Қуёш ва унинг Қуёш ва унинг системаси системаси
Қуёш ва унинг системаси Қуёш ва унинг системаси
ҚҚуёш 304 Анг. да олинган уёш 304 Анг. да олинган фотосурати фотосурати
ҚҚуёшуёшМассаси Ер массасидан Массаси Ер массасидан катталигикатталиги
333000333000
марта каттамарта катта
Хамма сайёраларданХамма сайёралардан 750 750
марта каттамарта катта
Диаметри (Диаметри (d)d) 1400 000 1400 000 кмкм
Ёруғлик энергиясиЁруғлик энергияси 1м1м22сиртга 1,36 сиртга 1,36 кВткВт
Эффектив температурасиЭффектив температураси 6000 К6000 К
Ер оладиган таъсир энергиясиЕр оладиган таъсир энергияси 1/2000 000 1/2000 000 000000
Таркиби гелий аралашган Таркиби гелий аралашган водородводород
10%10%
Оғир элементларОғир элементлар 1-2%1-2%
ЎЎртача зичлигиртача зичлиги 1400 кг/м1400 кг/м33
Қуёш марказида газ зичлигиҚуёш марказида газ зичлиги
(қ(қўўрғошин зичлигидан 13 марта рғошин зичлигидан 13 марта катта)катта)
1,5*101,5*1055 кг/мкг/м33
Марказида босим тахминанМарказида босим тахминан 2*102*101818 Па Па
Марказида хароратМарказида харорат 15000 000К15000 000К
Фотосферада хароратФотосферада харорат 4000 К4000 К
Хромосферадан юХромосферадан юққорида харорат орида харорат
((ҚҚуёш тожида)уёш тожида)101066-2*10-2*1066 К К
Доғларда майдон индукцияси Доғларда майдон индукцияси 0,4-0,5 Тл0,4-0,5 Тл
Доғларда хароратДоғларда харорат 3700 К3700 К
ЎЎз з ўқўқи атрофида айланиш даврии атрофида айланиш даври 25-30 сутка25-30 сутка
Фотосфера Фотосфера ққатламида зичликатламида зичлик 1010-3-3-10-10-4-4 кг/мкг/м33
Қуёш тузилишининг Қуёш тузилишининг схемасисхемаси
Грануляция ва доғли Грануляция ва доғли фотосферафотосфера
Ердан туриб кузатилганда Ердан туриб кузатилганда сайёранинг сайёранинг проекцияси осмонда проекцияси осмонда
сиртмосиртмоққ чизади чизади
ТТўққўққиста катта сайёра Қуёш атрофида иста катта сайёра Қуёш атрофида деярли бир текисликда эллипслар бдеярли бир текисликда эллипслар бўўйлаб йлаб
айланади:айланади: 1. Меркурий1. Меркурий
2. Венера2. Венера 3. Ер3. Ер 4. Марс4. Марс 5.Юпитер5.Юпитер 6. Сатурн6. Сатурн 7. Уран7. Уран 8. Нептун8. Нептун 9. Плутон9. Плутон
МеркурийМеркурий
ЎЎртача Қуёшдан узортача Қуёшдан узоққлигилиги 0,387 а.б.0,387 а.б.
Сидерик айланиш давриСидерик айланиш даври 88,0 сут.88,0 сут.
Синодик Синодик айланиш даври 115,0 сут.115,0 сут.
Орбитанинг эклиптикага Орбитанинг эклиптикага оғмалигиоғмалиги
770001’01’
ЎЎз ўқиатрофида айланиш з ўқиатрофида айланиш давридаври
58.8 cen58.8 cen
Экваториал радиусиЭкваториал радиуси 2439 км2439 км
МассасиМассаси 3,28*103,28*1026 26
гг
ЎЎртача зичлигиртача зичлиги 5,4 г/см5,4 г/см33
Экваторда эркин тушиш Экваторда эркин тушиш тезлигитезлиги
370 см/с370 см/с22
Хароратининг қртача ртача эффективлигиэффективлиги
440 К440 К
Сиртида хароратиСиртида харорати 750(100) 750(100) КК
ЙЙўўлдошилдоши ЙЙқғ қғ
МеркурийМеркурий«« Уторуд» юзаси «Маринер -10» дан Уторуд» юзаси «Маринер -10» дан
туриб олинган расмтуриб олинган расм
Меркурий сиртидаги кратерларМеркурий сиртидаги кратерлар
68-р
ВенераВенераЎЎртача Қуёшдан узоқлигиртача Қуёшдан узоқлиги 0,723 а.б.0,723 а.б.
Сидерик айланиш давриСидерик айланиш даври 224,7сут.224,7сут.
Синодик Синодик айланиш даври 583,9 сут.583,9 сут.
Орбитанинг эклиптикага Орбитанинг эклиптикага оғмалигиоғмалиги
33002424’’
ЎЎз ўқиз ўқи атрофида айланиш атрофида айланиш давридаври
2323hh5656mm4.14.1ss
Экваториал радиусиЭкваториал радиуси 6051 км6051 км
МассасиМассаси 4,88*104,88*1027 27
гг
ЎЎртача зичлигиртача зичлиги 5,2 г/см5,2 г/см33
Экваторда эркин тушиш Экваторда эркин тушиш тезлигитезлиги
887 см/с887 см/с22
Хароратининг ўртача ртача эффективлигиэффективлиги
231 К231 К
Сиртида хароратиСиртида харорати 736(100) 736(100) КК
ЙЙўўлдошилдоши ЙЙқғ қғ
ЕрЕрЎЎртача Қуёшдан узоқлигиртача Қуёшдан узоқлиги 1,000 а.б.1,000 а.б.
Сидерик айланиш давриСидерик айланиш даври 365,3 сут.365,3 сут.
Синодик Синодик айланиш даври
Орбитанинг эклиптикага Орбитанинг эклиптикага оғмалигиоғмалиги
Экваториал радиусиЭкваториал радиуси 6378 км6378 км
МассасиМассаси 5,98*105,98*1027 27
гг
ЎЎртача зичлигиртача зичлиги 5,5 г/см5,5 г/см33
Экваторда эркин тушиш Экваторда эркин тушиш тезлигитезлиги
981 см/с981 см/с22
ЎЎз ўқиз ўқи атрофида айланиш атрофида айланиш давридаври
2323hh5656mm4.14.1ss
Хароратининг ўртача ртача эффективлигиэффективлиги
249249 К К
Сиртида хароратиСиртида харорати 288288 К К
ЙЙўўлдошилдоши 1та1та
МарсМарсЎЎртача Қуёшдан узоқлигиртача Қуёшдан узоқлиги 1,524 а.б.1,524 а.б.
Сидерик айланиш давриСидерик айланиш даври 687,0сут.687,0сут.
Синодик Синодик айланиш даври 779,9 сут.779,9 сут.
Орбитанинг эклиптикага Орбитанинг эклиптикага оғмалигиоғмалиги
11005151’’
Экваториал радиусиЭкваториал радиуси 3393 км3393 км
МассасиМассаси 6,40*106,40*1028 28
гг
ЎЎртача зичлигиртача зичлиги 3,9 г/см3,9 г/см33
Экваторда эркин тушиш Экваторда эркин тушиш тезлигитезлиги
371 см/с371 см/с22
ЎЎз ўқиз ўқи атрофида айланиш атрофида айланиш давридаври
2424hh 37 37mm
22,22,ss
Хароратининг қртача ртача эффективлигиэффективлиги
2210 К10 К
Сиртида хароратиСиртида харорати 300300(147)К(147)К
ЙўлдошиЙўлдоши 2 та2 та
Марс Глобал Сурвеёр ёрдамида олинган Марс юзининг тасвири. Чап юқорида энг баланд Олимпия ғорлари, ўртада -катта
Тарсис вулқоник соҳа.
ОЛИМП ТООЛИМП ТОҒЛҒЛАРИАРИ
ЮпитерЮпитерЎЎртача Қуёшдан узоқлигиртача Қуёшдан узоқлиги 5,20 а.б.5,20 а.б.
Сидерик айланиш давриСидерик айланиш даври 11,86 11,86 йил.йил.
Синодик Синодик айланиш даври 398,9 сут.398,9 сут.
Орбитанинг эклиптикага Орбитанинг эклиптикага оғмалигиоғмалиги
11001818’’
Экваториал радиусиЭкваториал радиуси 71400 км71400 км
МассасиМассаси 1,90*101,90*1030 30
гг
ЎЎртача зичлигиртача зичлиги 1,3 г/см1,3 г/см33
Экваторда эркин тушиш Экваторда эркин тушиш тезлигитезлиги
2500 2500 см/ссм/с22
ЎЎз ўқиз ўқи атрофида айланиш атрофида айланиш давридаври
99hh 50,5 50,5mm
Хароратининг ўртача ртача эффективлигиэффективлиги
134 К134 К
Сиртида хароратиСиртида харорати
ЙўлдошиЙўлдоши 27 та27 та
Юпитер йулдошлариЮпитер йулдошлари
80-расм
СатурнСатурнЎЎртача Қуёшдан узоқлигиртача Қуёшдан узоқлиги 9,54 а.б.9,54 а.б.
Сидерик айланиш давриСидерик айланиш даври 29,46 29,46 йил.йил.
Синодик Синодик айланиш даври 378,1 сут.378,1 сут.
Орбитанинг эклиптикага Орбитанинг эклиптикага оғмалигиоғмалиги
22002929’’
Экваториал радиусиЭкваториал радиуси 60400 км60400 км
МассасиМассаси 5,68*105,68*1029 29
гг
ЎЎртача зичлигиртача зичлиги 0,7 г/см0,7 г/см33
Экваторда эркин тушиш Экваторда эркин тушиш тезлигитезлиги
1100 1100 см/ссм/с22
ЎЎз ўқиз ўқи атрофида айланиш атрофида айланиш давридаври
1010hh 14 14mm
Хароратининг ўртача ртача эффективлигиэффективлиги
97 К97 К
Сиртида хароратиСиртида харорати
ЙўлдошиЙўлдоши 16 та16 та
Вояджерда олинган суратиВояджерда олинган сурати
Сатурн халСатурн халққаси каси кўўринишининг ринишининг ўўзгариб бориши згариб бориши
УранУранЎЎртача Қуёшдан узоқлигиртача Қуёшдан узоқлиги 19,18 а.б.19,18 а.б.
Сидерик айланиш давриСидерик айланиш даври 84,01 84,01 йил.йил.
Синодик Синодик айланиш даври 369,7 сут.369,7 сут.
Орбитанинг эклиптикага Орбитанинг эклиптикага оғмалигиоғмалиги
00004646’’
Экваториал радиусиЭкваториал радиуси 24300 км24300 км
МассасиМассаси 8,70*108,70*1028 28
гг
ЎЎртача зичлигиртача зичлиги 1,6 г/см1,6 г/см33
Экваторда эркин тушиш Экваторда эркин тушиш тезлигитезлиги
950 см/с950 см/с22
ЎЎз ўқиз ўқиққатрофида айланиш атрофида айланиш давридаври
1010hh 49 49mm
Хароратининг ўртача ртача эффективлигиэффективлиги
54 (?)54 (?)
Сиртида хароратиСиртида харорати
ЙўлдошиЙўлдоши 5 та5 та
НептунНептунЎЎртача Қуёшдан узоқлигиртача Қуёшдан узоқлиги 30,07 а.б.30,07 а.б.
Сидерик айланиш давриСидерик айланиш даври 164,8 164,8 йил.йил.
Синодик Синодик айланиш даври 367,5 сут.367,5 сут.
Орбитанинг эклиптикага Орбитанинг эклиптикага оғмалигиоғмалиги
11004646’’
Экваториал радиусиЭкваториал радиуси 25050 км25050 км
МассасиМассаси 1,03*101,03*1029 29
гг
ЎЎртача зичлигиртача зичлиги 1,7 г/см1,7 г/см33
Экваторда эркин тушиш Экваторда эркин тушиш тезлигитезлиги
1150 1150 см/ссм/с22
ЎЎз ўқиз ўқиққатрофида айланиш атрофида айланиш давридаври
1515hh 40 40mm
Хароратининг ўртача ртача эффективлигиэффективлиги
56 (?)56 (?)
Сиртида хароратиСиртида харорати
ЙўлдошиЙўлдоши 8 та8 та
ПлутонПлутонЎЎртача Қуёшдан узоқлигиртача Қуёшдан узоқлиги 39,44 а.б.39,44 а.б.
Сидерик айланиш давриСидерик айланиш даври 247,7 247,7 йил.йил.
Синодик Синодик айланиш даври 366,7 сут.366,7 сут.
Орбитанинг эклиптикага Орбитанинг эклиптикага оғмалигиоғмалиги
171700 08 08’’
Экваториал радиусиЭкваториал радиуси 1500 (?) 1500 (?) кмкм
МассасиМассаси 1,0*101,0*1025 25 гг
ЎЎртача зичлигиртача зичлиги 0,0017 0,0017 г/смг/см33
Экваторда эркин тушиш Экваторда эркин тушиш тезлигитезлиги
7,5 см/с7,5 см/с22
ЎЎз ўқиз ўқиққатрофида айланиш атрофида айланиш давридаври
66hh 16 16mm
Хароратининг ўртача ртача эффективлигиэффективлиги
43 (?)43 (?)
Сиртида хароратиСиртида харорати
ЙўлдошиЙўлдоши 1 та1 та
Қуёш системасидаги Қуёш системасидаги кичик жисмларкичик жисмлар
Астероидлар белбоғиАстероидлар белбоғи
4.11.2.1 – rаsm.
Энг кичик астероидлардан бирининг Энг кичик астероидлардан бирининг катталиги МДУ биноси билан катталиги МДУ биноси билан
солиштирилгансолиштирилган
Орбитасининг эксцентриситенти катта бўлган баъзи астероидларнинг
орбиталари
Боллиднинг учишиБоллиднинг учиши
Галлей кометасининг ядросиГаллей кометасининг ядроси
Қуёшга яҚуёшга яққинлашган сари думи инлашган сари думи узайиб доимо Қуёшдан тескари узайиб доимо Қуёшдан тескари
томонга йтомонга йўўналган бналган бўўладилади
ЙқлдошиЙқлдошиЙқлдошиЙқлдоши
НИЗОМИЙ НОМИДАГИ ТДПУНИЗОМИЙ НОМИДАГИ ТДПУ«Ахборот технологиялари маркази»«Ахборот технологиялари маркази»
Бажарди: п.ф.н. Б.Дж. СаттароваБажарди: п.ф.н. Б.Дж. Саттарова