Page 1
มอเตอร์�ไฟฟากร์ะแสสลั�บ 3 เฟส
มอเตอร์�ไฟฟากร์ะแสสลั�บ 3 เฟส
แบ่�งออกตามโครงสร�างและหล�กการทำ�างานของมอเตอร�ได้� 2 แบ่บ่ ค�อ 1. มอเตอร�ไฟฟ�ากระแสสล�บ่ 3 เฟส แบ่บ่อ�นด้�กชั่�!น (3 Phase Induction Motor)
2. มอเตอร�ไฟฟ�ากระแสสล�บ่ 3 เฟส แบ่บ่ซิ�งโครน�ส (3 Phase Synchronous Motor)
1. มอเตอร์�ไฟฟากร์ะแสสลั�บ 3 เฟส แบบอ�นดั�กชั่��น
มอเตอร�ไฟสล�บ่ 3 ทำ#!ม#ค$ณสมบ่�ต�ทำ#!ด้# ค�อม#ความเร'วรอบ่คงทำ#!เน�!องจากความเร'วรอบ่อ�นด้�กชั่�!นมอเตอร�ข)*นอยู่,�ก�บ่ความถี่#! (Frequency) ของแหล�งก�าเน�ด้ไฟฟ�ากระแสสล�บ่ ม#ราคาถี่,ก โครงสร�างไม�ซิ�บ่ซิ�อน สะด้วกในการบ่�าร$งร�กษาเพราะไม�ม#คอมม�วเตเตอร�และแปรงถี่�านเหม�อนมอเตอร�ไฟฟ�ากระแสตรง เม�!อใชั่�ร�วมก�บ่เคร�!องควบ่ค$มความเร'วแบ่บ่อ�นเวอร�เตอร� (Invertor) สามารถี่ควบ่ค$มความเร'ว (Speed) ได้�ต�*งแต�ศู,นยู่�จนถี่)งความเร'วตามพ�ก�ด้ของมอเตอร� น�ยู่มใชั่�ก�นมาก เป3นต�น ก�าล�งในโรงงานอ$ตสาหกรรม
ข�บ่เคล�!อนล�ฟทำ�ข�บ่เคล�!อนสายู่พานล�าเล#ยู่ง ข�บ่เคล�!อนเคร�!องจ�กรไฟฟ�า เชั่�น เคร�!องไส
เคร�!องกล)ง มอเตอร�อ�นด้�กชั่�!นม# 2 แบ่บ่ แบ่�งตามล�กษณะต�วหม$นค�อ
1.โรเตอร� 2. ขด้ลวด้ สนามแม�เหล'ก 3. ข�*วต�อสายู่ 4. โครงมอเตอร� 5. ฝาครอบ่ห�ว 6. ฝาครอบ่ทำ�ายู่
1.1 อ�นดั�กชั่��นมอเตอร์�ที่��ม�โร์เตอร์�แบบกร์งกร์ะร์อก (Squirrel Cage Induction Motor)
อ�นด้�กชั่�!นมอเตอร�แบ่บ่น#* ต�วโรเตอร�จะม#โครงสร�างแบ่บ่กรงกระรอกเหม�อนก�บ่โรเตอร�ของสปล�ทำเฟสมอเตอร�
Page 2
ร์�ปโร์เตอร์�แบบกร์งกร์ะร์อก ร์�ปสเตเตอร์� ของอ�นดั�กชั่��นมอเตอร์�
1.2 อ�นดั�กชั่��นมอเตอร์�ที่��ม�โร์เตอร์�แบบขดัลัวดั (Wound Rotor Induction Motors)
อ�นด้�กชั่�!นมอเตอร�ชั่น�ด้น#*ต�วโรเตอร�จะทำ�าจากเหล'กแผ่�นบ่าง ๆ อ�ด้ซิ�อนก�นเป3นต�วทำ$�นคล�ายู่ ๆอาร�เมเจอร�ของมอเตอร�ไฟฟ�ากระแสตรง ม#ร�องส�าหร�บ่วางขด้ลวด้ของต�วโรเตอร�เป3นขด้ลวด้ 3 ชั่$ด้ ส�าหร�บ่สร�างข�*วแม�เหล'ก 3 เฟส เชั่�นก�นปลายู่ของขด้ลวด้ทำ�*ง 3 ชั่$ด้ต�อก�บ่สปร�ง(Slip Ring) จ�านวน 3 อ�นส�าหร�บ่เป3นทำางให�กระแสไฟฟ�าครบ่วงจรทำ�*ง 3 เฟสการทำ�างานของอ�นด้�กชั่�!นมอเตอร� เม�!อจ�ายู่ไฟฟ�าสล�บ่ 3 เฟสให�ทำ#!ขด้ลวด้ทำ�*ง 3 ของต�วสเตเตอร�จะเก�ด้สนามแม�เหล'กหม$นรอบ่ ๆ ต�วสเตเตอร� ทำ�าให�ต�วหม$น(โรเตอร�) ได้�ร�บ่การเหน#!ยู่วน�าทำ�าให�เก�ด้ข�*วแม�เหล'กทำ#!ต�วโรเตอร� และข�*วแม�เหล'กน#* จะพยู่ายู่ามด้)งด้,ด้ก�บ่สนามแม�เหล'กทำ#!หม$นอยู่,�รอบ่ ๆ ทำ�าให�มอเตอร�ของอ�นด้�กชั่�!นมอเตอร�หม$นไปได้� ความเร'วของสนามแม�เหล'กหม$นทำ#!ต�วสเตเตอร�น#*จะคงทำ#!ตามความถี่#!ของไฟฟ�ากระแสสล�บ่
ด้�งน�*นโรเตอร�ของอ�นด้�กชั่�!น ของมอเตอร� จ)งหม$นตามสนามหม$นด้�งกล�าวไปด้�วยู่ความเร'วเทำ�าก�บ่ความเร'วของสนามแม�เหล'กหม$น
2. มอเตอร์�ไฟฟากร์ะแสสลั�บ 3 เฟสแบบซิ�งโคร์น�สเป"นมอเตอร์�ไดั#ใหญ่'ที่��ส(ดั
ซิ�งโครน�สมอเตอร�เป3นมอเตอร�ขนาด้ใหญ่�ทำ#!ส$ด้ ทำ#!ขนาด้พ�ก�ด้ของก�าล�งไฟฟ�าต�*งแต� 150 kW (200 hp) จนถี่)ง 15 MW (20,000 hp) ม#ความเร'วต�*งแต� 150
ถี่)ง 1,800 RPM
มอเตอร์�ไฟฟากร์ะแสสลั�บ 3 เฟสแบบซิ�งโคร์น�ส (3 Phase Synchronous Motor)
โครงสร�างของซิ�งโครน�สมอเตอร� ทำ#!ส�าค�ญ่ม# 2 ส�วนค�อ
1. สเตเตอร� (Stator)
2. โรเตอร� (Rotor)
Page 3
1. สเตเตอร์� (Stator) ของซิ�งโครน�สมอเตอร�เหม�อนก�บ่สเตเตอร�ของ 3 เฟสอ�นด้�กชั่�!นมอเตอร�ม#ร�องส�าหร�บ่พ�นขด้ลวด้จ�านวน 3 ชั่$ด้ เฟสละ 1 ชั่$ด้ เม�!อจ�ายู่ไฟฟ�ากระแสสล�บ่ 3 เฟส ให�ก�บ่สเตเตอร�จะเก�ด้สนามแม�เหล'กหม$นข)*น เม�!อสนามแม�เหล'กหม$นอ�นด้�กชั่�!นมอเตอร�
2. โร์เตอร์� (Rotor) ของซิ�งโครน�สมอเตอร � เป3นแบ่บ่ข�*วแม�เหล'กยู่�!น (Salient
Poles) และม#ขด้ลวด้พ�นข�าง ๆ ข�*วแม�เหล'กยู่�!นเหล�าน�*นขด้ลวด้สนามแม�เหล'กทำ#!พ�นรอบ่ข�*วแม�เหล'กยู่�!นต�อก�บ่แหล�งจ�ายู่ไฟฟ�ากระแสตรงภายู่นอก เพ�!อสร�างข�*วแม�เหล'กข)*นทำ#!ต�วโรเตอร� การทำ�างานของซิ�งโครน�สมอเตอร�เม�!อจ�ายู่ไฟฟ�ากระแสสล�บ่ 3 เฟส ให�ก�บ่สเตเตอร�ของซิ�งโครน�สมอเตอร� จะเก�ด้สนามแม�เหล'กหม$นเน�!องจากต�วหม$น (โรเตอร�) ของซิ�งโครน�สมอเตอร�เป3นแบ่บ่ข�*วแม�เหล'กยู่�!น และม#ขด้ลวด้สนามแม�เหล'กพ�นอยู่,�รอบ่ ๆโด้ยู่ใชั่�แหล�งจ�ายู่ไฟฟ�ากระแสภายู่นอก เม�!อจ�ายู่ไฟฟ�ากระแสตรงให�ก�บ่โรเตอรจะทำ�าให�เก�ด้ข�*วแม�เหล'กทำ#!โรเตอร�ข)*น ข�*วแม�เหล'กน#*จะเกาะตามการหม$นของสนามหม$นของสเตเตอร� ทำ�าให�มอเตอร�หม$นไปด้�วยู่ความเร'วเทำ�าก�บ่ความเร'วของสนามแม�เหล'กทำ#!สเตเตอร�
อ(ปกร์ณ์�ในงานควบค(มเคร์*�องกลัไฟฟา สว�ตชั่�ต�างๆทำ#!ใชั่�ในงานควบ่ค$มมอเตอรไฟฟ�า
การควบ่ค$มมอเตอร�ไฟฟ�าน�*นม#อ$ปกรณ�ทำ#!ใชั่�ในการควบ่ค$มเตอร�อยู่�างมากมายู่ อ$ปกรณ�ทำ#!ใชั่�งานน�*นต�องเล�อกให�เหมาะสมก�บ่งานในการควบ่ค$มอ$ปกรณ� ในการควบ่ค$มทำ#!ส�าค�ญ่เป3นพ�*นฐานหล�ง เชั่�น สว�ตชั่�ป$;มกด้ แมคเนต�คคอนแทำคเตอร�ตลอด้จนอ$ปกรณ�ป�องก�นอ�นตรายู่ต�างๆในการควบ่ค$ม
มอเตอร� �ด้�งม#อ$ปกรณ�ทำ#!ต�องศู)กษาด้�งต�อไปน#*
1.สว�ตชั่�ป(+มกดั (Push Button Switch)
หมายู่ถี่)ง อ$ปกรณ�ทำ#!ม#หน�าส�มผ่�สอยู่,�ภายู่ในการเป<ด้ป<ด้หน�าส�มผ่�ส ได้�โด้ยู่ใชั่�ม�อกด้ใชั่�ควบ่ค$มการทำ�างานของมอเตอร� สว�ตชั่�ป$;มกด้ทำ#!ใชั่�ในการเร�!มเด้�น (Start) เร#ยู่กว�าสว�ตชั่�ปกต�เป<ด้ (Normally Open) หร�อทำ#!เร#ยู่กว�า เอ'น โอ (N.O.)
สว�ตชั่�ป$;มกด้หยู่$ด้การทำ�างาน (Stop) เร#ยู่กว�าสว�ตชั่�ปกต�ป<ด้ (NormallyClose)หร�อทำ#!เร#ยู่กว�าเอ'น ซิ# (N.C.)
Page 4
ร,ปสว�ตชั่�ป$;มกด้แบ่บ่ต�างๆ
โครงสร�างภายู่นอกของสว�ตชั่�ป$;มกด้
1. ป$;มกด้ ทำ�าด้�วยู่พาสต�ก อาจเป3นส# เข#ยู่วแด้ง หร�อเหล�อง ข)*นอยู่,�ก�บ่การ น�าไปใชั่�งาน 2. แหวน ล'อก 3. ยู่างรอง 4. ชั่$ด้กลไกลหน�าส�มผ่�ส
1.1 การทำ�างานของสว�ตชั่�ป$;มกด้
ใชั่�น�*วกด้ทำ#!ป$;มกด้ทำ�าให�ม#แรงด้�นหน�าส�มผ่�สให�เคล�!อนทำ#! หน�าส�มผ่�สทำ#!ป<ด้จะเป<ด้ส�วนหน�าส�มผ่�ส
Page 5
ทำ#!เป<ด้จะป<ด้ เม�!อปล�อยู่น�*วออกหน�าส�มผ่�ส จะกล�บ่สภาพเด้�ม ด้�วยู่แรงสปร�ง การน�าไปใชั่�งานใชั่�ในการควบ่ค$มการเร�!มเด้�น และหยู่$ด้หม$นมอเตอร�
1.2 ชั่น�ด้ของสว�ตชั่�ป$;มกด้
สว�ตชั่�ป$;มกด้ทำ#!น�ยู่มใชั่�ม#อยู่,�ด้�วยู่ก�นหลายู่ชั่น�ด้เชั่�น
สว�ตชั่�ป(+มกดัแบบธร์ร์มดัา ใชั่�ในงานเร�!มเด้�น (Start) และหยู่$ด้หม$น (Stop)
สว�ตชั่�ส#เข#ยู่วใชั่�ในการสตาร�ทำ หน�าส�มผ่�ส เป3นชั่น�ด้ปกต�เป<ด้ (Normally Open) หร�อทำ#!เร#ยู่กว�า เอ'น โอ (N.O.)
สว�ตชั่�ส#แด้งใชั่�ในการหยู่$ด้การทำ�างาน (Stop) หน�าส�มผ่�สเป3นชั่น�ด้ปกต�ป<ด้ (Normally Close) หร�อทำ#!เร#ยู่กว�าเอ'น ซิ# ( N.C.)
สว�ตชั่�ป(+มกดัที่��ใชั่#ในการ์เร์��มเดั�ม (start) แลัะหยุ(ดัหม(นน#*อยู่,�ในกล�องเด้#ยู่วก�น ป$;มส#เข#ยู่วส�าหร�บ่กด้เร�!มเด้�นมอเตอร� (Start)
ป$;มส#แด้ง ส�าหร�บ่กด้หยู่$ด้หม$น (Stop เหมาะก�บ่การใชั่�งานมอเตอร�ขนาด้เล'กใชั่�งานธรรมด้าทำ#!ใชั่�กระแสไม�ส,งสามารถี่ต�อได้�โด้ยู่ตรง) ใชั่�ก�บ่มอเตอร�ไฟฟ�าขนาด้ใหญ่กว�า 1/2 แรงม�าต�องใชั่�ร�วมก�บ่อ$ปกรณ�อ�!นเชั่�นสว�ตชั่�แม�เหล'ก(Magnetic contactor) และอ$ปกรณ�ป�องก�นมอเตอร�ทำ�างาน เก�นก�าล�ง(Over Load Protection) ด้�*งน�*นจ)งทำ�าให�ระบ่บ่ควบ่ค$ม การเร�!มเด้�นมอเตอร�เป3นไปอยู่�างม#ประส�ทำธ�ภาพมากยู่�!งข)*น
สว�ตชั่�ป(+มกดัฉุ(กเฉุ�น (Emergency push button)
สว�ตชั่�ป$;มกด้ฉุ$กเฉุ�นหร�อเร#ยู่กทำ�!วไปว�าสว�ตชั่�ด้อกเห'ด้เป3นสว�ตชั่�ห�วใหญ่�กว�าสว�ตชั่�แบ่บ่ธรรมด้าเป3นสว�ตชั่�ทำ#!เหมาะก�บ่งานทำ#!ทำ#!เก�ด้เหต$ฉุ$กเฉุ�นหร�องานทำ#!ต�องการหยู่$ด้ทำ�นทำ #
Page 6
สว�ตชั่�ป(+มกดัที่��ม�หลัอดัส�ญ่ญ่าณ์ต�ดัอยุ�' (Illuminated push button)เม�!อกด้สว�ตชั่�ป$;มกด้จะทำ�าให�หลอด้ส�ญ่ญ่านสว�างออกมา
สว�ตชั่�ป(+มกดัที่��ใชั่#เที่#าเหยุ�ยุบ (Foot push button)
เป3นสว�ตชั่�ทำ#!ทำ�างานทำ#!ใชั่�เทำ�าเหยู่#ยู่บ่ เหมาะก�บ่เคร�!องจ�กรทำ#!ต�องทำ�างานโด้ยู่ใชั่�เทำ�าเหยู่#ยู่บ่ เชั่�นเคร�!องต�ด้เหล'ก
2.สว�ตชั่�จำ0าก�ดัร์ะยุะ (Limit switch)
ล�ม�ตสว�ตชั่�เป3นสว�ตชั่�ทำ#!จ�าก�ด้ระยู่ะทำาง
การทำ�างานอาศู�ยู่แรงกด้ภายู่นอกมากระทำ�าเชั่�น
วางของทำ�บ่ทำ#!ป$;มกด้หร�อล,กเบ่#*ยู่วมาชั่นทำ#!ป$;มกด้และสามารถี่ม#คอนแทำคได้�หลายู่อ�นม#คอนแทำคปกต�ป<ด้และปกต�เป<ด้ม#โครงสร�างคล�ายู่สว�ตชั่� ป$;มกด้
3.สว�ตซิ�ความดั�น (Preessure Switch)
สว�ตซิ�ความด้�น (Preessure Switch) จะใชั่�ในงานทำ#!ต�องการควบ่ค$มความด้�น ตามต�องการเชั่�นอ$ปกรณ�ทำ#!ทำ�างานด้�วยู่ลมหร�อน�*าม�นได้�แก� เคร�!องม�องานชั่�างเชั่�!อม เคร�!องม�องานกล
ระบ่บ่การหล�อล�!นทำ#!ใชั่�ความด้�นส,งและมอเตอร �ข�บ่ป?@ มน�*าการทำ�างานของสว�ตชั่�ความด้�นจะใชั่�หล�กการของได้อะเฟรมควบ่ค$มการทำ�างานของสว�ตชั่�เชั่�นถี่�าม#ความด้�นส,งเก�นกว�าทำ#!ต� *งไว�สว�ตชั่�จะต�ด้วงจรหร�อถี่�าความด้�นต�!าสว�ตซิ� ก'จะต�อวงจร
4.สว�ตชั่�ควบค(มการ์ไหลั (Flow switch)
Page 7
สว�ตชั่�ควบ่ค$มการไหล (Flow switch) เป3นอ$ปกรณ�สว�ตชั่�ทำ#!ต�ด้ต�*งไว�ก�บ่ทำ�อเพ�!อว�าเม�!อม#ของเหลวหร�ออากาศูไหลผ่�านอ$ปกรณ�สว�ตชั่�จะทำ�าให�หน�าส�มผ่�สทำ�างาน ปกต�หน�าส�มผ่�สทำ#!ใชั่�ในสว�ตชั่�ควบ่ค$มการไหลจะม#อยู่,� 2 แบ่บ่ค�อ แบ่บ่ปกต�ป<ด้และแบ่บ่ปกต�เป<ด้
ในทำางปฏิ�บ่�ต�น�ยู่มต�อสว�ตชั่�ควบ่ค$มการไหลอน$กรมก�บ่คอยู่ล�ของแมกเนต�กคอนแทำกเตอร�หร�อหลอด้ไฟส�ญ่ญ่าณ
5.สว�ตชั่�เลั*อก (Selector switch )
สว�ตชั่�เล�อก (Selector switch)
ม#ใชั่�มากในงานทำ#!ต�องควบ่ค$มการทำ�างานด้�วยู่ม�อ แสด้งต�วอยู่�างของสว�ตชั่�เล�อกแบ่บ่ 3 ต�าแหน�ง และตารางแสด้งการทำ�างานของสว�ตชั่�เล�อกเคร�!องหมายู่ X ในตารางแทำนด้�วยู่หน�าส�มผ่�สป<ด้ สว�ตชั่�เล�อกม# 3 ต�าแหน�งค�อ
ต�าแหน�งหยู่$ด้ (off) ต�าแหน�งม�อ (hand ) และ ต�าแหน�งออโต (automatic)
ในต�าแหน�งหยู่$ด้หน�าส�มผ่�สทำ$กอ�นจะป<ด้หมด้
ส�วนในต�าแหน�งม�อหน�าส�มผ่�ส A1 จะป<ด้ หน�าส�มผ่�ส A2 จะเป<ด้
และในต�าแหน�งออโตหน�าส�มผ่�ส A2 จะป<ด้หน�าส�มผ่�ส A1
จะเป<ด้
6.สว�ตชั่�โยุก (drum switch)
สว�ตชั่�โยุก (drum switch) หร�อโรตาร#!แคมสว�ตชั่� (Rotary Camp SWitch)ประกอบ่ด้�วยู่ ชั่$ด้หน�าส�มผ่�สทำ#!ต�ด้ต�*งบ่นแกนฉุนวนทำ#!สามารถี่เคล�!อนทำ#!ได้� โด้ยู่เม�!อหม$นแกนไปก'จะทำ�าให�หน�าส�มผ่�สเก�ด้การเปล#!ยู่นแปลงเป3นหน�าส�มผ่�สเก�ด้การเปล#!ยู่นแปลงเป3นหน�าส�มผ่�สป<ด้หร�อหน�าส�มผ่�สเป<ด้ได้�
Page 8
|
อ(ปกร์ณ์�ในงานควบค(มเคร์*�องกลัไฟฟา
1. แมกเนต�กคอนแทำกเตอร� (Mangnetic Contactor)
เป3นอ$ปกรณ�ทำ#!อาศู�ยู่การทำ�างานโด้ยู่อ�านาจแม�เหล'กในการเป<ด้ป<ด้หน�าส�มผ่�สในการควบ่ค$มวงจรมอเตอร�หร�อเร#ยู่กว�าสว�ตชั่�แม�เหล'ก (Magnetic
Switch) หร�อคอนแทำคเตอร� (Contactor) ก'ได้�
ข#อดั� ของการ์ใชั่#ร์�เลัยุ�แลัะแมคเนต�กส�คอนแที่คเตอร์�เม*�อเที่�ยุบก�บสว�ตชั่�อ*�น
1.ให�ความปลอด้ภ�ยู่ส�าหร�บ่ผ่,�ควบ่ค$มส,ง
2.ให�ความสะด้วกในการควบ่ค$ม 3.ประหยู่�ด้เม�!อเทำ#ยู่บ่ก�บ่การควบ่ค$มด้�วยู่ม�อ
โครงสร�างและส�วนประกอบ่ของแมคเนต�กคอนแทำกเตอร� หร�อสว�ตชั่�แม�เหล'ก
ภาพแมคเนต�กคอนแทำกเตอร�แต�ละยู่#!ห�อแมคเนต�กคอนแทำคเตอร�ยู่#!ห�อใด้ร$ �นใด้จะต�องม#โครงสร�างหล�กทำ#!ส�าค�ญ่เหม�อนก�นด้�งน#*
1. แกนเหล'ก 2. ขด้ลวด้
Page 9
3. หน�าส�มผ่�ส
ภาพล�กษณะโครงสร�างภายู่ในของแมคเนต�กคอนแทำกเตอร�รายู่ละเอ#ยู่ด้ของส�วนประกอบ่ภายู่ในแมคเนต�คคอนแทำคเตอร�
แกนเหล'กแบ่�งออกเป3นสองส�วนค�อ
แกนเหล'กอยู่,�ก�บ่ทำ#! (Fixed Core)
จะม#ล�กษณะขาทำ�*งสองข�างของแกนเหล'ก ม#ลวด้ทำองแด้งเส�นใหญ่��ต�อล�ด้อยู่,� เป3นร,ปวงแหวนฝ?งอยู่,�ทำ#!ผ่�วหน�าของแกนเพ�!อลด้การส�!นสะเทำ�อน ของแกนเหล'ก อ�นเน�!องมาจากการส�!นสะเทำ�อนไฟฟ�ากระแสสล�บ่ เร#ยู่กวงแหวนน#*ว�า เชั่'ด้เด้'ด้ร�!ง
(Shaddedring)
และแกนเหล'กเคล�!อนทำ#! (Stationary Core)
ทำ�าด้�วยู่แผ่�นเหล'กบ่างอ�ด้ซิ�อนก�นเป3นแกน
จะม#ชั่$ด้หน�าส�มผ่�สเคล�!อนทำ#! (Moving Contact) ยู่)ด้ต�ด้อยู่,�
ขด้ลวด้ (Coil)
ขด้ลวด้ทำ�ามาจากลวด้ทำองแด้งพ�นอยู่,�รอบ่อBบ่บ่�*นสวมอยู่,�ตรงกลาง ของขาต�วอ#ทำ#!อยู่,�ก�บ่ทำ#!ขด้ลวด้ทำ�าหน�าทำ#!สร�างสนามแม�เหล'กม#ข� *วต�อไฟเข�า ใชั่�ส�ญ่ล�กษณ�อ�กษรก�าก�บ่ ค�อ A1- A2 หร�อ a-b
Page 10
หน�าส�มผ่�ส (Contac)
หน�าส�มผ่�สจะยู่)ด้ต�ด้อยู่,�ก�บ่แกนเหล'กเคล�!อนทำ#! แบ่�งออกเป3นสองส�วนค�อ
- หน�าส�มผ่�สหล�ก หร�อเร#ยู่กว�าเมนคอนแทำค (Main Contac) ใชั่�ในวงจรก�าล�งทำ�าหน�าทำ#!ต�ด้ต�อระบ่บ่ไฟฟ�าเข�าส,�โหลด้
- หน�าส�มผ่�สชั่�วยู่ (Auxiliary Contac) ใชั่�ก�บ่วงจรควบ่ค$ม หน�าส�มผ่�สชั่�วยู่แบ่�งออกเป3น 2 ชั่น�ด้ หน�าส�มผ่�สปกต�เป<ด้ (Normally Open : N.O.)
หน�าส�มผ่�สปกต�ป<ด้ (Normally Close : N.C.)
ส'วนปร์ะกอบภายุนอก
ส�วนทำ#!เป3นหน�าส�มผ่�สหล�ก (MainContac)
ม#ส�ญ่ล�กษณ�อ�กษรก�าก�บ่บ่อกด้�งน#* - หน�าส�มผ่�สหล�กค,�ทำ#!1 1/L1 - 2/T1
- หน�าส�มผ่�สหล�กค,�ทำ#!2 3/L2- 4/T2
- หน�าส�มผ่�สหล�กค,�ทำ#!3 5/L3- 6/T3
หมายู่เลข 1 เป3นจ$ด้ต�อไฟฟ�าเข�าหน�าส�มผ่�สหล�ก ม#ส�ญ่ล�กษณ�อ�กษรก�าก�บ่ค�อ 1/L1 3/L2 และ 5/L3 หมายู่เลข 2 เป3นจ$ด้ต�อไฟฟ�าเข�าหน�าส�มผ่�สหล�ก ม#ส�ญ่ล�กษณ�อ�กษรก�าก�บ่ค�อ 2/T1 4/T2 และ 6/T3 หมายู่เลข 3 ป$;มทำด้สอบ่หน�าส�มผ่�ส
ส'วนปร์ะกอบภายุนอกที่��เป"นหน#าส�มผั�สปกต�
หมายู่เลข 1 ข�*ว A จ$ด้ต�อไฟเข�าขด้ลวด้-A2
หมายู่เลข 2 หน�าส�มผ่�สปกต�เป<ด้หมายู่เลข(N.O.)
อ�กษรก�าก�บ่หน�าส�มผ่�สค�อ 13-
14หมายู่เลข 3 หน�าส�มผ่�สปกต�ป<ด้หมายู่เลข(N.C.)
Page 11
อ�กษรก�าก�บ่หน�าส�มผ่�สค�อ 21-
22หมายู่เลข 4 หน�าส�มผ่�สปกต�ป<ด้หมายู่เลข(N.C.)
อ�กษรก�าก�บ่หน�าส�มผ่�สค�อ 31-
32หมายู่เลข 5 หน�าส�มผ่�สปกต�เป<ด้หมายู่เลข(N.O.)
อ�กษรก�าก�บ่หน�าส�มผ่�สค�อ 43-44
หล�กการทำ�างาน
แสดังการ์ที่0างานของแมกเนต�กส�คอนแที่คเตอร์�
Page 12
เม�!อม#กระแสไฟฟ�าไหลผ่�านไปยู่�งขด้ลวด้สนามแม�เหล'กทำ#!อยู่,�ขากลางของแกนเหล'กขด้ลวด้จะสร�างสนามแม�เหล'กทำ#!แรงสนามแม�เหล'กชั่นะแรงสปร�งด้)งให�แกนเหล'กชั่$ด้ทำ#!เคล�!อนทำ#!
เคล�!อนทำ#!ลงมาในสภาวะน#*(ON)คอนแทำคทำ�*งสองชั่$ด้จะเปล#!ยู่นสภาวะการทำ�างานค�อคอนแทำคปกต�ป<ด้จะเป<ด้วงจรจ$ด้ส�มผ่�สออก และคอนแทำคปกต�เป<ด้จะต�อวงจรของจ$ด้ส�มผ่�ส เม�!อไม�ม#กระแสไฟฟ�า
ไหลผ่�านเข�าไปยู่�งขด้ลวด้ สนามแม�เหล'กคอนแทำคทำ�*งสองชั่$ด้จะกล�บ่ไปส,�สภาวะเด้�ม
ชั่น�ด้และขนาด้ของแมคเนต�กคอนแทำกเตอร� คอนแทำคเตอร�ทำ#!ใชั่�ก�บ่ไฟฟ�ากระแสสล�บ่ แบ่�งเป3น 4 ชั่น�ด้ตามล�กษณะของโหลด้
และการน�าไปใชั่�งานม#ด้�งน#* AC 1 : เป3นแมคเนต�กคอนแทำกเตอร�ทำ#!เหมาะส�าหร�บ่โหลด้ทำ#!เป3นความต�านทำาน หร�อในวงจรทำ#!
ม#อ�นด้�ด้ทำ#ฟน�อยู่ๆ AC 2 : เป3นแมคเนต�กคอนแทำคเตอร�ทำ#!เหมาะสมส�าหร�บ่ใชั่�ก�บ่โหลหด้ทำ#!เป3นสปร�งมอเตอร� AC 3 : เป3นแมคเนต�กคอนแทำคเตอร�ทำ#!เหมาะส�าหร�บ่ใชั่�การสตาร�ทำและหยู่$ด้โหลด้ทำ#!เป3น
มอเตอร�กรงกระรอก AC 4 : เป3นแมคเนต�กคอนแทำคเตอร�ทำ#!เหมาะส�าหร�บ่การสตาร�ทำ-หยู่$ด้มอเตอร� วงจร jogging
และการกล�บ่ทำางหม$นมอเตอร�แบ่บ่กรงกระรอก
การพ�จารณาเล�อกไปใชั่�งาน ในการเล�อกแมคเนต�กคอนแทำคเตอร�ในการใชั่�งานให�เหมาะสมก�บ่มอเตอร�น� *น จะพ�จารณาทำ#!กระแสส,งส$ด้
ในการใชั่�งาน (reated current) และแรงด้�น ของมอเตอร� ต�องเล�อกแมคเนต�กคอนแทำคเตอร� ทำ#!ม#กระแสส,งกว�ากระแสทำ#!ใชั่�งานของมอเตอร� ทำ#!ม#แรงด้�นเทำ�าก�น
ในการพ�จารณาเล�อกแมคเนต�กคอนแทำคเตอร�ใชั่�งานควรพ�จารณาด้�งน#* - ล�กษณะของโหลด้และการใชั่�งาน
- แรงด้�นและความถี่#! - สถี่านทำ#!ใชั่�งาน
- ความบ่�อยู่คร�*งในการใชั่�งาน - การป�องก�นจากการส�มผ่�สและการป�องก�นน�*า
- ความคงทำนทำางกลและทำางไฟฟ�า
ึ) ร#เลยู่�ชั่�วยู่หร�ออาจเร#ยู่กว�าร#เลยู่�ควบ่ค$ม (Control Relay) การทำ�างานอาศู�ยู่อ�านาจในการเป<ด้ป<ด้หน�าส�มผ่�ส เหม�อนก�บ่ หล�กการทำ�างานของแมคเนต�กคอนแทำคเตอร� ต�างก�นตรงทำ#!ร #เลยู่�ชั่�วยู่จะทำนกระแสได้�ต�!า หน�าส�มผ่�สจะเล'กกว�าหน�าส�มผ่�ส ของแมคเนต�กคอนแทำกเตอร�ล�กษณะของหน�าส�มผ่�สของ
ร#เลยู่�ชั่�วยู่ม#สองชั่น�ด้ หน�าส�มผ่�สปกต�เป<ด้ (Normally Open : N.O.) และหน�าส�มผ่�สปกต�ป<ด้ (Normally
Close : N.C.) จ�านวนหน�าส�มผ่�สและชั่น�ด้ของหน�าส�มผ่�สข)*นอยู่,�ก�บ่บ่ร�ษ�ทำผ่,�ผ่ล�ตและการน�าไปงาน
Page 13
อ(ปกร์ณ์�ในงานควบค(มเคร์*�องกลัไฟฟา
1.โอเวอร�โหลด้ร#เลยู่� (Over Load relay)
โอเวอร์�โหลัดัร์�เลัยุ� (Over Load relay)
โอเวอร�โหลด้ (Over Load relay) เป3นอ$ปกรณ�ป�องก�นมอเตอร�ทำ�างาน เก�นก�าล�งหร�อป�องก�นมอเตอร �ไม�ให�เก�ด้การเส#ยู่หายู่ เม�!อม#กระแสไหลเก�นพ�ก�ด้ในมอเตอร�
ส'วนปร์ะกอบภายุนอกที่��ส0าค�ญ่ ของโอเวอร์�โหลัดัร์�เลัยุ�
1. ป$;มปร�บ่กระแส (RC.A)
2. ป$;มทำร�พ (TRIP)
3. ป$;มร#เซิ'ทำ (RESET)
4. จ$ด้ต�อไฟเข�าเมนไบ่ม#ทำอล 5. จ$ด้ต�อไฟออกจากเมนไบ่ม#ทำอล 6. หน�าส�มผ่�สชั่�วยู่ปกต�ป<ด้ (N.O.)
7. หน�าส�มผ่�สชั่�วยู่ปกต�เป<ด้ (N.C.)
ส'วนปร์ะกอบ 1
โครงสร�างภายู่ในของโอเวอร�โหลด้ทำ#!ประกอบ่ไบ่เมทำอลม#ขด้ลวด้ต�วน�าพ�นรอบ่อยู่,� เม�!อมอเตอร�ทำ�างานหน�กเก�นก�าล�งจะทำ�าให�ม#กระแสไหลผ่�านต�วน�าส,งเก�นพ�ก�ด้ของโอเวอร�โหลด้ทำ#!ต�*งไว�ทำ�าให�เก�ด้ความ
ร�อนทำ#!ไบ่เมทำอลทำ�าให�ไบ่เมทำอลงอต�วไปด้�นก�านด้�นหน�าส�มผ่�สทำ�าให�หน�าส�มผ่�สทำ#!ป<ด้จะเป<ด้และ หน�าส�มผ่�สเป<ด้
จะป<ด้เม�!อกด้ป$;มร#เซิ'ทำหน�าส�มผ่�สจะกล�บ่ค�นสภาพเด้�มแต�ในกรณ#ทำ#!โอเวอร�โหลด้เป3นแบ่บ่ไม�ทำ#ป$;มร#เซิ'ทำจะต�อง
รอให�ไบ่เมทำอลเยู่'นต�วลง หน�าส�มผ่�สถี่)งจะกล�บ่ค�นสภาพเด้�ม
2.ร#เลยู่�ต�*งเวลา (timer relay)
เป3นอ$ปกรณ�สว�ตซิ�ทำ#!สามารถี่ใชั่�ต�*งเวลาควบ่ค$มการทำ�างานของสว�ตซิ�ให�ป<ด้หร�อเป<ด้ได้�ตามทำ#!ต�องการร#เลยู่�ต�*งเวลาม#อยู่,�หลายู่ชั่น�ด้ เชั่�น ร#เลยู่�ต�*งเวลาด้�วยู่ของเหลวหร�อน�*าม�น ร#เลยู่�ต�*งเวลาด้�วยู่ลมอ�ด้
Page 14
ร#เลยู่�เวลาด้�วยู่ซิ�งโครน�สมอเตอร� และร#เลยู่�ต�*งเวลาด้�วยู่อ�เล'กทำรอน�กส�
ร์�เลัยุ�ต�3งเวลัาดั#วยุอ�เลั4กที่ร์อน�กส�
ภายู่ในประกอบ่ด้�วยู่ไมโครโปรเซิสเซิอร�ควบ่ค$มการทำ�างานการต�*งเวลาใชั่�ปร�บ่ทำ#!สว�ตซิ�หม$นด้�านหน�า ของร#เลยู่�ต�*งเวลาด้�วยู่อ�เล'กทำรอน�กส�และม#สว�ตซิ�เล�อกยู่�านการทำ�างาน เชั่�น ร#เลยู่�หน�วงเวลาแบ่บ่ หลายู่ยู่�านว�ด้โด้ยู่ใชั่�ไอซิ#เป3นต�วก�าหนด้ (MULTI RANGE IC TIMER)
2.1 ร#เลยู่�หน�วงเวลาแบ่บ่ หลายู่ยู่�านว�ด้โด้ยู่ใชั่�ไอซิ#เป3นต�วก�าหนด้ (MULTI RANGE IC TIMER)
โครงสร�างของร#เลยู่�หน�วงเวลาแบ่บ่หลายู่ยู่�านว�ด้โด้ยู่ใชั่�ไอซิ# (MULTI RANGE IC TIMER)
โครงสร�างภายู่นอกทำ#!ส�าค�ญ่ 1. ตารางเทำ#ยู่บ่ต�*งเวลา 2. ป$;มต�*งเวลา 3. ฐานเส#ยู่บ่ต�วต�*งเวลา 4. ส�ญ่ล�กษณ�และรายู่ละเอ#ยู่ด้ การต�อใชั่�งาน 5. ขาเส#ยู่บ่เข�าฐาน
หล�กการทำ�างาน
เม�!อจ�ายู่ไฟเข�า ต�วต�*งเวลาไฟ ON จะต�ด้แสด้งว�าแผ่งอ�เล'คทำรอน�กส�ก�าล�งทำ�างานควบ่ค$มก�าหนด้เวลาทำ#!ต�*งไว�
เม�!อได้�เวลาทำ#!ต�*งไว�ส�ญ่ญ่านไฟ UP จะต�ด้แสด้งว�าอ$ปกรณ�ต�*งเวลาได้�ทำ�างานทำ�าหน�าส�มผ่�สทำ#!ป<ด้จะเป<ด้หน�าส�มผ่�สทำ#!เป<ด้ก'จะป<ด้เม�!อหยู่$ด้จ�ายู่ไฟจะกล�บ่สภาพเด้�มและทำ�าการต�*งเวลาใหม�ได้�
ส�ญ่ลั�กษณ์�แลัะการ์ค0านวณ์หาขนาดัของสายุไฟฟาแลัะอ(ปกร์ณ์�ปองก�น
Page 15
ในการเข#ยู่นแบ่บ่เพ�!อการควบ่ค$มมอเตอร�ไฟฟ�าต�องเข#ยู่นส�ญ่ล�กษณ�ทำ#!ใชั่�แทำนของจร�งด้�งน�*นจ)งต�องศู)กษาส�ญ่ล�กษณ�และความหมายู่ในการควบ่ค$มในบ่ทำน#*เป3นส�ญ่ล�กษณ�ของ DIN
DIN = Deutsches Institute Fur Normung หมายู่ถี่)ง มาตรฐานการออกแบ่บ่ของประเทำศูเยู่อรม�น
1.ส�ญ่ล�กษณ�ทำ#!ใชั่�ก�บ่งานควบ่ค$มมอเตอร�ระบ่บ่ DIN
ส�ญ่ล�กษณ� ความหมายู่
คอนแทำคปกต�เป<ด้(Normally Open-N.O.)
คอนแทำคปกต�เป<ด้(Normally Close-N.C.)
คอนแทำคปร�บ่ต�ด้ต�อได้�สองทำาง
ทำ�างานร�วมแกนเด้#ยู่วก�น
ต�อถี่)งชั่�วงส�*นๆ
แบ่บ่ทำ�างานด้�วยู่ม�อ
แบ่บ่ทำ�างานกด้ลง
แบ่บ่ด้)งข)*น
แบ่บ่หม$น
แบ่บ่ผ่ล�กหร�อกด้
แบ่บ่ใชั่�เทำ�าเหยู่#ยู่บ่
แบ่บ่ถี่อด้ด้�ามถี่�อออกได้�
แบ่บ่ทำ�างานด้�วยู่แรงกด้
ทำ�างานด้�วยู่ล,กเบ่#*ยู่ว 3 ต�าแหน�ง
สว�ตชั่�ป$;มกด้-ปกต�เป<ด้ (N.O.)
Page 16
สว�ตชั่�ป<ด้-เป<ด้ธรรมด้าล�กษณะปกต�เป<ด้ (N.O.)
สว�ตชั่�ป$;มกด้-ปกต�ป<ด้ (N.C.)
สว�ตชั่�ป<ด้-เป<ด้ธรรมด้าล�กษณะปกต�ป<ด้ (N.C.)
ล�กษณะของสว�ตชั่�เม�!อถี่,กทำ�างานปกต�ป<ด้ (N.C.)
ล�กษณะของสว�ตชั่�เม�!อถี่,กทำ�างานปกต�เป<ด้ (N.O.)
ล�กษณะถี่,กทำ�างาน
สว�ตชั่�ป$;มกด้ 1 N.O. 1N.C.
.ใชั่�ได้�ทำ�*งสตาร�ทำและหยู่$ด้
ล�ม�ตสว�ตชั่�
คอนแทำคปกต�เป<ด้อ�นทำ#!1 ต�อก�อนอ�นทำ#!2
คอนแทำคปกต�ป<ด้อ�นทำ#!1 ต�ด้ก�อนอ�นทำ#!2
การทำ�างานด้�วยู่แรงกลทำ�!วไป
ทำ�างานด้�วยู่อ$ณหภ,ม�
ทำ�างานด้�วยู่แรงด้�น (Pressure)
ทำ�างานด้�วยู่ล,กส,บ่
ล'อกด้�วยู่กลไกล
ล'อกด้�วยู่ไฟฟ�า
คอนแทำกเตอร� 3 คอนแทำคล'อกด้�วยู่ไฟฟ�า
Page 17
สว�ตชั่�หน�วงเวลา (Time Delay Switch)
รอเล�!อนไปทำางขวา
รอเล�!อนไปทำางซิ�ายู่
รอเล�!อนไปทำางซิ�ายู่และขวา
คอนแทำคปกต�เป<ด้ของสว�ตชั่�หน�วงเวลาชั่น�ด้จ�ายู่ไฟเข�าคอยู่ล�ตลอด้เวลาคอนแทำคปกต�เป<ด้ของสว�ตชั่�หน�วงเวลารอเวลาเป<ด้หล�งจากต�ด้ไฟออกา
รอเวลาเป<ด้ชั่น�ด้จ�ายู่ไฟเข�าคอยู่ล�ตลอด้เวลา
คอยู่ล�ของคอนแทำคเตอร�
คอยู่ล�ของคอนแทำคเตอร�อ#กแบ่บ่หน)!ง
คอนแทำคเตอร�ชั่น�ด้ 3 เมนคอนแทำค
คอนแทำคเตอร�ชั่น�ด้ 3 คอนแทำคชั่�วยู่ 1
N.O.1N.C.
โอเวอร�โหลด้ร#เลยู่�แบ่บ่ไม�ม#ร#เซิ'ทำ
โอเวอร�โหลด้ร#เลยู่�แบ่บ่ม#ร#เซิ'ทำ
หว,ด้ส�ญ่ญ่าณ
ไฟเข�าทำ#!เส�นหนา
ต�อก�บ่อ$ปกรณ�ทำางกล
Page 18
ฟ<วส�ม#คอนแทำคทำ#!ให�ส�ญ่ญ่านได้�
ฟ<วส� 3 สายู่ต�ด้ต�อวงจรอ�ตโนม�ต�
เมนฟ<วส�ใชั่�ก�บ่เมนสว�ตชั่�
ฟ<วส�แยู่กวงจร
เซิอร�ก�ตเบ่รกเกอร�
อ$ปกรณ�ป�องก�นเม�!อกระแสเก�น
ึ�กระแสต�!า
แรงเคล�!อนเก�น
ึ�แรงเคล�!อนต�!า
แรงเคล�!อนร�!ว
กระแสเก�นจากความร�อน
สว�ตชั่�ทำ#!ทำ�างานด้�วยู่อ$ณหภ,ม�
ต�อวงจรด้�วยู่อ$ณหภ,ม�
ต�ด้วงจรด้�วยู่อ$ณหภ,ม�
สว�ตชั่�ทำ�างานด้�วยู่อ$ณหภ,ม�
ต�ด้วงจรเม�!อร�บ่อ$ณหภ,ม�จากทำ#!อ�!นถี่�ายู่ทำอด้มา
Page 19
2.แบ่บ่ทำ#!ใชั่�ในการควบ่ค$มแบ่บ่วงจรทำ#!ใชั่�ในงานควบ่ค$มแบ่�งออกได้�เป3น 4 แบ่บ่ด้�วยู่ก�นด้�งน#*
2.1 แบ่บ่วงจรสายู่เด้#ยู่ว (One Line Diagram)
วงจรสายู่เด้#ยู่วเป3นแบ่บ่วงจรทำ#!แสด้งวงจรชั่น�ด้หน)!งทำ#!เข#ยู่นด้�วยู่เส�นสายู่เด้#ยู่วเทำ�าน�*นจากวงจรในร,ปจะแสด้งเพ#ยู่งแต�
จากร,ปวงจรจะแสด้งให�เห'นเพ#ยู่งแต�
1.Power Supply จ�านวน Phase Wire
ระด้�บ่แรงเคล�!อนและความถี่#!2.จ�านวนสายู่ไฟฟ�า3.ขนาด้และชั่น�ด้ของสายู่ไฟฟ�า4.ขนานจ�านวนของอ$ปกรณ�เชั่�น(Contactor Relay (K1) Over Load Relay (F3)Motor(M1)
ร์�ป วงจำร์สายุเดั�ยุว
2.2 แบ่บ่วงจรแสด้งการทำ�างาน (Schematic Diagram)
วงจรแสด้งการทำ�างานสามารถี่แบ่�งตามล�กษณะของวงจรได้�เป3น 2 แบ่บ่ด้�วยู่ก�นค�อ
2.2.1 วงจรก�าล�ง (Power Circuit)
2.2.2 วงจรควบ่ค$ม (Control Circuit)
ร,ปวงจรก�าล�ง (Power Circuit) ร,ปวงจรควบ่ค$ม (Control Cuit)
Page 20
2.2.1 วงจรก�าล�ง (Power Circuit) แบ่บ่วงจรน#*จะเข#ยู่นรายู่ละเอ#ยู่ด้ของวงจรก�าล�งเทำ�าน�*นโด้ยู่เร�!มจากวงจรยู่�อยู่ ผ่�าน Main Fuse (F1) Main Contactor (K1) Overload Relay (F2) และต�อเข�ามายู่�ง
มอเตอร�
2.2.2 วงจรควบ่ค$ม (Control Circuit) แบ่บ่น#*ได้�จากการจ�บ่ต�นและปลายู่ของวงจรควบ่ค$มในแบ่บ่งานจร�งจ)ง
ยู่�ด้ออกมาเป3นเส�นตรง สายู่แยู่กต�างๆจะเข#ยู่นในแนวด้�!งและแนวระนาบ่เทำ�าน�*น ส�วนประกอบ่ของอ$ปกรณ�
จะน�ามาเข#ยู่นเฉุพาะส�วนทำ#!ใชั่�ในวงจรควบ่ค$มเทำ�าน�*น คอนแทำคร#เลยู่�หร�อคอนแทำคเตอร �สามารถี่เข#ยู่นแยู่กก�นอยู่,�ในส�วนต�างๆของวงจรได้� โด้ยู่จะเข#ยู่นก�าก�บ่ด้�วยู่อ�กษรและต�วเลขได้�ร, �ว�าเป3นของ
คอนแทำคเตอร�ต�วใด้
2.3 วงจรแสด้งแบ่บ่งานจร�ง (Working Diagram)
Page 21
วงจำร์แสดังแบบงานจำร์�ง(Working Diagram)
แบ่บ่ชั่น�ด้น#*จะเข#ยู่นคล�ายู่ก�บ่ล�กษณะงานจร�งค�อส�วนประกอบ่ของอ$ปกรณ�ใด้ๆ จะเข#ยู่นเป3นชั่�*นเด้#ยู่วไม�แยู่กออกจากก�นและสายู่ต�างๆจะต�อ ก�นทำ#!จ$ด้เข�าสายู่ของอ$ปกรณ�เทำ�าน�*นซิ)!งเหม�อนก�บ่ล�กษณะของงานจร�ง
ร์�ปวงจำร์แสดังแบบงานจำร์�ง
Page 22
2.4 วงจรประกอบ่การต�ด้ต�*ง (Constructional Wiring Diagram)
วงจำร์ปร์ะกอบการ์ต�ดัต�3ง(Constructional Wiring Diagram)
ในระบ่บ่ควบ่ค$มจะประกอบ่ไปด้�วยู่แผ่งควบ่ค$มต,�สว�ตชั่�บ่อร�ด้ และโหลด้ทำ#!ต�องการควบ่ค$มซิ)!งม�กจะแยู่กก�นอยู่,�ในต�างทำ#!ก�นในส�วนต�างๆเหล�าน#*จะเข#ยู่นแสด้งรายู่ละเอ#ยู่ด้ด้�วยู่วงจรงานจร�งและจะประกอบ่เข�าด้�วยู่ก�นทำ#!แผ่งต�อสายู่ โด้ยู่ใชั่�วงจรสายู่เด้#ยู่ว สายู่ทำ#!ออกจากจ$ด้ต�อสายู่แต�ละอ�นจะม#โคBด้ก�าก�บ่ไว�ให�ร, �ว�าสายู่น�*นจะไปต�อเข�าจ$ด้ใด้เชั่�นแผ่งต�อสายู่ X2 จ$ด้ทำ#!1 จะไปต�อก�บ่จ$ด้ทำ#!5ของแผ่งต�อสายู่ X3 ซิ)!งทำ#!จ$ด้น#*ก'จะม#โคBด้บ่อกอยู่,�ด้�วยู่ว�าสายู่ X3 ซิ)!งทำ#!จ$ด้น#*ก'จะม#โคBด้บ่อกอยู่,�ด้�วยู่ว�าสายู่จ$ด้น#*ต�อมาจากจ$ด้ทำ#!1 ของแผ่งต�อสายู่ X2
Page 23
ส�ญ่ลั�กษณ์�แลัะการ์ค0านวณ์หาขนาดัของสายุไฟฟาแลัะอ(ปกร์ณ์�ปองก�น
1.สายู่ไฟฟ�าวงจรมอเตอร�
มอเตอร�ไฟฟ�าเป3นอ$ปกรณ�ไฟฟ�าทำ#!จ�าเป3นต�องม#การป�องก�นการเส#ยู่หายู่เชั่�นเด้#ยู่วก�บ่อ$ปกรณ�ไฟฟ�าอ�!นๆ แต�ในการจ�ายู่ไฟฟ�าให�ก�บ่มอเตอร�ม#ข�อก�าหนด้เป3นการเฉุพาะ เน�!องจากกระแสในการเร�!มเด้�นของมอเตอร� ม#ค�าส,งประมาณ 4-8 เทำ�าของกระแสพ�ก�ด้ด้�งน�*นฟ<วส� (Fuse) หร�อเซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร� (Circuit
Breaker) ทำ#!น�ามาใชั่�ในการป�องก�น (Protection) ทำ�*งน#*ต�องม#พ�ก�ด้กระแสส,งข)*น ทำ�*งน#*เพ�!อป�องก�นการปลด้วงจร เน�!องมาจากกระแสเร�!มเด้�นมอเตอร�ซิ)!งจะทำ�าให�ความสามารถี่ในการป�องก�นลด้ลงขาด้ความ
เชั่�!อถี่�อ โด้ยู่ทำ�!วไปจ)งต�องต�ด้อ$ปกรณ�ป�องก�นโหลด้เก�น หร�อเร#ยู่กว�าโอเวอร�โหลด้ร#เลยู่� (Overload Relay)
1. สายู่ไฟฟ�าวงจรมอเตอร� 2. เคร�!องปลด้วงจร
3. เคร�!องป�องก�นการล�ด้วงจร 4.เคร�!องควบ่ค$มมอเตอร� 5.เคร�!องป�องก�นโหลด้เก�น
สายู่ไฟฟ�าวงจรมอเตอร�ก.สายู่ไฟฟ�าส�าหร�บ่มอเตอร�ต�วเด้#ยู่ว
1.สายู่ไฟฟ�าวงจรยู่�อยู่ทำ#!จ�ายู่ให�มอเตอร�ต�วเด้#ยู่ว ต�องม#ขนาด้กระแสไม�ต�!ากว�า 125 เปอร�เซิ'นต� ของกระแสพ�ก�ด้โหลด้เต'มทำ#! (Full load Current) ของมอเตอร� ยู่กเว�นมอเตอร�หลายู่ความเร'ว (Multispeed
Motor) ซิ)!งแต�ละตวามเร'วม#พ�ก�ด้กระแสต�างก�น ให�ใชั่�ค�าพ�ก�ด้กระแสส,งส$ด้ ซิ)!งด้,ได้�จาก แผ่�นป�ายู่ (Name Plate)
2. สายู่ไฟฟ�าของวงจรมอเตอร� ต�องม#ขนาด้ไม�ต�!ากว�า 1.5 ตร.ม ส�าหร�บ่การก�าหนด้ขนาด้สายู่ไฟฟ�าจะต�องด้,ชั่น�ด้และว�ธ#การเด้�นสายู่ประกอบ่ด้�วยู่ เชั่�น เด้�นในทำ�อหร�อเด้�นลอยู่ในอากาศูหร�อทำ�อโลหะ
เป3นต�น
ต�วอยู่�างทำ#! 1 จงก�าหนด้ขนาด้ของกระแสไฟฟ�าส�าหร�บ่มอเตอร�เหน#!ยู่วน�า 3 เฟส ขนาด้ 10 แรงม�า380 โวลทำ� 17 แอมแปร�
ว�ธ#ทำ�า
ขนาด้กระแสของสายู่ไฟฟ�าต�องไม�ต�!ากว�า 125 เปอร�เซิ'นต�ของพ�ก�ด้กระแสโหลด้เต'มทำ#!
Page 24
= 1.25 ×17 = 21.25 A
ขนาด้กระแสของสายู่ไฟฟ�าไม�ต�!ากว�า 22 แอมปDแปร�
ข. สายู่ไฟฟ�าด้�านทำ$ต�ยู่ภ,ม� ของมอเตอร�แบ่บ่วาวด้�โรเตอร� (Wound Rotor)
มอเตอร�แบ่บ่วาว�ด้โรเตอร� จะม#วงจรด้�านทำ$ต�ยู่ภ,ม�ระหว�างโรเตอร�ก�บ่เคร�!องควบ่ค$ม ด้�งกล�าว
ประกอบ่ด้�วยู่ชั่$ด้ต�านทำาน (Rheostat) เพ�!อให�ควบ่ค$มกระแสขณะเร�!มเด้�น และควบ่ค$มความเร'วมอเตอร� 1. มอเตอร�ไฟฟ�าประเภทำใชั่�งานโหลด้ต�อเน�!อง สายู่ไฟฟ�าทำ#!ต�อระหว�างด้�านปฐมภ,ม�ของ
มอเตอร�ก�บ่เคร�!องควบ่ค$มมอเตอร�ต�องม#ขนาด้กระแสไม�ต�!ากว�า 125 เปอร�เซิ'นต� ของกระแสโหลด้เต'มทำ#!ด้�านปฐมภ,ม�ของมอเตอร� (มอเตอร�ใชั่�งานประเภทำต�อเน�!องค�อมอเตอร�ทำ#!ใชั่�งานต�ด้ต�อก�นนาน 3 ชั่�!วโมง
ข)*นไป)
2.มอเตอร�ทำ#!ใชั่�งานไม�ต�อเน�!อง สายู่ไฟฟ�าต�องม#ขนาด้กระแสไม�ต�!ากว�าจ�านวนร�อยู่ละของกระแส
โหลด้เต'มทำ#! ด้�านทำ$ต�ยู่ภ,ม�ซิ)!งแตกต�างก�นตามประเภทำใชั่�งาน ตารางทำ#!1 ขนาด้กระแสของสายู่ไฟฟ�าส�าหร�บ่มอเตอร�ทำ#!ใชั่�งานต�อเน�!อง
ตารางทำ#!1 ขนาด้กระแสของสายู่ไฟฟ�าส�าหร�บ่มอเตอร�ทำ#!ใชั่�งานไม�ต�อเน�!อง
ประเภทำการใชั่�
ร�อยู่ละของพ�ก�ด้กระแสบ่นแผ่�นป�ายู่ประจ�าเคร�!อง
มอเตอร�พ�ก�ด้ใชั่�งาน 5 นาทำ#
มอเตอร�พ�ก�ด้
ใชั่�งาน 15 นาทำ#
มอเตอร�พ�ก�ด้ใชั่�งาน
30 นาทำ#และ 60
มอเตอร�พ�ก�ด้ใชั่�งานต�อเน�!อง
ใชั่�งานระยู่ะส�*นเชั่�นมอเตอร�หม$นป<ด้เป<ด้ 110 120 150 -
ใชั่�งานเป3นระยู่ะเชั่�นมอเตอร�ล�ฟทำ �มอเตอร�ป<ด้-เป<ด้สะพานฯลฯ
85 85 90 140
ใชั่�งานเป3นคาบ่เชั่�นมอเตอร�หม$นล,กกล�*ง
85 90 95 140
ใชั่�งานทำ#!เปล#!ยู่นแปลง 110 120 150 200
ส�าหร�บ่สายู่ไฟฟ�าต�อระหว�างเคร�!องควบ่ค$ม และต�วต�านทำานทำ�*งมอเตอร�ใชั่�งานประเภทำ ต�อเน�!องและไม�ได้�ต�อเน�!องพ�ก�ด้กระแสของสายู่ไฟฟ�าต�องม#ขนาด้ไม�ต�!ากว�าทำ#!ก�าหนด้ ในตารางทำ#!2
ตารางทำ#!2 ขนาด้สายู่ระหว�างเคร�!องควบ่ค$มมอเตอร� และต�วต�านทำาน ในวงจรทำ$ต�ยู่ภ,ม�ของมอเตอร�แบ่บ่
Page 25
วาวด้�โรเตอร�
ประเภทำการใชั่�งานของต�วต�านทำานขนาด้กระแสของสายู่ค�ด้เป3นร�อยู่ละ
ของกระแสด้�านทำ$ต�ยู่ภ,ม�ทำ#!โหลด้เตต'มทำ#! เร�!มเด้�นอยู่�างเบ่า 35
เร�!มเด้�นอยู่�างหน�ก 45
เร�!มเด้�นอยู่�างหน�กมาก 55
ใชั่�งานเป3นระยู่ะห�างมาก 65
ใชั่�งานเป3นระยู่ะห�างปานกลาง 75
ใชั่�งานเป3นระยู่ะถี่#! 85
ใชั่�งานต�อเน�!องก�น 110
ค.สายู่ไฟฟ�าส�าหร�บ่มอเตอร�หลายู่ต�ว สายู่ไฟฟ�าทำ#!จ�ายู่ให�ก�บ่มอเตอร� 1 ต�ว ต�องม#อ�ตราการทำนกระแสไม�ต�!ากว�า 125 % ของพ�ก�ด้กระแส
โหลด้เต'มทำ#!ของมอเตอร�ต�วใหญ่�ทำ#!ส$ด้ในวงจร รวมก�บ่พ�ก�ด้ กระแสโหลด้เต'มทำ#!ของมอเตอร�ต�วอ�!นๆส�าหร�บ่
สายู่เมนทำ#!ต�อก�บ่มอเตอร�ทำ$กต�วเร#ยู่กว�าสายู่ป�อน
- ในกรณ#มอเตอร�ต�วทำ#!ใหญ่�ทำ#!ส$ด้ม#หลายู่ต�วให�ค�ด้ 125 % เพ#ยู่งต�วเด้#ยู่ว - ในกรณ#ทำ#!ม#มอเตอร�แบ่บ่ใชั่�งานไม�ต�อเน�!องปนอยู่,�ด้�วยู่ การหาขนาด้ของสายู่ไฟฟ�า ให�พ�จารณา
ตามตารางทำ#!1
ต�วอยู่�างทำ#! 2 จงก�าหนด้ขนาด้กระแสของสายู่ไฟฟ�าของมอเตอร�แต�ละต�วและสายู่ป�อนของมอเตอร� เหน#!ยู่วน�า 3 เฟสจ�านวน 4 ต�ว (M1-M4) เร�!มเด้�นแบ่บ่ Direct On Line Starter
มอเตอร� M1 5 แรงม�า 9.2 แอมแปร� รห�สอ�กษร B
มอเตอร� M2 7.5 แรงม�า 13 แอมแปร� รห�สอ�กษร E
มอเตอร�M3 10 แรงม�า 17 แอมแปร� รห�สอ�กษร F
มอเตอร�M4 15 แรงม�า 25 แอมแปร� ไม�ม#รห�สอ�กษร
ว�ธ#ทำ�า
ก. ก�าหนด้ขนาด้สายู่ไฟฟ�าวงจรยู่�อยู่มอเตอร�แต�ละต�ว
มอเตอร� M1 ขนาด้กระแสไฟฟ�าไม�ต�!ากว�า 1.25 × 9.2 = 11.5 A
มอเตอร� M2 ขนาด้กระแสไฟฟ�าไม�ต�!ากว�า 1.25 × 13 = 16 .25 A
มอเตอร� M3 ขนาด้กระแสไฟฟ�าไม�ต�!ากว�า 1.25 × 17 = 21.25 A
Page 26
มอเตอร� M4 ขนาด้กระแสไฟฟ�าไม�ต�!ากว�า 1.25 × 25 = 32.25 A
ข. ขนาด้สายู่ป�อน
= (1.25 × 25) +17+13+9.2 = 70.45
น�!นค�อ ขนาด้กระแสของสายู่ไฟฟ�าไม�ต�!ากว�า 71 แอมแปร�
การก�าหนด้ขนาด้เคร�!องป�องก�นการล�ด้วงจรสายู่ป�อน ขนาด้ของฟ<วส� หร�อเซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร�ทำ#!ใชั่�เป3นเคร�!องป�องก�นการล�ด้วงจร ของมอเตอร�ต�วทำ#!ใหญ่�
ทำ#!ส$ด้รวมก�บ่กระแสโหลด้เต'มทำ#!ของมอเตอร�ต�วอ�!นๆทำ#!ต�อในวงจรเด้#ยู่วก�น
ต�วอยู่�างทำ#! 3 จากข�อม,ลมอเตอร� 4 ต�วในต�วอยู่�างทำ#!2 ถี่�าต�องการใชั่�เซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร� เป3นเคร�!องป�องก�น
การล�ด้วงจร จงก�าหนด้ขนาด้เซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร�ของมอเตอร�แต�ละต�วและเซิอร�ก�ตเบ่รกเกอร�ของสายู่ป�อน
ว�ธ#ทำ�า ก. ขนาด้เซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร�ของมอเตอร�แต�ละต�วพ�จารณาตารางทำ#!3
- M1 รห�สอ�กษร ฺB ไม�เก�น 200 % ของกระแสโหลด้เต'มทำ#! = 200 ×9.2 = 18.4A
100 เล�อกใชั่�เซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร�ขนาด้ 20 แอมแปร�
- M2 รห�สอ�กษร E ไม�เก�น 200 % ของกระแสโหลด้เต'มทำ#! = 200 × 13 = 26A
100 เล�อกใชั่�เซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร�ขนาด้ 30 แอมแปร�
- M3 รห�สอ�กษร F ไม�เก�น 250 % ของกระแสโหลด้เต'มทำ#! = 250 × 17 = 42.5A
100 เล�อกใชั่�เซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร�ขนาด้ 40 แอมแปร�หร�อ 50 แอมแปร�
- M4 ไม�ม#รห�สอ�กษรไม�เก�น 250 % ของกระแสโหลด้เต'มทำ#!
= 250 × 25 = 62.5A 100
เล�อกใชั่�เซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร�ขนาด้ 70 แอมแปร�
Page 27
ข.ขนาด้เซิอร�ก�ตของสายู่ป�อน = 70 +17+13+9.2 = 109.2
เล�อกใชั่�เซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร�ขนาด้ 100 แอมแปร�
ง.วงจรทำ#!ม#มอเตอร� ขนาด้สายู่ป�อน และเคร�!องป�องก�นการล�ด้วงจรสายู่ป�อน และเคร�!องป�องก�นการล�ด้วงจรสายู่ป�อน
จะใชั่�หล�กการเด้#ยู่วก�บ่ทำ#!กล�าวมาแล�ว
ส�ญ่ลั�กษณ์�แลัะการ์ค0านวณ์หาขนาดัของสายุไฟฟาแลัะอ(ปกร์ณ์�ปองก�น
2.เคร�!องปลด้วงจรมอเตอร�
เป3นอ$ปกรณ�ทำ#!ใชั่�ปลด้วงจรทำ#!จ�ายู่ไฟให�มอเตอร� เพ�!อการซิ�อมบ่�าร$งหร�อปลด้วงจรในกรณ#ฉุ$กเฉุ�น พ�ก�ด้กระแสของเคร�!องปลด้วงจรมอเตอร�ต�องไม�ต�!ากว�า 115% ของพ�ก�ด้กระแสมอเตอร� โด้ยู่จะต�องต�ด้ต�*งในต�!าแหน�งทำ#!มองเห'นได้�จากทำ#!ต�*งมอเตอร� และห�างจากเคร�!องควบ่ค$มมอเตอร�ไม�เก�น 15 เมตร
เพ�!อป�องก�นความผ่�ด้พลาด้ทำ#!อาจเก�ด้ข)*นขณะปฏิ�บ่�ต�งาน แต�ถี่�าหากสามารถี่ใส�ก$ญ่แจได้�ต�!าแหน�ง ปลด้-
ส�ปวงจรก'ไม�จ�าเป3นต�องมองเห'นได้�จากทำ#!ต�*งมอเตอร� โด้ยู่ทำ�!วไปแล�วจะใชั่�เคร�!องควบ่ค$มมอเตอร� ทำ�าหน�าทำ#!เป3นเคร�!องปลด้วงจรและเคร�!องควบ่ค$ม
มอเตอร�ซิ)!งสามารถี่ปลด้ต�วน�าทำ$กเส�นไฟได้� หร�ออาจจะเป3นฟ<วส�ของวงจรยู่�อยู่หร�อถี่�าเป3นมอเตอร�ขนาด้เล'กอาจจะใชั่�
เคร�!องป�องก�นโหลด้เก�นเป3นเคร�!องปลด้วงจรก'ได้�
3. เคร�!องป�องก�นการล�ด้วงจร เคร�!องป�องก�นการล�ด้วงจรทำ#!น�ยู่มใชั่�ม#2 ชั่น�ด้ ค�อฟ<วส� (Fuse) และเซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร� (circuit
Breaker) การก�าหนด้ขนาด้พ�ก�ด้ของฟ<วส�หร�อเซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร� ควรก�าหนด้ให�ม#ขนาด้เล'กทำ#!ส$ด้ แต�จะต�องทำนต�อกระแส เร�!มเด้�นของมอเตอร�ได้�ด้�วยู่ โด้ยู่ทำ�!วไปจะต�องม#พ�ก�ด้กระแส 2 - 2.5 เทำ�า ของกระแส
โหลด้เต'มทำ#!ของมอเตอร�
Page 28
1. ฟ6วส�ม� 2 ปร์ะเภที่ ค*อ 1. ฟ<วส�ชั่น�ด้ทำ�างานไว (Non Time Delay Fuse)
2.ฟ<วส�ชั่น�ด้หน�วงเวลา (Time Delay Fuse) เป3นฟ<วส�ทำ�างานชั่�า จ)งเหมาะส�าหร�บ่วงจรมอเตอร� ฟ<วส�ตามมาตราฐาน IEC (Internation Electrotecnical
Commission) ม#ขนาด้เป3นแอมแปร�(A) ได้�แก� 6,10,20,25,32,40,50,63,80,100,125,160,200,250,315,400
.
2.เซิอร์�ก�ตเบร์คเกอร์�ม� 2 ปร์ะเภที่ 1. เซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร�แบ่บ่ผ่กผ่�น(Inverse Time Circuit
Breaker)ได้�แก�เซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร�ทำ#!ใชั่�ทำ� !วไป 2.เซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร�แบ่บ่ปลด้ทำ�นทำ#(Instantaneous
Circuit Breaker)แบ่บ่น#*เหมาะส�าหร�บ่วงจรมอเตอร�
ส�าหร�บ่การเล�อกใชั่�ขนาด้ของฟ<วส�และเซิอร�ก�ตเบ่รคเกอร� จะต�องเล�อกให�เหมาะสมก�บ่พ�ก�ด้ของมอเตอร� ด้�งตารางทำ#! 3. ชั่น�ด้ของมอเตอร�ทำ#!ไม�ม#อ�กษร ค�อ มาตรฐาน IEC ซิ)!งในประเทำศูไทำยู่ส�วนใหญ่�
จะเป3นมอเตอร� แบ่บ่น#* แต�มอเตอร�ทำ#!ม#รห�สอ�กษรจะเป3นมอเตอร�ตามมาตรฐาน NEMA (Nationl
Electrical Manufacturerc Association) ประเทำศูสหร�ฐอเมร�กา
ตารางทำ#!3 พ�ก�ด้หร�อขนาด้ปร�บ่ต�*งส,งส$ด้ของเคร�!องป�องก�นการล�ด้วงจรระหว�างสายู่ และป�องก�นการร�!วลงด้�นของวงจรยู่�อยู่มอเตอร�
ชั่น�ดัของมอเตอร์�
ร์#อยุลัะของกร์ะแสโหลัดัเต4มที่ #!
ฟ6วส�ที่0างาน
ไว
ฟ6วส�หน'วงเวลัา
เซิอร์�ก�ตเบร์คเกอร์�ปลัดัที่�นที่�
เซิอร์�ก�ตเบร์คเกอร์�
เวลัาผักผั�น
มอเตอร�1 เฟสไม�ม#รห�สอ�กษร 300 175 700 250
มอเตอร�ไฟฟ�ากระแสสล�บ่ 1 เฟสทำ�*งหมด้และมอเตอร� 3 เฟสแบ่บ่กรงกระรอกและแบ่บ่ซิ�งโครน�สซิ)!งเร�!มเด้�นโด้ยู่ร�บ่แรงด้�นไฟฟ�าเต'มทำ#!หร�อเร�!มเด้�นผ่�าน
Page 29
ต�วต�านทำานหร�อร#แอ'กเตอร� -ไม�ม#รห�สอ�กษร 300 175 700 250
- รห�สอ�กษร F ถี่)ง V 300 175 700 250
- รห�สอ�กษร B ถี่)ง E 250 175 700 200
- รห�สอ�กษร A 150 150 700 150
มอเตอร�กระแสสล�บ่ทำ�*งหมด้แบ่บ่กรงกระรอก และแบ่บ่ซิ�งโครน�สซิ)!งเร�!มเด้�นผ่�านหม�อแปลงออโต�กระแสไม�เก�น 30 แอมแปร�
-ไม�ม#รห�สอ�กษรกระแสเก�น 30 แอมแปร� 250 175 700 200
-ไม�ม#รห�สอ�กษร 200 175 700 200
- รห�สอ�กษร F ถี่)ง V 250 175 700 200
- รห�สอ�กษร B ถี่)ง E 200 175 700 200
- รห�สอ�กษร A 150 150 700 150
มอเตอร�แบ่บ่กรงกระรอกกระแสไม�เก�น 30 แอมแปร�
- ไม�ม#รห�สอ�กษรก�าก�บ่
กระแสไม�เก�น 30 แอมแปร� 250 175 700 200
- ไม�ม#รห�สอ�กษรก�าก�บ่ 200 175 700 150
มอเตอร�แบ่บ่วาวด้�โรเตอร� - ไม�ม#รห�สอ�กษรก�าก�บ่ 150 150 700 150
มอเตอร�กระแสตรง(แรงด้�นคงทำ#! ขนาด้ไม�เก�น 50 แรงม�า)
- ไม�ม#รห�สอ�กษรก�าก�บ่
ขนาด้เก�น 50 แรงม�า 150 150 250 150
- ไม�ม#รห�สอ�กษร 150 150 175 150
4.เคร�!องควบ่ค$มมอเตอร� (Motor Control)
เคร�!องควบ่ค$มมอเตอร� ชั่$ด้ของอ$ปกรณ�ทำ#!ใชั่�บ่�งค�บ่ให�มอเตอร�เร�!มเด้�นหยู่$ด้หม$นหร�อกล�บ่ทำางหม$นได้� เคร�!องควบ่ค$มมอเตอร�ม#หลายู่หลายู่ชั่น�ด้ เชั่�น ชั่น�ด้ทำ#!ใชั่�สว�ตชั่�แม�เหล'กไฟฟ�า (Magnetic Contactor)
ชั่น�ด้อ�เล'กทำรอน�กส� สว�ตชั่�ชั่น�ด้ต�างๆ เคร�!องควบ่ค$มมอเตอร�แบ่�งออกเป3น 2 ชั่น�ด้ค�อ
1. เร์��มเดั�นมอเตอร์� ดั#วยุการ์ต'อโดัยุตร์งก�บแหลั'งจำ'ายุ
Page 30
(Direct on Line Starter; DOL) การเร�!มเด้�นแบ่บ่น#*แรงบ่�ด้เร�!มเด้�น (Starting Torque) จะส,งประมาณ 1.5 เทำ�าของแรงบ่�ด้ตามพ�ก�ด้ แต�กระแสเร�!มเด้�น (Starting Current) จะส,งประมาณ 4-8 เทำ�า ของพ�ก�ด้ จ)งเหมาะส�าหร�บ่การเร�!มเด้�นมอเตอร�ขนาด้เล'กไม�เก�น 7.5
แรงม�า(Horse Power;HP) เน�!องจากจะเก�ด้แรงด้�นไฟตกหร�อกระพร�บ่ขณะเร�!มมอเตอร�
2. เร์��มเดั�นมอเตอร์�ดั#วยุการ์ลัดัแร์งดั�นไฟฟา (Reduced Voltage
Starter)การเร�!มเด้�นด้�วยู่ การลด้ แรงด้�นไฟฟ�าให�ต�!าลง จะทำ�าให�กระแสเร�!มเด้�นลด้ลงเชั่�นก�น การเร�!มเด้�นแบ่บ่น#*ทำ�าหลายู่ได้�ว�ธ#ได้�แก� - การเร�!มเด้�นแบ่บ่สตารร�ทำ-เด้ลต�า
- การเร�!มเด้�นด้�วยู่ออโต�ทำรานฟอร�เมอร� (Auto Transformer Starter)
- การเร�!มเด้�นด้�วยู่ความต�านทำาน (Resistance Starter)
ตารางทำ#! 4 เปร#ยู่บ่เทำ#ยู่บ่การเร�!มเด้�นมอเตอร�แบ่บ่ต�างๆ
ว�ธ#เร�!มเด้�นมอเตอร�จ�านวนเทำ�าของกระแสเร�!มเด้�น
เปร#ยู่บ่เทำ#ยู่บ่ก�บ่การเร�!มเด้�น
แบ่บ่ Direct on Line
ต�อโด้ยู่ตรงก�บ่แหล�งจ�ายู่ 4-8 1
สตาร�-เด้ลต�า 1.3 -2.6 0.33
ออโต�ทำรานฟอร�เมอร� 1.7-4 0.4-0.8
ความต�านทำาน/ร#แอ'กเตอร� 4.5 0.5
ส�ญ่ลั�กษณ์�แลัะการ์ค0านวณ์หาขนาดัของสายุไฟฟาแลัะอ(ปกร์ณ์�ปองก�น
5. เคร�!องป�องก�นโหลด้เก�น (Overload Protection)
Page 31
ก.ชั่น�ด้อ�เล'กทำรอน�กส� ข. ชั่น�ด้ไบ่เมทำ�ล
เม�!อใชั่�งานมอเตอร�ทำ�างานเก�นขนาด้ จะทำ�าให�เก�ด้ความร�อนสะสมเพ�!มส,งข)*น แต�เคร�!องป�องก�นการล�ด้วงจรจะไม�สามารถี่ป�องก�นครอบ่คล$มในส�วนน#*ได้� เน�!องจากจะต�องเล�อกใชั่�ค�าทำ#!ส,งกว�าให�เพ#ยู่ง
พอต�อการเร�!มเด้�นมอเตอร� ด้�งน�*นเพ�!อป�องก�น จากสภาวะโหลด้เก�น จ)งป�องก�นโหลด้เก�นเป3นการเฉุพาะ เร#ยู่กว�าโอเวอร�โหลด้ร#เลยู่� (Overload Relay) หร�อร#เลยู่�โหลด้เก�น ร#เลยู่�โหลด้เก�นจะต�ออน$กรมอยู่,�ก�บ่
วงจรมอเตอร�สามารถี่ปร�บ่ต�*งค�าใกล�เค#ยู่งก�บ่ค�าพ�ก�ด้กระแสของมอเตอร�
5.1 มอเตอร�ประเภทำใชั่�งานต�อเน�!อง
1.) มอเตอร�ขนาด้เก�น 1 แรงม�า
มอเตอร�แต�ละต�วต�องม#การป�องก�นการใชั่�งานเก�นก�าล�งด้�วยู่ว�ธ#ใด้ว�ธ#หน)!งด้�งน#* ก.) เคร�!องป�องก�นการใชั่�งานเก�นก�าล�งต�ด้ต�*งแยู่กต�างหากออกจากมอเตอร�และทำ�างาน
ส�มพ�นธ�ของมอเตอร�ขนาด้ปร�บ่ต�*งของเคร�!องป�องก�นการใชั่�งานเก�นก�าล�งต�องไม�เก�นร�อยู่ละของพ�ก�ด้กระแสโหลด้เต'มทำ#!บ่นแผ่�นป�ายู่ประจ�าเคร�!อง (FLC) ด้�งน#*
- มอเตอร�ทำ#!ระบ่$ต�วประกอบ่การใชั่�งาน (Service Factor) ไม�น�อยู่กว�า 1.15 ร�อยู่ละ 125
- มอเตอร�ทำ#!ระบ่$อ$ณหภ,ม�เพ�!มข)*นไม�เก�น 40 องศูาเซิลเซิ#ยู่ส ร�อยู่ละ 125
- มอเตอร�อ�!นๆ ร�อยู่ละ 115
ข.) เคร�!องป�องก�นอ$ณหภ,ม�ส,งเก�นก�าหนด้ทำ#!ต�ด้ต�*งต�วมอเตอร�เพ�!อออกแบ่บ่ป�องก�นการเส#ยู่หายู่จากอ$ณหภ,ม�ส,งเก�นก�าหนด้เน�!องจากการใชั่�งานเก�นก�าล�งเร�!มเด้�นไม�ส�าเร'จ ต�องต�ด้กระแสทำ#!เข�า
มอเตอร�ไม�เก�นร�อยู่ละพ�ก�ด้กระแสโหลด้เต'มทำ#! (FLC) ด้�งน#* - มอเตอร�ไฟ�าทำ#!ม#กระแสโหลด้เต'มทำ#!ไม�เก�น 9 แอมแปร� ร�อยู่
ละ 170
- มอเตอร�ทำ#!ม#กระแสโหลด้เต'มทำ#!ต�*งแต� 9.1 ถี่)ง 20 แอมแปร� ร�อยู่ละ 156
- มอเตอร�ทำ#!ม#กระแสโหลด้เต'มทำ#!เก�นกว�า 20 แอมแปร� ร�อยู่ละ 140
ถี่�าเคร�!องต�ด้กระแสเข�ามอเตอร� ต�ด้ต�*งห�างจากต�วมอเตอร�และวงจรควบ่ค$มการทำ�างานด้�วยู่อ$ปกรณ�ทำ#!ต�ด้อยู่,�ต�วมอเตอร�ต�องจ�ด้ให�กระแสเข�าส,�ต�วมอเตอร�ให�ถี่,กต�องเม�!อวงจรควบ่ค$มถี่,กต�ด้
Page 32
ค.) อน$ญ่าตให�ใชั่�เคร�!องป�องก�นต�ด้ต�*งทำ#!ต�วมอเตอร� ซิ)!งจะทำ�าหน�าทำ#!ป�องก�นความเส#ยู่หายู่ของมอเตอร� เน�!องจากเร�!มเด้�นไม�
ส�าเร'จได้� ถี่�ามอเตอร�ประกอบ่อยู่,�ก�บ่บ่ร�ภ�ณฑ์�ซิ)!งได้�ออกแบ่บ่ให�ในสภาพปกต� ไม�ปล�อยู่ให�มอเตอร�ใชั่�งานเก�นก�าล�ง
ง.) มอเตอร�ทำ#!ม#ขนาด้เก�น 1,500 แรงม�าต�องต�ด้ต�*งเคร�!องตรวจจ�บ่อ$ณหภ,ม�ส,งไว�ในต�วมอเตอร�ซิ)!งจะต�ด้กระแสเข�ามอเตอร�ออกเม�!ออ$ณหภ,ม�ของมอเตอร�ส,งเก�นก�าหนด้
2.) มอเตอรขนาด้ไม�เก�น 1 แรงม�าเร�!มเด้�นไม�อ�ตโนม�ต� ก.) มอเตอร�ใชั่�งานประเภทำต�อเน�!อง ขนาด้ไม�เก�น 1 แรงม�า ไม�ได้�ต�ด้ต�*งถี่าวร อยู่,�ทำ#!ซิ)!งมองเห'นได้�จากเคร�!องควบ่ค$มมอเตอร� และห�างก�นจากเคร�!องควบ่ค$มไม�เก�น 15 เมตรให�ใชั่�เคร�!องป�องก�นการล�ด้วงจรตามขนาด้ทำ#!ก�าหนด้ เป3นเคร�!องป�องก�นการใชั่�งานเก�นก�าล�งของมอเตอร�ได้� ในวงจรยู่�อยู่ด้�ง
กล�าวต�องม#ขนาด้ไม�เก�น 20 แอมแปร� ข.)มอเตอร�ขนาด้ไม�เก�น 1 แรงม�า ต�ด้ต�*งถี่าวร อยู่,�ในทำ#!มองไม�เห'นจากเคร�!องควบ่ค$มมอเตอร�
หร�อห�างจากเคร�!องควบ่ค$มมอเตอร�เก�นกว�า 15 เมตร ต�องม#การป�องก�นตามข�อ 3
3.) มอเตอร�ขนาด้ไม�เก�น 1 แรงม�าเร�!มเด้�นแบ่บ่อ�ตโนม�ต� ก.) เคร�!องป�องก�นการใชั่�งานเก�นก�าล�ง ต�ด้ต�*งแยู่กจากต�วมอเตอร�และทำ�างานส�มพ�นธ�ก�บ่
กระแสของมอเตอร� ขนาด้ปร�บ่ต�*งของเคร�!องป�องก�นการใชั่�งานเก�นก�าล�งให�เป3นไปตามทำ#!ก�าหนด้ในข�อทำ#!1 ก
ข.) เคร�!องป�องก�นอ$ณหภ,ม�ม#ส,งเก�นทำ#!ต�ด้ต�*งทำ#!มอเตอร�ซิ)!งได้�ออกแบ่บ่ให�ป�องก�นมอเตอร�เส#ยู่หายู่จากความร�อนเก�นก�าหนด้เน�!องจากการใชั่�งานเก�นก�าล�งหร�อเร�!มเด้�นไม�ส�าเร'จและเคร�!องต�ด้กระแสเข�ามอเตอร� ต�องต�ด้ต�*งแยู่กต�างจากต�วมอเตอร� และวงจรควบ่ค$มทำ�างานด้�วยู่อ$ปกรณ�ทำ#!ต�ด้อยู่,�ก�บ่ต�ว
มอเตอร� ต�องจ�ด้ให�กระแสเข�ามอเตอร�ถี่,กต�ด้ออกเม�!อวงจรควบ่ค$มถี่,กต�ด้ ค.) ให�ถี่�อว�ามอเตอร�ได้�ม#การป�องก�นทำ#!เหมาะสมแล�ว ถี่�ามอเตอร�ประกอบ่อยู่,�ก�บ่บ่ร�ภ�ณฑ์�ซิ)!งได้�
ออกแบ่บ่ให�ในสภาพปกต�ไม�ปล�อยู่ให�มอเตอร�ใชั่�งานเก�นก�าล�งหร�อบ่ร�ภ�ณฑ์�น#*ทำ�างานร�วมก�บ่วงจรควบ่ค$มอยู่�างอ�!นทำ#!ป�องก�นมอเตอร�เส#ยู่หายู่เน�!องจากเร�!มเด้�นไม�ส�าเร'จ
ง.) ในกรณ#ทำ#!มอเตอร�ม#อ�มพ#แด้นซิ�ส,งเพ#ยู่งพอทำ#!จะไม�เก�ด้ความร�อนส,งเน�!องจากการเร�!มเด้�นไม�ส�าเร'จ และถี่�ามอเตอร�เป3นประเภทำเร�!มเด้�นแบ่บ่อ�ตโนม�ต�ประกอบ่อยู่,�ก�บ่บ่ร�ภ�ณฑ์� ซิ)!งได้�ออกแบ่บ่ให�
ป�องก�นมอเตอร�เส#ยู่หายู่เน�!องจากความร�อนเก�น ยู่อมให�ม#การป�องก�นตามทำ#!ก�าหนด้ในข�อ 2 ก.ได้�
4.) มอเตอร�ชั่น�ด้วาวด้�โรเตอร� ด้�านทำ$ต�ยู่ภ,ม�ของวาวด้�โเตอร�ชั่น�ด้กระแสสล�บ่ รวมทำ�*งสายู่ไฟฟ�าเคร�!องควบ่ค$ม ต�วต�านทำานฯลฯ
อน$ญ่าต�ให�ใชั่�เคร�!องป�องก�นการใชั่�งานเก�นก�าล�งของมอเตอร�เป3นเคร�!องป�องก�นการใชั่�งานเก�นก�าล�งของวงจรด้�านทำ$ต�ยู่ภ,ม�ได้�
Page 33
5.2 มอเตอร�ประเภทำใชั่�งานเป3นระยู่ะและคล�ายู่ก�น มอเตอร�ใชั่�งานเป3นระยู่ะใชั่�งานเป3นคาบ่ หร�อใชั่�งานทำ#!เปล#!ยู่นแปลงตามทำ#!ก�าหนด้ตามตารางทำ#!1
อน$ญ่าต�ให�ใชั่�เคร�!องป�องก�นการล�ด้วงจรระหว�างสายู่และป�องก�นการร�!วลงด้�นของวงจรยู่�อยู่ ซิ)!งม#ขนาด้หร�อพ�ก�ด้ปร�บ่แต�ไม�เก�นทำ#!ก�าหนด้ในตารางทำ#!3 เป3นเคร�!องป�องก�นการใชั่�งานเก�นก�าล�งได้� ในการ
พ�จารณาให�ถี่�อว�ามอเตอร�ใชั่�งานเป3นแบ่บ่ต�อเน�!อง นอกจากในสภาพของโอเวอร�โหลด้หร�อสภาพการใชั่�งาน
บ่�งค�บ่ให�มอเตอร�ใชั่�งานได้�อยู่�างไม�ต�อเน�!อง
5.3 การเล�อกร#เลยู่�โหลด้เก�น
ในทำ#!ซิ)!งร#เลยู่�โหลด้เก�นซิ)!งเล�อกตามทำ#!ก�าหนด้ ม#ค�าไม�เพ#ยู่งพอส�าหร�บ่การเร�!มเด้�น หร�อส�าหร�บ่โหลด้อน$ญ่าต�ให�ใชั่�ร #เลยู่�โหลด้เก�นขนาด้ส,งกว�าถี่�ด้ไปได้�แต�ต�องไม�เก�นร�อยู่ละของกระแสพ�ก�ด้กระแส
โหลด้เต'มทำ#!บ่นแผ่�นป�ายู่ประจ�าเคร�!อง (FLA) ด้�งน#* - มอเตอร�ทำ#!ระบ่$ต�วประกอบ่ใชั่�งาน (Service Factor) ไม�น�อยู่กว�า 1.15 ร�อยู่ละ 140
- มอเตอร�ทำ#!ระบ่$อ$ณหภ,ม�เพ�!มข)*นไม�เก�น 40 องศูาเซิลเซิ#ยู่ส ร�อยู่ละ 140
- มอเตอร�อ�!นๆ ร�อยู่ละ 130
ต�วอยู่�างทำ#!4 มอเตอร�แบ่บ่กรงกระรอก 3 เฟส 380 โวลทำ� ขนาด้ 25 HP ม#ค�ากระแสโหลด้เต'มทำ#!บ่นแผ่�นป�ายู่ประจ�าเคร�!อง 32 แอมแปร� และระบ่$อ$ณหภ,ม�เพ�!มข)*นขณะใชั่�งาน (Termperature rise) 30 องศูา
เซิลเซิ#ยู่ส ควรจะเล�อกขนาด้ปร�บ่ต�*งของร#เลยู่�โหลด้เก�นอยู่�างไร ว�ธ#ทำ�า
กรณ#ไม�ระบ่$ค�าต�วประกอบ่ใชั่�งานแต�ระบ่$ค�าอ$ณหภ,ม�เพ�!มข)*นขณะใชั่�งาน 30 องศูาเซิลเซิ#ยู่ล ตามห�วข�อ 5.1 เล�อกขนาด้ปร�บ่ต�*งร#เลยู่�โหลด้เก�นไม�เก�นร�อยู่ละ 125 ของกระแสโหลด้เต'มทำ#!บ่นแผ่�นป�ายู่
ประจ�าเคร�!องแต�ถี่�าม#ค�าไม�เพ#ยู่งพอส�าหร�บ่การเร�!มเด้�น สามารถี่ปร�บ่เพ�!มขนาด้ข)*นตรมห�วข�อ 5.3 เล�อกขนาด้ปร�บ่ต�*งร#เลยู่�โหลด้เก�นไม�เก�นร�อยู่ละ 140 ของกระแสโหลด้เต'มทำ#!บ่นแผ่�นป�ายู่ประจ�าเคร�!อง
เล�อกตามห�วข�อ 5.1 เล�อกขนาด้ปร�บ่แต�งร#เลยู่�โหลด้เก�นไม�เก�นร�อยู่ละ 125 =1.25 × 32 = 40A
เล�อกตามห�วข�อ 5.1 เล�อกขนาด้ปร�บ่แต�งร#เลยู่�โหลด้เก�นไม�เก�นร�อยู่ละ 125 =1.40 × 32 = 44.8A
ด้�งน�*นเล�อกขนาด้ปร�บ่ต�*งร#เลยู่�โหลด้เก�น 40 A หร�อไม�เก�น 44.8 A
#* ตารางทำ#!5 ตารงเทำ#ยู่บ่การใชั่�อ$ปกรณ�ก�บ่วงจรมอเตอร�ไฟฟ�า
มอเตอร�พ�ก�ด้
กระแสเต'มทำ#!ของ
มอเตอ
เคร�!องปลด้วงจร
(แอมแป
เคร�!องป�องก�นการล�ด้วงจรยู่�อยู่
เร�!มเด้�นโด้ยู่ตรง เร�!มเด้�นแบ่บ่สตาร�-เด้ลต�า
ขนาด้
(HP)
แบ่บ่
เฟส
ฟ<วส�ทำ�างานไว�(แอมปD)
เซิอร�ก�ตเบ่รกเกอร�
สายู่ไฟTHW
75องศูา C
ขนาด้ปร�บ่ต�*งร#เลยู่�
สายู่ไฟ THW
75องศูา C
(ตร.ม)
ขนาด้ปร�บ่ต�วร#เลยู่�
Page 34
ร�(
แอมปD)
ร�)
เวลาผ่กผ่�น
(แอมปD)
(ตร.ม) โหลด้เก�น(แอมปD)
โหลด้เก�น(แอมปD)วงจ
ร
ยู่�อยู่
ระหว�างสตาร�ทำเตอร� ก�บ่
มอเตอร�
135
7.510135
7.510152025
1111133333333
8.417.829.341.852.32.25.89.213.017.025.033.041.0
303060601003030303030306060
2550801101515203035407090100
204060901101515203035507090
2.56.010.016.025.02.52.52.54.06.010.010.016.0
7.5-11.018-27.030-45.040-63
57-82.02.1-3.05.2-7.59.0-13.0
12.0-17.618.0-27.025.0-35.030.0-45.040.0-63.0
-------
2.54.0 6.010.010.016.0
-------
2.52.54.06.010.010.0
-------
5.2-7.57.5-11.09.0-13.0
14.0-21.018.0-27.025.0-35.0
การ์ควบค(มมอเตอร์�ไฟฟากร์ะแสสลั�บ
การสตาร�ทำมอเตอร�โด้ยู่ตรงโด้ยู่ใชั่�คอนแทำคเตอร� (DIRECT START MOTOR)
เป3นการควบ่ค$มการเร�!มเด้�นและหยู่$ด้เด้�นมอเตอร�โด้ยู่ใชั่�แมคเนต�คคอนแทำคเตอร�ในการต�ด้ต�อ ในการการควบ่ค$มการทำ�างานและม#อ$ปกรณ�ป�องการมอเตอร�ไม�ให�เก�ด้การเส#ยู่หายู่และสามารถี่เร�!มเด้�นเคร�!อง โด้ยู่กด้ป$;มทำ#สว�ตชั่�ป$;มกด้ให�มอเตอร�ทำ�างานได้�โด้ยู่ตรงและเม�!อต�องการหยู่$ด้ก'กด้ทำ#!สว�ตชั่�ป$;มกด้อ#กต�วได้� ด้�งน�*นต�องใชั่�อ$ปกรณ�มาประกอบ่เป3นวงจร ในการควบ่ค$มเพ�!อให�เก�ด้การควบ่ค$มได้�ตามทำ#!
ต�องการและเก�ด้ความปลอด้ภ�ยู่โด้ยู่ม#รายู่ละเอ#ยู่ด้ต�อไปน#*
อ$ปกรณ�ทำ#!ใชั่�ในการควบ่ค$ม
1.สว�ตชั่�ป$;มกด้ส#แด้งปกต�ป<ด้ 1 ต�ว = S1 (Push Button switch
N.C. )
Page 35
2.สว�ตชั่�ป$;มกด้ส#เข#ยู่วปกต�ป<ด้ 1 ต�ว =S2 (Push Button switch N.O. )
3.คาร�ทำร�คฟ<วส� วงจรก�าล�ง 3 ต�ว = F1 (Power
Fuse)
4.คาร�ทำร�คฟ<วส�วง จรควบ่ค$ม 1 ต�ว = F2 (Controlr Fuse)
5.โอเวอร�โหลด้ร#เลยู่� 3 เพส 1 ต�ว=F3 (Thermal Over Load Relay 3
Phase )
6.แมคเนต�คส�คอนแทำคเตอร�1 ต�ว = K1 (Magnetic contractor 3 phase)
7.มอเตอร�ไฟฟ�า 3 เฟส=M1 ( 3 Phase Induction Motor)
Page 36
ความหมายู่ส�ญ่ล�กษณ�อ�กษรก�าก�บ่วงจร
ส�ญ่ญ่ลั�กษณ์ �
ความหมายุ
S1 สว�ตชั่�ป$;มกด้หยู่$ด้เด้�นมอเตอร�(Push Button Stop)
S2 สว�ตชั่�ป$;มกด้เร�!มเด้�นมอเตอร�(Push Button Start)
F1 ฟ<วส�ป�องก�นวงจรก�าล�ง(Power Fuse)
F2 ฟ<วส�ป�องก�นวงจรควบ่ค$ม(Control Fuse)
F3สว�นป�องก�นมอเตอร�ทำ�างานเก�นก�าล�ง(Overload
Relay)
K1 แมคเนต�คคอนแทำคเตอร�(Manetic Contactor)
M1 มอเตอร�3 เฟส ( 3 Phase Induction Motor)
วงจรและหล�กการทำ�างานของการสตาร�ทำมอเตอร�โด้ยู่ตรง
วงจำร์ก0าลั�ง วงจำร์ควบค(ม
ข�*นตอนการทำ�างาน
1. กด้สว�ตชั่� S2 คอนแทำคเตอร� K1 ทำ�างาน ปล�อยู่สว�ตชั่� 2 คอนแทำคเตอร� K1 ยู่�งทำ�างานอยู่,�ตลอด้เวลา เน�!องจาก หน�าส�มผ่�สชั่�วยู่ปกต�เป<ด้ K1 ในแถี่วทำ#! 2 ทำ�างาน หน�าส�มผ่�สจะป<ด้กระแสไฟฟ�าไหลเข�าไป
ในขด้ลวด้ของแมคเนต�คตลอด้เวลา 2. เม�!อเก�ด้สภาวะโอเวอร�โหลด้หน�าส�มผ่�ส ของโอเวอร�โหลด้ปกต�ป<ด้ (F3) จะต�ด้วงจรไม�ม#กระแสไหล
เข�าขด้ลวด้ คอนแทำคเตอร� K1 จะหยู่$ด้ทำ�างาน 3. ในการหยู่$ด้การทำ�างานของวงจร ให�กด้สว�ตชั่� S1
4. ถี่�าฟ<วส� F2 ขาด้วงจรก'จะหยู่$ด้ทำ�างาน
Page 37
5.เม�!อเก�ด้สภาวะโอเวอร�โหลด้ให�วงจร ทำ�างานใหม� ให� กด้ป$;มร#เซิ'ทำโอเวอรร�โหลด้ หน�าส�มผ่�สกล�บ่ ส,�สภาพเด้�ม แลว�ทำ�าการ กด้ S2 ใหม�มอเตอร�จะกล�บ่มาทำ�างานตามเด้�ม