณ นมสสส อมนา ต ฉนทสสามต อาห ฯ อรยสาวกา นาม ปว วย ทปปกมปา สเนร วย จ ทปปรวตตยา โหนต ตสมา สา เอวมาห


สเจ ม องคมงคาน กาม เฉชชส พราหมณ เนวาห วรมสสาม พทธเสฏสส สาสนาต ฯ โส ต ปรามสต วา ปหรต วา อสกโกนโต ยนเต รจจต ต กโรหต วตวา ขคค สยเน ขป ฯ ปนทวเส พราหมโณ พราหมณาน ปายาส ปฏยาทาเปตวา กาล อาโรจาเปส ฯ เต อาคนตวา นสทส ฯ พราหมโณป เตห สทธ เอกปนตย นสท ฯ อถ พราหมณ สวณณกฏจฉฉ คเหตวา ภตตคเค พราหมเณ ปรวสมานา ตสส พราหมณสส ภตต สหรนต ทนนกขตเต ทารภณเฑ ปกขล ฯ ทกขา เวทนา อปปชช ฯ สา ตขณ เว สตถาร อนสสรตวา สรส อ ชล กตวา เยน เวฬวน เตน ชลมปณาเมตวา นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสสาต ตกขตต อทาเนส ฯ ตสม จ ขเณ เตส พราหมเณส เกจ ภตตา โหนต เกจ ภ ชมานา เกจ หตเถ โอตารตมตตา เกส จ โภชน ปรโต ปตมตต โหต ฯ เต ต สทท สตวาว สเนรมตเตน มคคเรน สเส ปหฏา วย กณเณส สเลน วทธา วย ทกขโทมนสสปปตตา อมนา อ ลทธเกน มย ฆร ปเวสตาต กชฌตวา หตเถ ปณฑ ฉฑเฑตวา มเขน คหต นฏหตวา พราหมณ อกโกสมานา ปกกมส ฯ พราหมโณป พราหมณ นานปปกาเรห อกโกสตวา ก จ กาต อสกโกนโต เอวเมว ปนาย วสล ยสม วา ตสม วา ตสส มณฑกสส สมณสส วณณ ภาสต อทาน


ตยาห วสล ตสส สตถโน วาท อาโรเปสสามต วตวา กปโต อนตตมโน เวฬวน คนตวา สตถาร อวนทตวาว เอกมนต นสนโน ป ห ปจฉ ก ส ฆตวา สข เสต ก ส ฆตวา น โสจต กสสสส เอกธมมสส วธ โรเจส โคตมาต ฯ อถสส สตถา ป ห พยากโรนโต อาห โกธ ฆตวา สข เสต โกธ ฆตวา น โสจต โกธสส วสมลสส มธรคคสส พราหมณ วธ อรยา ปสสนต ต ห ฆตวา น โสจตต ฯ ตตถ ฆตวาต วธตวา ฯ สททนตยมป หน หสาย ฆตวาต นโย วตโต ฯ สข เสตต โกธปรฬาเหน อปรฑยหมานตตา สข สยต ฯ น โสจต โกธวนาเสน วนฏโทมนสสตตา ฯ วสมลสสาต ทกขวปากสส ฯ มธรคคสสาต ปรโยสานสขสส ฯ อกกฏสส ห ปจจกโกสตวา ปหฏสส จ ปฏปปหรตวา สข อปปชชต ตสมา ต สนธาย มธรนต วตต ฯ อคคสทโท เจตถ ปรโยสานวาจโก ฯ อรยาต พทธาทโย ฯ พราหมโณ สตถ เทสน สตวา ปฏลทธสสทโธ สตถ สนตเก ปพพชตวา ลทธปสมปโท นจรสเสว อรหา อโหสต ฯ พราหมณสยตตวณณนาย๑ภารทวาชตเถรวตถ ฯ จตกกงคตตเร กาฬการามสตตวณณนาย๒ กาฬกเสฏ วตถมป ๑. ส. ป. ๑/๒๖๓. ๒. มโน. ป. ๒/๓๕๓.


กเถตพพ ฯ [๑๐๙] มจฉร จาคสมปทาย ปตฏเปตต เอตถ ปน วตถ วจจเต ฯ พาราณสย เอโก อสตโกฏธโน เสฏ จตส นครทวาเรส นครมชเฌ นเวสนทวาเร จาต ฉ ทานสาลาโย กาเรตวา เทวสก ฉสสตสหสส ปรจจชตวา มหาทาน อทาส ฯ โส ยาวชว ทาน ทตวา อม มม ทานวส มา อปจฉนทต ปตต อนสาสตวา ชวตปรโยสาเน สกโก หตวา นพพตต ฯ ปตโตปสส ตเถว ทาน ทตวา จนโท หตวา นพพตต ฯ ตสส ปตโต สรโย หตวา ฯ ตสส ปตโต มาตล หตวา ฯ ตสส ปตโต ป จสโข หตวา นพพตต ฯ ตสส ปตโต โกสโย นาม อสตโกฏธโนเยว เสฏ อโหส ฯ โส มม ปตาปตามหา พาลา ทกเขน สมภต ธน ฉฑเฑส อหนต ธน รกขสสาม น กสสจ ก จ ทสสามต จนเตตวา ทานสาลาโย วทธสาเปตวา อคคนา ฌาเปตวา ถทธมจฉร หตวา ธนเมว สหรต เนว อตตนา ปรภ ชต น ปตตทาราทน เทต ฯ โส ห ก ชกทตย สกณฑกภตต ภ ชต ถลวตถาน นวาเสต ปณณจฉตต มตถเก กาเรตวา ชรโคณยตตชชชรรเถน ยาต ฯ อจจสส อสปปรสสส ตตตก ธน สนเขน ลทธนาฬเกร วย ชาต ฯ เอโส เอกทวส ราชปฏาน คจฉนโต อนเสฏ อาทาย คมสสามต ตสส เคห อคมาส ฯ ตสม ขเณ อนเสฏ นวนตสปปปกกมธสกขรจณเณห สงขต


ปายาส ภ ชมาโน ต อาคต ทสวา อาสนา วฏาย เอห มหาเสฏ อธ นสท ปายาส ปรภ ชสสามาต อาห ฯ ก จาป โส ปายาส ทสวาว มเข อปปนนเขโฬ ภ ชตกาโม ตถาป สจาห ภ ชสสาม อมสส มม เคห อาคตกาเล ปฏสกกาโร กาตพโพ ภวสสต เอวมเม ธน นสสสสตต จนเตตวา นสนนมตโตว เตน ปนปปน ยาจโตป อทาน เม ภตต สหโตสมต วตวา น ภ ช ฯ โส อนเสฏ สส ภตตกจจาวสาเน ต คเหตวา ราชปฏาน คนตวา ปน อตตโน เคห ปจจาคนตวา ปายาสตณหาย ปฬโตป ธนนาสภเยน กสสจ อกเถตวาว ปปาส อธวาเสนโต อนกกเมน อปปณฑปปณฑกชาโต อโหส ฯ เอว สนเตป ธนนาสภเยน อกเถนโต อปรภาเค ทพพโล หตวา สยน อปคยหตวา นปนโน ภรยาย ปนปปน ปจฉโต ต การณ กเถส ฯ ต สตวา สา ก ตว ทคคโตส สกลพาราณสวาสน ปโหนก ปายาส ปจสสามต อาห ฯ โส สเส ทณเฑน ปหโฏ วย กชฌตวา ชานามห ตว มหทธนภาว สเจ เต กลฆรา อาภต ธน อตถ ปายาส ปจตวา นาคราน เทหต อาห ฯ เตนห เอกวถวาสน ปโหนก ปจสสามต ฯ กนเตหต ฯ เตนห อโต จโต จ สตตสตตฆรวาสน เตนห อมสม เคเห ปรชนสส เตนห พนธชนสเสว ปโหนกนต ฯ กนเตนาต ฯ เตนห ตยห จ มยห จ ปจามต ฯ กา นาม ตว ตยห น วฏฏตต ฯ เตนห ตยหเยวาต ฯ อาม มยห


ปจมานาป มา อธ ปจ พห ปจจาสสนต ตว ตณฑลปตถ จตพภาคขร อจฉรมตต สกขร กรณฑกปร สปป ตตตก มธ เอกจ ปจนภาชน เทห อร ปวสตวา ตตถ ปจตวา ภ ชสสามต ฯ สา ตถา อกาส ฯ โส ต สพพ เจฏเกน คาหาเปตวา อร คนตวา นทตเร เอกสม คจฉมเล อทธน กาเรตวา ทารทก อาหราเปตวา ตว คนตวา เอกสม มคเค ตวา ก จเทว ทสวา มม ส เทห มยา ปกโกสตกาเล อาคจเฉยยาสต ต เปเสตวา เอกโก อคค กตวา ปายาส ปจ ฯ ตสม ขเณ สกโก เทวราชา อตตโน ทานวส อปธาเรนโต ต สพพ ตวา อย มจฉร หตวา มม วส อปจฉนทตวา นรเย นพพตตสสต โอวาทมสส ทตวา อธ นพพตตนารห กรสสามต จนเตตวา จนทาทโย ปกโกสาเปตวา สพพ ปวตต กเถตวา อห ปม คจฉสส มม ปายาส ยาจตวา นสนนกาเล ตมเห ปฏปาฏยา อาคจเฉยยาถาต วตวา พราหมณวณเณน ต อปคนตวา โภ กตโร พาราณสมคโคต ปจฉ ฯ เสฏ ก อมมตตโกส พาราณสมคคมป น ชานาส มา อโต เอห เอโต ยาหต อาห ฯ สกโก อสสณนโต วย ก กเถสต ต อปคจฉเตว ฯ โส อเร พธรพราหมณ ก อโต เอส ปรโต ยาหต วรว ฯ สกโก กสมา โภ วรวส ธโม ป ายต อคค จ ปายาโส ปจจต พราหมณนมนตนฏาเนน ภวตพพ อหป พราหมณาน โภชนกาเล โถก ลภสสามต ฯ นตเถตถ พราหมณนมนตน


ปรโต ยาหต ฯ เตนห ตว โภชนกาเล โถก ลภสสามต ฯ เอกสตถมป เต น ทสสาม โถกมท มม ยาปนมตตนต ฯ ต สตวา สกโก คาถา อภาส อปปมหา อปปก ทชชา อนมชฌโต มชฌก พหมหา พหก ทชชา อทาน นปปชชต ต ต วทาม โกสย เทห ทานาน ภ ช จ อรยมคค สมารยห เนกาส ลภเต สขนต ฯ ตตถ อนมชฌโต มชฌกนต อปปกมป มชเฌ เฉตวา เทว โกฏาเส กตวา เอกโกฏาส ทตวา ตโต อวเสสโต อนมชฌโตป ปน มชเฌ เฉตวา เอกโกฏาโส ทาตพโพเยว ฯ อทาน นปปชชตต อปป วา พห วา ทนน โหต น อทาน นาม ยชชต ตป ทานเมว มหปผลเมว ฯ ตนต๑ เตน การเณน ต ภวนต วทาม ฯ ภ ช จาต ทานาน เจว เทห สย จ ภ ช ฯ อรยมคคนต อรยาน ทานาภรตาน พทธาทน มคค อภรห ฯ เอกาสต เอโก ว ภ ชมาโน ฯ ลภเตต ลภต ฯ ต สตวา เสฏ มนาปนเต พราหมณ กถต โถก ลภสสส นสทาต อาห ฯ สกโก นสท ฯ ตโต จนโท เตเนว นเยน อาคนตวา คาถา อภาส โมฆนตสส หต โหต โมฆ จาป สมหต ๑. ต ตนต ภวตพพ ฯ . ว.


อตถสม โย นสนนสม เอโก ภ ชต โภชน ต ต วทาม โกสย ฯเปฯ เนกาส ลภเต สขนต ตตถ หตนต ธนปปาทนตถ สรนทอาทส พลกมมกรณ ฯ สมหตนต ธนปปาทนวเสน วหต ฯ เตนห นสท โถก ลภสสสต ฯ โสป นสท ฯ ตโต สรโย เตเนว นเยน อาคนตวา คาถา อภาส สจจนตสส หต โหต สจจ จาป สมหต อตถสม โย นสนนสม เนโก ภ ชต โภชน ต ต วทาม โกสย ฯเปฯ เนกาส ลภเต สขนต ฯ เสส ปพพสม ตโต มาตล อาคนตวา อาห สร สพพ โย ชหต๑ พหกาย คยาย จ โทเณ ตมพรตตถสม สฆโสเต มหาวเห อตร จสส หต โหต อตร จสส สมหต อตถสม โย นสนนสม เนโก ภ ชต โภชน ต ต วทาม โกสย ฯเปฯ เนกาส ลภเต สขนต ฯ ตตถ สร สพพนต โย ปรโส นาคยกขาทน พล กโรนโต สมททโสณฑโปกขรณอาทส ยงก จ สร อปคนตวา ชหต ตตถ พลกมม กโรต ฯ พหกายาต นทยา ฯ คยายาต โปกขรณยา ฯ โทเณต โทณนามเก ตตเถ ฯ ตมพรตตถสมนต ตมพรนามเก ๑. สร จ ชหต โปโสต ปาโ ปาลย ทสสต ฯ . ว.


ตตเถ จ ฯ มหาวเหต สฆโสเต มหนเต นทวเห ฯ อตราต เอเตส สราทส ฯ เจต ยท ฯ อสสาต ตสส ปรสสส หต เจว สมหต จ โหต สผล สขทรย สมปชชต อตถสม อาคนตเก นสนเน โย ปรโส เอโก โภชน น ภ ชต เอตถ วตตพพเมว นตถต ฯ เสส ปพพสม ฯ ตโต ป จสโข อาคนตวา อาห พลส โส นคลต ทฆสตต สพนธน อตถสม โย นสนนสม เอโก ภ ชต โภชน ต ต วทาม โกสย ฯเปฯ เนกาส ลภเต สขนต ฯ ต สตวา เสฏ ทกขโยเคน นตถนนโต เตนห นสท โถก ลภสสสต อาห ฯ โสป นสท ฯ เอวนเตส ป จส นสนเนส ปายาโส ปจโต ฯ เสฏ อทธนา โอตาเรตวา รกขปตตาน อาหรถาต อาห ฯ เต ตตถ นสนนาว หตเถ ปสาเรตวา หมวนตโต มาลวปตตาน อาหรส ฯ เสฏ เอเตส ปตเตส ทาตพพปายาโส นตถ ขทรปตตาน อาหรถาต อาห ฯ เต ตาน อาหรส ฯ เตส เอเกก ปตต โยธผลกปปมาณ อโหส ฯ โส สพเพส ทพพยา ปายาส อทาส ฯ สพพนตมสส ทนนกาเล อกขลยา อน น ป าย ฯ โส เตส ทตวา อกขล คเหตวา นสท ฯ ตสม ขเณ ป จสโข สนโข หตวา เตส ปรโต มตต กโรนโต คจฉต ฯ พราหมณา อตตโน ปายาส


หตเถน ปทหส ฯ ตถา เสฏ ป ฯ ตสส ปน หตถปฏเ มตตพนท ปตต ฯ โส หตถ โธวตกาโม อกขล เม โอโลเกถาต วตวา นท โอตร ฯ ต ขณ เว สนโข อกขลยา มตต อกาส ฯ โส ต มตต กโรนต ทสวา มหนต ทณฑก- มาทาย ตชเชนโต อาค ฉ ฯ สนโข อสสาชานยมตโต หตวา ตตถ ตตถ คต อนพนธ ฯ โส มรณภยภโต พราหมเณ อปค ฉ ฯ เต อปปตตวา อากาเส อฏส ฯ โส เตส อทธ ทสวา เก ตมเหต ปจฉ ฯ อถ สกโก อย จนโท อย สรโย อย มาตล อห สกโก เอส สนโข ป จสโขต วตวา น มย ตว ปายาสตถาย อาคตา ตว จ อมหาก าต อทาน ตว มจฉร ชาโต มจฉรโน ปน นาม นรเย นพพตตนต อมจฉรโน สคเค ตสมา เตวว การ เนาคตมหาต อาห ฯ ต สตวา โส อตถกามา กร เม เอเต ม นรยา อทธรตวา สคเค ปตฏาเปตกามาต ตฏจตโต อโต ปฏาย มม อาโลปโต อปฑฒปฑฒมป อเทยย นาม นตถ อทก ปสตมตตมป จาห ลภตวา อทตวา น ปวสสามต สกกสส สนตเก วร อคคเหส ฯ สกโก ต ทเมตวา ทานผล ชานาเปตวา ป จสล ทตวา สทธ จนทาทห เทวโลก คโต ฯ โสป นคร ปวสตวา ราชาน อนชานาเปตวา คหตคคหตภาชนาน ปเรตวา คณหนตต ยาจกาน ธน ทตวา ต ขณ เว นกขมม หมวโต ทกขณปสเส คงคาย เจว เอกสส ชาตสรสส จ อนตเร ปณณสาล กตวา ปพพชตวา ตตถ จร วสตวา กาล กตวา


อปปาตกเทวปตโต หตวา สกเกน เปสต เวชยนตรถมารยห มาตลนา สทธ สกกสส สนตก อคมาส ฯ สกโก ต ทสวา ตฏมานโส หรเทว นาม ธตร ตสส อทาส ฯ อปรมาณมสส อสสรย ชาต ฯ โส อมสม พทธปปาเท สาวตถย กลปตโต หตวา สตถ เทสน สตวา ปพพชตวา สเลส ปรปรการ ธตงค- คเณน สมนนาคโต ทานชฌาสโย ทานาภรโต สาราณยธมมปรโก อตตนา ลทธ ปฏคคาหเกส วชชมาเนส ฉนนภตโต หตวาป เทตเยว ฯ สตถา ต ตสส ทานาภรต อตถปปตต กตวา อย ภกขเว ภกข ปพเพ อทานสโล มจฉร ตณคเคน เตลพนทมป อทาตา อถาห น ทเมตวา ทานผล วณเณตวา ทาเน ปตฏาเปส โส ปสตมตตมป อทก ลภตวา อทตวา น ปวสสามต มม สนตเก วร อคคเหส ตสส ผเลน ทานชฌาสโย ทานาภรโตต วตวา อสตนปาเต สธาโภชนชาตก กเถสต ฯ สธาโภชนชาตกวณณนาย มจฉรโกสยวตถ๑ ฯ [๑๑๐] เอกนปาตสส อฏมวคเค อโภ ข ชา อโภ กณต อลลสชาตกวณณนาย๒ เอกสม คมเพ สร ปวตวา สกเกน เทวนเทน ทมตสส ทานผล ตวา ป กตวา สคเค นพพตตสส อลลสเสฏ โน วตถมป ธมมปทสส ปปผวคเค๓ ยถาป ภมโร ปปผนต คาถาวณณนาย มหาโมคคลลานตเถเรน กปลลปเว ขาทต ๑. ข.ชา.๒๘/๘๘. ตทฏกถา.๘/๒๘๔. ๒. ข.ชา.๒๗/๒๕ ตทฏกถา.๒/๑๖๓. ๓. ข.ธ.๒๕/๒๑.


สตตภมกปปาสาทสสปรมตเล นสนนภาว ตวา ตตถ คนตวา ทมตสส ปเว ทตวา ปจฉา เชตวน คนตวา สตถ เทสน สตวา โสตาปตตผล ปตตสส มจฉรเสฏ สส วตถมป กเถตพพ ฯ อจเจเต สพเพ ทสสล อสสทธ มจฉร อตตาน สลาทส เปตวา ววธานสส สมปาปณส ฯ ย จ เนส ทสสลาทเหตก ทฏธมมสมปราเยส ลภตพพ เวร โหต ต สลาทส ตกาลโต ปจฉา ปหยต ตสมา อตตสมมาปน มงคลนต ทฏพพ ฯ เตนฏกถาย โสป มงคล ฯ กสมา ฯ ทฏธมมกสมปรายก- เวรปปหานววธานสสาธคมเหตโตต วตต ฯ [๑๑๑] สมมาปณหต ห จตต สพพสมปตต ทาต สกโกต ฯ เตน ภควา ย ย๑ สมปตต เนว มาตาทโย ทาต สกโกนต ต อเมส สตตาน อพภนตเร ปวตต สมมาปณหต จตตเมว เทตต วตวา ธมมปทสส จตตวคเค๒ อม คาถมาห น ต มาตา ปตา กยรา อ เ วา ปน ๓าตกา สมมาปณหต จตต เสยยโส น ตโต กเรต ฯ ตตถ น ตนต ภกขเว ต การณ เนว มาตา กเรยย น ปตา น อ เ าตกา ฯ สมมาปณหตนต ทสกสล- กมมปเถส ปต ฯ เสยยโส น ตโต กเรต ตโต การณโต วรตร อตตรตร ปคคล กโรต ฯ มาตาปตโร ห ปตตาน ธน ททมานา เอกสมเยว อตตภาเว กมม อกตวา สเขน ชวตกปปนก ๑. ยนต ภวตพพ ฯ ๒. ข. ธ. ๒๕/๒๐. ๓. ปาลย วาปจ อต ทสสต ฯ . ว.


ทาต สกโกนต ปตตานมปน จกกวตตสร ทาต สมตถา มาตา- ปตโร นาม นตถ ปเคว ทพพสมปตต วา ปมชฌานาทสมปตต วา โลกตตรสมปตตทาเน กถาว นตถ ฯ สมมาปณหตนต จตต สพพมเปต สมปตต ทาต สกโกต ฯ เตเนต วตตนต ฯ ตสมา เกนจป จตต สมมา เปตพพเมว สพพสข เทต ฯ [๑๑๒] มจฉาปต ห จตต สพพทกข เทต เตน ภควา ย เนว โจรา น เวรโน กาต สกโกนต ต อเมส สตตาน อนโต มจฉาปณหต จตตเมว กโรตต วตวา ตตเถวม๑ คาถมาห ทโส ทส ยนต กยรา เวร วา ปน เวรน มจฉาปณหต จตต ปาปโย น ตโต กเรต ฯ ตตถ ทโสต โจโร ฯ ทสนต โจร ฯ ทสวาต ปาเสโส ฯ ยนต กยราต ตสส อตตนา ทฏโจรสส ปตตทารปฬนกเขตตาท- นาสนชวตโวโรปนวเสน ย ต อนยพยสน กเรยย ฯ เวรต เกนจเทว การเณน พทธเวร ฯ เวรนนต เอวรป เวร ทสวา ฯ มจฉาปณหตนต ทสอกสลกมมปเถส ปต ฯ ปาปโยต ปาปฏตร ฯ นนต เยน มจฉาปต จตต ต ปคคล ฯ ตโตต ตสมา โจรเวรห ทฏโจรเวรปคคลโต ตโต วา อนยพยสนโต ฯ กเรต กเรยย ฯ อท วตต โหต ทโส วา เวร วา ปตตทารกเขตตวตถโคมหสาทส อปรชฌนโต ยสส อปรชฌต ตมป ตเถว อตตน อปรชฌนต ทส วา เวร วา ทสวา ย ๑. ข. ธ. ๒๕/๑๙.


ตสส อนยพยสน กโรต มจฉาปณหต จตต ตโต ปาปฏตร ต ปคคล กเรยย ฯ ทสเวรโน ห อมสมเยว อตตภาเว ทกข วา อปปาเทยย ชวตกขย วา กเรยย มจฉาปณหต จตตนต ทฏธมเม อนยพยสน ปาเปตวา อตตภาวสตสหสสานป จตราปาเย ขปตวา สส อกขปต น เทตต ฯ ตสมา เกนจป จตต มจฉา น เปตพพเมว ฯ [๑๑๓] โย จ ปพเพ มจฉาปฏปนน จตต ปจฉา สมมา เปต โส อตตทนโตต วจจต ฯ อตตทนโต จ นาม อคตปพพ ทส คจฉต เตน ภควา หตถาจรยปพพกเมก ภกข โอวทนโต ธมมปทสส นาควคเค๑ อม คาถมาห น ห เอเตห ยาเนห คจเฉยย อคต ทส ยถาตตนา สทนเตน ทนโต ทนเตน คจฉตต ฯ ตตถ อคตนต สปนนเตนาป อคตปพพ ฯ ทสนต นพพาน ฯ อตตนาต จตเตน ฯ สทนเตนาต อรยมคคภาวนาย สฏ ทมเตน ฯ ทนโตต นพพเสวโน ฯ ทนเตนาต อนทรยทมเนน ทมเตน ฯ อท วตต โหต ยถา สปป โ ปคคโล ทนโต ปพพภาเค ทนเตน อปรภาเค สทนเตน อตตนา อคต ทส คจฉต ทนตภม ปาปณาต น ตถา โกจ ปคคโล เอเตห หตถยานาทห ยาเนห อคต ทส คจเฉยย ตสมา อตตทมนเมว เต วร ภกขต ฯ อตตสมมาปณธกถา ฯ ๑. ข. ธ. ๒๕/๕๓.


[๑๑๔] เอวมมายป คาถาย ปฏรปเทสวาโส ปพเพกต- ป ตา อตตสมมาปณธต มงคลตตย วตต ฯ อธ ปมปาโท นวกขรโก ทาน จ ธมมจรยา จ ตโป จ พรหมจรย จาต จ ยถา ฯ ทตยปาโท ป ยาวตตสส ทตยปาทลกขณยตโต ฯ ทตยฑฒ ป ยาวตตนต ฯ ทตยคาถายตถวณณนา ฯ


ตตยคาถายตถวณณนา [๑๑๕] ตตยคาถาย ฯ พาหสจจนต พหสสตภาโว ฯ สปปนต ยงก จ หตถโกสลล ฯ มชฌมปณณาสเก วาเสฏสตตฏกายมป เตห เตห อปาเยห สกขตพพตเถน สปป หตถโกสลลนต วตต ฯ วนโยต กายวาจาจตตวนยน เตส ยถานรป อาปตตโต วา ทสสลยโต วา อกสลกมมปถโต วา นเสธน นวารณนตยตโถ ฯ สมนตปปาสาทกาทส ปน วนยปฏกเมว สนธาย กายกวาจสก- อชฌาจารนเสธนโต เจส กาย จ วาจ จ วเนตต วนโยต๑ วตต ฯ สสกขโตต สฏ สกขโต ฯ สภาสตาต สฏ ภาสตา ฯ ยาต อนยมนทเทโส ฯ วาจาต ครา พยปโถต อฏกถาย๒ วตต ฯ วจจตต วาจา ฯ ครยตต ครา ฯ พยปโถต วากยเภโท ฯ วากย จ ต ปโถ จ อตถ าตกามาน าเปตกามาน จาตป พยปโถต รปกณฑวณณนา ฯ พยปโถต วจนปโถ ฯ วาจาเยว ห อ เสมป ทฏานคต อาปชชนตาน ปถภตา พยปโถต วจจตต มสาวาทสกขาปท- วณณนา๓ฯ วาจาย พโย ปเถต สนธกปปสททนตสตเตน มหาวตตนา วา ปถสทเท ปเร วาจาสททสส พยาเทโส ฯ เอตนต ย จ พาหสจจ ย จ สปป โย จ สสกขโต วนโย ยา จ สภาสตา วาจา อท จตพพธ อตตม ๑. สมนต. ๑/๑๘. ๒. ป. โช. ข. ๑๔๘. ๓. สมนต. ๒/๒๘๓.


มงคลนต คณหาห เทวเตต อยเมตถ สงเขโป ฯ อยนเตวตถ วตถาโร ฯ พาหสจจกถา [๑๑๖] พาหสจจ นาม พหสสตภาโว ฯ อตถโต พทธวจน วา พาหรสปป วา อคคณหตวา วา สตวา วา อปปนน ตตถ ตตถ โกสลล เปตวา วกขมานสปปคคหเณน คหต หตถโกสลล ฯ ต อนาคารยาคารยวเสน ทวธ โหต ฯ ตตถ อนาคารยพาหสจจ นาม พหสสโต โหต สตธโร สตสนนจโยต เอวมาทนา นเยน อรเวลสตตาทส วณณต สตถสาสนธรตต ฯ อรเวลสตต๑ จตกกงคตตรสส ปมปณณาสเก ฯ [๑๑๗] พหสสโตต พห อสส สต นวงคสตถสาสน ปาล- อนสนธปพพาปรวเสน อคคหต โหตต อตโถ ฯ สตธโรต สตสส อาธารภโต ฯ ยสส ห อโต คหต อโต ปลายต ฉททฆเฏ อทก วย น ตฏต ปรสมชเฌ เอก สตต วา ชาตก วา กเถต วา วาเจต วา น สกโกต อย น สตธโร นาม ฯ ยสส ปน อคคหต พทธวจน อคคหตกาลสทสเมว โหต ทสป วสตป วสสาน สชฌาย อกโรนตสส น นสสต อย สตธโร นาม ฯ สตสนนจโยต สตสส สนนจยภโต ฯ ยสส ห สต หทยม ชสาย สนนจต สลาย ลขตเลขา วย สวณณฆเฏ ปกขตต- ๑. อง. จตกก. ๒๑/๒๕.


สหวสา วย จ ตฏต อย สตสนนจโย นามาต ตพพณณนา๑ ฯ วฏฏทกขนสสรณตถเกห โสตพพโต สต ปรยตตธมโม ต ธาเรตต สตธโร ฯ เอกปท เอกกขรมป อวนฏ หตวา สนนจนาตต สนนจโย สต สนนจโย เอตสมนต สตสนนจโยต ตฏฏกา ฯ [๑๑๘] โย ห พหสสโต สเตน อปปนโน โหต โส สตถนา ปสสโต ฯ วตต จ จตกกงคตตรสส ปมปณณาสเก อปปสสตสตเต๒ จตตาโรเม ภกขเว ปคคลา สนโต สวชชมานา โลกสม ฯ กตเม จตตาโร ฯ อปปสสโต สเตน อนปปนโน อปปสสโต สเตน อปปนโน พหสสโต สเตน อนปปนโน พหสสโต สเตน อปปนโน ฯ กถ จ ภกขเว ปคคโล อปปสสโต โหต สเตน อนปปนโน ฯ อธ ภกขเว เอกจจสส ปคคลสส อปปก สต โหต สตต เคยย เวยยากรณ คาถา อทาน อตวตตก ชาตก อพภตธมม เวทลล โส ตสส อปปกสส สตสส น อตถม าย ธมมม าย ธมมานธมมปฏปนโน โหต เอว โข ภกขเว ปคคโล อปปสสโต โหต สเตน อนปปนโน ฯ กถ จ ภกขเว ปคคโล อปปสสโต โหต สเตน อปปนโน ฯ อธ ภกขเว เอกจจสส ฯเปฯ เวทลล โส ตสส อปปกสส สตสส อตถม าย ธมมม าย ฯเปฯ สเตน อปปนโน ฯ กถ จ ภกขเว ๑. มโน. ป. ๒/๓๔๗. ๒. อง. จตกก. ๒๑/๘


ปคคโล พหสสโต โหต สเตน อนปปนโน ฯ อธ ภกขเว เอกจจสส ปคคลสส พหก สต โหต สตต เคยย ฯเปฯ เวทลล โส ตสส พหกสส สตสส น อตถม าย ธมมม าย ฯเปฯ สเตน อนปปนโน ฯ กถ จ ภกขเว ปคคโล พหสสโต โหต สเตน อปปนโน ฯ อธ ภกขเว เอกจจสส ปคคลสส พหก สต โหต สตต เคยย ฯเปฯ เวทลล โส ตสส พหกสส สตสส อตถม าย ธมมม าย ฯเปฯ สเตน อปปนโน ฯ อเม โข ภกขเว จตตาโร ปคคลา สนโต สวชชมานา โลกสมนต ฯ [๑๑๙] อปปสสโตป เจ โหต สเลส อสมาหโต อภเยน น ครหนต สลโต จ สเตน จ ฯ อปปสสโตป เจ โหต สเลส สสมาหโต สลโต น ปสสนต นาสส สมปชชเต สต ฯ พหสสโตป เจ โหต สเลส อสมาหโต สลโต น ครหนต ตสส สมปชชเต สต ฯ พหสสโตป เจ โหต สเลส สสมาหโต อภเยน น ปสสนต สลโต จ สเตน จ ฯ พหสสต ธมมธร สปป พทธสาวก นกข ชมพนทสเสว โก ต นนทตมรหต เทวาป น ปสสนต พรหมนาป ปสสโตต ฯ ตตถ อนปปนโนต อนปคโตต ตพพณณนา๑ ฯ ๑. มโน. ป. ๒/๓๒๘.


อปปก สตนต นวงเค สตถสาสเน ก จเทว องค สต โหต ตเทต นวงค ทสเสต สตต เคยยนต อาท วตตนต ตฏฏกา ฯ อตถม าย ธมมม าย ธมมานธมมปฏปนโนต อฏกถ จ ปาล จ ชานตวา นวโลกตตรธมมสส อนรปธมม สหสลก ปพพภาคปปฏปท ปฏปนโน โหต ฯ ตตถ ปโม อปปสสตทสสโล กถโต ทตโย อปปสสตขณาสโว ตตโย พหสสตทสสโล จตตโถ พหสสตขณาสโวต ตพพณณนานโย ฯ อสมาหโตต อปรปรการ ฯ สลโต จ สเตน จาต สลภาเคน จ สตภาเคน จ อย ทสสโล อปปสสโตต เอว น ครหนตต อตโถ ฯ ตสส สมปชชเต สตนต ตสส ปคคลสส ยสมา อเนน สเตน สตกจจ กต ตสมา ตสส สต สมปชชต นาม ฯ นาสส สมปชชเตต สตกจจสส อกตตตา น สมปชชต ฯ ธมมธรนต สตธมมาน อาธารภต ฯ สปป นต สปป ฯ นกข ชมพนทสเสวาต ชมพนท วจจต ชาตสวณณ ตสส ชมพนทสส นกข วย ป จสวณณปรมาณ๑ สวณณฆฏก วยาต อตโถต ตพพณณนา ฯ [๑๒๐] อานนทตเถโรป อตตโน พาหสจจ นสสาย เอตทคค ภกขเว มม สาวกาน ภกขน พหสสตาน ยทท อานนโทต๒ สตถปปสสตตต ปตโต ฯ พหสสโต จ อกจเฉน อปปนนลาโภ ๑. ป จ สวณณา นกโข สวณณสทโท ปเนตถ มตตาวาจโก โหต ฯ ๒. อง. เอก. ๒๐/๓๒.


โหต ฯ ตตรท วตถ เอโก กร พราหมโณ พทธรตนสส จ สงฆรตนสส จ ปชา ป ายต กถ น โข ธมมรตน ปชต นาม โหตต จนเตตวา สตถาร อปสงกมตวา เอตมตถ ปจฉ ฯ สเจ พราหมณ ธมมรตน ปเชตมจฉส เอก พหสสต ปเชหต ฯ พหสสต ภนเต อาจกขถาต ฯ ภกขสงฆ ปจฉาต ฯ โส ภกข อปสงกมตวา พหสสต ภนเต อาจกขถาต อาห ฯ อานนทตเถโร พราหมณาต ฯ พราหมโณ เถร สหสสคฆนเกน จวเรน ปเชสต ฯ มหาโคสงคสาลสตตวณณนายมทวตถ ฯ๑ [๑๒๑] อต พหสสตสส พาหสจจ ปสสาทเหตโต มงคล อกสลปปหานกสลาธคมเหตโตป จ มงคล ฯ วตต เจต สตตกงคตตเร ทตยปณณาสกสส ทตยวคเค นคโรปมสตเต๒ สตวา จ โข ภกขเว๓ อรยสาวโก อกสล ปชหต กสล ภาเวต สาวชช ปชหต อนวชช ภาเวต สทธมตตาน ปรหรตต ฯ [๑๒๒] ตตถ สทธมตตาน ปรหรตต เอตถ ทวธา สทธ ปรยายโต จ นปปรยายโต จ ฯ สรณคมเนน ห ปรยาเยน สทธมตตาน ปรหรต นาม ฯ ตถา ป จห สเลห ทสห สเลห จตปปารสทธสเลน ปมชฌาเนน ฯเปฯ เนวส านาส า- ยตเนน โสตาปตตมคเคน โสตาปตตผเลน ฯเปฯ อรหตต- ๑. ป. ส. ๒/๓๓๐. ๒. อง. สตตก. ๒๓/๑๑๑. ๓. ปาลย ห สตาวโธ ภกขเวต ทสสต ฯ . ว.


มคเคน ปรยาเยน สทธมตตาน ปรหรต นาม ฯ อรหตตผเล ปตฏ โต ปน ขณาสโว ฉนนมลเก ป จกขนเธ นหาเปนโตป ขาทาเปนโตป ภ ชาเปนโตป นสทาเปนโตป นปชชาเปนโตป นปปรยาเยเนว สทธ นมมล อตตาน ปรหรต ปฏชคคตต เวทตพโพต ทกงคตตเร สพพปปมสส สตตสส อตถวณณนา๑ ฯ ฉนนมลเกต ตณหามลสส อจฉนนตตา ส ฉนนมลเกต ตฏฏกา ฯ สทธ นมมล กตวา อตตาน ปรหรต ปฏชคคต โคปยตต อตโถ ฯ อย จ อรหตตมคเคน ปรยาเยน สทธมตตาน ปรหรต นาม ผลปปตโต ปน นปปรยาเยน สทธมตตาน ปรหรตต ตกงคตตเร ปมปณณาสกสส จตตถวคเค อธปปเตยยสตต- วณณนา๒ ฯ นมมล กตวาต ราคาทมลาน อปนยเนน มลรหต กตวา ฯ โคปยตต สงกเลสานตถโต รกขต ฯ อยนต เอว ปฏปนโน ภกข สทธมตตาน ปรหรต อสทธภาวสส๓กเลสสสาป อภาวโตต ตฏฏกา ฯ เอว ปพเพ วณณตตตา นคโรปมสตตวณณนาฏกาส น ก จ วณณต ฯ [๑๒๓] อนปพเพน ปรมตถสจจสจฉกรยาเหตโตป จ มงคล ฯ วตต ห ภควตา ภารทวาชสส นาม พราหมณสส ธมม เทเสนเตน ๑. มโน. ป. ๒/๔. ๒. มโน. ป. ๒/๑๖๙. ๓. อสทโธ ภวต เอเตนาต อสทธภาโวต วคคโห ฯ


สทธาชาโต อปสงกมต อปสงกมตวา ปยรปาสต ปยรปาสนโต โสต โอทหต โอหตโสโต ธมม สณาต สตวา ธมม ธาเรต ธตาน ธมมาน อตถ อปปรกขต อตถ อปปรกขโต ธมมา นชฌาน ขมนต ธมมนชฌานกขนตยา สต ฉนโท ชายต ฉนทชาโต อสสหต อสสหตวา ตลยต ตลยตวา ปทหต ปหตตโต สมาโน กาเยน เจว ปรมตถสจจ สจฉกโรต ป าย จ ต ปฏวชฌต ปสสตต ฯ มชฌมปณณาสกสส ป จมวคเค จงกสตตปาล๑ ฯ [๑๒๔] ปยรปาสตต สนตเก นสทต ฯ โสตนต ปสาทโสต ฯ ธมมนต เทสนาธมม ฯ ธาเรตต ปคณ กตวา ธาเรต ฯ อปปรกขตต อตถโต จ การณโต จ วมสต ฯ นชฌานนต โอโลกน ขมนต อธ สล กถต อธ สมาธต เอว อปฏหนตต อตโถ ฯ ฉนโทต กตตกมยตาฉนโท ฯ อสสหตต วายมต ฯ ตลยตต อนจจาทวเสน ตเรต ฯ ปทหตต มคคปปธาน ปทหต ฯ กาเยน เจว ปรมตถสจจนต สหชาตนามกาเยน จ นพพาน สจฉกโรต ป าย จ กเลเส นพพชฌตวา ตเทว วภต ปากฏ ปสสตต ตพพณณนา๒ ฯ ปยรปาสตต อปฏานวเสน อปคนตวา นสทต ฯ โสตนต ปสาทโสตนต อาห ต ห สวนาย โอทหตพพนต ฯ ธาเรตต หทเยน สนธาเรต ตตถ น เปต ฯ อตถโตต ยถาธตสส ธมมสส ๑. ม. ม. ๑๓/๖๐๕. ๒. ป. ส. ๓/๓๙๑.


อตถโต ฯ การณโตต ยตตโต เหตทาหรณโต อปปตตโต ฯ โอโลกนนต เอวเมตนต ยถาสภาวโต ป าจกขนา ทฏพพตต ขมนต สหนต ฯ ต ขมน ปจฉลมจฉปจฉ วย อธคนตวา อตถสส จตเต อปฏานนต อาห อธาตอาท ฯ กตตกมยตา- ฉนโทต กตตกมยตาสงขาโต กสลจฉนโท ฯ วายมตต อาทโต จตนน วสทธน สมปาทนวเสน วายาม ปรกกม กโรต ฯ มคคปปธานนต มคคาวห มคคปรยาปนน จตสสมมปปธาน ปทหต ปทหนวเสน ต ปรปเรต ฯ ปรมตถสจจนต อโมฆ- ธมมตาย ปรมตถสจจ ฯ สหชาตนามกาเยนาต ยา ป า สหชาตนามกาเยน สมปาเปต ตเทว สจฉกรยมาน นพพาน เตเนว สา สจฉกรยาภสมเยน วภต ปากฏ กโรนตา ปสสต ปจจกข กโรตต ตฏฏกา ฯ [๑๒๕] อาคารยพาหสจจ นาม อาคารยาน พาหรสปป สตวา วา อคคณหตวา วา อปปนน โกสลล ฯ ตสมป ย อนวชช ต อภยโลกหตสขาวหนโต มงคล ฯ ตตรท วตถ อตเต พาราณสย โพธสตโต เสนโก นาม พราหมโณ หตวา ตกกสลาย สพพสปปาน อคคณหตวา พาราณส ปจจาคจฉ ฯ ตทา ชนโก นาม พาราณสราชา ตสส มหนเตน ยเสน สทธ อมจจฏาน อทาส ฯ โส ร โ อตถธมมานสาสกอมจโจ หตวา ปกขทวเสส ราชาทห สชชตธมมสภาย อลงกตธมมาสเน


นสนโน พทธลลาย๑ ธมม เทเสส ฯ อเถโก มหลลกพราหมโณ ธนภกขาย กหาปณสหสส ลภตวา เอกสม พราหมณกเล นกข- ปตวา ปน ภกขาย คโต ฯ ต พราหมณกล กหาปเณ วล เชตวา ตสม ปจจาคเต ทาต อสกโกนต อตตโน ธตร ปาทปรจารก กตวา ตสส อทาส ฯ โส ต คเหตวา พาราณสสมเป พราหมณ- คาเม วหาส ฯ สา ปน พราหมณ ทหรตาย เมถนธมเมน อตตตา เอเกน ตรณพราหมเณน สทธ มจฉาจาร กโรนต เอวมห นพภยา หตวา กรสสนต จนเตตวา เอกทวส พราหมณ เอตทโวจ นาห พราหมณ ตว เคเห กมม กาต สกโกม ตว ธนภกขาย ลทธธเนน ทาส ทาส วา เม อาเนหต ฯ โส ตสสา วสานโค สาธต วตวา สตตปณณ จมมปปสพพก คเหตวา คามนคมาทส จรนโต สตตสตกหาปเณ ลภตวา ปฏนวตตนโต อนตรามคเค เอกสม สสรรกขมเล สตต ขาทตวา ปสพพกมข อพนธตวา อทก ปาต โอตร ฯ อเถโก สสรรกเข กณหสปโป สตตคนเธน ปสพพก ปวสตวา โภค อาภชตวา สตต ขาทนโต นปชช ฯ พราหมโณ อาคนตวา อพภนตร อโนโลเกตวาว ปสพพกมข พนธตวา คเหตวา ปกกนโต สเจชช ตว พราหมณ อนตรามคเค วสสสส สย มรสสส สเจ ปนชช เคห คมสสส ตว ภรยา มรสสตต เอกาย รกขเทวตาย วตตวจน สตวา มรณภยภโต ปรเทวมาโน พาราณสทวาร ปตโต ฯ ตทา ๑. พทธลฬหาย ฯ


ปณณรสโปสโถ อโหส ฯ มนสสา คนธปปผาทหตถา โพธสตตสส ธมม โสต คตา ฯ โส เต ทสวา ปจฉตวา ตมตถ ตวา เสนกปณฑโต กร ธมมกถโก โส ก จ ธมม กเถตวา มม โสก นหรสสต มยาป ตตถ คนตวา ธมม โสต วฏฏตต จนเตตวา เตห สทธ คนตวา สตตปปสพพเกน ขนธคเตน โรทมาโน ปรสปรยนเต อฏาส ฯ ต ทสวา โพธสตโต เอตสส อพภนตเร อสสชนนสมตเถน โสเกน ภวตพพนต จนเตตวา ต โสกการณ ปจฉ ฯ โส เทวตาย วตตวจน กเถตวา อม สตวา โสจาม ก น ปณฑต มยห ภรยาย จ มรณการณนต ปจฉ ฯ โพธสตโต อปธาเรนโต อตตโน อปายโกสลล าเณเนว ทพพจกขนา ปสสนโต วย สพพ การณ ตวา อตถ เต พราหมณ เอตสม ปสพพเก สตตต ปจฉ ฯ อตถ ปณฑตาต ฯ อชช ปาตราสสมเย กตถ สตต ขาทสต ฯ อร เ รกขมลสมนต ฯ สตต ขาทตวา อทก ปาต คจฉนโต ปสพพกมข พนธสต ฯ น พนธนต ฯ เตนห ตว อทก ปาต คตกาเล สตตคนเธน เอโก กณหสปโป ปสพพก ปวฏโต ม าม สเจชช ตว อนตรามคเค วสสสส สาย สตต ขาทนโต ปสพพเก หตถ ปเวเสสสส อถ ตว สปเปน ฑฏหตโถ มรสสส อท เต มรณการณ สเจชช เคห คมสสส ตว ภรยา ปสพพเก ภณฑ คเหต หตถ ปเวเสสสต อถ สา สปเปน ฑฏหตถา มรสสต อทนตสสา มรณการณ อท สนธาย เทวตา เอวมาห ตสมา ต ปสพพก


โอตาเรตวา ปรสมชเฌ เปตวา ปสพพกมข โมเจตวา ปฏกกมม โต ทณฑเกน ปสพพก ปหราต ฯ พราหมโณ ตถา อกาส ฯ สปโป กตผโณ สสต สททายนโต นกขม ฯ อเถโก อหตณฑโก ต คเหตวา อร เ วสสชเชส ฯ มนสสา สพพ พทโธ วย อย พยากโรตต หฏตฏา เจลกเขปสตสหสสาน องคล- อปโผฏนสตสหสสาน สาธการสตสหสสาน จ ปวตเตส ฯ มหา- ปวภชชนสทโท วย สาธการสทโท ชาโต ฆนเมฆวสส วย สตตรตนวสส วสส โพธสตตสส ปชาย ฯ พราหมโณป อตตนา ลทธกหาปเณห ต ปเชส ฯ โพธสตโต ตาน อคคเหตวา พราหมณสส สหสส ปราเปต ตสตกหาปเณ ทาเปตวา เกน ตว ธนภกขาย เปสโตต ปจฉ ฯ ภรยาย เม ปณฑตาต ฯ สา มหลลกา วา ทหรา วาต ฯ ทหรา ปณฑตาต ฯ เตนห อ เน สทธ มจฉาจาร กโรนต ต เปเสส สเจ หเม กหาปเณ เคห เนสสส สา ชารสส ทสสต ตสมา ตว พหคาเม กตถจ เปตวา คาม ปวเสยยาสต วตวา ต อยโยเชส ฯ โส ตถา กตวา เคหทวาเร ตวา โภตต อาห ฯ สาป ตขณ ชาเรน สทธ นสนนา ตสส สทท สตวา ปทป นพพาเปตวา ทวาร ววรตวา ตสม อนโต ปวฏเ ชาร นหรตวา ทวารมเล เปตวา เคห ปวสตวา กนเต ลทธนต ปจฉ ฯ โส สหสส เม ลทธ อสกฏาเน ปตนต ฯ สา คนตวา ชารสส อาจกข ฯ โส ต คเหตวา ปกกาม ฯ ปนทวเส พราหมโณ ต อทสวา


โพธสตต อปคนตวา อาโรเจส ฯ โพธสตโต ตมตถ ตวา ตสส สตตาหปปโหนก ปรพพย ทตวา ปมทวเส ตว กลปเก สตต ตว ภรยาย สตตาต จททส พราหมเณ นมนเตตวา โภเชตวา ปนทวสโต ปฏาย เอเกก หาเปตวา สตตเม ทวเส ตว เอก ภรยาย เอกนต เทว นมนเตตวา เตส โย ตว ภรยาย กลปโก สตตาห นพทธมาคโต ต เม อาโรเจหต อาห ฯ โส ตถา กตวา โพธสตตสส กเถส ฯ โพธสตโต ปรเสห ต อาหราเปตวา อสกรกขมลโต อมสส กหาปณสหสส คหตนต ปจฉ ฯ น คหต เม ปณฑตาต ฯ เสนกปณฑโต นามาห กนน น ชานาสต ฯ โส ภโต คเหตวา อสกฏาเน ปต เมต อาห ฯ โพธสตโต ต ปรเสห อาหราเปตวา โจรพราหมณสส ราชาณ กาเรตวา นครา นหราเปตวา อตรสส มหนเตน ยเสน สทธ ต สหสส ทตวา ต สปชาปตก อตตโน สนตเก วสาเปส ฯ อต โส พราหมณสส ทกขโต ปโมจเนน ปรมตถปารม ปเรส ฯ เตนาห ภควา จรยาปฏเก๑ [๑๒๖] ป าย ปวจนนโต พราหมณ โมจย ทกขา ป าย เม สโม นตถ เอสา เม ป าปารมต ฯ อฏสาลนยมป๒ อนโตภสตคต สปป ทสเสนตสส ป า- ปารมตา ปรมตถปารม นาม ชาตาต วตต ฯ ๑. อฏสาลน ๙๔-๙๕. ๒. ตทฏกถา. ๙๕.


เอวรปสส ห ป หสส พทธลลาย กถน เนว ชาตยา พล น โคตตกลปปเทสยสธนาน พล อถโข ป าย พล ฯ ป วา ห ปรโส วปสสน วฑเฒตวา อรยมคคทวาร ววรตวา นพพานนคร ปวสต สาวกปารมป ปจเจกสมโพธป สมมา- สมโพธป ปฏวชฌต ฯ นพพานสมปาปกธมเมส ห ป าว เสฏา อวเสสา ตสส ปรวารา โหนต ฯ เตน [๑๒๗] สล สร จาป สต จ ธมม ป จ ก เสฏตร วทนตต เอว สกเกน เทวนเทน ปฏโ สรภงคสตถา อาห ป า ห เสฏา กสลา วทนต นกขตตราชารว ตารกาน สล สร จาป สต จ ธมโม อนวายกา ป วโต ภวนตต ฯ ตตถ สลนต อาจารสล ฯ สรนต อสสรย ฯ ป า หต สกก เอเตส จตส ยา เอสา ป า นาม สาว เสฏา อต พทธาทโย กสลา วทนต ฯ นกขตตราชารวาต ตารกาน อตตโม จนโท วย ฯ อนวายกาต เอเต ตโยป ธมมา ป วนตเมว อนคจฉนต ป ายเอว ปรวารา โหนตต อตโถ ฯ เอว เสนกปณฑโต อตตโน พหสสตตาย อมจจฏานาท- สงขาต อธ โลเก หต ปตวา มนสสาน ธมมเทสนาย เจว


พราหมณสส ทกขโต ปโมจเนน จ ปรโลกหตาวหนกมม อกาสต ฯ สตตกนปาเต สตตภสตชาตกวณณนาย เสนกปณฑตวตถ๑ ฯ ตตเถว ปรนตปชาตกวณณนาย อาคต ตกกสลาย สพพ- สปป จ สพพรทชานนมนต จ อคคณหตวา ปจจาคนตวา ปตรา อปรชเช ปตสส ปจฉา รชช กาเรตวา ทานาทก ป กตวา สคคปรายนภตสส พรหมทตตราชปตตสส วตถป สมาหรตพพ ฯ พาหสจจกถา ฯ ๑. ข. ชา. ๒๗/๒๑๘. ตทฏกถา. ๔/๑๕๐.


สปปกถา [๑๒๘] สปป นาม อนาคารยาคารยวเสน ทวธ หตถโกสลล ฯ ตตถ อนาคารยสปป นาม อธ ภกขเว ภกข ยาน ตาน สพรหมจารน อจจาวจาน กงกรณยาน ตตถ ทกโข โหต อนลโส ตตรปายาย วมสาย สมนนาคโต อล กาต อล สวธาต ยมป ภกขเว ภกข ยาน ตาน ฯเปฯ อล สวธาต อยมป ธมโม นาถกรโณต เอว ทสกงคตตรสส ทตยวคเค สตตมสตเต๑ วณณต จวรวจารณสพพนาทสมณปรกขาราภสงขรณ ฯ [๑๒๙] ตตถ อจจาวจานต อจจนจาน ฯ กงกรณยานต ก กโรมต เอว วตวา กตตพพกมมาน ฯ ตตถ อจจกมม นาม จวรสส กรณ รชน เจตเย สธากมม อโปสถาคารเจตยฆรโพธฆเรส กตตพพกมมนต เอวมาท ฯ อวจกมม นาม ปาทโธวนมกขนาท ขททกกมม ฯ ตตรปายายาต ตตรปคมนยา ฯ อล กาตนต กาต สมตโถ โหต ฯ อล สวธาตนต วจาเรต สมตโถ ฯ นาถกรโณต อตตโน นาถภาวกโร ปตฏากโรต อตโถต ตพพณณนา๒ ฯ อจจนจานต วปลขททกาน ฯ ตตรปคมนยาต ตตร ตตร มหนเต ขททเก จ กมเม สาธนวเสน อปคจฉนตยา ตสส ตสส กมมสส นปผาทเน สมตถายาต อตโถ ฯ ตตรปายายาต ตตร ตตร กมเม สาเธตพเพ อปายภตาย ฯ ภกข ธมมสรณตาย ธมเมเนว นาถต อสต อภภวตต นาโถต วจจต ตสส นาถภาวกโร ๑. อง. ทสก. ๒๔/๒๖. ๒. มโน. ป. ๓/๓๖๕.


ธมโม นาถกรโณต วจจตต ตฏฏกา ฯ อย จตโถ สาฏกถาฏเก สงคตสตเตป โอโลเกตพโพ ฯ [๑๓๐] ต อตตโน จ ปเรส จ อภยโลกหตสขาวหนโต มงคลนต วจจต ฯ ตตรมาน วตถน เอกทา ภควา ทกขณาครสม จารก จรมาโน มคธกเขตต ทสวา อสสหส อานนท ภกขน เอวรปาน จวราน สวทหตนต วตวา ราชคห อคมาส ฯ เถโร หตถกสลตาย อสสหาม ภนเตต วตวา ตถารปาน จวราน สวทหตวา สตถ ทสเสส ฯ สตถา ต ปสสนโต ภกข อามนเตส ปณฑโต ภกขเว อานนโท มหา- ป โ ภกขเว อานนโท ยตร ห นาม มยา สงขตเตน ภาสตสส วตถาเรน อตถ อาชานสสต กสมป นาม กรสสต อฑฒกสมป นาม มณฑลมป นาม อฑฒมณฑลมป นาม ววฏฏมป นาม อนววฏฏมป นาม คเวยยกมป นาม ชงเฆยยกมป นาม พาหนตมป นาม กรสสต ฉนนก จ ภวสสต สตถลข สมณสารปป ปจจตถกาน จ อนภชฌากต ฯ อนชานาม ภกขเว ฉนนก สงฆาฏ ฉนนก อตตราสงค ฉนนก อนตรวาสกนต๑ ฯ [๑๓๑] ตตถ๒ ยตร หต โย ฯ กส นาม อายามโต จ วตถารโต จ อนวาตาททฆปฏ ฯ อฑฒกสต อนตรนตรา รสสปฏ ฯ มณฑลนต เอเกกสม ขณเฑ มหามณฑล ฯ อฑฒมณฑลนต ขททกมณฑล ฯ ววฏฏนต มณฑล จ ๑. ว. มหา. ๕/๒๐๒. ๒. สมนต. ๓/๒๓๖.


อฑฒมณฑล จ เอกโต กตวา สพพต มชฌมขณฑ ฯ อนววฏฏนต ป จขณฑกจวเร ววฏฏสส เอกปสสโต เอก เอกปสสโต เอกนต ขณฑทวย สตตขณฑกจวเร ววฏฏสส ทวส ปสเสส เทว เทวต ขณฑจตกก ฯ คเวยยกนต ควาเวนฏาเน ทฬหกรณตถ อ - สตตสสพพต อาคนตกปฏ ฯ ชงเฆยยกนต ชงฆปาปณนฏาเน ตเถว สสพพต ปฏ ฯ ควฏาเน ชงฆฏาเน จ ปตปฏนตป วทนต ฯ พาหนตนต อนววฏฏาน พห เอเกก ขณฑ ฯ มหาอฏกถายนต๑ สมปปมาณ จวร ปารปนเตน สหรตวา พาหาย อปร ปตา อโภ อนตา พหมขา ตฏนต เตสเมต นามนต วตต ฯ เอว กสอาทวเสน นววธ จวร ทสเสตวา อทาน สพพเมต ฉนทตพพนต ทสเสตมาห ฉนนก จาตยาท ฯ ตตถ ฉนนก จาต กสอาทปปกาเรน ฉนทตจวร จ นาม ฯ ปจจตถกานนต สาสนปจจตถกาน โจราน ฯ อนภชฌากตนต อกตาภชฌ อโลภนยนตยตโถ ฯ ตสมา ตณป จวราน ฉนทตพพาน ฯ ยท ตส จวเรส ฉนทยมาเนส วตถ นปปโหต เทว ฉนทตพพาน ฯ ทวสป ฉนทยมาเนส นปปโหต เอก เอกสมป ฉนทยมาเน นปปโหต อนวาธก อาโรเปตพพ ฯ ตตราย ปาล [๑๓๒] เตน โข ปน สมเยน อ ตรสส ภกขโน ตจวเร กรยมาเน สพพ ฉนนก นปปโหต ฯ อนชานาม ภกขเว เทว ๑. สมนต. ๓/๒๓๗.


ฉนนกาน เอก อจฉนนกนต ฯ เทว ฉนนกาน เอก อจฉนนก นปปโหต ฯ อนชานาม ภกขเว เทว อจฉนนกาน เอก ฉนนกนต ฯ เทว อจฉนนกาน เอก ฉนนก นปปโหต ฯ อนชานาม ภกขเว อนวาธกป อาโรเปต น จ ภกขเว สพพ อจฉนนก ธาเรตพพ โย ธาเรยย อาปตต ทกกฏสสาต๑ ฯ อนวาธกป อาโรเปตนต อาคนตกปฏ ทาต ฯ อทมปน นปปโหนเก อาโรเปตพพ ฯ สเจ ปโหต อาคนตกปฏ น วฏฏต ฉนทตพพเมวาต ตพพณณนา๒ ฯ อาคนตกปฏนต อจฉนทตวา อนวาธก อาโรเปตวา กรณจวร สนธาย วตตนต คณโภชนสกขาปทวมตวโนทน ฯ อานนทตเถรวตถ ฯ [๑๓๓] ตทา อ ตรสส ภกขโน อนตรวาสโก ฉทโท อโหส ฯ โส ภควตา ตจวร อน าต ทวคณา สงฆาฏ เอกจจโย อตตราสงโค เอกจจโย อนตรวาสโก อย จ เม อนตรวาสโก ฉทโท ยนนนาห อคคฬ อจฉเปยย สมนตโต ทปฏฏ ภวสสต มชเฌ เอกจจยนต จนเตตวา อคคฬ อจฉเปส ฯ ต ตวา สตถา วหารจารก อาหณฑนโต วย ต ภกข อปสงกมตวา ก ตว ภกข กโรสต ปจฉ ฯ อคคฬ ภควา อจฉเปมต ฯ สตถา สาธ สาธ ภกข สาธ โข ตว ภกข อคคฬ อจฉเปสต วตวา ภกข อามนเตส อนชานาม ๑. ว. มหา. ๕/๒๑๙. ๒. สมนต. ๓/๒๓๙.


ภกขเว อหตาน ทสสาน อหตกปปาน ทวคณ สงฆาฏ เอกจจย อตตราสงค เอกจจย อนตรวาสก อตทธตาน ทสสาน จตคคณ สงฆาฏ ทวคณ อตตราสงค ทวคณ อนตรวาสก ปสกเล ยาวทตถ ปาปณเก อสสาโห กรณโย อนชานาม ภกขเว อคคฬ ตนน โอวฏฏก กณฑสก ทฬหกมมนต๑ ฯ [๑๓๔] ตตถ อหตกปปานนต เอกวารโธตาน ฯ อตท- ธตานนต อตโต ทฆกาลโต อทธตาน ฯ คตวตถกาน ปโลตกานนต วตต โหต ฯ ปาปณเกต อนตราปณโต ปตตปโลตกจวเร ฯ อสสาโหต ปรเยสนา ฯ ปรจเฉโท ปน นตถ ปฏสตมป วฏฏต ฯ สพพมท สาทยนตสส ภกขโน วตต ฯ อคคฬนต อทธรตวา อลลยาปนวตถขณฑ ฯ ตนนนต สตตเกน สสพพต ฯ โอวฏฏกนต วชฌตวา กรณ ฯ กณฑสกนต มททก ฯ ทฬหกมมนต อนทธรตวา อปสสย กตวา อลลยาปนวตถขณฑ๒ ฯ อ ตรสส ภกขโน วตถ ฯ [๑๓๕] เอวมเมส หตถโกสลล าเน ปยตต อธโลกหตนโตคธ ปสส อาวหตต มงคล ชาต ฯ อฏาเน ปยตตนต นนทาวหนโต อมงคล ฯ ตตรท วตถ โลลทาย กร นปโณ เจว สมตโถ จ โหต จวรกมม กาต ฯ โส อตตโน ปราณทตยกาย ภกขนยา จวร สพเพตวา รชตวา มชเฌ ปฏภานจตต๓ กตวา สหรตวา หนท ภคน ๑. ว. มหา. ๕/๒๐๖. ๒. สมนต. ๓/๒๓๙. ๓. ปฏภาณจตตนต ปาโ ฯ .ว.


อม จวร ยถาสหรต หรตวา นกขปตวา ยทา ภกขนสงโฆ โอวาท อาคจฉต ตทา อม ปารปตวา ปฏ โต ปฏ โต อาคจฉาต อาห ฯ สา ตถา อกาส ฯ ต ทสวา มนสสา อชฌายส ฯ สา ภกขนน อาโรเจส ฯ ภกขนโย ภกขน ฯ ภกข ภควโต ตมตถ อาโรเจส ฯ ภควา อเนกปรยาเยน อทาย ภกข วครหตวา โย ปน ภกข อ าตกาย ภกขนยา จวร สพเพยย วา สพพาเปยย วา ปาจตตยนต ภกขนวคเค๑ จวรสพพนสกขาปท ป าเปส ฯ ปฏภานจตตนต อตตโน ปฏภาเนน๒ กตจตต นานาวณเณห กต วปปกตเมถนธมม อตถปรสรปนตยตโถ ฯ โลลทายวตถ ฯ [๑๓๖] อาคารยสปป นาม พหวธ ฯ ตตถ ย ปรปปาณ- ปโรธวรหต อกสลววชชต มณการสวณณการกมมาท ต อธโลกตถาวหนโต มงคล ฯ ตตรท วตถ อตเต กาสรฏเ พาราณสย เอกสม นคเม เอโก มหา- วภโว เสฏ อโหส ฯ นธานคตาเยว จสส จตตาฬส หร - โกฏโย ฯ ภรยา ปนสส กาล กตวา ธนสเนเหน ธนปฏ ย มสกา หตวา นพพตต ฯ อนกกเมน สพพมป ต กล วนาส คต ฯ โสป คาโม ฉฑฑโต อปปณณตต คโต ฯ อเถโก มณกาโร ปาสาเณ โกฏเฏตวา มณ คณหตกาโม ตสม ปราณคามฏาเน ๑. ว. มหา. ๒/๒๘๘. ๒. ปฏภาเณนาตป ปาโ ฯ . ว.


ปาสาเณ อทธรตวา โกฏเฏส ฯ สา มสกา โคจรมานา ต ปนปปน ปสสนต อปปนนสเนหา หตวา มยห ธน พห อการเณน นสสต อมนา สทธ เอกโต หตวา ต ขาทสสามต จนเตตวา เอก กหาปณ ฑสตวา ตสส สนตก คตา ฯ โส ต ทสวา ปยวาจาย น สลลปนโต ก อมม กหาปณ คเหตวา อาคตาต อาห ฯ ตาต อม คเหตวา อตตนา ปรภ ช มยหป มส อาหราต อาห ฯ โส กหาปณ ฆร เนตวา มส กณตวา อาหรตวา ตสสา อทาส ฯ สา มส คเหตวา อตตโน วสนฏาน คนตวา ขาท ฯ อมนา นเยน เทวสก ธน อาหรตวา ตสเสว ทตวา มส อคคเหส ฯ เอว อนกกเมน สา ต สพพป ธน คเหตวา ตสเสว อทาส ฯ เอกนปาตสส จตททสมวคเค พพพชาตกวณณนาย๑ มณการวตถ ฯ [๑๓๗] สปปนต ยงก จ หตถโกสลลนต อวเสเสน วตตตตา ปน โอมสวาทสกขาปทวภงเค อาคต นฬการาทสปป เจว สาลตตก- สปป จ ลพภเตว ฯ ตตถ นฬกาโรต วลวกาโร ฯ ตสส สปปมป อตถาวหนโต มงคล ฯ ตตรมาน วตถน อตเต ตวรนคเร เอโก นฬกาโร สทธตถสส ภควโต ปเชต กล ช ทตวา เตน กมเมน สคตยเมว จตนนวตกปเป สสรตวา อมสม พทธปปาเท กลปตโต หตวา สาสเน ปพพชตวา อรหตต ปตโต ฯ โส อตตโน ปพพจรตาปทาน ปกาเสนโต ๑. ชาตกฏกถา. ๒/๓๖๔.


อปทานสส จตพพสมวคเค๑ อมา คาถา อภาส ตวราย ปเร รมเม นฬกาโร อห ตทา สทธตเถ โลกปชโชเต ปสนนา ชนตา ตห ปเชต๒ โลกนาถสส กล ช ปรเยสต พทธปช กโรนตาน กล ช อทท อห จตนนวตโต๓กปเป ย กมมมกร ตทา ทคคต นาภชานาม กล ชสส อท ผล ฯ สตตสตตตกปปมห ราชา อาส ชลนธโร สตตรตนสมปนโน จกกวตต มหพพโล ฯ ปฏสมภทา จตสโส วโมกขาป จ อฏ เม ฉฬภ า สจฉกตา กต พทธสส สาสนนต ฯ กล ชทายกตเถรวตถ ฯ [๑๓๘] อตเต พาราณสย นฬกาโร เขตต คจฉนโต เอก ปจเจกพทธ ทสวา ทาสกมมกเร วปถาต เปเสตวา สย นวตตตวา ต เคห เนตวา โภเชตวา ปน คงคาตร เนตวา ปตเตน สทธ อทมพรภตตปาท นฬภตตก ปณณสาล กตวา จงกม จ กตวา ต ตตถ เตมาส วาเสส ฯ เทว ปตาปตตา วตถวสส ปจเจกพทธ ตจวเรน อจฉาเทตวา อยโยเชส ฯ อมนา นยาเมน สตต ปจเจกพทเธ ตตถ วาเสตวา ตจวราน อทส ฯ เทว ๑. ข.อปทาน. ๓๒/๓๒๘-๙. ๒-๓. ปาลยเมว ปชตถนต จ จตนวเต อโต กปเปต จ ปาา ทสสนต.


ปตาปตตา นฬการา หตวา คงคาตเร เวฬฬ อทธรนตา ปจเจกพทธ ทสวา เอวมกสตป วทนต ฯ เต กาล กตวา ตาวตสภวเน นพพตตตวา ฉกกามสคเคส อนโลมปปฏโลเมน ทพพสมปตต อนภวนตา วจรนต ฯ เตส ปตา เทวโลเกเยว อฏาส ฯ ปตโต ตโต จวตวา วเทหรฏเ มถลาย สรจสส นาม ร โ สเมธาย นาม เทวยา กจฉสม นพพตตตวา ทสมาสจจเยน นกขม ฯ มหาปนาโทตสส นาม กรส ฯ โส โสฬสวสสกาเล สพพสปเปส นปผตต ปตโต ฯ ราชา วตถวชชาจรเย อาณาเปส ตาตา วฑฒก คเหตวา ปตตสส ปาสาท มาเปถ รชเช น อภ- ส จสสามาต ฯ เต สาธต ภมปปเทส วมสนต ฯ อถสส ป านภาเวน สกกสส อาสน อณหาการ ทสเสส ฯ โส ต ตวา วสสกมมเทวปตต คจฉ ปาสาท กโรหต ปหณ ฯ โส วฑฒกเวเสน วฑฒกน สนตก คนตวา ตมเห ปาตราส ภ ชตวา เอถาต เต เปเสตวา ทณฑเกน ภมย ปหร ฯ ต ขณ เว อฑฒโยชนวตถารายาโม ป จวสตโยชนพเพโธ สตตภมโก สตตรตนมโย ปาสาโท อฏห ย สนธาย ตกนปาตสส มหาปนาทชาตเก๑ วตต ภควตา [๑๓๙] ปนาโท นาม โส ราชา ยสส ยโป สวณณโย ตรย โสฬสพเพโธ อจจมาห สหสสธา สหสสกณโฑ สตตเคณฑ ธชาล หรตามโย อนจจ ตตถ คนธพพา ฉ สหสสาน สตตธาต ฯ ๑. ข. ชา. ตก. ๒๗/๑๐๖. ตทฏกถา. ๔/๗๒.


ตตถ ยโปต ปาสาโท ฯ ตรย โสฬสพเพโธต วตถารโต โสฬสกณฑปาตวตถาโร อโหส ฯ อจจมาห สหสสธาต สหสส- กณฑคมนคณนาย อจจ อาห ฯ สหสสกณฑคมนคณนาย ห ป จวสตโยชนปปมาณ ทสสต ตสมา โสฬสกณฑคมนคณนาย อฑฒโยชนปปมาณ ทสเสต ฯ สหสสกณโฑต สหสส- กณฑพเพโธ ฯ สตตเคณฑต สตตภมโก ปาสาโท อโหส ฯ ธชาลต ธชสมปนโน ฯ หรตามโยต หรตมณปรกขตโต ฯ สสาลตป อฏกถาปาโ ฯ หรตมณมเยห ทวารกวาฏวาตปาเนห สมนนาคโตต อตโถ ฯ สสาต กร ทวารกวาฏวาตปานาน นาม ฯ อนจจนต ร โ รต ชเนต นจจส ฯ ตตถาต ตสม ปาสาเท ตสส สตตส าเนส ฯ คนธพพาต นฏา ฯ ฉ สหสสาน สตตธาต สตตธา หตวา ฉ คนธพพสหสสาน ฯ [๑๔๐] มหาปนาโท ทานาทน ป าน กตวา กาล กตวา เทวโลกเมว คโต ฯ โส ปาสาโท มหาคงคายมนโสต ปต ฯ ตสส ธรโสปาณสมมขฏาเน ปยาคปปตฏาน นาม นคร มาปต ถปกาย สมมขฏาเน โกฏคาโม นาม คาโม ฯ โส นฬการ- เทวปตโต อมสม พทธปปาเท เทวโลกโต จวตวา ภททยนคเร อสตโกฏวภวสส ภททยเสฏ โน ปตโต ภททชกมาโร นาม อโหส ฯ ตทา ภควา ภททยนคร อปนสสาย ชาตยาวเน วส ฯ นาครา นครมชเฌ ทานมณฑป กตวา มหาทาน อทส ฯ สตถา ตตถ กตภตตกจโจ อนโมทน อกาส ฯ ภททชกมาโรป สตถาร


อปสงกมตวา ธมม สณนโต อรหตต ปตวา สตถารา สทธ วหาร คนตวา ปพพชตวา อปสมปนโน อโหส ฯ สตถา ตตถ สตตาห วสตวา จารก จรมาโน โกฏคาม ปตวา กตภตตกจโจ อนโมทน อกาส ฯ ภททชตเถโร อนโมทนากรณกาเล พหคาม คนตวา สตถ อาคตกาเลเยว อฏหสสามต คงคาตตถสมเป รกขมเล ฌาน อปเปตวา นสนโน พฑฒตรตเถเรส อาคเตสป อนฏหตวา สตถ อาคตกาเลเยว อฏห ฯ ปถชชนา ภกข ต อชฌายส ฯ สตถา นาวาสงฆาเต ตวา เอห ภททช อมเหห สทธ เอก นาว อภรหาต อาห ฯ เถโร อปปตตวา เอกนาวาย อฏาส ฯ สตถา คงคามชฌปปตตกาเล ภททช ตยา มหา- ปนาทราชกาเล อชฌาวตถปปาสาโท กหนต อาห ฯ โส อมสม าเน นมคโค ภนเตต วตวา สตถาร วนทตวา อทธพเลน คนตวา ปาสาทถปก องคลยา ลคเคตวา อากาเส อปปตตวา ปถชชนาน กงขจเฉทนตถ ทสเสตวา วสสชเชส ฯ ปาสาโท ยถาาเนเยว ปตฏาย ยาวชชตนา น อนตรธาย ฯ กสมา น อนตรธายต ฯ ปพเพ ปตภตสส นฬการเทวปตตสส อานภาวา ฯ โส ห อนาคเต สงโข นาม จกกวตตราชา ภวสสต ตสส ปรโภคตถาย โส ปาสาโท อฏหสสต ตสมา น อนตรธาย ฯ อโต ปร สาฏกเถ จกกวตตสตเต วตต วตถาเรตพพ ฯ อยนเตวตถ สงเขโป โส ราชา ต ปาสาท อชฌาวสตวา เมตเตยยสส ภควโต


อปปนนภาว ตวา ต ทตวา ปพพชตกาโม อย ปาสาโท วปปกรยตต จตต อปปาเทสสต ฯ โส ขณฑาขณฑโส วปป- กรสสต ฯ ราชา ต อลคคมโนว หตวา โย ยตตก อจฉต โส ตตตก คณหาตต สมณพราหมณกปณทธกวณพพกยาจกาน ทตวา เมตเตยยสส ภควโต สนตเก ปพพชตวา อรหตต ปาปณสสตต ฯ ปกณณเก สรจชาตกวณณนาย๑ มหาปนาทชาตกวณณนาย จกกวตตสตตวณณนาย จ๒ นฬการวตถ ฯ [๑๔๑] สาลตตกสปปนต าเน ปยตต มงคล อฏาเน อมงคล ฯ ตทตถทปกาน วตถน อตเต พาราณสย เอโก ปสปป สกขราขปนสปเป กสโล อโหส ฯ ต คามทารกา รถมาโรเปตวา นครทวารมเล ต มหานโครธ เนตวา กากณกาทน ทตวา หตถรป กร อสสรป กราต วทส ฯ โส สกขรา ขปตวา นโครธปณเณส นานารปาน ทสเสส ฯ ราชา อยยาน คจฉนโต ต าน ปตโต ฯ อสสารณภเยน สพเพ ทารกา ปลาตา ฯ ปสปป นโครธมลนตเร นปชช ฯ ราชา ปตตาน ฉททภาว ทสวา เกเนตาน เอว กตานต ปจฉ ฯ ปสปปนา เทวาต ฯ ราชา ต ปกโกสาเปตวา ตาต มยห ปโรหโต อตมขโร โหต พหภาณ ตสม กเถต อารทเธ อ โ โอกาส เนว ลภต สกขสสส ต นสสทท ๑. ชาตกฏกถา. ๖/๓๐๐. ๒. ส. ว. ๓/๕๒.


กาตนต ปจฉ ฯ นาฬมตต อชลณฑก ลภนโต สกขสสาม เทวาต ฯ ราชา ปสปป ฆร เนตวา อนโตสาณย นสทาเปตวา สาณยา ฉทท กาเรตวา นาฬมตต สกข อชลณฑก ตสส สมเป ปาเปตวา ปโรหตสส ฉททาภมข อาสน ป าเปตวา ต อปฏานกาเล อาคต ตตถ นสทาเปตวา กถ สมฏาเปส ฯ ปโรหโต อ สส โอกาส อทตวา ร า สทธ กเถต อารภ ฯ อถสส ปสปป เอเกก อชลณฑก มเข ปกขป ฯ ปโรหโต อาคตาคต ตลปเว วย คลต ฯ ราชา ตาส ขณต ตวา อาจรย ตมเห อตมขรตาย นาฬมตต อชลณฑก คลนตาป ก จ น ชานตถ อโต จทาน อตตร ชราเปต น สกขสสถ คจฉถ ปยงคทก ปวตวา ฉฑเฑตวา อตตาน อโรค กโรถาต อาห ฯ โส ตโต ปฏาย ปทหตมโข วย หตวา กเถนเตนาป ร า สทธ อกถนสโล อโหส ฯ ราชา อมนา เม กณณสข กตนต ปสปปสส สตสหสสฏานเก จตส ทสาส จตตาโร คาเม อทาส ฯ ตทา เอโก ปณฑตามจโจ ราชาน อปสงกมตวา เทว สปป นาม โลเก ปณฑเตห อคคหตพพ ปสปปนา สาลตตกมตเตนาป อย สมปตต ลทธา อ เส สปปาน โก อานสสปรจเฉโทต สปปสส คณ กเถนโต อม คาถมาห สาธ โข สปปก นาม อป ยาทสกทส ปสส อชปปหาเรน๑ ลทธา คามา จตททสาต ฯ ๑. ชปปหาเรนาต ปาโ ชาตกปาลย ทสสต ฯ . ว.


ตตถ ปสสาต โอโลเกห ตว มหาราช ฯ อชปปหาเรนาต อชลณฑกขปเนน ฯ ปสปปวตถ ฯ [๑๔๒] โสเยว ปสปป เอตรห สาวตถย สาลตตกสปเปเยว กสโล กลปตโต หตวา เอกทวส ธมม สตวา ปพพชตวา ลทธปสมปโท อโหส ฯ โส เอกทวส เอก ทหรภกข อาทาย อจรวต คนตวา นหาตวา นทตเร อฏาส ฯ ตขณ เว เทว หสา อากาเส คจฉนต ฯ โส ต ทหร อาห อม ปจฉม หส สกขราย อกขมห ปหรตวา ปาทมเล ปาเตสสามต ฯ อตโร น สกขสสสต อาห ฯ เตนห อปธาเรหต เอก ตยส สกขร ตสส หสสส ปจฉโต ขป ฯ สกขรา รรรนต สททมกาส ฯ หโส นวตตตวา โอโลเกส ฯ โส ตขณ เว เอก วฏฏสกขร ตสส นวตตตวา โอโลเกนตสส ปรภาเค อกขมห ปหร ฯ สกขรา อตรมป อกข วชฌตวา คตา ฯ หโส มหารว รวนโต ปาทมเลเยว ปต ฯ ภกข ตมตถ ตวา สตถ อาจกขส ฯ สตถา อเนกปรยาเยน ต ภกข วครหต ฯ สาลตตกชาตกวณณนาย๑ หสฆาตกวตถ ฯ [๑๔๓] ตสเสว ปสปปสส สนตเก เอโก ปรโส ต สปป อคคณห ฯ อถ น ปสปป ตาต ตว สปป วมสนโต คาว มาเรนตสส สต ทณโฑ ปรส มาเรนตสส สหสส ตสมา ๑. ชาตกฏกถา. ๒/๒๗๓.


ยมห ปหเฏ ทณโฑ นตถ ตาทส นมมาตาปตก ก จ อปธาเรหต อาห ฯ โส สกขรา อจฉงเค กตวา ตาทส อปธาเรนโต เอกทวส สเนตต นาม ปจเจกพทธ ปณฑาย นคร ปวสนต ทสวา อย นมมาตาปตโกต ตสส ทกขณกณณโสต สนธาย สกขร ขป ฯ สกขรา ปวสตวา วามโสเตน นกขม ฯ โส อปปนนทกขเวทโน ปณฑาย จรตมสกโกนโต อากาเสน คนตวา อตตโน ปณณสาลาย ปรนพพาย ฯ โคจรคาเม มนสสา ต อนาคจฉนต ตวา ก จ อผาสก ภวสสตต ตตถ คนตวา ต ปรนพพต ทสวา ปรเทวส ฯ โสป ปาปปรโส ตตถ ต ส ชานตวา อห อตตโน สปป วมสนโต อม ปหรนต อาห ฯ ต สตวา มนสสา ต โปเถตวา มาเรส ฯ โส ยาวาย ปว โยชนมตต อสสนนา ตาว อวจมห ปจตวา ปกกาวเสเสน คชฌกเฏ สฏ กฏเปโต อโหส ตสส ตคาวต สรร สฏ - อยกฏสหสสาน อาทตตาน สมปชชลตาน ตสส มตถเก นปตตวา นปตตวา สส ภนทนต ภนน ภนน ปน อฏหต ฯ ธมมปทสส พาลวคเค สฏ กฏเปตวตถ ฯ [๑๔๔] อปจ ตจฉโก ตนตวาโย จ รชโก จ นหาปโต ป จโม จมมกาโร จ การโว สปปโน มตาต เอว สทธวคคฏกาทส ตจฉโกป สปปต วตโต ฯ ตจฉกาทโย ห กโรนต นมมนนต ตจฉกาทกนต การโว สปปเมเตสมตถต


สปปโนต จ วจจนต ตสมา ตจฉกกมมมป สปป นาม ฯ ตมป ห อตถาวหนโต มงคล ฯ ตตรมาน วตถน [๑๔๕] โพธ นาม พมพสารปตโต ราชกมาโร ปวตเล อ เห ปาสาเทห อสทสรป อากาเส อปปตมานมว โกกนท นาม ปาสาท กาเรตวา วฑฒก ปจฉ กนตยา เอวรโป ปาสาโท กตปพโพ อทาห ปมสปปเมว เต อทนต ฯ ปมสปปเมว เทวาต ฯ ราชกมาโร สจาย อ สสาป เอวรป ปาสาท กรสสต อย ปาสาโท อนจฉรโย ภวสสต อม มยา มาเรต วา หตถปาเท วาสส ฉททต อกขน วาสส อปปาเฏต วฏฏตต จนเตตวา ตมตถ อตตโน ปยสหายกสส ส ชกาปตตสส๑ นาม มาณวกสส กเถส ฯ มาณวโก อนคโฆ สปปโก มย ปสสนเต มา นสสตต วฑฒกสส ส อทาส ฯ วฑฒก ภททกนเต สาม กต มม อาโรเจนเตน อหเมตถ กตตพพ ชานสสามต อาห ฯ อเถกทวส ราชกมาโร ก ปาสาทกมม นฏ ตนต ปจฉ ฯ น เทว นฏาต พห อวสฏนต ฯ ก นาม กมม อวสฏนต ฯ ปจฉา เทว อาจกขสสาม นสสาราน ตาว สกขทารน อาหราเปถาต ฯ โส ตาน อาหราเปส ฯ อถ น วฑฒก เทว อโต ปฏาย มม สนตก น อาคนตพพ สขมกมม กโรนตสส ห อ เน สทธ กเถนตสส วกเขโป โหต อาหารเวลาย ปน มม ภรยาว อาหาร อาหรสสตต ๑. ธมมปทวณณนายมปน ส ชวกปตตสสาต ทสสต. ฯ . ว.


อาห ฯ โส สาธต วตวา ตสส อนกขมนตถาย เคห ปรกขปตวา อารกข เปส ฯ วฑฒกป คพเภ นสนโน ตาน ทารน ตจเฉตวา ครฬสกณ กตวา อาหารเวลาย อาคต ภรย เคเห วชชมานก สพพ วกกณตวา หร สวณณ คณหาห ภทเทต วตวา นฏ ตกาเล อชช สพเพป ทารเก คเหตวา อาคจเฉยยาสต อาห ฯ สา ตถา อกาส ฯ โส ภตตปาตราโส สปตตทาโร สกณกจฉมห นสทตวา วาตปาเนน นกขมตวา ปลายนโต หมวนเต โอตรตวา นคร มาเปตวา ตตถ รชช กาเรตวา กฏวาหโน นาม ราชา อโหส ฯ ธมมปทสส อตตวคเค กฏวาหนวตถ ฯ [๑๔๖] อตเต พาราณสย เอโก รกขวฑฒก สเก อาจรยเก อทตโย อโหส ฯ ตสส สสสา โสฬส เตเสวเกกสส สหสส- อนเตวาสกา ฯ อต เต สพเพ สตตรสาธกา โสฬสสหสสมตตา ฯ เต อร คนตวา ตตถ นานาปาสาทวกตโย กตวา กลล พนธตวา คงคาย พาราณส อาเนตวา วกกณตวา ชวต กปเปส ฯ เต เอกทวส น สกกา วฑฒกกมเมน นจจ ชวต ทกกร ห ชรากาเล เอตนต มนเตตวา อทมพราทห นสสารกฏเห สกเณ กตวา ปตตทาเรห สทธ เตสมพภนตร ปวสตวา หมวนต คนตวา ตตถ อร สม นคเร รชเช คณหส ฯ อถ เต โสฬส สสสา อาจรย รชช อภส จตวา สย อมจจฏาเน อฏส ฯ โส กฏวาหโน ราชาต ปากโฏ ตมป นคร


เตน คหตตตา กฏวาหน นาม ชาต ตถา สกลรฏป ฯ กฏวาหนราชา อปรภาเค กสสปพทธสส อปปนนภาว สตวา สปรวาเร โสฬส เชฏอมจเจ เปเสส คจฉถ ตาตา ปวตต ชานาถาต ฯ เต คจฉนตา ยท พทโธ อปปนโน นาคมสสาม ยท น อปปนโน อาคมสสามาต วทส ฯ อถ ราชา อตตโน ภาคเนยย โสฬสอมจจปรยาปนน เอก อมจจ ตาต ตว ปจจาคนตวา มยห อาโรเจหต อาห ฯ โส สาธต สมปฏจฉ ฯ เต สพเพป สพพตถ เอกรตตวาเสน คนตวา พาราณส สมปตตา ฯ สมปตเตส จ เตส สตถา ปรนพพาย ฯ เต อโห ทรมทธาน อาคนตวา ทสสนมตต น ลภมหาต ปรเทวมานา สตถารา ทนโนวาท กตตกามา ต ภาคเนยยามจจ เปตวา สพเพ ปพพชส ฯ ภาคเนยโย ปน สตถ ธมมกรก- สงขาต๑ ปรโภคธาต เอก จ เถร คเหตวา กฏวาหนรฏ คโต ฯ ราชา เถรสส ธมม สตวา วหาร กาเรตวา เจตย ปตฏาเปตวา ทานาทก ป กตวา ยาวตายก ตวา เทวโลเก นพพตต ฯ เตป ปพพชตา กาล กตวา ตสเสว ร โ ปรวารา อเหส ฯ เต เอก พทธนตร เทเวส เขเปตวา อมหาก สตถร อนปปนเนเยว เทวโลกโต จวส ฯ เตส อาจรโย มหาโกสลร โ ปโรหตกเล นพพตต ฯ พาวรตสส นาม ฯ อวเสสา สาวตถย พราหมณกเลส ฯ เตส ปพเพ โสฬส ๑. ธมกรกสงขาตนตป ปาโ ฯ . ว.


เชฏนเตวาสโน พาวรสส สนตเก สปป อคคเหส ฯ อตเร โสฬสนน เชฏนเตวาสน สนตเก ฯ ตทา มหาโกสลราชา มโต ฯ ปเสนทกมาโร ราชา หตวา อตตโน ปตรา ทนน จ อ จ โภค พาวรสส อทาส ฯ โส กร กมารกาเล พาวรสส สนตเก สปป อคคณห ฯ อปรภาเค พาวร ราชาน อนชานาเปตวา สห สสเสห ตาปสปปพพชช ปพพชตวา อนกกเมน โคธาวรนทกล คนตวา ตตถ วสตวา ผลาผเลน ชวต๑ กปเปส ฯ ตสม วสนเต อมหาก สตถา โลเก อทปาท ฯ โส อปรภาเค พทธปปาท สตวา ปรมนเยเนว สพเพ สปรวาเร โสฬส เชฏนเตวาสโน เปเสส ฯ เต คนตวา สตต- นปาตาวสาเน ปารายนวคเค วตตนเยน สตถ เทสน สตวา สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตวา เอหภกข อเหส เปตวา ปงคย นาม มาณว ฯ โส ห พาวรสส ภาคเนยโย โสฬสเชฏนเตวาส- ปรยาปนโน น มยห มาตโล เอวรป วจตร เทสน โสต ลภตต เตน สเนหวกเขเปน อรหตต ปตต อสกโกนโต อนาคาม เอหภกข จ หตวา ปจจาคนตวา พาวรสส พทธปปาท กเถตวา สตถ คณ วณณยนโต นสท ฯ พาวรป ต สณนโต ว นสท ฯ ตขณ เว สตถา เตส าณปรปาก ตวา สาวตถย โตเยว สวณโณภาส ม จ ฯ ปงคโย โอภาส ทสวา กมทนต วโลเกนโต อตตโน สมมขา ต วย สตถาร ๑. ชวกนตป ปาโ ฯ . ว.


ทสวา สตถา อาคโตต อาห ฯ พาวร อฏายาสนา อ ชล ปคคยห อฏาส ฯ สตถา โอภาส ผรตวา พาวรสส อตตาน ทสเสตวา เตส ทวนน สปปาย ธมมาน เทเสส ฯ เทสนาวสาเน ปงคโย อรหา พาวร อนาคามต ฯ ปารายนวคควณณนาย.๑ กฏวาหนวตถ ฯ สปปกถา ฯ ๑. ส. ข. ๒๕/๕๒๔. ป. โช. ๒๕/๒๙.


วนยกถา [๑๔๗] วนโย นาม อนาคารยาคารยวเสน ทวโธ ฯ ตตถ อนาคารยวนโย สตตาปตตกขนธาน อนาปชชน ฯ โส อสงกเลสา- ปชชเนน อาจารคณววตถาปเนน จ สสกขโต อภยโลกหต- สขาวหนโต มงคล ฯ เอตถ จ อนาคารยวนโย สตตาปตตก- ขนธาน อนาปชชนนต อกกฏปรจเฉทวเสน วตต ฯ ตสมา สตตสป อาปตตกขนเธส โย โย เยน อชฌาปนโน โหต โส โส เตน วฏานเทสนาห ปฏกาตพโพเยว ฯ อชฌาปนนาป ห อาปตตกขนธา วฏ ตา วา เทสตา วา อนตราย น กโรนตเยว ฯ เตน อรฏสกขาปทวณณนาย๑ วตต สคคโมกขาน อนตราย กโรนตต อนตรายกา ฯ เต กมมกกเลสวปากอปวาทอาณา- วตกกมวเสน ป จวธา ฯ ตตถา ป จานนตรยธมมา กมมนตรายกา นาม ฯ ตถา ภกขนทสกกมม ฯ ต ปน โมกขสเสว อนตราย กโรต น สคคสส ฯ นยตมจฉาทฏ ธมมา กเลสนตรายกา นาม ฯ ปณฑกตรจฉานคตอภโตพย ชนกาน ปฏสนธธมมา วปากนตรายกา นาม ฯ อรยปวาทา อปวาทนตรายกา นาม ฯ เต ปน ยาว อรเย น ขมาเปนต ตาวเทว น ตโต ปร ฯ ส จจจ อาปนนา อาปตตโย อาณาวตกกมนตรายกา นาม ฯ ตาป ยาว ภกขภาว วา ปฏชานาต น วฏาต วา น เทเสต วา ตาวเทว น ตโต ปรนต ฯ ๑. สมนต. ๒/๔๖๓.


[๑๔๘] ตนตสมปตตยา วพนธนวเสน สตตสนตานสส อนตเร เวมชเฌ เอต อาคจฉตต อนตราโย ทฏธมมกาทอนตโถ ตสส กรณสลา อนตรายกา ฯ อนนตรยธมมาต อนนตรยสภาวา เจตนา- ธมมา ฯ กมมาน เอว อนตรายกา ตถา ฯ น สคคสสาต มจฉาจารลกขณาภาวโต วตต น ห ภกขนยา ธมมรกขตภาโว อตถ ฯ ปากตกภกขนยา วเสน เจต วตต ฯ อรยาย ปน ปวตต อปายสวตตนกเมว ฯ นนทมาณโว เจตถ นทสสน ฯ อภนน สมานจฉนทตาวเสน วา น สคคนตรายกตา ฯ โมกขน- ตรายกตา ปน ปฏปตตยา วทสนโต ฯ อภภวตวา ปน ปวตตย สคคนตรายกตาป น สกกา นวาเรตนต วทนต ฯ อเหตกทฏ - อกรยทฏ นตถกทฏ โยว นยตภาวปปตตา นยตมจฉาทฏ ธมมา ฯ ปฏสนธธมมาต ปฏสนธจตตปปาทา ฯ ปณฑกาทคคหณ เจตถ นทสสนมตต สพพายป อเหตกปปฏสนธยา วปากนตรายกภาวโต ฯ ยาห อรเย อปวทต ตา เจตนา อรยปวาทา ฯ ตโต ปรนต ขมาปนโต อปร ฯ อาปนนา อาปตตโยต ส จจจ วตกกนตา สตต อาปตตกขนธา ฯ ส จจจ วตกกนต ห อนตมโส ทกกฏ- ทพภาสตมป สคคมคคผลาน อนตราย กโรต ฯ ภกขภาว ปฏชานาต ปาราชก อาปนโน น วฏาต เสสครกาปตต อาปนโน น เทเสต ลหกาปตต อาปนโนต ตฏฏกานโย๑ ฯ [๑๔๙] ยเจ อาปตตาธกรณ อกสล ตมป เทสต วฏ ต ๑. สา. ท. ๓/๓๖๐.


วา อนนตรายกร ฯ ยถา ห อรยปวาทกมม อกสลป สมาน อจจย เทเสตวา ขมาปเนน ปโยคสมปตตปปฏพาหตตตา อวปาก- ธมมต อาปนน อโหสกมม โหต เอวมทป เทสต วฏ ต วา ปโยคสมปตตปปตพาหตตตา อวปากธมมตาย อโหสกมมภาเวน อนนตรายกร ฯ เตเนว สาปตตกสส ภกขเว นรย วทาม ตรจฉานโยน วาต สาปตตกสเสว อปายคามตา วตตาต จลลวคเค สมถกขนธกฏกา๑ ฯ [๑๕๐] ตตรท วตถ กสสปพทธสาสเน เอโก ทหรภกข วสตวสสสหสสาน อร เ สมณธมม กตวา เอกทวส คงคาย นทยา นาว อภรยห คจฉนโต เอรกคมเพ เอรกปตต คเหตวา นาวาย เวคสา คจฉนตยาป น ม จ ฯ เอรกปตต ฉชช ฯ โส อปปมตตกเมตนต อาปตต อเทเสตวา มรณกาเล เอรกปตเตน ควาย คหโต วย ต เทเสตกาโมป หตวา อ ภกข อปสสนโต อปรสทธ เม สลนต วปปฏสาร ชาโต จวตวา เอกรกขนาวป- ปมาโณ นาคราชา อโหส ฯ เอรกปตโตตสส นาม ฯ โส อทธาห อมนา อปาเยน พทธปปาท สณสสนต จนเตตวา อตตโน ธตร คต อคคณหาเปตวา อนวฑฒมาส อโปสถทวเส คงคาย อทกปฏเ มหนต ผณ กตวา ตตถ ธตร เปตวา คายาเปส ฯ สา ตตถ นจจนต คาย ฯ สกลชมพทปวาสโน นาคมาณวก คณหตกามา อตตโน อตตโน ป าพเลน ปฏคายส ฯ นาคราชา ๑. สา. ท. ๔/๔๖๙.


ต ปฏกขป ฯ ตสสา อนวฑฒมาส เอว คายนตยา เอก พทธนตร วตวตต ฯ อถ สตถา โลเก อปปชชตวา เอกทวส ปจจสกาเล โลก โวโลเกนโต ต ตวา คนตวา พาราณสสมเป เอกสส สรสรกขสส มเล นสนโน ปฏคายนตถ คจฉนต อตตร นาม มาณว ทสวา อโต เอหต อาห ฯ โส สตถาร อปสงกมตวา สตถารา ปฏโ อตตโน ปฏคต กเถส ฯ เนต อตตร ปฏคตนต ต ปฏคต อคคณหาเปส ฯ โส ต อคคณหนโต ว โสตาปนโน หตวา อคมาส ฯ อถ นาคมาณวกา [๑๕๑] กสอธปต๑ ราชา ก ส ราชา รชสสโร กถ ส วรโช โหต กถ พาโลต วจจต ฯ เกนสส วยหต พาโล กถ นทต ปณฑโต โยคกเขม กถ โหต ตมเม อกขาห ปจฉโตต คาถาทวเยน คาย ฯ ตตถ กสต กสส อธปต ราชา นาม โหต ฯ ก สต กถ ปน ราชา รชสสโร นาม โหต ฯ กถ สต กถนน โส ราชา วรโช นาม ฯ กถนต เกน การเณน ปคคโล พาโลต วจจต ฯ วยหตต เกน ธมเมน วฬโห โหต ฯ นทตต เกน กตร วโนเทต ฯ โยคกเขม นาม ปคคโล เกน โหต ฯ อกขาหต ๑. สมาสปทมท ฯ สมาสคตนามมชเฌ เว โต จ นปตนต าเนต สททนต- สตตานโลเมน สการาคโม โหต ยถา กสส โชโน โลโกต ฯ ตสส ปน สททนต- สตตสส วฏ เวปรมา สรา กห วงกตปพพโตต จ อทาหรณาน ฯ


สมมขภต สนธาย วทต ฯ อถ อตตโร [๑๕๒] ฉทวาราธปต ราชา รชมาโน รชสสโร อรช วรโช โหต รช พาโลต วจจต ฯ โอเฆน วยหต พาโล โยคา นทต ปณฑโต สพพโยควสยตโต โยคกเขมต วจจตต คาถาทวเยน ปฏคาย ฯ ตตถ ฉทวาราธปตต เตส รปาทห อนภภตตาย ฉนน ทวาราน อธปต ปคคโล ราชา นาม ฯ รชมาโนต รปาทส อารมมเณส รชนโต รชสสโร นาม ฯ อรชนต เตเสวว อรชนโต ฯ รชนต รชนโต ฯ โอเฆนาต กาโมฆาทนา จตพพธโอเฆน ฯ โยคา นทตต สมมปปธานสงขาเตน โยเคน ต โอฆ วโนเทต ฯ สพพโยควสยตโตต สพเพห กามโยคาทห วสยตโต ฯ [๑๕๓] นาคราชา ต สตวาว มยา เอก พทธนตร เอวรป ปท น สตปพพ อปปนโน วต โภ โลเก พทโธต ตฏมานโส อทกโต อตตรตวา อตตเรน สทธ สตถ สนตก คนตวา สตถาร วนทตวา โรทมาโน อตตโน เอรกปตตจเฉทนมตต นสสาย ตรจฉานโยนย นพพตตภาว กเถตวา อห ภนเต เอก พทธนตร เนว มนสสตต ลภาม น สทธมมสสวน น ตมหาทสสส พทธสส ทสสนนต อาห ฯ สตถา มหาราช มนสสตตาท นาม ทลลภเมวาต ทสเสนโต ธมมปทสส พทธวคเค อม คาถมาห


[๑๕๔] กจโฉ มนสสปฏลาโภ กจฉ มจจานชวต กจฉ สทธมมสสวน กจโฉ พทธานมปปาโทต ฯ ตตถ กจโฉต มหนตกสเลน ลทธพพตตา กจฉลทโธ ทลลโภ ฯ มนสสปฏลาโภต มนสสตตปปฏลาโภ ฯ กจฉนต นรนตร กสกมมาทน กตวา ชวตวตตฆฏนโตป ปรตตฏายตายป กจฉลทธ ฯ มจจานชวตนต สตตาน ชวตมป ฯ กจฉนต อเนกกปเปสป ธมมเทสกปคคลสส ทลลภตาย กจฉลทธ สทธมมส- สวนมป ฯ กจโฉต มหสสาเหน อภนหารสส สมชฌนโต สมทธาภนหารสส จ อเนกกปปโกฏสหสเสหป ทลลภปปาทโต กจฉลทโธ อตวย ทลลโภ พทธาน อปปาโทปต ฯ ต สตวา นาคราชา ตทวส ปมผล ลเภยย ตรจฉาน- คตตตา ปน นาลตถ ฯ โส อ เ นาคา วย ปฏสนธ ตจชหน วสสฏนทโทกกมน สชาตยา เมถนเสวนา จตต ป จส าเนส อกลมนภาว ปตวา มาณวกรเปเนว วจรต ลภตต ฯ เอรกปตตวตถ ฯ [๑๕๕] ตสมา ย ย อาปตต อาปชชต ตตถ ตตถ ยถาธมม ปฏปชชตพพเมว ฯ เอว ปฏปชชนโต ห มคคผลมป ปตต สกโกตเยว ฯ ตถา ห สตถา โกสลรฏเ จารก จรมาโน อนตรามคเค มหนต สสรรกข อคคนา ทฑฒ ทสวา อคคกขนเธน อปเมตวา ธมม เทเสตกาโม อ ตรสม รกขมเล นสทตวา ปสสถ โน ตมเห ภกขเว อมม มหนต อคคกขนธนตอาทนา


นเยน สตตกนปาตงคตตเร อคคกขนโธปมสตต๑ เทเสส ฯ [๑๕๖] ต สตวา สฏ ยา ภกขน นามกาโย สนตตโต นาม- กาเย สนตตเต กรชกาโย สนตตโต ตสม สนตตเต นธานคต อณห โลหต มขโต อคค ฉ ฯ เต กร ปาราชกมาปนนา ฯ สฏ ภกข ทกกร พทธสาสเน ยาวชว ปรปณณ ปรสทธ พรหมจรย จรตนต วพภมส ฯ เต กร ขททานขททกสกขาปทาน มททนตา วจรส ฯ สฏ ภกข สตถเทสนาภมข าณ เปเสตวา สห ปฏสมภทาห อรหตต ปตตา ฯ เต กร ปรสทธสลา อเหส ฯ อจเจสา เทสนา อเมส ตณณนนมป สผลา ชาตา ฯ อรหตตปปตตาน ตาว สผลา โหต อตเรส กถ สผลาต ฯ เต ห ยท อม เทสน น สเณยย ปมตตา หตวา าน ชหต น สกกเณยยนต ตโต เนส ต ปาป วฑฒมาน อปาเยเสวว สสทาเปยย อมนต เทสน สตวา ชาตสเวคา าน ชหตวา สามเณรภมย ตา ทสสล ปเรตวา โยนโสมนสกาเร ยตตปปยตตา เกจ โสตาปนนา เกจ สกทาคามโน เกจ อนาคามโน อเหส เกจ เทเวส นพพตตา เอว ปาราชกาปนนานมป สผลา อโหส ฯ อตเรป ยท อม น สเณยย คจฉนเต คจฉนเต กาเล สงฆาทเสสป ปาราชกป อาปชเชยย อมนต สตวา อโห สลเลขต พทธสาสน น สกกา อมเหห ยาวชว อม ปฏปตต ปเรต วพภมตวา อปาสกธมม ปเรตวา ทกขโต มจจสสามาต ๑. อง. สตตก. ๒๓/๑๒๙.


วพภมตวา สรณตตยป จสเลส ปตฏาย อปาสกธมม ปเรตวา เกจ โสตาปนนา เกจ สกทาคามโน เกจ อนาคามโน เกจ เทเวส นพพตตา เอวนเตสมป สผลา วาต เอกนปาตงคตตเร จฬจฉราสงฆาตสตตวณณนานโย๑ ฯ พลวตา ปจฉานตาเปน สวฑฒมาเน กรชกาเย มหาปรฬาโห อปปชชตต อาห นามกาเย สนตตเต กรชกาโย สนตตโตต ฯ นธานคตนต สนนจตโลหต สนธาย วตต ฯ อณห โลหตนต โลหต อณห หตวา อคค ฉ ฯ านนต ภกขปปฏ ฯ ต ปาปนต ภกขปปฏ าย อวชหตตตา ตถา วฑฒมาน ต ปาป ฯ อนตมวตถ อชฌาปนนานป อปาเยน ปวตตยมาโน โยนโสมนสกาโร อตถาวโห โหตเยวาต ทสเสนโต ชาตสเวคาตอาทมาห ฯ อโห สลเลขตนต อตวย สลเลเขน อต ปวตตนต ตฏฏกา ฯ เอวมชฌาปนนาป อาปตตโย วฏ ตเทสตา อนตราย น กโรนต ปเคว อนชฌาปนนา ฯ [๑๕๗] จตปปารสทธสล วา อนาคารยวนโย ฯ โส ยถา ตตถ ปตฏาย อรหตต ปาปณาต เอว สกขนเตน สสกขโต โลกยโลกตตรสขาธคมเหตโต มงคลนต เวทตพโพ ฯ ตตถ ปาฏโมกขสวรสล ก จ อาปตต อนาปชชนตสส วสชฌต เตเนต สสกขต นาม โหต ฯ ต โลกตตรสขมป อาวหต ปธานยตเถรสส สล วย ฯ ๑. มโน. ป. ๑/๗๑.


[๑๕๘] ขณฑเปลวหาเร๑ กร กณการปปธานฆเร๒ อรยวส สณนต เถร โฆรวสสปโป ฑส ฯ เถโร ชานตวาป ปสนนจตโต นสนโน ธมมเยว สณาต ฯ วสเวโค ถทโธ อโหส ฯ โส อปสมปทมณฑล อาท กตวา สล ปจจเวกขตวา ปรสทธสโลมหต ปต อปปาเทส ฯ สห จตตปปาทา วส วนวตตตวา ปว ปาวส ฯ เถโร ตตเถว จตเตกคคต ลภตวา วปสสน วฑเฒตวา อรหตต ปาปณ ฯ สพพาสวสตตวณณนาทส ปธานยตเถรวตถ ฯ [๑๕๙] อท อกกฏวเสน วตต ฯ ยสมา ปน รปยสกขาป- ทวณณนาทส๓เทสนาสทธ นาม ปาฏโมกขสวรสล ต ห เทสนาย สชฌนโต เทสนาสทธต วจจตต วตต สชฌต เอตายาต สทธ ยถาธมม เทสนาว สทธ เทสนาสทธ ฯ วฏานสสาป เจตถ เทสนาย เอว สงคโห ทฏพโพ ฯ มลาปตตน ปน อภกขตาปฏ าวเสน เทสนาต ตฏฏกาย วสทธมคคฏกาย จ เอตถ เทสนาคหเณน วฏานมป ฉนนมลาน อภกขตาปฏ าป สงคหตา ฯ ฉนนมลานมป ห ปาราชกาปตตวฏาปเนน เหฏา ปรรกขต ภกขสล วสทธ นาม โหต เตน เตส มคคปปฏลาโภป สมปชชตต นวฏกาย ตสมา อาปชชตวา เทสนาทนา วฏหโต สลป สขาวห โหต สธมมตเถรสส วย สล ฯ โส กร จตตคหปต ตลสงคลกวาเทน ขขเสตวา สตถ สนตก ๑. ขณฑเวลวหาเร ฯ ๒. กณณการปธานยฆเรตป ปาโ ฯ . ว. ๓. สมนต ๒/๒๒๙.


คนตวา สตถ โอวาท คเหตวา ปจจาคนตวา จตตคหปตสส จกขปเถ อาปตต เทเสตวา ต ขมาเปตวา ตตเถว อมพาฏการาเม วหรนโต กตปาเหเนว สห ปฏสมภทาห อรหตต ปาปณ ฯ ธมมปทสส พาลวคเคป สธมมตเถรวตถ อาคต ฯ [๑๖๐] อปจ ปาฏโมกขสวรปรเกน ภกขนา อฏวย โจเรห พทธตเถรสทเสน ภวตพพ ฯ หมวนตปสเส กร อฏวย โจรา อาคนตวา กสสจ อาโรเจยยาต เอก นามโคตตวเสน อปป าต เถร กาฬวลลห พนธตวา นปชชาเปส ฯ โส ยถานปนโนว สตตาห วปสสน วฑเฒตวา อนาคาม หตวา ตตเถว จวตวา พรหมโลเก นพพตต ฯ [๑๖๑] ตมพปณณทเป อฏวย เอก เถร ปตลตาย พนธตวา นปชชาเปส ฯ โส ทวฑาเห อาคจฉนเต วลล อจฉนทตวา ว วปสสน วฑเฒตวา ชวตสมสส หตวา ปรนพพาย ฯ ตสมา อ โป สทโธ กลปตโต ปาฏโมกข วโสเธนโต อปเปว ชวต ชเห ป ตต โลกนาเถน น ภนเท สลสวร ฯ [๑๖๒] อนทรยสวรสลนต สวราสวเรส อาทนวานสสทสสาวโน วสชฌต ฯ โส ห เขมโต อานสส ภยโต จาทนว ทสวา ต ปรปเรต สสกขต ฯ อาทนวานสสา ปน ฉยเม ภกขเว ผสสายตนา อทนตา อคตตา อรกขตา อสวตา ทกขาธวาหา


โหนต ฯ กตเม ฉ ฯ จกข ภกขเว ผสสายตน อทนต อคตต อรกขต อสวต ทกขาธวาห โหต ฯ โสต ภกขเว ฯเปฯ ฆาน ภกขเว ฯเปฯ ชวหา ภกขเว ฯเปฯ กาโย ภกขเว ฯ เป ฯ มโน ภกขเว ผสสายตน อทนต ฯเปฯ ทกขาธวาห โหต ฯ อเม โข ภกขเว ฉ ผสสายตนา อทนตา ฯเปฯ ทกขาธวาหา โหนต ฯ ฉยเม ภกขเว ผสสายตนา สทนตา สคตตา สรกขตา สสวตา สขาธวาหา โหนต ฯ กตเม ฉ ฯ จกข ภกขเว ผสสายตน สทนต สคตต สรกขต สสวต สขาธวาห โหต ฯเปฯ มโน ภกขเว ผสสายตน สทนต ฯเปฯ สขาธวาห โหต ฯ อเม โข ภกขเว ฉ ผสสายตนา สทนตา ฯเปฯ สขาธวาหา โหนตต เอว สฬายตนวคเค ปมสงเคยยสตเต๑ วตตา ฯ [๑๖๓] ตตถ ผสสายตนาต ผสสการณาน จกขสมผสสาทน อปปตตฏานาน จกขาทนต อตโถ ฯ อทนตาต อทมตา ฯ อสวตาต อปหตา ฯ ทกขาธวาหาต เนรยกาทเภท อธก ทกข อาวหนกา ฯ ทกขาธวาวหาตป ปาโ ฯ เอเสวตโถ ฯ สขาธวาหาต ฌานมคคผลาทปปเภท อธก สข อาวหนกา ฯ [๑๖๔] ตตเถว อาทตตปรยายสตเต๒ ปน วร ภกขเว ตตตาย อโยสลากาย อาทตตาย สมปชชลตาย ส โชตภตาย จกขนทรย สมปลมฏ น เตวว จกขว เยเยส รเปส อนพย ชนโส ๑. ส. ส. ๑๘/๘๘. ๒. ส. ส. ๑๘/๒๑๐.


นมตตคคาโห นมตตสสาเทคธต๑ วา ภกขเว ว าณ ตฏมาน ตฏเยย อนพย ชนสสาเทคธต วา ตสม จ สมเย กาล กเรยย านเมต วชชต ย ทวนน คตน อ ตร คต คจเฉยย นรย วา ตรจฉานโยน วา อม โข อห ภกขเว อาทนว ทสวา เอว วทาม ฯ วร ภกขเว ตณเหน อโยสงกนา อาทตเตน สมปชชลเตน ส โชตภเตน โสตนทรย สมปลมฏ ฯเปฯ วร ภกขเว ตณเหน นขจเฉทเนน อาทตเตน สมปชชลเตน ส โชตภเตน ฆานนทรย สมปลมฏ ฯเปฯ วร ภกขเว ตณเหน ขเรน อาทตเตน สมปชชลเตน ส โชตภเตน ชวหนทรย สมปลมฏ ฯเปฯ วร ภกขเว ตณหาย สตตยา อาทตตาย สมปชชลตาย ส โชตภตาย กายนทรย สมปลมฏ น เตวว กายว เยเยส โผฏพเพส อนพย ชนโส นมตตคคาโห นมตตสสาเทคธต วา ภกขเว ว าณ ฯเปฯ อาทนว ทสวา เอว วทาม ฯ วร ภกขเว โสตต โสตต โข ปนาห ภกขเว ว ฌ ชวกาน วทาม อผล ชวกาน วทาม โมมห ชวกาน วทาม น เตวว ตถารเป วตกเก วตกเกยย ยถารปาน วตกกาน วส คโต สงฆ ภนเทยย อม โข อห ภกขเว อาทนว ทสวา เอว วทามต เอว อาทนโว วตโต ฯ [๑๖๕] ตตถ วรนต เสฏ ฯ ตตตายาต ทฑฒาย ฯ อาทตตายาต อาทโต ปฏาย ทปตาย ฯ สมปชชลตายาต สมนตโต ๑. ปาลย สพพวาเรส นมตตสสาทคธตนต ปาโ ทสสต ฯ . ว.


ปชชลตาย ฯ ส โชตภตายาต เอกชาลภตาย ฯ สมปลมฏนต สพพโส อามฏ อ ชตนต อตโถ ฯ น เตวว วรนต อาเนตวา สมพนธตพพ ฯ อนพย ชนโส นมตตคคาโหต กเลสาน อน- พย ชนวเสน อปปาทเนน ปากฏกรณวเสน สภาทนมตตคคาโห ฯ อนพย ชนโสต วา หตถปาทาทอนพย ชนโต ฯ นมตตคคาโหต อตถปรสาทส สภนมตตคคหณนต วสทธมคคฏกา๑ ฯ [๑๖๖] อนพย ชนโส นมตตคคาโหต หตถา โสภณา ปาทา โสภณาต อนพย ชนคคาโห นมตตคคาโห จ ฯ นมตตคคาโหต วา สสนเทตวา คหณ อนพย ชนคคาโหต วภตตคคหณ ฯ นมตตคคาโห กมภลสทโส สพพเมว คณหาต อนพย ชนคคาโห วภชตวา หตถปาทาทส ต ต โกฏาส ฯ นมตตสสาเทคธตนต นมตตสสาเทน วตถต๒ พทธ ฯ ว าณนต กมมว าณ ฯ อาทนวนต อเนกาน วสสสตสหสสาน นรเย อนภวตพพ ทกข ฯ อโยสงกนาต อยสเลน เทวป กณณจ- ฉททาน วชฌตวา ปวย อาโกฏฏนวเสน สมปลมฏ ฯ นขจเฉทน ปเวเสตวา อกขปตวา สห ถนตเถน ฉนทตวา ปาตนวเสน สมปลมฏ ฯ พนธนมล เฉตวา ปาตนวเสน สมปลมฏ ฯ สตตยาต มหตยา ทณฑกวาสยา กายปปสาท อปปาเฏตวา ปาตนวเสน สมปลมฏ ฯ โสตตนต นปชชตวา นทโทกกมน ฯ ๑. ป. ม . ๑/๙๙. ๒. ตพพณณนาย ห นมตตสสาเทน จ วฑฒต พนธนต ทสสต ฯ จกาโร ปเนตถ วกาโร ภเวยย ฯ ตสมา ววตถตนต ปท ยตตตร ภเวยยาต ม าม ฯ


สงฆ ภนเทยยาต อมนา วตกกาน ยาว สงฆเภทา ปาป- กมมาวหนตา ทสสตาต อาทตตปรยายวณณนานโย๑ ฯ [๑๖๗] ทฏธมเม วนาสปปตตป อาทนโว ฯ ตตรท วตถ อตเต กร พาราณสย โพธสตโต อสตโกฏวภโว พราหมโณ อโหส ฯ ก จนจฉวตาย จสส หารโตต นาม กรส ฯ โส มาตาปตนมจจเยน หมวต ปพพชตวา สตตเม ทวเส ฌานาภ าโย นพพตเตตวา ตตถ จร วสตวา โลณมพลเสวนตถาย พาราณส- ร โ อยยาน คนตวา วหาส ฯ โส ร โ เคเห นพทธ ภ ชนโต ทวาทส วสสาน วส ฯ ราชา ปจจนต วปสเมต คจฉนโต อมหาก ป กเขตต มา ปมชชต เทว วตวา อคมาส ฯ สา ตโต ปฏาย มหาสตต สหตถา ปรวส ฯ อเถกทวส สา ตสม จรายนเต นหาตวา มฏสาฏกนวตถา สหป ชร ววราเปตวา สรเร วาต ปหราเปนต นปนนา อากาเสนาคจฉโต มหาสตตสส วากจรสทท สตวา เวเคนฏห ฯ มฏสาฏโก ภสส ฯ มหาสตโต วสภาคารมมณ ทสวา อปปนนกกเลโส ตขณ เว ปรหนชฌาโน สต ปจจปฏาเปต อสกโกนโต เทวยา อสทธมม ปฏเสวตวา ภตต ภ ชตวา ปทสาว อยยาน คโต ฯ โส ตโต ปฏาย เทวสก ตเถว อกาส ฯ อต โส อนทรยาสวรเหต ทฏธมเม วนาส ปาปณ ฯ ต จสส กมม สกลนคเร ปากฏ ฯ อมจจา เอวมกาส หารโตต ร โ ๑. สา. ป. ๓/๖๑.


ปณณ เปเสส ฯ ราชา อสสททหนโตว ปจจนต วปสเมตวา ปจจาคนตวา อยยาน ปวสตวา โพธสตต ปจฉ ฯ โส สจจวาทตาย ยถาภต กเถตวา มหาราช โอกาส ตาว เม กโรหต วตวา ปณณสาล ปวสตวา กสณมณฑล โอโลเกตวา ปน ฌาน อปปาเทตวา สาลโต นกขมม อากาเส นสทตวา ร โ ธมม เทเสตวา หมวนตเมว คนตวา อปรหนชฌาโน พรหมโลกปโค อโหส ฯ นวกนปาเต หารตชาตกวณณนาย หารตตาปสวตถ ฯ [๑๖๘] ตตเถว โลมสกสสปชาตกวณณนาย โลมสกสสปตาปส- วตถมป เอกนปาตสส ยถากกม ทสมจททสมวคเคส ตกกสล- ชาตกป จภรกชาตกวณณนาส อาคต ป จนน อนทรยาสวรเหต ยกขนห ขาทตาน รปโคจรสททโคจราทน ชนาน เจว ทวนน ยกขนห อภสงขต ทพพรปป อนทรยาน ภนทตวา กเลสป- ปาทนวเสน อโนโลเกตวา ตกกสล คนตวา รชชปปตตาน พาราณส- ราชปตตาน จ วตถมป สมาหรตพพ ฯ [๑๖๙] อปจ สกโคจรโต ปรหานป อาทนโว ฯ เตน ภควา อนทรยสวรรหเต ภกข โอวทนโต ภกขเว ภกขนา นาม รปาทส สภนมตตวเสน นมตต คเหต น วฏฏต สเจ ห ตสม สมเย กาล กโรต นรยาทส นพพตตต ตสมา รปาทส สภนมตต มา คณหตถาต วตวา ปน โสปม เทสน เทเสตกาโม ตมหาก รปสส โอโลกนกาโลป อตถ อโนโลกนกาโลป โอโลกนกาเล


สภวเสน อโนโลเกตวา อสภวเสน โอโลเกยยาถ เอว อตตโน โคจรา น ปรหายสสถ ฯ โก ปน ตมหาก โคจโร ฯ จตตาโร สตปฏานา จตตาโร สมมปปธานา อรโย อฏงคโก มคโค นวโลกตตรธมโม เอตสม ห โว โคจเร จรต น ลจฉต มาโร ฉทท โอตาร ฯ สเจ ปน กเลสวสกา หตวา สภนมตตวเสน โอโลเกสสถ ปตมสสคาโล วย อตตโน โคจรา ปรหายสสถาต วตวา อตต อาหร [๑๗๐] อตเต กร หมวนตปปเทเส ปพพตคหาย อเนกสตเอฬกา วสส ฯ เตสมนตเร เอกา เมณฑมาตา๑ นาม เอฬกา พยตตา อโหส อปายกสลา ฯ เตส วสนฏานโต อวทเร เอกสส คหาย ปตมโส นาม สคาโล วหาส สทธ เวณยา นาม ภรยาย ฯ โส สภรโย อปาเยน พห เอฬเก ขาทตวา ปน ต เมณฑมาตนามก เอฬก ขาทตกาโม ภรย อาห ตว ตาย สทธ สข โหห วสสาเส อปปนเน อห มตาลย กตวา นปชชสส ตว ต อปคนตวา สามโก เม มโต อห จ อนาถา เปตวา ต อ โ เม าตโก นตถ เอห ตสส สรรกจจ กรสสามาต วตวา อาเนห อถาห อปปตตวา ต ควาย ฑสตวา มาเรสสามต ฯ สา ตถา กตวา วสสาเส อปปนเน ต ตถา อโวจ ฯ เอฬกา ตว สามเกน มม าตกา ขาทตา ภายามสส น สกโกม คนตนต อาห ฯ สคาล มา ภาย มตโก ก กรสสตต ๑. เมณฑกมาตาตป ปาโ ฯ . ว.


วตวา ต อาเนส ฯ สคาโล ตาส ปทสทท สตวา อาคตา น โข เอฬกาต สส อกขปตวา โอโลเกส ฯ เอฬกา ต ตถา กโรนต ทสวา อย ปาปธมโม ม ว เจตวา มาเรตกามตาย มตาลย กตวา นปนโนต นวตตตวา ปลาย ฯ สคาล ต นวตเตต อสกโกนต สคาล อปคนตวา ต ครหนต อม คาถมาห [๑๗๑] ตว โขส สมม อมมตโต ทมเมโธ อวจกขโณ โย ตว มตาลย กตวา อกาเลน วเปกขสต ฯ ตตถ อวจกขโณต วจารณปป ารหโต ฯ อกาเลน วเปกขสต เอฬกาย อตตโน สนตก อนาคตายเยว โอโลเกส ฯ เอว อตต อาหรตวา นวกนปาเต ปตมสชาตเก อม คาถมาห น อกาเล วเปกเขยย กาเล เปกเขยย ปณฑโต ปตมโสว ฌายต โย อกาเล วเปกขตต ฯ ตตถ อกาเลต กามคเณ อารพภ สภนมตตวเสน จตตป- ปาทกาเล ฯ อย ห ภกขโน รป โอโลเกต อกาโล นาม ฯ กาเลต อสภวเสน อนสสตวเสน กสณวเสน จ รปคคหณกาเล ฯ อย ห ภกขโน รป โอโลเกต กาโล นาม ฯ ปตมโสว ฌายตต ภกขเว ยถา ปตมโส สคาโล อกาเล เอฬก โอโลเกตวา อตตโน โคจรา ปรหโน ปชฌายต เอว ภกข อกาเล สภวเสน รป โอโลเกตวา สตปฏานาทโคจรา ปรหโน ทฏธมเมป สมปราเยป ปชฌายต กลมตต ฯ ปตมสวตถ ฯ


[๑๗๒] ตสมา ภกขนา นาม รปาทน อนพย ชนคคาห- นมตตคคาหวเสน อคคณหตวา ยถาทฏสตมตเมว คณหตพพ เจตยปพพตวาสนา อสภกมมกมหาตสสตเถเรน วย ฯ โส กร ปกตยา อฏ กกมมฏานโก อโหส ฯ โส เอกทวส เจตยปพพตา อนราธปร ปณฑาย อคมาส ฯ อเถกา อตถ สามเกน สทธ ภณฑตวา กาลสเสว อนราธปรโต าตฆร คจฉนต เถร อนตรามคเค ทสวา วปลลตถจตตา มหาหสต หส ฯ เถโร อฏ กกมมฏานมนสกาเรเนว คจฉนโต สททกณฏกตตา ปพพภาค- มนสการสส หสตสททานสาเรน กเมตนต โอโลเกนโต ตสสา ทนตฏ เก อฏ กส ปฏลภตวา ยถา ตโกว ปมชฌาน ปตวา ต ปาทก กตวา วปสสน วฑเฒตวา อรหตต ปาปณ ฯ วสทธมคคสส สลนทเทเส อสภกมมกตสสตเถรวตถ ฯ [๑๗๓] อทมป อกกฏวเสน วตต ฯ จตต นาเมต ลหปรวตต ตสมา อปปนน ราค อสภมนสกาเรน วโนเทตวา อนทรยสวโร สมปาเทตพโพ อธนา ปพพชเตน วงคสตเถเรน วย ฯ โส กร อานนทตเถเรน สทธ ปณฑาย จรนโต เอก อตถ ทสวา อปปนนราโค หตวา ตมตถ อานนทตเถรสส อาจกขตวา ราคสส นพพาปนปาย เม กเถหต อาห ฯ เตนห ราคปปตต- เหตภต สภนมตต มนส อกตวา อสภภาวนาย จตต ภาเวหต ฯ โส ตถากรเณน ราค วโนเทตวาว ปณฑาย จร ฯ โสป อปรภาเค อรหตต ปาปณ ฯ


[๑๗๔] อนทรยสวรสล ห น ปเนว กรสสามต จตตาธฏาน- เสเนว สชฌนโต สวรสทธต อฏกถาจรเยห วตต ฯ น ปเนวนต เอตถ เอวนต สวรเภท สนธายาหาต ตฏฏกา- รเยห วตต ฯ ตสมา อ เนาป สวร ภนทตวา ปน สวโร สมปาเทตพโพ ฯ อปจ อนทรยสวรปรปรเกน ภกขนา กรณฑกเลนวาสนา๑ จตตคตตตเถเรน วย ภวตพพ ฯ กรณฑกเลเณ กร สตตนน พทธาน อภนกขมนจตตกมม มโนรม อโหส ฯ เถเรน ตตถ อตเรกสฏ วสสาน วสนเตน ยคมตตทสสตาย จกข อมมเลตวา เลณ โอโลกตปพพ นาโหส ตสมา ตตถ จตตกมมสส อตถภาวมป น ชานาต ฯ นน อลโลกา ปม โอหาเรตพพนต เสนาสนโสธนวตต วตต กนน เถโร เสนาสน น โสเธตต ฯ อาม น โสเธต อนเตวาสกาทโย เอวมสส เสนาสน โสเธนต ฯ อเถกทวส สมพหลา ภกข เสนาสนจารก อาหณฑนตา จตตกมม ทสวา อตมโนรม ภนเต จตตกมมนต อาหส ฯ โส อาวโส เอตตก กาล อธาห วสนโต น ชาน อชชทาน จกขมนเต นสสาย ชานามต อาห ฯ เลณทวาเร จสส มหานาครกโขป อตถ ฯ โสป เถเรน อทธ น โอโลกตปพโพว ฯ เถโร กร อนสวจฉร ภมย เกสรนปาต ทสวาวสส ปปผตภาว ชานาต ฯ ราชา เถรสส คณสมปตต สตวา วนทตกาโม ตกขตต เปเสตวา อนาคจฉนเต เถเร ๑. วสทธมคเค กรณฑกมหาเลณวาสนาต ทสสต ฯ . ว.


ยาว เถโร นาคจฉต ตาว ทารกา ถ มา ลภสต มหาคาเม ตรณปตตาน อตถน ถนปฏกาย ถเน พนธาเปตวา ราชมททกาย ล ฉาเปส ฯ เถโร ทารกาน อนกมปาย มหาคาม คโต ฯ ต สตวา ราชา เถร อนเตปร อภหราเปตวา วนทตวา โภเชตวา อชช ภนเต โอกาโส นตถ เสว สลาน คณหสสามต ปตต คเหตวา โถก อนคนตวา เทวยา สทธ วนทตวา นวตต ฯ ปนทวเสป ราชา ตเถว ทาน ทตวา เสว สลาน คณหสสามต วตวา เอเตนปาเยน สตตาห วตนาเมส ฯ เถโร ปน ร โ จ เทวยา จ วนทนกาเล สตตาการมตต๑ คณหาต อตถ ปรโสต ปน วเวก น กโรต ตสมา เตส วนทนกาเล สข โหต มหา- าชาต เอกสทส กตวา อโวจ ฯ โส มหาคาเม สตตาห วสตวา เถรสส อธ วาโส ทกโขต ร า วสสชชโต อตตโน เลณ คนตวา รตตภาเค จงกม อภรห ฯ นาครกเข อธวตถา เทวตา อโห สปรสทธสโล วตาย อยโยต ทณฑทปก คเหตวา อฏาส ฯ เถโร กมมฏานมนสกาเรเนว จงกมนโต มชฌมยามสมนนตเร สกลปพพต อนนาทยนโต อรหตต ปาปณ ฯ สลนทเทเส จตตคตตตเถรวตถ ฯ [๑๗๕] อาชวปารสทธสลนต สมมาชวโน วสชฌต ฯ เตน วตต มหาสตปฏานสตเต๒ กตโม จ ภกขเว สมมาอาชโว อธ ภกขเว อรยสาวโก มจฉาอาชว ปหาย สมมาอาชเวน ชวก ๑. วสทธมคคฏกายนต หตถาการมตตนต ทสสต ฯ . ว. ๒. ท.มหา. ๑๐/๓๔๘.


กปเปต อย วจจต ภกขเว สมมาอาชโวต ฯ ตพพณณนาย๑ มจฉาอาชวนต ขาทนยโภชนยาทน อตถาย ปวตตต กายวจทจจรต ฯ สมมาอาชเวนาต พทธปปสตเถน อาชเวนาต วตต ฯ [๑๗๖] ตตถ กายวจคหเณน กายกวาจสกวภาเคน มจฉา- าชวสส ทวธตต ทสสต ฯ ตทภย จ กายโก มจฉาอาชโว นาม ปฏกขตตเวชชกมมาทวเสน เตลปจนอรฏปจนาทน ฯ วาจสโก มจฉาอาชโว นาม คหน สาสนสมปฏจฉนาโรจนาทนต จมมกขนธก- ณณนาย วตตนเยเนว เวทตพพ ฯ [๑๗๗] ตตถ ปฏกขตตเวชชกมมนต ปฏกขตตสส ปรชโนต วตตพพสส อนน าตปคคลสส กต เภสชช ฯ ตถา ห อาคตาคตสส ปรชนสส ยาจนตสส เภสชช น กาตพพ กโรนโต ทกกฏ อาปชชตต วตวา เวชชกมมวธ ตตยปาราชเก เภสชชกรณวตถ- ณณนาย๒ วตถารโต วตโต ฯ อจฉนเตน ตโต คเหตพโพ ฯ อย ปเนตถ สงเขโป ป จ สหธมมกา ปณฑปลาโส อตตโน เวยยาวจจกโร มาตาปตโร มาตาปตอปฏากา จาต ทส เชฏ- าตา กนฏภาตา เชฏภคน กนฏภคน จลลมาตา มหามาตา จลลปตา มหาปตา ปตจฉา มาตลา๓ จาต ทส าตกา อาคนตโก จ โจโร จ ยทธปราชโต จ อสสโร จ าตเกห ปรจจตตคมโก ๑. ส.ว. ๒/๕๓๕. ๒. สมนต. ๑/๕๖๒. ๓. มาตโลต ยตตตร อย ห ปลลงคโก ฯ . ว.


จาต ป จ คลานา หตวา วหาร ปวฏา อเมส ป จวสตยา อน าตาน ชนาน เภสชช กาตพพ ฯ [๑๗๘] ทส าตกาต เจตถ เตส ยาว สตตมา กลปรวฏฏา ปตตนตตาทโยป ตปปฏพทธตตา ภกขสส าตกาเอวาต เตป สงคหตา ฯ เตสมป ห กาต วฏฏต ฯ ภาตชายา ภคนสามโก จลลมาตสามโก จลลปตชายา จาต เอวมาทโย คลานา โหนต าตกา เจ เตสมป กาต วฏฏต อ าตกา เจ ภาตอาทน กตวา ทาตพพ ตมหาก ชคคนฏาเน เทถาต เตส วา ปตตาน ทาตพพ ตมหาก มาตาปตน เทถาต ฯ ยถาวตเตห เจเตห อ โ ปรชโน นาม ตสส กตเภสชช ปฏกขตตเวชชกมม นาม ฯ อน าตชนสส กโรนเตนาป จ อาโท ทสนน ชนาน เตส สนตเกน กาตพพ ตสม อสต อตตโน สนตเกน ตสมมป อสต ภกขาจารวตเตน ปรเยสตพพ เอว อลภนเตน อตตโน เตส วา าตกปปวารตฏานโต เอวมป อลภนเตน อกตว - ตตยาป ปรเยสตพพ ฯ อกตว ตต นาม วท ภนเต ปจจเยนาต เอว อกตปปวารณฏาเน ว ตต ฯ อวเสส าตกาน ปน เตส สนตเกเนว กาตพพ ตสม อสต อตตโน สนตก ตาวกาลก ทาตพพ สเจ ปฏเทนต คเหตพพ โน เจ น โจเทตพพา าตกาน ห สนตก ยาจตวาป คเหต วฏฏต ตสมา เตส จตปปจจย อาหราเปนตสส อกตว ตต วา เภสชช กโรนตสส เวชชกมม วา กลสงคหตถาย เทนตสส กลทสนาปตต วา น


โหต ฯ อาคนตกาทน ปน ป จนน อตตโน สนตเกนป กาตพพ อปปจจาสสนเตน ฯ [๑๗๙] วมตวโนทนยมป อาคนตกโจราทน กโรนเตนาป มนสสา นาม อปการกา โหนตต อตตโน เตห ลาภ อปปฏยนเตน กาตพพ ฯ ปจจาสาย กโรนตสส ปน เวชชกมมกลทสนาทโทโส โหต ฯ เอว อปกาเร กเต สาสนคณ ตวา ปสทนต สงฆสส วา อปการกา โหนตต กรเณ ปน โทโส นตถต วตต ฯ [๑๘๐] อรฏปจนนต เอตถ อรฏโต เภสชชวเสโส ฯ สราปานสกขาปทวณณนาย๑ อามลกาทนเยว กร รเสน อรฏ กโรนต โส มชชวณณคนธรโส เจว โหต น จ มชชนต วตต ฯ [๑๘๑] ย ปฏกขตตเวชชกมมาทก นสสาย อปปชชต สพพนต อกปปยเมว ฯ เตน ปมปปวารณาสกขาปทวณณนาย๒ กลทสนเวชชกมมอตตรมนสสธมมาโรจนสาทตรปยาทห นพพตต พทธปปฏกฏ อเนสนาย อปปนน อกปปยโภชนนต วตต ฯ [๑๘๒] คหน ทตกมมนต กลทสกสกขาปทวณณนาย๓ วตถารโต เวทตพพ ฯ อยมปเนตถ สงเขโป ป จ สหธมมกา ปณฑ- ปลาโส อตตโน เวยยาวจจกโร มาตาปตโร จาต อเมส นวนน สาสน สมปฏจฉตมป อาโรเจตมป วฏฏต ฯ อ เสนต กปปยสาสนเมว วฏฏต ฯ ตสมา มม วจเนน ภควโต ปาเท ๑. สมนต. ๒/๔๕๐. ๒. สมนต. ๒/๔๐๒. ๓. สมนต. ๒/๑๒๗.


วนทถาต วา เจตย ปฏม โพธ สงฆตเถร วนทถาต วา เจตเย คนธปปผปช กโรถาต วา ภกข สนนปาเตถ ทาน ทสสาม ธมม โสสสามาต วา อทเสส สาสเนส กกกจจ น กาตพพ ฯ กปปยสาสนาน เหตาน น คหกมมปปฏสยตตาน ฯ โย ปน เส กปปยสาสนโต อ คเหตวา คจฉต ปเท ปเท ทกกฏ ตสส ต กมม นสสาย ลทธโภชน ภ ชโตป อชโฌหาเร อชโฌหาเร ทกกฏ ฯ กลทสกกมเมน ห อปปนนปจจยา ป จนน สหธมมกาน น กปปนต อภตาโรจนรปยสโวหาเรห อปปนนปจจยสทสาว โหนตต ฯ โย ห ทตกมมเวชชกมมาทห อปปนนปปจจย ปรภ ชต ตสส อาชโว อปรสทโธ ฯ ตสมา ภกขนา ปรสทธปปาเทเยว ปจจเย ปฏเสวมาเนน อปรสทธปปาทา อาสวสา วย ปรวชเชตพพา ฯ [๑๘๓] ตทภย จ อปรคคหตธตงคสส สงฆโต วา คณโต วา ธมมเทสนาทห จสส คเณห ปสนนาน คหน สนตกา อปปนนา ปจจยา ปรสทธปปาทา นาม ปณฑปาตจรยาทห ปน อตปรสทธปปาทาเยว ฯ ปรคคหตธตงคสส ปณฑปาตจรยาทห ธตคเณ จสส ปสนนาน สนตกา ธตงคนยมานโลเมน อปปนนา ปจจยา ปรสทธปปาทา นามาต วสทธมคเค๑ วตต ฯ [๑๘๔] ปรสทธปปาทวจเนน ธมมเทสนาทน ปรสทธาสย- สมฏานตา ทปยตต ธมมเทสนาทห จสส คเณหต วตต ฯ ๑. ว. มคค. ๑/๕๐.


อาทสทเทน พาหสจจวตตปรปรณอรยาปถสมปตตยาท คหต ฯ ธตคเณ จสสาต เอตถาป เอเสว นโย ฯ ปณฑปาตจรยาทหต อาทสทเทน มตตสหชชปสกลจรยาท คหต ฯ ธตงคนยมานโลเมนาต ตนตธตงคนยมตาย ปฏปตตยา อนโลมวเสน อวโกปนวเสนาต ตฏฏกานโย๑ ฯ [๑๘๕] อาชวปารสทธสล ห อเนสน ปหาย ธมเมน สเมน ปจจเย อปปาเทนตสส ปรเยสนาย สทธตตา ปรเยฏ สทธต อฏกถาจรเยห วตต ฯ ตตถ อเนสนนต อยตต เอสน ยถาวตตเวชชกมมาทวเสน จ กหนาทวเสน จ อปปฏรป ปจจยปรเยสน ฯ ปหายาต วชเชตวา อกตวาต อตโถ ฯ ตสมา ภกขนา นาม อาชว โสเธนเตน ฉนนภตเตนาป อเนสนาย จตตมป น อปปาเทตพพ ปเคว กายวจวปผนทต จรคมพวาสนา มหาตสสตเถเรน วย ฯ [๑๘๖] โส กร ทพภกขกาเล มคค คจฉนโต ภตตจเฉเทน มคคกลมเถน จ กลนตกาโย ทพพโล อ ตรสส ผลตมพรกขสส มเล นปชช ฯ พหน อมพผลาน ตห ตห ปตนต ฯ อเถโก วฑฒตโร อปาสโก เถร ทสวา ปรสสม ตวา อมพปาน ปาเยตวา อตตโน ปฏ อาโรเปตวา วสนฏาน เนต ฯ เถโร น ปตา นป เต มาตา น าต นป พนธวา กโรเต ตาทส กจจ สลวนตสส การณาต ๑. ป. ม . ๑/๑๐๓.


อตตาน โอวทตวา วปสสน วฑเฒตวา ตสส ปฏ คโต เอว อรหตต ปาปณ ฯ วสทธมคคฏกาย อมพขาทกมหาตสสตเถรวตถ ฯ [๑๘๗] ปจจยสนนสสตสลนต ปจจเวกขเณน สชฌนโต ปจจเวกขณสทธต อฏกถาจรเยห วตต ฯ ตสมา อปจจเวกขตปรโภเค อาทนว สมปสสนเตน ปจจยา ปจจเวกขตพพา ฯ ปพเพ กร ภกข เยภยเยน อปจจเวกขตวา จตตาโร ปจจเย ปรภ ชนตา นรยตรจฉานโยนโต น มจจนต ฯ สตถา ตมตถ ตวา ภกขเว ภกขนา นาม จตตาโร ปจจเย อปจจเวกขตวา ปรภ ชต น วฏฏต ตสมา อโต ปฏาย ปจจเวกขตวา ปรภ เชยยาถาต วตวา ปจจเวกขณวธ ทสเสนโต อธ ปน ภกขเว ภกข ปฏสงขา โยนโส จวร ปฏเสวตตอาทนา นเยน ตนต เปตวา อปจจเวกขตปรโภโค นาม หลาหลวส- ปรโภคสทโส โปราณกาป อปจจเวกขตวา โทส อชานตวา วส ปรภ ชตวา มหาทกข อนภวสต วตวา อตต อาหร [๑๘๘] อตเต พาราณสย โพธสตโต มหาโภโค อกขธตโต อโหส ฯ อถาปโร กฏกขธตโต เตน สทธ กฬนโต อตตโน ชเย วตตมาเน กฬามณฑล น ภนทต ปราชยกาเล ปน อกข มเข ปกขปตวา อกโข นฏโต กฬามณฑล ภนทตวา ปกกาม ฯ โพธสตโต ตมตถ ตวา อกเข คเหตวา ฆร คนตวา หลาหลวเสน


รชตวา ปนปปน สกขาเปตวา เต อาทาย ตสส สนตก คนตวา กฬต ฯ โส กฬนโต อตตโน ปราชยกาเล เอก อกข มเข ปกขปตวา วสเวคมจฉโต อกขน ปรวตเตตวา ขนธ นาเมตวา ปต ฯ โพธสตโต ตสส ชวต ทาตกาโม โอสธปรภาวต๑ วมนเภสชช ทตวา วเมตวา ต อโรค กตวา ปน เอวรป มา อกาสต โอวาท อทาส ฯ เอกนปาตสส ทสมวคเค ลตตชาตกวณณนาย๒ อปจจเวกขณ- ปรโภควตถ ฯ [๑๘๙] ปนป เยภยเยน ภกข อมหาก คหกาเลป ปพพชต- กาเลป เอเต ทาต ยตตรปาต มาตาปตภคนอาทห าตห ทนเน จตตาโร ปจจเย วสสฏา หตวา อปจจเวกขตวา ปรภ ชนต ฯ สตถา ตมตถ ตวา ภกขเว ภกขนา นาม าตหป ทนนา ปจจเวกขตวา ปรภ ชตพพา อปจจเวกขตวา ปรภ ชนตา ห กาล กตวา ยกขปเปตตตภาวโต น มจจนต อปจจเวกขต- ปรโภโค จ นาม วสปรโภคสทโส วส ห วสสาสเกนป อวสสาสเกนป ทนน มาเรตเยว ปพเพป เอโก สโห วสสาสก- ทนนก วส ปรภ ชตวา มรณ ปตโตต วตวา อตต อาหร [๑๙๐] อตเต พาราณสย โพธสตโต มหาวภโว เสฏ อโหส ฯ ตสเสโก โคปาลโก สสสสมพาธสมเย คาโว คเหตวา อร คนตวา ตตถ โคสาล กตวา รกขนโต วหาส ฯ อเถโก สโห ๑. ปายโต ฯ โอสถปรภาวตนต ทสสต ฯ . ว. ๒. ชาตกฏกถา. ๒/๒๑๕.


เอกสส มคมาตร ปฏพทธจตโต ตสส โคสาลาสมเป วหาส ฯ คาวน สหสนตาเสน มลาตาน ขร มนท๑ อโหส ฯ อปรภาเค เสฏ ต การณ ตวา เตนห ตว ต มคมาตร อปาเยน คเหตวา ตสสา สรเร โลมาน วเสน รชตวา ปนปปน สกขาเปตวา กตปาห อตกกมตวา ต วสสชเชหต โคปาลก อาณาเปส ฯ โส ตถา อกาส ฯ สโห ต ทสวา สเนเหน ตสสา สรร เลหตวา กาลมกาส ฯ ตตเถว วสสาสโภชนชาตกวณณนาย๒ วสสาสปรโภควตถ ฯ [๑๙๑] รปยสกขาปทวณณนาทส๓ สลวโต อปจจเวกขต- ปรโภโค อณปรโภโค นามาต วตต ฯ ยถา ห อณายโก อตตโน รจยา อจฉต ปเทส คนต น ลภต เอว อณปรโภคยตโต โลกโต นสสรต น ลภตต ตฏฏกา๔ ฯ [๑๙๒] ตสมา ยถาวตตมาทนว สมปสสนเตน ปจจยา ปจจเวกขตพพาว ฯ ปจจเวกขนเตน จ กาลตตเย ปจจเวกขตพพ ฯ ตตถ ปฏลาภกาเล ยถาปจจย ปวตตมาน ธาตมตตเมเวต ยทท จวรนตยาทนา ธาตปจจเวกขเณน วา สพพาน ปน อมาน จวราน อชคจฉนยานตยาทนา ปฏกลปจจเวกขเณน วา สกมป ปจจเวกขตพพ ฯ เอว ปจจเวกขตวา ปตาน ห ปฏลาภกาลโต ๑. มณฑนตป ปาโ ฯ . ว. ๒. ชาตกฏกถา. ๒/๒๒๗. ๓. สมนต. ๒/๒๒๘. ๔. สา. ท. ๓/๑๙๑.


อทธ ปรโภโค อนวชโชว อธฏหตวา ปตปตตจวราน วย ฯ ปจจเวกขณาย อาทสทธทสสนปรเมต น ปรโภคกาเล ปจจ- เวกขณปปฏกเขปปร ฯ ตสมา ปรโภคกาเล ปน ปจจเวกขตพพ ฯ ตตถ ห ปฏสงขา โยนโส จวร ปฏเสวามตยาทนา ตขณก- ปจจเวกขเณน ปรโภคสม ปจจเวกขตพพ ฯ [๑๙๓] วตต จฏกถาส จวร ปรโภเค ปรโภเค ปจจ- เวกขตพพ ปณฑปาโต อาโลเป อาโลเป เสนาสน ปรโภเค ปรโภเคต ฯ วสทธมคคฏกาย๑ จวร กายโต โมเจตวา ปรโภเค๒ เสนาสน ปรโภเค ปรโภเค ปเวเส ปเวเสต วตต ฯ รปยสกขาปทวมต- วโนทนยนต ปรโภเคต กายโต โมเจตวา ปรโภเค๒ ฯ ปรโภเคต อทกปตนฏานโต อนโต ปเวสเน นสทนสยเนส จาต วตต ฯ [๑๙๔] สเจ ปรโภคกาเล ปจจเวกขต น สกโกต ปรโภคโต ปจฉากาเล อชช มยา อปจจเวกขตวา ย จวร ปรภตตนตยาทนา อตตปจจเวกขเณน เอกกขตตมป ปจจเวกขตพพ ฯ วตต จ วสทธมคคฏกาย ตถา อสกโกนเตน ยถาวตต- กาลวเสสวเสน เอกสม ทวเส จตกขตต ตกขตต ทวกขตต สกเยว วา ปจจเวกขตพพนต ฯ [๑๙๕] ตตถ ตถาต ปรโภคกาเล ปจจเวกขตนตยตโถ ฯ ยถาวตตกาลวเสโส นาม ปรโภคกาลโต ปร ปเรภตต ปจฉาภตต ๑. ป. ม. ๑/๑๐๘. ๒. ตฏฏกาส ปน ปรโภเค ปรโภเคต ปาโ ทสสต ฯ . ว.


รตตยา ยามตตย จ ฯ อท จ เสสปจจเยส ยชชต ฯ เภสชชนต ปฏลาภกาเล ปจจเวกขตวาป อปจจเวกขตวาป ปรโภคกาเล ปจจเวกขตพพเมว ฯ เตน วตต อฏกถาส เภสชชสส ปฏคคหเณป ปรโภเคป สตปจจยตา วฏฏต ฯ เอว สนเตป ปฏคคหเณ สต กตวา ปรโภเค อกโรนตสเสว อาปตต ปฏคคหเณ ปน สต อกตวา ปรโภเค กโรนตสส อนาปตตต ฯ [๑๙๖] สตปจจยตา วฏฏตต ปจจเวกขณสสตยา ปจจยตต ลทธ วฏฏต ฯ ปฏคคหเณ จ ปรโภเค จ ปจจเวกขณสสต อวสส ลทธพพาต ทสเสต ฯ เตนาห สต กตวาตอาทนต วมตวโนทน ฯ วสทธมคคฏกายมป ตเถว วตวา ปนท วตต เอว สนเตปต ยทป ทวส าเนส ปจจเวกขณา ยตตา เอว สนเตป ฯ อปเร ปนาห สตปจจยตาต สต เภสชชปรโภคสส ปจจยภาเว ปจจเยต อตโถ ฯ เอว สนเตปต ปจจเย สตปต ฯ ตนเตส มตมตต ฯ ตถา ห ปจจยสนนสสตสล ปจจเวกขณาย วสชฌต น ปจจยสภาวมตเตนาต ฯ วมตวโนทนย เกจ ปน สต ปจจยตาต ปจจเย สต เภสชชปรโภคสส การเณ สตต เอวมป อตถ วทนต ฯ เตสมป ปจจเยต ปจจยสภาวลกขเณต เอวมตโถ คเหตพโพ ปจจย- สภาวมตเตน สลสส อสชฌนโต ฯ ปรโภเค อกโรนตสเสว อาปตตต อมนา ปาฏโมกขสวรสลสส เภโท ทสสโต น ปจจย- สนนสสตสลสส ตสส อตตปจจเวกขณาย วสชฌนโต เอตสม


ปน เสสปจจเยส จ อณปรโภคาทวจเนน ปจจยสนนสสตสลสเสว เภโทต เอวมเมส นานากรณ เวทตพพนต วตต ฯ [๑๙๗] อทมปเนตถ สนนฏาน เภสชเช ตขณกปจจเวกขณ ทวธมป สล เภทโต รกขต อตตปจจเวกขณนต ปจจย- สนนสสตสลเมว ฯ ตถา เสสปจจเยส ทวธ ปจจเวกขณ ฯ ตสมา ยท จตปจจเย ตขณกปจจเวกขณ กต อตตปจจเวกขณ อกาตมป วฏฏต ฯ ยท น กต กาตพพเมว อตรสลสส วสชฌนตถ ฯ เภสชเช ตขณกปจจเวกขณสส อกรณเหต ภนนนต ปาฏโมกขสวรสล เทสนาย วสชฌต ฯ ยท จตปจจเย ก จป ปจจเวกขณ อกตวาว อรณ อฏาเปต วตตนเยน สล ภชชต โส จ อณปรโภคฏาเน ตฏตต ฯ [๑๙๘] ปจจยสนนสสตสลปรปรเกน ปน ภาคเนยยสงฆรกขต- สามเณเรน วย ภวตพพ ฯ โส ห สมมา ปจจเวกขตวา ปรภ ชต ฯ เตน วตต อปชฌาโย ม ภ ชมาน สาลกร สนพพต มา เหว ตว สามเณร สชวห ฌาเปส อส โต ฯ อปชฌายสส วโจ สตวา สเวคมลภนตทา เอกาสเน นสทตวา อรหตตมปาปณ โสห ปรปณณสงกปโป จนโท ปณณรโส ยถา สพพาสวปรกขโณ นตถทาน ปนพภโวต ฯ ตตถ อปชฌาโยต ตสเสว มาตโล สงฆรกขตตเถโร ฯ


สาลกรนต สาลภตต ฯ สนพพตนต สสตล ฯ อส โตต อปจจเวกขณ สนธายาห ฯ ตสมา อ โป ทกขสส ปฏยนโต ปรกขย โยนโส ปจจเวกขตวา ปฏเสเวถ ปจจเยต ฯ อจเจว สล ปรสทธ กรตา จตปปารสทธสลสงขาโต อนาคารย- วนโย สสกขโต นาม โหต ตสส อคคผลมป อาวหนสมตโถ ปพภารวาสตสสตเถรสส วย ฯ ต เถรวตถ พราหมณวคเค อสสฏ คหฏเหต คาถาวณณนาโต คเหตพพนต ฯ [๑๙๙] อาคารยวนโย นาม ทสอกสลกมมปถวรมณ ฯ โส ตตถ อสงกเลสาปชชเนน อาจารคณววตถาปเนน จ สสกขโต อภยโลกหตสขาวหนโต มงคล ฯ ตตถ ปาณาตปาโต อทนนา- ทาน กาเมส มจฉาจาโร มสาวาโท ปสณวาจา ผรสวาจา สมผปปลาโป อภชฌา พยาปาโท มจฉาทฏ ต อเม ทส อกสล- กมมปถา นาม ฯ ตตถ ปาณาตปาโต ตตยปาราชกวณณนาย๑ วเสสโต วณณโต ฯ อทนนาทาน ทตยปาราชกวณณนาย๒ ฯ มจฉาจาโร ส จรตตสกขาปทวณณนาย เจว๓ ปาฏกวคเค สงคต- สตตวณณนาย จ๔ ฯ อาโท สตต พรหมชาลสตตวณณนาย๕ ฯ อนเต ตโย สงคตสตตวณณนาย เจว๖ มลปณณาสเก สาเลยยก- สตตวณณนาย จ๗ ฯ ทสป ตตเถว สมมาทฏ สตตวณณนาย เจว๘ ๑. สมนต. ๑/๕๒๕. ๒. สมนต. ๑/๓๕๖. ๓. สมนต. ๒/๔๗. ๔. ส. ว. ๓/๓๑๓. ๕. ส. ว. ๑/๙๓ ๖. ว. ส. ๓/๓๑๔. ๗. ป. ส. ๒/๔๔๘. ๘. ป. ส. ๑/๒๗๒


อฏสาลนย จ๑ ฯ ตสมา ตตถ ตตถ วตตนย คเหตวา กมมปถกถา วจจเต ฯ [๒๐๐] ตตถ ปาเณ ปาณส โน ชวตนทรยปจเฉทก- อปกกมสมฏาปกา กายวจทวารานม ตรปปวตตา วธกเจตนา ปาณาตปาโต นาม ฯ ปาโณต เจตถ โวหารโต สตโต ปรมตถโต ทวธ ชวตนทรย ฯ ตตยปาราชกวณณนายมป๒ ห ชวตนทรยนต รปารป- ชวตนทรย ฯ รปชวตนทรเย วโกปเต อตรมป ตสมพนธตาย วโกเปตต วตต ฯ โส คณวรหเตส ตรจฉานคตาทส ปาเณส ขททกปาเณ อปปสาวชโช มหนตสรเร มหาสาวชโช ฯ กสมา ฯ ปโยค- มหนตตาย ปโยคสมตเตป วตถมหนตตาย ฯ คณวนเตส มนสสาทส อปปคเณ อปปสาวชโช มหาคเณ มหาสาวชโช ฯ สรรคณานมปน สมภาเว สต กเลสาน อปกกมาน จ มทตาย อปปสาวชโช ตพพตาย มหาสาวชโช ฯ [๒๐๑] พรหมชาลฏกาย ปโยควตถมหนตตาทห มหาสาวชชตา เตห ปจจเยห อปปชชมานาย เจตนาย พลวภาวโต เวทตพพา ฯ ยถาธปเปตสส ห ปโยคสส สหสา นปผาทนวเสน กจจสาธกาย พหกขตต ปวตตชวเนห ลทธาเสวนาย จ สนนฏาปกเจตนาย วเสน ปโยคสส มหนตภาโว ฯ สตป กทาจ ขททเก เจว ๑. อฏสาลน. ๑๘๐. ๒. สมนต. ๑/๕๓๔.


มหนเต จ ปาเณ ปโยคสส สมภาเว มหนต หนนตสส เจตนา ตพพตรา อปปชชตต วตถสส มหนตภาโว ฯ อต อภยมเปต เจตนาย พลวภาเวเนว โหต ฯ ตถา หนตพพสส มหาคณภาเว ฯ ตตถ อปการเจตนา วย เขตตวเสสนปผตตยา อนปการเจตนาป พลวต ตพพตรา จ อปปชชตต ตสส มหาสาวชชตา ทฏพพา ฯ ตสมา ปโยควตถอาทปจจยาน อมหตเตป มหาคณตาทปจจเยห เจตนาย พลวภาวาทวเสเนว มหาสาวชชภาโว เวทตพโพต วตต ฯ ปโยควตถมหนตตาทห ฯเปฯ อต อภยมเปต เจตนาย พลวภาเวเนว โหตต ยถาวตตปจจยวปรยาเยนป ตตปจจเยห เจตนาย พลวตายเอว มหาสาวชชภาโว เวทตพโพ ฯ ปโยค- วตถอาทปจจยาน ห อมหตเตป หนตพพสส คณวนตตาย มหา- สาวชชตา ตพพปรยาเยน อปปสาวชชตา จ วตถสส มหตตามหตเตส วย ทฏพพา ฯ กเลสาน อปกกมาน ทวนน จ มทตาย จ ตพพตาย จ อปปสาวชชตา มหาสาวชชตา จ โยเชตพพาต สมมาทฏ สตตฏกา ฯ [๒๐๒] ตสส ป จ สมภารา โหนต ปาโณ ปาณส ตา วธกจตต อปกกโม เตน มรณนต ฯ พรหมชาลาทฏกาย ปาณส ตาวธกจตตาน ปพพภาคยานป โหนต อปกกโม วธกเจตนาสมฏาปโต ฯ ป จสมภารวต ห ปาณาตปาตเจตนาต สา ป จสมภาราวนมตตา ทฏพพาต วตต ฯ [๒๐๓] ปรปรคคหเต ปรปรคคหตส โน ตทาทายกอปกกม-


สมฏาปกา กายวจทวารปปวตตา เถยยเจตนา อทนนาทาน ฯ ตตถ ปรปรคคหตนต ปเรห ภณฑสามเกห ปรคคหต อปรจจตต รกขต โคปต อตตโน กาเยน วา วาจาย วา อทนน ฯ ต หเน ปรสนตเก อปปสาวชช ปณเต มหาสาวชช ฯ กสมา ฯ วตถปปณตตาย ฯ วตถสมตเต สตป คณาธกาน สนตเก มหา- สาวชช ตตคณาธก อปาทาย ตโต ตโต หนคณสส สนตเก อปปสาวชช ฯ อปจ ขททเก ปรสนตเก อปปสาวชช มหนเต มหาสาวชช ฯ กสมา ฯ ปโยคมหนตตาย ฯ วตถคณานมปน สมภาเว สต กเลสาน อปกกมาน จ มทตาย อปปสาวชช ตพพตาย มหาสาวชช ฯ ตสส ป จ สมภารา โหนต ปรปรคคหต ปรปรคคหต- ส ตา เถยยจตต อปกกโม เตน หรณนต ฯ [๒๐๔] สงคตสตตวณณนายนต๑ กาเมสต เมถนสมาจาเรส เมถนวตถส วา ฯ มจฉาจาโรต เอกนตนนทโต ลามกาจาโร ฯ ลกขณโต ปน อสทธมมาธปปาเยน กายทวารปปวตตา อคมนยฏ- านวตกกมเจตนา กาเมส มจฉาจาโรต วตต ฯ เมถนสมาจาเรสต สทารสนโตสปรทารคมนวเสน ทวเธส๒ เมถนสมาจาเรส ฯ เตป ห กาเมตพพโต กามา นาม ฯ เมถนสส วตถภเตส สตเตส ฯ มจฉาจาโรต คารยหาจาโร ฯ คารยหตา จสส เอกนตนหนตาย เอวาต อาห เอกนตนนทโต ลามกาจาโรต ฯ ๑. ส. ว. ๓/๓๑๓. ๒. ทวสต ยตตตร ฯ . ว.


อสทธมมาธปปาเยนาต อสทธมมเสวนาธปปาเยนาต ตฏฏกา ฯ ตตถ อคมนยฏาน นาม ปรสาน มาตรกขตาทโย วสต อตถโย ฯ ตา ปตตทารสส สงคโหต เอตถาวภวสสนต ฯ เตน ส จรตตสกขาปทวมตวโนทนย ปรสา ห เยห เกหจ โคปต รกขต อตถ คนต น ลภนต ตสมา เตส มาตรกขตาทส อฏส คตาน มจฉาจาโร โหตเยว มาตาทห ยถา ปรเสน สทธ สวาส น กปเปนต ตถา รกขตตตา ฯ ตท าส ทวาทสส คตาน ปเรห วารเต อตตโน อสนตเก าเน ปวฏตตา มจฉาจาโรต วตต ฯ ปเรส รกขตโคปต ผสส เถเนตวา ผฏภาวโตต สารตถทปน ฯ [๒๐๕] วสตยา ปน อตถส สารกขาทน ทวาทสนน อตถน อ เ ปรสา อคมนยฏาน นาม ฯ อตถโย ห เยน เกนจ ปรเสน ภรยาภาเวน คหตาว ปรสนตร คนต น ลภนต ตสมา ตาสเมว ทวาทสนน ปรสนตรคมเน มจฉาจาโร โหต สสสามก- ภาวโต ฯ ตา ห สามกสส สนตก ผสส เถเนตวา ปเรส อภรต อปปาเทนตต ตาส มจฉาจาโร ฯ อตราส ปน อฏนน มาตรกขตาทน ปรสนตรคมเน มจฉาจาโร น โหต อสสามก- ภาวโต ฯ อปจ เกนจ อปรคคหตผสสตตา อตตโน ผสสสส สย สามกตตา จ นตถ ตาส มจฉาจาโร ฯ น ห มาตาทโย สย ตาส ผสสานภวนตถ ตา รกขนต เกวล อนาจาร นเสเธนตา ปรสนตรคมนเมว ตาส วาเรนต ตสมา น ตาส มาตาทโย


ผสเส อสสราต ฯ โส สลาทคณวรหเต อคมนยฏาเน อปปสาวชโช สลาท- คณสมปนเน มหาสาวชโช ฯ อปจ คณวรหเตป อภภวตวา ปวตตโต มหาสาวชโช ฯ อภนน สมานจฉนทภาเวป กเลสาน อปกกมาน จ มทตาย อปปสาวชโช ตพพตาย มหาสาวชโช ฯ ตสส จตตาโร สมภารา อคมนยวตถ ตสม เสวนจตต เสวนปปโยโค มคเคน มคคปปฏปตตอธวาสนนต ฯ [๒๐๖] พรหมชาลฏกาย อภภวตวา วตกกมเน มคเคน มคคปปฏปตตอธวาสเน สตป ปรมปปนนเสวนาภสนธปปโยคาภาวโต อภภยยมานสส มจฉาจาโร น โหตต วทนต ฯ เสวนจตเต สต ปโยคาภาโว นปปมาณ อตถยา เสวนปปโยคสส เยภยเยน อภาวโต ตถา สต อตถยา ปเรตร อปฏาปตเสวนจตตายป มจฉาจาโร น สยา เสวนปปโยคาภาวโต ฯ ตสมา ปรสสส วเสน อกกสโต จตตาโร สมภารา วตตาต ทฏพพนต เอเก อ ถา อตถยา ปรสกจจกรณกาเล ปรสสสาป เสวนปปโยคาภาวโต มจฉาจาโร น สยาต อทมปเนตถ สนนฏาน อตตโน รจยา ปวตตตสส ตโย พลกกาเรน๑ ปวตตตสส ตโยต อนวเสสคคหเณน จตตาโรต วตต ฯ ตตถ อตตโน รจยา ปวตตตสส ตโย พลกกาเรน ปวตตตสส ตโยต อนวเสสคคหเณน จตตาโร ทฏพพา ฯ ๑. พลาตกาเรนาต สกกฏภาสานโลเมน อท วล ชยต ฯ


อตถสทธ ปน ตเหวาต อตวตตกวณณนา๑ ฯ [๒๐๗] ยถาวตต เจต ตวธ กายกมม โหต ฯ ตตถ ปาณาตปาตาททวย กายวจทวารก มจฉาจาโร กายทวารโก ฯ อกสล ห กายกมม กายวจทวาเรส สมฏาต น มโนทวาเร ฯ สหตถา ห ปาณ หนนตสส อทนน อาทยนตสส มจฉาจาร จรนตสส กมมมป กายกมม ทวารมป กายทวาร ฯ คจฉ- อตถนนาม ชวตา โวโรเปห อตถนนาม ภณฑ อวหราต อาณาเปนตสส ปน กมม กายกมม ทวารนต วจทวาร ฯ เอว อกสล กายกมม กายวจทวาเรเสวว สมฏาต ฯ เตห ปน จตเตห สห ชาตา อภชฌาพยาปาทมจฉาทฏ โย เจตนาปกขกา วา ภวนต อพโพหารกา วาต อฏสาลนนโย๒ ฯ [๒๐๘] อเม สตตา ห นตต ปวตตพยาปารวเสน เจตนา ปกขกา วา ภวนต กายกมมโวหารลาภา อพโพหารกา วา มโนกมมโวหารวรหา สสมภารปวอาทส อาปาทโย เอตถ นทสสนนต ตฏฏกา ฯ ยถาปวตโต พยาปาโร กมมปโถ โหต ต ทสเสต อเม สตตา ห นตต ปวตต พยาปารสส ทสสตา ฯ กายทวารกเจตนาย สหการการณภาวโต กายกมมโวหารลาภา ฯ อภชฌาทน ปรสนตกสส อตตโน ปรณามนวเสน อเม สตตา ห นตตอาทนา จ อปปวตตตตา มโนกมมโวหารวรหา ฯ อเจตนาสภาวโต วา ๑. ป. ท. อต. ๓๐๓. ๒. อฏ. สา. ๑๗๑.


ปาณาตปาตาทวเสน อพโพหารกา ปาณาตปาตาทภาเวน น วตตพพาต อตโถ ฯ เอตถาต อพโพหารกภาเวต ตทนฏกา ฯ กายกมมกถา ฯ [๒๐๙] มสาต วสวาทนปเรกขารสส อตถภ ชโก วจปโยโค กายปปโยโค วา ฯ ตตถ กมมปถปปตต ทสเสต อตถภ ชโกต วตต ฯ วจปโยคาทคคหเณน มสาสททสส กรยปปธานต ทสเสต ฯ วสวาทนาธปปาเยนสส ปรวสวาทกกายวจปโยคสมฏาปกา เจตนา มสาวาโท ยถาวตตปปโยคภต มสา วทต ว าเปต สมฏาเปต วา เอตายาต กตวา ฯ วสวาทนาธปปาโย จ ปน ปพพภาคกขเณ ตขเณ จ ลพภต ฯ วตต ห ปพเพ วสส โหต มสา ภณสสนต ภณนตสส โหต มสา ภณามต๑ ฯ เอต ห ทวย องคภต อตรนต โหต วา มา วา อการณเมต ฯ [๒๑๐] อปโร นโย ฯ มสาต อภต อตจฉ วตถ ฯ วาโทต ตสส ภตโต ตจฉโต ว าปน ฯ อตถ วตถ ตถโต ปร ว าเปตกามสส ปน ตถาว ตตสมฏาปกา เจตนา มสาวาโท มสา วาทยต วจจต เอตายาต กตวา ฯ เอตถ จ ปรมนเย มสาวาทลกขณสส อพยาปตาย มสาสททสส จ วสวทตพพตถ- วาจกตตสมภวโต ปรปณณ กตวา ต ลกขณ ทสเสต ทตยนโย วตโตต ทฏพพ ฯ ๑. ว. มหาวภงค. ๒/๑๕๕.


โส ยมตถ ภ ชต ตสส อปปตาย อปปสาวชโช มหนตตาย มหาสาวชโช ฯ อปจ ยสส อตถ ภ ชต ตสส อปปคณตาย อปปสาวชโช มหาคณตาย มหาสาวชโช ฯ กเลสาน มทตาย อปปสาวชโช ตพพตาย มหาสาวชโช ฯ [๒๑๑] อปโร นโย ฯ คหฏาน อตตโน สนตก อทาตกามตาย นตถตอาทนยปปวตโต อปปสาวชโช สกขนา หตวา อตถ- ภ ชนตถ วตโต มหาสาวชโช ฯ ปพพชตาน อปปกมป เตล วา สปป วา ลภตวา หสสาธปปาเยน อชช คาเม เตล นทม เ สนทตต ปรณกถานเยน ปวตโต อปปสาวชโช อทฏเยว ปน ทฏนตอาทนา นเยน วทนตาน มหาสาวชโช ฯ ปรณกถา นาม อปปตาย อนสส อตถสส ปรณวเสน ปวตตา กถา ฯ กาม จ อตตโน สนตก อทาตกามตาย ปรณกถานเยน จ ปวตโต วสวาทนปเรกขารสเสว มสาวาโท ตตถ ปน เจตนา พลวต น โหตต อปปสาวชชตา วตตา ฯ ตสส จตตาโร สมภารา โหนต อตถ วตถ วสวาทนจตต ตชโช วายาโม ปรสส ตทตถวชานนนต ฯ ตตถ ตชโชต ตสสานรโป วสวาทนานรโปต อตโถ ฯ วายาโมต วายามสเสน ปโยคมาห ฯ วสวาทนาธปปาเยน ปโยเค กเตป ปเรน ตสม อตเถ อว าเต วสวาทนสส อสชฌนโต ปรสส ตทตถวชานน เอโก สมภาโร วตโต ฯ เกจ ปน อภต วจน วสวาทนจตต ปรสส ตทตถวชานนนต ตโย สมภาราต


วทนต ฯ [๒๑๒] สงกลฏจตตสส ปเรส วา เภทาย อตตโน ปยกมยตาย วา กายวจปโยคสมฏาปกา เจตนา ปสณวาจา ปสณ วตต เอตายาต กตวา ฯ ตตถ สงกลฏจตตสสาต โลเภน โทเสน วา วพาธต- จตตสส อปตาปตจตตสส วา ทสตจตตสสาต อตโถ ฯ สา ยสส เภท กโรต ตสส อปปคณตาย อปปสาวชชา มหาคณตาย มหาสาวชชา ฯ อปจ ยสส ยโต เภท กโรต เตส อภนเนส อปปสาวชชา ภนเนส มหาสาวชชา ฯ ตถา กเลสาน มทตพพตาเภเท ฯ ตสสา จตตาโร สมภารา ภนทตพโพ ปโร อต อเม นานา ภวสสนตต เภทปเรกขารตา วา อต อห ปโย ภวสสาม วสสาสโกต ปยกมยตา วา ตชโช วายาโม ตทตถวชานนนต ฯ ตตถ ตทตถวชานนนต เอเตน ยสส เปส อปสหรต โส ภชชต วา มา วา ตสส อตถสส ว าปนเมว ปมาณนต ทสเสต ฯ ปรสม ปน อภนเน กมมปถเภโท นตถ ภนเน เอว โหต ฯ [๒๑๓] ปรสส มมมจเฉทกกายวจปโยคสมฏาปกา เอกนต- ผรสเจตนา ผรสวาจา ผรส วตต เอตายาต กตวา ฯ พรหมชาลฏกาย มมมาน วสมาน เยส ผรสวาจาย


ฉปตมตเตส ทฏารจยฆฏต๑ จตต อธมตตทกขปปตต โหต ฯ กาน ปน ตาน ฯ ชาตอาทน อกโกสวตถน ฯ ตาน ฉชชนต ภชชนต วา เยน กายวจปโยเคน โส มมมจเฉทโกต วตต ฯ [๒๑๔] กถมปน เอกนตผรสา เจตนา โหตต ฯ ทฏจตตตาย ฯ ตสสา อาวภาวนตถมท วตถ ฯ เอโก กร ทารโก มาต วจน อนาทยตวา อร คจฉต ฯ ต มาตา นวตเตต อสกโกนต จณฑา ต มหส อนพนธตต อกโกส ฯ อถสส ตเถว อร เ มหส อฏาส ฯ ทารโก ย มม มาตา มเขน กเถส ต มา โหต ย จตเตน จนเตส ต โหตต สจจกรย อกาส ฯ มหส ตตเถว พทธา วย อฏาส ฯ เอว มมมจเฉทโกป วจปโยโค จตตสณหตาย ผรสวาจา น โหต ฯ มาตาปตโร ห กทาจ ปตตเก เอว วทนต โจรา โว ขณพาขณฑก กโรนตต อปปลปตตมป จ เนส อปร ปตนต เนว อจฉนต ฯ อาจรยปชฌายา จ กทาจ นสสตเก เอว วทนต ก อเม อหรกา อโนตตปปโน วทนต นทธมถ เนต อถ จ เนส อาคมาธคมสมปตต อจฉนต ฯ [๒๑๕] พรหมชาลฏกายนต จตตสณหตาย ผรสวาจา น โหต กมมปถาปปตตตตา กมมภาว ปน น สกกา วาเรตนต วตต ฯ ยถา จ จตตสณหตาย ผรสวาจา น โหต เอว วจนสณหตาย อผรสวาจาป น โหต ฯ น ห มาราเปตกามสส อม สข ๑. ทฏาร วย ฆฏฏตนต ม เ ฯ เสยยาป ภกขเว ทฏารโก กฏเน วา กลาย วา ฆฏฏโตต ปาโ ห ทสสต ฯ


สยาเปถาต วจน อผรสวาจา โหต จตตผรสตาย ปเนสา ผรสวาจาว ฯ สา ย สนธาย ปวตตตา ตสส อปปคณตาย อปป- สาวชชา มหาคณตาย มหาสาวชชา ฯ อปจ กมมปถภาว อปปตตา อปปสาวชชา อตรา มหาสาวชชา ฯ ตถา กเลสาน มทตพพตาเภเท ฯ [๒๑๖] เกจ ปน ย อททสส ผรสวาจา ปยชชต ตสส สมมขาว สส เอตต วทนต ฯ เอเก ปรมมขาป ผรสวาจา โหตเยวาต วทนต ฯ ตตถายมธปปาโย ยตโต สยา สมมขา ปโยเค อคารวาทน พลวภาวโต สยา เจตนา พลวต ปรสส จ ตทตถชานน น ตถา อสมมขา ฯ ยถา ปน อกโกสเต มเต อาฬาหเน กตา ขมาปนา อปวาทนตราย นวตเตต เอว ปรมมขา ปยตตาป ผรสวาจา โหตเยวาต สกกา ว าตนต ฯ ตสสา ตโย สมภารา อกโกสตพโพ ปโร กปตจตต อกโกสนาต ฯ ตตถ อกโกสาธปปาเยเนว กปตจตต น มรณาธปปาเยน ฯ มรณาธปปาเยน ห จตตโกเป สต พยาปาโทเยว โหตต ฯ [๒๑๗] อนตถว าปกกายวจปโยคสมฏาปกา อกสลเจตนา สมผปปลาโป สมผ นรตถก ปลปต เอเตนาต กตวา ฯ โส อาเสวนมนทตาย อปปสาวชโช อาเสวนมหนตตาย มหา- สาวชโช ฯ อาเสวนนนาม ภาวน พหลกรณ ฯ อปจ ย คาหยต


ปวตตโต เตน อคคหเต อปปสาวชโช คหเต มหาสาวชโช ฯ ตถา กเลสาน มทตพพตาเภเท ฯ ตสส เทว สมภารา ภารต- ยทธสตาหรณาทนรตถกกถาปเรกขารตา ตถารปกถากถน จ ฯ ปรสม ต กถ อคคณหนเต กมมปถเภโท นตถ คณหนเตเยว โหต ฯ สมมาทฏ สตตฏกาย โย โกจ ปน สมผปปลาโป ทวห สมภาเรห สชฌตต วตต ฯ [๒๑๘] ยถาวตต เจต จตพพธ วจกมม โหต ทวทวารก ฯ หตถมทธาย ห มสาวาทาทน กเถนตสส กมม วจกมม ทวารนต กายทวาร ฯ วจเภท ปน กตวา ตาน กเถนตสส กมมมป วจกมม ทวารมป วจทวารเมว ฯ เอว อกสล วจกมม กายวจทวาเรเสวว สมฏาต น มโนทวาเร ฯ เตห ปน จตเตห สห ชาตา อภชฌาพยาปาทมจฉาทฏ โย เจตนาปกขกา วา โหนต อพโพหารกา วาต อฏสาลนนโย๑ ฯ ตตถ ห อภชฌาทโย วจกมมโวหารลาภา เจตนาปกขกา มโนกมมโวหารวรหา อพโพหารกา ฯ อเจตนาสภาวโต วา มสาวาทาทวเสน อพโพหารกา มสาวาทาทภาเวน น วตตพพาต อตโถ ฯ วจกมมกถา ฯ [๒๑๙] อภชฌายตต อภชฌา ปรภณฑาภมข หตวา ๑. อฏ. สา. ๑๗๓.


ตนนนนตาย ปวตตตต อตโถ ฯ สงคตสตตฏกาย อปสคควเสน อตถวเสสวาจโน ธาตสททาต อภชฌายตต ปทสส ปรภณฑาภมขตอาทนา อตโถ วตโต ฯ ตตถ ตนนนนตายาต ตสม ปรภณเฑ ลพภนวเสน นนนตายาต อยเมตถ อธปปาโย เวทตพโพ ฯ อภปพโพป ฌาสทโท ลพภเน นรฬโห ทฏพโพ อปสคควเสน อตถวเสสวาจโน เอว วา ธาตสททาต วตต ฯ สา ยสส ภณฑ อภชฌายต ตสส อปปคณตาย อปปสาวชชา มหาคณตาย มหาสาวชชาตอาทนา นเยนสสา อทนนาทานสส วย อปปสาวชชมหาสาวชชตา ทฏพพา ฯ ตสสา เทว สมภารา ปรภณฑ อตตโน ปรณามน จ ฯ สงคตสตตฏกาย อตตโน ปรณามน จตเตเนวาต เวทตพพนต วตต ปรภณฑวตถเก ห โลเภ อปปนเนป น ตาว กมมปถเภโท โหต ยาว อโห วตท มม อสสาต อตตโน น ปรณาเมต ฯ [๒๒๐] หตสข พยาปาทยตต พยาปาโท ฯ สงคตสตตฏกาย พยาปาทยตต โย น อปปาเทต ตสส โส สต สมวาเย หตสข วนาเสตต วตต ฯ โส ยสส หตสข พยาปาทยต ตสส อปปคณตาย อปป- สาวชโช มหาคณตาย มหาสาวชโชตอาทนา ตสส ผรสวาจาย วย อปปสาวชชมหาสาวชชตา ฯ


ตสส เทว สมภารา ปรสตโต ตสส จ วนาสจนตา ฯ ปรสตตวตถเก ห โกเธ อปปนเนป น ตาว กมมปถเภโท โหต ยาว อโห วตาย อจฉชเชยย วนสเสยยาต ตสส วนาส น จนเตต ฯ สงคตสตตสมมาทฏ สตตฏกาย อโห วตาต อมนา ปรสส อจจนตวนาสจนตน ทเปต ฯ เอว หสส ทารณปปวตตยา กมม- ปถปปตตต วตต ฯ [๒๒๑] ยถาภจจคคหณาภาเวน มจฉา ปสสตต มจฉาทฏ ฯ สงคตสตตาทฏกาย ยถาภจจคคหณาภาเวนาต ยถา- วคคหณสส อภาเวน อนจจาทสภาวสส นจจาทโต คหเณน ฯ มจฉา ปสสตต วตถ ปสสตต วตต ฯ สา อาเสวนมนทตาย อปปสาวชชา มหนตตาย มหาสาวชชา ฯ อปจ อนยตา อปปสาวชชา นยตา มหาสาวชชา ฯ ตสสา เทว สมภารา วตถโน คหตาการวปรตตา ยถา จ ต คณหาต ตถาภาเวน ตสสปฏาน ฯ สงคตสตตาทฏกาย คหตาการวปรตตาต มจฉาทฏ ยา คหตาการวปรตภาโว ฯ วตถโนต ตสส ยถาภตสภาวมาห ฯ ตถาภาเวนาต คหตากาเรเนว วปรตากาเรเนว ตสส ทฏ คตสส ตสส วา วตถโน อปฏาน เอวเมต น อโต อ ถาต วตต ฯ ตตถ นตถกอเหตกอกรยทฏ หเอว กมมปถเภโท โหต น อ ทฏ หต อฏสาลน๑ ฯ ๑. อฏ. สา. ๑๘๖.


[๒๒๒] ยถาวตต เจต ตวธ มโนกมม โหต ตทวารก ฯ ยทา ห อภชฌาสหคเตน จตเตน กายงค โจเปนโต หตถคคาหาทน กโรต พยาปาทสหคเตน ทณฑามสนาทน มจฉาทฏ สหคเตน ขนธสวาทโย๑ เสฏาต เตส อภวาทนอ ชลกมมภตปกปรภณฑาทน กโรต ตทา กมม มโนกมม โหต ทวารนต กายทวาร ฯ เจตนา ปเนตถ อพโพหารกา ฯ ยทา ปน อภชฌาสหคเตน วาจงค โจเปนโต อโห วต ย ปรสส ต มมสสาต ปรวตตปกรณ อภชฌายต พยาปาทสหคเตน อเม สตตา ห นต วา วชฌนต วา มา วา อเหสนต วทต มจฉาทฏ สหคเตน นตถ ทนนนตอาทน วทต ตทา กมม มโนกมม ทวารนต วจทวาร ฯ เจตนา ปเนตถ อพโพหารกา ฯ ยทา ปน กายงควาจงคาน อโจเปตวา รโห นสนโน อภชฌาพยาปาทมจฉาทฏ สหคตจตตาน อปปาเทต ตทา กมมมป มโนกมม ทวารมป มโนทวารเมว ฯ อมสม ปน าเน เจตนาป เจตนาสมปยตตธมมาป มโนทวาเรเยว สมฏหนต ฯ เอว อกสล มโนกมม ตสป ทวาเรส สมฏาตต อฏสาลนนโย๒ ฯ [๒๒๓] ขนธสวาทโย เสฏาต ขนธาต กมารา สวาต มเหสสรา ฯ มจฉาทฏ ยา นทสสนตถ อท วตตนต ทฏพพ ฯ นตถกทฏ อาทโยเอว ห กมมปถปปตตา กมมนต ฯ เจตนา ๑. สกนโทต สกกฏภาสานโลเมน ขนโธต วจจต โย เทวกมาโร หตวา สวสเสว ปตโต โหต. ๒. อฏ. สา. ๑๗๕.


ปเนตถ อพโพหารกาต กายทวาเร วจทวาเร จ สมฏ ตาป กายกมม วจกมมนต จ โวหาร น ลภต อภชฌาทปปธานตตา ฯ ตวธา ภกขเว มโนส เจตนา อกสล มโนกมมนต ปน วจนโต สภาเวเนว สา มโนกมม น อภชฌาทปกขกาต อภชฌาท- ปกขกา วาต น วตต ฯ อมสม ปน าเนต กายงควาจงคาน อโจเปตวา จนตนกาเล เจตนาป ฯเปฯ มโนทวาเร เอว สมฏหนต ตสมา เจตนาย อพโพหารกภาโว กถ ห นตถต อธปปาโยต ตฏฏกา ฯ [๒๒๔] สคตทคคตส อปปชชน สกตทกกฏกมมโต น โหต ขนธสวาทห ปน โหตต คเหตวา นตถ ทนนนตอาทนา ปรามสนตสส วเสน มจฉาทฏ ฯเปฯ ปรภณฑาทน กโรตต วตตนต วทนต ฯ อภชฌาทปปธานตตาต เอเตน วชชมาเนสป อภชฌา- พยาปาทาทส ยทา กายวจทวาเรส เจตนา พลวต โหต น ตถา อตเร ตทา ปธานภาวโต เจตนา กายกมม วจกมมนต จ โวหาร ลภต ฯ โส จ โข ปนสสา ปธานภาโว ปาณาต- ปาตาทสทธยา ว ายต ฯ ยทา ปน เตสเยว ทวาเรส อภชฌาทโย พลวนโต โหนต น ตถา เจตนา ตทา ตตถ วชชมานาป เจตนา อปปธานภาวโต กายกมม วจกมมนต จ โวหาร น ลภต ฯ อภชฌาทโย ปน ปธานภาวโต สตป กายงควาจงคโจปเน สเกน อวตถาเนเนว มโนกมมนเตวว วจจนตต ทสเสต ฯ ยท อภชฌาทปปธานา เจตนา เอว สต


อภชฌาทโย เจตถ กมม น เจตนา อภชฌาทปกขกา วา สา สยาต อนโยค มนสกตวา อาห ตวธา ภกขเวตอาท ฯ เจตนาป ฯเปฯ มโนทวาเร เอว สมฏหนตต อท มโนทวาเร เจตนาย อภชฌาทห มโนกมมภาเว นพพเสสภาวทสสนนต กตวา เจตนาย ฯเปฯ อธปปาโยต อาห ฯ เจตนา เจตนากมม อภชฌาทโย เจตนาสมปยตตกมมนต เอตตกเมว ห เอตถ วเสโสต ฯ เอตถ จ เจตนาย กายวจกมมภาโว สยาต อาสงกาย อภาวโต มโนทวาเร อกสลกายวจกมมาน อนปปตตโต จ อพโพหารกาต น วตตนต ทฏพพนต ตทนฏกา ฯ มโนกมมกถา ฯ [๒๒๕] อทาน มโนกมมกถายมาคตมจฉาทฏ ยา โกสลลตถ อกรยวาทาท วจจเต ฯ ตตถ กรโต โข การยโต ฉนทโต เฉทาปยโต ปจโต ปจาปยโต โสจโต โสจาปยโต กลมโต กลมาปยโต ผนทโต ผนทาปยโต ปาณมตปาตาปยโต อทนน อาทยโต สนธ ฉนทโต นลโลป หรโต เอกาคารก กโรโต ปรปนเถ ตฏโต ปรทาร คจฉโต มสา ภณโต กโรโต น กรยต ปาปนต เอวมาทโก อกรยวาโท ปรเณน นาม ตตถกเรน วตโต ฯ โส ห อกรยวาท นาม ฯ นตถ เหต นตถ ปจจโย สตตาน สงกเลสาย อเหต อปปจจยา สตตา สงกลสสนต นตถ เหต นตถ ปจจโย สตตาน วสทธยา อเหต อปปจจยา สตตา วสชฌนตต เอวมาทโก


อเหตกวาโท มกขลนา นาม ตตถกเรน วตโต ฯ โส ห สสารสทธทฏ โก หตวา สตตาน อเหตก สงกเลส วสทธ จ วทต ฯ นตถ ทนน นตถ ยฏนต เอวมาทโก นตถกวาโท อชเตน นาม ตตถกเรน วตโต ฯ โส ห นตถกวาโท นาม ฯ เสวว อจเฉทวาทป โหต ตถา เหส กายสส เภทา อจฉชชนต วนสสนต น โหนต ปรมมรณาต เอว อจเฉท วทตต ฯ [๒๒๖] ตตถ กรโตต สหตถา กโรนตสส ฯ การยโตต อาณตตยา กาเรนตสส ฯ ฉนทโตต ปเรส หตถาทน ฉนทนตสส ฯ ปจโตต ทณเฑน อปปเฬนตสส ฯ โสจโต โสจาปยโตต ปรภณฑหรณาทห โสก สย กโรนตสสาป ปเรห การาเปนตสสาป ฯ กลมโต กลมาปยโตต อาหารปจเฉทพนธนาคารปปเวสนาทห สย กลมนตสสาป ปเรห กลมาเปนตสสาป ฯ ผนทโต ผนทา- ปยโตต ปร ผนทนต พนธนกาเล สยมป ผนทโต ตมป ผนทา- ปยโต ฯ ปาณมตปาตาปยโตต ปาณ หนนตสสาป หนาเปนตสสาป ฯ เอว สพพตถ การณวเสเนว๑ อตโถ เวทตพโพ ฯ สนธนต ฆรสนธ ฯ นลโลปนต มหานลโลป ฯ เอกาคารกนต เอกเมว ฆร ปรวาเรตวา วลมปน ฯ ปรปนเถต อาคตาคตาน อจฉนทนตถ มคเค ตฏโต ฯ กโรโต น กรยต ปาปนต ยงก จ ปาป กโรมต ส าย กโรโตป ปาป น กรยต นตถ ปาป สตตา ปน กโรมาต เอว ส โน โหนตต ทเปต ฯ สพพถาป ปาปป าน กรยเมว ๑. สมงคลวลาสนยมปน กรณการาปนวเสเนวาต ทสสต ฯ . ว.


ปฏกขปต ฯ มกขลวาเท ปจจโย เหตเววจนเมว ฯ อภเยนาป วชชมานกเมว กายทจจรตาท สงกเลสปจจย กายสจรตาท จ วสทธปจจย ปฏกขปตต สาม ผลสตตวณณนา๑ ฯ นตถ ทนนนตอาทนมตโถ ต สาม ผลสตตสาเลยยกสตต- นกเขปกณฑวณณนาโต คเหตพโพ ฯ [๒๒๗] สหตถาต สหตเถเนว กโรนตสส ฯ นสสคคย- ถาวราทโยป อธ สหตถากรเณเนว สงคหตา ฯ หตถาทนต หตถปาทกณณนาสาทน ฯ ปจน ฑหน วพาธนนต อาห ทณเฑน อปปเฬนตสสาต ฯ ปป จสทนย๒ ตชเชนตสส วาต อตโถ วตโต ฯ อธ ปน ตชชน ปรภาสน ทณเฑเนว สงคเหตวา ทณเฑน อปปเฬนตสส อจเจว วตต ฯ โสก สย กโรนตสสาต ปรสส โสกการณ สย กโรนตสส โสก วา อปปาเทนตสส ฯ ปเรห๓อตตโน วจนกเรห ฯ สยมป ผนทโตต ปรสส วพาธนป- ปโยเคน สยมป ผนทโต ฯ อตปาตาปยโตต ปท สทธกตตอตเถ เหตกตตอตเถ จ ปวตตตต อาห หนนตสสาป หนาเปนตสสาปต ฯ การณวเสนาต การาปนวเสน ฯ ฆรภตต อนโต พห จ สนธ หตวา ตา ฆรสนธ ฯ ก จป อเสเสตวา นรวเสโส โลโป นลโลโป ฯ เอกาคาเร นยตโต กโต วโลโป เอกาคารโก ฯ ปรโต สพพโส ปนเถ หนน ปรปนโถ ฯ ปาป น กรยต ปพเพ อสโต อปปาเทต อสกกเณยยตตา ตสมา นตถ ปาป ฯ ยท ๑. ส. ว. ๑/๑๙๙. ๒. ป. ส. ๓/๑๑๒. ๓. ปเรหตต ปาเน ภวตพพ ฯ . ว.


เอว กถ สตตา ปาเป ปวตตนตต อาห สตตา ปน กโรมาต เอว ส โน โหนตต ฯ เอว กรสส โหต อเมส สตตาน หสาทกรยา อตตาน น ปาปณาต ตสส นจจตาย นพพการตตา สรร ปน อเจตน กฏกลงครปม ตสม วโกปเตป น ก จ ปาปนต ฯ สพพถาปต กรโตตอาทนา วตเตน สพพปปกาเรน ฯ กรยเมวาต อวธารณ วปากาปฏกเขปนวตตนตถ ฯ โย ห กมม ปฏกขปต เตน อตถโต วปาโกป ปฏกขตโตเอว นาม โหต ฯ ตถา ห วกขต กมม ปฏพาหนเตนาปตอาท ฯ อภเยนาต เหตปจจยวจเนน ฯ สงกเลสปจจยนต สงกเลสสส มลนภาวสส การณ ฯ วสทธปจจยนต สงกเลสโต วสทธยา โวทานสส การณนต ตฏฏกา ฯ [๒๒๘] เอวมเม วาทา สลกขนธวคเค สาม ผลสตเต อมนา กเมน วตถารโต อาคตา ฯ มชฌมปณณาสกสส ปมวคเค อปณณกสตเต๑ ปน นตถกทฏ อกรยทฏ อเหตกทฏ ต อมนา กเมนาคตา ฯ ตสมา ตพพณณนาย๒ ตกมานรเปน อตถ สวณณยนเตห อมาส ปน ตส ทฏ ส นตถกทฏ วปาก ปฏพาหต อกรยทฏ กมม ปฏพาหต อเหตกทฏ อภยมป ปฏพาหตตอาท วตต ฯ [๒๒๙] ตตถ ปรโณ กโรโต น กรยต ปาปนต วทนโต กมม ปฏพาหต ฯ อชโต กายสส เภทา อจฉชชนตต วทนโต ๑. ม. ม. ๑๓/๑๐๐. ๒. ป. ส. ๓/๑๑๕.


วปาก ปฏพาหต ฯ มกขล อเหตต๑ วทนโต อภยมป ปฏพาหต ฯ ตตถ กมม ปฏพาหนเตนาป วปาโก ปฏพาหโต โหต วปาก ปฏพาหนเตนาป กมม ปฏพาหต โหต ฯ อต สพเพเปเต อตถโต อภยปปฏพาหกา อเหตกวาทา เจว อกรยวาทา จ นตถกวาทา จ โหนตต สาม ผลสตตวณณนา๒ ฯ [๒๓๐] กมม ปฏพาหต อกรยวาทภาวโต ฯ วปาก ปฏพาหต สพเพน สพพ อายต อปปตตยา ปฏกขปนโต ฯ อภยมป ปฏพาหต สพพโส เหตปปฏพาหเนเนว ผลสสาป ปฏกขตตตตา ฯ อภยนต วา กมม วปาก จาต อภย ฯ โส ห อเหต อปปจจยา สตตา สงกลสสนต วสชฌนต จาต วทนโต กมมสส วย วปากสสาป สงกเลสวสทธน ปจจยตตาภาววจนโต ตทภย ปฏพาหต นาม ฯ วปาโก ปฏพาหโต โหต อสต กมมสม วปากาภาวโต ฯ กมม ปฏพาหต โหต อสต วปาเก กมมสส นรตถกภาวาปตตโต ฯ อตถโตต สรเปน ฯ อภยปปฏพาหกาต วส ตธา ทฏ ทปกภาเวน ปาลย อาคตาต ปจเจก ตวธทฏ ยา เอว อภยปปฏพาหกตตา ฯ อภยปปฏพาหกาต ห เหตวจน ฯ อเหตกวาทา เจวาตอาท ปฏ าวจน ฯ โย ห วปากปปฏพาหเนน นตถกทฏ โก อจเฉทวาท โส อตถโต กมมปปฏพาหเนน อกรยทฏ โก อภยปปฏพาหเนน อเหตกทฏ โก จ โหต ฯ เสสทวเยป เอเสว นโยต ตฏฏกา ฯ ๑. สมงคลวลาสนยมปน นตถ เหตตต ทสสต ฯ . ว. ๒. ส. ว. ๑/๒๐๗.


[๒๓๑] นกเขปกณฑฏกายมป วาทตตย ทสเสตวา ปน เอเตส ปรมวาโท พนธโมกขาน เหต ปฏเสเธต ทตโย กมม ตตโย วปากนต อยเมเตส วเสโสต วตต ฯ อเหตกวาทาทน วเสส ทสเสต ปรมวาโทตอาท วตต ฯ อนยยานกนยยานกเภทมปน สสมภารกมม พนธโมกขเหตต พนธ- โมกขาน เหต ปฏเสเธนโตป กมม ปฏเสเธต ฯ สมงคลวลาสนยมปน วปากสส กมมสส วย สงกเลสวสทธน เหตภาวโต วปาโกป พนธโมกขเหตต อเหตต วทนโต อภยมป ปฏพาหตต วตตนต ตทนฏกา ฯ [๒๓๒] เย ปน เตส ลทธ คเหตวา รตตฏานทวาฏาเน นสนนา สชฌายนต วมสนต เตส กโรโต น กรยต ปาป นตถ เหต นตถ ปจจโย มโต อจฉชชตต ตสม อารมมเณ มจฉาสต สนตฏต จตต เอกคค โหต ชวนาน ชวนต ฯ ปมชวเน สเตกจฉา โหนต ตถา ทตยาทส ฯ สตตเม พทธานมป อเตกจฉา [๑]- อรฏกณฏกสทสา ฯ ตตถ โกจ เอก ทสสน โอกกมต โกจ เทว โกจ ตณ ฯ เอกสม โอกกนเตป ทวส ตส โอกกนเตสป นยตมจฉาทฏ โกว โหต ปตโต สคคมคคา- ๑. เอตถนตเร สมงคลวลาสนย อนวตตโนต ทสสต ๒. อรฏโ นาม ภกข เจว กณฏโก นาม สมณทเทโส จาต เทว มจฉาทฏ กา อธาธปเปตา ฯ เตส ปโม วนยปฏกสส สปปาณกวคเค อฏมสกขาปทสส อาทกมมโก โหต ทตโย ปน ทสมสกขาปทสส ปาลยมปน กณฑโก นามาต ทสสต.


วรณ เจว โมกขมคคาวรณ จ อภพโพ ตสส อตตภาวสส๑ อนนตร สคคมป คนต ปเคว โมกข ฯ วฏฏขาณ นาเมส สตโต ปวโคปโก ฯ เยภยเยน เอวรปสส ภวโต วฏาน นตถต สาม ผลสตตวณณนา๒ จตกกงคตตรสส ตตยวคเค ทสมสตต- วณณนา๓จ ฯ [๒๓๓] เย ปน เตส ลทธ คเหตวา ฯเปฯ ปวโคปโก ฯ กมปเนส เอกสมเยว อตตภาเว นยโต โหต อทาห อ สมมปต ฯ เอกสมเยว นยโต อาเสวนวเสน ปน ภวนตเรป ต ต ทฏ โรเจตเยว เอวรปสส ห เยภยเยน ภวโต วฏาน นาม นตถต อปณณกสตตวณณนา๔ ฯ [๒๓๔] สชฌายนตต ต ทฏ ทปก คนถ อคคเหตวา ปนต ฯ วมสนตต ตสส อตถ วจาเรนต ฯ เตสนตอาท วมสนาการทสสน ฯ ตสม อารมมเณต ยถาปรกปปตกมมผลาภาวทปเก กโรโต น กรยต ปาปนต อาทนยปปวตตาย ลทธยา อารมมเณ ฯ มจฉาสตต มจฉาวตกเกน สมมา นยมานา มจฉาวายามปตถมภตา อตสภาว ตสภาวนต คณหนต มจฉาสตต ลทธนามา ตลทธสหคตา ตณหา ฯ จตต เอกคคนต ยถาวตตวตกกาทปจจยลาเภน ตสม อารมมเณ อวตถตตาย อเนกคคต ปหาย เอกคโค อปปโต วย จตตสเสน วตโต มจฉาสมาธ ฯ ชวนานต อเนกกขตต ๑. ภวสสาตป ปาโ ฯ . ว. ๒. ส. ว. ๑/๒๐๗. ๓. มโน. ป. ๒/๓๗๘. ๔. ป. ส. ๓/๑๑๕.


เตนากาเรน ปพพภาคเยส ชวนวาเรส ปวตเตส สพพปจฉเม ชวนวาเร สตต ชวนาน ชวนต ฯ ปเม ชวเน สเตกจฉา โหนต ตถา ทตยาทสต ธมมสภาวทสสนมตตเมต ฯ น ปน ตสม ขเณ เตส สเตกจฉภาวาปาทน เกนจ สกกา กาต ฯ ตตถาต เตส ตส มจฉาทสสเนส ฯ เอก ทสสนนต ยสส เอกสมเยว อภนเวโส อาเสวนา จ ปวตตา โส เอกเยว ทสสน โอกกมต ยสส ปน ทวส ตสป วา อภนเวสาเสวนา ปวตตา โส เทว ตณป โอกกมต ฯ เอเตน ยา ปพเพ อภยปปฏ- พาหกตามเขน ทปตา อตถสทธา สพพทฏ กตา สา ปพพภาคยา มจฉตตนยาโมกกนตยา ปน ยถาสก ปจจย สมทาคมสทธโต ภนนารมมณาน วย วเสสาธคมาน เอกชฌ อนปปตตยา อสงกณณา- เอวาต ทสเสต ฯ เอกสม โอกกนเตปตอาทนา ตสสนนมป ทฏ น สมานพลต สมานผลต จ ทสเสต ฯ ตสมา ตสโสป เจตา เอกสส อปปนนา อพโพกณณาเอว ฯ เอกาย วปาเก ทนเน อตรา อนพลปปทายกา โหนต ฯ วฏฏขาณ นามาต อท วจน เนยยตถ น นตตถนต ต ววรตวา ทสเสต กมปเนสาตอาท วตต ฯ อกสล นาเมต อพล ทพพล น กสล วย มหาพลนต อาห เอกสมเยว อตตภาเว นยโตต ฯ อ ถา สมมตตนยาโม วย มจฉตตนยาโมป อจจนตโก สยา น จ มจฉตตนยาโม อจจนตโก ยท เอว วฏฏขาณโจทนา กถนต อาห อาเสวนวเสน ปนาตอาท ฯ ตสมา ยถา สก นมคโค นมคโคเอว พาโลต


วตต เอว วฏฏขาณโจทนา ฯ ยาทเส ห ปจจเย ปฏจจ อย ต ทสสน โอกกนโต ปน กทาจ ตปปฏปกเข ปจจเย ปฏจจ ตโต สสกขปนมสส น โหตต น วตตพพ ฯ เตน วตต เยภยเยนาต ตฏฏกานโย ฯ [๒๓๕] อต อนนตรยกมมโตป นยตมจฉาทฏ มหาสาวชช- ตราต เวทตพพา ฯ เตนาห เอกนปาตงคตตเร๑ นาห ภกขเว อ เอกธมมป สมนปสสาม ย เอว มหาสาวชช ยถยท ภกขเว มจฉาทฏ มจฉาทฏ ปรมาน ภกขเว วชชานต ฯ มจฉาทฏ ปรมา เอเตสนต มจฉาทฏ ปรมาน ฯ ป จ ห อนนตรยกมมาน มหาสาวชชาน นาม เตหป มจฉาทฏ เยว มหาสาวชชตราต อธปปาโย ฯ กสมา ฯ เตส ห ปรจเฉโท อตถ ฯ จตตาร ห อนนตรยกมมาน นรเย นพพตตาเปนตต วตตาน สงฆเภทกมมป นรเย กปปฏ ตกเมว โหต ฯ เอวเมเตส ปรจเฉโท อตถ โกฏ ป ายต ฯ นยตมจฉาทฏ ยา ปน ปรจเฉโท นตถ ฯ สา ห วฏฏสส มล ตาย สมนนาคตสส ภวโต วฏาน นตถ ฯ เย ตสส โสตพพ ม นต เตส วปปฏปาเทต๒ ตาย จ สมนนาคตสส เนว สคโค อตถ น มคโค ฯ กปปวนาเส มหาชเน พรหมโลเก นพพตตนเตป นยตมจฉาทฏ โก ตตถ อนพพตตตวา ปฏ จกกวาเฬ นพพตตต ฯ กมปน ปฏ จกกวาฬ น ฌายตต ฯ ฌายต ฯ ตสม ายมาเนป เอส อากาเส ๑. อง. เอก. ๒๐/๔๔. ๒. มโนรถปรณย เตป วปปฏปาเทนตต ทสสต ฯ . ว.


เอกสม โอกาเส ปจจตเยวาต วทนตต ตพพณณนา๑ [๒๓๖] ปรมาต มหาสาวชชภาเวน ปรมา อกกสคตาต อตโถ ฯ เตสนต อนนตรยกมมาน ฯ ปรจเฉโทต วปากวเสน ปรโยสาน ฯ วฏฏสส มล ตโต ตสมงค ปคคโล วฏฏขาณต เตนาห ตายาตอาท ฯ ต เจ คาห น วสสชเชต ตสส ปนป ตพภาวาวหตตา วตต ภวโต วฏาน นตถต น ปน สพพโส วฏานสส อภาวโต ฯ ยาทเส ห ปจจเย ปฏจจ อย ต ทสสน โอกกนโต ปน กทาจ ตปปฏปกเข ปจจเย ปฏจจ ตโต สสกขปนมสส น โหตต น วตตพพ ฯ ปฏ จกกวาเฬต ฌายมานสส จกกวาฬสส ปรโต ฯ เอกสม โอกาเสต ย ฌายมาน จ อชฌายมาน จ จกกวาฬาน อนตร ยตถ โลกนตรกนรยสม า ตาทเส เอกสม โอกาเส ฯ ปจจตเยวาต จกกวาเฬ ฌายมาเน อชฌายมาเนป อตตโน กมมพเลน ปจจตเยวาต วทนตต ตฏฏกา ฯ [๒๓๗] ยา จ มจฉาทฏ นยตาต อเหตกวาทอกรยวาท- นตถกวาเทส อ ตรา ฯ ต ห คเหตวา ต ปคคล พทธสตมป พทธสหสสมป โพเธต น สกโกตต นกเขปกณฑวณณนา๒ ฯ คเหตวา ตนต เจเตน ยท ต วสสชเชต มคโคปสส อนวารโตต ทสเสต ฯ เตเนว อาคมฏกถาส เยภยเยน ภวโต วฏาน นตถต วตต ฯ อต นยตมจฉาทฏ โก ตเสวกสสาป อนตรายกรตตา อารกา ปรวชเชตพโพ ฯ เตน สาม ผลาท- ๑. มโน. ป. ๑/๕๒๒. ๒. อฏ. สา. ๕๑๓.


วณณนาย๑ ตสมา อกลยาณชน อาสวสมโวรค อารกา ปรวชเชยย ภตกาโม วจกขโณต วตต ฯ ตสมาต ยสมา เอว สสารขาณภาวสสาป ปจจโย อกลยาณ- ชโน ตสมา ฯ ภตกาโมต ทฏธมมกสมปรายกปรมตถาน วเสน อตตโน คเณห วฑฒกาโมต ตฏฏกา ฯ [๒๓๘] อต อมาเหว ตห ทฏ ห กมมปถเภโท โหต นา าห ฯ เอวมป กาจป อปายคามนภาวโต น คเหตพพา ว ฯ เตนาห เอกนปาตงคตตเร๒ นาห ภกขเว อ เอกธมมป สมนปสสาม เยเนว สตตา กายสส เภทา ปรมมรณา อปาย ทคคต วนปาต นรย อปปชชนต ยถยท ภกขเว มจฉาทฏ มจฉาทฏ ยา ภกขเว สมนนาคตา สตตา กายสส เภทา ฯ เป ฯ อปปชชนตต ฯ [๒๓๙] เอกจจา มจฉาทฏ สคคาวรณาเจว โหต มคคาวรณา จ ฯ เอกจจา มคคาวรณาว น สคคาวรณา ฯ เอกจจา เนว สคคาวรณา น มคคาวรณา ฯ ตตถ อเหตกทฏ อกรยทฏ นตถกทฏ ต อย ตวธา สคคาวรณา เจว โหต มคคาวรณา จ ฯ ทสวตถกา อนตคคาหกา มจฉาทฏ มคคาวรณาว โหต น สคคาวรณา ฯ วสตวตถกา สกกายทฏ เนว สคคาวรณา น มคคาวรณา ฯ อทมปน วธาน ปฏกขปตวา อมสม ๑. ส. ว. ๑/๒๐๘. ๒. อง. เอก. ๒๐/๔๒.


สตเต มจฉาทฏ ยา ภกขเว สมนนาคตาต วจนโต อนตมโส วสตวตถก สกกายทฏ อปาทาย ทฏ นาม สคค อปเนต สมตถา นาม นตถ เอกนต นรยสมเยว นมชชาเปตต วตต ฯ ยถา ห มคคมาสปปมาณาป ปาสาณสกขรา อทเก ปกขตตา อปปลวมานา นาม นตถ เอกนต เหฏาว ปวสต เอวเมว อนตมโส สกกายทฏ ป สคค อปเนต สมตถา นาม นตถ เอกนต อปาเยส นมชชาเปตต ตพพณณนา๑) ฯ [๒๔๐] อย ตวธา สคคาวรณา เจว โหตต กมมปถปปตตยา มหาสาวชชภาวโต วตต ฯ สคคาวรณาย โหนตยา มคควพนธกภา- ภาเว วตตพพเมว นตถต วตต มคคาวรณา จาต ฯ สสสโต โลโกตอาททสวตถกา อนตคคาหกา มจฉาทฏ มคคาวรณา ว โหต วปรตทสสนภาวโต น สคคาวรณา อกมมปถปปตตโตต อธปปาโย ฯ อทมปน วธานนต วปรตทสสน จ นาม เนว สคคาวรณ น มคคาวรณนต วรทธเมต อทธมมภาวโต ฯ ตถา ห สต อปปหนาย เอว สกกายทฏ ยา มคคาธคเมน ภวตพพนต อธปปาเยน ยถาวตตวธาน ปฏกขปตวา น สคคาวรณาต สคคปปตตยา อวพนธกตต วทนเตห ทฏ ยา มคคาวหตาป นาม อน าตา โหตต ต วาท ปฏกขปนเตน ทฏ นาม สคค อปเนต สมตถา นาม นตถต วตต ฯ กสมา ฯ เอกนตครตร- สาวชชภตตตา ฯ เตนาห เอกนต นรยสมเยว นมชชาเปตต ๑. มโน. ป. ๑/๕๑๘.


อาทนต ตฏฏกา ฯ [๒๔๑] นกเขปกณฑวณณนายนต๑ รป อตตโต สมนปสสตต เอกา อจเฉททฏ รปวนต วา อตตาน อตตน วา รป รปสม วา อตตาน สมนปสสตต ตสโส สสสตทฏ โยต รปกขนเธ จตสโส ทฏ โย เอเสว นโย เวทนาทสต เอว วสตวตถกา สกกายทฏ ต อมมตถ วตวา ปน ตา สพพาป มคคาวรณา น สคคาวรณา ปมมคควชฌาต วตต ฯ อกรยวาทาทกถา ฯ [๒๔๒] อทาน ปาณาตปาตาทนมารมมณกถา ทสสยเต ฯ ปาณาตปาโต เจตถ ชวตนทรยารมมโณ อทนนาทาน- อพรหมจรยสราเมรยมชชปปมาทฏานาน รปธมเมส รปายตนาท- อ ตรสงขารารมมณาน มสาวาโท ยสส มสา ภณต ต อารภตวา ปวตตนโต สตตารมมโณ ฯ อพรหมจรยมป สตตารมมณนต เอเก ฯ เกจ อทนนาทาน จ ยทา สตโต หรตพโพ โหต ตทา สตตารมมณนต ฯ อปเจตถ สงขารวเสน สตเต อารภนต น ปณณตตวเสนาต ป จเวรวเสน ขททก- ปาวณณนาย๒ วตต ฯ [๒๔๓] ปาณาตปาโต ชวตนทรยารมมณโต สงขารารมมโณ โหต อทนนาทาน สตตารมมณ วา สงขารารมมณ วา มจฉาจาโร โผฏพพวเสน สงขารารมมโณ สตตารมมโณตป เอเก ฯ ๑. อฏ. สา. ๕๐๗. ๒. ป. โช. ข. ๒๒.


มสาวาโท สตตารมมโณ วา สงขารารมมโณ วา ตถา ปสณ- วาจา ผรสวาจา สตตารมมณาว สมผปปลาโป ทฏสสต- มตว าตวเสน สตตารมมโณ วา สงขารารมมโณ วา ตถา อภชฌา พยาปาโท สตตารมมโณว มจฉาทฏ เตภมกธมมวเสน สงขารารมมณา วา ป ตตวเสน สตตารมมณา วาต อฏสาลน-๑ สมมาทฏ สตตสงคตสตตวณณนา ฯ๒ ๓

[๒๔๔] อทนนาทาน สตตารมมณนต อท ป จสกขาปทา ปรตตารมมณาเอวาต๔ อมาย ป หาปจฉกปาลยา วรชฌต ฯ ย ห ปาณาตปาตาททสสลยสส อารมมณ ตเทว ตตเวรมณยา อารมมณ วตกกมตพพวตถโต เอว ห วรตต ฯ สตตารมมณนต วา สตตสงขาตสงขารารมมณตตเมว อปาทาย วตตนต น โกจ วโรโธ ฯ ตถา ห วตต สมโมหวโนทนย๕ ยาน เอตถ สตตารมมณานต วตตาน ตาน สตโตต สงขคเต สงขาเร เอว อารมมณ กโรนตต ฯ เอส นโย อโต ปเรสป ฯ วสภาควตถโน อตถ ปรโสต คเหตพพโต สตตารมมโณต เอเก ฯ เอโก ทฏโ เทว สตาตอาทนา สมผปปลปเน ทฏสสตมตว าตวเสน ฯ ตถา อภชฌาต เอตถ ตถาสทโท ทฏสสตมตว าตวเสนาต อทมป อปสหรต น สตตสงขารารมมณตตเมว ทสสนาทวเสน อภชฌายนโต ฯ นตถ สตตา โอปปาตกาต ปวตตมานาป มจฉาทฏ ๑. อฏ. สา. ๑๘๖. ๒. ป. ส. ๑๘๖. ๓. ส. ว. ๓/๓๑๕. ๔. ป จสกขาปทาน ปรตตารมมณานต ภวตพพ ฯ . ว. ๕. สม. ว. ๕๐๐.


เตภมกธมมวสยาเอวาต อธปปาเยนสสา สงขารารมมณตา วตตา ฯ กถมปน มจฉาทฏ ยา สพเพ เตภมกธมมา อารมมณา โหนตต ฯ สาธารณโต นตถ สกตทกกฏาน กมมาน ผลวปาโกต ปวตตมานาย อตถโต รปารปาวจรธมมาป คหตา เอว โหนตต สมมาทฏ สตต- สงคตสตตฏกา ฯ ปาณาตปาตาทยารมมณกถา ฯ [๒๔๕] กมมปถสททตโถ ต กมมาเนว ทคคตสคตน ปถภตตตา กมมปถา นามาต สงคตสตตวณณนาย๑ วตโต ฯ ปถภตตตาต ตาส ปวตตนปายตตา มคคภตตตาต ตฏฏกา ฯ นน เจตนา อภธมเม กมมปเถส น วตตาต ปฏปาฏยา สตตนน กมมปถภาโว น ยตโตต ฯ น อวจนสส อ เหตกตตา ฯ น ห ตตถ เจตนาย อกมมปถตตา กมมปถราสมห อวจน ฯ กทาจ ปน กมมปโถ โหต น สพพทาต กมมปถภาวสส อนยตตตา อวจน ฯ ยทา ปน กมมปโถ โหต ตทา กมมปโถต สงคโห น นวารโต ฯ เอตถาห ยท เจตนาย สพพทา กมมปถภาวาภาวโต อนยโต กมมปถภาโวต กมมปถราสมห อวจน นน อภชฌาทนมป กมมปถภาว อปปตตาน อตถตาย อนยโต กมมปถภาโวต เตสมป กมมปถราสมห อวจน อาปชชตต ฯ นาปชชต กมมปถตตา ตสภาคตตา วา เตส ตตถ วตตตตา ฯ ยท เอว เจตนาป ตตถ วตตพพา สยา ฯ สจจเมต สา ปน ๑. ส. ว. ๓/๓๑๓.


ปาณาตปาตาทกาต ปากโฏ ตสสา กมมปถภาโวต น วตตา สยา ฯ เจตนาย ห เจตนาห ภกขเว กมม วทาม ตวธา ภกขเว กายส เจตนา อกสล กมมนตอาทวจนโต๑ กมมปถภาโว ปากโฏ กมมเยว สคตทคคตน ตทปปชชนกสขทกขาน จ ปถภาเวน ปวตต กมมปโถต วจจตต ปากโฏ ตสสา ปถภาโว อภชฌาทนมปน เจตนาสมหภาเวน สจรตทจจรตภาโว เจตนาชนต- วฑฒตภาเวน สคตทคคตตทปปชชนกสขทกขาน ปถภาโว จาต น ตถา ปากโฏ กมมปถภาโวต เตเยว เตน สภาเวน ทสเสต อภธมเม เจตนา กมมปถราสภาเวน น วตตา ฯ อตถาชาตกตตา วา เจตนา เตห สทธ น วตตาต ทฏพพนต สงคตสตตาทฏกา ฯ อกสลกมมปถกถา ฯ [๒๔๖] ตโต วรมณ อตถโต ปาณาตปาตา เวรมณ อทนนาทานา กาเมส มจฉาจารา มสาวาทา ปสณาย วาจาย ผรสาย วาจาย สมผปปลาปา เวรมณ อนภชฌา อพยาปาโท สมมาทฏ ต เอว สงคตสตตาทส วตตา ทส กสลกมมปถาว ฯ ตตถ ปาณาตปาตาทโย วตตา ฯ [๒๔๗] สลกขนธวคเค กฏทนตสตตวณณนาย๑ ปาณาตปาตา เวรมณตอาทส เวรมณ นาม วรตต วตวา ตสสา ตวธตต วตต ฯ เวรเหตตาย เวร วจจต ปาณาตปาตาทปาปธมโม ต มณต มย อธ ตาย กถมาคจฉสต ตชเชนต วย นหรตต ๑. ส. ว. ๑/๓๗๗


เวรมณ ฯ ตโต วา ปาปธมมโต วรมต เอตายาต วรมณต วตตพเพ นรตตนเยน อการสส เอการ กตวา เวรมณต วตตนต ตฏฏกา ฯ [๒๔๘] สมมาทฏ สตตวณณนายมป๑ เวร มณตต เวรมณ เวร ปชหตต อตโถ ฯ วรมต วา เอตาย การณภตาย เวรมหา ปคคโลต วการสส เวการ กตวาป เวรมณต วตวา ตสสา ตวธตต วตต ฯ เวรนต ปาณาตปาตาทก ปาปธมม ฯ โส ห เวรเหตตาย เวรนต วจจต ฯ ต มณต มย อธ ตาย กถมาคจฉสต ตชเชนต วย นวาเรตต เวรมณ ฯ เตนาห ปชหตต ฯ วรมณต วตตพเพ นรตตนเยน [๒] เวการ กตวาต ตฏฏกา ฯ [๒๔๙] ขททกปาวณณนายมป๓ ตาทโสว เวรมณ- สททตโถ ฯ เอตถ จ วการสส เวการนต วสททสส นสสยภโต อกาโร วกาโร ตถา เวกาโรต อตเถ คหเต อการสส เอการนต เอเตน สทสตา โหต ฯ กตวาปต ปสทเทน อกรณ ว าเปต ฯ เตน เทว ปาา ยตตาต สทธ ฯ ตถา ห ขททกปาวณณนาย๔ เวรมณสกขาปท วรมณ สกขาปทนต ทวธา สชฌาย กโรนตต วตต ฯ [๒๕๐] สมปตตวรต สมาทานวรตต เทว โลกยวรตโย ๑. ป. ส. ๑/๒๘๐. ๒. เอตถนตเร ปน วการสสาต ปาเน ภวตพพ ฯ . ว. ๓-๔. ป. โช. ข. ข. ๑๘.


สพพวณณนาส เอกสมา ฯ โลกตตรวรต ปน เสตฆาตวรตต กฏทนตสตตวณณนาย๑ วตตา สมจเฉทวรตต ตท วณณนาส ฯ อสมาทนนสลสส สมปตตโต ยถาอปฏ ตวตกกมตพพวตถโต วรต สมปตตวรต ฯ สมาทานวเสน อปปนนา วรต สมาทานวรตต สพพสตตฏกา ฯ เสต วจจต อรยมคโค ตปปรยาปนนา หตวา ปาปธมมาน สมจเฉทวเสน ฆาตนา วรต เสตฆาตวรตต กฏทนตฏกา ฯ กเลสาน สมจฉนทนวเสน ปวตตา วรต สมจเฉทวรตต สมมาทฏ สตตฏกา ฯ [๒๕๑] อตถโต ปน เวรมณต กสลจตตสมปยตตา วรตต สมมาทฏ สตตวณณนา๒ ฯ ตถา อฏสาลน๓ ฯ ทวสป เหตาส โลกยโลกตตรวรตโย กถตา ฯ ขททกปาวณณนายนต๔ กาม เจสา เวรมณ นาม โลกตตราป อตถ อธ ปน สมาทยามต วตตตตา สมาทาน- วเสน ปวตตรหา สา น โหตต กามาวจรกสลจตตสมปยตตา วรตต เอว โลกตตรวรตสงขาต สมจเฉทวรต วชเชตวา ตทตรา เทวเยว กถตา ฯ ตา ตสโส วรตโย สทธ อารมมณาทวภาเคน อารต วรต ปาปาต เอตถ อาวภวสสนตต ฯ [๒๕๒] ยถาวตตา เจเต กสลกมมปถา กสลาน กายวจมโน ๑. ส. ว. ๑/๓๗๘. ๒. ป. ส. ๑/๒๘๐. ๓. อฏ. สา. ๑๘๘. ๔. ป. โช. ข. ข. ๑๘.


กมมาน โหนต ตทวารกาน ฯ ยทา ห วตต อสกโกนโต ปาณาตปาตา อทนนาทานา กาเมส มจฉาจารา ปฏวรมามต สกขาปทตตย หตถมทธาย คณหาต ตทา กมมมป กายกมม ทวารมป กายทวาร ฯ ยทา ปน วจเภท กตวา คณหาต ตทา กมม กายกมม ทวารนต วจทวาร ฯ ยทา ปน กายงควาจงคาน อโจเปตวา มนสาว คณหาต ตทา กมม กายกมม ทวารนต มโนทวาร ฯ มสาวาทา เวรมณอาทจตกกมปน วตตนเยเนว กายาทห คณหนตสสาป เอเสว นโย ฯ เอว กสลาน กายกมม- วจกมมาน ตส ทวาเรส สมฏหนต ฯ เตห จตเตห สหคตา อนภชฌาทโย ปน เจตนาปกขกา วา โหนต อพโพหารกา วา ฯ [๒๕๓] ธมมสงคณฏกาย ตวธา ภกขเว กายส เจตนา กสล กายกมมนตอาทวจนโต ปาณาตปาตาทปปฏปกขภตา ตพพรตวสฏา เจตนาว ปาณาตปาตาทวรตอาทกา โหนตต เจตนาปกขกา วาต วตต น วรตปกขกาต วตต ฯ [๒๕๔] อนภชฌาทสหคเตห ปน จตเตห กายงค โจเปตวา เจตยงคณสมมชชนคนธมาลาทปชนเจตยวนทนาทน กโรนตสส กมม มโนกมม ทวารนต กายทวาร ฯ อนภชฌาสหคเตน จตเตน วาจงค โจเปตวา อโห วต ย ปรสส วตตปกรณ น ต มมสสาต อนภชฌายโต อพยาปาทสหคตจตเตน สพเพ สตตา อเวรา อพยาปชฌา อนฆา สข อตตาน ปรหรนตต วทนตสส สมมาทฏ สหคตจตเตน อตถ ทนนนตอาทน อทาหรนตสส กมม


มโนกมม ทวารนต วจทวาร ฯ เอว กสล มโนกมม กายวจ- ทวาเรส สมฏาต ฯ เจตนา ปเนตถ อพโพหารกา ฯ กายทวาเร วจทวาเร จ สมฏ ตาป กายกมม วจกมมนต จ โวหาร น ลภต อนภชฌาทปปธานตตาต อธปปาโย ฯ ตวธา ภกขเว มโนส เจตนา กสล มโนกมมนต ปน วจนโต สภาเวเนว สา มโนกมม น อนภชฌาทปกขกา ฯ ตสมา อฏสาลนยมป อนภชฌาทปกขกา วาต น วตต ฯ กายงควาจงคาน ปน อโจเปตวา รโห นสนนสส มนสาว อนภชฌาทสหคตจตตาน อปปาเทนตสส กมมมป มโนกมม ทวารมป มโนทวารเมว ฯ เอว กสล มโนกมม มโนทวาเร สมฏหต ฯ อมสม ปนฏาเน เจตนาป เจตนาสมปยตตธมมาป มโนทวาเรเยว สมฏหนต ฯ ตสมา เจตนาย อพโพหารกภาโว นตถ ฯ สาป เหตถ มโนกมมนต โวหาร ลภต ฯ เจตนา เจตนากมม อนภชฌาทโย เจตนา- สมปยตตกมมนต เอตตกเมว ห มโนทวาเร เจตนาย อนภชฌาทห มโนกมมภาเว วเสโสต สฏกาอนฏกาอฏสาลนนโย ฯ [๒๕๕] เอตถาห นน ปาปวรต อธ คหตาว กมตถ อารต วรต ปาปาต ปน วกขตต ฯ วจจเต เย กมมปถวเสน เทสตา ตโต วรต อธ วตตา ฯ เย ป จเวรวเสน ตโต วรต ตตถ วตตา ฯ อปจ ป จส เวเรส อาทโต จตตาร เวราน กมมกกเลสาต สคาลสตเต วตตาน สราปาน โภคาน อปาย- มขนต ตสมา สคาลสตเต เทสนาวเสน ปาปวรต ทสเสต


อารต วรต ปาปาตอาท วตตนต ทฏพพ ฯ อฏกถาจรเยหป อมมตถ ว าเปตกาเมห ปาณาตปาโต โข คหปตปตต กมมกกเลโสตอาทกา สคาลสตตปาล ตตถ ทสสตา ฯ สา อปร อาวภวสสต ฯ ภวเตวว นน โย อกสลกมมปถโต วรมต โส อตถโต กสลกมมปถธมม จรต นาม ฯ โย ต จรต โส อตถโต อกสลกมมปถโต วรต นาม ฯ เอว สนเต กมตถ ทาน จ ธมมจรยา จาต เอตถ ธมมจรณ ปน วกขตต ฯ วจจเต อธ ตสสาเอว มงคลตตทสสนตถ เวรมณ วนโยต วตตา ฯ ตตถ ปน เวรมณ ธมมจรณสส มงคลตตทสสนตถ ธมมจรยาต วตตา ฯ อปจ ธมมจรยา นาม อตถโต ทสกสล- กมมปถธมโม เอว ฯ โส ห สาเลยยกสตตาทส เอว เทสโต ตสมา สาเลยยกสตตาทเทสนาวเสน ธมมจรยาต วตตนต ทฏพพ ฯ อฏกถาจรเยห ธมมจรยสมจรยเหต โข คหปตโยตอาทกา สาเลยยกสตตาทปาล ตตถ ทสสตาต ฯ กสลกมมปถกถา ฯ [๒๕๖] ทวส จ ปเนเตส กมมปเถส กสลกมมปถา สจรตานตป วจจนต อตเร ทจจรตานต ฯ ตตถ ทจจรต อกรณยตตา น กตตพพ อตร กรณยตตา กตตพพ ฯ กรณย กโรนโต ห อตตานวาทาท น ปาปณาต กโรนโต ปาปณาต ฯ เตนาห ภควา ทกงคตตเร อานนทสตเต๑ เอกเสนาห อานนท อกรณย ๑. อง. ทก. ๒๐/๗๓.


วทาม กายทจจรต วจทจจรต มโนทจจรต ฯ ยทท๑ อานนท มยา เอกเสน อกรณย อกขาต กายทจจรต วจทจจรต มโนทจจรต ตสม อกรณเย กยรมาเน อย อาทนโว ปาฏกงโข อตตาป อตตาน อปวทต อนวจจ ว ครหนต ปาปโก กตตสทโท อพภคคจฉต สมมฬโห กาล กโรต กายสส เภทา ปรมมรณา อปาย ทคคต วนปาต นรย อปปชชตต จ เอกเสนาห อานนท กรณย วทาม กายสจรต วจสจรต มโนสจรต ฯ ยทท๒ อานนท มยา เอกเสน กรณย อกขาต กายสจรต วจสจรต มโนสจรต ตสม กรณเย กยรมาเน อย อานสโส ปาฏกงโข อตตาป อตตาน น อปวทต อนวจจ ว ปสสนต กลยาโณ กตตสทโท อพภคคจฉต อสมมฬโห กาล กโรต กายสส เภทา ปรมมรณา สคต สคค โลก อปปชชตต จ ฯ [๒๕๗] เอวมฏกถาย อาคารยานาคารยวเสน ทวโธ วนโย วตโต ฯ อปจ วนโยต อาจารปปณณตตวนโยตปยตโถ ยชชต ฯ ตทตถ วภาเวต ทวตาปสวตถ ทฏพพ ฯ อตเต กร โพธสตโต คนธาโร นาม ตาปโส อโหส ฌานาภ าลาภ ฯ ตสเสโก สหายโก เวเทโห๓นาม ตาปโส ฯ เตส เวเทโห โลณสนนธ อกาส ฯ คนธาโร ตมตถ ตวา อเนกปปกาเรน ต ครห ฯ โส ครห อสหนโต ตสส กชฌ ฯ โพธสตโต ตสส อนกมปาย ต โอวทนโต สตตกนปาเต คนธาร- ชาตเก๔ อมา เทว คาถา อภาส ๑-๒. ปาลย จ ยมทนต ปาโ ทสสต ฯ . ว. ๓. วเทโหตป ปาโ ฯ ๔. ข. ชา. ๒๗/๒๒๔ ชาตกฏกถา. ๕/๑๘๑.


โน เจ อสส สกา พทธ วนโย วา สสกขโต วเน อนธมหโสว จเรยย พหโก ชโน ฯ ยสมา จ ปนเธกจเจ อาเจรมห สสกขตา ตสมา๑ วนตวนยา ธรา จรนต สสมาหตาต ฯ [๒๕๘] ตาสมตโถ สมม เวเทห อเมส สตตาน สเจ อตตโน พทธ วา ปณฑเต โอวาททายเก นสสาย อาจารปปณณตตวนโย วา สสกขโต น ภเวยย ฯ เอว สนเต ยถา ตณลตาทคหเน วเน อนธมหโส โคจราโคจร สาสงกนราสงก จ าน อชานนโต วจรต ตถา ตมหาทโส พหโก ชโน จเรยย ฯ ยสมา ปน อธ เอกจเจ สกาย พทธยา วรหตา สตตา อาจรยสนตเก อาจารปปณณตตยา สสกขตา ตสมา อาจรเยห อตตโน อนรเป วนเย วนตตตา วนตวนยา สสมาหตา เอกคคจตตา หตวา จรนตต ฯ อท ทสเสต อมนา ห สตเตน คหนา หตวา อตตโน กลานรปา ปพพชเตน ปพพชชานรปา สกขา สกขตพพา ฯ คหโนป ห อตตโน กลานรเปส กสโครกขาทส สสกขตา สมปนนาชวา หตวา สสมาหตา จรนต ปพพชตาป ปพพชชานรเปส ปาสาทเกส อภกกนตปปฏกกนตาทส อธสลอธจตตอธปป าสกขาส จ สสกขตา สสมาหตา จรนต ฯ โลกสม ห พาหสจจ จ สปป จ วนโย จ สสกขโต สภาสตา จ ยา วาจา เอตมมงคลมตตมนต ฯ ๑. ชาตกฏกถาย ปทมท น ทสสต ฯ . ว.


ต สตวา เวเทโห ตสโสวาเท ตวา เตน กถตนเยน กสณปรกมม กตวา ฌานาภ าลาภ อโหส ฯ เต อโภ พรหมโลกปคา ฯ อยเมตถ สงเขโป ฯ วตถาโร ต ตโต คเหตพโพ ฯ ทวตาปสวตถ ฯ วนโยตปทกถา ฯ


สภาสตวาจากถา [๒๕๙] สภาสตา จ ยา วาจาต เอตถ ปน ฯ วาจาต สมลลปนวาจา ยา สา วาจา ครา พยปโถต๑ จ วาจา เนฬา กณณสขาต๒ จ เอวมาทส อาคจฉต ฯ ยาย ปน วาจาย เจ กต กมมนต๓ เอว ว ตต จ ยา จตห วจทจจรเตห อารต ฯเปฯ อย วจจต สมมาวาจาต๔ เอว วรต จ ผรสา ภกขเว วาจา อาเสวตา ภาวตา พหลกตา นรยสวตตนกา โหตต๕ เอว เจตนา จ วาจาต อาคจฉต สา อธ อนธปเปตา ฯ กสมา ฯ อภาสตพพโตต สตตนปาเต สภาสตสตตวณณนาย เจว ป จก- นปาตงคตตเร สภาสตฏกาย จ วตต ฯ [๒๖๐] ตตถ วาจา คราต อท วจว ตตนทเทเส อาคต วาจ สนธาย วตต เจ ยชชต ฯ มสาวาทสกขาปทวภงเค เจ น ยชชต ฯ ตตถ ห เจตนาวาจา ลพภต ฯ เตน ตสกขาปทวณณนาย๖ วาจาต มจฉาวาจาปรยาปนนา วจนสมฏาปกา เจตนาต วตต ฯ ตฏฏกายมป วตต เอตายาต วาจา วจนสมฏาปกา เจตนาต วตต ฯ วาจาสทโท กรณสาธโน เจตนาย วตตต ฯ เตน พรหม- ชาลฏกาย เจตนา ปสณวาจา ปสณ วตต เอตายาต วตต ฯ ๑. อภ. ส. ๓๔/๒๑๓. ๒. ท. ส. ๙/๖. ๓. อฏ. สา. ๑๖๓. ๔. อภ. ว. ๓๕/๓๒๐. ๕. อง. อฏก. ๒๓/๒๕๒. ๖. สมนต. ๒/๒๘๓.


ตตถ วตตต วทตต อตโถ ฯ เตน สททนตย วจ ว ตตย วาจาย วตต วจต วจนต วจส อจจาทน กตต- ปทาน ฯ ตตถ วตตต วทต อาขยาตปท เจตนต วตต ฯ น โส อธาธปเปโต ฯ กมมสาธโน ปน สทเท วตตต โส อธาธปเปโต ฯ เหฏา วตโตว ฯ [๒๖๑] วาจาย เจ กต กมม วจกมมนต วจจต วจ จ วจกมม จ อ ม ววตถตาต๑ วจกมมววตถาเน วตตมท อฏกถาจรเยหต ตสมา สทโทว วาจา น เจตนาต นฏเมตถ คนตพพ ฯ ยนตวฏสาลนย๒ จตห ภกขเว องเคห สมนนาคตา วาจา สภาสตา โหต น ทพภาสตา อนวชชา จ อนนวชชา จ ว นนต อย เจตนา วาจา นามาต วจกมมทวารกถาย วตต ต ยถาวตตวณณนาห วรชฌต ฯ [๒๖๒] สภาสตลกขณนต ป จห ภกขเว องเคห สมนนาคตา วาจา สภาสตา โหต น ทพภาสตา อนวชชา จ อนนวชชา จ ว น ฯ กตเมห ป จห ฯ กาเลน จ ภาสตา โหต สจจา จ ภาสตา โหต สณหา จ ภาสตา โหต อตถส หตา จ ภาสตา โหต เมตตจตเตน จ ภาสตา โหต ฯ อเมห โข ภกขเว ป จห องเคห ฯเปฯ ว นนต ป จกนปาตงคตตรสส ๑. นย- อฏ. สา. ๑๖๓. ๒. อฏ. สา. ๑๖๕.


จตตถปณณาสเก สภาสตสตเต๑ วตต ฯ ตพพณณนาย น ก จ วตต ฯ [๒๖๓] องเคหต การเณห ฯ องคยนต เหตภาเวน ายนตต องคาน การณาน ฯ การณตเถ จ องคสทโท ฯ ป จหต เหตมห นสสกกวจน ฯ สมนนาคตาต สมนอาคตา ปวตตา ฯ วาจาต สมลลปนวาจา ฯ อนวชชาต ราคาทวชชรหตา ฯ อมนาสสา การณสทธ อคตคมนาทปปตตโทสาภาว จ ทเปต ฯ ราคโทสวมตต ห วาจ ภาสโต อนโรธวโรธววชชนโต อคตคมน ทรสมสสตเมวาต ฯ อนนวชชาต อนวาทวมตตา ฯ อมนาสสา สพพาการสมปตตยา อนนวชชตาต ทเปต ฯ ว นนต ปณฑตาน ฯ เตน นนทาปสสาส พาลา อปปมาณาต ทเปต ฯ อเมห โขตอาทห ตาน องคาน ปจจกขโต ทสเสนโต ต วาจ นคเมต ฯ ย จ อ เ ปฏ าทอวยเวห นามาทห ปเทห ลงควจนวภตตกาล- การกสมปตตห จ สมนนาคต มสาวาทาทวาจมป สภาสตาต ป เปนต ต ปฏเสเธต ฯ อวยวาทสมนนาคตาป ห ตถารป วาจา ทพภาสตาว โหต อตตโน จ ปเรส จ อนตถาวหตตาต ตฏฏกา ฯ [๒๖๔] เอว ป จกงคตตเร ป จธา สภาสตลกขณ วตต ฯ สตตนปาตสส ตตยวคเค สภาสตสตเต ต จตทธา ฯ วตต ห๒ ตตถ จตห ภกขเว องเคห สมนนาคตา วาจา สภาสตา โหต ๑. อง. ป จก. ๒๒/๒๗๑. ๒. ข. ส. ๒๕/๔๑๑.


น ทพภาสตา อนวชชา จ อนนวชชา จ ว น ฯ กตเมห จตห ฯ อธ ภกขเว ภกข สภาสตเยว๑ ภาสต โน ทพภาสต ธมมเยว ภาสต โน อธมม ปยเยว ภาสต โน อปปย สจจเยว ภาสต โน อลก ฯ อเมห โข ภกขเว จตห องเคห สมนนาคตา วาจา สภาสตา โหต น ทพภาสตา อนวชชา จ อนนวชชา จ ว นนต ฯ เอว จ ปน วตวา ปน ตทตถทปกเมวม คาถมาห สภาสต อตตมมาห สนโต ธมม ภเณ นาธมม ต ทตย ปย ภเณ นาปปย ต ตตย สจจ ภเณ นาลก ต จตตถนต ฯ [๒๖๕] ตตถ องเคหต การเณห อวยเวห วา ฯ มสาวาทา เวรมณอาทน ห จตตาร สภาสตวาจาย การณาน สจจวจนาทโย จตตาโร อวยวา ฯ การณตเถ จ องคสทโท ฯ จตหต นสสกกวจน โหต อวยวตเถ กรณวจน ฯ สมนนาคตาต สมนอาคตา ปวตตา ยตตา จ ฯ สภาสตาต สฏ ภาสตา ฯ เตนสสา อตถาวหต ทเปต ฯ น ทพภาสตาต น ทฏ ภาสตา ฯ เตนสสา อนตถานาวหต ฯ อนวชชาต ราคาทโทสวรหตา ฯ เตนสสา การณสทธ อคตคมนาทปปตตโทสาภาว จ ทเปต ฯ อนนวชชา จาต อปวาทวมตตา ฯ เตนสสา สพพาการสมปตต ๑. ปาลยนต อธ สภาสต เวาต ทสสต ฯ . ว.


ทเปต ฯ ว นนต ปณฑตาน ฯ เตน นนทาปสสาส พาลา อปปมาณาต ทเปต ฯ อธาต อมสม สาสเน ฯ สภาสตเยว ภาสตต ปคคลาธฏาย เทสนาย จตส อ ตรงคนทเทสวจน ฯ โน ทพภาสตนต ตสเสวงคสส๑ ปฏกเขปภาสนนวารณ ฯ เตน มสาวาทาทโยป กทาจ วตตพพาต ทฏ นเสเธต ฯ โน ทพภาสตนต อมนา วา มจฉาวาจปปหาน ทเปต ฯ สภาสตนต อมนา ปหนมจฉาวาเจน สตา ภาสตพพวจนลกขณ ยถา ปาปสส อกรณ กสลสส จปสมปท ฯ องคปรทปนตถ ปน อภาสตพพ ปพเพ อวตวา ภาสตพพเมวาห ฯ เอส นโย ธมมเยวาตอาทสป ฯ เอตถ จ สภาสตเยว ภาสต โน ทพภาสตนต อมนา ปสณาท- โทสรหต สมคคตการณวจน วตต ฯ ธมมเยว ภาสต โน อธมมนต อมนา สมผปปลาปโทสรหต ธมมโต อนเปต มนตาวจน วตต ฯ อตเรห ทวห ผรสาลกรหตาน ปยสจจวจนาน วตตาน ฯ อาห สนโตต พทธาทโย สภาสต อตตม เสฏนต กเถส วณณยส ฯ ทตย ตตย จตตถนต อท ปพเพ นททฏกกม อปาทาย วตตนต ตพพณณนา๒ ฯ [๒๖๖] มสาวาทา เวรมณยาทก จตพพธ วจสจรต สภาสต- วาจาย การณงค สภาสตภาสนาทก จตพพธ อวยวงคนต ทฏพพ ฯ วจกมมทวารกถาฏกายมป สภาสตภาสนสงขาตา อปสณวาจา ๑. ปรมตถโชตกาย ห ตสเสว วาจงคสสาต ทสสต ฯ . ว. ๒. ป. โช. ข. ส. ๒/๒๕๐.


ธมมภาสนสงขาโต อสมผปปลาโป ปยภาสนสงขาตา อผรสวาจา สจจภาสนสงขาโต อมสาวาโท จาต จตพพธ อวยวงค วตต ฯ [๒๖๗] ตสมา มสาวาทาทน อาทนว สมปสสนเตน สภาสต- วจนเมว วตตพพ ฯ โส จาทนโว อฏกนปาตงคตตเร สพพ- ลหสสตเตป อาคโต ฯ วตต ห ตตถ๑ มสาวาโท ภกขเว อาเสวโต ภาวโต พหลกโต นรยสวตตนโก โหต ตรจฉานโย นสวตตนโก ปตตวสยสวตตนโก โย สพพลหโส มสาวาทสส วปาโก มนสสภตสส อภตพภกขานสวตตนโก โหต ฯ ปสณา ภกขเว วาจา อาเสวตา ฯเปฯ ปตตวสยสวตตนกา โย สพพ- ลหโส ปสณาย วาจาย วปาโก มนสสภตสส มตตเภทสวตตนโก โหต ฯ ผรสา ภกขเว วาจา ฯเปฯ โย สพพลหโส ผรสาย วาจาย วปาโก มนสสภตสส อมนาปสททสวตตนโก โหต ฯ สมผปปลาโป ภกขเว อาเสวโต ฯเปฯ โย สพพลหโส สมผป- ปลาปสส วปาโก มนสสภตสส อนาเทยยวาจาสวตตนโก โหตต ฯ [๒๖๘] ตตถ สพพลหโสต สพพลหโก ฯ อภตพภกขาน- สวตตนโกต อภเตน อพภกขาน สวตเตต เยน เกนจ กต คนตวา ตสเสว อปร ปตต ฯ มตตเภทสวตตนโกต มตเตห เภท สวตเตต ย ย มตต กโรต โส โส ภชชตเยว ฯ อมนาปสททสวตตนโกต ยา สา วาจา จณฑกา๒ กกกสา กฏกา อภสชชน มมมจเฉทกา คตคตฏาเน ตเมว สณาต ๑. อง. อฏก. ๒๓/๒๕๒. ๒. กณฏกาตป ปาโ ฯ . ว.


มนาปสททสสวน น ลภต ฯ เอวรโป ห ผรสวาจาย คตมคโค นาม ฯ อนาเทยยวาจาสวตตนโกต อคคเหตพพ วจน สวตเตต ตว กสมา กเถส โก ตว วจน คเหสสตต วตตพพตต อาปชชต ฯ อย สมผปปลาปสส คตมคโคต ตพพณณนา๑ ฯ [๒๖๙] อปจ ปสณวาจาทนโว สกรเปตวตถนา ทเปตพโพ ฯ กสสปพทธกาเล กร เอกสม คามกาวาเส สฏ วสโส มหาเถโร เอกนสฏ วสโส อนตเถโรต เทว เถรา เอกมาต กจฉมห วตถภาตกา วย สมคควาส วสส ฯ อเถโก ธมมกถโก ภกข ต อาวาส อาคนตวา ภกขาจารสมปท ทสวา เต ตโต ปลาเปตวา สย ตตถ วสตกาโม ภนเต อนตเถโร มมาคตทวสโต ปฏาย เอวมาห สปปรส ตว กลปตโต อย มหาเถโร อลชช อเปสโล เอเตน สทธ สมโภค กโรนโต อปปรกขตวา กเรยยาสต มหาเถรสส เปส อปสหรตวา ปน อนตเถรสสาป ตเถว เปส อปสหร ฯ เต เทว เถรา ภชชตวา ตโต ปกกมนตา เอกมคเคน อคนตวา ยถารจตฏาเน วสตวา อปรภาเค วสสสตจจเยน เอกวหาเร เอกเสนาสเน อ ม สมาคนตวา อ ม อจจย เทเสตวา ตทวส สมคคา หตวา อายาม ต ตโต วหารโต นกกฑฒสสามาต ต วหาร คนตวา น ตว อธ วสต ยตตรโปต อจฉร ปหรส ฯ โส ตตถ าต อสกโกนโต ปลาย ฯ อถ น วสตวสสสหสสาน กตสมณธมโม สนธาเรต ๑. มโน. ป. ๓/๒๙๑.


นาสกข ฯ โส ตโต จโต อวจมห เอก พทธนตร ปจตวา อทาน คชฌกเฏ สกรเปโต อโหส ฯ ตสส สรร ตคาวต มนสสสรรสทส สส สกรสสสทส ฯ ตสส มเข นงคฏ ชาต ตโต ปฬวา ปคฆรนตต ฯ ธมมปทสส มคควคเค อท วตถ ฯ [๒๗๐] ตสมา ทพภาสตวาจาสงขาต ปสณวาจ ปหาย สภาสต- สงขาตา อปสณวาจาว กเถตพพา ฯ วงคสตเถโรป อมเมวตถ ว าเปนโต ภควโต สมมขา สภาสตสตตปรยาปนน อม คาถมาห ตเมว วาจ ภาเสยย ยายตตาน น ตาปเย ปเร จ น วหเสยย สา เว วาจา สภาสตาต๑ ฯ ตตถ น ตาปเยต วปปฏสาเรน น ตาเปยย ฯ น วหเสยยาต อ ม ภนทนโต น พาเธยย ฯ สา เว วาจาต สา วาจา เอกเสเนว สภาสตา ฯ [๒๗๑] โย ปน สมผ นรตถก ปลปต โส อธมมวาท นาม ฯ อธมมภาสโก จ สทธมม อนตรธาเปต นาม ฯ เตนาห เอกนปาตงคตตเร๒ เยป เต ภกขเว ภกข อธมม ธมโมต ทเปนต เตป๓ ภกขเว ภกข พหชนาหตาย ปฏปนนา พหชนาสขาย พหโน ชนสส อนตถาย อหตาย ทกขาย เทวมนสสาน พห จ เต ภกขเว ภกข อป ปสวนต เตปม๔ สทธมม อนตรธาเปนตต ฯ ตสมา อธมมภาสนสงขาต สมผปปลาป ปหาย ธมมภาสนสงขาโต ๑. ส. ส. ๑๕/๒๗๘. ๒. อง. เอก. ๒๐/๒๕. ๓. ปสทโท ปาลย น ทสสต ฯ ๔. เตจมนต ฯ . ว.


อสมผปปลาโปว กาตพโพ๑ ฯ กสสปพทธกาเล ปเนโก กปโล นาม ภกข พหสสโต เตปฏโก อโหส มหาปรวาโร มหาลาโภ จ ฯ โส พาหสจจมเทน มตโต ลาภตณหาย อภภโต ปณฑตมาน หตวา ปเรห วตต กปปย อกปปยนต วตวา เปสเลห ภกขห มา อาวโส กปล เอว อวจาต โอวทยมาโนป ก ตมเห ชานาถ รตตมฏ - สทสาตอาทห วจเนห ขขเสนโต วมเภนโต เตส อตตโน วจน อคคณหนตาน ผรสาย วาจาย อกโกสกปรภาสโก อโหส ฯ โส ตโต จวตวา อวจมห นพพตตตวา ตตเถก พทธนตร ปจตวา วปากาวเสเสน อจรวตยา สวณณวณโณ มจโฉ หตวา นพพตต ฯ ย โส ปพเพ ภกข อกโกส ปรภาส ตสส นสสนเทนสส มข ทคคนธ ชาต ฯ โส ตโต จโต ปน อวจมหเยว นพพตต ฯ กปลสตตวณณนาทส กปลมจฉวตถ ฯ [๒๗๒] ตสมา อปปยวจนสงขาต ผรสวาจ ปหาย ปยวจน- สงขาตา อผรสวาจาว กเถตพพา ฯ สตถาป ผรสวาจ วทนเต ฉพพคคเย ภกข วครหตวา ภกขเว ผรสวาจา นาม อนตถการกา ตรจฉานคตานป อมนาปา ปพเพป เอโก ตรจฉานคโต อตตาน ผรเสน สมทาจรนต สหสเสน ปราเชสต วตวา อตต อาหร อตเต ตกกสลาย โพธสตโต โคโยนย นพพตต ฯ อเถโก พราหมโณ ต ตรณวจฉกกาเลเยว ทกขณทายกาน สนตเก ลภตวา ๑. กเถตพโพต ปเทน ภวตพพ ฯ . ว.


นนทวสาโลต นาม กตวา ปตตฏาเน เปตวา ยาคภตตาทห โปเสส ฯ โส วยปปตโต พราหมณ อนกมปมาโน คจฉ พราหมณ มยห พลพทโท อตพทธ สกฏสต ปวตเตสสตต วตวา โควนทเสฏ นา สทธ สหสเสน อพภต กโรหต อาห ฯ พราหมโณป คนตวา ตถา วตวา สกฏสต วาลกาสกขรปาสาณาทน ปเรตวา ปฏปาฏยา เปตวา โยตเตน เอกโต พนธตวา จกกาน เหฏา อปตถมภนทณฑเก ทตวา ยถา เอกสม โคเณ วหนเต ยคโกฏ นจจลา เอโต วา อโต วา น คจฉต เอว ปรมสกฏธเร เอก ยคโกฏ โยตเตน พนธตวา อปตถมภนทณฑก ทตวา เอกาย ยคโกฏยา นนทวสาล โยเชตวา สกฏธเร นสทตวา ปโตท อกขปตวา อ ฉ กฏ วหสส กฏาต ต อกฏ กฏวาเทน สมทาจรต ฯ นนทวสาโล อมนาปสทท สตวา ตตเถว นจจโล อฏาส ฯ พราหมโณ สหสเสน ปราชโต เคห คนตวา โสกาภภโต นปชช ฯ นนทวสาโล จรตวา อาคโต ต โสกาภภต ทสวา คจฉ พราหมณ โควนทเสฏ นา สทธ ทวห สหสเสห อพภท กโรห มา จ ม กฏวาเทน สมทาจรสต อาห ฯ พราหมโณ คนตวา ตเถว วตวา อ ฉ ภทร วหสส ภทราต อาห ฯ นนทวสาโล มนาปสทท สตวา อตพทธ สกฏสต เอกเวเคน อากฑฒตวา ปจฉา ต สกฏ ปรโต ตสกฏฏาเน เปส ฯ ก จาป ปพเพ ปตฏ ตารปปเทส ปน๑ อาเร ปตเต ๑. อเรตป ปาโ ฯ . ว.


ปวตตต โหต สกฏสต โพธสตโต ปน ปรมสกเฏน ปตฏ ตฏาเน ปจฉม สกฏ ปตฏาเปตวา สกฏสตปปมาณ ปเทส ปวตเตส ฯ โพธสตตาน ห สถลกรณ นาม นตถต ฯ เอว อตต อาหรตวา น ภกขเว ผรสวจน นาม กสสจ มนาปนต วตวา เอกนปาตสส ตตยวคเค นนทวสาลชาตเก๑ อม คาถมาห [๒๗๓] มน เมว ภาเสยย นามน กทาจน มน ภาสมานสส ครภาร อทพพห๒ ธน จ น อลาเภส เตน จตตมโน อหต ฯ ตตถ มน เมวาต ปเรน สทธ ภาสมาโน จตทโทสวรหต มธร มนาป สณห มทก ปยวาจเมว ภาเสยย ฯ อทพพหต นนทวสาโล อมนาป ภาสมานสส ภาร อนทธรตวา ปจฉา มนาป ภาสมานสส พราหมณสส ครภาร อทธรตวา ปาเปสต อตโถ ฯ ทกาโร ปเนตถ พย ชนสนธวเสน ปทสนธกโร ฯ ปาจตตยวณณนาย๓ เตน จตตมโน อหต เตน พราหมณสส ธนลาเภน อตตโน กมเมน จ โส นนทวสาโล อตตมโน อโหสต วตต ฯ วนยโปตถเก ปน มนาปเมว ภาเสยย นามนาป กทาจน มนาป ภาสมานสสาต ลขต ฯ นนทวสาลวตถ ฯ$ ๑. ข. ชา. ๒๗/๑๐. ตทฏกถา. ๑/๒๘๗. ๒. มหาวภงเค อทโส ชาตกปาลยมปน อททธรต ทสสต ฯ . ว. ๓. สมนต. ๒/๒๘๖.


[๒๗๔] ปนป สตถา เต วครหตวา สารมภวตถ กเถส อตเต โพธสตโต ตกกสลาย อ ตรสส พราหมณสส สารมโภ นาม พลพทโท อโหสต ฯ ปพพสม ฯ อตต กเถตวา ตสเสว นวมวคเค๑ สารมภชาตเก อม คาถมาห กลยาณเมว ม เจยย น ห ม เจยย ปาปก โมกโข กลยาณยา สาธ มตวา ตปปต ปาปกนต ฯ ตตถ กลยาณเมวาต จตทโทสวนมตต สนทร อนวชชเมว วาจ ม เจยย วสสชเชยย กเถยย ฯ ปาปกนต ลามก ปเรส อปปย อมนาป น ห ม เจยย น กเถยย ฯ โมกโข กลยาณยา สาธต กลยาณวาจาย ม จนเมว สนทร ภททก ฯ มตวา ตปปต ปาปกนต ลามก ผรส วาจ ม จตวา กเถตวา ปคคโล โสจต กลมตต ฯ สารมภวตถ ฯ [๒๗๕] ปยวาท จ นาม อ เห อตเรกลทธลาภ โหต ฯ ตตรท วตถ อตเต พาราณสย จตตาโร เสฏ ปตตา นครา นกขมม เอกสม าเน นสทตวา เอก พหมส ลภตวา ยานก ปเรตวา วกกณต นคร อาคจฉนต มคลททก ทสวา ต มสขณฑ ยาจส ฯ เตเสวโก อเร ลททก เทห เม มสขณฑนต อาห ฯ ลททโก ปร ก จ ยาจนเตน นาม ปยวจเนน ลปตพพ๒ ผรสา วต เต ๑. ข. ชา. ๒๗/๒๘. ตทฏกถา. ๒/๒๐๗. ๒. ภวตพพนตป ปาโ ฯ . ว.


วาจา สา ห ผรสตาย กโลมกสทส ตสมา ตว วาจาสทส กโลมก ทมมต วตวา นรส กโลมกมสขณฑ อทาส ฯ ทตโย เชฏภาตก มสขณฑ เม เทหต อาห ฯ ลททโก สมม อธ โลเก มนสสาน องคสทสตตา องคเมต ยทท ภาตา ภคนต ตสมา ตเวสา องคสทส วาจาต เอตสสา อนจฉวก องคเมว ทมมต วตวา องคมส อทาส ฯ ตตโย ตาต มสขณฑ เม เทหต อาห ฯ ลททโก [๒๗๖] ตาตาต ปตโต วทมาโน กมเปต หทย ปต หทยสส สทส วาจา หทย สมม ททาม เตต วตวา หทยมเสน สทธ มธร มส อทาส ฯ จตตโถ สหาย มสขณฑ เม เทหต อาห ฯ ลททโก ยสส ปรสสส คาเม สหาโย นตถ ตสส โส คาโม ยถา นมมนสส อร ตเถว โหต อจจาย ตว วาจา สพเพน อตตโน สนตเกน วภเวน สทส ตสมา สพพเมวท มม สนตก มส สยานก ทมมต วตวา เตน สทธ ตสส เคห ยานก ปาเชนโต อทาส ฯ เสฏ ปตโตปสส สกการสมมาน กตวา ปตตทารมสส ปกโกสาเปตวา ลททกกมมโต อปเนตวา อตตโน กฏมพมชเฌ วสาเปนโต ยาวชว เตน สทธ อเภชชสหาโย อโหสต ฯ จตกกนปาตสส ทตยวคเค มสลาภชาตเก๑ เสฏ ปตตวตถ ฯ [๒๗๗] ตสมา ปยเมว ภาสตพพ ฯ วงคสตเถโรป อมเมวตถ ๑. ข. ชา. ๒๗/๑๓๘. ตทฏกถา. ๔/๒๘๖.


ว าเปนโต ภควโต สมมขา สภาสตสตตปรยาปนน๑ อม คาถมาห ปยวาจเมว ภาเสยย ยา วาจา ปฏนนทตา ย อนาทาย ปาปาน ปเรส ภาสเต ปยนต ฯ ตตถ ปฏนนทตาต หฏเน หทเยน ปฏมข คนตวา สมปยายตา ฯ ย อนาทายาต ย วจน ภาสนโต ปเรส ปาปาน อปปยาน ปฏกลาน ผรสวจนาน อนาทยตวา อตถพย ชนมธร ปยวจนเมว ภาสต ต ปยวาจเมว ภาเสยยาต อตโถ ฯ [๒๗๘] มสาวาท ปน ปฏลทธโตป ปฏลภตพพโตป ปรหายต ทกข จ ปปโปต ฯ อมพมนตชานนกพราหมณาทโย เจตถ นทสสน ฯ อตเต กร โพธสตโต ปจจนตนคเร จณฑาลคาเม จณฑาโล หตวา ปณฑโต พยตโต อกาเล ผลคคณหาปกมนต อ าส ฯ โส ปาโตว อร คนตวา อมพรกขโต สตตปทมตถเก โต มนต ปรชปเปตวา๒ รกข อทกปปสเตน ปหร ฯ ตขณ เว ปราณปตตาน ปตนต นวาน จ อฏหนต ปปผาน ปปผตวา ปตนต ผลาน อฏหตวา มหตเตเนว ปจตวา มธราน โอชวนตาน ทพพผลสทสาน หตวา ปตนต ฯ โส ยาวทตถ ขาทตวา กาเชนาทาย เคห อาคนตวา วกกณนโต ปตตทาร โปเสส ฯ อเถโก พราหมโณ ตสส สนตเก ต มนต อคคณหตวา ตาต อนคโฆย มนโต ตวมม นสสาย พหธน ลภสสส เยน เกนจ ปฏโ มา ม นคยห จณฑาลสส สนตกา เม มนโต ๑. ส. ส. ๑๕/๒๗๗. ๒. ปรวตเตตวาตป ปาโ ฯ . ว.


คหโตต วเทห ยท ลชชนโต อ ถา กเถสสส มนตสส ผล น ลภสสสต วตโต สาธต วตวา ต วนทตวา อนปพเพน พาราณส ปตวา ตาทเสน อมพผเลน ราชาน อปฏหนโต พหธน ปฏลภ ฯ อเถกทวส ราชา มาณวกสส สนตเก มนโต อคคหโตต ปจฉ ฯ โส จณฑาลสส สนตเกต วตต ลชชนโต ตกกสลาย ทสาปาโมกขาจรยสส สนตเกต มสา อโวจ ฯ ตขณ เว มนโต อนตรธาย ฯ โส อชานตวาว เอกทวส ร า อยยาน คนตวา มาณว อมพ อาหราต วตโต มนต ปรชปปนโต มนเต อนปฏหนเต อนตรหตภาว ตวา ลชชโต ร า ปนปปน ปฏโ ว เจต อสกโกนโต ยถาภต กเถส ฯ ราชา กชฌตวา อม คเล คเหตวา นหรถาต อาห ฯ ราชปรสา ตถา กตวา ตว อาจรย อปสงกมตวา ต อาราเธตวา สเจ ปน มนต ลภส อธาคจเฉยยาส โน เจ มายธาคมต วทส ฯ โส อนาโถ หตวา โพธสตต อปสงกมตวา ปน ต มนต ยาจตวา นาห ตาทสสส มสาวาทโน มนต เทม กโต มนโต คจฉ น มยห รจจสต เตน วตโต กมเม ชวเตนาต อร ปวสตวา อนาถมรณ ปาปณต ฯ เตรสนปาเต อมพชาตกวณณนาย๑ อมพมนตชานนกวตถ ฯ [๒๗๙] อตเต พาราณสย ตโย เสฏ ปตตา อเหส ฯ อนโตนคเร จ เอกสม สเร ปทมาน ปปผนต เอโก จ ๑. ข. ชา. ๒๗/๓๔๒. ตทฏกถา. ๖/๑๔๗.


ฉนนาโส ปรโส ต สร รกขต ฯ อเถกทวส มาล ปลนธตวา อสสว กฬตกามา เต เสฏ ปตตา นาสจฉนนสส อภเตน วณณ วตวา มาล ยาจสสามาต ต อปสงกมตวา อฏส ฯ เตเสวโก ยาจนโต อม คาถมาห ยถา เกสา จ มสส จ ฉนน ฉนน วรหต เอว รหต เต นาสา ปทม เทห ยาจโตต ฯ ทตโย ยาจนโต อม คาถมาห ยถา สารทก พช เขตเต วตต วรหต เอว รหต เต นาสา ปทม เทห ยาจโตต ฯ ตตถ สารทกนต สรทสมเย คเหตวา นกขตต สารสมปนน พช ฯ โส เตส กชฌตวา น ปทม อทาส ฯ อถ ตตโย ยาจนโต อม คาถมาห อโภป ปลปนเตเต๑ อป ปทมาน ทสสต วชชช วา เต น วา วชชช นตถ นาสาย รหนา เทห สมม ปทมาน ตวป เม ตสส ยาจโตต๒ ฯ ตตถ อโภป ปลปนเตเตต เอเต เทวป มสา วทนต ฯ อป ปทมานต อป นาม โน ปทมาน ทสสตต จนเตตวา เอว วทนต ฯ วชชช วา เต น วา วชชนต ตว นาสา รหตต เอว เต วเทยย วา น วา วเทยย เอเตส วจน นาม อปปมาณ สพพถาป นตถ นาสาย รหนา อห ปน เต นาส ๑. ปาลย วลปนเตเต ฯ ๒. ปทมา เม เทห อาจโตต ทสสต ฯ . ว.


ปฏจจ น ก จ วทาม เกวล ยาจาม ตสส เม เทห สมม ปทมาน ยาจโตต ฯ ต สตวา โส เอเตห ทวห มสาวาโท กถโต ตมเหห สภาโว กถโต ตมหาก อนจฉวกาน ปทมาน ทมมต มหนต ปทมกลาป อทาสต ฯ ตกนปาตสส ทตยวคเค ปทมชาตกวณณนาย๑ เสฏ ปตตวตถ ฯ [๒๘๐] ทกข จ ปปโปตต เอตถ จตกกนปาเต กกการชาตก๒ อฏกนปาเต จ เจตยชาตก๓ กเถตพพ ฯ ตสมา อตเต ทวห กนนเรห วย มสาวาทโต ภายตพพ ฯ พาราณสวาส กเรโก ลททโก หมวนต คนตวา เทว๔ ชายปตเก กนนเร อาเนตวา พาราณสร โ ทตวา เต กคณา อเมต ปฏโ เทว เอเต มธรสสเรน คายนต มน จ นจจนต มนสสาป เอว คายต นจจต จ น ชานนตต อาห ฯ ราชา ตสตวา ลททกสส พหธน ทตวา กนนเร คายถ นจจถาต อาห ฯ เต สเจ มย คายนตา พย ชน ปรปณณ กาต น สกขสสาม ทคคต โหต อมเห ครหสสต วธสสต พห กเถนตาน จ ปน มสาวาโท โหตต มสาวาทภเยน ร า ปนปปน วตตาป น คายส น นจจส ฯ ราชา กชฌตวา อเม มาเรตวา มส ปจตวา อาหรถาต อาห ฯ ต สตวา กนนร ราชา ๑. ข. ชา. ๒๗/๑๐๕. ตทฏกถา. ๔/๖๐. ๒. ข. ชา. ๒๗/๑๔๕. ตทฏกถา. ๔/๓๓๕. ๓. ข. ชา. ๒๗/๒๔๖. ตทฏกถา. ๕/๓๐๒. ๔. อโภต ยตตตร ฯ . ว.


กทโธ นสสสย มาเรสสต อทาน กเถต วฏฏตต จนเตตวา อม คาถมาห [๒๘๑] สต สหสสาน ทพภาสตาน กลมป นาคฆต สภาสตสส ทพภาสต สงกมาโน กเลเส๑ ตสมา ตณห กมปรโส น พาลยาต ฯ ตตถ สงกมาโนต กทาจ อห ภาสมาโน ทพภาสต ภาเสยยนต เอว ทพภาสต สงกมาโน ฯ กเลเสต กลสสต กลมต ฯ ตสมาต เตน การเณน ตมหาก น คาย ฯ น พาลยาต น พาลภาเวนาต ฯ ราชา กนนรยา ตสตวา กนนร ม จนต หมวนต นยนต กนนร ปาโต ปาตราเส ปจนตต อาห ฯ ต สตวา กนนโร อย ม อกเถนต อวสส มาเรสสต อทาน กเถต วฏฏตต จนเตตวา มหาราช ตณภกขา ปสโว เมฆนาถา นาม มนสสา ปน ป จโครเส อปชวนโต ปสนาถา นาม อห ปน ตวนาโถ๒ ตว มม ปตฏา มยห ปน ภรยา อหนาถา๓ อหมสสา ปตฏา ชวมานา ปน มย อ ม น ชหาม ตสมา สเจ ตว ภรย หมวนต เปเสตมจฉส ม ปม มาเรตวา ปจฉา เปเสหต อาห ฯ ราชา กนนรสสาป ตสตวา เต เทว สวณณป ชเร นสทาเปตวา ตเมว ลททก ปกโกสาเปตวา คจฉ คหตฏาเน วสสชเชหต ๑. ปาลย จ กเลโสต ทสสต ฯ ๒. ตมหนาโถ ฯ ๓. อมหนาถาต ยตตตร ฯ . ว.


อาห ฯ โส ตถา อกาส ฯ อต เต มสาวาทภเยน ทพภาสต อวตวา อตตโน สภาสตเมว นสสาย มรณทกขโต มจจส ฯ ตสมา มรณโต โมกข ปฏยนเตน ชนตนา ปหาย อลก สจจ ภาสตพพ สธมตาต ฯ เตรสนปาเต ตกการยชาตกวณณนาย๑ กนนรวตถ ฯ [๒๘๒] วงคสตเถโรป อมเมวตถ ว าเปนโต ภควโต สมมขา สภาสตสตตปรยาปนน อม คาถมาห๒ สจจ เว อมตา วาจา เอส ธมโม สนนตโน สจเจ อตเถ จ ธมเม จ อห สนโต ปตฏ ตาต ฯ ตตถ อมตาต สาธภาเวน๓ อมตา วาจา นาม สจจ ฯ สจจ หเว สาธตร รสานนต ห อาฬวกสตเต๔ วตต ฯ เอส ธมโม สนนตโนต ยาย สจจวาจา นาม เอส โปราณโก ธมโม จรยา ปเวณ ฯ อทเมว ห โปราณาน อาจณณ น ห เต อลก ภาสส เตเนวาห สจเจ ฯเปฯ ปตฏ ตาต ฯ ตตถ สจเจ ปตฏ ตตตา เอว อตตโน จ ปเรส จ อตเถ ปตฏ ตา อตเถ ปตฏ ตตตา เอว จ ธมเม ปตฏ ตา โหนตต เวทตพพา ฯ ปททวย วา สจจวเสสน ฯ สจเจ ปตฏ ตา ฯ กทเส ฯ อตเถ จ ธมเม จ ฯ ปเรส อตถโต อนเปตตตา อตถ ฯ อนปโรธ กโรตต วตต โหต ฯ สตป จ อนปโรธกตเต ธมมโต อนเปตตตา ๑. ข. ชา. ๒๗/๓๕๘. ตทฏกถา. ๖/๒๑๖. ๒. ส. ส. ๑๕/๒๗๘. ๓. อฏกถาย มธรภาเวนาตป ปาโ ฯ . ว. ๔. ส. ส. ๑๕/๓๑๔.


ธมม ฯ ย ธมมกเมว อตถ ต สาเธตต วตต โหต ฯ [๒๘๓] สจจวาท จ นาม อตตโน จ ปเรส จ อตถาวโห โหต อธมตตกสามเณรมหาสตโสมปณฑตาทโย วย ฯ ตตถ อธมตตกสามเณรวตถ ปณฑตเสวนาธกาเร วตตเมว ฯ มหาสต- โสมปณฑตวตถ๑ อสตนปาเต โอโลเกตพพ ฯ ปพเพ กเรกา อตถ เนว ทานมทาส น ปชา กตา น ธมโม สโต ฯ เกวล สจจมตต รกขตวา กาล กตวา เทวโลเก นพพตต ฯ อถายสมา มหาโมคคลลาโน เทวจารก คนตวา ตสสา วมานทวาเร โต ต อตตโน สนตก อาคต ปจฉ มหต เต สมปตต ก กตวา อย ลทธาต ฯ สา ปรตตกมเมน ลทธตตา ลชชมานา อาจกขต อนจฉนตป เถเรน ปนปปน ปฏา นคยหต อสกโกนต สจจมตต มยา รกขตนต อาห ฯ ต สตวา เถโร อาคนตวา เชตวเน สตถาร วนทตวา สกกา น โข ภนเต สจจกถนมตเตน ทพพสมปตต ลทธนต ปจฉ ฯ สตถา กสมา ม โมคคลลาน ปจฉส นน เต เทวธตาย อยมตโถ กถโตต วตวา สจจมตต กเถตวาป เทวโลก คจฉนตเยวาต อาห ฯ อท วตถ ธมมปทสส โกธวคเค สจจ ภเณ น กชเฌยยาต คาถาวณณนายมาคต๒ ฯ [๒๘๔] อต สภาสตภาสนาทห จตห อวยวงเคห ยตตา วาจา สภาสตา นาม ฯ สา โลกยโลกตตรสขาวหตตา มงคล ฯ เตน วตต ๑. ข. ชา. ๒๘/๑๓๐. ตทฏกถา. ๘/๔๐๕. ๒. สา. ป. ๑/๓๑๙.


สภาสตสตตวณณนาย อเมห โข ภกขเว จตห องเคห สมนนาคตา วาจา สภาสตา โหตต ภณนโต ปเรส ยมทม เ ปฏ าทห อวยเวห นามลงควจนวภตตกาลการกสมปตตห จ สมนนาคต วาจ สภาสตาต ป เปนต ต ธมมโต ปฏเสเธต ฯ อวยวาทสมปนนาป ห เปส าทสมนนาคตา วาจา ทพภาสตา โหต อตตโน จ ปเรส จ อนตถาวหตตา ฯ อเมห ปน จตห องเคห สมนนาคตา สเจป มลกขภาสาปรยาปนนา ฆฏเจฏกาคตกปรยาปนนา วา โหต ตถาป สภาสตา เอว โลกยโลกตตรสขาวหตตา ฯ สหลทเป มคคปสเส สสส รกขนตยา สหลเจฏกาย สหลเกเนว ชาตชราพยาธมรณยตต คตก คายนตยา สตวา มคค คจฉนตา สฏ มตตา วปสสกา ภกข เจตถ อรหตตปปตตา นทสสน ฯ ตถา ตสโส นาม อารทธวปสสโก ภกข ปทมสรสมเปน คจฉนโต ปทมสเร ปทมาน ภ ชตวา [๒๘๕] ปาตผลล โกกนท สรยาโลเกน ตชชยเต เอว มนสสตตคตา สตตา ชราภเวเคน มลายนตต อม คต คายนตยา เจฏกาย สตวา อรหตตมปตโต ฯ พทธนตเร จ อ ตโร ปรโส สตตห ปตเตห สทธ วนา อาคมม อ ตราย อตถยา มสเลน ตณฑเล โกฏเฏนตยา ชราย ปรมททต เอต มลาตจฉวจมมนสสต มรเณน ภชชต เอต มจจสส ฆสมามส คต


กมน อาลย เอต นานากณปปรต อสจภาชน เอต กฏกขนธสม อมนต๑ คต สตวา ปจจเวกขนโต สห ปตเตห ปจเจกโพธมปตโต ฯ อ เป อทเสห อปาเยห อรยภมปปตตา นทสสน ฯ อนจฉรย ปเนต ย ภควตา อาสยานสยกสเลน สพเพ สงขารา อนจจาตอาทนา นเยน วตตคาถาโย สตวา ป จสตา ภกข อรหตต ปาปณส สตเต จ ขนธายตนาทปปฏสยตตา กถา สตวา อเนเก เทวมนสสาต ฯ ตตถ อนจฉรย ปเนต ยนต ย ภควตา วตตวาจ สตวา อรหตตปชชน เอต อจฉรย น โหต ฯ ยมปน เจฏกาทห วตตคต สตวา อรหตตปชชน เอต อตวย อจฉรย โหต ฯ ต ตาทสสส คตสสาป สภาสตภาว ว ยาเปตต อธปปาโย ฯ [๒๘๖] ยสมา ปเนตถ เหฏา วตตนเยน สทโทเยว วาจา น เจตนาวรตโย ตสมา อย วาจา วนโยต เอตถ ปรยาปนนา น โหต ฯ อาคารยวนยสม ห มสาวาทา เวรมณอาทโย เจตนาป วฏฏนต วรตโยป น สทโท ฯ อยมตโถ อฏสาลนยมป วตโต ฯ ตสมา สภาสตา วาจา วสสมงคลภาเวน วตตา ฯ ยมปนฏกถาย๓ ยสมา จ อย วนยปรยาปนนาเอว๔ ตสมา วนยคคหเณน เอต อสงคณหตวา วนโย สงคเหตพโพต วตต ๑. กทลกขนธสม อทนตตป ปาโ ฯ ๒. เวรมณอาทกาต ยตตตร ฯ . ว. ๓. ป. โช. ข. ข. ๑/๔๙. ๔. วนยาปรยาปนนา ฯ


ตตถ วนยปรยาปนนาต วจเน การณ คเวสตพพ ฯ เอต อสงคณหตวาต เอเตน ตสสา วสสมงคลภาเวน วตตพพต ทสเสต ฯ วนโย สงคเหตพโพต ยถาวตโต ทวธวนโย เอว วนยคคหเณน สงคเหตพโพ น สภาสตา วาจา ฯ อมนา ตสสา วนเย อปรยาปนนตป ทสเสตต ทฏพพ ฯ อฏกถายนต๑ อยมป อภยโลกหตสขาวหนโต มงคลนต เวทตพพาต เอกตตกเมว วตต ฯ ปมนเย กถา ฯ [๒๘๗] อถวา ปเรส ธมมเทสนา วาจา อธ สภาสตา วาจาต เวทตพพา ฯ สา ห ยถา ปฏรปเทสวาโส เอว สตตาน อภยโลกหตสขนพพานาธคมปจจยโต มงคลนต วจจต ฯ พทธวจน ห เขมภาเวน สพพวาจาน อตตมตตา สภาสตนต วจจต ฯ วงคสตเถโรป อมเมวตถ ว าเปนโต ภควโต สมมขา สภาสตสตตปรยาปนน อม คาถมาห ย พทโธ ภาสต วาจ เขม นพพานปตตยา ทกขสสนตกรยาย สา เว วาจานมตตมาต ฯ ตตถ เขมนต อภย นรปททว ฯ กสมาต อาห นพพานจจาท ฯ ยสมา สา วาจา กเลสนพพาน ปาเปต วฏฏ- ทกขสส จ อนตกรยาย สวตตต ตสมา เขมาต อตโถ ฯ อถวา พทโธ ย เขมมคคปปกาสนโต เขม วาจ ภาสต ฯ กมตถ ฯ นพพานปตตยา กเลสนพพานปชชนตถ ทกขสสนตกรยาย วฏฏ- ๑. ป. โช. ข. ข. ๑๔๙.


ทกขนตสงขาตอมตนพพานสจฉกรณตถ จ ฯ สา วาจา เว เอกเสเนว สพพวาจาน อตตมา เสฏาต ตพพณณนานโย๑ ฯ [๒๘๘] ธมมจกกปปวตตนสตต สตวา อ าโกณฑ ต- เถเรน สทธ อฏารส พรหมโกฏโย อมตปาน ปวส ฯ ป จม- ทวเส อนตตลกขณสตต สตวา ป จวคคยตเถรา อรหตเต ปตฏหส ฯ ยสกลปตตาทโย ป จปณณาส ปรสา สตถ เทสน สตวา อรหตเต ฯ กปปาสกวนสณเฑ ตส ภททวคคยา เหฏ เม ผลตตเย ฯ คยาสเส อาทตตปรยาย สตวา ชฏลสหสส อรหตเต ฯ ลฏ วเน พมพสารปปมขา เอกาทสนหตา พราหมณคหปตกา โสตา- ปตตผเล เอกนหต สรเณส ปตฏห ฯ ตโรกฑฑอนโมทนาวสาเน จตราสต ปาณสหสสาน อมตปาน ปวส ฯ ตถา สมนมาลาการ- สมาคเม ฯ ธนปาลสมาคเม ทส ปาณสหสสาน อมตปาน ปวส ฯ ขทรงคารชาตกสมาคเม ชมพกาชวกสมาคเม อานนทเสฏ สมาคเม จ จตราสต ปาณสหสสาน ฯ ปารายนสตตกถตทวเส จททส ปาณโกฏโย ฯ ยมกปปาฏหารยทวเส วสต ปาณโกฏโย ฯ ตาวตสภวเน อภธมเม เทสเต อสต ปาณโกฏโย ฯ เทโวโรหเณ ตส ปาณโกฏโย ฯ สกกป หสตเต อสต เทวตาสหสสาน อมตปาน ปวส ฯ มหาสมยสตเต มงคลสตเต จฬราหโลวาเท สมจตตปปฏปทายาต อเมส จตส าเนส อภสมยปปตตสตตาน ปรจเฉโท นตถต เอกนปาตงคตตรวณณนานโย๒ ฯ ๑. สา. ป. ๑/๓๑๙. ๒. มโน. ป. ๑/๑๕.


[๒๘๙] อ าโกณฑ ตเถโร อฏารสห พรหมโกฏห สทธ โสตาปตตผเล ปตฏหต สยตตเก มหาวคเค ธมมจกกปปวตตน- สตตวณณนา ฯ โกฏสตสหสสเทวตา อรหตต ปตตา ตโย มคเค ปตตา เทวตา คณนปถ อตตาต มหาสมยสตตวณณนา๑ ฯ ตถา มงคล- สตตวณณนา ฯ กาจ เทวตา โสตาปนนา อเหส กาจ สกทาคามนโย กาจ อนาคามนโย กาจ ขณาสวา ฯ ตาส จ ปน เทวตาน เอตตกาต คณนปรจเฉโท นตถต อปรปณณาสเก จฬราหโลวาท- สตตวณณนา๒ ฯ เทสนาวสาเน ราหลตเถโร โกฏสตสหสสเทวตาห สทธ อรหตต ปาปณ ฯ โสตาปนนสกทาคามอนาคามเทวตาน คณนา นตถต เอกนปาตงคตตเร ราหลสตตวณณนา ฯ เทสนาปรโยสาเน โกฏสตสหสสเทวตา อรหตต ปาปณส ฯ โสตาปนนาทน ปรจเฉโทว นาโหส ฯ ยถา จมสม สมาคเม เอว มหาสมยสตเต มงคลสตเต จฬราหโลวาทสตเต จ โกฏสต- สหสสเทวตา อรหตต ปาปณส ฯ โสตาปนนาทน เทวมนสสาน ปรจเฉโท นาโหสต ทกนปาตงคตตเร สมจตตสตตวณณนา ฯ [๒๙๐] เทสนาปรโยสาเน ปราภวมขาน สตวา อปปนน- สเวคานรป โยนโส ปทหตวา โสตาปตตสกทาคามอนาคามผลาน ๑. ส. ว. ๒/๓๙๐. ๒. ป. ส. ๑/๗๔๒.


ปตตา เทวตา คณน วตวตตา ฯ ยถาห มหาสมยสตเต จ อโถ มงคลสตตเก สมจตเต ราหโลวาเท ธมมจกเก ปราภเว เทวตาสมต ตตถ อปปเมยยา อนปปกา ธมมาภสมโย เจตถ คณนาโต อสงขโยต ฯ สตตนปาตสส ปมวคเค ปราภวสตตวณณนา๑ ฯ ตสมา ยถาวตตธมมจกกปปวตตนสตตาท วเสสโต สภาสตา วาจาต ทฏพพนต ฯ ทตยนโย ฯ สภาสตวาจากถา ฯ เอวมมาย คาถาย พาหสจจ สปป สสกขตวนโย สภาสตา วาจาต มงคลจตกก วตต ฯ อทมป ป ยาวตตนต ฯ ตตยคาถายตถวณณนา ฯ ๑. ป. โช. ข. ส. ๑/๒๑๙.


จตตถคาถายตถวณณนา [๒๙๑] จตตถคาถาย ฯ มาตาปตอปฏานนต มาตาปตน อปฏหน ฯ ปตตทารสสาต สมปทาเน จตตถ ฯ กมมน ฉฏ ตป วทนต ฯ ยถา ปพเพ สจณณาน กตวา ต ปจจเวกขตต เอตถ ตนต ตานต พหวตเถ เอกวจนวเสนตโถ คหโต เอวมหาป ปตต- ทารานนตยตโถ คเหตพโพต ทสเสต ปตตาน จ ทาราน จาต อฏกถาย๑ วตต ฯ สงคโหต สงคหณ ฯ อนากลาต อากล- ภาววรหตา ฯ กมมนตาต กมมาเนว ฯ เอตนต ย จ มาตาปตอปฏาน โย จ ปตตทารสส สงคโห เย จ อนากลา กมมนตา อท อปฏานาท ตวธ๒ กมม อตตม มงคลนต คณหาห เทวเตต อยเมตถ สงเขโป ฯ อยนเตวตถ วตถาโร มาตาปตอปฏานกถา [๒๙๒] มาตา นาม ชนกา ฯ ปตา นาม ชนโก ฯ เตส มาตาว ทกกรการกา ตสมา สกลชมพทปราชน มาต ทกกรการกตต ปกาเสนเตน โสณปณฑตวหยตาปสภเตน ภควตา สตตต- นปาเต โสณนนทชาตเก๓อมา คาถา ภาสตา อากงขมานา ปตตผล เทวตาย นมสสต นกขตตาน จ ปจฉต อตสวจฉราน จ ฯ ๑. ป. โช. ข. ส. ๑๕๐. ๒. จตพพธนต ปเทน ภวตพพ กสมา อมสม จตตถ- คาถายตถวณณนาย ปรโยสาเน มงคลจตกกนต ปาโ ทสสต ฯ ๓. ข. ชา. ๒๘/๕๗. ตทฏกถา. ๘/๑๗๕.


ตสสา อตส นหาตาย โหต คพภสสวกกโม เตน โทหฬน โหต สหทา เตน วจจต ฯ สวจฉร วา อน วา ปรหรตวา วชายต เตน สา ชนยนตต ชเนตต เตน วจจต ฯ ถนกขเรน คเตน องคปาวรเณน จ โรทนต ปตต โตเสต โตเสนต เตน วจจต ฯ ตโต วาตาตเป โฆเร มมม กตวา อทกขต ทารก อปปชานนต โปเสนต เตน วจจต ฯ ย จ มาต ธน โหต ย จ โหต ปตทธน อภยมเปตสส โคเปต อป ปตตสส เม๑ สยา ฯ เอว ปตต อท ปตต อต มาตา วห ต ปมตต ปรทาเรส นสสเว๒ ปตตโยพพเน สาย ปตต อนายนต อต มาตา วห ตต ฯ [๒๙๓] ตตถ ปตตผลนต ปตตสงขาต ผล ฯ นมสสตต ปตโต เม อปปชชตต เทวตาย นมการ กโรต อายาจต ฯ ปจฉตต กตเรน นกขตเตน ชาโต ปตโต ทฆายโก โหต กตเรน อปปายโกต เอว นกขตตาน จ ฉนน อตน กตรสม อตมห กตรสม จ วสเส ชาโต ทฆายโก กตรสม อปปายโกต เอว อตสวจฉราน จ ปจฉต ฯ อตสต ปปเผ อปปนเน อตมห นหาตาย ฯ คพภสสาต คพเภ นพพตตนสตตสส ฯ อวกกโมต ๑. ปาลยมปน โนต ปท ทสสต ฯ . ว. ๒. นสเถตป ปาโ ฯ


โอกกนต นพพตต โหต กจฉมห คพโภ ปตฏาตต อตโถ ฯ อธ ตณณ โข ปน ภกขเว สนนปาตาน คพภสส โอกกนต โหตต มหาตณหาสงขยสตเต๑ วตตนเยนตโถ เวทตพโพ ฯ เตนาต เตน คพเภน สา โทหฬน โหต ฯ เตนาต ตทา ตสสา กจฉมห นพพตตสตเต สเนโห อปปชชต เตน การเณน สหทาต วจจต ฯ เตนาต เตน การเณน สา ชนยนตต จ ชเนตตต จ วจจต ฯ ถนกขเรนาต ถ สงขาเตน ขเรน คเตน จ ฯ องคปาวรเณนาต ถนนตเร นปชชาเปตวา สรรสมผสส ผราเปนต องคสงขาตปาวรเณน จ ฯ โตเสตต ส าเปนต หาเสต ฯ มมม กตวาต อโห ปตตสส เม อปร วาโต ปหรต อาตโป ผรตต เอว มมมการ กตวา สนทเธน หทเยน อทกขต ฯ อภยมเปตสสาต อภยมป ต ธน เอตสส ปตตสส อตถาย อ เส อทสเสตวา สารคพภาทส มาตา โคเปต ฯ เอว ปตต อท ปตตาต อนธพาล ปตต เอว ราชกลาทส อปปมตโต โหห อท จ กมม กโรหต สกขาเปนต อต มาตา วห ต กลมต ฯ ปตเต ปตตโยพพเน ต ปตต นสสเว ปรทาเรส ปมตต สาย อนาคจฉนต ตวา อสสปณเณห เนตเตห โอโลเกนต วห ตต ฯ [๒๙๔] อโภปเจเต พรหมา ปพพเทวา ปพพาจรยา อาหเนยยาต จ วจจนต ฯ ยถา ห มหาพรหมโน จตสโส ภาวนา อวชหตา โหนต ตถา มาตาปตน ปตเตส จตสโส ภาวนา ๑. ม. ม. ๑๒/๔๘๗.


อวชหตา ฯ กจฉคตสม ห ปตเต กทา น โข ปตตก อโรค ปสสสสามาต เตส เมตตจตต อปปชชต ฯ ยทา ปเนส มนโท อตตานเสยยโก อกาทห ฑฏโ ทกขเสยยาย วา ปฬโต โรทต ตทา ตสส สทท สตวา เตส การ อปปชชต ฯ อาธาวตวา วธาวตวา กฬนกาเล ปน โสภนยวยสม วา ตกาเล ปตตก โอโลเกตวา เตส จตต มทก โหต อาโมทตปปโมทต ตทา เนส มทตา ลพภต ฯ ยทา ปเนส ทารภรณ กตวา วส เคห อชฌาวสต ตทา เนส สกโกตทาน โน ปตตโก อตตโน ธมมตาย ยาเปตนต มชฌตตตา อปปชชต ตทา เนส อเปกขา ลพภต ฯ เอวนเตส ปตเตส ยถากาล จตพพธสสาป พรหมวหารสส ลภนโต พรหมสทสวตตตาย เต พรหมาต วจจนต ฯ ยถา ปน ขณาสวสงขาตา วสทธเทวา พาลชเนห กต อปราธ อคเณตวา เอกนเตเนว เตส อนตถหาน อตถปปตต จ อากงขนตาว หตสขาย ปฏปชชนต ทกขเณยยตาย จ เตส การาน มหปผลานสสต วหนต ตถา เตป ปตตาน อปราธ อคเณตวา เอกนเตเนว เตส หต- สขาย ปฏปชชนตา ทกขเณยยา หตวา เตส อตตน กตการาน มหปผลานสสต วหนต ตสมา เต เทวสทสวตตตาย เทวา นาม ฯ ยสมา จ ปตตา เตส วเสน ปม อ เ เทเว ชานตวา ปฏปชชนตา ปฏปตตผล อธคจฉนต ตสมา อ เ สมมต- อปปตตวสทธเทวา ปจฉาเทวา นาม ฯ มาตาปตโร ปน อ เทเวห ปม เตส อปการวนตตาย ปพพเทวาต วจจนต ฯ ยสมา ปน


เต ชาตกาลโต ปฏาย เอว นสท เอว ตฏาต จ อยนเต ตาโตต วตตพโพต จ อาทนา คาเหนต สกขาเปนต อถาปรภาเค อ เ อาจรยา หตถสปปาทน สกขาเปนต อ เ สรณสลาน เทนต อ เ ปพพาเชนต อ เ พทธวจน อคคณหาเปนต อ เ อปสมปาเทนต อ เ มคคผล ปาเปนต อต สพเพเปเต ปจฉาจรยา นาม ตสมา มาตาปตโร สพพปปม อาจรยภาวโต ปพพาจรยาต วจจนต ฯ ยสมา ปน เต ปตตาน อาหต ปหต อภสงขต อนนปานาท อรหนต อนจฉวกา ต ปฏคคเหต ตสมา เต อาหเนยยาต วจจนต ฯ เตน วตต ตกจตกกงคตตเรส สพรหมกสตเต๑ พรหมาต ภกขเว มาตาปตนเมต อธวจน ปพพ- เทวาต... ปพพาจรยาต... อาหเนยยาต ภกขเว มาตาปตนเมต อธวจน ฯ ต กสส เหต ฯ พหการา ภกขเว มาตาปตโร ปตตาน อาปาทกา โปสกา อมสส โลกสส๒ ทสเสตาโรต ฯ [๒๙๕] พรหมาต มาตาปตโร ปพพาจรยาต วจจเร อาหเนยยา จ ปตตาน ปชาย อนกมปกาต ฯ ตตถ อาหเนยยาต อาเนตวา หนตพพ ทรโตป อาหรตวา ผลวเสส อากงขนเตน คณวนเตส ทาตพพนต อาหน อนนปานาท ต อปการกเขตตตาย อรหนตต อาหเนยยา ฯ อทาน เตส พรหมาทภาเว การณ ทสเสต ต กสส เหตตอาท วตต ฯ ตตถ ๑. อง. ตก. ๒๐/๑๖๘. อง. จตกก. ๒๑/๙๒. ๒. ยณวตปจจยนตสม ฉฏ ภวต กมมน ฯ


ต กลส เหตต ต มาตาปตน พรหมาทอธวจน เกน การเณน ฯ พหการาต พหปการา ฯ การสทโท เหตถ อปสทเทน วนาป อปการตถ วหต ฯ เตส พหการตต นานาการโต ทสเสต อาปาทกาตยาท วตต ฯ ตตถ อาปาทกาต ชวตสส อาปาทกา ปาลกา ฯ ปตตาน ห ชวต เตห อาปาทต ปาลต ฆฏต อนปปพนเธน ปวตตต ฯ [๒๙๖] ทกงคตตรวณณนายนต๑ อาปาทกาต วฑฒกา อนปาลกา ฯ ปตตา ห มาตาปตห วฑฒตา เจว อนปาลตา จาต วตต ฯ โปสกาต หตถปาเท วฑเฒตวา หทยโลหต ปาเยตวา โปเสตาโร ฯ ปตตา ห เตห ปฏา ภตา อนนปานาทห ปฏชคคตา ฯ ทกงคตตรฏกาย หทยโลหตนต ขร ฯ โลหต ห ขรภาเวน ปรณาม คจฉตต วตต ฯ ทสเสตาโรต สเจ ห มาตาปตโร ชาตทวเสเยว ปตเต ปาเทส คเหตวา อร เ วา นทย วา ปปาเต วา ขเปยย น เต อธ โลเก อฏารมมณ ปสเสยย เอว อกตวา โปสตตตา เนส ตมารมมณทสสน มาตาปตโร นสสาย ชาตนต เต อมสส โลกสส ทสเสตาโร นาม ฯ ปชาย อนกมปกาต อตตโน ปตตาน อนคคหกา ฯ เต ห ปเรส ปาณ ฉนทตวาป อตตโน สนตก ๑. มโน. ป. ๒/๓๖.


ยงก จ จชตวา อตตโน ปช ปฏชคคนต โคปยนต ฯ เตเนต วตต ฯ อย จ คาถา โสณนนทชาตเกป อาคตา ฯ [๒๙๗] อต เตส พหการตต พรหมาทภาวสส การณ ทสสต เยน ปตโต เตส โลกเยน อปกาเรน เกนจ ปรยาเยน ปรยนต ปฏกาต น สกโกตเยว ฯ ยท ห ปตโต เตส ปฏกรสสามต ทกขเณ อสกเฏ มาตร วาเม ปตร เปตวา สพพตถ ปรหรตวา เตส ตตเถว ตาน อจฉาทนาทนา อปฏาน กเรยย เตปสส อสกเฏส นสนนาว มตตกรส ฉฑเฑยย เอว โส วสสสต กโรนโตป น เตวว เตส ปฏกาต สกโกต ฯ อถาป จกกวตตรชเช ปตร จกกวตตร โ อคคมเหสตเต มาตร เปยย เอวมป น เตวว สกโกต ฯ โย ปน อสสทธยาทห สมปนเน มาตาปตโร สทธาสมปทาทส เปต โส เอตตาวตา ปฏกาต สกโกต ฯ เตน วตต ทกนปาตงคตตเร มาตาปตคณสตเต๑ ทวนนาห ภกขเว น สปปฏการ วทาม ฯ กตเมส ทวนน ฯ มาต จ ปต จ ฯ เอเกน ภกขเว อเสน มาตร ปรหเรยย เอเกน อเสน ปตร ปรหเรยย วสสสตายโก วสสสตชว โส จ เนส อจฉาทน- ปรมททนนหาปนสมพาหเนน เต จ ตตเถว มตตกรส จเชยย น เตวว ภกขเว มาตาปตน กต วา โหต ปฏกต วา ฯ อมสสา จ ภกขเว มหาปวยา ปหตสตตรตนาย มาตาปตโร อสสราธปจเจ รชเช ปตฏาเปยย น เตวว ภกขเว มาตาปตน กต วา โหต ๑. อง. ทก. ๒๐/๗๘.


ปฏกต วา ฯ ต กสส เหต ฯ พหการา ภกขเว มาตาปตโร ปตตาน อาปาทกา โปสกา อมสส โลกสส ทสเสตาโร ฯ โย จ โข ภกขเว มาตาปตโร อสสทเธ สทธาสมปทาย สมาทเปต นเวเสต ปตฏาเปต ทสสเล สลสมปทาย... มจฉรโน จาค- สมปทาย... ทปป เ ป าสมปทาย สมาทเปต นเวเสต ปตฏาเปต เอตตาวตา โข ภกขเว มาตาปตน กต จ โหต ปฏกต จ อตกต จาต๑ ฯ [๒๙๘] ตตถ มาต จ ปต จาต ชนกมาต จ ชนกปต จ ฯ ปรหเรยยาต เอกสม ทกขเณ อสกเฏ มาตร เปตวา ปรหรตวา ชคเคยย ฯ ทกงคตตรฏกาย มาตาปตน มาตา ว พหการตราต ตสสาเยว ปธานภาเวน ปฏกาตพพตตา ทกขณอสกฏ วทนตต วตต ฯ อเสนาต เอกสม วาเม อสกเฏ ปตร เปตวา ปรหเรยย ฯ วสสสตายโกต วสสสตปรมาณายโก วสสสตายกกาเล ชาโตต อตโถ ฯ วสสสตชวต สกล วสสสต ชวนโต ฯ โส จ เนสนต โส จ ปตโต เตส มาตาปตน อตตโน อสกเฏส ตานเยว อจฉาทน... สมพาหเนน อปฏาน กเรยย ฯ เต จ ตตเถวาต เต จ มาตาปตโร เตเสววสส อสกเฏส นสนนาว มตตกรส จเชยย ฯ อสสราธปจเจ รชเชต จกกวตตรชเช ฯ สมาทเปตต คณหาเปต ฯ อมสม สตเต สทธาสลจาคป า โลกยโลกตตร- ๑. อย ปาโ ปาลย น ทสสต ฯ . ว.


มสสกา กถตา ฯ ธมมเสนาปตสทโสว ภกข เตส ปตฏาเปต นามาต เวทตพโพต ตพพณณนานโย๑ ฯ [๒๙๙] อปฏาน นาม สกกาเรน เจว นมกาเรน จ อปฏหน ฯ เตน วตต สพรหมกสตเต๒ โสณนนทชาตเก๓จ ตสมา ห เน นมสเสยย สกกเรยย จ๔ ปณฑโต อนเนน อโถ๕ ปาเนน วตเถน สยเนน จ อจฉาทเนน นหาปเนน ปาทาน โธวเนน จาต ฯ ตตถ นมสเสยยาต นโม กเรยย สาย ปาต อปฏาน คนตวา อท มยห อตตม ป กเขตตนต นมการ กเรยยาต อตโถ ฯ สกกเรยยาต สกกาเรน ปฏมาเนยย ฯ อทาน ต สกการ ทสเสนโต อนเนนาตอาทมาห ฯ ตตถ อนเนนาต ยาคภตตขาทนเยน ฯ ปาเนนาต อฏวธปานเกน ฯ วตเถนาต นวาสนปารปเนน ฯ สยเนนาต ม จปเน ฯ อจฉาทเนนาต ทคคนธ ปฏวโนเทตวา สคนธกรณจฉาทเนน ฯ [๓๐๐] วสทธมคคฏกายนต๖ อจฉาทน อพพตตนนต วตต ฯ นหาปเนนาต สเต อณโหทเกน อณเห สโตทเกน คตตาน ปรส จตวา นหาปเนน ฯ ปาทาน โธวเนน จาต สตณโหทเกห ปาทโธวเนน เจว เตลมกขเนน จ ฯ จสทเทน อธ อวตตาน ๑. มโน. ป. ๒/๓๕. ๒. อง. ตก. ๒๐/๑๖๘. ๓. ข. ชา. ๒๘/๕๗. ตทฏกถา. ๘/๗๙. ๔. สกกเรยยาถาต ปาลย ทสสต ฯ ๕. อถาตป ฯ . ว. ๖. ป. ม . ๑/๑๒๔.


ปรมททนสมพาหนาน สงคเหตพพาน ฯ เตน มาตาปตคณสตตวณณนาย๑ ปรสสมวโนทนตถ หตถปรมททเนน หตถปาทาทน อากฑฒนปรกฑฒนสงขาเตน สมพาหเนน อปฏาน กเรยยาต วตต ฯ วสทธมคคฏกายนต๒ สมพาหน ปรมททนนต วตต ฯ [๓๐๑] ตตถ คหนา นมกาเรนป มาตาปตโร อปฏาตพพา ปพพชเตน สกกาเรเนว ฯ ภกขนาป ห มาตาปตโร อปฏาตพพา ว น เหตถ โทโส ฯ เตน ตตยปาราชเก เภสชชกรณวตถ- วณณนาย๓สเจ ปน มาตร วหาร เนตวา ปฏชคคต สพพ ปรกมม อนามสนเตน กาตพพ ขาทนย โภชนย สหตถา ทาตพพ ฯ ปตา ปน ยถา สามเณโร เอว สหตเถน นหาปนสมพาหนาทน กตวา อปฏาตพโพต วตต ฯ [๓๐๒] เอตถ จ อย เม มาตาต เคหสตปเปเมน อามสโตป ทกกฏเมวาต ทสเสต อนามสนเตนาต วตต ฯ เตน กายสสคค- วณณนาย๔ สเจ นทโสเตน วยหมาน มาตร ปสสต เนว หตเถน ปรามสตพพา ฯ นาวา วา ผลก วา กทลกขนโธ วา ทารกขนโธ๕ วา ปรโต เปตพโพ ตสม อสต กาสาวมป เอตถ คณหาหต ปน น วตตพพ คหเต ปรกขาร กฑฒามต กฑฒตพพ ฯ สเจ ภายต ปรโต ปรโต คนตวา สมสสาเสตพพา ฯ ๑. มโน. ป. ๒/๓๕. ๒. ป. ม . ๑/๑๒๔. ๓. สมนต. ๑/๕๖๒. ๔. สมนต. ๒/๓๓. ๕. ทารขณฑนตป ปาโ ฯ . ว.


สเจ วยหมานา ปตตสส สหสา ขนเธ วา อภรหต หตเถ วา คณหาต น อเปห มหลลเกต นตถนตพพา ถล ปาเปตพพา ฯ สเจ กททเม ลคคต กเป ปตต ตตร โยตต วา วตถ วา ปกขปตวา คหเต อทธรตพพา น เตวว อามสตพพาต อยมตโถ วตโต ฯ [๓๐๓] เตส เภสชช กโรโตป เวชชกมม น โหต อนามฏ- ปณฑปาตาททาเนป สทธาเทยยวนปาตน น โหต ฯ เตน เภสชชกรณวตถวณณนาย วตต สเจ มาตาปตโร อสสรา โหนต น ปจจาสสนต อกาต น วฏฏต ฯ สเจ ปน รชเชป ปตฏ ตา ปจจาสสนต อกาต น วฏฏต ฯ อนามฏปณฑปาโต มาตาปตน ทาตพโพ สเจป กหาปณคฆนโก โหต สทธาเทยย- วนปาตน นตถต ฯ อกาต น วฏฏตต เอตถ ทกกฏ วทนต ฯ อยตตตาวเสเนว ปเนตถ อการปปฏกเขโป ยตโต น อาปตตวเสนาต คเหตพพนต วมตวโนทน ฯ อนามฏปณฑปาโตต อปปพพชตสส หตถโต ลทโธ อตตนา อ เน วา อคคหตอคโค ปณฑปาโตต สารตถทปน๑ ฯ [๓๐๔] เตน โข ปน สมเยน อ ตรสส ภกขโน พห จวร อปปนน โหต ฯ โส จ ต จวร มาตาปตน ทาตกาโม โหต ฯ ภควโต เอตมตถ อาโรเจส ฯ มาตาปตโรต โข ภกขเว ททมาเน ๑. สา. ท. ๓/๔๒๗.


ก วเทยยาม อนชานาม ภกขเว มาตาปตน ทาต น จ ภกขเว สทธาเทยย วนปาเตตพพ โย วนปาเตยย อาปตต ทกกฏสสาต จวรกขนธเก๑ ปาล ฯ น จ ภกขเว สทธาเทยยนต เอตถ เสส าตน เทนโต วนปาเตตเยว ฯ มาตาปตโร ปน สเจป รชเช ปตฏ ตา ปฏเนต ทาตพพนต ตพพณณนา๒ ฯ มาตาปตน ปน อตตโน สนตก ผลป ปปผป เทนเตน หรตวาป หราเปตวาป ปกโกสตวาป ปกโกสาเปตวาป ทาต วฏฏต เสส าตกาน ปกโกสาเปตวาว ฯ ตตถ ปปผ เทนเตน วตถตตยปชนตถเมว ทาต วฏฏต ฯ มณฑนตถาย ปน สวลงคาท- ปชนตถาย วา กสสจป ทาต น วฏฏตต กลทสกวณณนานโย๓ฯ อม วกกณตวา ชวสสนตต มาตาปตน ทาต วฏฏต เสส าตน ปน ตาวกาลกเมว ทาต วฏฏตต วมตวโนทน ฯ [๓๐๕] ตสมา ภกขนาป ยถาวตตนเยน เต อปฏาตพพา ว ฯ ปาลยมป มาตาปตอปฏานนต อวเสเสน วตต ฯ ยมปนฏ- กถาจรเยห ยาว คหภาว น วชหนต ตาว มาตาปตอปฏาเนน โปราณ อณมล วโสธยมานาต๔ ปรโยสาเน คหวเสน อปฏาน วตต ฯ ต มาตาปตอปฏาน นาม คหวตตนต ทสเสต วตตนต ทฏพพ น ปพพชเตน อปฏาน น กาตพพนต ทสเสต ฯ อปจ ๑. ว. มหา. ๕/๒๒๐. ๒. สมนต. ๓/๒๓๙. ๓. สมนต. ๒/๔๒. ๔. มงคลตถทปนยา ทตยภาเค ๖๒๕ ปพเพ ทสสต.


ปพพชนเตน นาม อนเณน ภวตพพนตป ทสเสต วตตเมตนต ตสมา เยน เกนจป มาตาปตโร อปฏาตพพาว ฯ มาตาปตส วปปฏปชชนโต ห ทกข ปปโปต ฯ มตตวนทกาทโย เจตถ นทสสน ฯ [๓๐๖] กสสปพทธกาเล กร พาราณสย อสตโกฏวภวสส เสฏ โน ปตโต มตตวนทโก นาม อโหส ทสสโล อสสทโธ ฯ มาตาปตโร ปนสส โสตาปนนา ฯ โส อปรภาเค ปตร กาลกเต อมม นาวาย โวหาร กรสสามต อาห ฯ ตาต ตว เอกปตตโก อมสม ฆเร ธนมป พห สมทโท อเนกาทนโว มา คมต ฯ โส คจฉ เว น สกกา ม นวาเรตนต วตวา มาตรา หตเถ คหโตป หตถ วสสชเชตวา มาตร ปหรตวา ปาเตตวา อนตร กตวา นาวาย สมทท ปกขนท ฯ นาวา สตตเม ทวเส มตตวนทก นสสาย นจจลา อฏาส ฯ เอตถ กาฬกณณ ภวสสตต สลากา วจารยมานา ตสเสว หตเถ ตกขตต ปต ฯ อถสส มนสสา อฬมป ทตวา ต สมททปฏเ ขปส ฯ โส อฬมเปน คจฉนโต อนปพเพน เอก ทปก ปตวา ตสม เอก จตททวาร นคร อททส ฯ อสสทนรโย กเรโส พหนน เนรยกสตตาน กมมกรณานภวนฏาน ฯ มตตวนทกสส ปเนต อลงกตปปฏยตตนคร วย อปฏาส มาตป- ปหารทานกมมพเลน ฯ โส อมสม สนคเร ราชา ภวสสามต ปวสตวา เอก สรสา อกขตตขรจกก ปรเทวนต เนรยกสตต อททส ฯ อถสส สเส ขรจกก มตตวนทกสส ปทม วย หตวา


อปฏาส อเร ป จงคกพนธน อรจฉทปปสาธน วย สรรโต ปคฆรนต โลหต จนทนวเลปน วย ปรเทวนสทโท คตสทโท วย หตวา อปฏาส ฯ โส ต อปคนตวา โภ ปรส จร ตยา ปทม ธารต เทห เมตนต อาห ฯ สมม นยท ปทม ขรจกก- เมตนต ฯ มยหมทาตกามตาเยว วทสต ฯ เนรยโก มยห กมม ขณ ภวสสต อมนาป มยา วย มาตร ปหรตวา อาคเตน ภวตพพ ตสมา ทสสามสส ขรจกกนต จนเตตวา เอห โภ คณหม ปทมนต วตวา ตนตสส สเส ขป ฯ มตถก ปสมาน วย ภมต ฯ ตสม ขเณ มตตวนทโก ตสส ขรจกกภาว ตวา ตว ขรจกก คณหาต เวทนาปตโต ปรเทว ฯ อตโร อนตรธาย ฯ มตตวนทโก ปน มาตปปหารทานากสลนสสนเทน ตตถ จร ทกข อนภวตวา กมมวปาเก ขเณ ขรจกก ปหาย ยถากมม คโตต ฯ ทสกนปาเต จตททวารชาตกวณณนาย๑ มตตวนทกวตถ ฯ [๓๐๗] อตเต พาราณสย เอโก ปรโส ภรยาย วจน คเหตวา อตตโน มาตาปตโร มาเรตกาโม เต ยานเกน เนนโต อฏวมชฌปปตตกาเล อธ โจรา วสนต โอตรตวา คมสสามต ปต หตเถ รสมโย เปตวา โอตรตวา คจฉนโต โจราน อฏ ตาการ กตวา มาตาปตโร โปเถส ฯ เต จกขทพพลตาย รปทสสนรหตา ปตต อส ชานนตา ตาต อสกโจรา โน มาเรนต ตว ปฏกกมาหต ตสเสวตถาย ปรเทวส ฯ โส อเม ๑. ข. ชา. ๒๗/๒๗๑. ตทฏกถา. ๕/๔๑๙.


มยา โปถยมานา มยห เวตถาย ปรเทวนต อยตต เม กตนต จนเตตวา เต อสสาเสตวา หตถปาเท สมพาหตวา อมมตาตา โจรา ปลาตาต วตวา ปน อตตโน เคหเมว อาเนส ฯ โส เตน กมเมน ทฆรตต นรเย ปจตวา วปากาวเสเสน อตตภาวสเต โกฏเฏตวา ส จณณโต มรณ ปตวา ปจฉมตตภาเว มหาโมคคลลาโน หตวา ตสเสว กมมสส พเลน โจเรห ปหรโต ปรนพพาย ฯ สรภงคชาตกวณณนาย๑ มหาโมคคลลานวตถ ฯ [๓๐๘] เตส ยถาวตตปารจรยาย สมมาปฏปชชโต ปนสส สา ปารจรยา อภยโลกหตสขาวหา โหต ฯ เตน วตต สพรหมกสตเต โสณนนทชาตเก๒ จ ตาย น ปารจรยาย มาตาปตส ปณฑตา อเธว น ปสสนต เปจจ สคเค ปโมทตต ฯ ตตถ ตาย นนต เอตถ นนต นปาตมตตนต ตกงคตตร- ฏกาย วตต ฯ ตาย มาตาปตส ปารจรยาย ปารจรยการณาต อตโถ ฯ น ปสสนตต อย ปคคโล มตเตยโย เปตเตยโย สคคสวตตนย ปฏปท ปเรตต เอวมาทนา นเยน ต มาตาปตอปฏาก ปณฑตา มนสสา อเธว โลเก วณเณนต ฯ เปจจาต ปรโลก คนตวา สคเค โต โส มาตาปตอปฏาโก ทพพสมปตตห อาโมทต อาทโต ปฏาย โมทต ปโมทต นานปปการโต โมทตต ฯ [๓๐๙] มาตาปตอปฏาโก จ นาม สตถาราป ปสสโต ฯ ๑. ข.ชา.๒๗/๕๓๕ ตทฏกถา.๗/๓๕๖. ๒. ข.ชา.๒๘/๕๓ ตทฏกถา.๘/๑๗๙.


ตตรมาน วตถน สาวตถย กเรโก เสฏ ปตโต สตถ เทสน สตวา ปพพชตวา ลทธปสมปโท ป จ วสสาน ธมม ปรยาปณตวา อปชฌายสส สนตเก กมมฏาน คเหตวา เชตวนโต นกขมม ปจจนตคาม คนตวา ต นสสาย อร เ วหาส ฯ มาตาปตโร ปนสส ปพพชต- กาลโต ปฏาย อนปพเพน ปรกขณวภวา ปรมการ ปปตตา กปาลหตถา ภกขาย จรตวา ปรเคหภตต นสสาย วหรนต ฯ โส จ อปรภาเค อตตโน มาตาปตน ทกขตภาว สตวา อห ทวาทส วสสาน อร เ วายมนโตป มคคผลาน ปตต นาสกข อภพโพ อห ก เม ปพพชชาย คห หตวา มาตาปตโร โปเสนโต ทาน จ เทนโต สคคปรายโน ภวสสามต จนเตตวา อร โต นกขมม อนปพเพน สาวตถ ปตวา อชช สตถาร ทสวา ธมม สตวา เสว ปาโตว มาตาปตโร ปสสสสามต เชตวน ปาวส ฯ ตทวส ปน สตถา ปจจสกาเล โลก โวโลเกนโต ตสส ปมมคโคปนสสย ทสวา ตสม อาคนตวา นสนเน มาตาปตโปสกสตเตน๑ มาตาปตน คณ วณเณส ฯ โส ต สตวา อห คห หตวา มาตาปตโร โปเสสสามต อาคโต สตถา ปน ปพพชโตว สมาโน มาตาปตน อปการโก นามาต วทต สจาห สตถาร อทสวา คโต เอวรปาย ปพพชชาย ปรหาเยยย อทาน ปนาห ปพพชโตว เต โปเสสสามต จนเตส ฯ ๑. มาตโปสกสตเตนาตป ปาโ ฯ . ว.


โส ปนทวเส อตตโน ปตต ยาคสลาก ภตตสลาก จ คเหตวา คาม ปวสตวา ยาคภตตาน อาทาย มาตาปตน ทตวา ปณฑาย สย จรตวา ภตตกจจ กตวา เตส วสนฏาน กตวา ตโต ปฏาย นพทธ ปฏชคคต ฯ โส ห อตตนา ลทธาน ปกขก- ภตตาทน เตส ทตวา สย ปณฑาย จรตวา ลภมาโน ภ ชต อลภมาโน น ภ ชต ฯ ภกข ลภมานทวส ปนสส อปป อลภมานทวส พหตร ฯ วสสาวาสก อ ป วา ยงก จ วตถ ลภตวา เตส เว ทตวา เตห ปรภตต ชณณปโลตก อคคฬ กตวา รชตวา สย ปรภ ชต ฯ เอว โส มาตาปตอปฏานปลโพเธน ปฬโต กโส ทพพณโณ อโหส ฯ ต ทสวา ภกข ปจฉตวา ตมตถ สตวา ต วครหตวา สตถ อาโรเจส ฯ สตถา ต ปกโกสาเปตวา ชานนโตป ตมตถ วทาเปตวา สาธการ ทตวา อตตโน ปพพจรย ปกาเสตกาโม เย เต ตว ภกข โปเสส กนเต ตยห โหนตต ปจฉ ฯ มาตาปตโร เม ภนเตต ฯ อถสส สตถา สาธ สาธต ตกขตต สาธการ ทตวา ตว มยา๑ คตมคเค โต อหป ปพพจรย จรนโต มาตาปตโร โสเสสนต วตวา มหานปาเต สวณณสามชาตก๒ กเถตวา ภกขเว มาตาปตโปสน นาม ปณฑตาน วโสต วตวา สจจาน ปกาเสส ฯ สจจปรโยสาเน โส ภกข โสตาปนโน อโหส ฯ [๓๑๐] อปโรป ภกข ตเถว มาตาปตโร ปฏชคคตต สพพตถ ๑. มมาต ยตตร ฯ . ว. ๒. ข. ชา. ๒๘/๑๘๕. ตทฏกถา. ๙/๑๑๕.


วตตพพ ฯ สตถาปสส สาธการ ทตวา สตตกนปาเต สตนชาตก๑ กเถตวา สจจาน ปกาเสส ฯ สจจปรโยสาเน โสป โสตาปนโน ฯ อปรสสาป สาธการ ทตวา ภกข ตว โปราณกปณฑตาน วส ปาเลส โปราณกปณฑตา ห ตรจฉานโยนย นพพตตาป มาตาปตน ชวต อทสต วตวา ฉกกนปาเต นนทยมคชาตก๒ อปรสสาป สาธการ ทตวา สตตกนปาเต คชฌชาตก๓ฯ อปรสสาป สาธการ ทตวา มา ภกขเว อม ภกข อชฌายตถ โปราณก- ปณฑตาป คณวเสน อ าตกานป อปการ อกส อมสส ปน มาตาปตน อปการกรณ ภาโรต วตวา ทกนปาเต คชฌชาตก๔ ฯ อปรสสาป สาธการ ทตวา ภกข โปราณกปณฑตา ตรจฉานา หตวา ชณณเก มาตาปตโร กลาวเก นปชชาเปตวา มขตณฑเกน โคจร อาเนตวา โปเสสนต วตวา ปกณณกนปาเต เกทารชาตก๕ ฯ อปรสสาป สาธการ ทตวา มา ภกขเว เอต อชฌายตถ โปราณกปณฑตา ตรจฉานา หตวา มาตรา วยตตา สตตาห นราหารตาย สสสมานา ราชารห โภชน ลภตวา มาตรา วนา น ภ ชสสามาต มาตร ทสวาว โคจร คณหสต วตวา เอกาทสกนปาเต มาตโปสกชาตก๖ กเถตวา สจจาน ปกาเสส ฯ สจจปรโยสาเน เตป ป จ โสตาปนนา ฯ อต มาตาปตอปฏาโกฎ ๑. ข.ชา.๒๗/๒๑๓. ตทฏกถา.๕/๑๒๘. ๒. ข.ชา.๒๗/๑๙๘. ตทฏกถา.๕/๕๗. ๓. ข.ชา.๒๗/๒๑๔. ตทฏกถา.๕/๑๓๕. ๔. ข.ชา.๒๗/๕๗. ตทฏกถา.๓/๖๕. ๕. ข.ชา.๒๗/๓๖๖. ตทฏกถา.๖/๒๔๙. ๖. ข.ชา.๒๗/๓๐๓. ตทฏกถา.๑/๖.


สตถาราป ปสสโต หตวา อตตหต ปาปณาต ฯ [๓๑๑] มาตาปตอปฏาโก จ นาม วสปเตน สเรน วทโธป มรณทกขโต มจจต สวณณสาโม วย ยกขสนตก คโตป มจจต สตโน นาม ทคคโต วย รกขตฏาเน โตป มจจต นนทยมโค วย ปาเส พทโธป มจจต คชฌราชา วย สวราชา วย จ พนธเนน พทโธป มจจต นาคราชา วย ฯ ตตรมาน วตถน อตเต พาราณสย โพธสตโต สวณณสาโม นาม ตาปโส หตวา มคสมมตาย นาม นทยา ตเร สกกทตตเย อสสเม วสนโต อตตโน อนเธ มาตาปตโร สกกจจ ปฏชคค ฯ ตทา พาราณสย ปลยกโข นาม ราชา มคมสโลเภน มาต รชช นยยาเทตวา เอกโกว หมวนต คนตวา มเค วธตวา มส ขาทนโต วจรนโต ต าน ปตวา สามสส ปานยคคหณตตเถ มคปทวล ช ทสวา สาขาห โกฏก กตวา นลยตวา สายณหสมเย มคคณปรวต สาม อาคนตวา นหาตวา คจฉนต ทสวา วสปเตน สเรน วชฌ ฯ โพธสตโต ปตตวา นปนโน อปราธการก ปรเยสนโต มทก วาจ อภาส ฯ ราชา ต สตวา อย มยา วชฌตวา ปาตโตป เนว ม อกโกสต น ปรภาสต ปยวจเนน สมทาจรตต จนเตตวา ตตส สนตก คนตวา ต ทกขต ทสวา สย ปโรท ฯ ตทา วสนธร นาม คนธมาทนวาสน เทวธตา มหาสตตสส สตตเม อตตภาเว มาตภตปพพา ต การณ ตวา สจาห น ตตถ คมสส มม ปตโต สาโม มรสสต ตสม มเต สามสส


มาตาปตโร นราหารา สสสตวา มรสสนต ราชาป ผลตหทโย มรสสต มย ปน คตาย ราชา อสสม คนตวา สามสส มาตาปตโร อาเนสสต เต อาคนตวา สจจกรย กรสสนต อหป กรสสาม เอว เม ปตโต ชวต ลภสสต มาตาปตโรปสส จกขน ปฏ- ลภสสนต ราชาป สามสส เทสน สตวา นคร คนตวา ทานาทน กตวา ธมเมน รชช กาเรตวา สคเค อปปชชสสตต จนเตตวา ตตถ คนตวา อทสสมาเนน กาเยน อากาเส ตวา มหาราช ตว สาโม วย เต อโภ อนเธ โปเสห เอว ตยา สคต คนตพพา ภวสสตต อาห ฯ ต สตวา ราชา เต อปฏหต อสสม คนตวา สพพ ต ปวตต กเถตวา เตนห มหาราช อมเห ตตถ เนถาต วตเต ตถา อกาส ฯ เต อาคนตวา [๓๑๒] เยน สจเจนย สาโม ธมมจาร ปเร อห เอเตน สจจวชเชน วส สามสส ห ตต- อาทกาห สตตห คาถาห สจจกรย อกส ฯ ตตถ สจเจนาต ภเตน สภาเวน ฯ ธมมจารต ทสกสล- กมมปถธมมจาร ฯ สาโม ปรวตตตวา นปชช ฯ อถ เทวตาป ปพพตยาห คนธมาทเน จร รตต นวาสน น เม ปยตโร โกจ อ โ สามา ห๑ วชชต เอเตน สจจวชเชน วส สามสส ห ตต- อาทกาห ทวห คาถาห สจจกรย อกาส ฯ ตสสา สจจกรยาวสาเน ๑. ชาตกปาลย ห สาเมนาต ปาโ ทสสต ฯ . ว.


สาโม อโรโค หตวา สมฏห ฯ อต อโรคภาโว มาตาปตน จกขปฏลาโภ อรณคคมน เทวตานภาเวน เตส จตนน อสสเม ปากฏภาโว จาต สพพ เอกกขเณเยว อโหส ฯ อถ โพธสตโต ร โ ธมม เทเสนโต เทว คาถา อภาส [๓๑๓] โย มาตร ปตร วา มจโจ ธมเมน โปสต เทวาป น ตกจฉนต มาตาเปตภร นร ฯ โย มาตร ปตร วา มจโจ ธมเมน โปสต อเธว น ปสสนต เปจจ สคเค ปโมทตต ฯ เอว จ ปน วตวา ปน สเจ มหาราช เทวโลก คนตวา ตตถ มหนต ทพพสมปตต ปรภ ชตมจฉส อมาส ทสส ธมมจรยาส ปวตตสสต ทสเสนโต ทส ราชธมมจรยา คาถา อภาส [๓๑๔] ธมม จร มหาราช มาตาปตส ขตตย อธ ธมม จรตวาน ราช สคค คมสสส ฯ ธมม จร มหาราช ปตตทาเรส ขตตย... ธมม จร มหาราช มตตามจเจส ขตตย... ธมม จร มหาราช วาหเนส พเลส จ... ธมม จร มหาราช คาเมส นคเมส จ... ธมม จร มหาราช รฏเส ชนปเทส จ... ธมม จร มหาราช สมเณส พราหมเณส จ... ธมม จร มหาราช มคปกขส ขตตย... ธมม จร มหาราช สจณโณ สขมาวโห๑ อธ ธมม จรตวาน ราช สคค คมสสส ฯ ๑. ปาลยมปน ธมโม จณโณ สขาวโหต ปาโ ทสสต ฯ . ว.


ธมม จร มหาราช อนทา เทวา สพรหมกา สจณเณน ทว ปตตา มา ธมม ราช ปามโทต ฯ [๓๑๕] ตตถ ปมคาถาย ฯ ธมมนต มาตาปตอปฏาน- ธมม ฯ กาลสเสว วฏาย มาตาปตน มโขทกทนตกฏทานมาท กตวา สพพ สรรปรหรณ กโรนโต เตส ธมม จรต นาม ฯ ปตตทาเรส ปน ปตตธตโร ปาปโต นวาเรตวา กลยาเณ นเวเสนโต สปป อคคณหาเปนโต วยปปตตกาเล ปฏรปกลวเสน๑ อาวาหววาห กโรนโต สมเย จ ธน เทนโต ปตเตส ธมม จรต นาม ฯ ภรย สมมาเนนโต อวมาเนนโต อนตจรนโต อสสรย โวสสชเชนโต อลงการ อนปปเทนโต ทาเรส ธมม จรต นาม ฯ มตตามจเจ ปน จตห สงคหวตถห สงคณหนโต อวสวาเทนโต เตส ธมม จรต นาม ฯ หตถอสสาทน วาหนาน พลกายสส จ ทาตพพยตตก เทนโต สกการ กโรนโต หตถอสสาทโย มหลลกกาเล กมเมส อโยเชนโต วาหนพเลส ธมม จรต นาม ฯ คามนคมวาสโน ทณฑพลห อปเฬนโตว คามนคเมส ธมม จรต นาม ฯ รฏ จ ชนปท จ อการเณน กลเมนโต หตจตต อปจจปฏเปนโต ตตถ อธมม จรต นาม ฯ อปเฬนโต ปน หตจตเตน จ ผรนโต ตตถ ธมม จรต นาม ฯ สมณพราหมณาน จตตาโร ปจจเย เทนโตว เตส ธมม จรต นาม ฯ สพพจตปปทสกณาน อภย เทนโต มคปกขส ธมม จรต นาม ฯ ธมโมต สมจรยธมโม ๑. ปฏรปกลวเยนาตป ปาโ ฯ . ว.


สจณโณ ฯ สขมาวโหต ตส กลสมปทาส ฉส กามสคเคส สข อาวหต ฯ สจณเณนาต กายสจรตาทนา อธ สฏ จณเณน ฯ ทว ปตตาต เทวโลกพรหมโลกสงขาต ทว คตา ตตถ ทพพ- ยสปปฏลาภโน ชาตา ฯ มา ธมม ราช ปามโทต ตสมา ตว มหาราช ชวต ชหนโตป ธมม มา ปมชชต เอวเมตาส คาถานมตโถ จตตาฬสนปาเต สกณชาตกวณณนาย๑ วตโต ฯ ต สตวา ราชา ตฏจตโต ป จสล คเหตวา โพธสตต วนทตวา สกนคร คนตวา ทานาทก ป กตวา ป จสล จ รกขตวา ธมเมน รชช กาเรตวา อายหปรโยสาเน สคคปโค อโหส ฯ โพธสตโตป มาตาปตห สทธ ฌานาภ า นพพตเตตวา พรหมโลกปโค ฯ สวณณสามวตถ ฯ [๓๑๖] อตเต พาราณสย โพธสตโต สตโน นาม ทคคโต หตวา ภต กตวา มาตาปตโร โปเสตวา ปตร กาลกเต มาตร โปเสส ฯ ตทา พาราณสราชา มคจตตโก หตวา เอกทวส อร ปวสตวา ยสส ตฏาเนน มโค ปลายต ตสส ควาต อาณาเปส ฯ อเถโก เอณมโค ร โ ตฏาน ปฏปชช ฯ ราชา ต วชฌต สร ขป ฯ โส อคคหตมคมาโย สร ผาสกาภมข อาคจฉนต ตวา ปรวตตตวา สเรน วทโธ วย หตวา ปต ฯ ราชา มโค เม วทโธต คเหต ธาว ฯ มโค อฏาย ปลาย ฯ อมจจา ราชาน อวหสส ฯ ราชา ต อนพนธตวา ขคเคน ทวธา ๔. ข. ชา. ๒๗/๕๓๔. ตทฏกถา. ๗/๓๓๑.


กตวา ทณฑเก ลคเคตวา กาช วหนโต อาคจฉนโต อนตรามคเค วฏรกขมเล นปชชตวา อฏาย คนต อารภ ฯ ตสม วฏรกเข นพพตโต มฆเทโว๑ นาม ยกโข ตฏ ตฏ ภกโขส เมต ต หตเถ คณห ฯ ราชา ภโต ก อชเชว ขาทสสส อทาห นพทธนต ปจฉ ฯ ลภนโต นพทธ ขาทสสามต ฯ ราชา อชช อม มค ขาทตวา ม วสสชเชห เสว ปฏาย เอเกกาย ภตตปาตยา สทธ เอเกก มนสส เปเสสสามต อาห ฯ ยกโข เตนห อปปมตโต โหห อปเปสตทวเส ตเมว ขาทสสามต ปฏ คเหตวา ต วสสชเชส ฯ ราชาป อห พาราณสราชา มยห อวชชมานก นาม นตถต วตวา นคร ปวสตวา ทตยทวสโต ปฏาย พนธนาคารโต เอเกก มนสส นหราเปตวา ต ภตตปาต คาหาเปตวา ยกขสส เปเสส ฯ ยกโข ภตต ภ ชตวา ต ขาท ฯ อปรภาเค พนธนาคาเรส มนสสา ขณา ฯ ราชา มรณภยภโต สหสสภณฑก หตถกขนเธ เปตวา เภร จาราเปส ภตต คเหตวา ยกขสส ทาต สกโกนโต อม คณหาตต ฯ ต สตวา โพธสตโต ต สหสสภณฑก คเหตวา มาตยา ทตวา ราชาน อปสงกมตวา วนทตวา ตาต ภตต หรสสสต ปฏโ อาม เทวาต อาห ฯ กนเต ลทธ วฏฏตต ฯ ตมหาก สวณณปาทกา จ ฉตต จ ขคค จ ลทธ วฏฏตต ฯ กการณาต ฯ เทว อมนสสา นาม อาวธหตถาน ภายนตเยว ตสมา อห ขคคหตโถ ๑. ชาตกฏกถาย มคคเทโวตป ปาโ ฯ . ว.


หตวา ตสส สนตกาย ภมยา อฏตวา สวณณปาทกาส สสาม ตสส รกขจฉายาย อฏตวา ฉตตจฉายาย สสาม โส ห อตตโน สนตกาย ภมย รกขจฉาย จ ต ขาทต ลภตต ฯ ปน ก ลทธ วฏฏตต ฯ เทว มาทสสส นาม ปณฑตปรสสส มตตกาปาตยา ลขโภชน หรต น อนจฉวก ตสมา ตมหาก สวณณปาตปรต ตมหาก ภ ชนกภตต ลทธ วฏฏตต ฯ ราชา ต สพพ ทาเปตวา ตสส เวยยาวจจกาเร ปฏปาเทส ฯ โพธสตโต อปกรณาน คาหาเปตวา ตตถ คนตวา รกขสสาวทเร มนสเส เปตวา สวณณปาทกา อารหตวา เสตจฉตต มตถเก กตวา ภตตปาต คเหตวา รกขสมป คนตวา อสตณเฑน ภตตปาต ธาเรตวา ฉายาย ปรยนเต โตว ยกขสส ภตต อทาส ฯ ยกโข อม ว เจตวา ฉาย ปวฏ ขาทสสามต จนเตตวา เอห มาณว อโภ มย ขาทสสามาต อาห ฯ โพธสตโต สเจ ตว ม ภกขสสส สตโน นาม มาตโปสโก ยกเขน ขาทโตต โกจ เต ภกข อาหรนโต นาม น ภวสสต อถ เต อโต ปฏาย โภชน ทลลภ ภวสสต อมหากป ราชาน คณหต น ลภสสส กสมา รกขโต พห ตตตา มมป ขาทต น สกขสสส อห ห ตว าเน อฏตวา ปาทกาส ตฏาม ตว รกขจฉายาย อฏตวา ฉตตจฉายาย ตฏาม สเจ ปน ตว มยา สทธ ยชฌสสต ขคเคน ต ทวธา ฉนทสสาม อห ห อชช เอตทตถเมว สชโช หตวา อาคโตต อาห ฯ ยกโข


ยตตรป วทตายนต ปสนนจตโต ภตต ภ ชตวา ขคค ฉตต จ ปาต จ คจเฉวาทาย มาณเว โสตถ ปสสต เต มาตา ตว จ ปสสาห มาตรนต อาห ฯ โพธสตโต สมม ตว ปพเพป ปาป กตวา ยกโข ชาโต อโต ปฏาย ปาณาตปาตาทน มา กรต สเล อานสส ทสสเลย จาทนว กเถตวา ต ป จสเล ปตฏาเปตวา กนเต อร วาเสน เอหต ต คเหตวา ตเมว ขคคาทน คาหาเปตวา นคร อคมาส ฯ ราชา โพธสตต ปจจคคนตวา ยกข นครทวาเร นสทาเปตวา อคคภตตาทลาภ กตวา นคร ปวสตวา โพธสตต เสนาปต กตวา ตสโสวาเท ตวา สคคปโค อโหสต ฯ สตนวตถ๑ ฯ [๓๑๗] อตเต โกสลรฏเ สาเกเต โกสลราชา มคจตตโก อโหส ฯ โส มนสสาน กสกมมาทน กาต อทตวา มนสสปรวาโร เทวสก มควธ อคมาส ฯ อเถกทวส มนสสา สนนปตตวา ยนนน มย อ ชนวน อยยาน ปรกขปตวา ทวาร โยเชตวา อร โต มเค นหรตวา ตตถ ปเวเสตวา ทวาร ปทหตวา ร โ อาโรเจตวา อตตโน กมม กเรยยามาต มนเตตวา อยยาน สชเชตวา อร ปวสตวา โยชนมตต าน ปรกขปส ฯ ตทา โพธสตโต นนทโย นาม มโค หตวา เอกสม ขททกคมเพ มาตาปตโร คเหตวา วสนโต เต มนสเส ทสวา อชช มยา ชวต ๑. ข. ชา. ๒๗/๒๑๓. ตทฏกถา. ๕/๑๒๘.


ปรจจชตวา มาตาปตน ชวต ทาต วฏฏตต จนเตตวา ตมเห เอเกนปาเยน ชเวยยาถ อห ชวต โว ทสสาม มนสเสห คมเพ ปหฏมตเตเยว นกขมสสาม อถ เต อมสม ขททเก ตมเพ เอโกเยว มโค ภวสสตต ม มานา คมพ อปปวสตวา ตมเห น ปสสสสนต อปปมตตา โหถาต มาตาปตโร ขมาเปตวา คมนสชโช หตวา คมเพ ปหฏมตเตเยว ตโต นกขมตวา มคานมนตร ปาวส ฯ เตป มนสสา ตถาส โนว ต อปปวสตวา มเค อยยาน ปเวเสตวา ร โ อาโรเจตวา สกฏานาน อคมส ฯ ตโต ปฏาย ราชา สยเมว คนตวา เอก มค วชฌตวา คเหตวา วา เอต เอกทา วา เปเสตวา อาหราเปต ฯ เต มคา วาร ปยส ฯ ปตตวาโร มโค เอกมนเต ตฏต ฯ ต วชฌตวา คณหาต ฯ อเถกทวส นนทยสส วาโร ปตโต ฯ ต ทวส จ ราชา สยเมว คนตวา วชฌต อารภ ฯ นนทโย เมตต ปเรจารก กตวา นจจโล อฏาส ฯ ราชา ตสส เมตตานภาเวน สร วสสชเชต อสกโกนโต ธนน ฉฑเฑตวา อท อจตตก กลงครทณฑมป๑ ตาว ตว คณ ชานาต สจตตโก มนสสภโตป อห น ชานาม มยห ขม อภยนเต ทมมต อาห ฯ มหาราช มยห ตาว อภย เทส อยมปน อยยาเน มคคโณ ก กรสสตต ฯ เอตสสาป ทมมต ฯ เอว มหาสตโต สพเพส อร มคาน อากาสคตสกณาน ชลจรมจฉาน จ อภย ทาเปตวา ราชาน ๑. กลงครกณฑปตป ปาโ ฯ . ว.


ป จสเล ปตฏาเปตวา มหาราช ร า นาม อคตคมน ปหาย ทส ราชธมเม อโกเปนเตน ธมเมน รชช กาเรต วฏฏตต วตวา ทส ราชธมเม เทเสนโต เทว คาถา อภาส [๓๑๘] ทาน สล ปรจจาค อาชชว มททว ตป อกโกธ อวหส จ ขนต จ อวโรธน อจเจเต กสเล ธมเม เต ปสสาห อตตน ตโต เต ชายเต ปต โสมนสส จนปปกนต ฯ ตตถ สวตถกา เจตนา ทาน ฯ ป จสลทสสลาน สล ฯ เทยยธมมจจาโค ปรจจาโค ฯ อชภาโว อาชชว ฯ มทภาโว มททว ฯ อโปสถกมม ตโป ฯ เมตตาปพพภาโค อกโกโธ ฯ กรณาปพพภาโค อวหสา ฯ อธวาสน ขนต ฯ อวโรโธ อวโรธนนต เอวเมตาส คาถานมตโถ มหาหสชาตกวณณนาย๑ วตโต ฯ โพธสตโต ร โ สนตเก กตปาห วสตวา นคเร สพพ- สตตาน อภยทานปปกาสนตถ สวณณเภร จาราเปตวา อปปมตโต โหห มหาราชาต วตวา มาตาปตน ทสสนตถาย คโตต ฯ นนทยมควตถ ฯ [๓๑๙] อตเต โพธสตโต คชโฌ หตวา วฑเฒ ปรหนจกขเก มาตาปตโร คชฌคหาย เปตวา โคมสาทน อาหรตวา โปเสส ฯ ตทา พาราณสสสาเน เอโก นลโย๒ นาม เนสาโท อนยมตวา ๑. ข. ชา. ๒๘/๗๗. ตทฏกถา. ๘/๒๔๒. ๒. นลโยตป ปาโ ฯ . ว.


ปาส โอฑเฑส ฯ โพธสตโต ตตถ พชฌตวา อตตโน มาตาปตโร อนสสรตวา กถ น โข เม มาตาปตโร ยาเปสสนต มม พนธนภาวป อชานนตา อนาถา นปจจยา ปพพตคหายเมว สสสตวา มรสสนต ม เต มนสสภาสาย ปรเทว ฯ ต สตวา เนสาโท [๓๒๐] ยนน คชโฌ โยชนสต กณปาน อเวกขต กสมา ชาล จ ปาส จ อาสชชาป น พชฌสต อาห ฯ ตตถ ยนนต คชโฌ โยชนสต อตกกมม ตาน กณปาน ปสสตต ย เอต โลเกน กถยต ตยท กถ ฯ กสมา ตว อม ชาล จ ปาส จ อาสชชาป น พชฌส สนตก อาคนตวาป น ชานาสต อตโถ ฯ โพธสตโต ยทา ปราภโว โหต โปโส ชวตสงขเย อถ ชาล จ ปาส จ อาสชชาป น พชฌตต อาห ฯ ตตถ ปราภโวต วนาโส ฯ โปโสต สตโต ฯ เนสาโท ตสส ธมมกถ สตวา ปณฑโต คชฌราชา ปรเทวนโต น อตตโน ปรเทวต มาตาปตน ปรเทวต นาย มาเรต ยตโตต ตสตวา ปยจตเตน ปาทโต ปาส โมเจตวา ภรสส มาตาปตโร วฑเฒ ครทรสเย มยา ตว สมน าโต โสตถ ปสสาห าตเกต อาห ฯ โพธสตโต มรณทกขา ปมตโต อนโมทน กโรนโต


เอว ลททก นนทสส สห สพเพห าตภ ภรสส มาตาปตโร วฑเฒ ครทรสเยต วตวา มขปร มส อาทาย คนตวา มาตาปตน อทาสต ฯ สตตกนปาเต คชฌวตถ๑ ฯ [๓๒๑] อตเต โพธสตโต คชฌปพพเต คชโฌ หตวา มาตา- ปตโร โปเสส ฯ เอกทา มหต วาตวฏ อโหส ฯ คชฌา ต สหต อสกโกนตา พาราณส คนตวา ปาการสมเป ปรขาสมเป จ สเตน กมปมานา นสทส ฯ ตทา พาราณสเสฏ นครา นกขมตวา เต คชเฌ กลมนเต ทสวา เอกสม าเน สนนปาเตตวา อคค การาเปตวา ปรเส สสาน เปเสตวา โคมส อาหราเปตวา เตส ทาเปตวา อารกข ปฏเปส ฯ คชฌา วปสนตาย วาตวฏ ยา กลลสรรา หตวา ปพพตเมว คนตวา มนตยส พาราณสเสฏ นา อมหาก อปกาโร กโต กตปการสส จ นาม ปจจปการ กาต วฏฏต ตสมา อโต ปฏาย อมเหส โย ย วตถ วา อาภรณ วา ลภต เตน ต เสฏ สส เคเห ปาเตตพพนต ฯ เต ตโต ปฏาย มนสสาน วตถาภรณาน อาตเป สกขาเปนตาน ปมาท โอโลเกตวา สหสา คเหตวา เสฏ สส เคเห ปาเตนต ฯ เสฏ คชเฌห อาภตภาว ตวา สพพาน ตาน วสสเยว เปส ฯ มนสสา คชฌา นคร วลมปนตต ร โ อาโรเจส ฯ ราชา คชฌ คเหต ตตถ ตตถ ชาล จ ปาส จ โอฑฑาเปส ฯ ๑. ข. ชา. ๒๗/๒๑๔. ตทฏกถา. ๕/๑๓๕.


โพธสตโต ปาเส พชฌ ฯ มนสสา ต คเหตวา ร โ ทสเสส ฯ ราชา ปจฉตวา ต สพพ การณ สตวา ปน ยนน คชโฌ โยชนสตนตอาทนา นเยน ปจฉ ฯ คชโฌป ยทา ปราภโว โหตตอาทนา ธมม เทเสตวา ตฏเน ร า วสสชชโต มาตาปตน สนตก อคมาส ฯ ราชา มหาเสฏ สพเพส สนตกาน ทาเปสต ฯ ทกนปาเต คชฌวตถ๑ ฯ [๓๒๒] อตเต ราชคหนครโต ปพพตตรภาเค สาลนทโย นาม พราหมณคาโม อโหส ฯ ตโต ปพพตตรภาเค มคธกเขตต ฯ ตโต ปพพตตรภาเค เอกสม สานปพพเต มหนต สมพลวน ฯ ตตถ อเนกา สวา วสนต ฯ ตทา โพธสตโต สกฏนาภปปมาณสรโร สวราชา หตวา หมวนตโต โคจร อาหรตวา มาตาปตโร โปเสส ฯ อเถโก โกสยโคตโต นาม สาลนทยคามวาส พราหมโณ สหสสกรสมตเต เขตเต สาล วปาเปตวา เอก เขตตปาล เปส ฯ สวราชา สปรวาโร ตสม เขตเต โอตร ฯ เขตตปาโล ตห ตห โอตรมาเน สเว นวาเรต นาสกข ฯ เสสา สวา ยาวทตถ ขาทตวา ตจฉมขาว คจฉนต ฯ สวราชา ปน พหน สาลสสาน เอกโต กตวา มเขน คเหตวา คจฉต ฯ เขตตปาโล คนตวา พราหมณสส กเถส ฯ เตนห อสสวาลาน วฏเฏตวา สวร โ โอตณณฏาเน ปาส โอฑเฑตวา ต ชวคคาห คเหตวา อาเนหต ฯ เขตตปาโล ตถา กตวา สวราชาน ลภตวา พราหมณสส ทสเสส ฯ ๑. ข. ชา. ๒๗/๒๐. ตทฏกถา. ๒/๗๕.


พราหมโณ ต ทสวา อปปนนพลวสเนโห โพธสตต องเก นสทาเปตวา สว ตว ยาวทตถ สาล ขาทตวา ตณเฑนาทาย คโตส กนน เต โกฏ อตถ อทาห เต มย เวร กตนต อาห ฯ ต สตวา สวราชา มธราย มนสสวาจาย ปกณณกนปาเต เกทารชาตเก๑ อม คาถมาห [๓๒๓] น เม เวร ตยา สทธ โกฏ๒ มยห น วชชต อณ ม จามณ ทมม สมปตโต โกฏสมพล นธป ตตถ นทหาม เอว ชานาห โกสยาต ฯ ตตถ อณนต ตว สาล หรตวา อณ ม จาม เจว อณ ทมม จ ฯ โกฏสมพลนต เอวนามก สมพลวน ฯ นธปต เอก ตตถ สมพลวเน อนคามก นธมป นทหาม เปม ฯ เอว จ ปน วตวา พราหมเณน ปฏโ ตมตถ ปากฏ กโรนโต อาห อชาตปกขา สกณา๓ ปตตกา มยห โกสย เต ม ภตา ภรสสนต ตสมา เตส อณ ทเท ฯ มาตา ปตา จ เม วฑฒา ชณณกา คตโยพพนา เตส ตณเฑน หาตน ม เจ ปพเพ กต อณ ฯ อ เป ตตถ สกณา ขณปกขา สทพพลา เตส ป ตถโก ทมม ต นธ อาห ปณฑตาต ฯ ๑. ข.ชา.๒๗/๓๖๖. ตทฏกถา.๖/๒๔๙. ๒. ปาลยมห โกฏโ ฯ ๓. ตรณาต ปาโ ทสสต ฯ . ว.


ตตถ หาตนาต หรตวา ฯ ต นธนต ต ป กมม ปณฑตา อนคามกนธ นาม กเถนต ฯ ต สตวา พราหมโณ ปสนนจตโต อโต ปฏาย สห าตห นพภโย หตวา สาล ภ ชาต สพพ เขตต นยยาเทตวา ปาทโต พนธน โมเจส ฯ โพธสตโต ปมาณชานนตาย อฏกรสมตตเมว ปฏคคเหตวา เสส ปน ตสเสว ทตวา อปปมตโต โหห มหาพราหมณาต โอวาท ทตวา สาลสส คเหตวา มาตาปตน สนตก คโต ฯ พราหมโณป อฏกรสมตเต ถมภ นขนตวา อโต คณหนเต มา วาเรหต เขตตปาล อโวจ ฯ ตโต ปฏาย สวา ตโตเยว อคคเหสนต ฯ สวราชวตถ ฯ [๓๒๔] อตเต โพธสตโต สพพสเสโต อสตหตถสหสสปรวาโร นาคราชา หตวา อตตโน อนธ มาตร โปเสนโต หมวนตปปเทเส วหาส ฯ โส อปรภาเค ยถ ปหาย มาตร คเหตวา จณโฑรณ นาม ปพพตปาท คนตวา เอก ปทมสร นสสาย ตาย ปพพตคหาย มาตร เปตวา โปเสส ฯ อเถโก พาราณสวาส วนจรโก สตตาห มคคมฬโห ปรเทวมาโน ต าน ปาปณ ฯ นาคราชา ต การ เน อตตโน ปฏ ย นสทาเปตวา นหรตวา มนสสปเถ เปตวา นวตต ฯ โสป ปาโป พาราณส คนตวา ร โ อาโรเจส ฯ ตทา จ ร โ มงคลหตถ มโต ฯ


ราชา เตน สทธ หตถาจรย เปเสตวา โพธสตต อาหราเปตวา มงคลหตถสาลาย เปตวา นานคครสโภชน อาทาย คนตวา ตสส ทาเปส ฯ โพธสตโต มาตร วนา โคจร น คณหสสามต จนเตตวา ร า คณหาห นาค กพฬนต วตเตป ปณฑ อคคณหนโต อห มหาราช อนธ มาตร โปเสม มยา วนา มยห มาตา ชวตกขย ปาปณสสต ตาย วนา มยห อสสรเยน อตโถ นตถ อชช เม มาต โคจร อลภนตยา สตตโม ทวโสต อาห ฯ ต สตวา ราชา อาห ม จเถต มหานาค โยย ภรต มาตร สเมต มาตรา นาโค สห สพเพห าตภต ฯ ตตถ โยยนต โย อย ฯ สเมตต สมาคจฉต ฯ อถ โพธสตโต พนธนา มตโต โถก ร โ ทสราชธมม- คาถาย ธมม เทเสตวา อปปมตโต โหห มหาราชาต โอวาท ทตวา มหาชเนน คนธมาลาทห ปชโต นครา นกขมตวา ตทเหว มาต สนตก ปาปณ ฯ ราชา โพธสตตสส คเณ ปสทตวา ปทมสรสส อวทเร คาม มาเปตวา นพทธ วตต๑ ปฏเปตวา อปรภาเค โพธสตตสส มาตร กาลกตาย ตสสา สรรกจจ กาเรตวา กรณฑก นาม อสสมปท กตวา นคร คโต ฯ ตสมมปนฏาเน หมวนตโต โอตรตวา ป จสตอสโย วสส ฯ ราชา ต วตต เตส ทาเปตวา โพธสตเต มเต ตปปมาณ ๑. ภตตนตป ปท ฯ . ว.


สลาปฏม กาเรตวา มหาสกการ กาเรส ฯ ชมพทปวาสโน อนสวจฉร สนนปตตวา หตถมห นาม อกสต ฯ นาคราชวตถ๑ ฯ [๓๒๕] เอวนเต สวณณสามาทโย มาตาปตโปสนกมขปนสสเยน ตโต ตโต ทกขโต ข จตวา๒ หตสข ปตตา ตสมา เต วย ทกขโต โมกข ปฏยนโต สทา กเร สมปสส อตตโน อตถ พรหมโปสนขตตม ฯ อปจ มาตาปตโปสโก นาม รฏเ วนาสยมาเนป อนตรายาว ขจจต ฯ ตตรท วตถ [๓๒๖] อตเต โพธสตโต พาราณสร โ ปโรหตปตโต ชาตทวเส สพเพสมาวธาน ปชชลนโต โชตปาโล นาม อโหส ฯ โส อปรภาเค สรภงคชาตกวณณนาย๓ วตตนเยน ร โ นานปปการ ธนสปป ทสเสตวา ตโต ปฏาย สรภงโคต ป าย ฯ โส เอกทวส ก จ อชานาเปตวา เอกโกว อร ปวสตวา โคธาวรตเร ตสโยชนเก กปฏวเน สกกทตตเย อสสเม อสปพพชช ปพพชตวา สตตเม ทวเส ฌานาภ า นพพตเตส ฯ อปรภาเค พาราณสราชาทโย ราชาโน รฏวาสห สทธ ตสส สนตเก ปพพชส ฯ กปฏอสสโม ปรปร ฯ อเถโก สรภงคสส เชฏนเตวาสโก กสวจโฉ๔ นาม วเวกวาส อจฉนโต ตโต ๑. ข.ชา.๒๗/๓๐๓. ตทฏกถา.๖/๑. ๒. ขจจตวาต ยตตตร ฯ ๓. ข. ชา. ๒๗/๕๓๕. ตทฏกถา.๗/๓๕๖. ๔. กสวจโฉตป ปท ฯ . ว.


คนตวา กลงครฏเ ทณฑกร โ กมภวตปร นาม นคร นสสาย เสนาปตนา อปฏ โต ราชยยาเน วหาส ฯ ตทา ทณฑกราชา เอกสสา คณกาย านนตร อจฉนทาเปส ฯ สา ตโต ปฏาย เตน เตน สทธ สนถว กตวา านนตร ปรเยสมานา เอกทวส ราชยยาน คนตวา ต ตาปส ทสวา อยเมว กาฬกณณ ทฏโ อทก อาหรถ อกขน โธวสสามต ทนตกฏ ขาทตวา ตาปสสส สรเร เขฬปณฑ ปาเตตวา ชฏามตถเก ทนตกฏ ขปตวา ขโขทกมปสส มตถเก ส จตวา นกขม ฯ ต ทวสเมว ราชา ปกตฏานนตรเมวสสา ทาเปส ฯ สา ปพเพ กต กสล นสสาย ลทธ านนตร ตาปสสส สรเร เขฬปาตเนน ลทธนต ม ตถ ฯ ตโต กตปาหจจเยน ราชา ปโรหตสส านนตร คณห ฯ โส คณก อปคนตวา กนต กตวา านนตร ปฏลภสต ปจฉตวา อม นาม กตวาต สตวา ตตถ คนตวา ตเถว กตวา ตทเหว ปกตฏานนตร ปฏลภ ฯ โสป ป ผเลน ต ลภตวา เขฬปาตเนน ลทธนต ม ตถ ฯ ตโต กตปาหจจเยน ร โ ปจจนโต กป ฯ ราชา ปจจนต วปสมตกาโม ปโรหตสส วจน คเหตวา สพเพ มนสเส อาณาเปส เอตสส กฏชฏลสส สรเร เขฬ ปาเตถาต ฯ เต สพเพป ร า สทธ ตเถว อกส ฯ เขฬาทน ตาปสสส สกลสรร อวตถรส ฯ เสนาปต ปน สพพปจฉา สณตวา เวเคน อยยาน คนตวา ต สพพ วยหตวา นหาเปตวา ภนเต อยตต เตห กต เอเตส ก ภวสสตต อาห ฯ มยห มโนปโทโส


นตถ เทวตา ปน อตวย กทธา อโต สตตเม ทวเส สกล- รฏ อรฏ กรสสนต ตสมา ตว สตตทวสพภนตเร พหรฏ คจฉาต ฯ โส ตถา อกาส ฯ ราชา ปน คตมตโตเยว ปจจนต วปสเมตวา ปจจาคนตวา นคร ปาวส ฯ ตทเหว เทวตา อทกวฏ ปาเตส ฯ มนสสา อตตมนา อเหส กฏชฏลสส อปรทธกาลโต ปฏาย อมหาก ร โ วฑฒเยว ปจจนต วปสเมตวา อาคตทวเสเยว เทโว วฏโต ฯ ตโต เทวตา สมนปปผวฏ มาสกวฏ กหาปณวฏ หตถปคปาทปคาทกตภณฑ- วฏ จ ปาเตส ฯ ตโต มนสสา อตวย ตฏจตตา อตตมนวาจ นจฉาเรตวา ร โ กตปาเป สมน า ชาตา ฯ ตทา เทวตา เอกโตธาราทอาวธวฏ วตจฉตงคารวฏ กฏาคารปปมาณปาสาณ- วฏ วาลกาวฏ จ ปาเตตวา อสตหตถพเพธ ถล อกส ฯ รฏเ ปน อวนสสนเตเยว สรภงโค ต การณ ตวา เทว ตรณตาปเส เปเสตวา กสวจฉ ม จสวกาย อากาเสน อาหราเปส ฯ เสนาปต ปน สยเมว นกขม ฯ ตสม กมเม อสมน าตานมปน ตรจฉานาน ปานยตณาน นาเหส ฯ เต เยน ปานยตณาน เตน คจฉนตา อปปตเตเยว สตตเม ทวเส พหรฏ ปตตา ฯ เอโก ปน ราโม นาม ปรโส เทวตาห ตโต รฏโต พห นหโฏ ฯ เตน ตสนปาเต ชยทสชาตกวณณนาย๑ วตต เอโก กร พาราณสวาส ราโม นาม มาตโปสโก มาตาปตโร ปฏชคคนโต ๑. ชาตกฏกถา. ๗/๒๐๖.


โวหารตถาย คโต ทณฑกร โ วชเต กมภวตปร นคร คนตวา นววเธน วสเสน สกลรฏเ วนาสยมาเน มาตาปตน คเณ สร ฯ อถ น มาตปฏานกมมสส ผเลน เทวตา โสตถนา อานยตวา มาต อทสต ฯ ตท เ ปน สพเพป วนาส ปตตาต ฯ มชฌมปณณาสเก อปาลสตตวณณนาย เจว๑ สรภงคชาต- กวณณนาย จ๒มาตโปสกรามวตถ ฯ [๓๒๗] ตสมา ปตเตน นาม มาตโปสกปาสเกน วย อปฏาน- กมเม ถรจตเตน ภวตพพ ฯ ยถา จ มาตาปตโร อปฏาต ลเภยย ตถา นนทปณฑเตน วย ปฏปชชตพพ ฯ สาวตถย กเรโก อปาสโก ปตร มเต มาตเทวตา หตวา ขขโธวนทนตกฏทานาทนา เจว ยาคภตตาทนา จ มาตร ปฏชคคต ฯ มาตา ปนสส ปนปปน วตวา ตสม อนจฉนเตเยว กมารก อาหรตวา อทาส ฯ โส ตาย สทธ สวาส กปเปส ฯ สาปสส มาตร สกกจจ อปฏหตวา อปรภาเค ต พห นหราเปตกามา หตวา เอกทวส สามก อาห สาม ตย พห คเต ตว มาตา ม อกโกสตต ฯ โส ตณห อโหส ฯ สา ตโต ปฏาย ยาค ททมานา อจจณห วา อตสตล วา อตโลณ วา อโลณ วา เทต อมม อจจณหา อตโลณาต วตเต สโตทก ปเรตวา ปน อตสตลา นลโลณาเยวาต วตเต อทาเนว อจจณหา อตโลณาต วตวา อตสตลา นลโลณาต วทส โก๓

๑. ป. ส. ๓/๕๖. ๒. ชาตกฏกถา. ๗/๓๕๖. ๓. กาตป ปท ฯ . ว.


ต โตเสต สกขสสตต มหาสทท กโรต นหาโนทกมป อจจณห กตวา ปฏ ย อาส จต อจจณหนต วตเต สโตทก ปเรตวา อตสตลนต วตเต อทาเนว อจจณหนต วตวา ปน อตสตลนต วทส โก๑ ตว อวมาน สหต สกขสสตต อาห ฯ เอว สา สสสยา สทธ กลห กตวา สามก อาห นาห เอวรปาย กาฬกณณยา สทธ เอกเคเห วสต สกโกม เอต พห วสาเปหต ฯ โส ภทเท ตว ตาว ตรณา ยตถ กตถจ คนตวา ชวต สกโกส มาตา ปน เม ทพพลา อหเมวสสา ปฏสรณ ตว นกขมตวา อตตโน กล คจฉาต อาห ฯ สา สจาห กล คมสส วธววาส วสนต ทกขตา ภวสสนต จนเตตวา ภตา อคนตวา ปรมนเยเนว สสส อาราเธตวา ปฏชคคต ฯ อเถกทวส อปาสโก ธมมสสวนตถ เชตวน คนตวา สตถาร วนทตวา เอกมนต นสนโน ก อปาสก ป กมเม นปปมชชส มาตปฏานกมม ปเรสต ปฏโ อาม ภนเตต วตวา สพพ ปวตต กเถส ฯ สตถา อทาน ตาว อปาสก ตสสา วจน น คณหาส ปพเพ ปเนตสสา วจเนน ตว มาตร นกกฑฒตวา ม นสสาย ต ปน เคห อาเนตวา ปฏชคคสต วตวา อฏกนปาเต กจจานชาตก๒ กเถตวา สจจาน ปกาเสส ฯ สจจปรโยสาเน อปาสโก โสตาปนโน ฯ มาตโปสกอปาสกวตถ ฯ [๓๒๘] อตเต พาราณสย เอโก ปรโส ปตร มเต มาตเทวตา ๑. กาตป ปท ฯ . ว. ๒. ข. ชา. ๒๗/๒๓๘. ตทฏกถา. ๔/๒๖๑.


หตวา วตตนเยเนว กจจาน นาม มาตร ปฏชคคต ฯ สพพ วตตสทส ฯ ตทา โส ภรยาย วจน คเหตวา มาตร อาห อโต นกขมม ยถารจตฏาเน วสาหต ฯ สา โรทมานา นกขมม เอก สมทธ กล นสสาย ภต กตวา ทกเขน ชวต กปเปส ฯ ตสสา นกขนตกาเล ปน สณสา คพภน อปรภาเค ปตต วชายตวา สามก อาห ตว มาตร เคเห วสนตยา ปตต นาลภ อทาน ปตโต เม ลทโธ อมนา การเณน ตสสา กาฬกณณภาว ชานาหต ฯ กจจานป มม กร นกกฑฒตกาเล ปตต ลภตต สตวา อทธา อมสม โลเก เชฏาปจายนธมโม เจว ตวธสจรต- ธมโม จ มโต ภวสสต สเจ ห ธมโม น มโต ภเวยย มาตร โปเถตวา นกกฑฒตวา ปตต น ลเภยย สข น ชเวยย ธมมสส มตกภตต ทสสามต จนเตตวา สสาน คนตวา ตห มนสสสเสห อทธน กตวา อคค ชาเลตวา ตณฑล โธวต อารภ ฯ ต ขณ เว สกโก เทวราชา โลก โอโลเกนโต ต ทกขปปตต ธมโม มโตต ส าย ธมมสส มตกภตต ทาตกาม ทสวา พราหมณวณเณน ต อปสงกมตวา น มโต ธมโมต วตวา อากาเส ตวา กจจาน มา ภาย ปตโต จ เต นตตา จ สณสา จ มมานภาเวนาคนตวา ต อาทาย คมสสนตต วตวา สกฏานเมว คโต ฯ เตป สกกานภาเวน ตสสา คณ อนสสรตวา สสานมคค ปฏปชชตวา ต อนตรามคเค ทสวา ปาเทส นปตตวา


โทส ขมาเปตวา เคห อาเนตวา ตโต ปฏาย สมคคสวาส วสสต ฯ กจจานวตถ ฯ [๓๒๙] อตเต เชฏโ โสณปณฑโต นาม กนฏโ นนท- ปณฑโต นามาต เทว ภาตโร ตาปสา มาตาปตโร โปเสนตา หมวนตปปเทเส วสส ฯ เตส เชฏโ ป จาภ ตาย ทรมป คนตวา มธรผล อาหรตวา ปจฉา เทต ฯ กนฏโ ปน สมเป ย วา ต วา ผล อาหรตวา ปม เทต ฯ โส เชฏเน มา เอว กรต วตโตป วจน น คณห ฯ อถ เชฏโ นนท ตว อโนวทโย ปณฑตาน วจน น กโรส มาตาปตโร นาม เชฏสส ภาโร อหเมว เต ปฏชคคสสาม มายธ ตว วส อ ตถ คจฉาหต อาห ฯ นนโท าต อสกโกนโต อตตโน ปณณสาล ปวสตวา กสณ โอโลเกตวา ตทเหว ฌานาภ า นพพตเตตวา อห เอกสตราชาโน คเหตวา ภาตร ขมาเปตวา มาตาปตโร อปฏาต ยาจสสามต อทธยา มโนช นาม พาราณส- ราชาน อปสงกมตวา มหาราช อห อตตโน พเลน สกลชมพทเป รชช คเหตวา ตมหาก ทสสาม อชเชว นกขมถาต อาห ฯ ราชา ตถา อกาส ฯ สเจ เสนาย อณห โหต นนโท ฉาย กตวา สต กโรต เทเว วสสนเต อปร วสสต น เทต อณห วา สต วา วาต วา วาเรต มคเค ขาณกาทโย อนตรธาเปตวา สม กสณมณฑล วย กโรต ฯ โส อากาเส จมมขณฑ


ปตถรตวา นสนโน เสนาย ปรวโต ปม โกสลรฏ คนตวา ยทธ วา โน เทต วเส วา วตตต ทต ปาเหส ฯ โกสลราชา กชฌตวา ยชฌต นกขม ฯ นนโท ทวนน เสนานมนตเร อชนจมม มหนต กตวา ปสาเรตวา ขตต ขตต สร สมปฏจฉ ฯ เตส เอโกป สเรน วทโธ นาม นตถ ฯ เต ขณสรา หตวา นรสสาหา อฏส ฯ นนโท มา ภาย ตว รชช ตเวว ภวสสต เกวล มโนชร โ วสวตต โหหต โกสลราชาน อาห ฯ โสป สมปฏจฉตวา พาราณสราชาน ปรวาเรตวา องครฏ อคมาส ฯ อมนา นเยน นนโท สตตาหาธกสตตมาสาธกาน สตต วสสาน สกลชมพทปรชช คเหตวา มโนชร โ ทตวา ต เอกสตราชน เชฏก กตวา เต สพเพ ราชาโน คเหตวา ภาต สนตก อาคนตวา ต ขมาเปตวา มาตาปตโปสน ยาจ ฯ โพธสตโตป ตฏจตโต อทาน เต ขมาม มาตาปตส เอก ปฏชคคต ลภสสสต อาห ฯ อถสส มาตา ตาต โสณปณฑต จรปปวตโถ เต กนฏโ โส ม อปฏาต ตว ปตรนต อาห ฯ โพธสตโต มาต วจน สมปฏจฉตวา นนท ตยา เชฏกโกฏาโส ลทโธ อปปมตโต ปฏชคเคยยาสต วตวา มาต คณ ปกาเสนโต โสณนนทชาตเก๑ เทว คาถา อภาส [๓๓๐] อนกมปกา ปตฏา จ ปพเพ รสทท จ โน มคโค สคคสส โลกสส มาตา ต วรเต อเส ฯ ๑. ข. ชา. ๒๘/๕๗. ตทฏกถา. ๘/๑๗๙.


ปพเพ รสทท โคตต มาตา ป ปส หตา มคโค สคคสส โลกสส มาตา ต วรเต อเสต ฯ ตตถ อนกมปกาต ขทหทยา ฯ ปพเพ รสททต ปมเมว อตตโน ขรสงขาตสส รสสส ทายกา ฯ วรเตต มาตา ม น อจฉต ต อจฉต ฯ อเสต อาลปน ฯ โภ นนทตาปสาต อตโถ ฯ โคตตต โคปายกา ฯ ป ปส หตาต ป ปนสสตา ป ทายกา ฯ [๓๓๑] อทาน สราชกาย ปรสาย มาตาปตส วปปฏปชชนโต อม อหต สมมาปฏปชชนโต อท หต ปาปณาตต ทสเสนโต อมา คาถา๑ อภาส เอว กจฉาภโฏ โปโส มาต อปรจารโก มาตร มจฉา จรตวาน นรย โส อปปชชต ฯ เอว กจฉาภโฏ โปโส ปต อปรจารโก ปตร มจฉา จรตวาน นรย โส อปปชชต ฯ ธนมป ธนกามาน นสสต อต เม สต มาตร อปรจรตวาน กจฉ วา โส นคจฉต ฯเปฯ ปตร อปรจรตวาน ฯเปฯ อานนโท จ ปโมโท จ สทา หสตกฬต มาตร ปรจรตวาน ลพภเมต วชานตา ฯเปฯ ปตร ปรจรตวาน ฯเปฯ ๑. ข. ชา. ๒๘/๖๖ ตทฏกถา. ๘/๒๐๕.


ทาน จ ปยวาจา จ๑ อตถจรยา จ ยา อธ สมานตตตา จ ธมเมส ตตถ ตตถ ยถารห ฯ เอเต โข สงคหา โลเก รถสสาณว ยายโต เอเต จ สงคหา นสส๒ น มาตา ปตตการณา ลเภถ มาน ปช วา ปตา วา ปตตการณา ยสมา จ สงคหา เอเต สมมเวกขนต๓ปณฑตา ตสมา มหตต ปปโปนต ปาสสา จ ภวนต เตต ฯ [๓๓๒] ตตถ กจฉาภโฏต กจเฉน อาภโฏ ปฏชคคโต ฯ มจฉา จรตวานาต มาตร อปปฏชคคตวา ฯ ธนมปต ธนกามาน อปปนนธนป มาตร อปปฏชคคนตาน นสสตต เม สต ฯ กจฉ วาต อต ธน วา นสสต ทกข วา โส นคจฉต ฯ ลพภเมต วชานตาต เอต อธโลเก จ เทวโลเก จ อานนทาทสข มาตร ปรจรตวาน ปณฑเตน ลพภ ฯ สกกา ลทธ ตาทเสนาต อตโถ ฯ ทาน จาต มาตาปตน ทาน ทาตพพ ปยวจน ภณตพพ อปปนนกจจสาธนวเสน อตโถ จรตพโพ เชฏาปจายนธมเมส ตตถ ตตถ ปรสมชเฌ วา รโหคตาน วา อภวาทนาทวเสน สมานตตตา กาตพพา น รโห อภวาทนาทน กตวา ปรสต น กาตพพาน สพพตถ สมาเนเนว ภวตพพนต ชาตกวณณนา๔ ฯ ตตถ ตตถาต ตสม ตสม ปคคเล ฯ รถสสาณว ยายโตต ๑. จตกกงคตตรปาลย เปยยวชช จาต ทสสต ฯ . ว. ๒. นาสสต ปาลย ทสสต ฯ ๓. สมเวกขนตต ฯ . ว. ๔. ชาตกฏกถา.๘/๒๐๘.


ยถา อาณยา สตเยว รโถ ยาต อสต น ยาต เอว อเมส สงคเหส สตเยว โลโก วตตต อสต น วตตตต สคาลสตตวณณนา๑ ฯ ตสม ตสมนต ตสม ตสม ทานาทห สงคเหห สงคเหตพเพ ปคคเล ฯ อกขสสคตาย อาณยา ฯ ยายโตต คจฉโตต ตฏฏกา ฯ เอเต จ สงคหา นสสต สเจ เอเต จตตาโร สงคหา น ภเวยย ฯ น มาตา ปตตการณาต ยท มาตา เอเต สงคเห ปตตสส น กเรยย ปตตการณา มาน วา ปช วา น ลเภยย ฯ สงคหา เอเตต อปโยควจเน ปจจตต ฯ สงคเห เอเตต วา ปาโ ฯ [๓๓๓] สคาลสตตฏกาย ปตตการณาต ปตตนมตต ฯ ปตตเหตก ห ปตเตน กตตพพ มานน วา ปชา วา ฯ อปโยควจเนต อปโยคตเถ ฯ วจจตต วจน อตโถ ฯ อปโยค- วจเน วา วตตพเพ ฯ ปจจตตนต ปจจตตวจนนต วตต ฯ สมมเวกขนตต สมมา เปกขนต สมมเทว กาตพเพ เปกขนต ฯ มหตตนต เสฏตต ฯ ปาสสาต ปสสนยา ฯ เอเต สงคเหตพเพ ตตถ ตตถ ปคคเล ยถารห ปวตตนตต เอว ปสสตพพาต อธปปาโย ฯ ต สตวา สปรสา ราชาโน ปสนนา มหาสตเตน ป จสเล ปตฏาเปตวา ทานาทส อปปมตตา โหถาต โอวทตา ต วนทตวา สกสกนคร คนตวา ธมเมน รชช กาเรตวา เทวโลกปคา ฯ เทวป ๑. ส. ว. ๓/๑๘๘.


ภาตโร ยาวชว มาตาปตโร อปฏหตวา พรหมโลกปคา ฯ เทวภาตกวตถ ฯ [๓๓๔] อต ยถาวตต มาตาปตอปฏาน อธ ปสสาทนมาวหนโต มงคลนต วจจตต ฯ อปโร นโย ฯ อปฏาน นาม ภรณกจจกรณกลวสฏปน- ทายชชารหปปฏปชชนทกขณานปปทานวเสน ป จวธ อปฏหน ฯ เตนาห ภควา สคาลกสส นาม คหปตปตตสส ธมม เทเสนโต ป จห โข คหปตปตต าเนห ปตเตน ปรตถมา ทสา มาตา- ปตโร ปจจปฏาตพพา ภโต เน ภรสสาม กจจ เนส กรสสาม กลวส เปสสาม ทายชช ปฏปชชาม อถวา ปน เนส เปตาน กาลกตาน ทกขณ อนปปทสสาม อเมห โข คหปตปตต ป จห าเนห ปตเตน ปรตถมา ทสา มาตาปตโร ปจจปฏาตพพาต๑ ฯ [๓๓๕] ตตถ าเนหต เอตถ ตฏต เอตถ ผล ตทายตต- วตตตายาต าน เหต เตนาหฏกถาย การเณหต ฯ อตถสรกขตาย มาตาปตน ปรตถมทสาภาโว โหต ฯ ตถา ห เต ปตตาน ปรตถภาวโต อปการกภาเวน ทสนโต อปทสนโต จ ปรตถมา ทสา ฯ เตนาห มาตาปตโร ปพพปการตาย ปรตถมา ทสาต เวทตพพาต ฯ ภโตต อห อเมห โปสโต ฯ ตมปน ภรณ ชาตกาลโต ปฏาย สขปจจยปสหรเณน ทกขปจจยาปหรเณน ๑. ท. ป. ๑๑/๒๐๓.


จ มาตาปตห ปวตตต โหต ตสมา ต ทสเสตมาห ถ ปาเยตวา หตถปาเท วฑเฒตวา ขเขน สงฆาณก อปเนตวา นหาเปตวา มณเฑตวา ภรโต ชคคโตต ฯ เนต เต มาตาปตโร มหลลเก ปาทโธวนนหาปนยาคภตตทานาทห ภรสสาม ฯ กจจ เนสนต อห อตตโน กจจ เปตวา มาตาปตน ราชกลาทส อปปนนกจจ คนตวา กรสสาม ฯ กลวส เปสสามต เอตถ ยสมา มาตาปตน สนตก เขตตาท อวนาเสตวา รกขน เตส ปรมปราย ตยา การณ โหต ยสมา จ กลปปเทสาทนา อตตนา สทส เอก ปรส ฆาเตตวา ควาย วา หตเถ วา พทธมณวลย หาเรตพพนต เอวมาทนา ปวตตอธมมกวสโต มาตาปตโร อปเนตวา ต คาห วสสชชาเปตวา หสาทวรตยา ปวตเต ธมมกวเส ปเนน เจว เตห ทนนทานานปจฉนทเนน จ อายต เตส ปรมปรา หรตา โหต ตสมา ตมตถ ทสเสตมาห มาตาปตน สนตก เขตตวตถหร สวณณาท อวนาเสตวา รกขนโตป มาตาปตโร อธมมกวสโต หรตวา ธมมกวเส เปนโตป กลวเสน อาภตาน๑ สลากภตตาทน อนปจฉนทตวา ปวตเตนโตป กลวส เปต นามาต ฯ ทายชช ปฏปชชามต เอตถ ยสมา ทายชชปปฏลาภสส โยคยภาเว ปวตตมาโนเยว ทายชช ปฏปชชต นาม น อตโร ตสมา ตมตถ ทสเสตมาห มาตาปตโร อตตโน โอวาเท อวตตมาเน มจฉาปฏปนเน ทารเก วนจฉย ปตวา อปตตเก ๑. อาคตานตป ปท ฯ . ว.


กโรนต เต ทายชชารหา น โหนต โอวาเท วตตมาเน ปน กลสนตกสามเก กโรนตต ฯ ตตถ วนจฉย ปตวาต ปตตสส จ วสสชชนนต เอวมาคต วนจฉย อาคมม ฯ ทกขณนต เตส ปตตทาน กตวา ตตยทวสโต ปฏาย ทาน อนปปทสสาม ฯ กมตถนต เจ ฯ ต เตส ปาเปต ฯ กมปเนต ทาน เปตาน ปาปณาตต ฯ น เหตถ อมเหห วตตพพมตถ ภควตา เอว พยากตตตา ฯ [๓๓๖] เอโก กร ชาณสโสณ นาม พราหมโณ ภควนต อปสงกมตวา เอว ปจฉต มยมสส โภ โคตม พราหมณา นาม ทานาน เทม สทธาน กโรม อท ทาน เปตาน าตสาโลหตาน อปกปปต อท ทาน เปตา าตสาโลหตา ปรภ ชนตต กจจ ต โภ โคตม ทาน เปตาน าต- สาโลหตาน อปกปปต กจจ เต เปตา าตสาโลหตา ต ทาน ปรภ ชนตต ฯ าเน โข พราหมณ อปกปปต โน อฏาเนต ฯ กตม ปน โภ โคตม าน กตม อฏานนต ฯ อธ พราหมณ เอกจโจ ปาณาตปาต โหต ฯเปฯ มจฉาทฏ โก โหต โส กายสส เภทา ปรมมรณา นรย อปปชชต ฯ โย เนรยกาน สตตาน อาหาโร เตน โส ตตถ ยาเปต เตน โส ตตถ ตฏต อทป โข พราหมณ อฏาน ยตถ ตสส ต ทาน น อปกปปต ฯ อธ ปน พราหมณ เอกจโจ ปาณาตปาต โหต ฯเปฯ ปรมมรณา ตรจฉานโยน อปปชชต โย ตรจฉาน-


โยนกาน สตตาน อาหาโร เตน โส ตตถ ยาเปต ฯ เป ฯ น อปกปปต ฯ อธ ปน พราหมณ เอกจโจ ปาณาตปาตา ปฏวรโต โหต ฯเปฯ สมมาทฏ โก โหต โส กายสส เภทา ปรมมรณา มนสสาน สหพยต อปปชชต โย มนสสาน อาหาโร เตน โส ตตถ ยาเปต เตน โส ตตถ ตฏต อทป โข พราหมณ อฏาน ยตถ ตสส ต ทาน น อปกปปต ฯ อธ ปน พราหมณ เอกจโจ ปาณาตปาตา ปฏวรโต โหต ฯ เป ฯ ปรมมรณา เทวาน สหพยต อปปชชต โย เทวาน อาหาโร เตน โส ตตถ ยาเปต ฯเปฯ น อปกปปต ฯ อธ ปน พราหมณ เอกจโจ ปาณาตปาต โหต ฯเปฯ มจฉาทฏ โก โหต โส กายสส เภทา ปรมมรณา ปตตวสย อปปชชต โย ปตตวสยกาน สตตาน อาหาโร เตน โส ตตถ ยาเปต เตน โส ตตถ ตฏต ย วา ปนสส อโต อนปปเวจฉนต มตตามจจา วา าตสาโลหตา วา เตน โส ตตถ ยาเปต เตน โส ตตถ ตฏต อท โข พราหมณ าน ยตถ ตสส ต ทาน อปกปปตต ฯ สเจ ปน โภ โคตม โส เปโต าตสาโลหโต ต าน อนปปนโน โหต โก ต ทาน ปรภ ชตต ฯ อ เปสส พราหมณ เปตา าตสาโลหตา ต าน อปปนนา โหนต เต ต ทาน ปรภ ชนตต ฯ สเจ ปน โภ โคตม โส เจว เปโต าตสาโลหโต ต าน อนปปนโน โหต อ เ จสส เปตา าตสาโลหตา ต าน อนปปนนา โหนต โก ต


ทาน ปรภ ชตต ฯ อฏาน โข เอต พราหมณ อนวกาโส ยนต าน ววตต อสส อมนา ทเฆน อทธนา ยทท เปเตห าตสาโลหเตห อปจ พราหมณ ทายโกป อนปผโลต ฯ ทสกนปาตงคตตเร ชาณสโสณสตต๑ ฯ [๓๓๗] ตตถ มยมสสต เอตถ อสสต นปาตมตต ฯ สทธานต สททหตวา กตตพพป าน ฯ เปตานนต มตาน ฯ อปกปปตต ปาปณาต ฯ าเนต โอกาเส ฯ อฏาเนต อโนกาเส ฯ เนรยกาน สตตาน อาหาโร นาม ตตถ นพพตตนกมมเมว ฯ เตเนว ห เต ตตถ ยาเปนต ฯ ตรจฉานโยนกาน ปน ตณปณณาทวเสน อาหาโร เวทตพโพ ฯ มนสสาน โอทนกมมาสาทวเสน ฯ เทวาน สธาโภชนาทวเสน ฯ ปตตวสยกาน เขฬสงฆาณกาทวเสน ฯ ย วา ปนสส อโตต ย วาสส มตตาทโย อโต ททนตา อนปปเวจฉนต๒ ฯ ปตตวสยกา เอว ห ปรทตตปชวโน โหนต น อ เส ปเรห ทนน อปกปเปต ฯ ทายโกป อนปผโลต ย สนธาย ต ทาน ทนน ตสส อปกปปต วา มา วา ทายเกน น สกกา นปผเลน ภวต ทายโก ตสส ทานสส วปาก ลภตเยว ฯ พราหมณสส ห เอว ทนนสส ทานสส ผล ทายโก น ลภตต ลทธ ตสมา ภควา เอวมาหาต ตพพณณนานโย๓ฯ [๓๓๘] ยท ห อท โน าตน โหตต วตเตป เต เปตา ตตถ คนตวา อนโมทนต ต ทาน เตส ปาปณาต เต จ สมปตต ๑. อง. ทสก. ๒๔/๒๙๐. ๒. อนปเวเสนตตป ปท ฯ ๓. มโน. ป. ๓/๔๒๗.


ลภนต ฯ พมพสารร โ ปพพ าตปเปตา เจตถ นทสสน ฯ อโต กร ทวานวตกปเป กาสกนคเร ปสโส๑ นาม สตถา อทปาท ฯ ตสส ปตา ชยเสโน นาม ราชา สรมา นาม เทว มาตา ฯ ตสส กนฏภาตโร เวมาตกา ตโย ราชปตตา อเหส ฯ เตส ตณณป เอโก ภณฑาคารโก เอโกว ชนปเท นยตตกปรโส ฯ ตทา ราชปตตา อตตโน เชฏภาตร สตถาร เตมาส อปฏหตกามา ราชาน ยาจส ฯ ราชาป อนชาน ฯ เต อตตโน ชนปเท นยตตกปรสสส เลข เปเสส สตถ วหาร กตวา อมหาก อาโรเจหต ฯ โส ตถา กตวา อาโรจาเปส ฯ ราชปตตา สตถาร อตตโน ชนปท เนตวา วหาร นยยาเทตวา ตมเห เอตตก นาม ทานวตต คเหตวา เทวสก นวตภกขสหสส- ปรวารสส ภควโต เจว สปรวาราน จ โน สพพ ขาทนย- โภชนย สมปาเทถ อโต ปฏาย ห น ก จ วกขามาต ภณฑาคารก เจว นยตตกปรส จ วตวา สหสสปรเส คเหตวา ทส สลาน สมาทย กาสายาน นวาเสตวา วหาเรเยว เตมาส วสส ฯ ตโต ปฏาย เตห อาณตตา ภณฑาคารกาทโย วาเรน ทานวตต คเหตวา ทาน เทนต ฯ เตส ห ภณฑาคารโก สภรโย สทโธ ปสนโน สกกจจ อทาส ฯ นยตตกปรโสป ชานปเทห เอกาทสห ปรสนหเตห สทธ สกกจจเมว อทาส ฯ ตตถ เกจ ชานปทา ปฏหตจตตา อเหส จตราสตสหสสมตตา ฯ ๑. ผสโสตป ฯ . ว.


เต ทานสส อนตราย กตวา เทยยธมม อตตนาป ขาทส ปตตานป อทส ภตตสาล จ อคคนา ฑหส ฯ เต นรเย นพพตตส ฯ สปรวารา ปน ราชปตตา เจว ภณฑาคารกนยตตกา จ สคเค ฯ เอว เตส ทวนน คณาน สคคโต สคค นรยโต นรย อปปชชนตาน ทวานวต กปปา วตวตตา ฯ อถ อมสม กปเป กสสปพทธกาเล เต ปฏหตจตตา ชนา เปเตส นพพตตา ฯ ตทา มนสสา อตตโน าตกปเปตานมตถาย ทาน ทตวา อททสนต อมหาก าตน โหตต ฯ เต สมปตต ลภนต ฯ อถ อเม เปตา ต ทสวา กสสปพทธ ปจฉส กนน โข ภนเต มยมป เอวรป สมปตต ลเภยยามาต ฯ น อทาน ลภต อนาคเต โคตมพทธกาเล ตมหาก าต พมพสาโร นาม ราชา ภวสสต โส ตสส พทธสส ทาน ทตวา ตมหาก ผล อททสสสต ตทา ลภสสถาต ฯ เต พมพสาร ปจจาสสมานา เอก พทธนตร เขปยส ฯ อมสม ปน พทธปปาเท เต ตโย ราชปตตา สปรวารา สคคโต จวตวา มคธรฏเ พราหมณกเล นพพตตตวา อรเวลกสสปาทโย ชฏลา อเหส ฯ ภณฑาคารโก วสาโข นาม มหาเสฏ อโหส ฯ ภรยา ปนสส ธมมทนนา นาม เสฏ ธตา ฯ นยตตกปรโส พมพสาโร ราชา ฯ สพพาป อวเสสปรสา ร โ ปรวารา อเหส ฯ อถ สตถา สพพ ต ปตวา อนปพเพน ลฏ วนยยาน คนตวา ตตถ ตทหปสงกมนตเยว ราชาน พมพสาร เอกาทสนหเตห มาคธเกห พราหมณคหปตเกห สทธ โสตาปตต-


ผเล ปตฏาเปตวา ร า นมนตโต ทตยทวเส ราชเคเห มหาทาน สมปฏจฉ ฯ เต เปตา อทาน ราชา อมหาก ทาน อททสสสต อทาน อททสสสตต อาสาย สมปรวาเรตวา อฏส ฯ ราชา ทาน ทตวา กตถ น โข ภควา วหเรยยาต สตถ วหารฏานเมว จนเตนโต น ต ทาน กสสจ อททส ฯ เปตา ฉนนาสา หตวา รตต ร โ นเวสเน อตวย ภสนก วสสรมกส ฯ ราชา ปภาตาย รตตยา สตถาร อปสงกมตวา เอวรป สทท- มสโสส ก เม ภนเต ภวสสตต อาห ฯ มา ภาย มหาราช น เต ก จ ปาปก ภวสสตต วตวา สพพมตถ อาโรเจส ฯ อทาน ปน เม ภนเต ทนเน ลเภยยนต ฯ อาม มหาราชาต ฯ ราชา สตถาร อชชตนาย นมนเตตวา เคห คนตวา ทาน สชเชตวา กาล อาโรจาเปส ฯ สตถา ภกขสงฆปรวโต ราชเคห คนตวา นสท ฯ เตป เปตา อป นาม อชช ลเภยยามาต ปพพ าตฆร สกฆรส าย อาคนตวา ตโรกฑฑาทส อฏส อสสามจฉรยผล อนภวนตา อปเปกจเจ ทฆมสสเกสนธการวทนา สถลพนธน- วลมพมานกสผรสกาฬกงคปจจงคา ตตถ ตตถ ปตวนฑาหทฑฒ- ตาลรกขสทสา อปเปกจเจ ปปาสารณนมมถเนน อทรโต อฏาย ขขโต วนจฉรนตาย๑ อคคชาลาย ปรฑยหมานสรรา อปเปกจเจ สจสขาณมตตกณพลตาย ปพพตาการกจฉตาย จ ลทธาป ปาน- โภชน ยาวทตถ ภ ชต อสมตถตาย ขปปปาสรสโต อ ๑. วนจฉรนตยา ฯ


รสมวนทมานา อปเปกจเจ อ ม สส อ เส วา สตตาน ปฏนนคณฑปฬกขขา ปคฆรตรหรปพพลสกาท ลทธา อมตมว สายมานา ฯ สตถา ตถา อกาส ยถา เต สพเพ ว อตวย ทททสกวรปภยานกสรรา ร โ ปากฏา อเหส ฯ ราชา ทกขโณทก เทนโต อท เม าตน โหตต อททส ฯ ตขณ เว เตส เปตาน ปทมส ฉนนา โปกขรณโย นพพตตส ฯ เต ตตถ นหาตวา จ ปวตวา จ ปฏปปสสทธทรถกลมถปปาสา สวณณวณณา ชาตา ฯ ราชา ยาคขชชกโภชนาน ทตวา อททส ฯ ต ขณ เว เตส ทพพยาคขชชกโภชนาน นพพตตส ฯ เต ตาน ปรภ ชตวา ปนนทรยา อเหส ฯ ราชา วตถเสนาสนาน ทตวา อททส ฯ เตส ทพพวตถยานปปาสาทปจจตถรณเสยยาท- อลงการวธโย นพพตตา ฯ สา จ เตส สมปตต ยถา สพพา ว ปากฏา โหต ตถา สตถา อธฏาต ฯ ราชา ต ทสวา อตวย อตตมโน อโหส ฯ อถ สตถา ภตตาว ร โ อนโมทน กโรนโต เปตาน อาคนตวา ตตถ ตตถ ตภาว ทสเสนโต ปม คาถมาห [๓๓๙] ตโรกฑเฑส ตฏนต สนธสงฆาฏเกส จ ทวารพาหาส ตฏนต อาคนตวาน สก ฆรนต ฯ ตตถ ตโรกฑเฑสต เคหปปาการกฑฑาน ปรภาเคส พหฏาเนส ตฏนต าน กปเปนต ฯ สนธสงฆาฏเกสต เอตถ สนธโยต จตกโกณรจฉาโย วจจนต ฆรสนธภตตสนธอาโลกสนธโย


จาป๑ สงฆาฏโกต ตโกณรจฉา ฯ ทวารพาหาสต นครทวาร- ฆรทวาราน พาหา นสสาย ตฏนต ฯ สก ฆรนต เอตถ สก ฆร นาม ปพพ าตฆรมป อตตโน สามกภาเวน อชฌาวตถปพพ ฆรมป ตทภยมป ฯ ยสมา เต สกฆรส าย อาคจฉนต ตสมา เอวมาห ฯ [๓๔๐] อทาน สตถา พหมหป อนนปานาทมห สนเต อป นาม อมเห อททสส ก จ ทชชนต าตน ปจจาสสนตาน วจรต เตส เตส เปตาน เตห กตสส อตกฏกวปากกมมสส ปจจเยน กสสจ าตโน อนสสรณมตตสสาป อภาว ทสเสนโต ทตย คาถมาห ปหเต อนนปานมห ขชชโภชเช อปฏ เต น เตส๒ โกจ สรต สตตาน กมมปจจยาต ฯ ตตถ ปหเตต อนปปเก พหมห ฯ พการสส ห ปกาโร ฯ อนนปานมหต อสเต จ ปเต จ ฯ ขชชโภชเชต ขายเต จ สายเต จ ฯ อปฏ เตต อปคมม เต สชชเต ปฏยตเต ฯ โกจต เตส ปตตวสยปปนนาน สตตาน มาตา วา ปตา วา ปตโต วา น สรต ฯ กการณา ฯ กมมปจจยา อตตนา กตสส อนนปานปปฏเสธนาทเภทสส กทรยกมมสส การณภาวโต ฯ ๑. วาป ฯ . ว. ๒. เตสนต อปโยคตเถ สามวจน ฯ สททนตย ห ทตยาป จม- น จ: ทตยาป จมน จ อตเถ กวจ ฉฏ วภตต โหต--สรจฉาทน กมมน- มาต สรต-มาตร สรตตอาท วตต ฯ อย จ คาถา เอตถป อทาหฏา โหต ฯ ธมมปเทป สมรต นาควนสส ก ชโรต ปาโ ทสสต ฯ โส จโข อทคตโก ว โหต ฯ


ต ห เตส กมม าตน สรต น เทตต ฯ [๓๔๑] อทาน ร า เปเต าตเก อททสส ทนน ทาน ปสสนโต ตตย คาถมาห เอว ททนต าตน เย โหนต อนกมปกา สจ ปณต กาเลน กปปย ปานโภชนนต ฯ ตตถ เอวนต ยถา ตยา มหาราช ทนน เอว ฯ ททนตต เทนต อท โน าตน โหตต อททสนต นยยาเทนต เต ปตตาทโย ฯ าตนนต ปตตวสยปปนนาน าตกาน ฯ เยต เย- เกจ ปตตธตภาตโร ชนา ฯ อนกมปกาต อตถกามา หเตสโน ฯ สจนต สทธ มโนหร๑ ธมมก ธมมลทธ ฯ ปณตนต อตตม เสฏ ฯ กาเลนาต เปตาน ตโรกฑฑาทส อาคนตวา ตกาเล ทกขเณยยาน วา ปรโภคโยคยกาเล ฯ กปปยนต อนจฉวก ปฏรป อรยาน ปรโภคารห ฯ ปานโภชนนต ปาน จ โภชน จ ฯ อธ ปานโภชนมเขน สพพป เทยยธมม วทต ฯ [๓๔๒] อทาน เยน ปกาเรน ทนน เตส ทนน โหต ต ทสเสนโต จตตถคาถาย ปพพฑฒมาห อท โว าตน โหต สขตา โหนต าตโยต ฯ ตตถ อทนต เทยยธมมนทสสน ฯ โวต นปาตมตต ฯ โนตป ปนต ฯ อมหากนตยตโถ ฯ าตนนต ปตตวสยปปนนาน าตกาน โหต ฯ สขตาต เต ปตตวสยปปนนา าตโย อท ๑. มโนรมนตป ปาโ ฯ .. ว.


ปจจนภวนตา สขปปตตา ฯ [๓๔๓] อทาน ยสมา อท โน าตน โหตต วตเตป น อ เน กต กมม อ สส ผลท โหต เกวลนต ตถา อททสส ทยยมานก วตถ เปตาน กสลกมมสส ปจจโย โหต ตสมา ยถา เตส ตสมเยว อททสส ทยยมาเน วตถสม ตขเณ ผลนพพตตก กสลกมม โหต ต ทสเสนโต จตตถาย ปจฉมฑฒ ป จมาย จ ปพพฑฒมาห เต จ ตตถ สมาคนตวา าตเปตา สมาคตา ปหเต อนนปานมห สกกจจ อนโมทเรต ฯ ตตถ เต าตปเปตาต สมพนโธ ฯ ตตถาต ยตถ ต ทาน ทยยต ตตถ ฯ สมาคนตวาต สมนตโต อาคนตวา สโมธาย เอกชฌ หตวาต อตโถ ฯ สมาคตาต อเม โน าตโย อมหาก อตถาย ทาน อททสสสนตต เอตทตถ สมมา อาคตา หตวาต อตโถ ฯ อนนปานมหต ตสม อตตโน อททสส ทยยมาเน ปหเต อนนปานมห ฯ สกกจจ อนโมทเรต กมมผล อภสสททหนตา จตการ อวชหนตา อวกขตตจตตา จ หตวา อท โน ทาน หตาย สขาย โหตต โมทนต อนโมทนต ปตโสมนสสชาตา โหนต ฯ [๓๔๔] อทาน าตเก นสสาย นพพตตกสลกมมผล ปจจน- โภนตาน เตส าตมารพภ โถมนาการ ทสเสนโต ป จมาย ปจฉมฑฒ ฉฏาย จ ปพพฑฒมาห จร ชวนต โน าต เยส เหต ลภาม เส อมหาก จ กตา ปชา ทายกา จ อนปผลาต ฯ


ตตถ จร ชวนตต จร ชวโน ทฆายกา โหนต ฯ โน าตต อมหาก าตกา ฯ เหตต เยส การณา เย นสสาย ฯ ลภาม เสต อทส สมปตต ปฏลภาม ฯ อตตนา ตขณ ปฏลทธ- สมปตต อปทสนตา เหเต เอว ภณนต ฯ เปตาน ห อตตโน อนโมทเนน ทายกาน อทเทเสน๑ ทกขเณยยสมปทาย จาต ตห องเคห ทกขณา ตขณ เว ผลนพพตตกา โหต ฯ ตตถ ทายกา วเสสเหต ฯ เตนาหส เยส เหต ลภาม เสต ฯ กตาต อท โน าตน โหตต เอว อม ทาน อททสนเตห ทายเกห กตา ฯ เต ทายกา จ อนปผลา ยสม สนตาเน ปรจจาคมย กมม นพพตต ตสส ตตเถว ผลทานโต ฯ [๓๔๕] อทาน ปตตวสยปปนนาน ตตถ อ สส กส- โครกขาทโน สมปตตปปฏลาภการณสส อภาว อโต ทนเนน ยาปนภาว จ ทสเสนโต ฉฏาย ปจฉมฑเฒน สทธ สตตม คาถมาห น ห ตตถ กส อตถ โครกเขตถ น วชชต วณชชา ตาทส นตถ หร เน กยากย อโต ทนเนน ยาเปนต เปตา กาลคตา ตหนต ฯ ตตถ น ห ตตถาต มหาราช ตสม ปตตวสเย กสกมม น ห อตถ ฯ โครกเขตถาต เอตสม ปตตวสเย คาโว รกขตวา ป จโครสวกกเยน ชวนกมมสงขาตา โครกขาป น วชชต ฯ ย ๑. อททเสนาตป ปท ฯ . ว.


นสสาย เปตา สมปตต ปฏลเภยย ต กสโครกขกมมมป นตถต อตโถ ฯ ตาทสต ยาทส นสสาย เต สมปตต ปฏลเภยย ตาทส วณชชาป นตถ ฯ กยากยนต ยาทส นสสาย เต สมปตต ปฏลเภยย ตาทส หร เน กหาปเณน กยวกกยมป นตถ ฯ ยาเปนตต อโต าตห วา มตตามจเจห วา ทนเนน อตตภาว คเมนต ปวตเตนต ฯ เปตาต ปตตวสยปปนนา สตตา ฯ กาลคตาต อตตโน มรณกาเลน คตา ฯ กาลกตาต วา ปาโ ฯ กตกาลา กตมรณาต อตโถ ฯ ตหนต ตสม ปตตวสเย ฯ [๓๔๖] อทาน ยถาวตตมตถ ทวห อปมาห ปกาเสนโต คาถาทวยมาห อนนเต อทก วฏ ยถา นนน ปวตตต เอวเมว อโต ทนน เปตาน อปกปปต ฯ ยถา วารวหา ปรา ปรปเรนต สาคร เอวเมว อโต ทนน เปตาน อปกปปตต ฯ ตตถ อนนเตต ถเล อสสเท ภมภาเค ฯ วฏนต เมเฆห อภวฏ อทก ฯ นนน ปวตตตต นนน ภมภาค คจฉต ปาปณาต ฯ อปกปปตต นพพตตต ภาตภวต ผลปปตตยา วนยชชต ฯ นนนมว ห อทกปปวตตยา าน เปตโลโก ทานปกปปนาย เตนาห ภควา อท โข พราหมณ าน ยตถ ตสส ต ทาน อปกปปตต ฯ วารวหาต มหานชโช ฯ ปราต กนทรปทรสาข- ปสาขกสพภมหากสพเภห โอคฬเตน อทเกน ปรา หตวา ฯ


[๓๔๗] ยสมา เปตา อโต ก จ ลจฉามาต อาสาภภตา าตน ฆร อาคนตวาป อท นาม โน เทถาต ยาจต น สกโกนต ตสมา เตส อมาน อนสสรณวตถน อนสสรนโต กลปตโต ทกขณ ทชชาต ทสเสนโต ทสม คาถมาห อทาส เม อกาส เม าต มตตา สขา จ เม เปตาน ทกขณ ทชชา ปพเพ กตมนสสรนต ฯ ตตถ ทกขณ ทชชาต อท นาม เม ธน วา ธ วา อทาสต จ อท นาม เม กจจ อกาสต จ อม๑ เม มาตโต วา ปตโต วา สมพทธตตา าตต จ สเนหวเสน ตาณสมตถตาย มตตา อต จ อสโก เม สหปสกฬโก สขาต จ เอว สพพ ปพเพ กต อนสสร อนสสรนโต กลปตโต เปตาน ทาน ทเทยย นยยาเทยยาต อตโถ ฯ ทกขณา ทชชาต วา ปาโ ฯ ตตถ ททตพพาต ทชชา ฯ กา สา ฯ เปตาน ทกขณา ฯ เกน ฯ อทาส เมตอาทนา นเยน ปพเพ กต อนสสร อนสสรตาต อตโถ ฯ กรณตเถ ห อท ปจจตตวจนนต ฯ [๓๔๘] เย ปน สตตา าตมรเณน รณณโสกาทปราเอว หตวา ตฏนต น เตส อตถาย ก จ เทนต เตส ต รณณโสกาท เกวล อตตปรตาปนเมว โหต น ต เปตาน ก จ อตถ สาเธตต ทสเสนโต เอกาทสม คาถมาห ๑. อสโกตป ปาโ ฯ . ว.


น ห รณณ วา โสโก วา ยา ว า ปรเทวนา น ต เปตสส อตถาย เอว ตฏนต าตโยต ฯ ตตถ รณณนต รทต อสสโมจน ฯ น ห กาตพพนต วจนเสโส ฯ โสโกต โสจนา จตตสนตาโป อนโต นชฌาน ฯ ยา ว าต ยา วา รณณโสเกห อ า ฯ ปรเทวนาต าตพยสเนน ผฏสส ลาลปนา กห เอกปตตกาตอาทนา วาจาวปปลาโป ฯ โสป น กาตพโพต อตโถ ฯ สพพตถ วาสทโท วกปปตโถ ฯ น ต เปตสส อตถายาต ยสมา ต รณณาท สพพ กาลกตสส อปการาย น โหต ตสมา น ห ต กาตพพ ฯ ตถา ห เอว ตฏนต าตโย ฯ อวททสโนต อธปปาโย ฯ [๓๔๙] เอว รณณาทโน นรตถกต ทสเสตวา อทาน ร า ทนนทกขณาย สาตถกต ทสเสนโต ทวาทสม คาถมาห อย จ โข ทกขณา ทนนา สงฆมห สปตฏ ตา ทฆรตต หตายสส านโส อปกปปตต ฯ ตตถ อยนต ร า ตทา ทนนทาน ปจจกขโต ทสเสนโต วทต ฯ จสทโท พยตเรเก ฯ เตน ยถา รณณาท เปตสส กสสจ อตถาย น โหต น เอวมย อยมปน ทกขณา ทฆรตต หตายสสาต วกขมานเมว วเสส โชเตต ฯ โขต อวธารเณ ฯ ทกขณา ทนนาต มหาราช ตยา อชช อตตโน าตคณ อททสส ทนน ทาน ฯ ยสมา สงโฆ อนตตร ป กเขตต


โลกสส ตสมา สงฆมห สปตฏ ตา ฯ หตายสสาต อสส เปตชนสส ทฆรตต จร กาล หตตถาย ฯ านโส อปกปปตต ตขณ เว โหต สมปชชต ผลต ฯ น จเรนาต วตต โหต ฯ ยถา ห ตขณ เว ปฏภนต านโส เจต ตถาคต ปฏภาตต วจจต เอวมธาป ตขณ เว อปกปปนต านโส อปกปปตต วตตา ฯ ย วา าน อท โข พราหมณ าน ยตถ ตสส ต ทาน อปกปปตต วตต ตตถ ขปปปาสกวนต- ปรทตตปชวนชฌามตณหกาทเภทภนเน าเน อปกปปนต านโส อปกปปตต วตตา ยถา กหาปณ เทนโต กหาปณ โส เทตต โลเก วจจต ฯ อมสม จ อตถวกปเป อปกปปตต ปาตภวต นพพตตตต วตต โหต ฯ [๓๕๐] อทาน สตถา ยถาภจจคเณห ราชาน ปสสนโต โอสานคาถมาห โส าตธมโม จ อย นทสสโต เปตานปชา จ กตา อฬารา พล จ ภกขนมนปปทนน ตมเหห ป ปสต อนปปกนต ฯ ตตถ าตธมโมต าตห าตน กตตพพกจจกรณ ฯ นทสสโตต ตมเหหป เอวเมว าตน าตห กตตพพกจจกรเณน าตธมโม ปรปเรตพโพ น นรตถเกน รณณาทนา อตตา ปรตาเปตพโพต เอว มหาราช ตมเหห อม ทกขณ เทนเตห


นทสสโต นทสสน พหนน ชนาน ปากฏ กโต ฯ อฬาราต ผตา สมทธา เปตาน ปชา ตมเหห เต ทพพสมปตต อธคเมนเตห กตา ฯ พลนต ภกขน กายพล ตมเหห พทธปปมข สงฆ อนนปานาทนา สนตปเปนเตห อนปปทนน ฯ ปสตนต อปจต ตมเหห อนกมปาทคณปรวาร จาคเจตน นพพตเตนเตหต ฯ [๓๕๑] อมาย คาถาย เทสน ปรโยสาเปส ฯ เทสนาวสาเน ปตตวสยปปตตยา อาทนวสวณณเนน สวคคาน โยนโส ปทหนตาน จตราสตยา ปาณสหสสาน ธมมาภสมโย อโหส ฯ ทตยทวสโต ยาว สตตมทวสา สตถา เทวมนสสาน อมเมว ตโรกฑฑเทสน กเถส ฯ ตาทโส เอว ธมมาภสมโย ฯ อจเจตา เตรส คาถา เปตวตถมห ตโรกฑฑเปตวตถนต ขททกปาเ ตโรกฑฑ- สตตนต นาเมน สงคตา ฯ ตโรกฑฑสตต๑ ฯ [๓๕๒] เอวมธ เจว สคาลสตเต จ าตเปต อททสส ทาน ทาตพพนต วตต ฯ ป ตถเกน ปน าต วา โหนต มา วา ยงก จ อททสส ทาตพพเมว อนาถปณฑกาทนา มหาชเนน วย ฯ อนาถปณฑกสส กร ธตธตาย ทารกาย ธาต ปฏเน ธตลก กตวา อทาส อม คเหตวา กฬสสต ฯ ทารกา ตตถ ธตส อปปาเทตวา กฬต ฯ อถสสา เอกทวส กฬนตยา ต ปมาเทน ปตตวา ภชช ฯ ทารกา มม ธตา มตาต ๑. ข. ข. ๒๕/๙.


ปโรท ฯ ตทา สตถา เคเห นสนโน อโหส ฯ เสฏ ป สตถ สมเป นสท ฯ ธาต โรทนต ทารก คเหตวา เสฏ สส สนตก คนตวา ตมตถ อาโรเจส ฯ เสฏ ต องเก นสทาเปตวา ตว ธต ทาน ทสสามต ส าเปตวา ตมตถ สตถ อาโรเจตวา ภนเต มม นตต ธตร ปฏธตลก อททสส ทาน ทาตกาโม ตมเห ป จสตปรวารา สวาตนาย อธวาเสถาต อาห ฯ สตถา อธวาเสตวา ทตยทวเส ตตถ คนตวา ภตตกจจ กตวา อนโมทน กโรนโต อมา คาถา อภาส [๓๕๓] ยงก จารมมณ กตวา ทชชา ทานมมจฉร ปพเพ เปเตว อารพภ อถวา วตถเทวตา จตตาโร ว มหาราเช โลกปาเล ยสสสโน กเวร จ ธตรฏ๑ วรปกข วรฬหก ฯ เต เจว ปชตา โหนต ทายกา จ อนปผลา ฯ น ห รณณ วา โสโก วา ยา ว า ปรเทวนา น ต เปตสส อตถาย เอว ตฏนต าตโย ฯ อย จ โข ทกขณา ทนนา สงฆมห สปตฏ ตา ทฆรตต หตายสส านโส อปกปปตต ฯ ตตถ ยงก จารมมณ กตวาต มงคลาทส อ ตร ยงก จ อารพภ อททสส ฯ ทชชาต ทเทยย ฯ อมจฉรต อตตโน สมปตตยา ปเรห สาธารณภาวาสหนลกขณสส มจเฉรสส อภาวโต ๑. ปาลย จ กเวร ธตรฏ จาต ทสสต ฯ . ว.


อมจฉร ฯ ปรจจาคสโล มจฉรยโลภาทจตตมล ทรโต กตวา ทาน ทเทยยาต อธปปาโย ฯ ปพเพ เปเตว อารพภาต ปพพเก มาตาปตโร วา อททสส ฯ วตถเทวตาต ฆรวตถอาทส อธวตถา เทวตา อารพภ ฯ อถวาต อมนา อ เป เทวมนสสาทเก เย เกจ อารพภ ทาน ทเทยยาต ทสเสต ฯ ตตถ เทเวส ตาว เอกจเจ ปากเฏ เทเว ทสเสนโต จตตาโรว มหาราเชต วตวา ปน เต นามโต คณหนโต กเวรนตอาทมาห ฯ ตตถ กเวรนต เวสสวณ ฯ ธตรฏนตอาทน เสสาน ตณณ โลกปาลาน นามาน ฯ เต เจว ปชตาต เต จ มหาราชาโน ปพพเปตวตถ- เทวตาโย จ อททสนกรยาย ปฏมานตา โหนต ฯ อนปผลาต เย ทาน เทนต เต ทายกา จ ปเรส อททสนมตเตน น นปผลา อตตโน ทานผลสส ภาคโน เอว โหนต ฯ น ห รณณ วา โสโก วาต คาถาทวย ตโรกฑฑสตเต วตตนเยน เวทตพพ ฯ [๓๕๔] ปฏธตลกเปตวตถวณณนายนต ต จ านโส อปกปปต ตขณ เว นปผชชต น กาลนตเรต อตโถ ฯ อย ห ตตถ ธมมตา ย เปเต อททสส ทาเน ทนเน เปตา เจ อนโมทนต ตาวเทว ตสส ผเลน เปตา ภ ชนตต วตต ฯ เอว สตถา ธมม เทเสตวา มหาชน เปเต อททสส ทานาภรตมานส กตวา อฏายาสนา ปกกาม ฯ ปนทวเส เสฏ - ภรยา อวเสส าตกา จ เสฏ อนวตตนต ฯ เอว เต มาสมตต มหาทาน ปวตเตส ฯ สตถา ร า ปเสนทนา กสมา ภนเต


ภกข มาสมตต มม ฆร นาคมสต ปฏโ ตมตถ อาจกข ฯ ราชาป เสฏ อนวตตนโต มหาทาน ปวตเตส ฯ นาคราป ต อนวตตนตา มาสมตต มหาทาน ปวตเตส ฯ เอว เทวมาส ปฏธตลกมลก มหาทาน ปวตตตต ฯ ปฏธตลกเปตวตถ ฯ [๓๕๕] อต เปตานป อนโมทนเจตนา ตขณ ผลทายน ปเคว มนสสาน ฯ ตตรมาน วตถน กสสปพทธกาเล กเรโก โสตาปนโน อปาสโก เอเกน นหาปตกฏมพเกน สทธ นาว อภรห ฯ นาวา สตตเม ทวเส สมททมชเฌ ภชช ฯ เตป เทว เอกสม ผลเก นปนนา เอก ทปก ปตตา ฯ ตตถ นหาปโต สกเณ มาเรตวา ปจตวา ขาทนโต อปาสกสสาป เทต ฯ อปาสโก อล มยหนต อขาทตวา อมสม าเน เปตวา ตณ สรณาน อ า มยห ปตฏา นตถต จนเตส ฯ ตสเสว รตนตตยสส คเณ อนสสรนตสส ตสม ทเป นพพตโต นาคราชา อตตโน สรร สตตรตนปร มหานาว กตวา มาเปส ฯ สมททเทวตา นยามโก หตวา นาวาย ตวา อตถ ชมพทปคมกาต อคโฆเสส ฯ อปาสโก มย คมสสามาต วตวา เอห นาว อภรหาต วตเต อภรหนโต นหาปต ปกโกส ฯ เทวตา เอตสส สลคณาจาโร๑ นตถ ตสมา เอโส อม นาว อภรหต น ยตโตต อาห ฯ อปาสโก โหต อห ๑. สลาจารคณา ฯ


อตตนา ทนนทานโต รกขตสลโต ภาวตภาวนาโต จ เอตสส ปตต ทมมต อาห ฯ นหาปโต อนโมทามต อาห ฯ ตทา เทวตา ต นาวาย ปตฏาเปตวา ต นาว พาราณส เนตวา ทวนนมป เตส เคเห ธน ปตฏาเปตวา สกวมานเมว อคมาส ฯ ทกนปาตสส จตตถวคเค สลานสสชาตกวณณนาย๑ อปาสกวตถ ฯ [๓๕๖] อตเต พาราณส โมฬน๒ นาม อโหส ฯ ตทา โพธสตโต โมฬนนคเร สงโข นาม พราหมโณ หตวา นาวาย โวหารตถาย คจฉนโต อนตรามคเค เอก จณฑวาตาตเป องคารสทส อณหวาลก มททตวา อาคจฉนต ปจเจกพทธ ทสวา ป กเขตต เม อาคตนต ตฏจตโต ภนเต อมา อปาหนา อารยห ฉตต มตถเก กตวา คจฉถาต ฉตตปาหน ทตวา ปฏน คนตวา นาว อภรห ฯ นาวา สตตเม ทวเส ภชช ฯ โพธสตโต เอก อปฏากปรส คเหตวา สกลสรร เตเลน มกขตวา สปปนา สทธ สกขรจณณ ยาวทตถ ขาทตวา ตมป ขาทาเปตวา เตน สทธ กปกสส ยฏ มตถก อภรยห อปปตตวา อสภมตถเก ปตตวา สมทท ตรตมารภ ฯ ตสส ตรนตสเสว สตต ทวสา คตา ฯ ตทา สมททรกขกา มณเมขลา นาม เทวธตา โพธสตต อทธรตกามา สตตรตนปร รตนมย นาว มาเปตวา ต อาโรเปตวา นาวาย ปตฏาเปตวา อปฏาก น โอโลเกส ฯ โพธสตโต อตตโน กตกลยาณโต ตสส ปตต อทาส ฯ โส ต อนโมท ฯ ตทา ๑. ชาตกฏกถา. ๓/๑๔๖. ๒. โสลนตป ปท ฯ . ว.


เทวตา ต นาวาย ปตฏาเปตวา ต นาว โมฬนนคร เนตวา โพธสตตสส เคเห ธน ปตฏาเปตวา สกวมานเมว อคมาส ฯ ทสกนปาเต สงขพราหมณชาตกวณณนาย๑ วตต ฯ [๓๕๗] ตสมา สย ปตตทานวหย ป กรย อปจนนเตน ปเรส จ ปตตานโมทนวหย ป กรย ชเนนเตน กลปตเตน เปเต อททสส ทาน กตตพพเมว อตตโน ปกตยา วา ยงก จ ป กตวา ปเรส ปตต อททสตพพาว โพธสตตภเตน ตโลกวชเยน นาม จกกวตตนา ร า วย ฯ โส กร อตตนา กต ป สมปตต สมาทเปนโต พทธา- ปทาเน๒ จตสโส คาถา อภาส [๓๕๘] ยงก จ กสล กมม กตตพพ กรย มม กาเยน วาจามนสา ตทเส สคต กต ฯ เย สตตา ส โน อตถ เย จ สตตา อส โน กต ป ผล มยห สพเพ ภาค ภวนต เต ฯ เย ต กต สวทต ทนน ป ผล มยา เย จ ตตถ น ชานนต เทวา คนตวา นเวทย สพเพ โลกมห เย สตตา ชวนตาหารเหตกา มน โภชน สพเพ ลภนต มม เจตสาต ฯ [๓๕๙] ตตถ มมาต มยา ฯ กาเยน วาจามนสาต ตห ทวาเรห กตตพพ ยงก จ กสลกมม กสลสงขาต กรย อตถ ฯ ๑. ชาตกฏกถา. ๕/๔๓๘. ๒. ข. อป. ๓๒/๖.


ตทเสต ตาวตสภวเน ฯ สคตนต สคตอปปชชนารห ฯ ต สพพ มยา กตนต อตโถ ฯ โส กร ตโลกวชยราชตตภาวโต จวตวา ตาวตเสส อปปชชสสต เตเนต วตต ฯ ส โน อตถต มนสสาต วา เทวาต วา พรหมาต วา นามเธยยา เย สตตา สนต ฯ อส โนต ส าวรหตา อส สตตา เย จ สตตา สนต ฯ มยหนต มยา กต ป ผล เต สพเพ ภาค ภวนต ป ภาควนตา อนภวนตต อตโถ ฯ เยต เยห สตเตห ต มยา กต ป สวทต สฏ าต โหต เต มยา ทนน ป ผล ภาค อนภวนต ฯ เย จ ตตถาต เตส เย ปน สตตา น ต มยา กต ป ชานนต ฯ นเวทยนต อสโก อตถนนาม ป กตวา ตมหาก ปตต อทาสต เทวา คนตวา เตส ชานาเปยย อาโรเจยย วา ฯ ชวนตาหารเหตกาต โลกมห เย สพเพ สตตา อาหารฏ ตกา อาหารนสสตา ชวนต ฯ สพเพต เต สพเพ สตตา ฯ เจตสาต มม จตเตน ป ทธยา มน โภชน ลภนตต อตโถต อปทานวณณนานโย๑ ฯ [๓๖๐] เอว สคาลสตเต มาตาปตน กาลกตานมตถาย ทกขเณยยสส ทาตพพทาน วตต น เตส พลกมมวเสน ฯ ก จาป น วตต กาลกตานนต พลกมมมป กาต วฏฏต ฯ เตนาห ป จกงคตตเร อาทยสตเต๒ อนาถปณฑก โอวทนโต ภควา ๑. ข. อป. ๓๒/๑. ๒. อง. ป จก. ๒๒/๕๐.


ภตตา โภคา ภตา ภจจา วตณณา อาปทาส เม อทธคคา ทกขณา ทนนา อโถ ป จ พล กตา อปฏ ตา สลวนโต ส ตา พรหมจารโน๑ ยทตถ โภคมจเฉยย ปณฑโต ฆรมาวส โส อตโถ เม๒ อนปปตโต กต อนนตาปย เอต อนสสร มจโจ อรยธมเม โต นโร อเธว น ปสสนต เปจจ สคเค ปโมทตต ฯ [๓๖๑] ตตถ ภตตาต มยา ปรภ ชตา โภคา ฯ ภจจาต มาตาปตปตตทารทาสกมมกรสงขาตา มตตามจจสงขาตา จ ภรตพพ- ปคคลา มยา ภตา ภรตา โปสตา ฯ อาปทา สต เอตถ สกาโร นปาตมตต ฯ อคคอทกราชโจรอปปยทายาทโต อปปนนา อาปทา อตโย เม วตณณา มยา โภเคห วารตา ตาส มคคปทหเนน วารตาต วตต โหต ฯ อคคอาทโต อปปนนาส อาปทาส อาทตต- เคหนพพาปนาทนมตถาย ธนปรจจาค กโรนโต ห โภเคห ตาส มคค ปทหต วาเรต นาม ฯ อทธคคาต ฉกกามสคคสงขาตาส อปรปรภมส ผลทานวเสน อทธมคคมสสาต อทธคคา ฯ กมมสส ห ผล อคค นาม ตเมตถ อทธคามต อทธมคคมสสาต วตต ฯ ทนนาต มยา โภเคห ทนนา ฯ ป จ พลต ป จวธา พลโย มยา โภเคห กตา ฯ ๑. พรหมจารโยต ปาลย ทสสต ฯ ๒. โส เม อตโถต ฯ . ว.


[๓๖๒] วตต เจต จณณยปเท๑ ปน จปร คหปต อรยสาวโก อฏานวรยาธคเตห โภเคห พาหาพลปรจเตห เสทาวกขตเตห ธมมเกห ธมมลทเธห ป จ พล กตตา โหต าตพล อตถพล ปพพเปตพล ราชพล เทวตาพลนต ฯ [๓๖๓] อฏานวรยาธคเตหต อฏานสงขาเตน วรเยน อธคเตห ฯ พาหาพลปรจเตหต พาหพเลน ส จเตห ฯ เสทา- วกขตเตหต เสท อวกขเปตวา อวกขเปตวา๒ อปปาทเตห ฯ ธมมเกหต ธมมยตเตห ฯ ธมมลทเธหต ทสกสลธมม ปรปเรตวา ลทเธห ฯ าตพลนต าตกาน พล ฯ อตถพลนต อาคนตกพล ฯ ปพพเปตพลนต ปรโลกคตาน าตกาน พล ฯ ราชพลนต ร โ กตตพพยตตก พล ฯ เทวตาพลนต เทวตาน กตตพพพล ฯ สพพเมต เตส เตส ยถานจฉวกวเสน ทาตพพทานสส อธวจนนต ตพพณณนา๓ฯ [๓๖๔] อปฏ ตาต มยา โภเคห อปฏหตา ฯ ยทตถนต สย ปรภ ชนาทโน ยสส อตถสส ฯ สมปทานวจน ฯ ย อตถ ปโยชน กาตนต วา อตโถ ฯ ฆรมาวสนต ฆราวาส วสนโต ฯ อนนตาปยนต ตสส อตถสส กรณโต อนตาปรหต กมม มยา กต ฯ เอตนต อจเจต ภตตา โภคาตอาทนา วตตมตถ อนสสร อนสสรนโต มจโจ อปาสกปคคโล ฯ อรยธมเมต ป จสลธมเม ๑. อง. ป จก. ๒๒/๔๙. ๒. อฏกถาย อนาเมณฑต โหต ฯ . ว. ๓. มโน. ป. ๓/๒๙.


ปตฏ โต ฯ ป จสล ห อรยาน กนตตตา ปยตตา อรยธมโม นาม ฯ ภวนตรคตาป ห อรยา ต น วชหนต ฯ อท วตต โหต ตมหาทเสน นาม คหปต อปาสเกน โภเค อาทยนเตน อห อเมห โภเคห อตตาน เจว มาตาปตปตตทารทาสกมมกรโปรเส จ สขเต กรสสามต จ มตตามจเจ สขเต กรสสามต จ อคยาทห อปปนนาส อาปทาส โภเคห ตาส มคค ปทหตวา อตตาน โสตถ กรสสามต จ ธมมกสมณพราหมเณส อทธคคก ทกขณ ปตฏเปสสามต จ อเมห โภเคห ป จ พล กรสสามต จ ป จห การเณห โภคา อาทาตพพา ฯ เอวนเตน อาทนนโภเคน ยทตถ โภคา อจฉตา ตทตถ กโรนเตน วปปฏสารลกขโณ อนตาโป ปหยต ฯ ปหนานตาปสส จ สลมป วสชฌต ฯ เอว จ น ปฏปชชนต เทวาป ปสสนต เปจจ โส สคเค ปโมทตต ฯ ตสมา อม สคโตวาทมนสสรตา คหฏเน กาลกต าตกาน พลกมมมป ปาณาตปาตาทวรเหน กตตพพเมวาต ฯ [๓๖๕] อต ภรณาทอปฏาน ปาปนวารณกลยาณนเวสน- สปปสกขาปนปฏรปทารสโยชนทายชชทานวเสน ป จวธทฏธมมก- หตเหตโต มงคล ฯ เตน วตต อเมห โข คหปตปตต ป จห าเนห ปตเตน ปรตถมา ทสา มาตาปตโร ปจจปฏ ตา ป จห าเนห ปตต อนกมปนต ปาปา นวาเรนต กลยาเณ นวาเสนต สปป สกขาเปนต ปฏรเปน ทาเรน สโยเชนต สมเย ทายชช นยยาเทนต อเมห โข คหปตปตต ฯ เป ฯ


อนกมปนตต๑ ฯ [๓๖๖] ตตถ ปาปา นวาเรนตต เอตถ ปาปโต นวารณ นาม อนาคตวสย ฯ สมปตตวตถโตป ห นวารณ วตกกเม อนาคเต เอว สยา น วตตมาเน นพพตตตา ปน ปาปกรยา ครหณมตตปฏการา ฯ เตนฏกถาย ปาณาตปาตาทน ทฏ- ธมมกสมปรายกมาทนว วตวา ตาต มา เอวรป กรต นวาเรนต กตมป ครหนตต วตต ฯ [๓๖๗] กลยาเณ นเวเสนตต อนาถปณฑโก วย กสสป- พทธกาเล มตตวนทกสส มาตา วย จ ล จ ทตวาป สล- สมาทานาทส นเวเสนต ปตฏาเปนต ฯ [๓๖๘] อนาถปณฑโก กร อตตโน ปตต พทธทสสนธมมส- สวนสงฆเวยยาวจจกมมาน อกโรนต กาฬ นาม กมาร วาเรต อสกโกนโต ตาต ตว อโปสถโก หตวา วหาเร ธมม สตวา เอห กหาปณสต เต ทสสามต อาห ฯ โส ธนโลเภน อโปสถโก หตวา วหาร คนตวา ธมมสสวเนน อนตถโก หตวา ผาสกฏาเน สปตวา ปาโต เคห คนตวา กหาปณสต อลภนโต ภตต อภ ชตวา ลภนโตว ภ ชต ฯ ปเนกทวส เสฏ ตาต สตถ สนตเก เอก ธมมปท อคคณหตวา เอห กหาปณสหสส เต ทสสามต ฯ โส เอกเมว ปท อคคณหตวา ปลายตมจฉต ฯ สตถา ตสส อสลลกขณาการ อกาส ฯ โส ต ปท อสลลกเขตวา อปร ๑. ท. ปาฏ. ๑๑/๒๐๓.


ปท อคคณหสสามต ตวา สณนโตว โสตาปนโน หตวา ปนทวเส สตถารา สทธเยว เคห อาคนตวา สตถ ปรโต ทนนตตา ลชชโต ปตรา ทนนมป สหสสภณฑก คเหต น อจฉต ฯ ธมมปทสส โลกวคเค ปพยา เอกรชเชนาต คาถา- วณณนายมาคต กาฬกมารวตถ ฯ [๓๖๙] มตตวนทกสส มาตาป ตาต มยา ทลลภ มนสสตต ลทธ ทาน เทห สล รกข อโปสถกมม กร ธมม สณาต วตวา อมม น มยห ทานาทห อตโถ มา ม ก จ อวจ อห ยถากมม คมสสนต วตเต ตาต อชช อโปสถโก หตวา วหาเร สพพรตต ธมม สตวา เอห สหสส เต ทสสามต อาห ฯ มตตวนทโกป ธนโลเภน อโปสถโก หตวา วหาเร ทวส วตนาเมตวา รตต ยถา เอก ธมมปทป กณณ น ปหรต ตถา เอกปปเทเส นททายตวา ปาโตว เคห อคมาส ฯ มาตา ปนสส อชช เม ปตโต ธมม สตวา ธมมกถกตเถร อานยสสตต ยาคภตตาทน ปฏยาเทตวา ตสสาคมนมคค โอโลเกนต ต เอกมาคต ทสวา ตาต ธมมกถโก เต น อานโตต อาห ฯ โส น มยห ธมมกถเกน อตโถต วตวา สหสสภณฑก อลภนโต ภตต อภ ชตวา ลภนโตว ภ ช ฯ โส อปรภาเค นาวาย โวหาร กโรนโต เหฏา วตตนเยน มนสเสห สมททปฏเ วสสชชโต อฬมเปน คจฉนโต เอกทวส กตสส ทฏธมม- เวทนยภตสส อโปสถกมมสส นสสนเทน ปฏปาฏยา ผลกวมาเน


จตสโส เวมานกปเปตโย รชตวมาเน อฏ มณวมาเน โสฬส กนกวมาเน ทวตตส เปตโย ทสวา ตาห สทธ ทพพสมปตต อนภว ฯ จตททวารชาตกวณณนายมาคต๑ วตถ ฯ เอว ปตตสสานกมปาย เต ปตต กลยาเณ นเวเสนต ฯ [๓๗๐] สปปนต อตตโน โอวาเท ตภาว ตวา วสานคต มทธาคณนาทสปป สกขาเปนต ฯ มทธาคณนาทสปปนานตตนต อ ตถ วตต ฯ ตถา ห มทธาต องคลปพเพส ส เปตวา หตถมทธาย คณนา ฯ คณนาต อจฉททคณนา๒ ฯ สงขยานนต ปณฑคณนา ยาย เขตต โอโลเกตวา อธ เอตตโก วห ภวสสตต รกข โอโลเกตวา อธ เอตตกาน ผลาน ภวสสนตต อากาส โอโลเกตวา อเม อากาเส สกณา เอตตกา นาม ภวสสนตต ชานนตต มหาทกขกขนธสตตวณณนาย๓วตต ฯ [๓๗๑] ส เปตวาต อมสม องคลปพเพ คหเต สต โหต อมสม สหสสนตอาทนา ส กตวา คณนา ฯ อจฉททคณนาต เอก เทวตอาทนวนตวธนา นรนตรคณนา ฯ ปณฑคณนาต สกลนปฏปปาทนาทนา ปณฑกคณนา ฯ เตนาห เขตต โอโลเกตวาตอาทนต ตฏฏกา ฯ มทธาต หตถมทธาคณนา ฯ คณนาต อจฉททกาทคณนาต โอมสวาทสกขาปทวณณนา๔ ฯ ๑. ชาตกฏกถา.๕/๔๑๙. ๒. อจฉนทคณนาตป ปาโ ฯ . ว. ๓. ป. ส. ๒/๗๔. ๔. สมนต. ๒/๒๘๖.


หตถมทธาคณนาต องคลสงโกปเนน คณนา ปาสกมลกข- กาทโย วย ฯ นวนตวเสน คณนา อจฉททคณนา ฯ อาทสทเทน สกลนปฏปปาทนโวตถนภาคหาราทวเสน ปวตตา ปณฑคณนา คหตา ฯ ยสส สา ปคณา โหต โส รกขมป ทสวา เอตตกาน เอตถ ปณณานต ชานาตต ตฏฏกา ฯ มทธาต อจฉททคณนา ฯ คณนาต ปณฑคณนาต องคตตร- วณณนานโย ฯ มทธาต วา องคลปพเพส ส เปตวา หตถมทธาย คณนา ฯ เอก เทว ตณตอาทวเสน อจฉททคณนาต ตฏฏกา ฯ ตตถ วนเย วส ตสสา อนาคตตตา อจฉททกาทต อาท- สทโท ปณฑน คเหต ปกขตโต ฯ เอว วตตปปการ มาตาปตโร อนวชเชเมว สปป สกขาเปนต ฯ [๓๗๒] ปฏรเปนาต กลสลรปโภคปรวาราทห อนรเปน อนจฉวเกน ทาเรน ฯ [๓๗๓] สมเย ทายชช นยยาเทนตต สมเย ธน เทนต ฯ ตตถ จ นจจสมโย กาลสมโยต เทว สมยา ฯ ตตถ นจจภโต สมโย นจจสมโย อภณหกรณกาโล ฯ อภณหตโถ ห อย นจจสทโท นจจปปหสโตตยาทส วย ฯ ยตตปปตตกาโล เอว สมโย กาลสมโย ฯ ตตถ อฏาย สมฏาย อม คณห อยนเต ปรพพโย โหต อมนา กสล กโรหต เทนตา นจจสมเย เทนต นาม ฯ สขาปนอาวาหววาหาทสมเย เทนตา กาลสมเย เทนต


นาม ฯ เอตถ สขาปน ทารกกาเล อาวาหววาห ปตตธตน โยพพนปตตกาเล ฯ อปจ ปจฉมกาเล มรณม เจ นปนนสส อมนา กสล กโรหต เทนตาป สมเย เทนต นาม ฯ อต ภรณาทวเสน เต อปฏหนโต ปาปนวารณาทหต ปฏลภต ตสมา เต ตถาป อปฏาตพพาว ฯ [๓๗๔] มาตาปตโรป ห ภรณาทน านาน สมปสสนตา ปตต ปฏเนต ฯ เตนาห ภควา ป จกงคตตเร ปตตสตเต๑ ภกขน ธมม เทเสนโต ป จ านาน สมปสส ปตต อจฉนต ปณฑตา ภโต วา โน ภรสสต กจจ วา โน กรสสต กลวโส จร ตฏเ ทายชช ปฏปชชต อถ วา ปน เปตาน ทกขณ อนปปทสสต านาเนตาน สมปสส ปตต อจฉนต ปณฑตา ฯ ตสมา สนโต สปปรสา กต กตเวทโน ภรนต มาตาปตโร ปพเพ กตมนสสร กโรนต เนส กจจาน ยถาต ปพพการน โอวาทการ ภตโปส กลวส อหาปย สทโธ สเลน สมปนโน ปตโต โหต ปสสโยต ฯ [๓๗๕] ตตถ ภโต วา โนต อมเหห ถ ปายนหตถปาท- วฑฒนาทห ภโต ปฏชคคโต อมเห มหลลกกาเล ปาทโธวน- ๑. อง. ป จก. ๒๒/๔๖.


นหาปนยาคภตตทานาทห ภรสสต ฯ กจจ วา โนต อตตโน กมม เปตวา อมหาก ราชกลาทส อปปนน กจจ คนตวา กรสสต ฯ กลวโสต อมหาก สนตก เขตตวตถมหร สวณณาท อวนาเสตวา รกขนเต ปตเต กลวโส จร ตฏเยย ฯ สสตต อตโถ ฯ อมเหห วา ปวตตตาน สลากภตตาทน อนปจฉนทตวา ปวตตสสต๑ เอวป โน กลวโส จร สสต ฯ ทายชชนต กลวสานรปาย ปฏปตตยา อตตาน ทายชชารห กโรนโต อมหาก ทายชช ปฏปชชต ฯ ทกขณนต ปตตทาน กตวา ตตยทวสโต ปฏาย ทาน อนปปทสสต ฯ อมสม าเน มาตาปตส สมมาปฏปตตยา สนโต สปปรสาต เวทตพพา ฯ ปพเพ กตมนสสรนต มาตาปตห ปมตร กต คณ อนสสรนตา ฯ โอวาทการต มาตาปตห ทนนสส โอวาทสส กตตา ฯ ภตโปสต เยห ภโต เตส โปสโก ฯ ปสสโยต ทฏเว ธมเม มหาชเนน ปสสตพโพ โหตต ตพพณณนา๒ ฯ มาตาปตอปฏานกถา ฯ ๑. ปวตเตสสตต ภวตพพ. ฯ . ว. ๒. มโน. ป. ๓/๒๘.


ปตตทารสงคหกถา [๓๗๖] ปตตา นาม ตโย โหนต ฯ เตนาห ตโยเม ภกขเว ปตตา สนโต สวชชมานา โลกสม ฯ กตเม ตโย ฯ อตชาโต อนชาโต อวชาโตต ฯ กถ จ ภกขเว ปตโต อตชาโต โหต ฯ อธ ภกขเว ปตตสส มาตาปตโร โหนต น พทธ สรณ คตา น ธมม สรณ คตา น สงฆ สรณ คตา ปาณาตปาตา อปปฏวรตา อทนนาทานา กาเมส มจฉาจารา มสาวาทา สราเมรยมชชปมาทฏานา อปปฏวรตา ทสสลา ปาปธมมา ปตโต จ เนส โหต พทธ สรณ คโต ธมม สรณ คโต สงฆ สรณ คโต ปาณาตปาตา ปฏวรโต ฯเปฯ สราเมรย- มชชปมาทฏานา ปฏวรโต สลวา กลยาณธมโม เอว โข ภกขเว ปตโต อตชาโต โหต ฯ กถ จ ภกขเว ปตโต อนชาโต โหต ฯ อธ ภกขเว ปตตสส มาตาปตโร โหนต พทธ สรณ คตา ฯเปฯ สลวนโต กลยาณธมมา ปตโต จ เนส โหต พทธ สรณ คโต ฯเปฯ สลวา กลยาณธมโม เอว โข ภกขเว ปตโต อนชาโต โหต ฯ กถ จ ภกขเว ปตโต อวชาโต โหต ฯ อธ ภกขเว ปตตสส มาตาปตโร โหนต พทธ สรณ คตา ฯเปฯ สลวนโต กลยาณธมโม ปตโต จ เนส โหต น พทธ สรณ คโต ฯเปฯ ทสสโล ปาปธมโม เอว โข ภกขเว ปตโต อวชาโต โหต ฯ อเม โข ภกขเว ตโย ปตตา สนโต สวชชมานา โลกสมนต ฯ


อตชาต อนชาต ปตตมจฉนต ปณฑตา อวชาต น อจฉนต โย โหต กลคนธโน เอเต โข ปตตา โลกสม เย ภวนต อปาสกา สทธา สเลน สมปนนา วท วตมจฉรา จนโทวพภฆนา มตโต ปรสาส วโรจเรต ฯ อตวตตเก ตโยปตตสตต๑ ฯ [๓๗๗] ปตตาต อตรชา โอรสปตตา ทนนกาทโยป วา ฯ อตชาโตต อตตโน คเณห มาตาปตโร อตกกมตวา ชาโต เตห อธกคโณต อตโถ ฯ อนชาโตต คเณห มาตาปตน อนรโป หตวา ชาโต เตห สมาคโณต อตโถ ฯ อวชาโตต คเณห มาตาปตน อสโม หตวา ชาโต เตห นหนคโณต อตโถ ฯ เยห ปน คเณห ปตโต มาตาปตน อธโก สมาโน หโน จ โหต เต วภชตวา ทสเสต กถ จ ภกขเวตยาทมาห ฯ ตตถ อปปฏ- วรตาต สมาทานสมปตตวรตนมภาเวน นปปฏวรตา ฯ ทสสลาต ตโตเอว ป จสลมตตสสาป อภาเวน นสสลา ฯ ปาปธมมาต ลามกธมมา หนาจารา ฯ ปฏวรโตต สกขาปทสมาทาเนน วรโต อารกา โต ฯ เอส นโย สพพตถ ฯ สลวาต ยถาวตตป จสลวา ฯ กลยาณธมโมต สนทรธมโม สรณคมนปรทปกาย ทฏ - สมปตตยา สมปนนปป โต อตโถ ฯ โย ปน ปตโต มาตาปตส อสสทเธส ทสสเลส จ สยป ตาทโส โสป อวชาโตเยวาต ๑. ข. อต. ๒๕/๒๗๘.


เวทตพโพ ฯ อสสทธยาทโย ห อธ อวชาตภาวสส ลกขเณ วตตา เต จ ตสม สวชชนต ฯ มาตาปตโร ปน อปาทาย ปตตสส อตชาตาทภาโว วจจต ฯ กลคนธโนต กลจเฉทโก กลวนาสโก ฯ เฉทนตโถ เหตถ คนธสทโท อปปลคนธปจจตถกาตอาทส วย ฯ โลกสมนต เอเต อตชาตาทโย ปตตา เอว อมสม สตตโลเก ปตตา นาม ฯ น อโต วนมตโต อตถ ฯ อเมส ปน เย สรณคมนสมปตตยา อปาสกา ภวนต กมมสสกต าเณน กมมสส โกวทา เต จ ปณฑตา ป วนโต ป จสลทสสเลน สมปนนา ปรปณณา ฯ ยาจกาน วจน ชานนต เตส มขาการทสสเนเนว อตถ ชานนตต วท ฯ เตส วา เทหต วจน สตวา อเม ปพเพ ทาน อทตวา เอว ภตา มยา ปน น เอว ภวตพพนต เตส ปรจจาเคน ตทตถ ชานนตต วท ฯ ปณฑตาน วา กมมสสกตาททปก วจน ชานนตต วท ฯ ปท ต จ ปนต ฯ ปทานยา ปรจจาคสลาต อตโถ ฯ อพภฆนาต อพภ- สงขาตา ฆนา เมฆปฏลา วา มตโต จนโท วย อปาสกาทปรสาส ขตตยาปรสาส จ วโรจเร วราเชนต โสภนตต ตพพณณนานโย๑ ฯ [๓๗๘] ตโย ห ปตตา น ห อ โ อตถ อนเตวาส ทนนโก อตรโชต ตสนปาเต ปณฑรกชาตกปาล๒ ฯ อ โต อ โ จตตโถ ปตโต นาม นตถ ฯ อนเตวาสต สปป วา อคคณหนโต ป ห วา สณนโต สนตเก วตโถ ฯ ๑. ป. ท. ข. อต. ๒๘๙, ๓๐๖, ๓๐๙. ๒. ข. ชา. ๒๗/๕๑๗.


ทนนโกต อยนเต ปตโต โหตต ปเรห ทนโนต ตพพณณนา๑ ฯ [๓๗๙] ปตโต จ นาเมส อตรโช เขตรโช อนเตวาสโก ทนนโกต จตพพโธ ฯ ตตถ อตตาน ปฏจจ ชาโต อตรโช นาม ฯ สยนปฏเ ปลลงเก อเรต เอวมาทส นพพตโต เขตรโช นาม ฯ สนตเก สปปคคณหนโก อนเตวาสโก นาม ฯ โปสาวนตถาย ทนโน ทนนโก นามาต เอกนปาเต กฏหารกชาตกวณณนา๒ ฯ อธ ปน อตชาตาทเภทภนนา อตรชาว ลพภนต ฯ เตนาหฏกถาย๓ อตตนา ชาตปตตาป ธตโรป ปตตาเตวว สงขย คจฉนตต ฯ [๓๘๐] ทารา นาม วสต ภรยา มาตรกขตา ปตรกขตา มาตาปตรกขตา ภาตรกขตา ภคนรกขตา าตรกขตา โคตตรกขตา ธมมรกขตา สารกขา สปรทณฑา ธนกกตา ฉนทวาสน โภควาสน ปฏวาสน โอทปตตกน โอภฏจมพฏา ทาส จ ภรยา จ กมมการ จ ภรยา จ ธชาหฏา มหตตกาต เอว ส จรตตวภงเค๔ วตตา ฯ [๓๘๑] ตตถ มาตรกขตาต มาตรา รกขตา ยถา ปรเสน สวาส น กปเปต เอว มาตรา รกขตา ฯ เตนสส ปทภาชเนป๕ วตต มาตา รกขต โคเปต อสสรย กาเรต วส วตเตตต ฯ ตตถ รกขตต กตถจ คนต น เทต ฯ โคเปตต ยถา อ เ น ปสสนต เอว คตตฏาเน เปต ฯ อสสรย กาเรตต ๑. ชาตกฏกถา.๗/๒๙๖. ๒. ชาตกฏกถา.๑/๒๐๖. ๓. ป.โช.ข.ข.๑๕๒. ๔. ว.มหาวภงค.๑/๓๐๓. ๕. ว.มหาวภงค.๑/๓๐๓.


เสรวหารมสสา นเสเธนต อภภวตวา วตตต ฯ วส วตเตตต อท กโรห อท มา อกาสต เอว อตตโน วส ตสสา อปร วตเตต ฯ เอเตนปาเยน ปตรกขตาทโยป าตพพา ฯ โคตต วา ธมโม วา น รกขต ฯ สโคตเตห ปน สหธมมเกห จ เอก สตถาร อททสส ปพพชเตห เอกคณปรยาปนเนห จ รกขตา โคตตรกขตา ธมมรกขตาต วจจต ฯ สห อารกเขน สารกขา ฯ สห ปรทณเฑน สปรทณฑาต ตพพณณนา๑ ฯ [๓๘๒] เสรวหารนต สจฉนทจาร ฯ วสนต อาณ ฯ โคตตนต โคตมโคตตาทก โคตต ฯ ธมโมต ปณฑรงค- ปรพพาชกาทน เตส เตส วา กลาน ธมโม ฯ โคตตวนเตส โคตตสทโท ธมมจารส จ ธมมสทโท วตตตต อาห สโคตเตหต- อาท ฯ ตตถ สโคตเตหต สมานโคตเตห เอกวสชาเตหต อตโถ ฯ สหธมมเกหต เอกสส สตถ สาสเน สหจรตพพธมเมห สมานกลธมเมห วา ฯ เตเนวาห เอก สตถารนตอาท ฯ ตตถ เอก สตถาร อททสส ปพพชเตหต อมนา ปณฑรงคปรพพาชกาทโย วตตา ฯ เอกคณปรยาปนเนหต มาลาการาทเอกคณปรยาปนเนหต ตฏฏกา๒ ฯ สโคตเตห รกขตา โคตตรกขตา สหธมเมห รกขตา ธมมรกขตา สสสามกา สารกขา ยสสา คมเน ร า ทณโฑ ปโต สปรทณฑาต สงคตสตตสมมาทฏ สตตฏกา ฯ ๑. สมนต. ๒/๕๐. ๒. สา. ท. ว. ๓/๔๔.


[๓๘๓] อปเปน วา พหนา วา ธเนน กตา ธนกกตา ฯ ยสมา ปน สา น ธนกกตมตตา เอว ภรยา สวาสตถาย ปน กตตตา ภรยา ตสมาสส นทเทเส๑ ธเนน กณตวา วาเสตต วตต ฯ ฉนเทน อตตโน รจยา วสตต ฉนทวาสน ฯ ยสมา ปน สา น อตตโน ฉนทมตเตเนว ภรยา โหต ปรเสน ปน สมปฏจฉตตตา ตสมาสส นทเทเส๒ ปโย ปย วาเสตต วตต ฯ โภเคน วสตต โภควาสน ฯ อทกขลมสลาทฆรปกรณ ลภตวา ภรยาภาว อปคจฉนตยา ชนปทตถยา เอตมธวจน ฯ ปเฏน วสตต ปฏวาสน ฯ นวาสนมตต วา ปารปนมตต วา ลภตวา ภรยาภาว อปคจฉนตยา ทลททตถยา เอตมธวจน ฯ โอทปตต- กนต อภนน เอกสสา อทกปาฏยา หตเถ โอตาเรตวา อท อทก วย สสฏา อเภชชา โหถาต วตวา ปรคคหตาเยต นาม ฯ โอภฏ โอโรปต จมพฏมสสาต โอภฏจมพฏา กฏ- หารกาทนม ตรา ฯ ยสสา สสโต จมพฏ โอโรเปตวา ฆเร วาเสต ตสสา เอต นาม๓ ฯ ทาส จาต อตตโนเยว ทาส จ โหต ภรยา จ ฯ กมมการ นาม ยา เคเห ภตยา กมม กโรต ตาย สทธ โกจ ฆราวาส กปเปต อตตโน ภรยาย อนตถโก หตวา อย วจจต กมมการ จ ภรยา จาต ฯ ธเชน อาหฏา ธชาหฏา ฯ อสสตทธชาย เสนาย คนตวา ปรวสย วลมปตวา อานตาต วตต โหต ฯ ต โกจ ภรย กโรต อย ๑-๒. ว. มหาวภงค. ๑/๓๐๔. ๓. อธวจนนตป ปาโ ฯ . ว.


ธชาหฏา นาม ฯ ยา มหตตมตเต ปฏวสตพพา สา มหตตกา ตขณกาต อตโถต ส จรตตวณณนานโย๑ ฯ [๓๘๔] ธเนน กตาต ภรยาภาวตถ ธเนน กตา ฯ เตนาห ยสมา ปนาตอาท ฯ โภเคนาต โภคเหต ฯ โภคตถ ห วสนต โภควาสนต วจจต ฯ ลภตวาต โย น วาเสต ตสส หตถโต ลภตวา ฯ อทกปตต อามเสตวา คหตา โอทปตตกน ฯ เตนาห อภนนนตอาท ฯ ธเชน อาหฏาต เอตถ ธชโยคโต เสนา ว ธชสทเทน วตตา ฯ อสสตทธชาย เสนาย อาหฏาต วตต โหต ฯ เตนาห อสสตทธชายาตอาทนต ตฏฏกา๒ ฯ ตา สพพาป ภรยา อธ ทาราต วตตา ฯ เตนาหฏกถาย ทาราต วสตยา ภรยาน ยา กาจ ภรยาต ฯ [๓๘๕] ปตตา จ ทารา จ ปตตทาร ฯ ตสส จ ตตถ ปตตาน สงคโห นาม ปาปนวารณาทห อปการกรณ ต เหฏา วตตเมว ฯ ทาราน สงคโห นาม สมมานนาทห อปการกรณ ฯ เตนาห ภควา ป จห โข คหปตปตต าเนห สามเกน ปจฉมา ทสา ภรยา ปจจปฏาตพพา สมมานนาย อวมานนาย อนตจรยาย อสสรยโวสสคเคน อลงการานปปาทาเนน อเมห โข คหปตปตต ป จห าเนห ฯเปฯ ปจจปฏาตพพาต๓ฯ [๓๘๖] ตตถ ปตตทารา ปฏ โต อนพนธนวเสน ปจฉมา ทสาต เวทตพพา ฯ สมมานนายาต เอตถ สมมานนา นาม ๑. สมนต. ๒/๕๐. ๒. สา. ท. ว. ๓/๔๕. ๓. ท. ปาฏ. ๑๑/๒๐๔.


สมภาวนา ฯ สา อตถจรยาลกขณา ทานลกขณา ปยวจน- ลกขณา จาต ตวธา ฯ ตตถ อตรา เทว จตตถป จมฏาเนเหว สงคหตา ฯ ตสมา ปยวจนลกขณ สมภาวน ทสเสต เทวมาเต ตสสมาเตต เอว สมภาวตกถากถเนนาต อฏกถาย วตต ฯ อวมานนายาต เอตถ วคตา มานนา วมานนา น วมานนา อวมานนา วมานนาย อกรณ ฯ เตนฏกถาย๑ ยถา ทาสกมม- กราทโย โปเถตวา วเหเตวา กเถนต เอว ปเฬตวา๒ วมาเนตวา อกถเนนาต วตต ฯ สามเกน ห วมานต อตถชน สพโพ ปรชโน วมาเนตเยว ฯ อนตจรยายาต ต อตกกมตวา พห อ าย อตถยา สทธ ปรจรนโต ต อตจรต นาม ต อตตโน คหน อตม ตวา อคเณตวา วตตนโต ตถา อกรเณน ฯ อสสรย- โวสสคเคนาต อตถโย ห มหาลตาสทสมป๓อาภรณ ลภตวา ภตต วจาเรต อลภมานา กชฌนต กฏจฉฉ หตเถ เปตวา ตว รจยา กโรหต ภตตเคเห วสสฏเ สพพ อสสรย วสสฏ นาม โหต เอว กรเณนาต อตโถ ฯ เคเห เอว ตวา วจาเรตพพมป ห กสวณชชาทกมม กลตถยา ภาโร น โหต สามกสเสว ภาโร ตโต อาภต สาปเตยยมปน ตาย สคตต กตวา เปตพพ โหต ฯ ตสมา ยาทโส อสสรยโวสสคโค คหนยา อนจฉวโก ต ทสเสนโต ภตตเคเห วสสฏเต อาห ฯ ๑. ส. ว. ๓/๑๘๔. ๒. หเฬตวาตป ปาโ ฯ . ว. ๓. มหาลตาปสาธน- สทสป ฯ . ว.


เอว ห ตสม วสสฏเ สพพ อสสรย วสสฏ นาม โหตต เอตา ม นตต อธปปาโย ฯ อลงการานปปทาเนนาต เอตถ อตถโย นาม ปตตลาเภน วย มหคฆวปลาลงการลาเภนาป น สนตสสนเตวาต ตาส โตสน อการณ ตสมา วภวานรปเมว อลงการทาน ยตตนต อาห อตตโน วภวานรเปน อลงการ- ทาเนนาต ฯ [๓๘๗] ยทป มาตกาย ปจฉมา ทสา ปตตทารา เวทตพพาต วตต ปตตสงคโห ปน ปาปา นวาเรนตตอาทนา ทสสโต ตสมา ปตตวเสน นทเทส อกตวา ทารสงขาตภรยาวเสเนว กโตต ทฏพโพ ฯ เตเนว สคาลฏกาย อต ภควา ปจฉมา ทสา ปตตทาราต อททสตวาป ทารวเสเนว ปจฉม ทส วสสชเชส น ปตตวเสน ฯ กสมา ฯ ปตตา ห ทารกกาเล อตตโน มาตร อนคคณหนเตเนว อนคคหตา โหนต อนกมปตา ฯ ว ตมปตตกาเล ปน ยถา เต ปตรา อนคคเหตพพา สวาย วธ ปาปา นวาเรนตตอาทนา ปมทสาวาเร ทสสโต เอวาต ก ปน วสสชชเนนาต วตต ฯ อธ อฏกถาโปตถเก ต ปจฉมา ทสา ปตตทารา เวทตพพาต เอตถ อททฏ ปตตทาร ภรยาสทเทน สงคณหตวาต ลขต ฯ ตตถ ปตตสทโท ปมาทเลโข ฯ ทาร ภรยาสทเทนาตยตโถ ยชชต ฯ ปตตทารา ปน ปฏ โต อน- พนธนวเสน ปจฉมา ทสาต เวทตพพา ฯ สสวหตกมมนตตาททฏ- [๓๘๘] อต สมมานนาทห สงคโห


ธมมกหตเหตโต มงคล ฯ เตนาห อเมห โข คหปตปตต ป จห าเนห สามเกน ปจฉมา ทสา ภรยา ปจจปฏ ตา ป จห าเนห สามก อนกมปต สสวหตกมมนตา จ โหต สสงคหต- ปรชนา จ อนตจารณ จ สมภต จ อนรกขต ทกขา จ โหต อนลสา สพพกจเจส อเมห โข คหปตปตต ฯ เป ฯ อนกมปตต๑ ฯ [๓๘๙] ตตถ สสวหตกมมนตาต เอตถ กลตถยา สวธาตพพ- กมมนตา นาม อาหารสมปาทนวจารปปการา ฯ เตนฏกถาย๒ ยาคภตตปจนกาลาทน อนตกกมตวา ตสส ตสส สาธก กรเณน สฏ สวหตกมมนตาต วตต ฯ สสงคหตปรชนาต เอตถ ยสมา เคหสามนยา อนโตเคหชโน นจจเมว สงคเหตพโพ ตสมา น โส อธาธปเปโต ฯ อธ ปน ปรชโน นาม สามกสส เจว อตตโน จ าตชโน โส ยถารห ปยวจเนห เจว โภชนทานาทห จ อ โต ตตเถว อปปนนสส ปณณาการสส ฉณทวสาทส เปเสตพพปยภณเฑห จ ตาย สงคเหตพโพต ทสเสตมาห สมมานนาทห เจว ปหณกเปสนาทห จ สงคหตปรชนาต ฯ อนตจารณต สามก ม จตวา อ มนสาป น ปฏเต ฯ สมภตนต กสวณชชาทน กตวา อาภตธน พาหรโต อนโตเคห ปเวสตธนนตยตโถ ฯ ทกขาต เอตถ คหนยา นาม ปม อาหารสมปาทเน โกสลล อจฉตพพ ตตถ จ ยตตปปยตตตา ๑. ท. ปาฏ. ๑๑/๒๐๔. ๒. ส. ว. ๓/๑๘๔.


ตโต สามกสส อตถชนายตเตส กจจากจเจส ตโต ปตตาน ปรชนสส จ กตตพพกจเจส ฯ เตนฏกถาย๑ ยาคภตตสม- ปาทนาทส เฉกา นปณาต วตต ฯ อนลสาต นกโกสชชา ฯ ตเมว นกโกสชชต พยตเรกโต อนวยโต จ วภาเวตมฏกถาย ยถา อ า กสตา นสนนฏาเน นสนนาว โหนต ตฏาเน ตาว เอว อหตวา วปผารเกน จตเตน สพพกจจาน นปผาเทตต วตต ฯ [๓๙๐] อปโร นโย สงคโหต ธมมกาห ทานปยวาจตถ- จรยาห สงคหณ ฯ เสยยถท ฯ อโปสถทวเสส ปรพพยทาน นกขตตทวเส นกขตตทสสาปน มงคลทวเส มงคลกรณ ทฏ- ธมมกสมปรายเกส อตเถส โอวาทานสาสนนต ฯ ต ปพพนเยเนว ทฏธมมกหตเหตโต จ ธมมกตตา สมปรายกหตเหตโต จ เทวตาหป นมสสนยภาวเหตโตจ มงคลนต เวทตพพ ฯ [๓๙๑] ตถา ห สกโก เทวราชา อยยาน คนตกาโม เวชยนตปปาสาทา โอโรหนโต อ ชล กตวา ทส ทสา นมสสต ฯ ต ทสวา มาตล เทว ก นาม ตว นมสสสต ปจฉ ฯ โส ตสส กเถนโต สกกสยตตสส ทตยวคเค ปมสกกนมสสนสตเต๒ อม คาถมาห เย คหฏา ป กรา สลวนโต อปาสกา ธมเมน ทาร โปเสนต เต นมสสาม มาตลต ฯ ๑. ว. ว. ๓/๑๘๕. ๒. ส. ส. ๑๕/๓๔๔.


ตตถ ป กราต จตปจจยทาน กสมภสมนปชา ทปสหสสชลนนตเอวมาทป กรา๑ ฯ สลวนโตต อปาสกตเต ปตฏาย ป จหป ทสหป สเลห สมนนาคตา ฯ ธมเมน ทาร โปเสนตต อมมงคภนทนาทน อกตวา ธมมเกห กสโครกข- วณชชาทหปตตทาร โปเสนตต ตพพณณนา๒ ฯ เอวมาทต อาทสทเทน อวเสสป กรยาวตถน สงคณหาต ฯ นจจสลวเสน ป จห นยมสลวเสน ทสห ฯ ปสทเทน ตโต กตปเยห อโปสถสลวเสน อฏหต ทสเสต ฯ ธมมเกหต ธมมโต อนปคเตห าเยหต ตฏฏกา ฯ [๓๙๒] ต สตวา มาตล เตป นมสสนโต อม คาถมาห๓

เสฏา ห กร โลกสม เย ตว สกก นมสสส อหป เต นมสสาม เย นมสสส วาสวาต ฯ� อยเมตถ สงเขโป วตถาโร สตเต โอโลเกตพโพ ฯ อต ปตตทารส สงคโห เทวตาห นมสสนยภาวเหตโต มงคลนต ฯ [๓๙๓] ตตถ ปตตา มาตาปตน คหปตคค นาม มาตาปตโร ปน ปตตาน อาหเนยยคค นาม ฯ เตนาห ภควา สตตกงคตตเร ทตยคคสตเต๔ อคคตสรรพราหมณสส ธมม เทเสนโต กตโม จ พราหมณ อาหเนยยคค ฯ อธ พราหมณ ยสส เต โหนต มาตาต วา ปตาต วา อย วจจต พราหมณ อาหเนยยคค ฯ ๑....การกาตป ปท ฯ . ว. ๒. สา. ปา. ๑/๔๑๓. ๓. ส. ส. ๑๕/๓๔๔. ๔. อง. สตตก. ๒๓/๔๖.


ต กสส เหต ฯ อโต หย พราหมณ อาหโต สมภโต ตสมา อย พราหมณ อาหเนยยคค สกกตวา ครกตวา มาเนตวา ปเชตวา สมมา สข ปรหรตพโพ ฯ กตโม จ พราหมณ คหปตคค ฯ อธ พราหมณ ยสส เต โหนต ปตตาต วา ทาราต วา ทาสาต วา เปสสาต วา อย วจจต พราหมณ คหปตคค ฯ ตสมา อย พราหมณ คหปตคค สกกตวา ฯเปฯ ปรหรตพโพต ฯ [๓๙๔] ตตถ อโต หยนต อโต ห มาตาปตโต อย ฯ อาหโตต อาคโต ฯ สมภโตต อปปนโนต ตพพณณนา๑ ฯ เตส วปฏปชชมานา ปตตา นรยาทส นพพตตนต ตสมา ก จาป มาตาปตโร น อนฑหนต อนฑหนสส ปน ปจจยา โหนต อต อนฑหนตเถเนว อาหเนยยคคต วจจนตต ตตเถว ปมคคสตตวณณนา๒ ฯ อาทเรน หนน ปชน อาหน สกกาโรต ปมคคสตตฏกา ฯ อาหน อรหนตต อาหเนยยา ฯ มาตาปตโร ห ปตตาน พหการตาย๓อาหน อรหนตต ปมคคสตตวณณนา๔ ฯ คหปตคคต อย ปตตทาราทคโณ ฯ ยสมา คหปต วย เคหสามโก วย หตวา อคคต วจรต ตสมา คหปตคคต วจจตต ทตยคคสตตวณณนา๕ ฯ [๓๙๕] สตตเม ภกขเว อคค ฯ กตเม สตต ฯ ราคคค โทสคค โมหคค อาหเนยยคค ทกขเณยยคค คหปตคค กฏคค ๑-๕. มโน. ป. ๓/๒๐๕. ๒-๔. มโน. ป. ๓/๒๐๔. ๓. พหปการตายาตป ปาโ ฯ . ว.


อเม โข ภกขเว สตต อคคต เอว อวภชตวา เทสตปมคค- สตตวณณนายนต คหปตคคต ปน เคหสามโก วจจต ฯ โส มาตคามสส สยนวตถาลงการาทอนปปทาเนน พหปกาโร ต อตจรนโต มาตคาโม นรยาทส นพพตตต ตสมา โสป ปรมนเยเนว อนฑหนตเถน คหปตคคต วตโตต วตต ฯ [๓๙๖] สงคตสตตวณณนายมป ตเถว วตวา ปน วตต กสสปพทธกาเล โสตาปนนสส อปาสกสส ภรยา อตจาร จรต ฯ โส ต ปจจกขโต ทสวา กสมา เอว กโรสต อาห ฯ สา สจาห เอวรป กโรม อย ม สนโข วลมปมาโน ขาทตต วตวา กาล กตวา กณณมณฑทเห เวมานกปเปต หตวา นพพตตา ทวา สมปตต อนภวต รตต ทกข ฯ พาราณสราชา มควธ จรนโต อร ปวสตวา อนปพเพน กณณมณฑทห สมปตโต ตาย สทธ สมปตต อนภว ฯ สา ต ว เจตวา รตต ทกข อนภวต ฯ โส ตวา กตถ น โข คจฉตต ปฏ โต ปฏ โต คนตวา อวทเร โต กณณมณฑทหโต นกขมตวา ต ปฏปฏนต ขาทมาน เอก สนข ทสวา อสนา เทวธา๑ ฉนท ฯ เทว อเหส ฯ ปน ฉนนา จตตาโร ฯ ปน ฉนนา อฏ ฯ ปน ฉนนา โสฬส อเหส ฯ สา ก กโรส สามต อาห ฯ โส กมทนต อาห ฯ สา เอว อกตวา เขฬปณฑ ภมย นฏหตวา ปาเทน ฆสาหต อาห ฯ โส ตถา อกาส ฯ สนขา อนตรธายส ฯ ต ทวส ตสสา กมม ๑. ทวธาตป ปท ฯ . ว.


ขณ ฯ ราชา วปปฏสาร หตวา คนต อารทโธ ฯ สา มยห สาม กมม ขณ มา อคมาสต อาห ฯ ราชา อสสตวาว คโตต ฯ [๓๙๗] โสต เคหสามโก ภตตา ฯ ปรมนเยเนวาต อนฑหนสส ปจจยตตา ฯ อตจารนต สามก อตกกมตวา จรณ มจฉาจาร ฯ รตต ทกขนต อตตโน ปาปกมมานภาวสมฏ เตน สนเขน ขาท- ตพพตตา ทกข ฯ ว เจตวาต ต อชานาเปตวา ว กรณฏาน- คมน สนธาย วตต ฯ ปฏปฏนต ปฏปฏ กตวา ฯ อนรว- นทสสน เหต ฯ นฏ โยโค ห กราย ตสส สนขนตรธานสส ยทท เขฬปณฑ ภมย นฏหตวา ปาเทน ฆสน ฯ เตน วตต โส ตถา อกาส ฯ สนขา อนตรธายสต ตฏฏกา ฯ อตจารณตถวตถ ฯ [๓๙๘] อท ปมคคสตตฏกายมป สงคตสตตวณณนา๑ฏกาน เอกโต กรณวเสนาคต ฯ เปตวตถมห กณณมณฑปเปตวตถ- วณณนายนต วตถารโต อาคต อสก วสทส ฯ ตตถ ห ราชา อยเมตสสา ปจจามตโต ภวสสตต วสปเตน อสนา วชฌตวา สนข ชวตา โวโรเปสต อาคตนต ตสมา สงคตสตตปมคค- สตตวณณนานเยน เคหสามโก ทารสส คหปตคค นาม ฯ ทตยคคสตตวณณนานเยน ปตตทารา เคหสามกสส คหปตคค นามาต นฏเมตถ คนตพพนต ฯ ปตตทารสงคหกถา ฯ ๑. ส. ว. ๔/๒๐๔.


อนากลกมมนตกถา [๓๙๙] กมมนตา นาม กสโครกขวณชชาทโยต อธ๑ วตต ฯ กสต กสกมม ฯ วณชชาต ชงฆวณชชสกฏวณชชาท วณชชปโถ๒ ฯ โครกขนต อตตโน วา ปเรส วา คาโว รกขตวา ป จโครสวกกเยน ชวนกมมนต มลปณณาสเก มหาทกขกขนธ- สตตวณณนา๓ฯ กสน กสต กสคคหเณน สพโพ กสปฏพทโธ ชวตปาโย คหโตต อาห กสต กสกมมนต ฯ ชงฆวณชชาต ชงฆสตถ- วเสน วณชชมาห ฯ สกฏวณชชาต สกฏสตถวเสน ฯ อาทสทเทน นาวาวณชชาทวเสน สโวหาโร ฯ วณชชปโถต วณชชมคโค ทานคคหณวเสน สโวหาโรต อตโถต ตฏฏกา ฯ [๔๐๐] มชฌมปณณาสเก วาเสฏสตเต๔ ปน กสฏาเน โครกขา อาคตา ฯ ภควตา วตต ห ตตถ โย ห โกจ มนสเสส โครกข อปชวต เอว วาเสฏ ชานาห กสโก โส น พราหมโณต ฯ โครกขนต เขตตรกข ฯ กสกมมนต วตต โหต ฯ โคต ห ปวยา นาม ตสมา เอวมาหาต ตพพณณนา๕ ฯ สาม โจทนา วเสสนวฏา โหตต อาห โครกขนต เขตตรกขนต ฯ เตนาห โคต ห ปวยา นามนต ตฏฏกา ฯ ๑. ป. โช. ข. ข. ๑๕๓. ๒. ชลวณชชถลวณชชาทวณชชปโถตป ฯ . ว. ๓. ป. ส. ๒/๗๔. ๔. ม. ม. ๑๓/๖๔๔. ๕. ป. ส. ๓/๓๙๙.


ตสมา ยตถ ทวย เอกโต อาคต ตตถ กสโต อ า โครกขา ยตถ โครกขาว สา ปกรณโต าตพพา ฯ [๔๐๑] กาลาตกกมนาท ปน เตส อากลภาโว นาม ฯ เตนฏกถาย กาล ตาย ปฏรปการตาย อนลสตาย อฏาน- วรยสมปทาย อพยสนยตาย จ กาลาตกกมนอปปฏรปกรณอกรณ- สถลกรณาทอากลภาววรหตาต๑ วตต ฯ ตตถ โย กตตพพกาล อหาเปตวา กมม กโรต โส กาล นาม ฯ ลภตพพธนสส ปฏรป กโรนโต ปน ปฏรปการ นาม ฯ อทโส ห ธน วนทต ฯ เตนาห ภควา ยกขสยตเต๒ อาฬวกยกขสส ธมม เทเสนโต ฯ [๔๐๒] ปฏรปการ ธรวา อฏาตา วนทเต ธนนต ฯ ตตถ เทสกาลาทน อหาเปตวา โลกยสส โลกตตรสส วา ธนสส ปฏรป อธคมปาย กโรตต ปฏรปการ ฯ ธรวาต เจตสก- วรยวเสน อนกขตตธโร ฯ อฏาตาต โย จ สต จ อณห จ ตณา ภยโย น ม ตต- อาทนา นเยน กายกวรยวเสน อฏานสมปนโน อสถลปรกกโม ฯ วนทเต ธนนต เอกมสกาย นจรสเสว จตสสตสหสสสงขย จฬกนเตวาส วย โลกยธน จ มหลลกมหาตสสตเถโร วย โลกตตรธน จ ลภตต ตพพณณนา๓ฯ [๔๐๓] เทสกาลาทน อหาเปตวาต ยสม เทเส ยสม กาเล ๑. อกรณสทโท ปมาทเลโข ม เ ฯ . ว. ๒. ส. ส. ๑๕/๓๑๖. ๓. สา. ป. ๑/๓๙๐.


สภาควยาทเก นสสาย สกจจ ตเรตพพ ตาน เทสกาลาทน อนตกกมตวา อตตโน วฑฒ อจฉนเตน อย นาม เทโส ยตถาห เอตรห วสาม อย กาโล อเม เม มตตา อเม เม สหายา อห จ เอทโส ชาตกลปปเทสพลโภคปรวาราทห สกจจ อทาน อารทธพพ อทาน นารทธพพนต สพพ อปปรกขตวา ปฏปชชตพพ ฯ เอว ปฏปชชนโต ห โลกยสส ธนสส ปฏรปา- ธคมปาย กโรต นาม ฯ โลกตตรสส ปน สลวโสธนาทวเสน เวทตพโพ ฯ วหตพพภาเวน ธโร วยาต ธโร ภาโร ฯ อธ ปน ธร สมปคคหโต ตททธรเณน ธโร วรย ฯ โส สาตสโย เอตสส อตถต ธรวา ฯ อฏาตาต ปเทน กายกวรยสส วจจมานตตา เจตสกวรยวเสนาต วเสสต ฯ อนกขตตธโร โธรยหภาวโต ฯ อสถลปรกกโม อนลสภาวโต ฯ นจรสเสวาต จาตมมาสพภน- ตเรเยว ฯ จตสสตสหสสสงขยนต กากณกฏกหาปณโสฬส- กหาปณจตพพสตกหาปณสหสสหรณกกเมน เทว สตสหสสาน จฬก- มหาเสฏ โน ธต ลาภวเสน เทว สตสหสสานต เอว จตสสต- สหสสสงขย ธน เอกมสกมเลน ยถา จฬกนเตวาส เอว อ โป ปฏรปการ ธรวา อฏาตา วนทเต ธนนต ตฏฏกา ฯ ตตรมาน วตถน [๔๐๔] อตเต พาราณสย โพธสตโต จฬโก นาม เสฏ หตวา สพพนมตต อโหส ฯ โส เอกทวส ราชปฏาน คจฉนโต อนตรวถย มตมสก ทสวา ตขณ นกขตต สมาเนตวา


สกกา จกขมตา กลปตเตน อม มสก คเหตวา ทารภรณ กาต กมมนต จ ปโยเชตนต อาห ฯ ต สตวา ตสสนเตวาส อ ตโร ทคคตปรโส ต คเหตวา อาปเณ วฬารสสตถาย ทตวา กากณก ลภตวา ตาย กากณกาย ผาณต กณตวา ปานยฆฏ คเหตวา อร โต อาคจฉนตาน มาลาการาน ผาณต จ ปานย จ อทาส ฯ เต ตสส เอเกก ปปผมฏ อทส ฯ โส ปปผมเลน ผาณต กณตวา ปานยฆฏ คเหตวา ปนทวเส ปปผารามเมว คโต ฯ ต ทวส มาลาการา ตสส อฑฒโอจตเก ปปผคจเฉ อทส ฯ โส นจรสเสว อมนา อปาเยน อฏ กหาปเณ ลภ ฯ ปเนกสม วาตวฏ ทวเส ราชยยาเน พห สกขทณฑกา จ สาขา จ ปลาส จ วาเตน ปตส ฯ อยยานปาโล ฉฑเฑต นาสกข ฯ โส ตตถ คนตวา สเจ อมาน ทารปณณาน มยห ทสสส นหรสสามต อาห ฯ อยยานปาโล ตสส อทาส ฯ โส ทารกาน เกฬมณฑล คนตวา ผาณต ทตวา มหตเตน ตาน นหราเปตวา อยยานทวาเร ราส กาเรส ฯ ตทา ราชกมภกาโร กลาลภาชนาน ปจนตถาย ตสส โสฬส กหาปเณ จาฏอาทน ภาชนาน จ ทตวา ตาน คณห ฯ เอวมสส จตพพสต กหาปณาน ชาตาน ฯ โส นครทวารสมเป ปานยจาฏ เปตวา ป จสตตณหารเก ปานเยน อปฏห ฯ ตว สมม อมหาก พหปกาโร กนเต กโรมาต ฯ โส มยห กจเจ อปปนเน กรสสถาต วตวา อโต จโต จ วจรนโต ชลถลปถกมมกวาณเชห สทธ มตตสนถว อกาส ฯ


อเถโก ถลปถกมมโก เสว อสสวาณชโก ป จ อสสสตาน คเหตวา อาคมสสตต อาจกข ฯ ต สตวา โส ตณหารเก อาห อชช มยห เอเกก ตณกลาป เทถ มยา จ ตเณ อวกกณเต มา วกกณาถาต ฯ เต สาธต วตวา ป จ ตณกลาปสตาน ตสส ฆเร ปาตยส ฯ อสสวาณโช อ ตถ ตณ อลภตวา ตสส สหสส ทตวา ตณ คณห ฯ ตโต กตปาหจจเยนสส ชลปถกมมโก ปฏฏนมห นาวา อาคตาต อาจกข ฯ โส อฏห กหาปเณห สพพปรวารสมปนน ตาวกาลก รถ คเหตวา มหนเตน ยเสน ปฏฏน คนตวา เอก องคลมททก นาวาย๑ สจจการ ทตวา อนโตสาลาย นสท ฯ เอกนปาตงคตตรฏกาย สจจการนต สจจภาวาวหการ อตตนา คหเต ภณเฑ อ เส น ทาตพพนต วตวา ทาตพพล จนต วตต ฯ ตทา สตมตตา วาณชา อาคนตวา ตสส เอเกโก เอเกก สหสสนต สตสหสส ทตวา เตน สทธ นาวาย ปตตกา หตวา ปน ตสส สตสหสสเมว ทตวา สพพ นาวาย ภณฑ อคคเหส ฯ โส เทว สตสหสสาน คเหตวา มยา กต นา ภวตพพนต เอก สตสหสส จฬกเสฏ สส ทตวา ต สพพ ปวตต กเถส ฯ เสฏ นทาน เอวรป ทารก มม เปสนกมม กาต วฏฏตต ตสส อตตโน ธตร อทาส ฯ โส เสฏ สส อจจเยน เสฏ ฏาน ปฏลภ ฯ ๑. นาวกสสาตป ปาโ ฯ . ว.


เอว อฏาตา โลกยธน วนทต ฯ เอกนปาตสส ปมวคเค จฬกเสฏ ชาตกวณณนาย จ๑ เอก- นปาตงคตตรวณณนาย จ อปปมาทวคควณณนาย จ จฬกนเต- วาสกวตถ ฯ [๔๐๕] มหลลกมหาตสสตเถโร กร ตห อรยาปเถห วหรสสามต วตต กตวา ถนมทธาคมนเวลาย ปลาลจมพฏก เตเมตวา สเส กตวา คลปปมาณ อทก ปวสตวา ถนมทธ ปฏพาหนโต ทวาทสห วสเสห อรหตต ปาปณ ฯ อาฬวกสตตวณณนายมท๒ วตถ ฯ [๔๐๖] โย ปน สกลทวสภาค สปตวา กมมนเต น กโรต รตตมห เต กาต น อฏหต นจจกาล สรามตโต อตถอาทส จ โสณโฑ โหต โส อตตโน อลสตาย กมมนเต อากเล กโรต ฯ กมมนตานมกรณเมว ห เตส อากลตต นาม ฯ ตาทโส จ ฆราวาส สณเปต น สกโกตเยว ฯ เตนาห ภควา สคาลสตเต๓

น ทวาโสปปสเลน รตต อฏานเทสสนา๔ นจจ มตเตน โสณเฑน สกกา อาวสต ฆรนต ฯ [๔๐๗] ตตถ รตต อฏานเทสสนาต รตต อนฏานสเลนาต ตพพณณนา๕ สรเย อนคคเต เอว กมมนเต อนารภนโต รตต ๑. ชาตกฏกถา ๑/๑๗๕. ๒. สา. ป. ๑/๓๙๐. ๓. ท. ปาฏ. ๑๑/๑๙๙. ๔. ปาลย น ทวาสปปสเลน รตตนฏานเทสสนาต ฯ . ว. ๕. ส. ว. ๓/๑๗๔.


อนฏานสโลต ตฏฏกา ฯ นจจ มตเตนาต นจจกาล สรามทมตเตน ฯ โสณเฑนาต อตถอาทส โสณเฑน ฯ อฏกถาจรเยน ห โสณฑาต อตถ โสณฑา ภตตโสณฑา ปวโสณฑา มลโสณฑา ฯ ปปาสาต ปานโสณฑาต เอว จณณยปทาธกาเร วตต ตสมา น ก จ อธ วตต ฯ อตถโสณฑาต อตถส โสณฑา อตถสมโภคนมตต อาตปปนกา ตถา ภตตโสณฑาทโย เวทตพพา ฯ ปปาสาต อปรปรสราปปาสา ฯ เตนาห ปานโสณฑาต ตฏฏกา ฯ [๔๐๘] ตสมา ฆรเมสนเตน คหนา นททาราเมน โสณเฑน จ น ภวตพพ ฯ ตาทโส ห ทกข ปปโปต ฯ ตตรมาน วตถน อตเต ตกกสลาย ทสาปาโมกขาจรยสส เอโก อนเตวาสโก กสโต โหต นททาราโม ฯ โส เอกทวส อ เห มาณเวห สทธ ทารนมตถาย อร คนตวา มหนต วรณรกข๑ ทสวา สกขรกโข เอโสต ส าย มหตต ตาว นททายตวา ปจฉา คเหสสามต สยตวา กากจฉมาโน นทท โอกกม ฯ อตเร ทารน คเหตวา คจฉนตา ต ปาเทน ปฏ ย ปหรตวา อคมส ฯ โส อฏาย อกขน ป ฉตวา อวคตนทโท วรณรกข อารยห อตตโน อภมข สาข อากฑฒตวา ภ ชนโต ภชชตวา อฏ ตโกฏยา อกขน ภนทาเปตวา เอเกน หตเถน ต ปธาย เอเกน หตเถน อลลทารน คเหตวา รกขโต โอรยห เวเคน คาม อคมาส ฯ ๑. วรณรกขนตป ปท ฯ . ว.


เอกนปาตสส อฏมวคเค วรณชาตกวณณนาย๑ กสตมาณววตถ ฯ [๔๐๙] อตเต พาราณสย เอโก ป จสลรกขสส พราหมณ- กลสส ปตโต มาณโว สมวเยห ตรณธตเตห สทธ วจรณสโล อโหส ฯ โส เตส สร ปวนเตส สย น ปว ฯ ธตตา อย สร อปวนโต อมหาก สรามล น เทตต อปาเยน น สร ปาเยตกามา ฉณทวเส อยยาเน ปทมนปตเตส ตขณ สร พนธตวา ปานกาเล มาณวสส ขร ทาเปตวา โปกขรมธ อาหรถาต ปรเสห อาหราเปตวา ปทมนปตตปฏ เหฏาฉทท กตวา มเข เปส ฯ มาณโว ต โปกขรมธส าย ยาจตวา ปวตวา มส จ ขาทตวา มตโต อโหส ฯ เนต โปกขรมธ สรา เอสาต ฯ เอตตก มธรรส น ชาน อาหรถ โภ สรนต ฯ ขณา สราต ฯ โส เตส องคลมททก ทตวา เตห อานต สร เตห สทธ ปวตวา มตโต เคห คนตวา นปชช ฯ ปตา น ปนปปน นวาเรนโตป นวาเรต อสกโกนโต วนจฉย เนตวา อปตตก กตวา นหราเปส ฯ เอว สนเตป โส สราปานโต อวรมตวาว กมมนเต อกตวา อปรภาเค กปาลหตโถ ภกขาย จรนโต ปรกฑฑ นสสาย กาลมกาส ฯ มหาสตโสมชาตกวณณนาย๒ สราโสณฑวตถ ฯ [๔๑๐] โย ปน อตสตาทน อปทสตวา กมมนเต น กโรต ฯ กถ ฯ มนสเสห กาลสเสว วฏาย เอถ โภ กมมนต ๑. ชาตกฏกถา ๒/๑๑๙. ๒. ชาตกฏกถา. ๘/๔๐๕.


คจฉามาต วตเต อตสตนตาว อฏ น ภชชนต คจฉถ ตมเห ปจฉา ชานสสามต อคค ตเปนโต นสนโน กมมนเต กาต น คจฉต ฯ อตอณหาทสป เอเสว นโย ฯ โส อตตโน อลสตาย กมมนเต อากเล กโรต นาม ฯ ตาทโส ห โภคโต ปรหายต ฯ เตนาห ภควา อตสตนต กมม น กโรต อตอณหนต อตสายนต อตปาโตต อตจฉาโตต อตปปาสโตต๑ กมม น กโรต ตสส เอว กจจาปเทสพหลสส วหรโต อนปปนนา เจว โภคา นปปชชนต อปปนนา จ โภคา ปรกขย คจฉนตต ฯ ตาทเส ห ธนาน อตกกมนต ฯ เตนาห ภควา [๔๑๑] อตสต อตอณห อตสายมท อห อต วสสฏกมมนเต อตถา อจเจนต มาณเวต ฯ ตตถ อตสายมท อหต อท อตสาย ชาตนต เย เอว วตวา กมม น กโรนต ฯ อต วสสฏกมมนเตต เอว วตวา ปรจจตตกมมนเต ฯ อตถา อจเจนต มาณเวต เอวรเป ปคคเล อตถา อตกกมนต เตส น ตฏนตต ตพพณณนา๒ ฯ อตถาต ธนาน ฯ อตกกมมนตต อปคจฉนต ฯ อถวา ฯ อตถาต กจจาน ฯ อตกกมนตต อตกกนตกาลาน โหนต ฯ เตส อตกกโมป อตถโต ธนาน เอว อตกกโมต ตฏฏกา ฯ [๔๑๒] โย ปน สตาทน อคเณตวา อตตโน อนลสตาย กมมนเต อากเล น กโรต โส มหนต ธน อปปาเทตวา สข ๑. อตจฉาโตสมต...โตสมต ฯ ๒. สคาลสตตวณณนา ฯ . ว.


วนทต ฯ อฑฒมาสกราชาทโย เจตถ นทสสน ฯ [๔๑๓] อตเต พาราณสยา อตตรทวารวาส เอโก ภตโก อโหส ฯ โส อทกภต กตวา ลทธ อฑฒมาสก ปาการฏกาย อนตเร เปตวา ภต กโรนโต ทกขณทวาร ปตวา ตตถ อทกภตเมว กตวา ชวมานาย กปณตถยา สทธ สวาส กปเปส ฯ ตายป อฑฒมาสโกว ลทโธ ฯ อเถกสม ฉณทวเส สา ต อาห สาม นคเร ฉโณ วตตต สเจ ก จ อตถ มยมป กเฬยยามาต ฯ โส อฑฒมาสโก เม อตถ โส อตตรทวาเร อฏกนตเร ปโต อโต ทวาทสโยชนนเต เม นธาน ตว ปน หตเถ ก จ อตถต อาห ฯ สา อตถ สาม อฑฒมาสโกต วตวา ตว อฑฒมาสโก มม อฑฒมาสโกต มาสโก โหต ตโต เอเกน โกฏาเสน มาล เอเกน คนธ เอเกน สร คเหตวา กฬสสาม คจฉ ตว สนตก อาหราต อาห ฯ โส หฏตฏโ คายนโตว ปกกาม ฯ โส ห นาคพโล ฉ โยชนาน อตกกมม มชฌนตเก วตจฉตงคารสนถตมว อณหวาลก มททนโต ราชงคณ ปาปณ ฯ ตทา อทโย นาม พาราณสราชา วาตปาเน โต ต ตถา คจฉนต ทสวา กนน โข เอส เอวรป อาตป อคเณตวา หฏตฏโ คายนโต คจฉต ปจฉสสาม นนต จนเตตวา ต ปกโกสาเปตวา ปจฉ ฯ โส สพพ ปวตต กเถตวา เทว ภรยาย กถ อนสสรนต ม กามาตโป ตปต น สรยาตโปต อาห ฯ เกน การเณน อาตป อคเณตวา ตฏโ คายสต ฯ เทว ต


นธาน อาเนตวา ตาย สทธ อภรมสสามต อมนา การเณน ตฏโ คายามต ฯ ก ตว นธาน สตสหสสมตต อตถต ฯ นตถ เทวาต ฯ ราชา ปฏปาฏยา หาเปตวา เอโก มาสโกต ปจฉ ฯ นตถ เทวาต ฯ อฑฒมาสโกต ฯ อาม เทวาต ฯ เตนห โภ ปรส เอวรเป อาตเป ตตถ มาคม อหนเต อฑฒมาสก ทสสามต ฯ เทว ตมเหห ทนน คณหนโตป อตร น นาเสสสาม มม คมน อหาเปตวา ต คณหสสามต ฯ ราชา ปฏปาฏยา วฑเฒตวา โภ ปรส นวตต มาสก เทว มาสเก ฯเปฯ โกฏสต อปรมตธน ทสสามต วตวา ตสม ตเถว วทนเต เสฏ ฏานาทห านนตเรห ปโลเภตวา ตสม ตเถว วทนเต อปฑฒรชช เต ทสสามต วตวา ตสม สมปฏจฉนเต คจฉถ มม สหายกสส เกสมสส หาเรตวา นหาเปตวา อลงกรตวา อาเนถาต อาณาเปส ฯ อมจจา ตถา กตวา อาเนส ฯ ราชา รชช ทวธา ภนทตวา ตสส อปฑฒรชช อทาส ฯ โส อฑฒมาสกราชา นาม อโหส ฯ อฏกนปาเต คงคมาลชาตกวณณนาย๑ อฑฒมาสกราชวตถ ฯ [๔๑๔] ตท วตถ ขนตต ปเท อาวภวสสต ฯ เตนาห โย จ สต จ อณห จ ตณา ภยโย น ม ต กร ปรสกจจาน โส สขา น วหายตต ฯ ตตถ ตณา ภยโยต ตณโตป อตตรนต สคาลวณณนา๒ ฯ ตณา ภยโย น ม ตต ตณ วย ปรภวนโต อภภยย ๑. ชาตกฏกถา. ๕/๒๙๐. ๒. ส. ว. ๓/๑๗๔.


วตตตต อตโถต อาฬวกสตตฏกา ฯ โส สขา น วหายตต โส ปรโส สข น ชหต สขสมงคเยว โหตต สคาลวณณนา๑ ฯ [๔๑๕] ตสมา ฆรเมสนเตน สตาทน อคเณตวา อนปพเพน โภโค อปจนตพโพ ฯ เอว กรโต ห โภคา พห โหนต ฯ เตนาห โภเค สหรมานสส ภมรสเสว อรยโต โภคสส นจย๒ ยนต วมมโกวปจยตต ฯ ตตถ สหรมานสสาต อตตานมป ปรมป อปเฬตวา ธมเมน โภเค สมปณเฑนตสส ราส กโรนตสส ฯ ภมรสเสว อรยโตต ยถา ภมโร ปปผาน วณณคนธ อเหย ตณเฑนป ปกเขหป รช อาหรตวา อนปพเพน จกกปปมาณ มธปฏล กโรต เอว อนปพเพน มหนต โภคราส กโรนตสส ฯ โภคสส นจย ยนตต ตสส โภคา นจย คจฉนต อนปพเพน อปจกาห สวฑฒยมาโน วมมโก วย ฯ เตนาห วมมโกวปจยตต ฯ ยถา วมมโก อปจยต เอว นจย ยนตต อตโถต ตพพณณนา๓ฯ ภมรสเสว อรยโตต เอเตเนวสส โภคสหรณ ธมมก าณ- เปตนต ทสเสนโต อตตานมปตอาทมาห ฯ ราส กโรนตสสาต ยถาสส ธนธ าทโภคชาต สมปณฑต ราสภต ตฏต เอว อรยโต อายหนตสส ฯ จกกปปมาณนต รถจกกปปมาณ ฯ ๑. ส. ว. ๓/๑๗๔. ๒. ปาลย ห โภคา สนนจยนต ฯ ๓. สคาลสตตวณณนา ฯ . ว. ส. ว. ๓/๑๗๘-๙


นจยนต วฑฒ ปรวฑฒ ฯ โภคา สนนจย ยนตต เกจ ปนตต ตฏฏกา ฯ [๔๑๖] ตตถ กสกมม สมมาปโยชต อภยโลกหตาวห โหต ฯ ตตรท วตถ อตเต พาราณสย เอโก เสฏ ราชปฏาน คจฉนโต ปโรหต ทสวา นกขตต ปจฉตวา อโต ตณณ วสสานมจจเยน สกลชมพทเป ฉาตกภย ภวสสตต สตวา พห กสกมม กาเรตวา อฑฒเตฬสาน๑ โกฏสตาน กาเรส ฯ เสลสตตวณณนาย๒ อฑฒาน เตฬสาน อฑฒเตฬสาน ทวาทสสตาน ป าส จาต อตโถ วตโต ฯ โส ตาน เจว จาฏอาทน จ วหน ปเรตวา ตทวเสเส อาวาเฏส นขนตวา ตทวเสเส มตตกาย สทธ มททตวา ภตตโย ลมปาเปตวา ภยกาเล สมปตเต โกฏจาฏอาทส นหตธ เ ขเณ คจฉ ตาตา ยถากาม ชวนตต อาห ฯ มนสสา ยถากาม ปกกมส ฯ เคเห ปน เสฏ จ ภรยา จ ปตโต จ สณสา จ ปณโณ นาม ทาโส จาต ป จ ชนา อวเสสา อเหส ฯ เต อาวาเฏส ธ เ ขเณ ภตตมตตก เตเมตวา ตโต ลทธ- ธ เน ยาปยส ฯ เสฏ ภรยา ปน ภตตปปเทเสส อวสฏ- มตตก เตเมตวา อฑฒาฬหก วห ลภตวา โกฏเฏตวา เอก ตณฑลนาฬ ลภตวา โจรภเยน ต ฆเฏ ปกขปตวา ภมย นขนตวา เอกทวส เสฏ นา ราชปฏาน คนตวา ปจจาคเตน ๑. อฑฒเตรสานตป ปาโ ฯ . ว. ๒. ป. ส. ๓/๓๖๖.


ฉาโตสม ภทเท อตถ ก จต วตเต ต นหรตวา ภตต ปจตวา ป จ โกฏาเส กตวา เอก โกฏาส เสฏ สส อปนาเมส ฯ ตสม ขเณ เอโก ปจเจกพทโธ นโรธา วฏาย ทพพจกขนา โอโลเกนโต สกลชมพทเป ฉาตกภย อปปนน เสฏ เคเห จ ป จนน ชนาน นาฬโกทโน ปกโก เต ป จป สทธา มยห จ สงคห กรสสนตต ตวา คนธมาทนโต อาคนตวา เตส อตตาน ทสเสส ฯ เต สพเพ สกสกภตตโกฏาส ทตวา ภนเต อโต ปฏาย เอวรป ฉาตกภย น ปสเสยยามาต วตวา อจฉตานรป ปฏน อกส ฯ เตส ห เสฏ อโต ปฏาย สกลชมพทปวาสน พชธ ทาต สมตโถ ภเวยย สหตถา กมม กตวา น ชเวยย อฑฒเตฬสโกฏสตาน โสธาเปตวา สส นหาตวา เตส ทวาเร นสทตวา อทธ โอโลกตกขเณเยว รตตสาลธารา ปตตวา สพพโกฏเ ปเรยย นพพตตนพพตตฏ- าเนเยว อยเมว ภรยา อยเมว ปตโต อยเมว สณสา อยเมว ทาโสต ปฏเส ฯ ภรยา อฑฒาฬหกสาล เม ปรโต กตวา สกลชมพทปวาสน ภตต เทนตยาป ยาวาห น อฏหาม ตาว คหตคคหตฏาน ปรตเมว โหต อเมเยว เม สามกปตตสณสา- ทาสาต ปฏเส ฯ ปตโต เอก เม สหสสตถวก คเหตวา สกลชมพทปวาสน ธน๏ เทนตสสาป ถวกา ปรปณณาว โหต อเมเยว เม มาตาปตภรยาทาสาต ปฏเส ฯ สณสา เอก เม ธ ปฏก ปรโต กตวา สกลชมพทปวาสน พชธ เทนตยาป


ขณภาโว มา ป าย อเมเยว เม มาตาปตสามกทาสาต ปฏเส ฯ ทาโส กสนตสส เม อโต ตสโส อโต๑ ตสโส มชเฌ เอกาต ทารอมพณมตตา สตต สตาโย คจฉนต อเมเยว เม สามกา โหนตต ปฏเส ฯ กาม เจส ต ทวส เสนาปตฏาน ปฏเตวา ลทธ สกโกต สามเกส ปน สเนเหน เอวเมส ปฏเส ฯ ปจเจกพทโธ สพเพสป วจนาวสาเน เอว โหตต วตวา ปจเจกพทธคาถาห อนโมทน กตวา อเม ม ปสสนตต อธฏาย คนตวา ต ภตต อตตโน อานภาเวน ป จนน ปจเจกพทธสตาน ปโหนก กตวา สวภช ฯ เตป น โอโลเกนตา อฏส ฯ อถ เสฏ ภรยา ภตต ขณนต อกขล โธวตวา ปทหตวา เปส ฯ เสฏ ป ชฆจฉาย ปฬโต นททายตวา ปพชฌตวา อห ภทเท อตวย ฉาโตมห อตถ น โข อกขลยา ฌามกสตถานต อาห ฯ สา อฏาย คนตวา อกขล ววร ฯ ตาวเทว อกขล สมนมกลสทสวณณสส ภตตสส ปรปร ฯ สา ต ทสวา อฏเห สาม ภ ชสสต วตวา ทวนน ปตาปตตาน ภตต ทตวา เตส ภตวา อฏ เตส สณสาย สทธ ภ ชตวา ปณณสส ภตต อทาส ฯ คหตคคหตฏาน น ขยต กฏจฉนา สก คหตฏานเมว ป ายต ฯ ตทวสเมว โกฏาทโย ปพเพ ปรตนยาเมเนว ปรส ฯ ตโต เสฏ สกลชมพทปวาสน พชธ อทาส ฯ โส ตโต จโต เทวโลเก นพพตตตวา สคตย ๑. เอโตตป ปาโ ฯ . ว.


สสรนโต อทาน ภททยนคเร เมณฑกเสฏ ชาโต ฯ ภรยาปสส มหาโภคกเล นพพตต ฯ ตสสา วามหตถปาทตเลส ปทมลกขณ อตเรส จนทลกขณ ชาต เตนสสา จนทปทมาต นาม ชาต ฯ สา วยปปตตา เมณฑกสส เคห คตา ฯ ปตตสณสาทาสาป เตส ปตตสณสาทาสาเยว อเหส ฯ ตตถ ปตโต ธน ชโย นาม วสาขาย ปตา สณสา สมนเทว นาม วสาขาย มาตา ฯ เต สพเพป อตตโน ป วมสนต ฯ ต สพพ ยถาปฏ ตเมว สมชฌต ฯ ธมมปทสส มลวคเค สทสส วชชม เสนต คาถา- วณณนาย เมณฑกเสฏ วตถ ฯ [๔๑๗] เอวมเมส สมมาปโยชต กสกมม อภยโลกหตาวห โหต ฯ เอส นโย ตทตรกมเมส ฯ อภยโลกหตาวหนโต เจเต กมมนตา มงคล นาม ฯ อฏกถายนต๑ เอเต อตตโน วา ปตตทารสส วา กมมการาน วา พยตตาย เอว ปโยชตา ทฏเว ธมเม ธนธ วฑฒปปฏลาภเหตโต มงคลนต วตตาต เอตตกเมว วตต ฯ ปรโลกหตปปฏลาภเหตตา ปน เตส อตเถว ฯ เอวมมายป คาถาย มาตาปตอปฏาน ปตตทารสงคโห อนากลกมมนตาต มงคลจตกก วตต ฯ อทมป ป ยาวตตนต ฯ จตตถคาถายตถวณณนา ฯ ๑. ป. โช. ข. ข. ๑๕๓.


บาลี 40 80

Documents