w w w . g n o m o n p u b l i c a t i o n s . g r π ε ρ ί ο δ ο ς β · τ ε ύ χ ο ς 1 9 5 · α π ρ ι λ ι ο ς 2 0 1 3 m e d v d € 5 / χ π ρ ι ς d v d € 4 30% ΕΚΠΤΟΣΗ ΣΤΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ +2 ΒΙΒΛΙΑ ΑΒΡΟ! ΤΕ ΥΧΟ Σ ΧΑΡΙΣ DV D € 4 ΤΕΥΧΟ Σ M E DVD €5 TA TIGER ITH ΜΑΧΗΤΟΥ ΚΟΥΡΣΚ Τα « αιΠουροειβή » των Waffen SS το καυιό καλοκαίρι του 1943 ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ*ΒωΚΑΗΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ Η θρ άση μ έσα από το ημερολόγιο tou διοικητή του . αντιουνταγμαιάρχη Α . Παπ α δ όπουΠου ΜΕ ΤΟΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΕΠΙΖίΙΝΤΑ ΤΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣΤΟΥ ΧΙΤΑΕΡ, ΕΠΙΛΟΧΙΑ SS ΡΟΧΟΥΣ ΜΙΣ Σ ΤΕ Φ Α Ν Ο Σ ΟΜ Ε Γ Α Σ Τ Η Σ Μ Ο ΛΔ ΑΒ ΙΑΣ - Η ανακοπή me οθωμα νική πλημμυρί ϋας βόρει α του Δούναβη 01 « ΑΕΤΟΙ ΤΟΥ ΤΑΣΚΙΓΚΙ » - Οι μαύροι Αμερικανοί πιλότοι του Β ’ ΠΠ ΗΣΤ ΡΑ ΤΟ ΛΟ ΓΙΚΗ ΑΦΙΣΑ ΚΑ ΤΑ ΤΟ Ν Α ’ ΠΑΓΚΟΣΜ ΙΟ Π Ο Λ Ε Μ Ο - Ενα σι ωπηλό κά λεσμα στα όπλα Τ ΟΚΑ ΤΑΔ ΡΟ ΜΙΚΟ U S S «B I RM ING HAM » Σ Τ ΟΔ Ε Υ ΤΕ- Ο ι πύ λει: me κοϋάσε ωε
111
Embed
Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Στρατιωτική Ιστορία (Γνώμων/Περισκόπιο) Stratiotiki Istoria
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Παράταξη τμήματος αρχαίων Ελλήνων οπλιτών, οι οποίοι υποστηρίζονται από σφενδονίτες και ψιλούς (δημοσιεύεται με την άδεια της Zvezda/Plastimodeliismo, www.pla.gr- colour plate is courtesy ofZvezda).
10 TO ΑΡΚΑΔΙΚΟ ΚΟΙΝΟ ΚΑΙ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣΗπρωτοτρανικ ούνκρουαη οιον ιερό χώρο(364 π.Χ.)
ΑΠΑ ΟΡΕΥΕΤ AI η αναδ ημ οσίευ ση ή η αναπ αραγω γή μ ε οποιονδήποτε τρόπο, άρ&ρων ή τμημάτων άρ&ρων του περιοδικού, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι εκφραζόμ ενες στα ενυπόγραφα άρΰρα απόψεις, δεν ταυτίζονται κ ατ’ ανάγκη με την άποψη του περιοδικού.
Αόγω στεν ότη τας χώρο υ, τ ο π ερ ιοδ ικό δια τηρ εί το δικαίωμα περικοπής των επιστολών που στέλνουν οι αναγνώστες εφόσον δεν αλλοιώνεται το νόημά τους.
ΕΝΤ0ΠΙΣΜ0Σ BREWSTER BUFFALO ΣΤΟ ΜΙΝΤΓΟΥΕΪ
Το Εθνικό Μουσείο Ναυτικής Αεροπορίαςστην Πενσακόλα της Φλόριδα ανακοίνωσε τον
εντοπισμό ενός μαχητικού Brewster Buffalo F2A-
3 σε βάθος 3 μόλις μέτρων στην ατόλληΜίντγουεϊ στον Ειρηνικό. Το αεροσκάφος αυτό,
που είχε σειριακό αριθμό 01527 και ανήκε στη
Μοίρα VMF-221 του Σώματος των Αμερικανών
Πεζοναυτών, εκτέλεσε αναγκαστική
προσθαλάσσωση στις 12 Φεβρουάριου του
1942.. Ο πιλότος του, Τσαρλς Σόμερ,αντιμετώπισε προβλήματα εξαιτίας των
δυσμενών καιρικών συνθηκών που
επικρατούσαν μετά την προσθαλάσσωση, αλλάκατάφερε να κολυμπήσει και να φτάσει σώος
στην ακτή.
Τα συντρίμμια του αεροσκάφουςεντοπίστηκαν αρχικά τον Ιούνιο του 2012 από
δύτες που συνέλεγαν υποβρύχια αντικείμεναστο Εθνικό Θαλάσσιο ΜνημείοΠαπαχαναουμοκουακέα, το οποίο αποτελεί
φυσικό μνημείο επιφάνειας 360.000τετραγωνικών χιλιομέτρων και βρίσκεται στα
νοτιοδυτικά νησιά της Χαβάης. To F2A-3
προωθείτο από τον κινητήρα Wright R-1820-40
των 1.200 hp και διέθετε τέσσερα πολυβόλα των
0,50 in στην πτέρυγα και στο ρύγχος. Οι
υπεύθυνοι του Θαλάσσσιου Μνημείου δεν
έχουν ακόμα αποφασίσει αν θα προχωρήσουν
στην περισυλλογή των τμημάτων του
αεροσκάφους.
Χαρακτηριστική άποψη των συντριμμιών του F2A-3 στην ατόλλη Μίντγουεϊ
Κοντινή όψη του σκέλους προσγείωσης του αεροσκάφους, με το ελαστικό Goodyear να βρίσκεται σε άριστη κατάσταση ακόμη και μετά από 70έτη παραμονής στο νερό.
Μ Ε Γ Α Λ Η Π Ρ Ο Σ Φ Ο Ρ Α ! Έκπτωση 50% οε βιβΠία-περιοϋικά για avopec από ία γραφεία uac
Τώρα η ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτικήκαι τα περιοδικά ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ,ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ και ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑπροσφέρουν τη δυνατότητα σε όλους τους αναγνώστες,
όπου κι αν διαμένουν στην Ελλάδα, να παραγγέλλουν
βιβλία και περιοδικά με αντικαταβολή μέσω ΕΛΤΑ,
χωρίς χρέωση εξόδων αποστολής και με έκπτωση ίση
με το ποσόν της δωροεπιταγής (6€). Η προσφορά αυτή
ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 25€ και άνω
και αφορά αποκλειστικά τις εκδόσεις της ΓΝΩΜΩΝ.
Οσοι αναγνώστες το επιθυμούν, μπορούν να επιλέξουν
παραλαβή του δέματος με courier και με χρέωση μόνο
5€ ευρώ για έξοδα αποστολής, ανεξαρτήτως βάρους
δέματος.
• Αν μια παραγγελία είναι αρχικής αξίας ίσης
ή μεγαλύτερης των 50, 75 ή Ι00€
(ακέραιο πολλαπλάσιο των 25€), μπορεί
να συνοδεύεται από 2, 3 ή 4 πρωτότυπα
δωροεπιταγών αντίστοιχα, οπότε η έκπτωση
ισοδυναμεί με 12, 18 ή 24€.
• Η δωροεπιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες
προσφορές της ΓΝΩΜΩΝ
• ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι αναγνώστες θα πρέπει
να συμπληρώσουν και να ταχυδρομήσουν
το πρωτότυπο της δωροεπιταγής
μαζί με τη φόρμα παραγγελίας.Φωτοαντίγραφα ή αποστολή με fax
και e-mail δεν γίνονται δεκτά.
Ενημερωθείτε για όλες τις σειρές βιβλίων
της ΓΝΩΜΩΝ και επιλέξτε αυτά που σας
ενδιαφέρουν, με μια επίσκεψη ατην ιστοσελίδα μας
www.gnomonpublications.gr (ενότητα ΒΙΒΛΙΑ).
Χαρακτηριστική άποψη μιας από τις τρεις τοποθεσίες, όπου θεωρείτο ότι βρίσκονται θαμμένα τα Spitfire.
ΕΠΙΛΕΚΤΟΣ ΟΠΛΙΤΗΣΤΗΣ ΗΛΕΙΑΣ(μέσα του 4ου αι. π.Χ.)
Η αναπαράσταση του πολεμιστή της εικονογράφησης στηρίζεται σε αρχαιολογικά ευρήματα από την περιοχή της Ηλείας: ο προστάτης &εός των Ηλείων, ο Δίας, και το σύμβολό του, ο αετός, απεικονίζονταν στις οπλιτικές ασπίδες και τα νομίσματα της περιοχής. Οι επίλεκτοι οπλίτες της Ηλείας έφεραν λοφιοφόρες περικεφαλαίες θρακοφρυγικού τύπου με διακοσμημένο «αέτωμα» επάνω από το γείσο (στοιχείο που επίσης απεικονίζεται στα νομίσματα των Ηλείων). Η πανοπλία του συμπληρώνεται από χαρακτηριστικό μυώδη θώρακα που φοριέται επάνω από δερμάτινη σπολάδα με πτέρυγες
(έρευνα-εικονογράφηση: Χρήστος Γιαννόπουλος).
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Γεωργούλη, επιστρατεύθηκε στα Τρίκαλα.Ο αντισυνταγματάρχης Διονύσιος Παπα-
δόπουλος έφθασε στον Τύρναβο στις 19
Σεπτεμβρίου (πρώτη εγγραφή στο ημερο
λόγιό του) και στις 20 έλαβε διαταγή από
την I Μεραρχία της Λάρισας, με την οποία
του γνωστοποιήθηκε η σύνθεση του συ
ντάγματος του και η υπαγωγή του στην VI
Μεραρχία με μέραρχο τον συνταγματάρ
χη Κωνσταντίνο Μηλιώτη-Κομνηνό. Στις 4
Οκτωβρίου, η μεραρχία μετακινήθηκε και
συγκεντρώθηκε στο χωριό Τοπουσλάρ
(Πλατύκαμπος). Από τις 5 Οκτωβρίου, η
Ελλάδα βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με την Τουρκία, ενώ το ελληνικό Γενι
κό Στρατηγείο Στρατού Θεσσαλίας είχε
εκδώσει από τις 4 Οκτωβρίου διαταγή για
την έναρξη των επιχειρήσεων.
Την 6η Οκτωβρίου 1912, το 1ο ΣΕ κινή-
θηκε από τις 06.30 το πρωί και περί το μεση
μέρι έφθασε στη Μελούνα, ενώ στη συνέ
χεια εισήλθε στο τουρκικό έδαφος. Στις
17.00 έφθασε στην Τσαρίτσανη που ήδη είχε
καταληφθεί από την I Μεραρχία. Ο Παπαδό-
πουλος σημειώνει για την πρώτη ημέρα τωνεπιχειρήσεων: «Ο καιρός καλός, η υγεία των
ανδρών εξαίρετη παρά την μεγάλην έλλει-
ψιν ύδατος και τροφής. Πειθαρχία καλή, ου-
δείς παρετηρήθη ή εγόγγυσεν διά την στέ-
ρησιν ή την κόπωσιν».
Ακολούθησαν οι μάχες των συνόρων
(Ελασσόνας και Δεσκάτης), για να φθάσου-
με στις 9 Οκτωβρίου, οπότε δόθηκε η πρώτη
και σημαντική Μάχη του Σαρανταπόρου,
της τοποθεσίας που κάλυπτε την Κοζάνη, α-
ποτελώντας τον πρώτο στρατηγικό αντικει
μενικό σκοπό του Ελληνικού Στρατού, και η
οποία, σύμφωνα με τον Γερμανό στρατηγόφον ντερ Γκολτς, θα αποτελούσε «τον τάφο
του Ελληνικού Στρατού». Κατά τη Μάχη του
Σαρανταπόρου, η VI Μεραρχία αποτελούσε
την εφεδρεία του Στρατού Θεσσαλίας. Το
1ο ΣΕ είχε μείνει μόνο με το 9ο ΤΕ, επειδή το
8ο ΤΕ είχε αποσταλεί προς την κατεύθυνση
Κοκκινοπιλού, για να καλύπτει το πλευρό
της στρατιάς από την κατεύθυνση Κατερί
νης. Το 1ο ΣΕ ακολουθούσε την οδό Ελασ
σόνα -Σέρβια ως εμπροσθοφυλακή της με
ραρχίας του. Κατά την κίνηση συνέβη έναπεριστατικό που κατέδειξε την ποιότητα
της ηγεσίας του συντάγματος ευζώνων. Τη
στιγμή που κινούντο στην κοίτη ενός χει
μάρρου, δέχθηκαν πυρά τουρκικών πυρο
βόλων. Μία οβίδα έσκασε κοντά στον διοικη
τή του συντάγματος, ο οποίος αντέδρασε ό
πως περιγράφει στο ημερολόγιό του: «Ινα
αφ' ενός φρονηματίσω τους άνδρας μου και
να προλάβω πάσαν εν περιπτώσει ατυχήμα
τος αταξίαν, εφώναξα με όλην την δύναμιν
των πνευμόνων μου "Ζήτω η Πατρίς". Τούτο
είχεν ως αποτέλεσμα να ανακράζωσιν άπα-
ντες οι στρατιώται μου αυθορμήτως "Ζήτω"μεθ' εκάστην βολήν πυροβόλου».
Μετά την αποχώρηση των Τούρκων από
Τμήμα ευζώνων σε θέση βολής στην Αετορράχη. Διακρίνονται τα τυφέκια Mannlicher Schönauer των 6,5χλστ. (από το φωτογραφικό λεύκωμα των Ρωμαϊδη-Zeitz, εκδόσεις Κέδρος).
2 2 1 Σ ΤΡ Α ΤΙ Ω ΤΙ ΚΗ Ι Σ ΤΟ Ρ ΙΑ
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Ο Διονύσιος Παπαδόπουλος γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1858 στη Μεσσήνη. Στις 29Σεπτεμβρίου 1880 κατατάχθηκε στο πεζικό. Στη συνέχεια εισήλθε στο Προπαρασκευαστικό Σχολείο Υπαξιωματικών απ' όπου αποφοίτησε τον Σεπτέμβριο του 1885 ως ανθυ-πολοχαγός πεζικού. Ελαβε μέρος στον άτυχο πόλεμο του 1897 αλλά έγραψε πραγματικές σελίδες δόξας στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-13. Αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του αντιστράτηγου στις 11 Φεβρουάριου 1921 και πέθανε το 1922. Η Μεγάλη Στρα
τιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια καταλήγει ως εξής το σχετικό λήμμα για τον Διονύσιο Παπαδόπουλο: «Ορμητικός και ατρόμητος αξιωματικός, μεγάλης τακτικής και στρατηγικής αντιλήψεως, διέκρινε ταχύτατα το ευαίσθητον σημείον της αντιπάλουπαρατάξεως και επήρχετο ακράτητος».
νοχλείται από το πυροβολικό της μεραρχίας
του. Αυτό, προφανώς, το αντιλήφθηκαν οι
Βούλγαροι που εξαπέλυσαν επανειλημμέ
νες αντεπιθέσεις. Σε όλη τη διάρκεια του α
πογεύματος της 12ης Ιουλίου, το σύνταγμα
αγωνίστηκε υπεράνθρωπα αποκρούοντας
τις αντεπιθέσεις των Βουλγάρων με τη λόγ
χη. Ο Παπαδόπουλος προέτρεπε συνεχώς
τους άνδρες του να κρατήσουν μέχρι τοβράδυ, αναμένοντας την άφιξη και του 8ου
ΤΕ. Πραγματικά, μέχρι τις 19.00 έφθασαν
δύο λόχοι του 8ου ΤΕ και ενεπλάκησαν στη
μάχη που υπήρξε πραγματικά τιτάνια με
τους άνδρες να ξεπερνούν τους εαυτούς
τους. Αξίζει να αναφερθούν τα εξής περι
στατικά:
• Δύο «μυθικοί ήρωες» του τάγματος του
Βελισσαρίου, ο λοχίας Τάλιας και ο στρα
τιώτης Μάκρενας, στη μέθη της μάχης επι
τέθηκαν μόνοι τους κατά του 1378 βρίσκο
ντας ηρωικό θάνατο. Τα πτώματά τους ε
ντοπίστηκαν στις 15 Ιουλίου, όταν καταλήφθηκε το 1378.
• Σε μια περίπτωση, αντιμέτωποι Ελληνες
και Βούλγαροι στρατιώτες, με μια βαθιά
χαράδρα ανάμεσά τους, έχοντας εξαντλή
σει τα πυρομαχικά τους, πολεμούσαν με...
πέτρες.
• Κατά την έφοδο με τη λόγχη εναντίον θέ
σης βουλγαρικών πυροβόλων, ο διοικητής
του Τάγματος Κρητών, ταγματάρχης Κολο-
κοτρώνης, σκοτώθηκε, όταν έσκασε σχεδόν
επάνω του βολιδοφόρος οβίδα. Οι οβίδες
αυτές χρησιμοποιούντο για την εγγύς άμυ
να των πυροβόλων. Οι Κρήτες είχαν φθάσειτόσο κοντά στα πυροβόλα, ώστε οι Βούλγα
ροι είχαν ρυθμίσει τους πυροσωλήνες στο 0,
με αποτέλεσμα να εκραγεί η οβίδα μόλις ε-
ξήλθε από τον σωλήνα του πυροβόλου.
Αποτέλεσμα ήταν να κλονιστεί το ηθικό των
ανδρών του και να υποχωρήσουν.
Οταν νύκτωσε, έφθασαν και οι δύο άλ
λοι λόχοι του 8ου ΤΕ, ενώ παράλληλα και η
μεραρχία ενίσχυσε το 1ο ΣΕ με το 11/17Τάγ
μα Πεζικού (ΤΠ). Οι Βούλγαροι από μέρους
τους ενισχύθηκαν και αυτοί τη νύκτα και
από το πρωί της 13ης Ιουλίου επανέλαβαν
τις επιθέσεις τους. Ο αγώνας συνεχίστηκεόλη την ημέρα. Η μεραρχία έστειλε και το
1/17 ΤΠ στο 1ο ΣΕ και έτσι έμεινε με ένα μό
νο τάγμα, το 111/17ΤΠ, ως εφεδρεία. Ο αγώ
νας συνεχίστηκε με την ίδια ένταση. Το με
σημέρι, ο Βελισσαρίου ζήτησε ενισχύσεις,
επειδή το τάγμα του είχε απολέσει μεγάλο
μέρος των αξιωματικών και οπλιτών του. Ο
Παπαδόπουλος ζήτησε ενισχύσεις από τη
μεραρχία, επειδή ο ίδιος είχε διαθέσει όλα
του τα τμήματα. Η μάχη συνεχίστηκε μέχριτις 20.00, οπότε και διακόπηκε. Στη διάρκεια
της νύκτας και μέχρι το πρωί ρίπτονταν
σποραδικοί πυροβολισμοί σε όλο το μέτω
πο. Την ημέρα εκείνη, το 1ο ΣΕ έχασε και
τον τρίτο διοικητή τάγματος, τον θρυλικό
ταγματάρχη Βελισσαρίου, ο οποίος τραυμα
τίστηκε βαριά και πέθανε στα υψώματα
Ογνιάρ Μαχαλά. Ο θάνατός του, σε συνδυα
σμό με τις απώλειες και την κούραση, άσκη
σε δυσμενή επίδραση στο ηθικό του 9ου ΤΕ,
το οποίο άρχισε να καταρρέει.
Τα ξημερώματα της 14ης Ιουλίου, η με
ραρχία ενημέρωσε τα συντάγματά της γιατη νίκη των ελληνικών δυνάμεων στην πε
ριοχή Σιμιτλή και καθόρισε επίθεση για κα
τάληψη του υψώματος 1378. Ομως τα εχθρι
κά τμήματα που είχαν υποχωρήσει από Σι-
μιτλή ενίσχυσαν τα τμήματα στην περιοχή
εκείνη. Η VI Μεραρχία διέθεσε στην πρώτη
γραμμή και το τελευταίο εφεδρικό τάγμα
του 17ου ΣΠ αναμένοντας ενισχύσεις. Οι
Βούλγαροι, μετά την ενίσχυσή τους, επιτέ
θηκαν κατά του μετώπου και του αριστερού
πλευρού του συντάγματος, αναγκάζοντας
αρχικά το 9ο ΤΕ να υποχωρήσει. Μετά τον
θανάσιμο τραυματισμό του Βελισσαρίουτην προηγούμενη ημέρα, ο Παπαδόπουλος
είχε τάξει στο σημείο εκείνο δύο λόχους του
8ου ΤΕ με τους οποίους αντεπιτέθηκε, ανα
γκάζοντας τους Βούλγαρους να υποχωρή
σουν. Μετά από την αντεπίθεση, ο Παπαδό
πουλος δεν είχε καμία διαθέσιμη δύναμη
για την περίπτωση νέας επίθεσης. Διαπίστω
σε, επίσης, ότι σε περίπτωση νέας επίθεσης
των Βουλγάρων «τα συντρίμματα εκείνα του
9ου Ευζωνικού Τάγματος» -όπως γράφει
στο ημερολόγιό του- θα ήταν αδύνατο να α-
ντισταθούν. Ηδη είχε σκοτωθεί και ο λοχα
γός Μανωλίδης που είχε αναλάβει τη διοίκηση του 9ου ΤΕ μετά τον θάνατο του Βελισ-
σαρίου. Πραγματικά, το μεσημέρι ακολού
θησε νέα επίθεση των Βουλγάρων, με απο
τέλεσμα το 9ο ΤΕ καθώς και το τάγμα του
17ου ΣΠ να υποχωρήσουν άτακτα. Παρά τις
υπεράνθρωπες προσπάθειες που κατέβαλε
ο Παπαδόπουλος, δεν κατόρθωσε να τα συ
γκροτήσει. Την κατάσταση έσωσαν, όπως
γράφει, «...δύο μυθικοί ήρωες, ο έφεδρος
ανθυπολοχαγός Παπαβασιλείου του 9ουΤάγματος Ευζώνων και ο υπασπιστής μου υ-
πολοχαγός Τυρογιάννης οίτινες διά μόνης
της διμοιρίας Παπαβασιλείου εκράτησαν
θέσιν δεσπόζουσαν των θέσεων τας οποίας
εγκατέλειψεν το 9ο ΤΕ και το τάγμα του
17ου ΣΠ επί αρκετήν ώραν». Στην απεγνω
σμένη αυτή μάχη σκοτώθηκε ο υπασπιστής
του Παπαδόπουλου, αλλά το σύνταγμα δεν
υποχώρησε. Λίγο αργότερα, το δεξιό του ε-
νισχύθηκε από τμήματα της VII Μεραρχίας,
ενώ στο αριστερό έσπευσαν, με πρωτοβου
λία του διοικητή τους, τμήματα του ΙΙΙ/4 Τάγ
ματος της I Μεραρχίας. Το βράδυ έφθασεκαι το 18ο ΣΠ. Οι Βούλγαροι, προ της ηρωι
κής αντίστασης των Ελλήνων, εγκατέλειψαν
την προσπάθειά τους και αποχώρησαν από
το ύψωμα 1378.
Τα ξημερώματα πραγματοποιήθηκε η
ταφή των νεκρών και καταγράφηκαν οι απώ
λειες. Μέχρι τη στιγμή εκείνη υπήρχαν επτά
αξιωματικοί και 118 οπλίτες νεκροί, 22 αξιω
ματικοί και 481 οπλίτες τραυματίες και 265
οπλίτες αγνοούμενοι, συνολικά 893 άνδρες.
Οι απώλειες του συντάγματος στον τριήμε
ρο αγώνα αντιστοιχούσαν στο 75% περίπου
των συνολικών απωλειών της μεραρχίας, οιοποίες ήταν 1.208 άνδρες εκτός μάχης από
τους οποίους 50 αξιωματικοί.
Στα υψώματα του Ογνιάρ Μαχαλά ολο
κληρώθηκε -με την ανακωχή που υπογρά-
φηκε- η ένδοξη και αιματοβαμμένη πορεία
του 1ου ΣΕ. Οπως είχε προβλέψει στην
«προσλαλιά» του ο διοικητής του, ο ελληνο-
βουλγαρικός πόλεμος διήρκεσε έναν μήνα.
Στο διάστημα αυτό, το 1ο ΣΕ είχε 47 αξιωμα
τικούς και 1.549 οπλίτες εκτός μάχης. Στις
15 Ιουλίου, όταν τα τμήματα ανέβηκαν στο
ύψωμα 1378 και βρήκαν τα πτώματα του λο-
χία και του στρατιώτη που ανέβηκαν μόνοιτους πριν τρεις ημέρες, ο Παπαδόπουλος
συνέταξε μια ημερησία διαταγή προς τους
άνδρες του, η οποία αποτελεί πραγματικά
το ελεγείο του συντάγματος του, αρχίζο
ντας με την εξής φράση: «Προς τους ελάχι
στους απομείναντας αξιωματικούς του ηρω
ικού συντάγματος μας και εις τους ισαρίθ
μους υπαξιωματικούς και οπλίτας, κατόπιν
της τριημέρου λυσσώδους ταύτης πάλης
εκφράζω τα θερμά μου συγχαρητήρια και
την ιδιαιτέραν υπερηφάνειάν μου διά τον
νέον τούτον άθλον του συντάγματος». Και
καταλήγει: «...και αν ελιγόστευσεν η αριθμητική δύναμις του Συντάγματος, θα πέσω-
3 2 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Οι εύζωνοι κατατροπώνουν τους Βούλγαρους στη μάχη της Τζουμαγιάς (λαϊκή λιθογραφία).
μεν όλοι μέχρις ενός, αλλά το σύνταγμα θα
είναι και θα μείνη αήττητον».
Ο πόλεμος με τους Βούλγαρους ήταν
κατά πολύ πιο αιματηρός από εκείνον με
τους Τούρκους. Το Τμήμα Στρατιάς Μανου-
σογιαννάκη υπέστη τέτοια φθορά, ώστε ο
διοικητής του λέγεται ότι απάντησε στον
Βενιζέλο, όταν ο Ελληνας πρωθυπουργός
ζήτησε να ενημερωθεί για την κατάσταση
του στρατού κατά τη διάρκεια των συνομι
λιών για την ειρήνη: «Και ο ανθρώπινος ηρωισμός έχει τα όριά του. Εχασα το άνθος
των αξιωματικών και οπλιτών μου. ΔΓ εμέ ο
πόλεμος έχει τελειώσει». Στις 18 Ιουλίου υ-
πογράφηκε πενθήμερη ανακωχή και ακο
λούθησε η ειρήνη και το τέλος του Β ’ Βαλ
κανικού Πολέμου στις 28 του ίδιου μήνα.
Στις 6 Αυγούστου, το 1ο ΣΕ μετακινήθηκε,
μαζί με τη μεραρχία του, στις Σέρρες που α-
ποτέλεσαν τη μόνιμη έδρα του. Το 8ο ΤΕ έ
μεινε στη Βροντού ως τάγμα προκάλυψης.
Ετσι ολοκληρώθηκε η ένδοξη και αιμα
τοβαμμένη πορεία του 1ου Συντάγματος
Ευζώνων, η οποία άρχισε από τον Σαραντά-
πορο και τερματίστηκε στο χωριό Ογνιάρ
Μαχαλά της Βουλγαρίας, όπως καταγράφε
ται με γλαφυρότητα και λεπτομέρεια στο η
μερολόγιο του διοικητή του, αντισυνταγμα-
τάρχη Διονύσιου Παπαδόπουλου. Ο Παπα
δόπουλος, άξιος διοικητής του ηρωικού συ
ντάγματος, είχε την τύχη -αλλά και την ατυ
χία- να επιζήσει των μαχών τις οποίες διηύ-
θυνε ο ίδιος και να δει να πέφτουν στο
πεδίο της μάχης οι διοικητές των τριών ταγ
μάτων του. Στο «Εγχειρίδιον Επί Διαφόρων
Αντικειμένων», το οποίο συνέγραψε ως λοχαγός το 1904 για τη θεωρητική εκπαίδευση
των νεοσύλλεκτων στρατιωτών, σημειώνει
στον πρόλογό του ότι πρέπει να αναπτύσσε
ται στους στρατιώτες η πειθαρχία και ο
προς την πατρίδα και το καθήκον έρωτας,
καθώς και ο σεβασμός προς τις διαταγές
των ανωτέρων. Με άλλα λόγια, γράφει,
«φρόνημα και πειθαρχία, διότι αι δύο αύται
εμπνεύσεις αποτελούν τα μόνα στοιχεία τα
οποία δύνανται να εξασφαλίσωσιν εις τον
στρατόν της πατρίδος την αναγκαίαν ισχύν
διά της οποίας ούτος όχι μόνον θα δυνηθή
να αντιτάξη εν καιρώ νικηφόρον αντίστασινκατά των κινδύνων οίτινες δύνανται να απει-
λήσωσι την χώραν και τα εθνικά ημών συμ
φέροντα, αλλά και να μεγάλουργήση».
Αυτόν τον στόχο -και με το παραπάνω-
πέτυχε με το σύνταγμά του, καταβάλλοντας
βαρύτατο φόρο αίματος. Ξ
Η παρούσα εργασία που συντάχθηκε με βάση το ημερολόγιο του διοικητή του 1ου Συντάγματος Ευζώνων, αφιερώνεται στη μνήμη του Γεωργίου Δέα, στην κατοχή του οποίου βρισκόταν το ημερολόγιο του συγγενούς του στρατηγού Διονύσιου Παπαδόπουλου. Το ημερολόγιο βρέθηκε στη ΔΙΣ/ΓΕΣ την περίοδο κατά την οποία ο γραφών ήταν υποδιευθυντής της και το παρέδωσε στον ιδιοκτήτη του. Ο εκλιπών Γεώργιος Δέας είχε την καλοσύνη να μας δώσει ένα αντίγραφό του. Πέραν του ημερολογίου χρησιμοποιήθηκαν και οι τρεις τόμοι της ΔΙΣ/ΓΕΣ για τους Βαλκανικούς Πολέμους που εκδόθηκαν το 1995, από τους οποίους δυο καλύπτουν τον Α’ και ένας τον Β' Βαλκανικό Πόλεμο.
tc ΤΟΥ ΙΑΑΗΝΟΙ ΟΥΑΓ ΑΡΙΚΟ V nOAFBOV ΤΟΥ
Η ΠΟΛΤΝΕΚΡΟΣ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΤΖΟΥΜΑΓΙΑΣ«• « ,ί ί ,γκ Μ ι * U m ί TW 1378
L A ΒΑΤΑ IL L E *SA NGL A NT E De 'd JO UM a ‘ IA
Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 3 3
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Η ΖΟΗ ΤΟΥ ΡΟΧΟΥΣ ΜΙΣμενες κλήσεις. Κάποια στιγμή βγήκα στον
κήπο της Καγκελαρίας, όπου συνάντησα μό-
νο τον Δρα Γκαίμπελς. Σύμφωνα με τη δια-
θήκη του Χίτλερ, αυτός ήταν πλέον το νέο
μου αφεντικό. Περιφερόταν άσκοπα και κά-
πνιζε νευρικά ένα τσιγάρο. Τότε τον ρώτησα
μετά τις τελευταίες εξελίξεις, τι έπρεπε να
πράξω. Μου είπε ότι δεν υπήρχε λόγος να
παραμείνω άλλο στο τηλεφωνικό κέντρο του
μπούνκερ. "Ο πόλεμος έχει χαθεί, Μις"μου
είπε. "Στην πραγματικότητα, δεν σε χρεια-
ζόμαστε άλλο. Θα μπορούσες όμως να πας
να πολεμήσεις με τα στρατεύματα του στρα-
τηγού Ράουχ στο Σαρλότενμπουγκ, σου εύ-
χομαι ό,τι καλύτερο". Αυτά ήταν τα τελευ-
ταία του λόγια. Υστερα από λίγο αυτοκτόνη
σε μαζί με τη Μάγδα».
ΣΙ: Κύριε Μις, θυμάστε τα τελευταία γενέ
θλια του φύρερ κάτω στο μπούνκερ;
ΡΜ: Ηταν Παρασκευή, 20 Απριλίου. Κατά το
απόγευμα, λίγο μετά τις 4 μ.μ., ο Φύρερ υπο
δέχθηκε τους σημαντικότερους υπουργούς
του, τον ναύαρχο Νταίνιτς και τους στρατη
γούς Κάιτελ και Γιόντλ, που αργότερα απαγ-
χονίστηκαν στη Νυρεμβέργη. Με τον Κάιτελ
ήταν ιδιαίτερα φιλικός. «Δεν θα σε ξεχάσω
ποτέ», είπε, «Δεν θα ξεχάσω ποτέ ότι με έ
σωσες τότε με τη συνωμοσία της 20ής Ιουλί
ου, και ότι με έβγαλες έξω από τη "Φωλιά
του Λύκου". Αυτές ήταν οι σωστές αποφά
σεις και οι σωστές ενέργειες για τότε».
Ο Κάιτελ είχε συγκινηθεί και έκανε έναν
υπαινιγμό ότι ήταν καιρός ο φύρερ να εγκα-
ταλείψει το Βερολίνο και να συνεχίσει την α
ντίσταση στη νότια Γερμανία. Τότε όμως ο
Χίτλερ τον διέκοψε απότομα λέγοντας:
«Κάιτελ, ξέρω τι θέλω, θα πολεμήσω μπρο
στά από το Βερολίνο, μέσα στο Βερολίνο και
πίσω από το Βερολίνο».
Εμφανώς συγκινημένος ο επιλοχίας
Μις, έκανε ένα μικρό διάλειμμα πίνοντας
ένα ποτήρι νερό και συνέχισε την αφήγησή
του: «Τα τηλεφωνήματα που δέχθηκε ο Φύ-
ρερ εκείνη την ημέρα από ολόκληρη τη Γερ-
μανία ήταν πολλά. Αναγκάστηκα να μείνω
στο τηλεφωνικό κέντρο του μπούνκερ και
μετά το τέλος της υπηρεσίας μου».
ΣΙ: Η αίσθηση που δίνουν οι περισσότεροι ι
στορικοί που ασχολήθηκαν με την προσωπι
κότητα του Αδόλφου Χίτλερ, είναι ότι υπήρ
ξε μια απόκοαμη μορφή και ένας άνθρωπος
με ασταθή χαρακτήρα. Συμφωνείτε με αυ
τήν την άποψη;
ΡΜ: Ακούστε, αγαπητέ μου. Για όλους εμάς
που τον ζήσαμε από κοντά, ο Χίτλερ υπήρξε
μια πατρική φιγούρα, ένας άνθρωπος ξεχω
ριστός που δεν σταματούσε μπροστά σε κα
νένα εμπόδιο. Οσο φανατικός υπήρξε στις
πολιτικές του επιδιώξεις, τόσο ανθρώπινα
Ο Ρόχους Μις γεννήθηκε στις 29 Ιουνίου 1917 σε ένα μικρόχωριό της Σιλεσίας. Εχοντας χάσει σε νεαρή ηλικία και τους δύογονείς του, βρέθηκε από πολύ νωρίς στη βιοπάλη, ζωγραφίζοντας αφίσες για κινηματογράφους και διαφημιστικές εταιρίες.
Τον Οκτώβριο του 1937, επιλέχθηκε για τη μονάδα των SS«Leibstandarte Adolf Hitler», και λίγο αργότερα ως προσωπικός αγγελιοφόρος του φύρερ. Ο Μις, ο οποίος ποτέ δεν ξεπέρασε τον
βαθμό του επιλοχία 6' τάξης (SS Oberscharführer), επειδή ο ίδιοςδεν το επιθυμούσε, εξηγεί στα απομνημονεύματά του ότι ήτανευτυχισμένος που βρισκόταν στο περιβάλλον του Χίτλερ: αυτότου αρκούσε.
Κατά τη διάρκεια της πολωνικής εκστρατείας (Σεπτέμβριος1939) τραυματίστηκε στην πλάτη, όταν, επιχειρώντας να δια-
πραγματευθεί με την πολωνική φρουρά του οχυρού Μόντλιν, δέχθηκε απροειδοποίητατα πυρά των Πολωνών στρατιωτών. Αφού νοσηλεύθηκε σε ένα στρατιωτικό νοσοκομείοκοντά στη Βαϊμάρη, επέστρεψε στα καθήκοντά του. Σχεδόν πέντε ολόκληρα χρόνια ήτανη σκιά του Γερμανού δικτάτορα, εκτελώντας υπηρεσίες και προσωπικές επιθυμίες, αλλάκαι γνωρίζοντας πολιτικούς και αξιωματούχους της Ευρώπης και του Γ’ Ράιχ.
Το 1942 νυμφεύθηκε τη σύζυγό του Γκέρντα, μια γυναίκα που θα διαδραμάτιζε καθοριστικό ρόλο στη ζωή του. Το τέλος του πολέμου τον βρήκε να εκτελεί τα καθήκοντα τουτηλεφωνητή στο καταφύγιο του Χίτλερ στο Βερολίνο, όπου έζησε από κοντά τις δραματικές στιγμές της αυτοκτονίας του φύρερ και της Εύας Μπράουν. Η σοβιετική αιχμαλωσία
είναι ένα κεφάλαιο που ακόμα και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, ο Ρόχους Μις προσπαθεί να ξεχάσει. Μετά την απελευθέρωσή του, όμως, οι παλιοί του σύντροφοι, όπως ο σω-φέρ του Χίτλερ, Κέμπκα, και ο σωματοφύλακάς του, Γκύνσε, ήταν εκείνοι που τον βοήθησαν να κάνει τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα.
Σήμερα, και μετά τον θάνατο της συζύγου του το 1998, ζει αποτραβηγμένος σε ένα μικρό σπίτι στα νότια προάστια του Βερολίνου.
ευαίσθητος ήταν για τη ζωή των απλών ερ
γατών και των παιδιών. Ενας άνθρωπος σαν
τον Χίτλερ δεν θα μπορούσε να έχει διαφο
ρετικό τέλος, από αυτό που ο ίδιος προετοί
μασε και επιθυμούσε.
Στη συνέχεια, ο γηραιός συνομιλητής
μας πήρε στα χέρια του ένα άλμπουμ με
φωτογραφίες από το Μπέργκχοφ και κατέ
ληξε: «Είμαι πεπεισμένος ότι ολόκληρη η
Αμερικανοί εξετάζουν τον καναπέ στον οποίο αυτοκτόνησαν ο Χίτλερ και η Ευα Μπραουν τον Απρίλιο του 1945.
ΙΤΡΑΤΙΟΤΙΙΗ UTOPIA I 37
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Ο επιλοχίας Μις (δεξιά) συζητά με έναν άλλο υπαξιωματικό των SS στο Ju52nou τους μεταφέρει (1941).
ζωή του φύρερ ήταν αφιερωμένη στον γερ-
μανικό λαό. Αντιπαθούσε τους λιποτάκτες
όπως ο Σπέερ ή ο Σίραχ, για τους οποίους
αν γνώριζε τι διέπραξαν αργότερα στη Νυ-
ρεμβέργη, &α τους εκτελούσε με τα ίδια
του τα χέρια».
Ανάμεσα στα πρόσωπα που επισκέπτο
νταν τακτικά την καγκελαρία πριν από τον
πόλεμο ήταν και η γνωστή σκηνοθέτις ΛένιΡίφενσταλ. Οπως θυμάται ο Μις, η Ρίφεν-
σταλ ήταν μια πολύ γοητευτική γυναίκα, ω
στόσο ο ίδιος και οι συνάδελφοί του, μέλη
της προσωπικής φρουράς του Χίτλερ, δεν
είχαν και την καλύτερη γνώμη γι'αυτήν, α
φού τη θεωρούσαν αδίστακτη και φιλοχρή-
Μία από τις φωτογραφίες που λάμβανε ο Μις στο Μπέργκχοφ το 1942. Αριστερά ο Χίτλερ και μπροστά στα κουνέλια με την πλάτη στον φακό η αδελφή της Εύας Μπράουν, Γκρετλ.
ματη. Παρόμοιο συμπέρασμα προκύπτει και
από το προσωπικό ημερολόγιο του Γιόζεφ
Γκαίμπελς. Οσο για τη φημολογούμενη ερω
τική σχέση του φύρερ και της Λένι, σύμφω
να με τον Μις, δεν υπήρξε στην πραγματι
κότητα.
Ο Μις συνήθιζε να συνοδεύει τον Χίτλερ στα περισσότερα ταξίδια του. Οπως ο ί
διος διηγείται, ο φύρερ απέφευγε να χρησι
μοποιεί το πολυσύχναστο αεροδρόμιο του
Τέμπελχοφ και προτιμούσε το μικρότερο
του Γκάτοβ στο Σπάνταου. Εκεί βρίσκονταν
πάντα σε ετοιμότητα δύο αεροπλάνα τύπου
Ju 52, ένα για εκείνον και ένα για τα μέλη
της προσωπικής του συνοδείας. Η διαδρομή
από το Βερολίνο μέχρι το Σάλτσμπουργκ, ό
πως θυμάται, διαρκούσε τρεις με τέσσερις
ώρες. Ενα αυτοκίνητο τους ανέμενε και
τους μετέφερε ύστερα στο κοντινό Μπέρ-
χτεσγκαντεν, που απείχε 40 χλμ.
Στο ερώτημα εάν συνόδευε τον φύρερ
στις μικρές κοντινές διαδρομές που επιχει
ρούσε γύρω από το Μπέργκχοφ, ο Μις δεν
διστάζει λέγοντας: «Από το 1940 μέχρι το
1944 που επισκεπτόμασταν τακτικά τη θερι-
νή κατοικία του φύρερ στο Μπέργκχοφ, τον
συνόδευα πάντοτε στους περιπάτους του
στα γειτονικά δάση. Συνήθως λίγο μετά το
μεσημεριανό φαγητό, με ενημέρωνε ο προ-
σωπάρχης και τον συνόδευα διακριτικά μα
■„ ζί με την αγαπημένη του σκυλίτσα, την
Μπλόντι».
Στη συνέχεια, η φιλική μας συνομιλία πε-
ριστράφηκε γύρω από τα γεγονότα που
προηγήθηκαν της γνωστής και μυστηριώ
δους πτήσης του Ρούντολφ Ες, τον Μάιο
του 1941. Η απάντηση του σωματοφύλακα
του Χίτλερ ήταν διαφωτιστική και αποσαφή
νισε τον ιστορικό γρίφο που υπάρχει γύρω
από τον Ες.
«Τον Νοέμβριο του 1940, επισκεφ&ήκα
με μαζί με τον φύρερ το Μπέργκχοφ. Κατά
τη διάρκεια του δείπνου, κατέφ&ασε ένας α-
πεσταλμένος και παρέδωσε έναν σφραγι-
σμένο φάκελο στον υπεύθυνο Τύπου Οττο
Ντήτριχ,. Ο τελευταίος μετέφερε τον φάκε-
λο στον φύρερ. Ημουν παρών, όταν, διαβά
C0I03 CEMJECTB KPACHOrO KPECTA η
η — ,Β«(#ι»τ»βI lOHToaaa KapTcm a eooHHormeHHorö ν., ρ«*
Carte poslale du prlsonnler de guerre
Ko*y (Oesilnatalre) - E t L .— S O f f e _________ i -__ ____ _____ __________ 7 ( b e i k* -C h t> !H n d } .... .......
Kyw tAdr.,^ D e u t e c h i a n d P w v i n i '3 / *α »d e n k t / z f _
B e r l i n - r<.poA, y -ι n ok ta , w p y r . a e i k
S " « a f . M i s c h ^ ^
Nom du prisonnier de guerre
ΠοΊΤΟΒΜίΙ a.3pee BoeHHonJieHHoro- w . d . s . s . n .Adresse du prisonnier de guerre K k
van. 8aK. 1 *5
f , ! V f , Ϋ ; H S .
t-r*4c++ 44 , / u U t t r
■ '■ίά * c/° $&*<<**:■ ■
f e i l -
i a i m i ,
Λ * M* - . f r # * * ' A r f * ’ — .. ü ^ ·
\ i i6 ~ * . S r — , tfa Λ Λ
*i. .” * - * > · V v * 4A i ® £ 7 - « ■■Το πρώτο ταχυδρομείο του Μις στις σοβιετικές φυλακές (1948).
3 8 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Η Ημέρα της Κρίσεως, καθολικό της I. Μονής του Βόρονετς. Η μονή κτίστηκε το 1488 εις ανάμνηση της νίκης στο Βασλούι. Η μνημειακή κτητσρική του Στεφάνου έδωσε ώθηση στην ιδιάζουσα μολδαβική αρχιτεκτονική, χαρακτηριστικό της οποίας είναι η εξωτερική ιστόρηση των ναών.
ήρθαν αντιμέτωποι με την τουρκομανική
συνομοοπονδία των Ασπροπροβατάδων
υπό τον Ουζούν Χασάν (1472), ενώ τόσο η
Ουγγαρία όσο και η Βενετία δραστηριοποιή-
θηκαν εκ νέου εναντίον του κοινού αλλό
θρησκου εχθρού. Κινούμενος σε αυτό το
πλαίσιο, ο Στέφανος θεώρησε ότι είχε έρθει
η κατάλληλη στιγμή να αποτινάξει ανοικτά
την τουρκική επικυριαρχία (1473). Πρώτο
βήμα ήταν η άρνηση καταβολής του φόρου
υποτέλειας στον σουλτάνο. Επειτα, ο Μολ-
δαβός ηγεμόνας προσπάθησε να φέρει τη
Βλαχία στο αντιοθωμανικό στρατόπεδο.
Αρχικά, ήλπιζε ότι θα μπορούσε να πετύχει
τον στόχο του με διπλωματικά μέσα. Για τον
λόγο αυτόν ζήτησε από τον Πολωνό βασιλιά
να μεσολαβήσει, ώστε να επέλθει συμφωνία
μεταξύ Βλαχίας και Μολδαβίας. Ωστόσο, οι
προσπάθειες για ειρήνευση δεν ευοδώθη-
καν. Συνέπεια αυτού ήταν ο Στέφανος να ε-
ντατικοποιήσει τις προσπάθειές του, προ-
κειμένου να καταφέρει να προσδέσει τη
Βλαχία στον αντιοθωμανικό συνασπισμό.
Φυσικά, ο Ράντου δεν ήταν διατεθειμένος
να παραδώσει τον θρόνο του αμαχητί, από
τη στιγμή, μάλιστα, που είχε την αμέριστη υ
ποστήριξη των Τούρκων. Ετσι, από τον Νο
έμβριο του 1473 μέχρι τα τέλη του 1474 η
Βλαχία βυθίστηκε στην αναρχία, με τη Μολ
δαβία, την Υψηλή Πύλη και τον Ούγγρο βοε-
βόδα της Τρανσυλβανίας Στέφαν Μπάτορυ
να ανταγωνίζονται για να επιβάλουν ο καθέ
νας τον δικό του υποψήφιο. Τελικά, επικρά
τησαν οι Οθωμανοί, οι οποίοι επέβαλαν τον
Μπασαράμπ Γ’ «Λαγιότα» τον Γηραιό (αρχι
κό υποψήφιο του Στεφάνου, ο οποίος, ό
μως, άλλαξε συμμάχους στην πορεία), απαι
τώντας επιπλέον τόσο την καταβολή του
φόρου υποτέλειας από τη Μολδαβία όσο
και την παράδοση των πόλεων Κιλία και Τσε-
τάτεα Αλμπα.
Ο Στέφανος απέρριψε το τουρκικό τε
λεσίγραφο και ενημέρωσε τον πάπα Σίξτο
Δ' περί των τουρκικών προθέσεων, ζητώ
ντας παράλληλα υποστήριξη (Νοέμβριος
1474). Ωστόσο, η βοήθεια που έλαβε από
άλλα χριστιανικά κράτη ήταν μικρή συγκρι
τικά με την πρόκληση που εκαλείτο να α
ντιμετωπίσει. Συγκεκριμένα, έλαβε 1.800
άνδρες από τον Κορβίνο και 2.000 ιππείς
από την Πολωνία. Επίσης, στρατολόγησε
5.000 Σέικεγ ή Σέκλερς (Ούγγρους της
Τρανσυλβανίας), ενώ κάλεσε στα όπλα και
τον λεγόμενο Μεγάλο Στρατό, δηλαδή ό
λους τους άρρενες που ήταν άνω των δε
κατεσσάρων ετών και ικανοί να φέρουν ό
πλα. Μαζί με τον Μικρό Στρατό (τον επαγ
γελματικό στρατό της Μολδαβίας) οι Μολ
δαβοί αριθμούσαν περί τους 40.000 άν
δρες. Συνολικά, ο Στέφανος είχε υπό τη δι
οίκησή του σχεδόν 50.000 άνδρες.
Από την άλλη πλευρά, ο Μωάμεθ διέτα
ξε τον φημισμένο στρατηγό Σουλεϊμάν πα
σά να διακόψει την πολιορκία της Σκόδρας
(από 12 Μάίου έως και 15 Αυγούστου), η ο
ποία βρισκόταν στις ακτές της Αδριατικής
(στη σημερινή βόρειο Αλβανία) και τελούσε
υπό βενετικό έλεγχο. Στη συνέχεια, τον
πρόσταξε να εισβάλει στη Μολδαβία. Ο ήδη
εξαντλημένος από τη σκληρή πολιορκία ο
θωμανικός στρατός συγκεντρώθηκε στη
Σόφια τον Σεπτέμβριο και διέσχισε τη Βουλ
γαρία υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες,
λαμβάνοντας ενισχύσεις κάθοδόν. Οι Οθω
μανοί διέσχισαν τον παγωμένο Δούναβη πε
ζή και εισήλθαν στη Βλαχία, όπου στάθμευ-
σαν για δύο εβδομάδες προς ανάπαυση. Τό
τε ενισχύθηκαν με 17.000 Βλάχους στρατιώ
τες υπό τον Μπασαράμπ Λαγιότα. Συνολικά,
ο Τούρκος στρατηγός διοικούσε περί τους
120.000 άνδρες. Παράλληλα, ναυτικές δυνά
μεις επιτέθηκαν εναντίον των λιμανιών Κι
λία και Τσετάτεα Αλμπα.
Τον Δεκέμβριο ο Σουλεϊμάν πασάς εισέ
βαλε στη Μολδαβία, αλλά ήλθε αντιμέτω
πος με μια έρημη χώρα, αφού Μολδαβοί και
Βλάχοι είχαν ήδη εφαρμόσει την προσφιλή
σε αυτούς τακτική της «καμμένης γης» ε-
νόψει της επίθεσης υπέρτερων εισβολέων.
Οι διαθέσιμες πηγές νερού είχαν μολυνθεί,
οι πεδινές περιοχές είχαν εκκενωθεί και οι
άμαχοι αποτραβήχτηκαν στα ορεινά, αφού
κατέστρεψαν ό,τι δεν μπορούσαν να μετα
φέρουν. Μέρα με τη μέρα η τουρκική στρα
τιά αδυνάτιζε όλο και περισσότερο. Πέραν
της έλλειψης τροφίμων, η αργοκίνητη τουρ
κική φάλαγγα αντιμετώπιζε και τις ξαφνικές
προσβολές μιας μικρής μολδαβικής δύνα
μης που ενεργούσε σαν δόλωμα, παρασύρο-
ντας έτσι τους εισβολείς στην περιοχή που
βρισκόταν κοντά στο χωριό Βασλούι, στην
κοιλάδα του ποταμού Μπίρλαντ. Πράγματι,
οι ανιχνευτές του τουρκικού στρατού εντό
πισαν στην κοιλάδα πολλά ανέπαφα χωριά
και ο Σουλεϊμάν έσπευσε προς την περιοχή.
Ο Στέφανος είχε επιλέξει την περιοχή
αυτή για να δώσει εκεί την αποφασιστική
μάχη. Η επιλογή ήταν ιδανική. Μολονότι ή
ταν σχετικά ευρύχωρη, η κοιλάδα αυτή κα
λυπτόταν σε μεγάλο βαθμό από έλη, που
δυσχέραιναν τις κινήσεις κάθε στρατού
που κινείτο εντός της. Επίσης, περιβαλλό-
ταν από όλες τις πλευρές από δασωμένους
λόφους, που μπορούσαν να αποκρύψουν
πολυάριθμες δυνάμεις. Επιπλέον, ο Μολ-
δαβός ηγεμόνας είχε οργανώσει μια εξαι
ρετικά οχυρή θέση, στην οποία εγκατέστη-
σε την πλειονότητα των ανδρών του. Ο ί
διος τέθηκε επικεφαλής μιας σημαντικής
δύναμης βαρέος ιππικού των βογιάρων και
πεζικού (κυρίως χωρικών) που ενέδρευε σε
έναν παρακείμενο λόφο.
Πράγματι, ο Σουλεϊμάν έπεσε κατευθεί
αν στην παγίδα του Στεφάνου. Στρατοπέ-
δευσε στην κοιλάδα εν μέσω δριμύτατου
χειμώνα, χωρίς μάλιστα να έχει πρώτα ανι-
χνεύσει εκτενώς την περιοχή. Παράλληλα,
επέδειξε υπέρμετρη εμπιστοσύνη στον
στρατό του. Τελικά, η μάχη διεξήχθη την
Τρίτη 10 Ιανουαρίου του 1475, κατά τη διάρ
κεια μιας σκοτεινής και ομιχλώδους ημέ
ρας. Την πρώτη κίνηση έκαναν οι Μολδαβοί,
στέλνοντας εναντίον των Τούρκων τους Σέ
κλερς και τους Μολδαβούς επαγγελματίες
4 6 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
με όλους τους προηγούμενους εισβολείς,ήρθε αντιμέτωπος με την τακτική της «κα
μένης γης», ενώ η σπουδή του Ιωάννη
Αλβέρτου να φτάσει στη Σουτσεάβα τον ο
δήγησε στο να διαπράξει ένα σοβαρό
σφάλμα: παρέβλεψε να εξασφαλίσει γραμ
μές επικοινωνίας και εφοδιασμού. Το απο
τέλεσμα ήταν ο πολωνικός στρατός να ανα-
ζητά τροφή σε μια ήδη ερημωμένη γη. Ως
εκ τούτου, η πολιορκία της Σουτσεάβα (26
Σεπτεμβρίου - 16 Οκτωβρίου), της οποίας
οι οχυρώσεις είχαν πρόσφατα ενισχυθεί,
κατέληξε σε αδιέξοδο. Η πείνα, η εξάντληση και οι ασθένειες που ταλαιπωρούσαν το
πολωνικό στρατόπεδο αλλά και ο επερχό-
μενος χειμώνας έπεισαν τον Ιωάννη Αλβέρ
Η μάχη της Ποσάντα (1330), με την οποία άνοιξε ο δρόμος για την ανεξαρτησία της Βλαχίας από την Ουγγαρία. Ο ισχυρός ουγγρικός στρατός παγιδεύτηκε και αποδεκατίστηκε από τα ολιγάριθμα ελαφρά βλαχικά τμήματα στα τρανσυλβανικά φαράγγια. Οι ενέδρες και οι
καταδρομικές προσβολές των εχθρών ήταν ιδιαίτερα προσφιλείς στους Βλάχους και τους Μολδαβούς (χειρόγραφο «Chronicon Pictum», Εθνική Βιβλιοθήκη Szechenyi, Βουδαπέστη).
το να άρει την πολιορκία και να έρθει σε
διαπραγματεύσεις με τον Στέφανο με τη
μεσολάβηση των Ούγγρων. Συμφωνήθηκε
ότι ο πολωνικός στρατός θα μπορούσε να
επιστρέφει αλώβητος, υπό τον όρο να ακο
λουθήσει ακριβώς την ίδια πορεία που τον
έφερε στη Σουτσεάβα. Ο Στέφανος, που εν
τω μεταξύ είχε λάβει ενισχύσεις από τη
Βλαχία και τον βασιλιά της Ουγγαρίας (καιαδελφό του Ιωάννη Αλβέρτου) Βλάντισλαβ
Β ’ Γιάγγελον, κατέστησε σαφές ότι δεν θα
ανεχόταν να λεηλατηθεί άλλη περιοχή του
κράτους του και ότι οποιαδήποτε παρέκ
κλιση από τη διαταγή αυτή θα τιμωρείτο. Ο
Ιωάννης Αλβέρτος, δυσάρεστημένος από
τη βοήθεια που ο αδελφός του παρείχε
στους Μολδαβούς, δέχτηκε τον όρο αυ
τόν, γνωρίζοντας, ωστόσο, εκ των προτέ-
ρων ότι η επιστροφή του εξαντλημένου
στρατού του από τον ίδιο δρόμο θα σήμαι-
νε σίγουρη καταστροφή. Αναπόφευκτα,
λοιπόν, ακολούθησε άλλη πορεία.Αυτό ακριβώς περίμενε ο Στέφανος.
Καθώς οι Πολωνοί διέσχιζαν το δάσος του
Κόσμιν, μια κατάφυτη περιοχή με πολύ
στενές οδούς, δέχθηκαν επίθεση από τις
δυνάμεις του μικρού πριγκιπάτου (26
Οκτωβρίου 1497), που υπολογίζονται σε
25.000 - 38.000 άνδρες. Το πολωνικό βαρύ
ιππικό, η «αιχμή του δόρατος» του πολωνι
κού στρατού, ήταν εντελώς ανίκανο να ε
νεργήσει σε αυτό το πεδίο. Επίσης, μεγάλο
μέρος του στρατού των εισβολέων απώλε-
σε την πειθαρχία του και διαλύθηκε. Συνε
πώς, οι Πολωνοί υπέστησαν ταπεινωτική
ήττα. Οι διάφορες φάσεις της μάχης κρά
τησαν τρεις ημέρες, με τους Μολδαβούς
να καταδιώκουν και να κατακόπτουν τους
ατάκτως υποχωρούντες εχθρούς. Παράλ
ληλα, ένα βοηθητικό τμήμα του μολδαβι-
κού στρατού εξόντωσε πλήρως μια βιαστι
κά στρατολογημένη πολωνική δύναμη,
που εστάλη για να βοηθήσει στην υποχώ
ρηση των φιλιών στρατευμάτων (29 Οκτω
βρίου). Ωστόσο, όταν τα πολωνικά τμήμα
τα, που διατήρησαν τη συνοχή τους, βρέ
θηκαν σε ανοικτό πεδίο, κατάφεραν να ε-
πωφεληθούν του βαρέος ιππικού και να α
ναχαιτίσουν τις επιθέσεις των διωκόντων.
Παρά τις προσπάθειες του Στεφάνου να ε-
μπλέξει τους Πολωνούς σε μια μάχη μέ-
χρις εσχάτων, οι τελευταίοι υποχώρησαν
με τάξη στην Πολωνία, αποφεύγοντας την
πλήρη καταστροφή. Οι απώλειες του πο
λωνικού στρατού ανήλθαν σε 4.000 - 5.000
άνδρες έναντι ελάχιστων θυμάτων από τη
μεριά των Μολδαβών. Χάρη στη νίκη του, ο
Στέφανος κατάφερε να αποσπάσει την υ
πογραφή ειρήνης με πολύ ευνοϊκούς ό
ρους (Συνθήκη του Χιρλάου, Ιούνιος 1499)
και να αποσοβήσει τις πολωνικές βλέψεις
μέχρι και τον θάνατό του.
5 0 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
ναντι στη Μολδαβία, συμβούλευσε τον γιοκαι διάδοχό του Μπογκντάν Γ ’ τον Τυφλό ή
Μονόφθαλμο (1504-1517) να αποδεχτεί την
επικυριαρχία της Υψηλής Πύλης, αφού η
Μολδαβία δεν μπορούσε να σταθεί πλήρως
ανεξάρτητη εν μέσω τόσο πολλών ισχυρών
γειτόνων. Επίσης, τον παρακίνησε να ακο
λουθήσει ήπια πολιτική, έως ότου φανούν
σημάδια παρακμής της Οθωμανικής Αυτο
κρατορίας. Οι εξελίξεις επιβεβαίωσαν τον
μεγάλο ηγέτη. Η Μολδαβία επιβίωσε ως ανε
ξάρτητο ορθόδοξο κράτος, κυβερνώμενο
από εντόπιους ηγεμόνες, για πάνω από δύο
αιώνες. Παρότι οι Τούρκοι δεν εφάρμοζανκατά γράμμα τις διάφορες συνθήκες, αφού
βρίσκονταν σε θέση ισχύος, η Μολδαβία α-
πέφυγε τα μεγάλα δεινά που μάστιζαν τις
τουρκοκρατούμενες περιοχές νοτίως του
Δούναβη (χαράτσια, παιδομάζωμα κλπ.), κα
θώς οι κύριες υποχρεώσεις του πριγκιπά
του ήταν η καταβολή φόρου υποτέλειας σε
χρήματα ή και είδος και η παροχή στρατιω
τικής βοήθειας σε περίπτωση εκστρατείας.
Παράλληλα, από την εποχή του Στεφάνου κι
έπειτα η Μολδαβία γνώρισε οικονομική ανά
πτυξη, ιδίως χάρη στο εμπόριο κρασιού και
την εκτροφή βοοειδών, ενώ, παράλληλα, ανέπτυξε ιδιάζουσα τέχνη και πολιτισμό, χα
ρακτηριστικό των οποίων είναι οι εξωτερι-
κώς αγιογραφημένοι ναοί.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο
Μολδαβός ηγεμόνας ταλαιπωρήθηκε πολύ
τόσο από το τραύμα που είχε δεχθεί στο πό
δι κατά την πρώτη πολιορκία της Κιλία
(1462) όσο και από ποδάγρα. Στην αυλή του
κάλεσε πολλούς ιατρούς, αστρολόγους και
άλλους επιστήμονες, κάποιοι εκ των οποίων
άφησαν γραπτές μαρτυρίες που διαφωτί
ζουν πολλές πτυχές του χαρακτήρα του η
γεμόνα. Χαρακτηριστικά, ο ιατρός ΜατέοΜουριάνο, που εστάλη από τον Βενετό δό
γη, περιέγραψε τον Στέφανο ως έναν μορ
φωμένο, νηφάλιο και γενναιόδωρο ηγέτη,
τον οποίο οι υπήκοοί του αγαπούσαν για τον
οίκτο που επιδείκνυε αλλά και την αίσθηση
δικαιοσύνης που τον διακατείχε.
Οι πράξεις του Στεφάνου επιβεβαιώ
νουν αυτούς τους χαρακτηρισμούς. Σύμφω
να με την παράδοση, ο Στέφανος έκτισε 44
ναούς και μοναστήρια, ένα για κάθε νίκη
του, κυρίως στα βόρεια της χώρας. Σύμφω
να με τον Γιάν Ντιούγκος, μετά τη μεγάλη
νίκη του στο Βασλούι, αντί να προβεί σε πανηγυρισμούς, νήστεψε για 40 ημέρες, κατα-
0 Στέφανος ο Μέγας ως άγιος της εκκλησίας της Ρουμανίας.
ναλώνόντας μόνο ψωμί και νερό και απαγο
ρεύοντας σε όλους να αποδώσουν τη νίκη
στον ίδιο, αφού θεωρούσε ότι αυτή οφειλό-
ταν μόνο στον Θεό. Επίσης, εξόφλησε τα
χρέη του Αγίου Ορους προς την Υψηλή Πύ
λη, ενώ με δικές του δωρεές ανακαινίστη
καν οι ερειπωμένες αγιορείτικες μονές Γρη-
γορίου και Ζωγράφου.
Κατά τους τελευταίους μήνες της ζωής
του Στεφάνου η υγεία του επιδεινώθηκε ρα
γδαία. Οι ιατροί δεν μπορούσαν να θεραπεύσουν το παλιό τραύμα, ενώ η ποδάγρα ο
δηγούσε σε παράλυση των άκρων. Στις 30
Ιουνίου 1504 στη Σουτσεάβα, ο Μολδαβός
ηγεμόνας υπεβλήθη σε καυτηριασμό του
τραύματος. Η επέμβαση αυτή είχε τα αντί
θετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα,
με συνέπεια ο γηραιός ηγεμόνας να αποβιώ-
σει δύο ημέρες αργότερα, το πρωί της 2ης
Ιουλίου, μέσα σε φρικτούς πόνους.
Εν κατακλείδι, αξίζει να παρατεθεί ένα
απόσπασμα από τον Μολδαβό χρονικογρά
φο Γκριγκόρε Ουρέκε (1590-1647), που συ
νοψίζει τη λαοφιλία του μεγάλου ηγέτη:«(σ.σ. ο Στέφανος) ετάφη στη Μονή της
Πούτνα εν μέσω θλίψης και δακρύων όλων
των κατοίκων, που τον θρήνησαν σαν πατέ
ρα. Ηξεραν ότι έχαναν όχι μόνο έναν ηγέτη,
αλλά κυρίως έναν ευεργέτη. Μετά τον θά
νατό του, τον αποκάλεσαν «Στέφανο τον
Αγιο», όχι επειδή (σ.σ. θεωρούσαν ότι) η ψυ
χή του ήταν στα χέρια του Θεού, αφού ήταν
ένας άνθρωπος με αμαρτίες, αλλά λόγω των
μεγάλων κατορθωμάτων του».
Το 1992 η Ρουμανική Ορθόδοξη Εκκλη
σία αναγνώρισε τον Μολδαβό ηγεμόνα ως
«Αγιο» και η μνήμη του εορτάζεται στην επέτειο του θανάτου του, τη 2α Ιουλίου. Ξ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Ορος σλαβικής προέλευσης που δινόταν στους ηγεμόνες της Βλαχίας και της Μολδαβίας και ο οποίος σήμαινε τον αρχηγό των πολεμιστών που συγκέντρωνε τη στρατιωτική και δικαστική αρχή.2. Οι νομάδες της στέπας εκστράτευαν πάντοτε συνοδευόμενοι από έναν μεγάλο
αριθμό αλόγων, ώστε να μπορούν, ανά πάσα στιγμή, να έχουν διαθέσιμα ξεκούραστα ζώα, πλεονέκτημα που αύξανε κατά πολύ την κινητικότητα των στρατευμάτων τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
(1)Ντέιβιντ Νίκολ - Ανγκους Μακμπράιντ: Η ΚΑΤΑΛΗΨΙΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ 1000-1568, Eurobooks- Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα, 1995.(2) Νικολάε Στοϊτσέσκου: ΔΡΑΚΟΥΛΑΣ, ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή,Αθήνα, 1992.(3) Νίκος Γίαννόπουλος: ΔΡΑΚΟΥΛΑΣ, Ο «ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟΣ» ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ, εκδόσεις Περισκόπιο, Αθήνα, 2006.(4) Εκτωρ - Ευάγγελος Χαράτσης: ΤΟ ΞΙΦΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ, Εκδόσεις Περισκόπιο, Αθήνα, 2011.(5) Peter F. Sugar: Η ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ (1354-1804), Τόμος Β', εκδόσεις Σμίλη, Αθήνα, 1994.(6) R. Rosetti: STEPHEN THE GREAT OF MOLDAVIA AND THE TURKISH INVASION (1457-1504), The Slavonic Review, Vol. 6, No. 16, January 1927.(7) Jonathan Eagles: THE REIGN, CULTURE AND LEGACY OF STEFAN CEL MARE, VOIVODE OF MOLDOVA: A CASE STUDY OF ETHNOSYMBOLISM IN THE ROMANIAN SOCIETIES, volume 1, Institute of the Archaelogy, University College London, 2011.(8) Vlad Georgescu: THE ROMANIANS: A HISTORY, Ohio State University Press, Columbus, 1991.(9) James Samueison: ROUMANIA PAST AND PRESENT, London Longmans, Green, and Co., 1882.(10) William Miller, M.A. (Oxon.): THE BALKANS: ROUMANIA, BULGARIA, SERVIA AND MONTENEGRO, G.P. Putnum’s Sons, New York, 1907.(11) Stephen Turnbull: THE OTTOMAN EMPIRE 1326- 1699.(12) http://en.wikipedia.org(13) http://el.wikipedia.org
(14) http://commons.wikimedia.org(15) Διάφορες ιστοσελίδες του διαδικτύου.
ARE YOU ?Ενας χαμογελαστός Βρετανός στρατιώτης προσπαθεί να πείσει πως η στρατιωτική ζωή δεν είναι παρά μια ευχάριστη απόδραση από τη βαρετή καθημερινότητα.
με διαφόρους τρόπους. Υπό την έννοια
αυτή, ο Μεγάλος Πόλεμος επανακαθόρι
σε τον ρόλο της αφίσας ως ένα από τα α
ποδοτικότερα εργαλεία μαζικής χειραγώ-
γησης.
Την περίοδο 1914-1918 τυπώθηκαν ε
κατομμύρια αφίσες αμέσου ή εμμέσουπροπαγανδιστικού περιεχομένου, απευ
θυνόμενες κατά βάση στον άμαχο πληθυ
σμό. Βασική τους αποστολή ήταν η ενη
μέρωση, η ενίσχυση της εθνικοπατριωτι-
κής συνείδησης, η συσπείρωση γύρω από
τις ηγεσίες και τις επιλογές τους, η δαιμο-
νοποίηση των αντιπάλων, η εντατικοποίη
ση της βιομηχανικής και αγροτικής παρα
γωγής, η εξοικονόμηση οικονομικών και
άλλων πόρων κλπ. Ειδικά για τα κράτη
που δεν εφάρμοζαν υποχρεωτική στρά
τευση, όπως η Βρετανία και οι ΗΠΑ, μια
από τις βασικότερες προτεραιότητες α-ποτέλεσε η προσέλκυση εθελοντών για
στρατιωτική υπηρεσία. Η συνθηματολο
γία και εν γένει η οπτική γλώσσα που χρη-
σιμοποιήθηκε από τις «στρατολογικές»
αυτές αφίσες παρουσιάζει εξαιρετικό εν
διαφέρον, αγγίζοντας ενίοτε ορισμένες
ευαίσθητες χορδές της ανθρώπινης ψυ
χολογίας.
Η PRC ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣΜέχρι το 1914, η Βρετανία δεν διέθε
τε παρά έναν σχετικά περιορισμένο επαγ
γελματικό στρατό, καθώς η κοινή γνώμη
ήταν παραδοσιακά αντίθετη στην υπο
χρεωτική στράτευση. Με την έναρξη του
πολέμου (4 Αυγούστσυ 1914) ο Βρετανός
πρωθυπουργός Χέρμπερτ Ασκουιθ όρισε
ως υπουργό Πολέμου (1) έναν αναγνωρι
σμένο στρατάρχη, τον λόρδο Οράτιο Κί-
τσενερ. Ο Κίτσενερ ήταν ο πρώτος στρα
τιωτικός που αναλάμβανε τον συγκεκρι
μένο θώκο και ένας από τους ελάχιστουςπου διέβλεψε την ένταση, τη διάρκεια και
κατά συνέπεια τις απώλειες που θα προ-
καλούσε η σύγκρουση. Συνεπώς, αντιλαμ
βανόταν πως ο τακτικός στρατός δεν
μπορούσε να αναλώσει τις περιορισμένες
δυνάμεις του εμπλεκόμενος άμεσα σε ε
πιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας, αλλά αντι-
θέτως όφειλε να αποτελέσει την οργανω
τική, διοικητική και εκπαιδευτική βάση
πάνω στην οποία θα θεμελιωνόταν ένα
νέο σύγχρονο στράτευμα στο μέγεθος
του γαλλικού ή του γερμανικού. Με τον
στόχο αυτό, ο Κίτσενερ άρχισε να υλοποιεί ένα σχέδιο για τη συγκρότηση του με
γαλύτερου εθελοντικού στρατού στη
βρετανική ιστορία (2).
Προκειμένου να υποστηρίξει την προ
σπάθεια αυτή, η βρετανική κυβέρνηση
συγκρότησε την Κοινοβουλευτική Επι
τροπή Στρατολόγησης (Parliamentary
Recruitment Committee - PRC). Τελώντας
υπό την προεδρία του ίδιου του Ασκουιθ,
η 30μελής διακομματική αυτή επιτροπή ε
πικεντρώθηκε στην ενίσχυση της εθελο
ντικής στράτευσης μέσω της αξιοποίησης
των υφιστάμενων κομματικών προπαγανδιστικών μηχανισμών. Υπό τις οδηγίες
της, ένας «στρατός» από «ακτιβιστές» ε-
πιδόθηκε σε μια πρωτόγνωρη επικοινω-
νιακή εκστρατεία, οργανώνοντας ομιλίες,
παραστάσεις, παρελάσεις και άλλα δρώ
μενα, διανέμοντας έντυπο υλικό, δημοσι
εύοντας άρθρα και καταχωρήσεις στον
Τύπο, διενεργώντας αφισοκολλήσεις κλπ.
Μεταξύ των ενεργειών αυτών ήταν
και η επιμέλεια του σχεδιασμού και της
κυκλοφορίας μιας σειράς αφισών. Τα πρώ
τα παραδείγματα δεν ήταν παρά απλές α
νακοινώσεις (συνήθως με μονόχρωμο ήδίχρωμο κείμενο) που αρκούντο στην πα
ροχή βασικών οδηγιών για την κατάταξη
και ενίοτε στη φιλοξενία κάποιων συνθη
μάτων. Γρήγορα όμως η μορφή και το πε
ριεχόμενό τους εξελίχθηκε, προσδίδο
ντας μια πρωτοφανή διάσταση στην προ
παγάνδα. Εχοντας συγκεντρώσει ένα επι
τελείο από καταξιωμένους εικαστικούς,
γραφίστες, κειμενογράφους, διαφημι
στές, λιθογράφους και άλλους ειδικούς
και υιοθετώντας πρωτοποριακές τεχνι
κές θετικής -αλλά και αρνητικής- προπα
γάνδας, η PRC απευθυνόταν στον μέσοΒρετανό προσελκύοντας ή πειθαναγκά-
ζοντάς τον να καταταγεί. Πράγματι, ο δι
εισδυτικός τρόπος με τον οποίο πολλές
από τις αφίσες αυτές έθιγαν τον βρετανι
κό καθωσπρεπισμό ήταν ριζοσπαστικός
για την εποχή. Η προσεκτική επιλογή των
θεμάτων και η άρτια απόδοσή τους, η αρι
στοτεχνική σύνθεση εικονικών και λεκτι
κών μηνυμάτων, οι μελετημένες χρωματι
κές και σχηματικές αποδόσεις, όλα είχανεπιλεγεί και συνδυαστεί με στόχο τον βα
θύ συναισθηματικό επηρεασμό του θεα
τή και τη σχεδόν «ανακλαστική» πρόκλη
ση της επιθυμητής αντίδρασης, δηλαδή
την προσέλευση στο πλησιέστερο στρα
τολογικό γραφείο.
Κατά τους πρώτους μήνες του πολέ
μου, οι αφίσες της PRC προσπάθησαν να
προβάλουν τη στρατιωτική θητεία ως μια
ευχάριστη απόδραση από την καταθλιπτι-
κή καθημερινότητα των βρετανικών πό
λεων. Ηταν ακόμα η εποχή που όλοι πί
στευαν πως μέχρι τα Χριστούγεννα οιστρατιώτες θα επέστρεφαν στα σπίτια
τους φορτωμένοι με παράσημα και εμπει
ρίες. Στις αφίσες αυτές πρωταγωνιστού
σαν συνήθως καλοντυμένοι και χαμογε
λαστοί ένστολοι, «ευτυχισμένοι και ικανο
ποιημένοι» από τη νέα τους ζωή, σε αντι
παραβολή με τον θεατή, ο οποίος καλείτο
να αναρωτηθεί για τη δική του. Αντίθετα
με τους Γάλλους, οι Βρετανοί εικονογρά-
φοι σπάνια αποτύπωναν εικόνες πεδίων
μάχης και ηρωικών αλλά ταλαιπωρημένων
στρατιωτών, αποφεύγοντας έτσι οποιου-
δήποτε είδους συνειρμό με τους κινδύνους και τις κακουχίες που συνεπαγόταν
η μάχιμη υπηρεσία.
Οι εικόνες που εμφάνιζαν τη στρατιω
τική ζωή ως ευχάριστο «περίπατο» βρί
σκονταν σε απόλυτη σύμπνοια με το γενι
κότερο κύμα πατριωτικού ενθουσιασμού
που επικρατούσε το δεύτερο εξάμηνο
του 1914, παρασύροντας εκατοντάδες χι
λιάδες νεαρούς εθελοντές. Μέχρι τα τέ
λη Σεπτεμβρίου, στα στρατολογικά γρα
φεία είχαν προσέλθει 750.000 άνδρες,
ενώ τον Ιανουάριο του 1915 ο αριθμός
τους έφθασε το ένα εκατομμύριο. Ασφαλώς, η μαζικότητα αυτή δεν οφείλεται α
ποκλειστικά στο πατριωτικό πνεύμα. Κα
θοριστικό ρόλο έπαιξαν και οι ισχυρές
κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις που α
ντιμετώπιζαν ευρύτατα στρώματα της
βρετανικής κοινωνίας. Οι παραγκουπό-
λεις στις παρυφές των βιομηχανικών κέ
ντρων ασφυκτιούσαν από τη συγκέντρω
ση χιλιάδων εξαθλιωμένων ανειδίκευτων
εργατών. Για τους ανθρώπους αυτούς, η
κατάταξη δεν αντιπροσώπευε απλώς μια
επαγγελματική διέξοδο, αλλά και την ά
μεση αναβάθμιση των τραγικών συνθηκών καθημερινής διαβίωσής τους. Δυστυ-
5 4 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
της Πατρίδας» (King and Country) ή ακόμα και της σημαίας, η εικόνα της οποίας
κυριάρχησε αποδεικνύοντας τη διαχρο-
νικότητά της ως εθνικό σύμβολό με ι
σχυρή συναισθηματική φόρτιση. Οταν η
παρουσία της δεν ήταν εφικτή, την ανα
πλήρωναν τα εθνικά χρώματα (κόκκινο,
λευκό και μπλε). Σταδιακά άρχισαν επί
σης να χρησιμοποιούνται μηνύματα άμε
σου προσωπικού χαρακτήρα και όρους
όπως «χρέος» και «υποχρέωση» τα ο
ποία συνδυάζονταν με όλο και πιο έντο
νες εικόνες.
Ενα από τα διαχρονικότερα παραδείγματα της συγκεκριμένης προσέγγι
σης αποτελεί η πασίγνωστη αφίσα με τη
μορφή του ίδιου του Κίτσενερ, ο οποίος
με βλοσυρό ύφος και τον δείκτη προτε
ταμένο απευθύνεται προς τον θεατή. Η
εικόνα σχεδιάστηκε από τον Αλφρεντ
Λητ και δημοσιεύθηκε αρχικά τον Σε
πτέμβριο του 1914 στο εξώφυλλο του ε
βδομαδιαίου περιοδικού «Γνώμη του
Λονδίνου» («London Opinion»). Η ρεαλι
στική απόδοση της αυστηρής φυσιογνω
μίας του Κίτσενερ, ενός προσώπου με α
διαμφισβήτητο κύρος, και η καθηλωτικήαμεσότητα με την οποία φέρνει προ των
ευθυνών του τον μεμονωμένο θεατή,
προκάλεσε τέτοια αίσθηση, ώστε όχι μό
νο ανατυπώθηκε ως αφίσα δεκάδες φο
ρές (με διάφορες συνοδευτικές λεζά
ντες) αλλά αναδείχθηκε επίσης σε μία
από τις πλέον συμβολικές εικόνες του
πολέμου.
Η απήχηση της εικόνας ήταν τέτοια
ώστε τις επόμενες δεκαετίες αποτέλεσε
αντικείμενο αναρίθμητων μιμήσεων. Μια
από τις γνωστότερες αντιγραφές είναι
αυτή με τον θείο Σαμ και την επίκληση«Σε θέλω για τον Στρατό των ΗΠΑ». Εχο
ντας αρχικά κυκλοφορήσει ως εξώφυλ
λο του τεύχους της 6ης Ιουλίου 1916 του
αμερικανικού περιοδικού «Εβδομαδιαίο
του Λέσλυ» («Leslie's Weekly»), που εξέ
διδε ο εκδότης και εικονογράφος Φρανκ
Λέσλυ, το πορτρέτο αυτό του αμερικανι
κού πατριωτισμού φιλοτεχνημένο από
τον Τζέιμς Μοντγκόμερυ Φλαγκ ανατυ
πώθηκε ως αφίσα σε περίπου τέσσερα ε
κατομμύρια αντίτυπα μεταξύ 1917 και
1918! Οπως και η αφίσα με τον Κίτσενερ,
η εικόνα αναπαράχθηκε εκατοντάδεςφορές τις επόμενες δεκαετίες.
Πολλοί, ωστόσο, παρέμεναν ασυγκί
νητοι από τα συναδελφικά χαμόγελα και
τις αστραφτερές στολές, και δεν διέθε
ταν ιδιαίτερη πατριωτική ευθιξία, ιδιαί
τερα από τη στιγμή που ο απόηχος από
τον τρόμο και τη φρίκη των χαρακωμά
των είχε αρχίσει να επιστρέφει στη Βρε
τανία μαζί με τους τραυματίες και τους
ακρωτηριασμένους. Σύμφωνα με τις χειρότερες προβλέψεις του βρετανικού ε
πιτελείου, οι 85.000 άνδρες της Βρετανι
κής Εκστρατευτικής Δύναμης (British
Expeditionary Force - BEF) που μετέβη-
σαν στη Γαλλία στις αρχές Αυγούστου θα
έχαναν το 40% της δύναμής τους κατά
το πρώτο εξάμηνο της σύγκρουσης.
Στην πραγματικότητα, μόνο κατά τους
τρεις πρώτους μήνες, οι απώλειες έφτα-
σαν τους 90.000 άνδρες, για να αγγίξουν
ως τα μέσα του 1915 (πριν τις μεγάλες ε
πιχειρήσεις του φθινοπώρου) τον εφιαλ
τικό αριθμό των 375.000! Με τις αρχικές
προσδοκίες για τη διάρκεια του πολέ
μου να έχουν διαψευσθεί παταγωδώς, ο
ρυθμός προσέλευσης νέων εθελοντώνάρχισε να φθίνει με ρυθμούς γεωμετρι
κής προόδου. Αλλά και από όσους περ
νούσαν τελικά τις πύλες των στρατολο
γικών γραφείων, ένα σημαντικότατο πο
σοστό απορριπτόταν κατά τους ιατρι
κούς ελέγχους. Την ίδια στιγμή, οι διοι
κητές του BE F πύκνωναν τις αγωνιώδεις
Το έργο του Φλαγκ με τίτλο «Σε θέλω για τον Στρατό των ΗΠΑ» αποτελεί πιθανότατα τη γνωστότερη στρατολογική αφίσα παγκοσμίως. Αξίζει να σημειωθεί πως προσπαθώντας να
αποφύγει τα έξοδα που συνεπαγόταν η αμοιβή ενός μοντέλου, ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε την ίδια του τη μορφή για να απεικονίσει τον θείο Σαμ!
IFOR U.S.ARMY N E A R E S T R E C R U I T IN G ST A TIO N
Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι ΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 5 5
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
J O I N V O O R C O U N T R Y ’ S A R M Y !GOD SAVE THE KING
Reproduced by peimnnon of LONDON OPINION
j r & m s w e m ioar uni mrttw οιώ hri M n t v mirtulm J t y n h f ik i i«fIrtaiPrtir.iTOminUainiiiiniii'Onr<i
(jfmratmjor
εκκλήσεις τους για ολοένα και περισσό
τερες ενισχύσεις.
Υπό την πίεση αυτή, ήδη από την άνοι
ξη του 1915 είχε αρχίσει να συζητείται το
ενδεχόμενο επιβολής υποχρεωτικής
στράτευσης, αν και μπροστά στις θυελ
λώδεις αντιδράσεις που αναμενόταν να
προκαλέσει, η λήψη του μέτρου αναβλή
θηκε προσωρινά. Αποφασίστηκε όμως ως
πρώτο βήμα, στις 15 Ιουλίου 1915, η δημι
ουργία ενός εθνικού μητρώου στο οποίο
κληθήκαν να καταγραφούν όλοι οι αρρέ-
νες 15-65 ετών. Τα αποτελέσματα της απο-γραφής εμφάνιζαν τον συνολικό αριθμό
των στρατευσίμων να ανέρχεται σε 5,5 ε
κατομμύρια, με άλλους 500.000 να εισέρ
χονται ετησίως στη συγκεκριμένη ηλικια-
κή ζώνη. Ωστόσο, πριν ληφθεί οποιοδή-
ποτε μέτρο, αποφασίστηκε η προπαγανδι
στική στοχοποίηση του συγκεκριμένου
κοινού με μια ένταση που θα κλιμακωνό
ταν όσο ποτέ άλλοτε.
Για την κλιμάκωση αυτή, οι αφίσες της
PRC υιοθέτησαν πιο διεισδυτικές μεθό
δους. Προφανώς η παρουσίαση της θη
τείας ως ψυχαγωγικής απόδρασης δενπροκαλούσε πλέον παρά μόνο ειρωνικά
χαμόγελα, ενώ και η απήχηση της δόξας
του βασιλιά και της πατρίδας -χωρίς να ε-
γκαταλείπεται- είχε και αυτή μειωθεί ση
μαντικά. Ετσι, οι σχεδιαστές επικεντρώ
θηκαν σε νέες τακτικές, επιδιώκοντας τη
βίαιη ψυχολογική πρόκληση του ακροατη
ρίου μέσω της πρόκλησης συναισθημά
των ντροπής, αυτοκριτικής, αγανάκτη
σης, οργής κλπ. Χαρακτηριστικό παρά
δειγμα αποτελεί η 125η αφίσα της PRC με
πρωταγωνιστή τον Τζων Μπούλ, τον Βρε
τανό «ομόλογο» του θείου Σαμ. Με τονδείκτη προτεταμένο όπως ο Κίτσενερ, ο
μ ε σ ο κ ο π ο ς
Μπούλ καταδει
κνύει την απου
σία του θεατή
από τη γραμμή
του καθήκο
ντος, υπαινισ-σόμενος πως α
κόμα και εκεί
νος, παρά την προχωρημένη ηλικία του,
είναι παρών στον κοινό αγώνα.
Σε άλλες περιπτώσεις, τα αισθήματα
ενοχής ανασύρονται μέσα από την προ
βολή των γερμανικών ακροτήτων (πραγ
ματικών ή φημολογούμενων) έναντι των
ανυπεράσπιστων αμάχων. Αντλώντας τη
θεματολογία τους από τα θύματα της
γερμανικής εισβολής στο ουδέτερο Βέλ
γιο, τον βομβαρδισμό των βρετανικών πα
ραλιακών πόλεων Σκάρμποροου, Γουί-τμπυ και Χάρτλεπουλ στις 16 Δεκεμβρίου
1914 (3), τη βύθιση του επιβατικού πλοίου
«Lusitania» (4) ή τη σύλληψη κάποιων Βρε
τανών ψαράδων στη Βόρεια θάλασσα, η
συγκεκριμένη ρητορική αποσκοπούσε
στην αναμόχλευση αισθημάτων αγανά
κτησης, και προέβαλλε ως επιτακτική την
ανάγκη αποκατάστασης των εικονιζόμε-
νων αδικιών και τιμωρίας των υπευθύνων.
Οι Γερμανοί, όντας επικεφαλής των Κε
ντρικών Δυνάμεων, αποτέλεσαν τον απο
κλειστικό στόχο της προπαγάνδας των
κρατών της Αντάντ. Ωστόσο, αντίθετα μετους Αμερικανούς που κατέφευγαν στην
εικονογραφική δαιμονοποίησή τους με έ
ναν μάλλον χονδροειδή τρόπο, η PRC ε-
στίασε στο δράμα των αμάχων, επιδιώκο
ντας περισσότερο τη συγκίνηση του κοι
νού και λιγότερο τον αιφνιδιασμό του με
σοκαριστικές εικόνες. Ταυτόχρονα, σε μια
δεύτερη ανάγνωση, οι αφίσες υπαινίσσο
νταν πως, αν ο θεατής δεν έκανε κάτι για
να τις σταματήσει, οι γερμανικές επιθέ
σεις απλώς θα επαναλαμβάνονταν. Και
την επόμενη φορά στόχο μπορεί να απο-
τελούσε ο ίδιος, η οικογένεια ή το σπίτιτου, το οποίο κινδύνευε να σωριαστεί σε
(1)Η πασίγνωστη εικονογράφηση του Λητ ανατυπώθηκε δεκάδες φορές με διάφορες συνοδευτικές λεζάντες.(2) Εργο του Τζούλιους Ενγκελχαρντ με τίτλο «Πρέπει να ενταχθείς στη Ράιχσβερ», που κυκλοφόρησε το 1919 για την επάνδρωση της νεοϊδρυθείσας Reichswehr, του στρατιωτικού σώματος που κατά την περίοδο 1919-1935, αποτέλεσε τον πρόγονο της Wehrmacht.(3) Αφίσα των Μπολσεβίκων από την εποχή του Ρωσικού Εμφυλίου (1920) με τίτλο «Κατατάχθηκες εθελοντής;», του Ντμίτρυ Μούρ.(4) «Γιατ/ δεν είσαι στον Στρατό;»
ρωτά η μορφή στην αφίσα των Λευκών αντεπαναστατών.(5) Δύο ορφανά έξω από το κατεστραμμένο σπίτι τους μετά τον βομβαρδισμό του Σκάρμποροου. Με προπαγανδιστικούς όρους, η εικόνα αναμφίβολα προκαλεί έντονα συναισθήματα συγκίνησης, αγανάκτησης, αλλά και φόβου.
ερείπια όπως ακριβώς τα σπίτια που εικο-
νίζονταν στις αφίσες. Ετσι, παρότι σε
πρώτο επίπεδο η συγκεκριμένη προπα
γάνδα αναφερόταν στην ανάγκη προστα
σίας των αμάχων, στόχευε επίσης στην
καλλιέργεια του φόβου, του ισχυρότερουελατηρίου στην ανθρώπινη ψυχολογία.
Το κλασικότερο παράδειγμα αφίσας
αρνητικής προπαγάνδας της PRC, λόγω
των εξαιρετικά ισχυρών ενοχικών συναι
σθημάτων που προκαλεί, είναι το έργο
του Σαβίλ Λούμλεϋ με τίτλο «Μπαμπά τι
έκανες ΕΣΥ στον Μεγάλο Πόλεμο;». Πρό
κειται για μια φαινομενικά απλή, αλλά
ταυτόχρονα εξαιρετικά «δυνατή» εικονο-
γραφική αφήγηση μέσω της οποίας ο
Λούμλεϋ απευθύνεται σε όσους επέμε
ναν να απολαμβάνουν την ασφάλεια που
τους εξασφάλιζε η θυσία των συμπατριωτών τους, υπογραμμίζοντας τις απώτερες
N? 2 W ykeham Stree t SCARBOROUGH a fter the German bombardment on Dec? 16 Ά It was the Home o fa Working Man. fou r People were k illed in this house m inding the WeogediS.andTm> C hildren, the youngest aged5 .
78 Women &. Children were Killed and 228Women& Children were wounded by the German Raiders
ENLIST NOW
561ITPATIQTIKH UTOPIA
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
(1) Λέγεται πως ο «θόρυβος» που προκάλεσε η αφίσα του Λούμλευ ήταν τέτοιος ώστε αρχικά (το 1915) ακόμα και ο ίδιος δεν ήθελε να σχετίζεται με το έργο.(2) Αφίσα του Κιάλεϊπου κυκλοφόρησε από την P R C t o v Μάιο του 1915.(3) Προσπαθώντας να κάμψει τα προστατευτικά ένστικτα κάθε μητέρας για το παιδί της, η εικονιζόμενη αφίσα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της «υπόγειας» προπαγάνδας.
ατή, ο οποίος μπορεί να μαντέψει την α
πάντηση: «τίποτα». Αυτό ακριβώς το
βλέμμα είναι το ισχυρότερο σημείο της α-
φίσας και σε αυτό εμπεριέχεται η καθη-
λωτική της δυναμική.
Το απόγειο των προσπαθειών συναι
σθηματικού εκβιασμού προσέγγισε η κα
τηγορία των αφισών που προσπαθούσαν
να επηρεάσουν τους στρατεύσιμους απευθυνόμενες όχι στους ίδιους αλλά στα
πρόσωπα του προσωπικού, οικογενειακού
ή κοινωνικού τους κύκλου, προκειμένου
να ασκήσουν εκείνα τις πιέσεις. Η συγκε
κριμένη προσέγγιση λειτουργούσε ως κα-
ταλύτης, αφενός διότι οι παραινέσεις του
στενού περίγυρου κάθε προσώπου ασφα
λώς έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα από την
«ανώνυμη» κρατική προπαγάνδα και αφε
τέρου διότι ανέτρεπαν ένα από τα ισχυ
ρότερα αντικίνητρα της κατάταξης, την
ύπαρξη οικογενειακών δεσμεύσεων. Με
άλλα λόγια, θα ήταν δυσκολότερο για έναν άνδρα να αποφύγει τη στράτευση με
το επιχείρημα (ή την πρόφαση) πως οφεί
λει να στηρίζει τους οικείους του, τη στιγ
μή που εκείνοι οι ίδιοι θα τον προέτρεπαν
να καταταγεί.
Την «υπόγεια» αυτή προπαγάνδα
σκιαγραφούν ορισμένες αφίσες των αρ
χών του 1915, οι οποίες καλούν τις Βρετα-
νίδες να ωθήσουν γιούς, συζύγους, αδελ
φούς, φίλους και γνωστούς να κατατα-
γούν. Οι εικόνες αυτές, εκτός από την ε
νεργοποίηση της πατριωτικής αυταπάρ
νησης στις γυναίκες, προσπαθούσαν νατους μεταδώσουν και το μήνυμα ότι ο πό
λεμος αφορά άμεσα και εκείνες, το σπίτι,
την οικογένεια, τα αγαθά και γενικά τον
τρόπο ζωής τους, τα οποία οι άνδρες έ-
πρεπε να υπερασπιστούν. Επιπροσθέτως.
με έναν αδιόρατο τρόπο επιχειρούσαν ε
νίοτε να τους ενσπείρουν ένα αίσθημα
ντροπής για το γεγονός ότι οι δικοί τους
άνδρες δεν έσπευδαν να τις προστατεύ
σουν κατατασσόμενοι στον στρατό, όπως
ενδεχομένως έκαναν οι σύζυγοι/συγγε
νείς άλλων γυναικών.
Γνωστό παράδειγμα της εν λόγω «σχολής» είναι το έργο του Κιάλεϊ που απεικο
νίζει μια νεαρή μητέρα και τα δυο της παι
διά να κοιτούν από το παράθυρο ένα
στρατιωτικό άγημα που αναχωρεί για το
μέτωπο. Παρότι δεν καταγράφεται άμεσα
ότι ο προστάτης της οικογένειας περιλαμ
βάνεται στο συγκεκριμένο τμήμα, ο θεα
τής μπορεί βάσιμα να το υποθέσει, παρα
τηρώντας την ανησυχία και την αγωνία
που σκιάζει το βλέμμα των μελών της οι
κογένειας, αλλά και μια κάποια αίσθηση υ
περηφάνειας που μόλις διαφαίνεται. Την
ίδια στιγμή, η στάση τους υπογραμμίζει τοπόσο απροστάτευτοι νιώθουν. Η μεγαλύ
τερη κόρη έχει αγκαλιάσει τη μητέρα της,
ενώ το μικρότερο αγόρι κρέμεται από τα
ρούχα της αδελφής του. Ακόμα και σε τε-
χνοτροπικό επίπεδο, η εικόνα χαρακτηρί
ζεται από ένα «ρομαντικό» ύφος, δημι
ουργώντας την αίσθηση του «αγνού» και
«ευθραύστου» που αξίζει να προστατευ-
θεί. Παρά την ευάλωτη θέση της όμως, η
σύζυγος μιλά εκ μέρους «των γυναικών
της Βρετανίας» λέγοντας στον άνδρα της
«πήγαινε». Στη λέξη αυτή αντανακλάται ο
ηρωικός και αξιοπρεπής χαρακτήρας τηςΒρετανίδας συζύγου που ιεραρχεί το κα
λό της πατρίδας πάνω από εκείνο της οι-
κογένειάς της, και την οποία όλες οι άλ
λες πρέπει να μιμηθούν. Παρεμφερή περί-
συνέπειες της επιλογής τους. Η σκηνή
διαδραματίζεται στη μεταπολεμική Βρε
τανία, με κεντρικό πρόσωπο έναν τυπικό
μεσήλικα που απολαμβάνει τη συντροφιά
των δυο ανήλικων παιδιών του. Η οικογε
νειακή θαλπωρή διαλύεται όταν ο πρωτα
γωνιστής ερωτάται από τη μικρή του κό
ρη, η οποία διαβάζει ένα ιστορικό βιβλίο,
για τη συμμετοχή του στον πόλεμο: ο ψυχολογικός και συναισθηματικός εκβια
σμός που επιχειρείται είναι έκδηλος. Ο
φυγόστρατος κάποια στιγμή θα χρειαστεί
να εξηγήσει στα παιδιά του γιατί δεν έκα
νε τίποτα για την ελευθερία τους.
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερ
θού ν ορισμένες λεπτομέρειες και οι συμ
βολισμοί τους. Τα ενδύματα και η επίπλω
ση είναι τυπικά μιας μεσοαστικής οικογέ
νειας (της βασικής «δεξαμενής» άντλη
σης στρατευσίμων), και όχι κάποιο ιδιαιτέ
ρα χαμηλό ή υψηλό κοινωνικό στρώμα, ώ
στε ο μέσος θεατής να αισθανθεί πωςενδεχομένως η εικόνα δεν τον αφορά. Η
λέξη «ΕΣΥ» στη λεζάντα είναι γραμμένη
με υπογραμμισμένα κεφαλαία γράμματα,
καθιστώντας σαφή τον απερίφραστα προ
σωπικό χαρακτήρα της ερώτησης, χωρίς
να αφήνει κανένα περιθώριο καταφυγής
σε γενικολογίες. Το ιστορικό βιβλίο υπεν
θυμίζει πως γεγονότα και συμπεριφορές
καταγράφονται, ενώ ακόμα και ο μικρός
που παίζει με στρατιωτάκια διατυμπανίζει
με τον δικό του σιωπηλό τρόπο την έμφυ
τη τάση κάθε άνδρα προς τα όπλα και τον
πόλεμο. Ασφαλώς, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο αμήχανο και ενοχικό ύφος
του πατέρα: ενώ το ερώτημα του κοριτσι
ού παραμένει αναπάντητο, το βλέμμα του
πατέρα διασταυρώνεται με εκείνο του θ ε
ΙΤΡΑΤΙΟΤΙΙΗ UTOPIA I 5 7
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Κεμπέκ στις 3 Οκτωβρίου, οι γαλλόφωνοιδεν ήταν περισσότεροι από χίλιους (7).
Η στρατολόγηση συνεχίστηκε με βα
σική δεξαμενή τις μονάδες πολιτοφυλα
κής σε ολόκληρη τη χώρα. Στην προσπά
θεια αυτή, η αφίσα θα αποδείκνυε για μια
ακόμα φορά την αποτελεσματικότητά
της, παρότι οι περισσότερες καναδικές
στρατολογικές αφίσες δεν σχεδιάστηκαν
από κάποια εξειδικευμένη κυβερνητική
υπηρεσία αλλά από διάφορες τοπικές μο
νάδες που προσπαθούσαν να στελεχω
θούν. Ετσι, συνήθως αντανακλούσαν τις
τοπικές πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες στις περιοχές όπου εδράζονταν οι ε-
πιμέρους μονάδες. Σε πολλά σημεία, η
ρητορική τους αντέγραφε την αντίστοιχη
βρετανική (π.χ. επικλήσεις στον βασιλιά
και την πατρίδα, εννοώντας τη Βρετανία),
αν και σε γενικές γραμμές χαρακτηρίζο
νταν από συντηρητική συνθηματολογία
και «άτολμο» σχεδίασμά.
Ως τις αρχές του 1915 είχε γίνει προ
φανές ότι ο πόλεμος θα αργούσε να λήξει
και πως οι δυνάμεις του CEF θα χρειάζο
νταν διαρκείς «μεταγγίσεις». Ετσι, τον
Ιούλιο η Οτάβα αύξησε την εξουσιοδοτημένη δύναμη του σώματος στους 150.000
άνδρες, τον Οκτώβριο στους 250.000 και
με την έλευση του 1916 στους 500.000! Ο
τελευταίος αυτός αριθμός ήταν ξεκάθαρο πως δεν μπορούσε να καλυφθεί μέσω
εθελοντικής προσέλευσης, δεδομένου
ότι οι ρυθμοί κατάταξης είχαν αρχίσει να
φθίνουν ήδη από το φθινόπωρο του 1915.
Η οικονομική ύφεση, που αποτελούσε βα
σικό κίνητρο των μαζικών προσελεύσεων
κατά τους πρώτους μήνες, είχε μειωθεί
λόγω της αλματώδους ανάπτυξης της πο
λεμικής βιομηχανίας και της αναζωογόνη
σης της αγροτικής οικονομίας. Ταυτόχρο
να, ο σκεπτικισμός των γαλλόφωνων ένα
ντι του πολέμου άρχισε να εντείνεται, με
την παραδοσιακή προκατάληψη των μειονοτικών έναντι των κυβερνητικών επιλο
γών να εκφράζεται πλέον ανοικτά (8).
Η κυβέρνηση από την πλευρά της ε-
νέτεινε την προπαγανδιστική εκστρα
τεία, χωρίς ωστόσο εντυπωσιακά αποτε
λέσματα. Ετσι, στις 28 Αυγούστου 1917 ο
Μπόρντεν προχώρησε στην επιβολή υ
ποχρεωτικής στράτευσης. Παρότι το μέ
τρο χαιρετίστηκε από την αγγλόφωνη
πλειοψηφία, σι αντιδράσεις των γαλλό
φωνων υπήρξαν σφοδρότατες. Στο Μό
ντρεαλ ξέσπασαν αντικυβερνητικές δια
δηλώσεις ενώ στο Κεμπέκ απειλήθηκε ακόμα και η σωματική ακεραιότητα των
(1) Στρατολογική αφίσα του 199ου Ιρλανδοκαναδικού Τάγματος. Από τον Οκτώβριο του 1915 είχε επιτραπεί σε διάφορες πολιτικούς, κοινωνικούς, αθλητικούς και κάθε είδους συλλόγους η συγκρότηση ταγμάτων για λογαριασμό του CEF. Αλλα τάγματα συγκροτούντο βάσει καταγωγής (Δανοκαναδικό, Ιρλανδοκαναδικό Τάγμα κλπ.), άλλα βάσει θρησκείας, επαγγελματικού ή κοινωνικού συσχετισμού κλπ.(2) Αφίσα που κυκλοφόρησε στο Δουβλίνο
από τον Βρετανικό Στρατό με στόχο την προσέλκυση των νεαρών Ιρλανδών.(3) Προσπαθώντας να προσελκύσει τους γαλλόφωνους στον στρατό, η κυβέρνηση ανέθεσε σε αναγνωρισμένους και εμπειροπόλεμους γαλλόφωνους αξιωματικούς να συγκροτήσουν ξεχωριστά τάγματα, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση του 150 Τάγματος Καραμπινιέρων υπό τον αντισυνταγματάρχη X. Μπαρέ. Ακόμα και στις περιπτώσεις αυτές, όμως, η ανταπόκριση ήταν εξαιρετικά περιορισμένη. Οι Γαλλοκαναδοί αποτελούσαν το 30% του γενικού πληθυσμού αλλά μόνο το 4% των εθελοντών.
(4) Ο θείος Σαμ προτείνει το όπλο προς τον θεατή σε αυτή την αφίσα του 1917.(5) Αφίσα της Πατριωτικής Εταιρίας για την επιστράτευση του 1917. Η ρητορική της επικεντρώνεται στις θηριωδίες του εχθρού.(6) Πατώντας στις δυο πλευρές των Δαρδανελίων, ένας Αυστραλός στρατιώτης καλεί τους συμπατριώτες του να τον υποστηρίξουν.
στρατολόγων! Μπροστά στις εξελίξεις
αυτές τον Οκτώβριο του 1917 διαλύθηκε
το Κοινοβούλιο και προκηρύχθηκαν ε
κλογές για τις 17 Δεκεμβρίου με βασικό
ερώτημα την επιστράτευση. Το (αναμενόμενο) αποτέλεσμα δικαίωσε την κυ
βέρνησ η και έτσι τον Ιανουάριο του 1918
η πρώτη σειρά στρατευσίμων (περί τους
400.000 ανύπαντρους και άτεκνους άν
δρες ηλικίας 20-34) κλήθηκε στα όπλα.
Ωστόσο, παρά το αποτέλεσμα των εκλο
γών, η επιστράτευση αντιμετωπίστηκε
με δυσπιστία από όλους, ανεξαρτήτως
καταγωγής ή γλώσσας.
Σταδιακά, οι αντιδράσεις αναζωπυρώ
θηκαν. Στα τέλη Μαρτίου του 1918 διαδη
λωτές πυρπόλησαν στρατολογικά γρα
φεία στο Κεμπέκ ενώ την 1η Απριλίου στοΤορόντο ο στρατός υποχρεώθηκε να α-
3CANAOIENS FRANCAISENROLSΖ V0US AU
I50 — Ca r a b i n i er s
SPWIHCZ! ZHftQptlTE
6 0 1 Σ ΤΡ Α ΤΙ ΩΤ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο ΡΙ Α
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
«Καταλάβαμε τον Λόφο, έλα και βοή&ησέ μας να τον κρατήσουμε». Οι εικονιζόμενοι έκαναν το καθήκον τους, ο ένας μάλιστα χάνοντας τη ζωή του. Το βάρος τώρα πέφτει στους ώμους του &εατή να εκτελέσει και αυτός το δικό του.
νοίξει πυρ εναντίον των διαμαρτυρόμε-
νων σκοτώνοντας τέσσερα άτομα! Ακόμα
και όταν η κρίση εκτονώθηκε, οι διχαστι
κές της συνέπειες είχαν στιγματίσει ανε
ξίτηλα την καναδική κοινωνία. Και όλα
αυτά για δυσανάλογα μικρό αντίκρισμα:από τους 620.000 άνδρες που συνολικά υ
πηρέτησαν στο CEF, οι επίστρατοι δεν ή
ταν περισσότεροι από 108.000, εκ των ο
ποίων μόνο 48.000 έφθασαν τελικά στη
Γαλλία -και από αυτούς μόνο 24.000 έλα
βαν το βάπτισμα του πυρός πριν την ορι
στική κατάπαυση των εχθροπραξιών τον
Νοέμβριο του 1918.
Οπως ο Καναδάς, έτσι και η Αυστρα
λία βρέθηκε στο πλευρό της Βρετανίας
από την πρώτη ημέρα του πολέμου. Η ε
πιλογή αυτή του φιλελεύθερου πρωθυ
πουργού σερ Τζόζεφ Κούκ εξέφραζε απόλυτα την επιθυμία των Αυστραλών, οι
οποίοι σε πολύ μεγάλο ποσοστό είχαν
γεννηθεί στη Βρετανία και διατηρούσαν
ισχυρότατους συναισθηματικούς δε
σμούς με αυτήν (9). Καθώς στη χώρα δεν
υπήρχε παρά μια αναιμική πολιτοφυλακή,
η αυστραλιανή κυβέρνηση ενθάρρυνε τη
συγκρότηση ενός εθελοντικού σώματος,
της Αυστραλιανής Αυτοκρατορικής Δύ
ναμης (Australian Imperial Force - AIF). Η
AIF ξεκίνησε τη στρατολόγηση εθελο
ντών στις 10 Αυγούστου 1914, πετυχαίνο
ντας τη συγκέντρωση μιας δύναμης περίπου 20.000 ανδρών. Κατ’ αντίστοιχο τρό
πο, στη Νέα Ζηλανδία συγκροτήθηκε η
Νεοζηλανδική Εκστρατευτική Δύναμη
(New Zealand Expeditionary Force - NZEF),
αποτελούμενη από 8.500 άνδρες. Μέσα
σε δύο μήνες από την έναρξη του πολέ
μου οι Νεοζηλανδοί έφθασαν στην Αυ
στραλία, απ’ όπου μαζί με τους συναδέλ
φους του AIF απέπλευσαν για την Αίγυ
πτο. Με την άφιξή τους εκεί συνενώθηκαν στο Αυστραλιανό-Νεοζηλανδικό Σώ
μα Στρατού (Australian New Zealand Army
Corps -ANZAC).
Στην Αυστραλία η στρατολόγηση διε-
νεργήθηκε βάσει γεωγραφικών διαμερι
σμάτων και παρέμεινε εθελοντική μέχρι
και τα τέλη του πολέμου. Προσπαθώντας
να την υποστηρίξουν, μια σειρά από επί
σημους και ανεπίσημους φορείς σχέδια
σαν και κυκλοφόρησαν μεγάλο αριθμό α-
φισών, οι οποίες στην πλειοψηφία τους α-
ναπαρήγαγαν τη βρετανική ρητορική των
αρχών του πολέμου, αποφεύγοντας όμωςτις αιχμηρότερες νύξεις. Σχεδιαστικά και
συνθηματολογικά, οι αυστραλιανές (και
οι λίγες νεοζηλανδικές αφίσες που κυ
κλοφόρησαν) ακολουθούσαν την πεπατη-
μένη, επικεντρώνοντας την επιχειρημα
τολογία τους στην ανάγκη να υποστηρι-
χθούν οι Αυστραλοί που είχαν ήδη αναχω
ρήσει για το μέτωπο. Μέσα από εικόνες
που έβριθαν επικλήσεων στη συναδελφι
κότητα και την αλληλεγγύη, ο πόλεμος
προβλήθηκε ως μια παγκόσμια εκστρα
τεία του δικαίου και της ηθικής, από την
οποία οι Αυστραλοί δεν έπρεπε να απουσιάζουν. Μέχρι και τη λήξη του πολέμου,
και ύστερα από δύο δημοψηφίσματα τα ο
ποία καταψήφισαν την υποχρεωτική θη
τεία στο στράτευμα, η κατάταξη στην AIF
παρέμεινε εθελοντική (10).
Η ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΣΤΙΣ ΗΠΑ
Το 1914 ο Αμερικανικός Στρατός ήταν
επαγγελματικός και μετά βίας αριθμούσε
τους 100.000 άνδρες, ενώ η Εθνοφρουρά
(υπό τη μορφή πολιτοφυλακών οργανωμένων από τις επιμέρους πολιτείες) διέ
θετε άλλους 120.000. Στις 3 Ιουλίου 1916,
η κυβέρνηση του προέδρου Τόμας Γού
ντροου Ουίλσον εξέδωσε ειδικό διάταγ
μα στο οποίο προβλεπόταν (ως το 1921) η
αύξηση της δύναμης του Στρατού σε
165.000 άνδρες, της Εθνοφρουράς σε
450.000 καθώς και η δημιουργία διαφό
ρων εφεδρικών σωμάτων. Λόγω της γενι
κότερης επιφυλακτικότητας και δυσπι
στίας έναντι μιας πολεμικής εμπλοκής
των ΗΠΑ, οι παραπάνω στόχοι δεν άργη
σαν να αποδειχθούν εξαιρετικά φιλόδο ξοι. Πράγματι, το μεγαλύτερο μέρος της
αμερικανικής κοινής γνώμης έβλεπε την
ανθρωποσφαγή που μαινόταν επί 3,5
χρόνια στην άλλη πλευρά του Ατλαντι
κού ως μια καθαρά ευρωπαϊκή υπόθεση.
Ως εκ τούτου, πολλές κοινωνικές ομάδες
(όπως π.χ. οι Γερμανοαμερικανοί, Ιρλαν-
δοαμερικανοί και Σουηδοαμερικανοί, ο α
γροτικός κόσμος του Νότου, η ηγεσία
του κλήρου, οι γυναίκες κλπ.) δεν κατανοούσαν γιατί η χώρα τους έπρεπε να α-
ναλάβει το πολύπλευρο κόστος μιας πο
λεμικής περιπέτειας.
Η προσπάθεια να πεισθεί η κοινή γνώ
μη για την αναγκαιότητα συμμετοχής
στον πόλεμο (και μάλιστα με το στρατό
πεδο της Αντάντ) προκειμένου να τον υ
ποστηρίξει ενεργά ήταν μια υπόθεση κα
θαρά επικοινωνιακού χαρακτήρα. Ετσι,
στα πλαίσια μιας γενικότερης προπαγαν
διστικής εκστρατείας υπέρ του πολέμου,
διάφοροι επίσημοι, η μιεπίση μοι αλλά και
ιδιωτικοί φορείς κυκλοφόρησαν στις ΗΠΑμια εξαιρετικά μεγάλη σειρά προπαγανδι
στικών αφισών, πολλές από τις οποίες
διατυμπάνιζαν την ανάγκη για στρατολό
γηση. Με επίκεντρο τον πατριωτισμό αλ
λά και την προβολή της στρατιωτικής κα-
ριέρας ως ευκαιρία για προκλήσεις, περι
πέτεια, μόρφωση και κοινωνική ανέλιξη,
οι αμερικανικές στρατολογικές αφίσες
διακρίνονται από τα δικά τους ξεχωριστά
γνωρίσματα.
Κοινό παρονομαστή σε πολλές από
αυτές αποτελεί η παρουσία του θείου
Σαμ, στον οποίο αναφερθήκαμε ήδη. Ησυγκεκριμένη μορφή εκπροσωπούσε με
τον πιο κατανοητό τρόπο τον αμερικανι
κό πατριωτισμό, πρωταγωνιστώντας σε
δεκάδες σχετικά παραδείγματα όπως η α-
φίσα No 3 της Ενωσης Διαφημιστών Κινη
ματογραφικών Ταινιών (Associated Motion
Picture Advertisers). Στη συγκεκριμένη α
πεικόνιση ο θείος Σαμ απευθύνεται ευθέ
ως στον θεατή, ως άλλος Κίτσενερ, προ-
τείνοντάς του ένα όπλο και καλώντας τον
να προσέλθει ως εθελοντής πριν επι-
στρατευθεί υποχρεωτικά.
Ενίοτε η βαρύτητα της πίστης σε αφη-ρημένες έννοιες όπως η φιλοπατρία, η ε
λευθερία, η δημοκρατία κλπ. δεν αρκού-
σε για να πιεστούν τα συναισθηματικά «ε
λατήρια» των Αμερικανών. Οπως και στη
Βρετανία, η πίεση αυτή χρειάστηκε να ε-
νισχυθεί με υποβλητικές εικόνες που α
ντλούσαν τη θεματολογία τους από τα
ανθρωπιστικά δράματα που πάντοτε συ
νοδεύουν τους πολέμους. Κομβικό παρά
δειγμα της οπτικής αυτής αποτελεί μια α-
φίσα της Επιτροπής Δημόσιας Ασφάλειας
της Βοστόνης (Boston Committee of Public
Safety) που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του1915, μετά τη βύθιση του «Lusitania». Το
6 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
δί της, αν και το πρόσωπο και η ήρεμηστάση της μαρτυρούν πως η επιθανάτια
αγωνία έχει πλέον εκλείψει, με τα θύματα
να έχουν υποταχθεί στην οδυνηρή τους
μοίρα. Η γυναίκα είναι νέα, ένα ευάλωτο
πλάσμα που έπρεπε να είχε προστατευ-
θεί, ενώ το λευκό φόρεμά της όπως και το
βρέφος αποτελούν διαχρονικούς και πα
νανθρώπινους συμβολισμούς της αγνό
τητας και της αθωότητας. Παραλείπεται
ακόμα και η ισχνότερη ένδειξη ισχύος
από πλευράς της, έστω και για να προστα
τεύσει το βρέφος. Αυτός άλλωστε είναι ο
ρόλος που ανατίθεται στον θεατή. Πέραντης παραίνεσης «Κατατάξου», ο Σπήαρ
δεν περιλαμβάνει καμία λεκτική μομφή
για τους υπεύθυνους ή οποιοδήποτε άλ
λο σύνθημα. Η λέξη αυτή από μόνη της εί
ναι απολύτως επαρκής αλλά ταυτόχρονα
και απαραίτητη για να διοχετευθεί το μή
νυμα. Χωρίς αυτήν, η εικόνα θα ήταν εξί
σου δραματική αλλά δύσκολα θα μπορού
σε να συνδεθεί με τη βύθιση του
»Lusitania» και έτσι δεν θα προκαλούσε ι
διαίτερη αντίδραση.
Παράλληλα με τα πατριωτικά και αν
θρωπιστικά επιχειρήματα, η προπαγάνδαπροέβαλλε τον πόλεμο ως μια σταυροφο
ρία του δικαίου προκειμένου να αντιμετω
πιστεί η αδηφάγος επιθετικότητα της
«Αυτοκρατορίας του Κακού» που απει
λούσε ευθέως τον πολιτισμένο κόσμο και
ειδικότερα τον αμερικανικό τρόπο ζωής.
Σε πολλά σημεία της, αυτού του είδους η
ρητορική υιοθέτησε και αναπαρήγαγε
την αντίστοιχη βρετανική, διογκώνοντας
την ανάγκη να προστατευθεί η παγκόσμια
τάξη από την αχαλίνωτη γερμανική επιθε
τικότητα. Υπό το πρίσμα αυτό, οι γερμανι
κές ακρότητες αποτέλεσαν τον καμβά επίτου οποίου ιχνογραφήθηκε το προφίλ
των αιμοσταγών και βάρβαρων Γερμανών,
ενός έθνους βιαστών και παιδοκτόνων
που απειλούσε την πολιτισμένη ανθρω
πότητα. Αντίθετα, όμως, με την PRC που
απέφευγε να απεικονίζει τους ίδιους
τους Γερμανούς, εστιάζοντας κυρίως στα
αποτελέσματα των ενεργειών τους, οι
Αμερικανοί «πόνταραν» στην εικονογρα-
φική δαιμονοποίηση των αντιπάλων τους.
Ενδεχομένως η κινητοποίηση του επικοι-
νωνιακά κορεσμένου αμερικανικού ακρο
ατήριου απαιτούσε πολύ πιο σοκαριστι-κές εικόνες από την εσωστρεφή βρετανι
κή κοινωνία της εποχής. Ορισμένες από
τις σχετικές αποδόσεις είναι τόσο απρο
κάλυπτα χονδροειδείς, ώστε σήμερα θα
τις κατατάσσαμε πιθανότατα μεταξύ των
ορίων του χυδαίου και του κωμικού.
Ωστόσο, την εποχή που κυκλοφόρησαν
προκαλούσαν περισσότερο τον τρόμο και
λιγότερο το γέλιο.
Μία από τις πλέον χαρακτηριστικές αφίσες είναι το έργο του X. Χοπς με τίτλο
«Εξόντωσε αυτό το τρελό κτήνος - Κατα
τάξου», που κυκλοφόρησε το 1917. Πρό
κειται για μια αλλοπρόσαλλη σύνθεση
που βρίθει σημειολογικών αναφορών, θυ
μίζοντας μάλλον περιθωριακό κωμικο-
γράφημα. Στη σύνθεση δεσπόζει ένα πι
θηκοειδές δαιμονικό τέρας που, όπως
προκύπτει από το λογχοφόρο κράνος με
την επιγραφή «μιλιταρισμός» αλλά και
από το χαρακτηριστικό μουστάκι (που πα
ραπέμπει στον κάιζερ), εκπροσωπεί τη
Γερμανία. Ως άλλος Κίνγκ Κονγκ (11), το
αχαλίνωτο αυτό κτήνος αποβιβάζεται στις
ΗΠΑ προκειμένου να προκαλέσει και εκεί
αυτό που άφησε πίσω του στις γαλλικές
ακτές: ερείπια. Μεταξύ των ερειπίων αυ
τών διακρίνεται ένας κατεστραμμένος
καθεδρικός ναός, υπογραμμίζοντας τηναπαξία που επιδεικνύει το τέρας ακόμα
και για τα πλέον ιερά άσυλα. Στο δεξί του
χέρι κραδαίνει ένα αιματοβαμμένο ρόπα
λο, ένα βάρβαρο και ανεπιτήδευτο όπλο
που αποδεικνύει τον πρωτογονισμό του
και το οποίο φέρει την επιγραφή «πολιτι
σμός» (kultur). Πρόκειται για ένα ειρωνικό
σχόλιο για τον «ανώτερο πολιτισμό» που
ισχυρίζονταν πως διέθεταν και διέδιδαν
οι Γερμανοί. Στο άλλο χέρι του κρατά μια
Η βύθιση του «Lusitania» σόκαρε την αμερικανική κοινή γνώμη παίζοντας καταλυτικό ρόλο στην κάμψη της δυσπιστίας έναντι της συμμετοχής της χώρας στον πόλεμο.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 6 3
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
«Εξοντώστε αυτό το τρελό κτήνος».Η απόκοσμη αυτή εικονογράφηση, παρότι για τα σημερινά δεδομένα αγγίζει τα όρια του κωμικού, στην εποχή της προκάλεσε αίσθηση.
νεαρή γυναίκα που ενδεχομένως προσω
ποποιεί την ελευθερία, η οποία σφαδάζει
ανήμπορη να ξεφύγει από τη λαβή του
θηρίου. Η εμφάνισή της προσθέτει κάποι
ους σεξουαλικούς υπαινιγμούς στο ιδιαί
τερα επιθετικό αυτό θέαμα. Αλλά και το
συνοδευτικό σύνθημα είναι εξίσου έντο
νο, ξεκαθαρίζοντας με μια άμεση, σαφή
και αναντίρρητη προσταγή αυτό που πρέ
πει να κάνει ο καθένας για να εξαλείψει το
κτήνος: να καταταγεί.Παρά την προσπάθεια, και σε αντιδια
στολή με τους στόχους του διατάγματος
της 3ης Ιουλίου, μέχρι το 1917ο ομοσπον
διακός Στρατός δεν ξεπερνούσε τους
121.000 άνδρες και η Εθνοφρουρά τους
181.000. Ετσι, μετά και τη διακοπή των δι
πλωματικών σχέσεων με τη Γερμανία (Φε
βρουάριος 1917), η κυβέρνηση άρχισε να
αξιολογεί τις εισηγήσεις των επιτελείων
για την επιβολή υποχρεωτικής στράτευ
σης. Καθώς όμως η πιθανότητα αυτή α
ντιμετωπιζόταν ακόμα με έκδηλο σκεπτι
κισμό, η αρχική σκέψη του Ουίλσον ήτανη αποστολή στην Ευρώπη ενός εθελοντι
κού σώματος. Παράλληλα, με την επίση
μη κήρυξη του πολέμου εναντίον της Γερ
μανίας (6 Απριλίου 1917), έθεσε ως στόχο
την αύξηση των Αμερικανικών Ενόπλων
Δυνάμεων στο επίπεδο του ενός εκατομ
μυρίου ανδρών.
Λίγες ημέρες αργότερα (13 Απριλίου),
η αμερικανική κυβέρνηση εξουσιοδότησε
έναν βετεράνο του δημοσιογραφικού κα
τεστημένου, τον Τζωρτζ Κρηλ, να διαχει
ριστεί την επίσημη επικοινωνιακή πολιτι
κή της χώρας. Με τη σειρά του ο Κρηλ ορ
γάνωσε και διηύθυνε την Επιτροπή Δημό
σιας Πληροφόρησης (Committee on Public
Information - CPI). Μεταξύ των διαφόρων
προπαγανδιστικών ενεργειών της, η CPIπροσέλαβε τον Τσαρλς Γκίμπσον, έναν
από τους γνωστότερους εικονογράφους
της εποχής, θέτοντάς τον επικεφαλής
του Τμήματος Εικονογραφικής Δημοσιό
τητας (Division of Pictorial Publicity - DPP),
μιας ομάδας 300 περίπου εικονογράφων
που έμειναν γνωστοί ως «Οι Αγρυπνώ-
ντες» («The Vigilantes») και στην οποία πε
ριλαμβάνονταν φημισμένοι καλλιτέχνες
της εμπορικής διαφήμισης. Μέσα από μια
προσεκτικά ενορχηστρωμένη μαζική εκ
στρατεία, οι ενέργειες της CPI άρχισαν
τελικά να μεταστρέφουν το κοινό αίσθημα υπέρ του πολέμου. Σε επίπεδο στρα-
τολόγησης, όμως, έξι εβδομάδες μετά
την κήρυξη του πολέμου δεν είχαν πα
ρουσιαστεί παρά 73.000 εθελοντές.
Μπροστά στην απογοητευτική αυτή προ
σέλευση, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να
προχωρήσει στην επιβολή υποχρεωτικής
στράτευσης (18 Μάί'ου 1917) όλων των αρ-
ρένων ηλικίας 21-31 ετών, ενώ μετά από
πιέσεις του Υπουργείου Πολέμου τον Αύ
γουστο του 1918 ο νόμος επεκτάθηκε σε
ολόκληρη την ηλικιακή ζώνη 18-45. Βάσει
της ρύθμισης, οι στρατεύσιμοι ήταν υποχρεωμένοι να υπηρετήσουν για ολόκληρη
τη διάρκεια του πολέμου.
Μέχρι τη λήξη των εχθροπραξιών (11
Νοεμβρίου 1918) και την κατάργηση του
νόμου, υπολογίζεται πως επιστρατευθή-
καν 2,8 εκατομμύρια Αμερικανοί, ενώ άλ
λα δύο εκατομμύρια προσήλθαν ως εθε
λοντές. Αξίζει να σημειωθεί πως στη διάρ
κεια του πολέμου σχεδιάστηκαν περί τις
2.500 αφίσες (με διάφορα προπαγανδιστι
κά θέματα), οι οποίες εκτυπώθηκαν σε
περίπου 20 εκατομμύρια αντίγραφα!
Η ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΑΦΙΣΑ ΣΤ ΙΣ ΥΠ ΟΛΟ ΙΠ ΕΣ ΧΗ ΡΕΣ
Στα υπόλοιπα κράτη της Αντάντ, η έ
ναρξη του πολέμου σήμανε και γενική ε
πιστράτευση. Στη Γαλλία, τη χώρα που υ
πήρξε η «Μέκκα» της αφίσας, το κοινο
βούλιο είχε υπερψηφίσει ήδη από το 1913
τον νόμο «των τριών ετών» με τον οποίο
παρατεινόταν η θητεία των στρατιωτών
που ήδη υπηρετούσαν, προκειμένου ο
Γαλλικός Στρατός να φθάσει το μέγεθος
του Γερμανικού. Με την έναρξη του πολέμου, κηρύχθηκε γενική επιστράτευση
A R M E E . Ε T E R R E Ε, A R M E E de H E B
Ο B l l l l f i l · '
m m il ls min m m u
l*» r ιΙιτπ -Ι «in Ι*ι·«·μ ιΙ«·ιιΙ «I«· lit K«'|*tiitli<{ti<*. In ttm ltiliM ilioii «I«·* mm«· «··. «It· ι«·ιτ *· ι· Ι «I«· ιιι«*ι· i n i
Ο ΓΐΙοΐΙΙΙ«-«-. JtillM t|t»t· III 1«·<|1|ϊ<.ΐΐί«»ΙΙ «I«·*. Η ΙΐίίΙΚ ΙII\. loi llM V» l'l llltl'I IHi * !»«*<·«·**»»ir*·* a il <-U ltl|ll< -|ll«l llιΙι· η ·» a rm«· «*».
I/«* pre m ier jou r «Ir In mobilisation Ic X * ^ lf r 131H
Ton I Ι''γηιι\·ηΙ* μηιιιιΙ» mix <·Ι»Ιϊ”<11inn«, mil i<nin·* «l«»il. «mi* |χ· ϊιι<· «IV·it-«· ρ ιιιιί »*«· i«*nl«· Inriuui’iit' <1ι·»Ιοί», olx’ir ttiix |*γι··«·ι·Ϊ|Μϊ«μιν«In FASCICULE DE MOBILISATION jui··«·«. ιοίοιϊ«·.·*|lllt<f«·* «lltll* »ui lit it*l .
Soul tiM··. |*Jtr I«· |·ιι·μ·ιιΙ ««nil·«· TOU8 LES HOMMES non |>ι-«·*«·ιι(·>μ>μ» I*·* Ι>ιί·|μ·ι«ιι\ «·ιιι|ι|μιΗ«*ιιμ ιιΙ :
1 , rARMEE DE TERRE , ...ιιι,ΜΊΗ If. TROUPES COLONIALES t*l I«·* Ih iiiiih··»«I«·»SERVICES AUXILIAIRES;
2 , ιARMEE DE MER , l« s INSCRITS MAR ITIMES «I It·* ARMURIERStit·in :
Le» Aut or iMH civ i l«» · e t mi l iLa iree «ont reeponuabl«»a de lex«cuUon du pr f t eent deciet
/ ,»· t/ ,„,./ r»* «ft· t" f . W n · , / . r W w r f i T dr tm l/ w
&
Διαταγή «Γενικής Κινητοποίησης» της γαλλικής κυβέρνησης που κυκλοφόρησε σε μορφή αφίσας. Η ημερομηνία έναρξης της επιστράτευσης (2 Αυγοίιστου 1914) έχει συμπληρωθείχειρόγραφα.
6 4 ITPATIQTIKH ΙΣΤΟΡΙΑ
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
(1,4 εκατομμύρια άνδρες). Μετά την επιστράτευση, που ξεκίνησε στις 31 Ιουλί
ου, ο αριθμός αυτός ανήλθε στα 5 εκα
τομμύρια, για να φθάσει ως τον Δεκέμ
βριο στα 6,5 εκατομμύρια! Δεδομένης
της αδυναμίας να εκπαιδευθεί και -κυ
ρίως· να εξοπλιστεί ο τεράστιος αυτός α
ριθμός νεοσυλλέκτων και δεδομένου ότι
οι πηγές της αχανούς Ρωσικής Αυτοκρα
τορίας σε ανθρώπινο δυναμικό ήταν ου
σιαστικά αστείρευτες, η κυβέρνηση δεν
χρειάστηκε ποτέ να καταβάλει προσπά
θεια για την προσέλκυση στρατευσίμων
και ως εκ τούτου δεν κυκλοφόρησε προπαγανδιστικές αφίσες. Οι υπόλοιπες χώ
ρες που συμμάχησαν με την Αντάντ (Ιτα
λία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Βέλγιο, Ρου
μανία κλπ.) επιδόθηκαν σε μικρότερο ή
μεγαλύτερο βαθμό στις δικές τους προ
παγανδιστικές προσπάθειες, προβάλλο
ντας περισσότερο τους εθνικούς λόγους
συμμετοχής στον πόλεμο και λιγότερο
την ανάγκη αποκατάστασης της παγκό
σμιας τάξης δικαίου. Στο σύνολο σχεδόν
των χωρών αυτών, δεν κυκλοφόρησαν
στρατολογικές αφίσες αφού η στράτευ
ση ήταν υποχρεωτική. Η χώρα μας, η οποία εισήλθε επίσημα στον πόλεμο το
1917, κήρυξε και αυτή γενική επιστρά
τευση μετά την εξασφάλιση πολεμικού
δανείου από τη Γαλλία, διαδικασία που
άρχισε να επιταχύνεται από τους πρώ
τους μήνες του 1918.
Τέλος, οι Γερμανοί από την πλευρά
τους, την 1η Αυγούστου 1914 κάλεσαν
στα όπλα περί τα 4 εκατομμύρια άνδρες.
Σε σχέση με τα περισσότερα κράτη της
Αντάντ, τόσο η Γερμανία όσο και οι σύμ
μαχοί της (Αυστροουγγαρία, Τουρκία και
Βουλγαρία) δεν επιδόθηκαν σε ισχυρέςπροπαγανδιστικές προσπάθειες. Η αδια
φορία για την έγκαιρη συγκρότηση ειδι
κών υπηρεσιών υπήρξε ένας από τους
βασικότερους παράγοντες μιας νωθρής
και αναποτελεσματικής προσπάθειας, ε
πικεντρωμένης περισσότερο σε μια αμυ
ντική και απολογητική στάση έναντι της
Αντάντ. Οι αφίσες που κυκλοφόρησαν ή
ταν λίγες και ιδιαίτερα συντηρητικές,
τουλάχιστον σε επίπεδο συνθηματολο
γίας. Ως επί το πλείστον αποσκοπούσαν
στην ενίσχυση του ηθικού, ενώ οι στρα
τολογικές αφίσες που τυπώθηκαν ήτανελάχιστες. ΞΙ
ΣΗΜ ΕΙΩ ΣΕΙΣ
1. Η θέση αναφερόταν ως Secretary of State for War.
2. Στις αρχές του 1914, η δύναμη του Βρετανικού Στρατού ανερχόταν σε 720.000 άνδρες περίπου. Στα τέλη του πολέμου υπηρετούσε το 1/4 του συνολικού ανδρικού πληθυσμού της Βρετανίας και τμήμα του
ιρλανδικού, δηλαδή περί τα πέντε εκατομμύρια άνδρες. Εξ αυτών 2,67 εκατομμύρια ήταν εθελοντές ενώ 2,77 εκατομμύρια είχαν επιστρατευθεί.
3. Ο βομβαρδισμός κόστισε 137 νεκρούς και 592 τραυματίες, σχεδόν στο σύνολό τους
αμάχους.
4. Αγνοώντας τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις, ο καπετάνιος του υπερωκεάνιου RMS «Lusitania» Ουίλιαμ Τέρνερ αποφάσισε να αποπλεύσει από τη Νέα Υόρκη με προορισμό το Λίβερπουλ. Αντίθετα με τους επιβάτες του, οι Γερμανοί γνώριζαν πως το πλοίο μετέφερε κρυφά οπλισμό, πυρομαχικά και άλλα εφόδια και αγνοώντας την παρουσία άμαχων, έσπευσαν
να το βυθίσουν στα ανοικτά της Ιρλανδίας στις 02.10 της 7ης Μάίου 1915. Σε Βρετανία και ΗΠΑ το θέμα παρουσιάστηκε ως ένα ανεκδιήγητο έγκλημα πολέμου, ενώ οι Γερμανοί επέμεναν (χωρίς όμως να
μπορέσουν να το αποδείξουν) πως το πλοίο μετέφερε πολεμικό υλικό, γεγονός που το καθιστούσε νόμιμο στρατιωτικό στόχο βάσει των συνθηκών της εποχής. Σε κάθε περίπτωση, ο θάνατος περισσότερων από
5. Τον Μάιο το μέτρο επεκτάθηκε και στους παντρεμένους.
6. Αν και η επέκταση της επιστράτευσης και
στην Ιρλανδία αρχικά αποφεύχθηκε, το 1918 η νέα κυβέρνηση συνασπισμού του Λόυντ Τζωρτζ υποχρεώθηκε ya την επεκτείνει και εκεί. Ωστόσο, η θυελλώδης αντίδραση των Ιρλανδών (με τα εθνικιστικά κόμματα και τον καθολικό κλήρο να πρωτοστατεί) κατέστησαν το νόμο πρακτικά ανενεργό.
7. Τον Αύγουστο του 1914 μόνο το 10% του καναδικού πληθυσμού είχε γεννηθεί στη Βρετανία. Παρόλα αυτά, με τη συνθηκολόγηση του 1918 σχεδόν το 50% των ανδρών που είχαν περάσει από τις τάξεις του CEFήταν γεννημένοι στις Βρετανικές Νήσους. Η σύγκριση αποδεικνύει ότι η εθελοντική προσέλευση δεν ήταν ποτέ ανάλογη της καταγωγής του
πληθυσμού.8 . Από το 1760, οπότε η Νέα Γαλλία παραχωρήθηκε στη Βρετανία, οι γαλλόφωνοι διέκοψαν κάθε ομφάλιο λώρο με τη Γαλλία. Ως εκ τούτου, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να διακινδυνεύσουν τις ζωές τους για την άμυνά της. Είναι χαρακτηριστικό πως το 2ο Σώμα του CEFnou αναχώρησε για τη Βρετανία στις αρχές του 1915ήταν εξ ολοκλήρου αγγλόφωνο, με μόνη εξαίρεση ένα γαλλοκαναδικό τάγμα από το Κεμπέκ (το 22ο).
9. Το 20% των ανδρών που υπηρέτησαν στο AIF είχαν γεννηθεί στη Βρετανία και άλλο 20% στις ΗΠΑ.
10. Μέχρι το τέλος του πολέμου
υπηρέτησαν στο ΑΝΖΑΟπερί τις 332.000
Ü.KA V. SCHÜTZEN DIV,Freiwilliaenannahme* Berlin'Nüm bergerstr 70-71
freie Bekleidung u. Quartier kurze Kündigungsfrist En tlas sung sgel d
Γερμανική στρατολογική αφίσα με σύνθημα «Η Πατρίδα σου βρίσκεται σε κίνδυνο, κατατάξου!». Εργο του Λουσιέν Ζαμπέλ από το 1918.
Αυστραλοί (το 13% των λευκών αρρένων κατοίκων της χώρας) και 100.000 Νεοζηλανδοί (40%).
11. Η ιστορία του Κινγκ Κονγκ είναι μεταγενέστερη. Κυκλοφόρησε αρχικά ως μυθιστόρημα τον Δεκέμβριο του 1932 και τον επόμενο χρόνο ως ταινία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) J. Darracott, Β. Loftus: THE FIRST WORLD WAR POSTERS, Imperial War Museum, London, 1972.(2) C. Moore: PROPAGANDA PRINTS, A HISTORY OF ART IN THE SERVICE OF SOCIAL AND POLITICAL CHANGE, A&C Black Publishers, London, 2010.(3) J. MullerBrockmann, S. Yoshikawa: HISTORY OF THE POSTER, Phaidon Press, New York, 2004.(4) J. Pearl: PICTURE THIS - WWI POSTERS AND VISUAL CULTURE, University of Nebraska Press,
Lincoln, 2010.(5) D. James, R. Thomson: POSTERS AND PROPAGANDA IN WARTIME, WEAPONS OF MASS PERSUASION, Franklin Watts, London, 2007.(6) R. Philippe: POLITICAL GRAPHICS. ART AS A WEAPON, Abbeville Press, New York, 1982.(7) M. Rickards: AFFICHES DE LA PREMIERE GUERRE MONDIALE. Editions Albin Michel, Paris, 1968.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 6 5
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Σκηνή από την ταινία «Red Tails» (παραγωγή ΗΒΟ, 2011) η οποία προβλήθηκε στις ΗΠΑ στις
αρχές του 2012. Στο στιγμιότυπο φαίνονται αεροσκάφη North American P51D Mustang να
συνοδεύουν βομβαρδιστικά B17G από την 416 MB, 99η ΣΒ στις αρχές του 1945. Δεν είναι
δυνατή η διευκρίνιση της μονάδας στην οποία ανήκουν τα καταδιωκτικά αφού προφανώς για
την αποφυγή συγκρίσεων με τα πραγματικάτα αεροσκάφη φέρουν ένα «μίγμα» διακριτικών
από μονάδες της 332 ΣΜ. Σε πρώτο πλάνο βρίσκεται ένα αεροσκάφος North American Ρ 51D Mustang με κωδικό Α24 (χαρακτηριστική
αρίθμηση των αεροσκαφών της 99ης ΜΜ) ενώ η λωρίδα πίσω από τον κώνο της έλικας είναι
χρώματος insignia red (διακριτικά των 10 0 και 301 ΜΜ εξαρτάται αν ο κωδικός αριθμός στην
άτρακτο ήταν μονοψήφιος ή διψήφιος αντίστοιχα). Το ουραίο πτερύγιο αντιστάθμισης
δεν μας βοηθά να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα καθώς είναι και αυτό
χρωματισμένο με insignia red, όπως άλλωστε και το υπόλοιπο ουραίο τμήμα του αεροσκάφους.
Ο ι ά ν δ ρ ε ς π ο υ ε κ π α ι δ ε ύ τ η κ α ν ο ι η ν α ε ρ ο π ο ρ ι κ ή β ά σ η ί ο υ Τ α ο κ ί γ κ ιm e Δ Π α υ π ά μ α ή τ α ν ο ι π ρ ώ ι ο ι ε κ π ρ ό σ ω π ο ι m e μ α ύ ρ η ς ι ρ υ λ ή ς , o i o u c
o n o i o u c ε π ε ι ρ ά π η ν α α ν α λ ά β ο υ ν κ α θ ή κ ο ν ι α π ι λ ό τ ο υ ο ι η νΑ μ ε ρ ι κ ά ν ι κ η Α ε ρ ο π ο ρ ί α Ι ι ρ α ι ο ύ , κ ε ρ δ ί ζ ο ν ι α ο α ρ κ ε τ έ ς δ ι α κ ρ ί σ ε ι ς σ τ ηδ ι ά ρ κ ε ι α τ ο υ Β ’ Π Π . Α ν κ α ι υ π έ ο τ η ο α ν ρ α τ σ ι σ τ ι κ ή α ν τ ι μ ε τ ώ π ι σ η τ ό σ οσ τ η ν π α τ ρ ίδ α τ ο υ ς ό σ ο κ α ι σ τ α μ έ τ ω π α ο τα ο π ο ί α π ο λ έ μ η σ α ν , ο ι 9 9 6π ι λ ό τ ο ι κ α ι ο ι 1 5 . 0 0 0 κ α ι π λ έ ο ν ά ν δ ρ ε ς π ο υ α π ά ρ τ ιζ α ν τ ο π ρ ο σ ω π ι κ άε δ ά φ ο υ ς π λ α ι σ ί ω σ α ν α μ ι γ ε ί ς μ ο ν ά δ ε ς μ α ύ ρ ω ν κ α ι π ι ο τ ώ θ η κ α νπ ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ε ς α π ό 1 5 . 5 0 0 α π ο σ τ ο λ έ ς κ α ι π ά ν ω α π ό 1 5 0 τ ι μ η τ ι κ έ ςδ ι α κ ρ ί σ ε ι ς γ ια τ η δ ρ ά σ η τ ο υ ς . Η δ η μ ο σ ι ο π ο ί η σ η α υ τ ώ ν τ ω ν ε π ι τ υ χ ι ώ νά ν ο ι ξ ε τ ο ν δ ρ ό μ ο γ ι α τ η ν ι σ ό τ ι μ η έ ν τ α ξ η τ ω ν μ α ύ ρ ω ν σ τ ρ α τ ι ω τ ώ ν ο τ ι ς
Α μ ε ρ ι κ α ν ι κ έ ς Ε ν ο π λ ε ς Δ υ ν ά μ ε ι ς , π ο υ κ α τ έ σ τ η δ υ ν α τ ή μ ε τ ά α π όα π ό ω α ο η τ ο υ π ρ ο έ δ ρ ο υ Χ ά ρ ι Τ ρ ο ύ μ α ν το 1 9 4 8 .
6 6 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Επιθεώρηση σειράς δοκίμων στο Τασκίγκι. Πίσω από τους στοιχισμένους άνδρες διακρίνονται δύο εκπαιδευτικά αεροσκάφη VulteeBT3. Το 1942, μετά από εισήγηση του διοικητή του Τασκίγκι συνταγματάρχη Νόελ Πάρις, οι δόκιμοι ήταν αποκλειστικά απόφοιτοι του ΠΑΕΠ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο αριθμός των επιτυχόντων να αυξηθεί σημαντικά στα επόμενα χρόνια.
θέματα που αφορούσαν την αξιοποίηση των νέγρων στις Ενο
πλες Δυνάμεις της χώρας. Ενα λιβελογράφημα της Στρατιωτικής Σχολής Πολέμου που κυκλοφόρησε στις 30 Οκτωβρίου του
1925 με τίτλο «Η χρήση του μαύρου ανθρώπινου δυναμικού εν
καιρώ πολέμου» προσπαθούσε να αποδείξει με ανεκδιήγητα
«επιστημονικά» επιχειρήματα τους λόγους για τους οποίους η
μαύρη φυλή είναι ανίκανη να προσφέρει αξιόλογη μάχιμη υπη
ρεσία εν καιρώ πολέμου. Μεταξύ άλλων ανέφερε ότι: «Η έλλει
ψη νοημοσύνης των νέγρων αποτυπώνεται στην αδυναμία
τους να ανταγωνιστούν τη λευκή φυλή σε επαγγέλματα και
δραστηριότητες, στα οποία η αυξημένη πνευματική ικανότητα
είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία».
Ωστόσο, η κατάσταση άρχισε να διαφοροποιείται μετά την
εκλογή του Φραγκλίνου Ρούζβελτ στον αμερικανικό προεδρικό
θώκο. Αναλυτικότερα, το 1938 ο Ρούζβελτ ανακοίνωσε την έναρξη του Προγράμματος Αεροπορικής Εκπαίδευσης Πολιτών
(ΠΑΕΠ, Civilian Pilot Training Program -CPTP), που προέβλεπε την
εκπαίδευση 20.000 φοιτητών κολλεγίου ως υποψήφιων πιλό
των. Αρχικά, η προκήρυξη αφορούσε αποκλειστικά τους λευ
κούς σπουδαστές αλλά, τον Μάιο του 1939, δύο μαύροι πιλό
τοι, ο Τσάνσι Σπένσερ και ο Ντέιλ Ουάιτ, ξεκίνησαν μια περιο
δεία στις πολιτείες της Αμερικής, θέλοντας να διαφημίσουν το
πρόγραμμα και στους μαύρους πολίτες. Ευρισκόμενοι στην
Σκηνή από την εκπαίδευση των μαύρων δοκίμων πιλότων στο Τασκίγκι. Στις αρχές της εφαρμογής του προγράμματος του ΣΑΤ, μόλις το 50% του συνόλου των υποψηφίων κατάφερνε να φέρει εις πέρας τη βασική εκπαίδευση.
Ουάσινγκτον συναντήθηκαν με τον, άσημο τότε, γερουσιαστή
Χάρι Τρούμαν, ο οποίος υποσχέθηκε να τους συνδράμει στηνπροσπάθειά τους αυτή. Στη συνέχεια, το Κονγκρέσο ενέκρινε
κάποια κονδύλια για την επέκταση του ΠΑΕΠ σε κολλέγια μαύ
ρων, επιτρέποντας και διευκολύνοντας έτσι την εκπαίδευση
μαύρων φοιτητών σε κολλέγια λευκών. Το πρόγραμμα ολοκλή
ρωσαν περίπου 2.700 μαύροι φοιτητές, μερικοί εκ των οποίων
θα καλούντο σύντομα να περάσουν την εκπαίδευση και στο
Τασκίγκι.
ΜΙΚΡΑ ΒΗΜΑΤΑΤην περίοδο εκείνη, η επαρχιακή πόλη του Τασκίγκι δεν α-
ποτελούσε τον ιδανικό τόπο για την ανέγερση ενός κέντρου
εκπαίδευσης πιλότων. Το πλησιέστερο αεροδρόμιο απείχε 60χιλιόμετρα από το Πανεπιστήμιο Τασκίγκι (στο οποίο φοιτού
σαν μαύροι), γεγονός που καθιστούσε την πρακτική εκπαίδευ
ση των υποψήφιων πιλότων σχεδόν αδύνατη. Τον Φεβρουάριο
του 1940, με τη συνδρομή των φοιτητών και την παροχή κάποι
ων βασικών πόρων που εξασφαλίστηκαν από τους υπεύθυνους
του ιδρύματος, προχώρησε η κατασκευή του πρώτου διαδρό
μου, ο οποίος, όμως, υστερούσε σε διαστάσεις και μπορούσε
να εξυπηρετήσει μόνο μικρά αεροσκάφη. Εξι μήνες αργότερα
Curtiss P40L15 (4210855) Α33. Πιλότος του αεροσκάφους ήταν ο ανθυπολοχαγός της 99ης ΜΜ Ρόμπερτ Ντίεζ, ο οποίος επιχειρούσε με
την 79η ΣΜ στο αεροδρόμιο του Καποντιτσίνο στην Ιταλία τον Ιανουάριο του 1944. Το αεροσκάφος φέρει παραλλαγή olive drab (FS 34087) με neutral grey (FS 36193) στο κάτω μέρος της ατράκτου (εικονογράφηση: Γιώργος Τσόρβας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).
6 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA
>ol ive drab
aluminum
neutral grey
>US olive draO
exhaust
di r t y whi te
ι US Inter io r green
stainless steel
rust
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Το πλήρωμα εδάφους πραγματοποιεί τους τελευταίους ελέγχους σε ένα αεροσκάφος P40L στο αεροδρόμιο του Τασκίγκι. Το μαχητικό Curtiss P40L ήταν ελαφρύτερο από τους υπόλοιπους τύπους του ίδιου αεροσκάφους, καθώς έφερε μόνο τέσσερα (αντί των συνηθισμένων έξι) πολυβόλα στα φτερά, ενώ, παράλληλα, είχε μακρύτερη άτρακτο και λεπτότερη θωράκιση στον ψύκτη του λαδιού, τον κινητήρα και άλλα ευάλωτα μηχανικά μέρη.
Τα μέλη της 99ης ΜΜ ποζάρουν έξω από την αίθουσα όπου έλαβε χώρα μια εκπαιδευτική ενημέρωση με θέμα τον χειρισμό του μαχητικού Ρ40. Μαρόκο, Ουέντ Νίγια, Απρίλιος του 1943.
η κατάσταση βελτιώθηκε. Η βελτίωση των υποδομών συνέπε
σε με την άριστη επίδοση του πρώτου μαύρου απόφοιτου του
ΠΑΕΠ στις εξετάσεις της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας. Τα
μέσα ενημέρωσης ασχολήθηκαν εκτεταμένα με το γεγονός και
σχεδόν αμέσως εγκρίθηκε ένα δεύτερο πρόγραμμα, πανομοιό
τυπο του ΠΑΕΠ, το οποίο θα διεξαγόταν στο αεροδρόμιο του
Πολυτεχνείου της Αλαμπάμα, που βρισκόταν στο Ομπερν.
Το Τασκίγκι απέκτησε «αεροπορική ταυτότητα» και κατά
φερε να εξασφαλίσει τους απαιτούμενους πόρους για την κα
τασκευή ενός μεγαλύτερου αεροδρομίου. Μεταξύ των χορη
γών ήταν και η σύζυγος του προέδρου Ρούζβελτ, Ελεωνόρα, η
οποία μάλιστα επισκέφτηκε το Τασκίγκι και ζήτησε να πραγματοποιήσει μια πτήση ως συνεπιβάτης κάποιου σπουδαστή. Τε
λικά, πιλότος του αεροσκάφους Piper J-3 Cub, που ανέλαβε τον
αέρινο «περίπατο» της πρώτης κυρίας των ΗΠΑ, ορίστηκε ο
μαύρος εκπαιδευτής Αλφρεντ «Τσιφ» Αντερσον.
Ωστόσο, ο Στρατός εξακολουθούσε να αντιμετωπίζει αρνη
τικά την εκπαίδευση και ένταξη μαύρων πιλότων στους κόλ
πους του. Οι αιτήσεις των μαύρων απορρίπτονταν συνοπτικά,
με επίσημη αιτιολογία την ανυπαρξία μονάδας μαύρων, ικανής
να τους υποδεχθεί για υπηρεσία στις τάξεις της Αμερικανικής
Αεροπορίας Στρατού (United States Army Air Forces - USAAF). Τη
λύση έδωσε ο πρόεδρος Ρούζβελτ, πιεζόμενος από την ανάγκη
να προσελκύσει τους μαύρους ψηφοφόρους αλλά και να εξα
σφαλίσει την παραμονή του στην προεδρία για την επόμενη
τετραετία. Στις 9 Οκτωβρίου του 1940 προχώρησε σε μια προε
κλογική εξαγγελία, σύμφωνα με την οποία υποσχόταν ότι προ-τίθετο να επιτρέψει την κατάταξη μεγάλου αριθμού μαύρων
Αμερικανών στις Ενοπλες Δυνάμεις της χώρας. Ενας από τους
τρόπους αξιοποίησης των μαύρων ήταν και σε θέσεις πιλότων.
Πανοραμική άποψη του αεροδρομίου του Τασκίγκι στις 11 Φεβρουάριου του 1943. Τρία
χρόνια νωρίτερα, η περιοχή αυτή διέθετε μόλις έναν μικρό διάδρομο, ο οποίος εξυπηρετούσε μόνο μικρά αεροσκάφη.
Στη διάρκεια της επίσκεψής της στο Ινστιτούτο του Τασκίγκι τον Μάρτιο του 1941, η Ελεωνόρα Ρούζβελτ Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ ανέβηκε σε ένα μικρό αεροσκάφος με χειριστή τον μαύρο εκπαιδευτή Τσαρλς «Τσιφ» Αντερσον. Εκείνη την περίοδο η αμερικανική κυβέρνηση δεν επέτρεπε στους
μαύρους πιλότους να πετούν με στρατιωτικά αεροσκάφη.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 6 9
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Δεκατρία μέλη της τάξης 43 C ποζάρουν μπροστά από ένα εκπαιδευτικό Ρ40. Η λέξη «Tondelayo» είναι ορατή στο μπροστινό μέρος της ατράκτου. Η φωτογραφία ελήφ&η στο Τασκίγκι το 1943.
Curtiss P40L10 (4210841) «Nona II» Α24. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος, με πιλότο τον υπολοχαγό Αλβα Τεμπλ, επιχειρούσε με την 99η ΜΜ στο αεροδρόμιο της Μάντνα στην Ιταλία τον Νοέμβριο του 1943. Φέρει δίχρωμη παραλλαγή dark earth (FS 30118) και middle stone (FS 30266) με azure blue (FS 35231) στο κάτω μέρος της ατράκτου (εικονογράφηση: Γώργος Τσόρβας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).
7 0 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Τελικά, στις 19 Ιουλίου του 1941 και μετά από απίστευτες γρα
φειοκρατικές κωλυσιεργίες, 11 δόκιμοι και ένας μόνιμος αξιω
ματικός του Στρατού, ο Βενιαμίν Ντέιβις, αποτέλεσαν την τά
ξη 42-C του Τασκίγκι ξεκινώντας την εκπαίδευσή τους
Η ΒΑΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Αρχικά, οι δόκιμοι εκπαιδεύτηκαν σε διπλάνα Boeing
Stearman ΡΤ-17 στο αεροδρόμιο του Μότον, για να μεταφερθούν στη συνέχεια στο υπό κατασκευή Στρατιωτικό Αεροδρό
μιο του Τασκίγκι (ΣΑΤ), όπου πραγματοποίησαν πτήσεις με
Vultee ΒΤ-13 και ολοκλήρωσαν το προχωρημένο στάδιο της εκ
παίδευσής τους σε ΑΤ-6 Texan. Ωστόσο, οι διακρίσεις συνεχίζο
νταν και οι συνθήκες διαβίωσης στη βάση ήταν αντίξοες, παρά
το γεγονός ότι οι εγκαταστάσεις είχαν πλέον ολοκληρωθεί. Ο
ταγματάρχης Τζέιμς Ελισον, που διετέλεσε πρώτος διοικητής
του ΣΑΤ και υπήρξε θερμός υποστηρικτής του όλου εγχειρή
ματος, αναγκάστηκε να παραιτηθεί μετά από αφόρητες πιέ
σεις που οι λευκοί κάτοικοι του Τασκίγκι άσκησαν σε άτομα
που ανήκαν σε υψηλά στρατιωτικά κλιμάκια. Ειδικότερα, ο Ελι-
σον κατηγορήθηκε για υπερπροστατευτική στάση απέναντι
στους «οπλισμένους νέγρους», όπως αποκαλούσαν τους μαύρους εκπαιδευόμενους. Στη θέση του ανέλαβε ο συνταγμα
τάρχης Φρέντερικ Κιμπλ, που ήταν υπέρμαχος των φυλετικών
διακρίσεων αλλά και της πεποίθησης ότι οι μαύροι στερούντο
ηγετικών ικανοτήτων. Ο Κιμπλ είχε εκμυστηρευτεί στους λευ
κούς υφισταμένους του ότι, για όσο χρονικό διάστημα θα ήταν
διοικητής του ΣΑΤ, κανένας μαύρος δόκιμος δεν θαπροαγόταν
πάνω από τον βαθμό του λοχαγού. Περί τα τέλη του 1942 -έ
πειτα από μια μυστική έρευνα που διεξήγαγε το Υπουργείο
Στρατιωτικών για το ποιόν του Κιμπλ- τη διοίκηση της μονάδας
ανέλαβε ένας πρώην εκπαιδευτής του Βενιαμίν Ντέιβις στο
Ουέστ Πόιντ, ο συνταγματάρχης Νόελ Πάρις.
Παρότι καταγόταν από πολιτεία του αμερικανικού νότου, ο
Ο ταγματάρχης Τσαρλς Χολ ήταν ο πρώτος πιλότος του Τασκίγκι που κατέρριψε εχθρικό αεροσκάφος κατά τη διάρκεια αποστολής στο Καστελβετράνο στις αρχές Ιουλίου του 1943. Στη συγκεκριμένη φωτογραφία ο Χολ δέχεται τα συγχαρητήρια του υποστατήγου Τζων Κένε& Κάνον.
Πάρις αφοσιώθηκε πλήρως στην υλοποίηση του προγράμμα
τος. Αυτός φρόντισε να εξομαλυνθούν οι σχέσεις μεταξύ των
εκπαιδευόμενων της στρατιωτικής βάσης και των μελών της
τοπικής κοινωνίας και κατέστησε σαφή την πρόθεσή του να
βοηθήσει τους μαύρους σπουδαστές, χωρίς όμως να εξαλείψει
τελείως τις φυλετικές διακρίσεις που σημειώνονταν εντός του
στρατοπέδου. Η παρουσία του Πάρις, πάντως, αποτέλεσε ση
μαντική ενίσχυση στην προσπάθεια αυτών που υποστήριζαν
την παροχή ίσων ευκαιριών στους μαύρους εκπαιδευόμενους
στην αμερικανική αεροπορία. Η τάξη 42-C αποφοίτησε από το
ΣΑΤ στις 7 Μαρτίου του 1942. Από τους 12 σπουδαστές, οι έξι
Τρεις άνδρες του προσωπικού εδάφους ελέγχουν μια εξωτερική δεξαμενή καυσίμων σε ένα Ρ51 που βρισκόταν στο αεροδρόμιο του Ραμιτέλι, Ιταλία 1944.
Ο λοχαγός Εντ Γκλιντ και το πλήρωμα εδάφους κοντά στο αεροσκάφος με το οποίο συνήθως πετούσε ο υπολοχαγός της 301 ΜΜ Τσαρλς Ουάιτ. Το αεροσκάφος αυτό είναι ένα Mustang P51D με
το όνομα «Creamer's Dream» (χρωματική επεξεργασία ασπρόμαυρου πρωτοτύπου: Γ\ώργος Τσόρβας).
ITPATIÜTIKH ΙΣΤΟΡΙΑ 171
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Στις 24 Μαρτίου του 1945 η 15η ΑΔ εκτέλεσε την πιο μακρινήτης αποστολή, μια πτήση 1.100 χιλιομέτρων κατά της βιομηχανίαςκατασκευής τεθωρακισμένων Daimler-Benz που έδρευε στο Βερολίνο. Η αποστολή αυτή έγινε στο πλαίσιο της προσπάθειας αντιπερισπασμού ενόψει της συμμαχικής επιχείρησης «Varsity». Η λέξη«Varsity» αποτελεί την κωδική ονομασία μιας αεραποβατικής επίθεσης που έγινε στις ανατολικές όχθες του Ρήνου. Για την υπο
στήριξη των Β-17 της 463 ΣΒ επελέγησαν 59 Ρ-51 από την 332 ΣΜ.Η σμηναρχία αναχώρησε από το Ραμιτέλι στις 11.45, με πέντε
αεροσκάφη να εγκαταλείπουν την αποστολή αμέσως μετά την απογείωση. Τα υπόλοιπα 54 συνέχισαν με πορεία προς τον βορρά,ενώ 38 από αυτά συναντήθηκαν με τα βομβαρδιστικά πάνω από τοΚάαντεν στη νότια Γερμανία, αποδεσμεύοντας τα Lockheed Ρ-38Lightning της 1ης ΣΜ, που συνόδευε τα Β-17 μέχρι εκείνο το χρονικό σημείο. Λίγο αργότερα, το Ρ-51 του συνταγματάρχη Ντέιβις παρουσίασε απώλεια πίεσης στα υδραυλικά, αναγκάζοντας έτσι τονεπικεφαλής του σχηματισμού να αναθέσει τη διοίκηση στον ταγματάρχη Αρμουρ ΜακΝτάνιελ της 301 ΜΜ.
Η σμηναρχία επρόκειτο να «παραδώσει» τα βομβαρδιστικάστην 31η ΣΜ πάνω από τα περίχωρα του Βερολίνου, αλλά τελικά α-ποφασίστηκε να συνοδεύσει τα Β-17 μέχρι τη γερμανική πρωτεύουσα, αφού η 31η ΣΜ καθυστέρησε και δεν έφτασε έγκαιρα στο
σημείο συνάντησης. Καθώς ο σύνθετος σχηματισμός πλησίαζεστην περιοχή του στόχου στις 12.08, 25 περίπου εχθρικά μαχητικά-στην πλειοψηφία τους Me 262 από την Jagdgeschwader (ΠτέρυγαΔίωξης - ΠΔ) 7- επιτέθηκαν στα αμερικανικά βομβαρδιστικά. Τα μαχητικά της 332 έσπευσαν να προστατεύσουν τα «Ιπτάμενα Φρούρια», αναχαιτίζοντας τα πρώτα τέσσερα Me 262 που επιχείρησαν ναπεράσουν ανάμεσα στον σχηματισμό των προπορευόμενων Β-17,ερχόμενα από πίσω, ψηλά και δεξιά τους.
Ο επικεφαλής των τεσσάρων Me 262 συνέχισε την κάθοδο, ενώτα δύο επόμενα αεροσκάφη έκλιναν δεξιά και απομακρύνθηκαναπό τον σχηματισμό των βομβαρδιστικών. Το τέταρτο αεριωθούμενο επιχείρησε απότομη άνοδο, στρεφόμενο στα αριστερά. Ο αν-θυπολοχαγός Ρίτσαρντ Χάρντερ προσπάθησε να ακολουθήσει ταδύο μεσαία Me 262 που απομακρύνονταν, εξαπολύοντας αρκετέςριπές και υποστηρίζοντας αργότερα ότι προκάλεσε ζημιές σε ένα
τουλάχιστον αεροσκάφος. Τα ίδια αεροσκάφη είχε εντοπίσει και οταγματάρχης Εντουιν Τόμας, ο οποίος ανέφερε σχετικά: «Η ομάδατων οκτώ αεροσκαφών, της οποίας ήμουν μέλος, απέρριψε τις ε
ξωτερικές δεξαμενές καυσίμων, διέλυσε τον σχηματισμό και καταδίωξε τα τζετ. Από κοινού με τον λοχαγό Βίνσεντ Μίτσελ κτυπήσα-με τουλάχιστον ένα από τα αεριωθούμενα». Ωστόσο, η αναφοράτης 7ης ΠΔ για τη συγκεκριμένη ημερομηνία, εκτός από τις απώλειες, δεν ανέφερε τίποτα σχετικό με την πρόκληση ζημιών σε κάποιο από τα αεροσκάφη της.
Την ίδια στιγμή, ένα Me 262 πραγματοποίησε βουτιά 30 μοιρών,περνώντας ακριβώς μπροστά από το ρύγχος του Ρ-51 που ανήκεστον ανθυπολοχαγό Ερλ Ρ «Σκίουρο» Λέιν, ο οποίος περιέγραψεσχετικά: «Φαινόταν σαν να προσπαθούσε να απεμπλακεί από τηνεπίθεση που εξαπέλυσε εναντίον των βομβαρδιστικών. Εγώ, απότην πλευρά μου, πλησίασα υπό γωνία 30 μοιρών και με αντίθετη
φορά έβαλα εναντίον του από απόσταση 40 μέτρων, χωρίς όμως νατον έχω πλήρως κεντραρισμένο στο στόχαστρό μου. Εξαπέλυσατρεις βραχείες ριπές και είδα το τζετ να βγάζει καπνούς. Ενα κομμάτι του (είτε η καλύπτρα είτε ένα από τα καλύμματα των κινητήρων) αποσπάστηκε από το υπόλοιπο αεροσκάφος». Ο Λέιν έπιασεεξαπίνης τον πιλότο του Me 262A-1/R1 (Wk -Nr. 110999), τον Γερμανό άσσο υποσμηναγό Αλφρεντ Αμπς, ο οποίος είχε στο ενεργητικότου επτά επιτυχίες και είχε ήδη πραγματοποιήσει δύο επιτυχείς επιθέσεις στα συμμαχικά βομβαρδιστικά. Ο ίδιος περιέγραψε τηστιγμή της κατάρριψής του ως εξής: «Καθώς απομακρυνόμουναπό τον σχηματισμό των βομβαρδιστικών, είδα βολίδες φωσφόρου να χτυπούν το πιλοτήριο. Η μάσκα οξυγόνου μου καταστρά-φηκε και θραύσματα χτύπησαν το πρόσωπό μου. Ξεκίνησα τη διαδικασία εγκατάλειψης, σηκώνοντας το ρύγχος του αεροσκάφουςγια να ελαττώσω ταχύτητα. Εγκατέλειψα τελικά το αεροσκάφος,
ενώ αυτό πετούσε με ταχύτητα 350 χιλιομέτρων στα 6.000 μέτρα
περίπου». Ο Λέιν σταμάτησε την επίθεση στα 5.200 μέτρα, ανέκτησε ύψος και πραγματοποίησε μια κυκλική πορεία πάνω από το σημείο όπου είχε ξεκινήσει η βουτιά του Me 262 του Αμπς. Τα μάτιατου είδαν με ικανοποίηση το αεριωθούμενο να συντρίβεται στο έδαφος και πυκνό μαύρο καπνό να αναδύεται σχεδόν αμέσως απότο σημείο της πρόσκρουσης. Ο Αμπς, πέφτοντας με το αλεξίπτωτότου στην περιοχή του Βίτενμπουργκ, χτύπησε σε ένα δέντρο και υ-πέστη ολική ρήξη συνδέσμων στο γόνατο και κάταγμα στην επιγονατίδα. Αυτή ήταν η τελευταία του πτήση στον πόλεμο.
Ο ανθυπολοχαγός Ρίτσαρντ Χάρντερ, επιστρέφοντας στα8.000 μέτρα μετά την άκαρπη καταδίωξη που επιχείρησε νωρίτερα,εντόπισε τρία ακόμα Me 262 να επιτίθενται στα Β-17 από ψηλά, πίσω και δεξιά. Καθώς πλησίαζε, τα αεριωθούμενα ματαίωσαν την επίθεσή τους, πραγματοποιώντας μια κλειστή δεξιά στροφή. Στησυνέχεια, χωρίστηκαν, με το ένα να βουτά προς το έδαφος, το δεύτερο να πραγματοποιεί απότομη άνοδο και το τρίτο να συνεχίζει τηδεξιά στροφή του. Ο Χάρντερ επικεντρώθηκε στο τελευταίο και ε
ξαπέλυσε πυρ εναντίον του, υποστηρίζοντας ότι προξένησε ζημιές στην άτρακτο του τζετ. Μερικά λεπτά αργότερα, το Me 262Α-1-1a/R1 (Wk - Nr.111676 «Gelb 6») του υποσμηναγού Ερνστ Βόρνερείχε λάβει θέση επίθεσης κατά των βομβαρδιστικών. Βρέθηκε ακριβώς μπροστά στο Ρ-51 του υπολοχαγού Τσαρλς Μπράντλι, ο ο
ποίος έδωσε πλήρη ισχύ στον κινητήρα του αεροσκάφους του γιανα πλησιάσει το τζετ. Ενώ βρισκόταν εντός βεληνεκούς, εξαπέλυσε τέσσερις ριπές. Το αεριωθούμενο του Βόρνερ τυλίχτηκε στιςφλόγες και τελικά συνετρίβη ακυβέρνητο. Αν και ήταν σοβαράτραυματισμένος, ο Γερμανός πιλότος κατόρθωσε να εγκαταλείψειτο φλεγόμενο αεροσκάφος, αλλά τα τραύματα που υπέστη δεν τουεπέτρεψαν να πετάξει ξανά.
Ο ανθυπολοχαγός Ρόσκο Μπράουν εντόπισε με το P-51D«Bunnie», σε χαμηλότερο υψόμετρο, τέσσερα τζετ που κατευθύ-νονταν βόρεια και πραγματοποίησε μια απότομη κάθοδο για νατους επιτεθεί. Ξαφνικά, όμως, είδε ένα ακόμα Me 262 να τον προσεγγίζει τυφλά και κάθετα, χωρίς δηλαδή να έχει αντιληφθεί τηνπαρουσία του, κατεβαίνοντας από τα 7.300 μέτρα. Ο Μπράουν πε-ριέγραψε τη σκηνή ιδιαίτερα παραστατικά: «Σήκωσα το ρύγχοςτου αεροσκάφους μου σε γωνία 15 μοιρών και εξαπέλυσα τρεις
βραχείες ριπές σε απόσταση 450 μέτρων από εκείνον και ενώ βρισκόμουν χαμηλά, πίσω και αριστερά του». Σχεδόν αμέσως ο υπο-σμηναγός Φραντς Κέλπ, πιλότος του αεριωθούμενου, εγκατέλει-ψε το αεροσκάφος του και άρχισε τη διαδικασία καθόδου στο έδαφος με ασφάλεια. Τα τραύματά του ήταν τόσο σοβαρά, που τελικά του στέρησαν την επάνοδό του στις τάξεις της Luftwaffe γιατο υπόλοιπο του πολέμου. Οι απώλειες των «Ερυθρών Ουρών»περιορίστηκαν σε τέσσερα αεροσκάφη, ενώ ένα πέμπτο έφερε εκτεταμένες ζημιές, οι οποίες το ανάγκασαν να επιστρέψει εσπευσμένα στο Ραμιτέλι.
To P51D «Dearly Beloved» του ανθυπολοχαγού της 100 ΜΜ Ερλ Λέιν. Στις 24 Μαρτίου του 1945 ο Λέιν κατέρριψε το αεριωθούμενο αεροσκάφος Messerschmitt Me 262 του Γΐρμανού άσσου, υποσμηναγού Αλφρεντ Αμπς, στο πλαίσιο της μίας και μοναδικής αποστολής συνοδείας με στόχο το Βερολίνο, στην οποία έλαβε
μέρος η 332 ΣΜ.
7 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Εξι μαχητικά Mustang Ρ51Β /C επιστρέφουν στη βάση τους μετά από μια άκαρπη αποστολή, όπως μαρτυρούν οι εξωτερικές δεξαμενές καυσίμων, τις οποίες φέρουν κάτω από τα φτερά τους και οι οποίες απορρίπτονταν μόνο σε συνθήκες μάχης (χρωματική επεξεργασία ασπρόμαυρου πρωτοτύπου: Γιώργος Τσορβάς).
(μεταξύ των οποίων και ο Ντέιβις) κατάφεραν να ολοκληρώ
σουν το πρόγραμμα. Ακολούθησαν κι άλλες σειρές, αλλά το
ποσοστό αποτυχίας ξεπερνούσε το 50% κάθε φορά. Αυτοί που
δεν τα κατάφερναν περιορίζονταν στον υποβαθμισμένο ρόλο
του οπλίτη σε κάποια υπηρεσία εντός του ΣΑΤ Ο Πάρις, θέλο
ντας να μειώσει τον αριθμό αυτών που αποτύγχαναν στο πρό
γραμμα, επέλεξε να πλαισιώσει τις επόμενες τάξεις, αρχής γε-
νομένης από τη 42-F, αποκλειστικά με απόφοιτους του ΠΑΕΠ,
οι οποίοι δεν θα περνούσαν από προκαταρκτική εκπαίδευση.
Το ΣΑΤ παρέλαβε κάποια παλαιά αεροσκάφη Bell Ρ-39
Airacobra και Curtiss Ρ-40 Warhawk για εξειδικευμένη εκπαίδευ
ση σε αυτούς τους τύπους αεροσκαφών. Οι εκπαιδευόμενοι α-
ποκαλούσαν τα Ρ-40 «ιπτάμενα φέρετρα», χαρακτηρισμός ο ο
ποίος αποδείχτηκε προφητικός, καθώς στους μήνες που ακο
λούθησαν τα αεροσκάφη αυτά στοίχισαν τη ζωή σε τρεις εκ
παιδευόμενους. Τον Ιούλιο του 1942, με τους απόφοιτους της
42-G, το ΣΑΤ είχε πληρότητα 100% αλλά κανέναν διακριτό ρόλο
στην ΑΣ. Μέχρι τον Απρίλιο του 1943 είχαν σταδιακά δημιουρ-
Στιγμιότυπο από ημερήσια ενημέρωση των ανδρών της 332ΣΜ/15η ΑΔ, τον Σεπτέμβριο του 1944 σε μια βάση στην Ιταλία. Διακρίνεται ο αξιωματικός υπηρεσίας, λοχαγός
Εντουαρντ Γκλιντ, να υποδεικνύει στον επιχειρησιακό χάρτη τον στόχο - κάποια περιοχή στην Αυστρία.
Αφίσα για αγορά πολεμικών ομολόγων, η οποία αναπαριστά έναν μαύρο Αμερικανό πιλότο. Πάνω
από το πορτρέτο του πιλότου διακρίνεται η έγγραφη παραίνεση «κρατήστε μας στον αέρα».
I T P A T I Q T I K H U T O P I A I 7 3
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Δύο πιλότοι της 332ΣΜ συζητούν τα γεγονότα της αποστολής που μόλις τελείωσε. Τα Ρ51 Mustang, όπως αυτό της φωτογραφίας, ήταν ιδανικά για μακρινές αποστολές συνοδείας βαρέων βομβαρδιστικών.
Ο ταγματάρχης Βενιαμίν Ντέιβις ανεβαίνει σε ένα εκπαιδευτικό αεροσκάφος ΑΤ-6 Texan στο Τασκίγκι τον Ιανουάριο του 1942. Ο Ντέιβις, γιος επίσης αξιωματικού, ήταν απόφοιτος της Στρατιωτικής Ακαδημίας του Ουέστ Πόιντ και πέρασε όλα τα χρόνια της φοίτησής του εκεί, όντας κοινωνικά απομονωμένος. Οι υπόλοιποι σπουδαστές τού απηύ&υναν τον λόγο μόνο στο πλαίσιο των κανονισμών της σχολής και για τις ανάγκες της εκπαίδευσης.
W I I '
Πιλότοι της 332ΣΜ στο Ραμιτέλι της Ιταλίας. Από αριστερά διακρίνονται με τη σειρά οι: αν&υπολοχαγός ΝτέμπσεϊΜόργκαν, αν&υπολοχαγός Κάρολ Γούντς, ανΘυπολοχαγός Ρόμπερτ Νέλσον, ταγματάρχης Αντριου Τέρνερ (πιλότος του αεροσκάφους P51C, που εικονίζεται στα αριστερά με το όνομα «Skipper’s Darlin»)Kai ανβυπολοχαγός Κλάρενς Λέστερ.
7 4 1Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Ενα μέλος του πληρώματος εδάφους ασχολείται με την καθαριότητα ενός P51C. Αξιοσημείωτη είναι η αντανάκλαση του άνδρα στην άτρακτο του αεροσκάφους, η οποία είναι άβαφη. Στο Ρ51. πέραν του κώνου της έλικας και των χρωματικών διακριτικών της μονάδας, ήταν απαραίτητο να βαφτεί με χρώμα olive drab (FS 34087} και το άνω κομμάτι της ατράκτου από το ρύγχος μέχρι το μπροστινό μέρος του πιλοτηρίου, προς αποφυγή αντανακλάσεων του φωτός, οι οποίες επηρέαζαν την ορατότητα του πιλότου.
γηθεί στο ΣΑΤ οι 99, 100, 301 και 302 Μοίρες Μαχητικών (ΜΜ),με την 99η να πλαισιώνεται από τους πρώτους και πιο έμπει
ρους απόφοιτους, και πρώτο διοικητή της τον αντισυνταγμα-
τάρχη Ντέιβις.
Η 99η ΜΜ ΣΤΟ ΜΕΤΠΠΟΕνας παράγοντας που επέδρασε ευεργετικά στους από
φοιτους του Τασκίγκι που πλαισίωναν την 99η ΜΜ ήταν η πα-
ρατεταμένη περίοδος αναμονής, μέχρις ότου να αναλάβουν υ
πηρεσία κατά των δυνάμεων του Αξονα. Από τον Σεπτέμβριο
του 1942 μέχρι και τον Απρίλιο του 1943 οι άνδρες της μοίρας
εκτέλεσαν μεγάλο αριθμό ασκήσεων και έμαθαν να πετούν και
να συνεργάζονται μεταξύ τους αρμονικά, αποτελώντας πλέονμια αδιάσπαστη ομάδα. Ωστόσο, και σε αυτό το διάστημα υ
πήρξαν απώλειες δύο ακόμα πιλότων, που οφείλονταν στα μη
χανικά προβλήματα των Ρ-40. Τελικά, την 1η Απριλίου του 1943
έφτασαν οι διαταγές για τη μετάθεση της μοίρας στο ευρωπαϊ
κό μέτωπο. Πιο συγκεκριμένα, ως ημερομηνία αναχώρησης ο
ρίστηκε η 15η Απριλίου. Υστερα από ταξίδι εννέα ημερών με το
οπλιταγωγό «Mariposa», οι άνδρες της 99ης ΜΜ αντίκριζαν τις
μαροκινές ακτές και το λιμάνι της Καζαμπλάνκα, σε αντίθεση
Κορσική0
® Ρώμη Μάν ινα * ® Ραμιτέλι
Γ Ι Ο Υ Γ Κ Ο Σ Λ Α Β Ι Α
Ι ΤΑ Λ Ι ΑΝεάπολη ..
. · Καποντιτσινο
Α Λ Β Α Ν Ι ΑΉ (
Σαρδηνία•
Μοντεκορβίνο
Ε Λ Λ Α Δ Α
Μπαρτσελόνα Πότσο νιι Γκότο
ι > χ
) ^ ν
Τέρμινι ®
ΣικελίαΑ κρω τήριο
* Μ πον Λικστα «
% \Μ Ε Σ Ο Γ Ε Ι Ο Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α
Τ Υ Ν Η Σ Ι Α* ΠαντελερΓα
Χάρτης που απεικονίζει τις αεροπορικές βάσεις της Μεσογείου, από τις οποίες επιχειρούσαν οι πιλότοι
Μάλτα της 99ης ΜΜ και, αργότερα, της 332ΣΜ.
Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I 7 5
Σ χ ε δ ί α σ η
χ ά ρ τ η :
Γ ι ώ ρ γ ο ς
Τ σ ό ρ β α ς / Γ Ν Ω Μ Ω Ν
Ε κ δ ο τ ι κ ή
2 0 1 3
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Ο συνταγματάρχης Ουίλιαμ Μόμιερ ήταν διοικητής της 33ης ΣΜ, στην οποία είχε αρχικά ενσωματωθεί η 99η ΜΜ. Αυτός ήταν δυσαρεστημένος από τις επιδόσεις των πιλότων της 99ης ΜΜ και γι’ αυτόν τον λόγο, τον Σεπτέμβριο του 1943, έγραψε μια αναφορά στην οποία εξέθετε τις ανησυχίες του. Εξαιτίας αυτής της αναφοράς η οποία παρουσίαζε την 99η ΜΜ ως αναποτελεσματική σε συνθήκες μάχης, ειδικά συγκρινόμενη με την 79η ΣΜ που απαρτιζόταν από λευκούς πιλότουςοι μαύροι πιλότοι θεωρήθηκαν κατώτεροι του αναμενόμενου σε θέματα επιχειρησιακής δυνατότητας.
Μετά την ειδική εντολή του προέδρου Ρούζβελτ, χάρη στην οποία επιτρεπόταν στους μαύρους Αμερικανούς πολίτες να συμμετέχουν σε περισσότερα εκπαιδευτικά προγράμματα των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ, αρκετοί λευκοί εκπαιδευτές στάλθηκαν στο Τασκίγκι. Ο συνταγματάρχης Νόελ Πάρις ορίστηκε διοικητής της βάσης και θεωρείτο δίκαιος και, ως εκ τούτου, αρεστός στους δοκίμους πιλότους.
με τις φήμες που τους ήθελαν να μεταβαίνουν στη Βρετανία.
Μετά την αποβίβασή τους, οι πιλότοι αναγκάστηκαν να πορευ
τούν πεζή (ελλείψει μεταφορικών μέσων) για 5 χιλιόμετρα υπό
τον μεσημεριανό ήλιο προς τον υπαίθριο καταυλισμό τους.
Μετά την τακτοποίηση των ανδρών στις σκηνές τους, ο α
πόφοιτος της τάξης 42-F ανθυπολοχαγός Λιούις Περνέλ απο-
θήκευσε σε ένα ασφαλισμένο ερμάριο της μονάδας ένα μπου
κάλι Κόκα Κόλα, που συνιστούσε το έπαθλο για την πρώτη κα-
τάρριψη που θα επιτύγχανε η μοίρα. Την επομένη, η 99η ΜΜ
μεταφέρθηκε 200 χιλιόμετρα ανατολικά, προς την αεροπορική
βάση της Ουέντ Νίγια, που βρισκόταν κοντά στην πόλη Φεζ. Τα
αμερικανικά μαχητικά (27 P-40L), που ήταν βελτιωμένες εκδό
σεις των Warhawk, έφτασαν μια εβδομάδα αργότερα. Κατά την
παραμονή τους στην Ουέντ Νίγια, οι πιλότοι της μονάδας εξοι
κειώθηκαν τόσο με τον χειρισμό του P-40L όσο και με τις τα
κτικές της αερομαχίας.
Την ενημέρωση των πιλότων αυτών στη βόρεια Αφρική α-
νέλαβαν τρεις βετεράνοι αυτού του αεροσκάφους, ο συνταγ
ματάρχης Φίλιπ Κόχραν και οι ταγματάρχες Ραλφ Κις και Ρό-
μπερτ Φάκλερ. Μεταξύ άλλων, ο Κόχραν είπε στους μαύρους
ακροατές του: «Ο πιλότος του Ρ-40 είναι ο πιο γενναίος αερο
πόρος σε αυτόν τον πόλεμο. Τα Bf 109 και Focke Wulf Fw 190 ξεπερνούν το Ρ-40 σε ταχύτητα και υψόμετρο. Αν τα συναντήσε
τε στον αέρα, δεν θα έχετε άλλη επιλογή από το να μείνετε
και να τα αντιμετωπίσετε. Ωστόσο, υπάρχει ένα πράγμα που
μπορείτε να κάνετε για να υπερισχύσετε έναντι αυτών. Το Ρ-40
μπορεί να πραγματοποιήσει κλειστή στροφή πολύ καλύτερα
από όσο μπορούν τα αντίστοιχα καταδιωκτικά της Luftwaffe,
αν εξαιρέσει, βέβαια, κανείς τα ελάχιστα ιταλικά Macchi 202
που πετούν στο αφρικανικό μέτωπο. Επομένως, όταν έχετε
κάποιον αντίπαλο κολλημένο στην ουρά σας, πραγματοποιή
στε απότομη κλειστή στροφή κοντά στο όριο της απώλειας
στήριξης του αεροσκάφους σας και περιμέντε το πέρασμα
του εχθρικού αεροσκάφους μπροστά σας. Αν προσπαθήσει να
ακολουθήσει τον ελιγμό σας, τελικά θα καταλήξει μπροστάστο στόχαστρό σας». Επίσης, ο Κόχραν εκπαίδευσε τους άν
δρες της 99ης Μ Μ σε επιθέσεις κάθετης εφόρμησης, τακτική
που θα αποδεικνυόταν χρήσιμη στους επόμενους μήνες. Οι
πιλότοι ήταν πλέον σε θέση να σώσουν τα αεροσκάφη τους, ό
ταν αυτά παρουσίαζαν μηχανικά προβλήματα, πραγματοποιώ
ντας αναγκαστικές προσγειώσεις σε δύο περιπτώσεις.
Την 31η Μάίου του 1943 η μοίρα ενσωματώθηκε στους
κόλπους της 33ης Σμηναρχίας Μαχητικών (ΣΜ) και μεταφέρ
θηκε 1.500 χιλιόμετρα ανατολικότερα, στη Φαργιούνα, μια πε
ριοχή της χερσονήσου Μπον στην Τυνησία, και πιο συγκεκρι
μένα σε ένα αεροδρόμιο, το οποίο ο Βενιαμίν Ντέιβις περιέ-
γραψε ως «αμμοπαγίδα». Αυτός ο χαρακτηρισμός δόθηκε ε
ξαιτίας των ανέμων που σήκωναν σύννεφα σκόνης και καθι
στούσαν επικίνδυνες τις απογειώσεις και προσγειώσεις λόγω
της περιορισμένης ορατότητας που επέτρεπαν να έχουν οι πι
λότοι. Το αεροδρόμιο ήταν γεμάτο από κατεστραμμένα Me
109, γεγονός που αποτελούσε απόδειξη της χρήσης του από
τη Luftwaffe. Μπορεί οι μαύροι πιλότοι να μην είχαν αναλάβει
ακόμα πλήρη δράση, ωστόσο είχαν ήδη αρχίσει να κατανοούν
ότι εντάσσονταν ενεργά πλέον στην πολεμική μηχανή που α
ντιμετώπιζε τις δυνάμεις του Αξονα. Στις ημέρες που ακολού
θησαν, οι μαύροι πιλότοι ενημερώνονταν συνεχώς από πιλό
τους της 33ης ΣΜ που είχαν καθημερινές επαφές με τον ε
χθρό, ενώ, παράλληλα, έβλεπαν «ιδίοις όμμασι» τις ζημιές
που προκαλούντο στα αεροσκάφη, τα οποία επέστρεφαν από
τις ημερήσιες αποστολές διάτρητα από σφαίρες ή με τα πτε
ρύγια και τα φτερά τους κομματιασμένα.
7 6 I Σ Τ Ρ Α Τ ΙΟ Τ Ι Κ Η U T O P I A
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Το Ραμιτέλι ήταν μια προσωρινή αεροπορική βάση, την οποία χρησιμοποιούσε η 332 ΣΜ. Οπως φαίνεται στη φωτογραφία, τον ίδιο χώρο χρησιμοποιούσαν και τα ντόπια αιγοπρόβατα, τα οποία βόσκουν ανέμελα σε μικρή απόσταση από τα Ρ51 της μονάδας.
ΕΙ ΟΙΚΕΙΠΝ ΤΑ ΒΕΛΗΔιοικητής της 33ης ΣΜ ήταν ο συνταγματάρχης Ουίλιαμ
Μόμιερ, ένας αξιωματικός που έφερε το προσωνύμιο «το καρ
φί». Ο Μόμιερ δεν έκρυψε από την πρώτη στιγμή την αντιπά-θειά του για τους μαύρους πιλότους. Αρνήθηκε να απευθύνει
στρατιωτικό χαιρετισμό στον Ντέιβις κατά την πρώτη τους ε
παφή, ενώ μετέθεσε εσκεμμένα κατά μία ώρα νωρίτερα την
προγραμματισμένη πρωινή ενημέρωση της 3ης Ιουνίου του
1943, με σκοπό να προκαλέσει την αργοπορία των ανδρών της
99ης ΜΜ στην πρώτη τους επίσημη συμμετοχή στις συγκε
ντρώσεις της 33ης ΣΜ. Μια ημέρα νωρίτερα η 99η ΜΜ είχε ο
Ο «Σπάνκι» Ρόμπερτς αναλάμβανε καθήκοντα διοικητή της 332 ΣΜ, όταν ο συνταγματάρχης Ντέιβις απούσιαζε από το μέτωπο. Επίσης, διετέλεσε υποδιοικητής της σμηναρχίας, όταν ο συνταγματάρχης βρισκόταν στην Ιταλία. Στη διάρκεια μιας επίθεσης εναντίον του αεροδρομίου του Γκροσβαρντάιν, ο Ρόμπερτς κατέστρεψε δύο Junkers Ju 88 και ένα Ju 87.
λοκληρώσει την πρώτη της «ανεπίσημη» αποστολή με στόχο το
αεροδρόμιο της οχυρωμένης νήσου Παντελερία, που βρισκό
ταν σε απόσταση 71 χλμ. από τη χερσόνησο Μπον.
Οι επιθέσεις κατά επίγειων στόχων συνεχίστηκαν και τις επόμενες ημέρες, με τους πιλότους να μην έχουν ακόμα εμπλα-
κεί σε κάποια αερομαχία. Η πρώτη επαφή με τα εχθρικά αερο
σκάφη έγινε στις 9 Ιουνίου, καθώς έξι P-40L συνόδευαν 12 Α-20
Havoc σε μια επίθεση στην Παντελερία. Η ανυπομονησία για ε
μπλοκή σε αερομαχία που διέκρινε τους πιλότους της 99ης
ΜΜ κατά τη διάρκεια της αποστολής, αφήνοντας ασυνόδευτα
τα βομβαρδιστικά, χαρακτηρίστηκε από τον Μόμιερ ως ένδει
>olive drab
aluminum
neut ra l grey
Insignia Red
exhaust
d i r t y whi te
insignia yel low
stainless steel
rus t
P51C10 (42103960)«Skipper’s Dartin’ III» 1. Με το αεροσκάφος αυτό, ο ταγματάρχης Αντριου Τέρνερ της 100 ΜΜ επιχειρούσε από το αεροδρόμιο του Ραμιτέλι στην Ιταλία τον Σεπτέμβριο του 1944. Ο κώνος της έλικας αλλά και μέρος του πρόσθιου τμήματος της ατράκτου είναι χρώματος insignia red (FS 11136). Ακόμα, το ουραίο πτερύγιο αντιστάθμισης είναι χρώματος μαύρου (χαρακτηριστικό των αεροσκαφών
της 100 ΜΜ), ενώ η κατασκευασμένη από αλουμίνιο άτρακτος είναι βαμμένη στο πρόσθιο άνω τμήμα της με olive drab (για να αποτραπεί η αντανάκλαση του ηλιακού φωτός) (εικονογράφηση: Γιώργος Τσόρβας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).
ITPATIQTIKH ΙΣΤΟΡΙΑ 1 7 7
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
P51D «Tall in the Saddle» A33. To συγκεκριμένο αεροσκάφος, με πιλότο τον υπολοχαγό Τζωρτζ Χάρντι, επιχειρούσε, με την 99η ΜΜ, στο αεροδρόμιο του Ραμιτέλι στην Ιταλία τον Φεβρουάριο του 1945. Ο κώνος της έλικας και το ουραίο τμήμα είναι χρώματος insignia red, το πρόσθιο μέρος της ατράκτου φέρει λωρίδα χρώματος insignia blue (FS 35044) και το ουραίο πτερύγιο αντιστάθμισης είναι χρώματος insignia blue (χαρακτηριστικό των P51D της 99ης ΜΜ) (εικονογράφηση: Γιώργος Τσορβάς για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).
ξη επιπολαιότητας και απειθαρχίας, στοιχεία που δεν λησ μό
νησε να συμπεριλάβει στην επίσημη αναφορά του προς τη διοίκηση της ΑΣ. Επιπρόσθετα, σε κάθε επικοινωνία που είχε με
το αρχηγείο της XII Διοίκησης Αεροπορικής Υποστήριξης (ΔΑΥ)
εξακολουθούσε εσκεμμένα να μειώνει και να υποβιβάζει τις ε
πιδόσεις της 99ης ΜΜ.
ΑΝΑΛΗΨΗ NEON ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝΣτις 11 Ιουνίου του 1943, μετά από συνεχείς βομβαρδι
σμούς, η Παντελερία παραδόθηκε στους Συμμάχους και η XII
ΔΑΥ έστρεψε την προσοχή της στη Σικελία. Η 33η ΣΜ μετα
φέρθηκε στην Παντελερία, αλλά η 99η ΜΜ παρέμεινε στην Τυ
νησία και εντάχθηκε στους κόλπους της 324 ΣΜ, μιας μονάδας
που ανήκε στην 9η Αεροπορική Δύναμη (ΑΔ) και είχε μετακινηθεί στην Τυνησία, για να λειτουργήσει πλέον ως μονάδα εκπαί
δευσης πιλότων που θα αναλάμβαναν να αντικαταστήσουν άλ
λους. Πλάι στην 324 ΣΜ, η 99η ΜΜ έλαβε μέρος σε αρκετές α
ποστολές που είχαν στόχο να συνοδεύσουν μέσα βομβαρδιστι
κά και να πλήξουν επίγειους στόχους σε Σικελία και Ιταλία. Σε
μια από αυτές τις αποστολές συνέβη ένα γεγονός που έπληξε
τη φήμη της 99ης ΜΜ. Οταν οι πιλότοι των Ρ-40 εντόπισαν έναν
Η Τ Ρ Ω Ο Ε Π ΙΤ Υ Χ ΙΩ Ν Τ Η Σ 332 Σ
ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΠΡΟΚΛΗΣΗΖΗΜΙΩΝ
ΣΥΝΟΛΟ
Αεροσκάφη (στον αέρα) 111 25 136
Αεροσκάφη (στο έδαφος) 150 123 273
Λέμβοι/φορτηγίδες 16 24 40
Σιδηροδρομικά βαγόνια 58 561 619
Κτίρια/εργοστάσια 0 23 23
Πυροβόλα 3 0 3
Αντιτορπιλικά 1 0 1
Ιττττήλαταοχήματα 15 100 115
Φορτηγά 6 81 87
Μετασχηματιστές ενέργειας 3 2 5
Μηχανές τρένων 57 69 126
Ραντάρ 1 8 9
Τεθωρακισμένα σε πλατφόρμες 0 7 7
Αποθήκες καυσίμων/πυρομαχικών 2 0 2
σχηματισμό εχθρικών βομβαρδιστικών, συνοδευόμενων από
μαχητικά, αντί να ακολουθήσουν τις εντολές της αποστολήςκαι να επιτεθούν στα βομβαρδιστικά, επέλεξαν να καταδιώ
ξουν τα μαχητικά, επιτρέποντας έτσι στους Γερμανούς να βομ
βαρδίσουν με επιτυχία τους στόχους τους.
Στις 2 Ιουλίου του 1943 ο ανθυπολοχαγός Τσαρλς Χολ έγινε
ο πρώτος πιλότος της μοίρας που κατέρριψε εχθρικό αερο
σκάφος, ενώ πετούσε σε αποστολή συνοδείας στο Καστελβε-
τράνο της Ιταλίας. Τα νέα μεταφέρθηκαν στον αμερικανικό Τύ
πο και ο Χολ δέχθηκε συγχαρητήρια από αρκετούς υψηλόβαθ
μους αξιωματικούς, παρόλο που η αεροπορική επιτυχία του ή
ταν η μοναδική της 99ης ΜΜ μέσα σε διάστημα έξι μηνών. Στον
αντίποδα αυτού του γεγονότος, η μοίρα είχε τις δύο πρώτες α-
πώλειές της την ίδια ακριβώς ημέρα, με δύο αεροσκάφη της να
καταρρίπτονται από αντιαεροπορικά πυρά. Για τις επιδόσειςτης κοντά στην 324 ΣΜ, η 99η ΜΜ έλαβε εύφημο μνεία για την
παροχή εξαιρετικής υπηρεσίας σε αποστολές τόσο στη διάρ
κεια της συμμαχικής εισβολής στη Σικελία όσο και πριν από αυ
τή. Με την ολοκλήρωση της απόβασης στη Σικελία η 99η ΜΜ ε
πέστρεψε στους κόλπους της 33ης ΣΜ και μεταφέρθηκε στην
αεροπορική βάση της Λικάτα, έχοντας πλέον τη δυνατότητα να
επιχειρεί εγγύτερα στην Ιταλική χερσόνησο. Εκείνο το διάστη
μα, μάλιστα, οι Γερμανοί δεν είχαν μεγάλη επιχειρησιακή δυνα
τότητα στους ιταλικούς αιθέρες, με συνέπεια η 99η ΜΜ να πε
ριοριστεί σε ρόλο εγγύς υποστήριξης και σε χερσαίους βομ
βαρδισμούς.
Περί τα τέλη Αυγούστου του 1943 ο αντισυνταγματάρχης
Ντέιβις μετατέθηκε στις ΗΠΑ για να αναλάβει τη διοίκηση της332 ΣΜ, η οποία τελούσε πλέον σε ενεργό υπηρεσία στο Τασκί-
γκι. Αντικαταστάτης του ορίστηκε ο Τζωρτζ «Σπάνκι» Ρόμπερ-
τς, ο οποίος προήχθη σε ταγματάρχη. Επιστρέφοντας στις
ΗΠΑ, ο Ντέιβις παρουσιάστηκε σε μια συνέντευξη Τύπου, στην
οποία υποστήριξε ότι το πείραμα του Τασκίγκι ήταν επιτυχές.
Το περιοδικό «Time» εξέδωσε τότε ένα άρθρο με έναν τίτλο-ε-
ρώτημα: «Το πείραμα επαληθεύτηκε;» . Στο άρθρο περιέχονταν
οι απόψεις του Ντέιβις αλλά και αρκετές αρνητικές κριτικές
για την απόδοση της 99ης ΜΜ στο μέτωπο. Υπήρχε, μάλιστα,
στο κείμενο και μια εικασία, σύμφωνα με την οποία η XII ΔΑΥ ε-
πρόκειτο να μεταθέσει την 99η ΜΜ στη Διοίκηση Παράκτιας
Αεράμυνας (ΔΠΑ), για να υπηρετήσει σε αποστολές συνοδείας
νηοπομπών και παράκτιας περιπολίας. Η εικασία αυτή δεν απείχε πολύ από την αλήθεια.
7 8 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Εκτός από τις αναφορές που υπέβαλε ο Μόμιερ, υπήρχαν
και κάποιες άλλες αναφορές που υποβλήθηκαν από τον υπο
στράτηγο Χάουζ (τον διοικητή της XII ΔΑΥ) αλλά και τον αντι
στράτηγο Σπάατζ (τον διοικητή των συμμαχικών αεροπορικών
δυνάμεων στο βορειοδυτικό αφρικανικό μέτωπο). Αυτές ήταν
όλες αρνητικές για τις επιδόσεις της 99ης ΜΜ ενάντια στα ε
χθρικά αεροσκάφη. Υπό το βάρος των περιστάσεων, ο διοικη
τής της USAAF στρατηγός Αρνολντ, σκεφτόταν να αναστείλει
το πρόγραμμα του ΣΑΤ. Μερικά μέλη της προεδρικής επιτροπής για θέματα που αφορούσαν την ένταξη μαύρων σε στρα
τιωτική υπηρεσία συναντήθηκαν στην Ουάσινγκτον με τον
Ντέιβις, ο οποίος υπεραμύνθηκε της απόδοσης των ανδρών
του, υποστηρίζοντας ότι οι αποστολές αυτών περιορίζονταν
σε χερσαίους βομβαρδισμούς και εναντίον στόχων αρκετά μα-
κρύτερα από την ακτίνα δράσης των γερμανικών αεροσκαφών.
Η επιτροπή έκρινε ότι το χρονικό διάστημα που η 99η ΜΜ υπη
ρετούσε στο μέτωπο ήταν βραχύ, ώστε να εξαχθούν ασφαλή
συμπεράσματα για τις επιδόσεις της, και δεν προέβη σε περαι
τέρω ενέργειες.
Ισως σε αυτό να συνέβαλε και το γεγονός ότι το μέτωπο
της Μεσογείου διεπόταν από πλήρη επιχειρησιακή δραστηριό
τητα και οι Σύμμαχοι χρειάζονταν όλες τις διαθέσιμες αεροπορικές μονάδες στην περιοχή. Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1943
η 99η ΜΜ μεταφέρθηκε σε ένα αεροδρόμιο στο Τέρμινι, κοντά
στο Παλέρμο, για να υποστηρίξει την απόβαση των συμμαχι
κών δυνάμεων στις ακτές του Σαλέρνο, της Καλαβρίας και του
Τάραντα με τις επιχειρήσεις «Avalanche», «Baytown» και
«Slapstick» αντίστοιχα. Δύο εβδομάδες αργότερα, στις 17 του ί
διου μήνα, η μοίρα μεταφέρθηκε εκ νέου στην Μπαρτσελόνα
Πότσο ντι Γκότο, έναν διάδρομο στο βορειοανατολικότερο ά
κρο της Σικελίας, κοντά στη Μεσσήνη και σε ελάχιστη απόστα
ση από τα παράλια της ηπειρωτικής Ιταλίας.
ΑΝΑΚΑΤΔΤΑΙΕΙΣ ΣΤΟ ΜΕΤΟΠΟ
ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥΟι ευρείας κλίμακας αεροπορικοί βομβαρδισμοί των γερ
μανικών βιομηχανικών ζωνών και η επικείμενη εισβολή στην
Ευρώπη έκαναν επιτακτική την ανάγκη για απασχόληση κάθε
διαθέσιμου συμμαχικού μαχητικού σε αποστολές συνοδείας
και χερσαίων βομβαρδισμών. Αυτό είχε ως φυσικό επακόλουθο
την πλήρη αναδιοργάνωση της συμμαχικής αεροπορίας. Ετσι,
Πιλότοι της 332 ΣΜ παρατηρούν τους στόχους της αποστολής σε έναν επιχειρησιακό χάρτη. Από τον Ιούλιο του 1944 και εξής η 332 ΣΜ α\(έλαβε επίσημα καθήκοντα συνοδείας σε αποστολές στρατηγικών βομβαρδισμών με την 15η ΑΔ.
το επιτελείο της 9ης Αεροπορικής Δύναμης (ΑΔ) μεταφέρθηκετον Οκτώβριο του 1943 στη Βρετανία και ανέλαβε καθήκοντα
τακτικής αεροπορίας, απαρτιζόμενης από μονάδες οι οποίες
προέρχονταν απευθείας από τις ΗΠΑ, ενώ, παράλληλα, οι υ-
πάρχουσες σμηναρχίες της προσχώρησαν στις τάξεις της 15ης
ΑΔ. Η τελευταία επιχειρούσε ήδη με πληθώρα βομβαρδιστικών
σε βάσεις που βρίσκονταν στην Ιταλία, έχοντας στους κόλπους
της και τη XII ΔΑΥ
Η δύναμη των μαχητικών της XII ΔΑΥ επρόκειτο να μειωθεί
σημαντικά τον Φεβρουάριο του 1943, μετά τη μετάθεση της ε
μπειροπόλεμης 33ης ΣΜ, η οποία θα μεταφερόταν στην Ινδία
και εν συνεχεία στην Κίνα, για να εκτελεί αποστολές συνοδεί
ας και να παρέχει προστασία στα βομβαρδιστικά Boeing Β-29
που θα ξεκινούσαν βομβαρδισμούς στόχων σε ιαπωνικό έδαφος. Τον Δεκέμβριο του 1943 η 332 ΣΜ, έχοντας στις τάξεις της
την 100,301 και 302 ΜΜ, έλαβε οδηγίες να μεταβεί στο μέτωπο
της Μεσογείου, για να καλύψει το κενό της 33ης ΜΜ, απασχο
λούμενη κυρίως σε ρόλο εγγύς υποστήριξης και διεξαγωγής
παράκτιας περιπολίας. Η 99η ΜΜ, η οποία είχε μετατεθεί από
την 33η στην 79η ΣΜ και επιχειρούσε από το αεροδρόμιο της
Μάντνα, βόρεια της Φότζια, θα εντασσόταν και τυπικά πλέον
P51B/C«AliceJo» 73. Το εικονιζόμενο αεροσκάφος επιχειρούσε, με την 302 ΜΜ, στο αεροδρόμιο του Ραμιτέλι στην Ιταλία τον Σετ~ζ. : : :του 1944. Πιλότος του ήταν ο ταγματάρχης Γουέντελ Προύιτ. Ο κώνος της έλικας και το ουραίο τμήμα είναι χρώματος insignia rec : ·_ τ ιγ
πρόσθιο μέρος της ατράκτου φέρει δίχρωμη λωρίδα, αποτελούμενη από οριζόντιες γραμμές χρώματος insignia red και insignia >~ cm ~S
33538). Το ουραίο πτερύγιο αντιστάθμισης είναι χρώματος insignia yellow (χαρακτηριστικό των P51B/C της 302 ΜΜ) (εικονογραβ —Γιώργος Τσόρβας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).
Π » Γ Γ I t Γ1 * < ” 9
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
P51D «Little Freddie» 88 . To αεροσκάφος αυτό, με πιλότο τον υπολοχαγό Φρέντι Χάτσινς, επιχειρούσε με την 302 ΜΜ στο αεροδρόμιο του Ραμιτέλι στην Ιταλία τον Οκτώβριο του 1944. Ο κώνος της έλικας και το ουραίο τμήμα είναι χρώματος insignia red, το πρόσθιο μέρος της ατράκτου φέρει λωρίδα χρώματος insignia yellow και το ουραίο πτερύγιο αντιστάθμισης είναι χρώματος insignia yellow (χαρακτηριστικό των P51D της 302 ΜΜ). Τέλος, η κατασκευασμένη από αλουμίνιο άτρακτος είναι βαμμένη στο πρόσθιο άνω τμήμα της με olive drab (για να αποτραπεί η αντανάκλαση του ηλιακού φωτός) (εικονογράφηση: Γιώργος Τσόρβας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).
στην 332 ΣΜ μετά την έλευση της τελευταίας στην Ιταλία.
Στις 27 Ιανουαρίου του 1944 και ενώ η 332 ΣΜ βρισκόταν εν
πλω προς την Ιταλία, οι πιλότοι της 99ης Μ Μ κατέρριψαν 10 α
εροσκάφη πάνω από το Αντζιο στο πλαίσιο της συμμαχικής επι
χείρησης «Shingle». Οι επιτυχίες αυτές αποτέλεσαν το πρώτο
θέμα σε αρκετές εφημερίδες των ΗΠΑ και η ηγεσία της USAAF
άρχισε να βλέπει με διαφορετικό μάτι την 99η ΜΜ. Μέχρι εκεί
νη τη στιγμή οι επιδόσεις της μοίρας στους χερσαίους βομ
βαρδισμούς ήταν μέτριες, αλλά οι επιτυχίες του Αντζιο έδιναν
την εντύπωση ότι οι μαύροι πιλότοι ήταν τελικά αποδοτικότε
ροι στις αερομαχίες. Ο στρατηγός Αϊρα Ικερ, επικεφαλής της
συμμαχικής αεροπορίας στο μέτωπο της Μεσογείου, πρότεινε
την αξιοποίηση της 332 ΣΜ σε ρόλο συνοδείας βαρέων βομβαρδιστικών, με την προϋπόθεση, βέβαια, ότι οι πιλότοι της θα
αποκόμιζαν πρώτα αρκετές εμπειρίες σε συνθήκες μάχης. Στις
αρχές Ιουνίου του 1944 η σμηναρχία εντάχθηκε στην 15η ΑΔ
και εξοπλίστηκε με αεροσκάφη Republic Ρ-47 Thunderbolt, τα ο
ποία ήταν καταλληλότερα σε ρόλο συνοδείας τόσο από τα Ρ-
40L όσο και από τα Ρ-39, που μέχρι τότε απάρτιζαν τις μοίρες
της 332 ΣΜ. Σε δεύτερο στάδιο, τα Ρ-47 θα αντικαθίσταντο από
τα ισχυρότερα North American Ρ-51 Mustang, όταν αυτά θα ήταν
διαθέσιμα.
Ο συνταγματάρχης Ντέιβις επέλεξε να χρησιμοποιήσει το
κόκκινο ως διακριτικό της σμηναρχίας, δίνοντας εντολή να βα
φτεί με το συγκεκριμένο χρώμα ολόκληρο το ουραίο τμήμα
των αεροσκαφών. Οι μαύροι πιλότοι είχαν αποκτήσει νέα ταυ
τότητα και αποκαλούντο πλέον «Ερυθρές Ουρές». Ωστόσο, οι
άνδρες της 99ης Μ Μ δεν ήταν ικανοποιημένοι από την ένταξή
τους στην 332 ΣΜ, προφανώς γιατί οι ίδιοι είχαν ήδη γίνει απο
δεκτοί από τις υπόλοιπες εμπειροπόλεμες μοίρες στο μέτωπο.
Επιπλέον, η απειρία των υπολοίπων μοιρών της σμηναρχίας
προοιώνιζε τη διάσπαση της 99ης ΜΜ, έτσι ώστε οι εμπειροπό
λεμοι πιλότοι της να πλαισιώσουν τις υπόλοιπες μοίρες, για να
ενσταλλάξουν στους νέους πιλότους κάθε γνώση που αποκό
μισαν στη διάρκεια των επιχειρήσεων στις οποίες συμμετείχαν.
ΣΕ ΡΟΛΟ ΣΥΝΟΔΕΙΑΣΗ 99η ΜΜ εντάχθηκε και τυπικά πλέον στην 332 ΣΜ τον
Ιούλιο του 1944, αν και είχε ξεκινήσει τις αποστολές συνοδεί
ας έναν μήνα νωρίτερα. Η πρώτη της αποστολή είχε προορι
σμό το Μόναχο και έλαβε χώρα στις 9 Ιουνίου, με τους πιλό
τους της 99ης να καταρρίπτουν πέντε γερμανικά μαχητικά με
τίμημα δύο βομβαρδιστικά. Ακολούθησαν αρκετές αποστολές,
με σημαντικότερη αυτή της 18ης Ιουλίου, όταν οι «Ερυθρές
Ουρές» κατέρριψαν 12 εχθρικά αεροσκάφη με κόστος τρία μα
χητικά και 15 βομβαρδιστικά Boeing Β-17. Εκείνη την περίοδο η
σμηναρχία μεταφέρθηκε στο αεροδρόμιο του Ραμιτέλι και ε ξοπλίστηκε εξ’ ολοκλήρου με Ρ-51. Κατά το προηγούμενο διά
στημα η 99η ΜΜ, απασχολούμενη κυρίως σε αποστολές βομ
βαρδισμών χερσαίων στόχων, επιχειρούσε από τα αεροδρόμια
του Μοντεκορβίνο και του Καποντιτσίνο, τα οποία βρίσκονταν
κοντά στη Νεάπολη.
Ο ανθυπολοχαγός Κλάρενς Λέστερ ήταν ένας ικανότατος πιλότος που υπηρετούσε στην 100 ΜΜ. Οι φίλοι του τον αποκαλούσαν «τυχεράκια», επειδή, εκτός των άλλων, στις 18 Ιουλίου του 1944 είχε καταρρίψει τρία εχθρικά αεροσκάφη μέσα σε πέντε λεπτά, χωρίς το δικό του P51C «Miss Pelt» να υποστεί την παραμικρή ζημιά. Στη φωτογραφία ο Λέστερ δείχνει κάτι στο τζάμι του πιλοτηρίου, ενώ
συνομιλεί με τον επικεφαλής του προσωπικού εδάφους, επιλοχία
Κένιγκ Μόρμον, λίγο πριν απογειωθεί από τη βάση του Ραμιτέλι στην Ιταλία.
8 0 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
332 ΣΜ είχε χάσει τουλάχιστον 20 βομβαρδιστικά. Ωστόσο, τον
Αύγουστο του 1944 οι απώλειες βομβαρδιστικών μειώθηκαν
σημαντικά. Σε σύνολο 311 αποστολών συνοδείας οι μαύροι πι
λότοι ενεπλάκησαν σε αερομαχίες σε 31 μόλις περιπτώσεις.
Μάλιστα, από τις 9 Δεκεμβρίου του 1944 μέχρι και τις 14 Μαρ
τίου του 1945 δεν υπήρξε καμιά επαφή με εχθρικά μαχητικά (!).
Μόνο στις τελευταίες εβδομάδες του πολέμου η Luftwaffe έκα
νε και πάλι απειλητική την παρουσία της στους αιθέρες. Η ε ξήγηση ήταν απλή. Δύο μήνες αφότου η 332 ΣΜ είχε αναλάβει
επίσημα καθήκοντα συνοδείας, τα σοβιετικά στρατεύματα κα
ταλάμβαναν τις πετρελαιοπηγές του Πλοέστι στη Ρουμανία,
προκαλώντας έτσι στη Luftwaffe μεγάλες απώλειες σε καύσιμα.
Η Γερμανική Αεροπορία αναγκάστηκε τότε να περιορίσει τις α
ποστολές της και να στέλνει μαχητικά για να αναχαιτίσουν τα
κύματα των συμμαχικών βομβαρδιστικών μόνο όταν αυτά απει
λούσαν σημαντικούς στόχους, κυρίως γύρω από το Βερολίνο,
δηλαδή αρκετά βορειότερα από την ακτίνα επιχειρησιακής
δράσης της 15ης ΑΔ, που εκτελούσε αποστολές στη βόρεια
Ιταλία, τα Βαλκάνια, την Αυστρία και τη νότια Γερμανία.
Στις 24 Μαρτίου του 1945, πιθανώς για λόγους άσκησης
προπαγάνδας, η 332 ΣΜ επελέγη για να συνοδεύσει την 463Σμηναρχία Βομβαρδισμού (ΣΒ) σε μια αποστολή κοντά στο Βε
ρολίνο με στόχο ένα εργοστάσιο κατασκευής τεθωρακισμένων
της Daimler-Benz. Καθώς ο σχηματισμός των Β-17 προσέγγιζε
τον στόχο, δέχθηκε επίθεση από περίπου 25 αεριωθούμενα
Messerschmitt Me 262. Τρία βομβαρδιστικά καταρρίφθηκαν,
ενώ οι πιλότοι της 332 ΣΜ κατέρριψαν τρία από τα συνολικά ο
κτώ μαχητικά που υποστήριζε η αναφορά της 15ης ΑΔ για ε
κείνη την αποστολή . Ωστόσο, αυτός ο ισχυρισμός ερχόταν σε
αντίθεση με τα γερμανικά αρχεία, τα οποία ανέφεραν στις α
πώλειες τους μόλις τέσσερα αεριωθούμενα. Μια από τις επι
βεβαιωμένες επιτυχίες ανήκε στον Ανθυπολοχαγό Ερλ Ρ «Σκί
ουρο» Λέιν, ο οποίος κατέρριψε το Me 262 του υποσμηναγού
Αλφρεντ Αμπς.Για το υπόλοιπο του πολέμου η σμηναρχία περιορίστηκε σε
αναγνωριστικές αποστολές, καθώς οι μαζικοί βομβαρδισμοί
άρχισαν να φθίνουν εξαιτίας της ανυπαρξίας στρατηγικών
στόχων, οι περισσότεροι εκ των οποίων είχαν ήδη κατακτηθεί
από ξηράς. Οταν ο πόλεμος στην Ευρώπη τελείωσε, η 332 ΣΜ
τέθηκε εκτός ενεργού υπηρεσίας και όλο το προσωπικό της,
συμπεριλαμβανομένων και των υπηρετούντων στο Τασκίγκι,
μετατέθηκε στην 477 Σύνθετη Σμηναρχία (ΣΣ) αποτελούμενη
επίσης από μαύρους, στο αεροδρόμιο του Λόκμπουρν στο
Οχάιο. Η 477 ΣΣ ήταν εξοπλισμένη με Β-25 Mitchell και Ρ-47 και,
λίγο προτού παροπλιστεί το 1949, αποδέσμευσε τα βομβαρδι
στικά Β-25, λαμβάνοντας έτσι τον πρότερο διακριτικό τίτλο
της ως 332 ΣΜ.
0 ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣΑναμφισβήτητα, η 332 ΣΜ άνοιξε τον δρόμο και δημιούργη
σε νέα δεδομένα για τη μαζική αποδοχή των μαύρων Αμερικα
νών στους κόλπους του Αμερικανικού Στρατού και την αξιο
ποίησή τους σε πιο υπεύθυνες θέσεις. Ωστόσο, σε γενικές
γραμμές, οι κριτικές που έλαβε η σμηναρχία σε ότι αφορά τις
επιδόσεις της στη διάρκεια του πολέμου ήταν στην πλειοψη-
φία τους αρνητικές. Οι υπέρμαχοι του πειράματος έκαναν λό
γο για ρατσιστικές πρακτικές, που είχαν ως μοναδικό στόχο να
απαξιώσουν την προσπάθεια και τα επιτεύγματα των μαύρων
στρατιωτών. Η στατιστική δικαιώνει τους πολέμιους του εγχειρήματος, χωρίς, όμως, να ληφθούν υπόψη το καθεστώς, οι
Αεροσκάφη Mustang Ρ51Β / Οτης 100 ΜΜ στο Ραμιτέλι της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 1944. Στα δεξιά διακρίνονται δύο εξ αυτών με τα ονόματα «Skipper’s Darlin’ III» και «Miss Pelt». Αυτά ανήκαν στον ταγματάρχη Αντριου Τέρνερ και τον υπολοχαγό Κλάρενς Λέστερ αντίστοιχα.
συνθήκες αλλά και οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες επιχειρούσαν οι μαύροι πιλότοι. Ισως η αλήθεια να κρύβεται κάπου ανά
μεσα στην πραγματικότητα των αριθμών και στο θάρρος μιας
χούφτας ανδρών, που δεν δίστασαν να πολεμήσουν τον ε
χθρό, ακόμα κι όταν αυτοί δέχονταν «πυρά» από την ίδια τους
τη χώρα.
Η προσπάθεια που έκαναν απέδωσε καρπούς. Στις 26 Ιουλί
ου 1948 ο πρόεδρος Τρούμαν υπέγραψε την Ειδική Εντολή No.
9981 με την οποία προχωρούσε σε κατάργηση των φυλετικών
διαχωρισμών στις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ.
Σχεδόν έναν χρόνο αργότερα η 332 ΣΜ διαλύθηκε και τα μέλη
της απορροφήθηκαν στις τάξεις της USAF έχοντας για πρώτη
φορά στην Ιστορία ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις με τους
λευκούς συναδέλφους τους. Ο Βενιαμίν Ντέιβις συνέχισε τηστρατιωτική του καριέρα αναλαμβάνοντας τη διοίκηση αρκε
τών μονάδων ανά την υφήλιο -κυρίως στην Απω Ανατολή- για
να αποστρατευθεί τελικά την 1η Φεβρουάριου 1970 με τον τι
μητικό βαθμό του αντιπτεράρχου. Η ηθική δικαίωση των απο
φοίτων του Τασκίγκι συνοψίζεται σε ένα κείμενο της USAF στις
11 Μάί'ου 1949: «Ολα τα άτομα, ανεξαρτήτως φυλής, θα έχουν
ίδιες ευκαιρίες για διορισμό, εξέλιξη, επαγγελματική βελτίω
ση, προαγωγή και παραμονή σε όλους τους κλάδους της Αερο
πορίας των ΗΠΑ».El
(1) Blackman, Douglas A: SLAVERY BY ANOTHER NAME: THE RE-ENSLAVEMENT OF BLACK AMERICANS FROM THE CIVIL WAR TO WORLD WAR II, Doubleday, New York, 2008.(2) Coggins, Patrick C.: TUSKEGEE AIRMAN FIGHTER PILOT,Trafford Publishing, USA, 2008.(3) Davis, Benjamin O., Jr .: AMERICAN: AN AUTOBIOGRAPHY, Smithsonian Institution Press, Washington, 1991.(4) Dryden, Charles W., Benjamin O. Davis, Jr .: ATRAIN: MEMOIRS OF A TUSKEGEE AIRMAN, University of Alabama Press, Tuscaloosa, 2002.(5) Francis, Charles E., Adolph Caso: THE TUSKEGEE AIRMEN: THE MEN WHO CHANGED A NATION, 5th ed., Branden,Boston, 2008.(6) Homan, Lynn M., Thomas Reiliey: BLACK KNIGHTS, Pelican.
Gretna, LA, 2001.
I T P A T I Q T I K H U T O P I A I 8 1
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Κ α ι ά ι η δ ι ά ρ κ ε ι α ί ο υ Β ’ Π α γ κ ο σ μ ί ο υ Π ο λ έ μ ο υ , ί ο κ α τ α δ ρ ο μ ι κ ό
( ( B i r m i n g h a m » ί ο υ Α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ο ύ Ν α υ τ ι κ ο ύ β ρ έ θ η κ ε ο τ ο ε π ί κ ε ν τ ρ ο
m c ö p a a n c υ φ ι σ τ ά μ ε ν ο π λ ή γ μ α τ α σ ε τ ρ ε ι ς δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ έ ςπ ε ρ ι π τ ώ σ ε ι ς . Η σ υ μ μ ε τ ο χ ή τ ο υ σ τ η ν α ε ρ ο ν α υ μ α χ ί α σ τ ο ν κ ό λ π ο τ ο υΛ έ υ τ ε σ τ ις Φ ι λ ι π π ί ν ε ς , τ ο ν Ο κ τ ώ β ρ ι ο τ ο υ 1 9 4 4 , μ π ο ρ ε ί ν αχ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ε ί ω ς τ ρ α υ μ α τ ι κ ή , δ ι ό τ ι υ π έ ο τ η σ η μ α ν τ ι κ έ ς ζ η μ ι έ ςέ μ μ ε σ α α π ό ε χ θ ρ ι κ ή δ ρ ά σ η . Τ ο κ α τ α δ ρ ο μ ι κ ό σ υ μ μ ε τ ε ί χ ε σ τ ι ςπ ρ ο σ π ά θ ε ι ε ς κ α τ ά σ β ε σ η ς τ ω ν ε σ τ ι ώ ν π υ ρ κ α γ ι ά ς ο τ ο
α ε ρ ο π λ α ν ο φ ό ρ ο ( ( P r i n c e t o n » , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α τ ο π λ ή ρ ω μ ά τ ο υ ν αα π ο δ ε κ α τ ι ο τ ε ί α π ό μ ι α τ ε ρ ά σ τ ια έ κ ρ η ξ η .
Το *Birmingham» στην τελική φάση επισκευών στη βάση Μάρε Αϊλαντ, τον Φεβρουάριο του 1944.
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
κατάφερε, λίγο πριν τις 10.00 το πρωί, να πλήξει το
αεροπλανοφόρο USS «Princeton» (CVL-23) με μία
βόμβα των 250 kg. Το αεροπλανοφόρο έπλεε στον
κόλπο του Λέυτε στις Φιλιππίνες, όταν η βόμβα διαπέρασε
δύο καταστρώματα και εξερράγη σε ένα υπόστεγο με αε
ροσκάφη που ανεφοδιάζονταν για μια αποστολή. Μέσα σε
30 λεπτά, το αεροπλανοφόρο είχε χάσει το προωστικό σύ
στημα και τυλίχθηκε στις φλόγες. Για την κατάσβεση της
πυρκαγιάς συγκροτήθηκε μια μικρή ομάδα από δύο κατα
δρομικά και τέσσερα αντιτορπιλικά που έσπευσαν να συν
δράμουν το πληγωμένο πλοίο. Ανάμεσα στα πλοία περι-
λαμβανόταν το καταδρομικό USS «Birmingham» (CL-62) της
κλάσης «Cleveland».
Η ΚΟΛΑΣΗ ΤΟΥ ΛΕΫΤΕΤο καταδρομικό «Birmingham» και το αεροπλανοφόρο
«Princeton» θεωρητικά ανήκαν στην ίδια κλάση, διότι το τε
λευταίο κατασκευάστηκε από τη μετασκευή του
«Tallahassee» (CL-61). To «Princeton» καθελκύστηκε στις 18
Οκτωβρίου 1942 και εντάχθηκε σε υπηρεσία στις 25 Φε
βρουάριου 1943. Αντίστοιχα, το «Birmingham» καθελκύστη
κε στις 20 Μαρτίου 1942 και εντάχθηκε σε υπηρεσία στις
29 Ιανουαρίου 1943. Τον Οκτώβριο του 1944, τα δύο πλοία
ανήκαν στην Ομάδα Επιχειρήσεων Task Group (TG) 38.3, η
οποία αποτελούσε μέλος της Δύναμης Επιχειρήσεων Task
Force (TF) 38 του υποναυάρχου Μαρκ Μίτσερ. Το πρωινό
της 24ης Οκτωβρίου 1944, η TG 38.3 έπλεε σε απόσταση
Η αποτύπωση της τεράστιας έκρηξης που σάρωσε το καταδρομικό «Birmingham», προξενώντας υλικές ζημιές και σεπαρακείμεναπλοία.Η σφοδρότητα της έκρηξης είναι έκδηλη.
Το καταδρομικό«Reno»συμμετείχεγια λίγο στιςπροσπάθειεςκατάσβεσηςτου «Princeton»,αλλά σύντομαπαραχώρησετη θέση τουστο « Birmingham».
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
ε ξ ε ρ ρ ά γ η , ό τ α ν η φ ω τ ιά έ φ θ α σ ε σ τ ο
δ ι α μ έ ρ ι σ μ α φ ύ λ α ξ η ς τ ο ρ π ιλ ώ ν κ α ι β ο μ β ώ ν . y
εθελοντών στο αεροπλανοφόρο, αλλά ηπαραμονή τους στο πλοίο υπήρξε σύντο
μη, διότι το καταδρομικό αποσύρθηκε
για να λάβει θέση άμυνας. Μέχρι τις
13.30 οι ναύτες είχαν επιστρέφει, διότι
τα αντιτορπιλικά είχαν εντοπίσει κάποιο
άγνωστο υποβρύχιο ίχνος σε απόσταση
μικρότερη των 2.000 μ., ενώ σε εξέλιξη
βρισκόταν μία ακόμα αεροπορική επίθε
ση. Τα ιαπωνικά αεροσκάφη δεν κατάφε-
ραν να διαπεράσουν την αμερικανική α
σπίδα που είχε δημιουργηθεί από τα αε
ροσκάφη του αεροπλανοφόρου «Essex»,
ενώ ο συναγερμός για την υποβρύχια απειλή αποδείχθηκε λανθασμένος. Στις
14.06, το «Birmingham» απέστειλε την α
ναφορά του προς τα ανώτερα κλιμάκια
της TG 38.3, βάσει της οποίας η κατάστα
ση παρουσιαζόταν πιο αισιόδοξη: «Η φω
τιά έχει περιοριστεί στο οπίσθιο τμήμα
του αεροπλανοφόρου και οι προοπτικές
για την κατάσβεσή της είναι πλέον αρκε
τά καλές». Στην πραγματικότητα, όμως,
η μικρή ανάπαυλα στις προσπάθειες κα
τάσβεσης υπήρξε καθοριστική, διότι το
«Princeton» δεν μπορούσε να αντιμετωπί
σει με ίδια μέσα τις εστίες.Λίγο μετά τις 14.30, το «Birmingham»
προσέγγισε και πάλι το «Princeton» για
την επανέναρξη της διαδικασίας. Ο αν
θυποπλοίαρχος Αλαν Ριντ που ήταν επι
κεφαλής της ομάδας αρωγής η οποία θα
αποβιβαζόταν και πάλι στο «Princeton»,
εκτιμούσε ότι μία ακόμα ώρα δράσης με
τις μάνικες θα ήταν -κατά πάσα πιθανό
τητα- επαρκής για την κατάσβεση της
φωτιάς στο οπίσθιο τμήμα του πλοίου. Η
φωτιά βρισκόταν σε εξέλιξη για περίπου
πέντε ώρες, χωρίς όμως μέχρι τότε να έ
χει προκαλέσει ιδιαίτερα σημαντικέςζημιές.
Παρά τους ισχυρούς άνεμους που έ
πνεαν στην περιοχή ξεπερνώντας τους
20 κόμβους, το «Birmingham» προσέγγισε
το αεροπλανοφόρο σε απόσταση μικρό
τερη των 15 μ. Στο κατάστρωμα του κατα
δρομικού βρισκόταν μεγάλος αριθμός
ανδρών που, εκτός από την επάνδρωση
των αντιαεροπορικών πυροβόλων, συμ
μετείχαν ενεργά στις εργασίες πυρόσβε
σης. Ο πλοίαρχος του «Princeton» επιθυ
μούσε την έναρξη ρυμούλκησης του αε
ροπλανοφόρου από το καταδρομικό
«Reno», αλλά ο σχετικός εξοπλισμός του
τελευταίου είχε υποστεί ζημιές από μιαεπίθεση αυτοκτονίας ιαπωνικών αερο
σκαφών τις προηγούμενες ημέρες. Η ε
μπλοκή του Ινγκλις υπήρξε καθοριστική,
συστήνοντας στον πλοίαρχο Μπουράκερ
την κατάσβεση της μοναδικής εστίας και,
στη συνέχεια, τη ρυμούλκηση του
«Princeton» από το «Birmingham» που διέ
θετε λειτουργικό εξοπλισμό, αν και είχε
ήδη υποστεί ζημιές από την επαφή με το
αεροπλανοφόρο.
Ξαφνικά, στις 15.23, το οπίσθιο τμήμα
του «Princeton» εξερράγη, όταν η φωτιά
έφθασε στο διαμέρισμα φύλαξης τορπιλών και βομβών. Εκτιμάται ότι 400 βόμ
βες των 100 lb και 65 βόμβες θραυσματο-
ποίησης ανατινάχθηκαν, έχοντας πλέον
ξεπεράσει τα επιτρεπτά όρια θερμοκρα
σίας. Σχεδόν 55 μέτρα από το οπίσθιο
κατάστρωμα πτήσης εξακοντίστηκαν
στον αέρα. Μια τεράστια γλώσσα φωτιάς
ξεπήδησε από το οπίσθιο τμήμα, μαζί με
πυκνό πορτοκαλί καπνό, σε ύψος μερι
κών δεκάδων μέτρων. Η κατάσταση ήταν
τραγική για το «Birmingham» εξαιτίας του
Χαρακτηριστική όψη του USS «Birmingham» στην περιοχή της Βιρτζίνια, τον Φεβρουάριο του 1943. Το πλοίο είχε ενταχθεί σε υπηρεσία μόλις στις 29 Ιανουαρίου 1943. Κατασκευάστηκε στα ναυπηγεία Newport News.
μεγάλου αριθμού ανδρών που βρίσκο
νταν στο κατάστρωμα. Από μια συνολική
δύναμη 1.243 αξιωματικών και ναυτών, οι
229 φονεύθηκαν ακαριαία από την έκρη
ξη, οκτώ υπέκυψαν στα τραύματά τουςμέσα σε δύο ημέρες, τέσσερις ήταν α
γνοούμενοι, 211 τραυματίστηκαν σοβα
ρά και 201 υπέστησαν ελαφρύτερα τραύ
ματα, όπως διαρρηγμένα τύμπανα και
κατάγματα. Μέσα σε κλάσματα δευτερο
λέπτων, συνολικά 653 μέλη του πληρώ
ματος φονεύθηκαν ή τραυματίστηκαν,
περισσότερο δηλαδή από το 50% του
πληρώματος. Μια βροχή από θραύσματα
έπεφτε για αρκετά δευτερόλεπτα πάνω
στο καταδρομικό, όπως τμήματα εξοπλι-
Ενδιαφέρουσα φωτογραφία του «Birmingham», στην οποία αποκαλύπτονται λεπτομέρειες
από τον οπλισμό του καταδρομικού. Στην πρύμνη διακρίνεται το ανοικτό υπόστεγο για το μεταφερόμενα υδροπλάνα που εξέρχονταν με τη βοήθεια του συστήματος ανύψωσης.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ IT * * J 5 5
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Τα καταδρομικά κλάσης «Cleveland» αποτέλεσαν το εξελικτικό βήμα των καταδρομικών κλάσης «Brooklyn» και «St. Louis». Το ομώνυμο πλοίο της κλάσης «Cleveland» (CL-55) ξεκίνησε να κατασκευάζεται την 1η Ιουλίου 1940 και καθελκύστηκε την 1η Νοεμβρίου 1941.Η είσοδος των ΗΠΑ στον Β ’ ΠΠ επιτάχυνε το πρόγραμμα ναυπηγήσεων, ενώ η κλάση ανα-δείχθηκε στην πλέον πολυπληθή κλάση καταδρομικών.
Ο κύριος οπλισμός αποτελείτο από τέσσερις τριπλούς πύργους με πυροβόλα 6 in/47cal (152,4 mm) Mk 16, τα οποία εξαπέλυαν βλήματα διατρητικά θωράκισης βάρους 59 kg σε
μεγίστη εμβέλεια 24 km (καλύπτοντας την απόσταση σε 84,9 δευτερόλεπτα). Το βάρος κάθε πύργου ξεπερνούσε τους 1681. Οι τέσσερις πύργοι υποστηρίζονταν από δύο συστήματα καθοδήγησης πυρός Mk 34, τα οποία ήταν εφοδιασμένα με ραντάρ Mk 8, στερεοσκοπικό τηλέμετρο και οπτικά συστήματα. Ο δευτερεύων οπλισμός της κλάσης αποτελείτο απόέξι δίδυμους πύργους με πυροβόλο των 5 in/38 cal (127 mm) με κατευθυντήρες πυρός Mk37. Οι τελευταίοι ήταν εφοδιασμένοι με ραντάρ Mk 12 και Mk 22 (για τον προσδιορισμό τουύψους). Ο αντιαεροπορικός οπλισμός ήταν ιδιαίτερα ισχυρός και συνήθως αποτελείτοαπό 28 πυροβόλα Bofors των 40 mm σε δίδυμες (έξι) ή τετράδυμες παραλλαγές (τέσσερις)και 20 πυροβόλα Oerlikon των 20 mm, μονά ή δίδυμα κατανεμημένα σε διάφορες περιοχές.Ανάλογα με το πλοίο παρατηρούντο διαφοροποιήσεις. Για την καθοδήγηση των πυροβόλων Bofors των 40 mm υπήρχαν συστήματα Mk 51. Ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός συμπληρωνόταν με ραντάρ έρευνας αέρος και επιφανείας. Επικουρικά, κάθε καταδρομικό μπορούσε να μεταφέρει ως οκτώ αεροσκάφη (δύο στους καταπέλτες και έξι στο υπόστεγο), αν καισυνήθως μεταφέρονταν δύο έως τέσσερα υδροπλάνα OS2U ή SOC. Επιπροσθέτως, εκτόςαπό τον ισχυρό οπλισμό, τα καταδρομικά απολάμβαναν ισχυρή προστασία από την προ
στιθέμενη θωράκιση που έφθανε τα 127 mm σε μια πλευρική ζώνη του σκάφους μήκουςσχεδόν 122 m. Τέσσερις λέβητες Babcock & Wilcox (πίεση 634 psi) κινούσαν ισάριθμουςστροβίλους General Electric με συνολική ισχύ 100.000 shp, οι οποίοι με τη σειρά τους κινούσαν τέσσερις έλικες.
Τα καταδρομικά κλάσης «Cleveland» άρχισαν να εντάσσονται σε υπηρεσία από τον Ιούνιο του 1942, καλύπτοντας τις απώλειες σε καταδρομικά τις οποίες είχε υποστεί το Αμερικανικό Ναυτικό στο Θέατρο Επιχειρήσεων του Ειρηνικού (Pacific Theater of Operations) κατά το πρώτο έτος του πολέμου. Συνολικά, 22 πλοία της κλάσης πολέμησαν στον Β ’ ΠΠ κερδίζοντας 132 διακρίσεις (Battle Star) για τη συμμετοχή τους στις επιχειρήσεις. Η κλάση α-ποτέλεσε τη βάση για τα αεροπλανοφόρα κλάσης «Independence», τα οποία άρχισαν να εντάσσονται σε υπηρεσία από τον Φεβρουάριο του 1943. Μεταπολεμικά, ορισμένα μετα-τράπηκαν σε πυραυλοφόρα καταδρομικά με την εγκατάσταση του αντιαεροπορικούσυστήματος RIM-2 Terrier και την αφαίρεση των πύργων της πρύμνης. Τα τελευταία εκσυγχρονισμένα πλοία αποσύρθηκαν από την υπηρεσία το 1979.
To «Birmingham» υπέστη για πρώτη φορά σημαντικές ζημιές στις 8 Νοεμβρίου 1943. Στη φωτογραφία, στις 6 Δεκεμβρίου 1943 στο Περλ Χάρμπορ, διακρίνεται το πλήγμα από μια βόμβα των 250 kg στην πρύμνη.
περίπου 90 λεπτά, ο συναγερμός σταμά
τησε και εγώ με τη μικρή μου ομάδα βρε
θήκαμε και πάλι στο κατάστρωμα. Παρα
τηρούσαμε τα γεγονότα μαζί με τον καλό
μου φίλο Βέρνον Τρέβεθαν και τον Τζωρ-
τζ Τόμσον, όταν πραγματοποιήθηκε η έ
κρηξη. Βρέθηκα στον αέρα και προσγει
ώθηκα με την πλάτη. Για τις επόμενες
τέσσερις ημέρες βρισκόμουν στα πρόθυρα του θανάτου, ενώ κανείς δεν με ε
νημέρωνε για την τύχη του φίλου μου».
Ο Πόφαμ πιθανότατα ήταν ο μοναδικός
αυτόπτης μάρτυρας που επέζησε από
την έκρηξη. Ο ίδιος συνεχίζει: «Ενας από
την ομάδα παρατήρησε τον καπνό από
τον χώρο αποθήκευσης βομβών του
"Princeton", όταν την ίδια στιγμή πραγμα-
τοποιήθηκε η έκρηξη. Μια τεράστια στή
λη πορτοκαλί καπνού τινάχθηκε σε ύψος
100-150 μ., ενώ παρατηρούσα το ωστικό
κύμα που ερχόταν καταπάνω μου. Οπι
σθοχώρησα και ασυναίσθητα ύψωσα τοχέρι. Πιθανότητα η κίνηση αυτή μου έ
σωσε τη ζωή χάνοντας μόνο ένα δάκτυ
λο. Το ωστικό κύμα με πέταξε περίπου 10
μ. μακρύτερα και με σήκωσε ως 3 μ. στον
αέρα. Για λίγα δευτερόλεπτα επικράτησε
απίστευτη ησυχία, αλλά στη συνέχεια α
κολούθησε μια βροχή από καυτά θραύ
σματα. Προσπάθησα να ανασηκωθώ, αλ
λά ήταν αδύνατο, καθώς το πόδι μου δεν
με στήριζε. Σύρθηκα με κόπο κάτω από
έναν πύργο για να αποφύγω τη θανατη
φόρα βροχή. Τραυματίστηκα στη μέση
και στο άλλο πόδι, αλλά θα μπορούσε ναήταν πολύ χειρότερα, Κοίταξα με κόπο
τριγύρω μου και μπόρεσα να διακρίνω
μόνο δύο-τρεις άνδρες που στέκονταν
όρθιοι. Οι υπόλοιποι ήταν νεκροί ή κείτο-
νταν αναίσθητοι. Οσοι άνδρες βρίσκο
νταν στις μάνικες πυρόσβεσης εξαφανί
στηκαν μέσα σε μια τεράστια λάμψη. Ενα
μέλος του πληρώματος με το όνομα
Τζων Μίκσις ήλθε για να με βοηθήσει μέ
σα στην ένταση της στιγμής. Κατάφερε
να ξηλώσει μια κουκέτα και μαζί με τον
Ντικ Στερν τη χρησιμοποίησαν ως αυτο
σχέδιο φορείο για να με μεταφέρουν σεέναν σταθμό πρώτων βοηθειών. Η ταχύ
τητά τους μου έσωσε τη ζωή. Με περι-
ποιήθηκε ο Τιμ Χολτ που τον άκουσα να
λέει ότι είχε χάσει τους προηγούμενους
12 άνδρες και πως δεν ήταν διατεθειμέ
νος να χάσει και τον 13ο. Μου διοχέτευ
σαν πλάσμα αίματος και με μετέφεραν
σε ένα νοσοκομειακό πλοίο. Σώθηκα με
τίμημα το δεξιό πόδι που έπρεπε να α
κρωτηριαστεί. Ο καλός μου φίλος Βέρ
νον είχε πέσει πάνω στον πύργο No 3 και
βρέθηκε αργότερα νεκρός».
Λίγο πριν παραδώσει τη διοίκηση καιμεταφερθεί για τις πρώτες βοήθειες, ο
πλοίαρχος Ινγκλις κατέληξε ορθά στο
συμπέρασμα ότι το «Princeton» ήταν πλέ
ον καταδικασμένο και πως δεν θα έπρε
πε πλέον να διακινδυνεύσουν περισσό
τερα πλοία για τη σωτηρία του. Την ίδια
άποψη μοιραζόταν και ο κυβερνήτης του
«Reno», πλοίαρχος Ραλφ Αλεξάντερ, ο οποίος ανέλαβε πλέον τον συντονισμό
της επιχείρησης. Το συμπέρασμά του ε
πιβεβαίωσε η διαταγή του υποναυάρχου
Σέρμαν. Στις 17.06, το «Irwin» εξαπέλυσε
τέσσερις τορπίλες εναντίον του
«Princeton» χωρίς αποτέλεσμα, διότι είχε
υποστεί ζημιές στο σύστημα διεύθυν
σης τορπιλών. Τα πυρά από τα πυροβόλα
των 5 in του αντιτορπιλικού ήταν, επί
σης, αδύνατο να επιφέρουν τη «χαριστι
κή βολή» στο «Princeton». Αντικαταστά-θηκε από το «Reno» στις 17.52, το οποίο
εξαπέλυσε δύο τορπίλες εναντίον της
δεξαμενής καυσίμου των 378.542 It και
των διαμερισμάτων μεταφοράς οπλι-
f '
j= k i w
Ενα ιαπωνικό βλήμα εκρήγνυται κοντά στην πρύμνη του «Birmingham»,
κατά τη διάρκεια των μαχών στη νήσο Σαϊπάν,τΠΤς 15 Ιουνίου 1944.
Σ Τ Ρ Α Τ ί ί ΐ ι » π : * i c
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Το προσωπικό του «Birmingham» συμμετέχει στις επίπονες εργασίες κατάσβεσης. Ηφωτογραφία έχει ληφ&εί γύρω στις 11.10, περίπου 90λεπτά μετά το πλήγμα της βόμβας.
σμού (με συνολικά 313 βόμβες βάρους
350 lb ως 2.000 lb) στην πλώρη του αερο
πλανοφόρου. Το αποτέλεσμα ήταν μια
τεράστια έκρηξη που παρέσυρε το
«Princeton» στον υγρό τάφο του μέσα σε
45 δευτερόλεπτα.
Το «Birmingham» έπλευσε με ίδια μέ
σα για πρόχειρες επισκευές προς το Ου-λίθι, μια μικρή ατόλη στα νησιά Καρολί
νες, η οποία είχε μετατραπεί σε ναυτική
βάση με ικανότητα ελλιμενισμού μεγά
λου αριθμού πολεμικών πλοίων. Το κατα
δρομικό συνοδευόταν από τα «Morrison»,
«Irwin» και «Gatling» που μετέφεραν με
γάλο αριθμό επιζώντων, αλλά παράλλη
λα και τα ίδια είχαν υποστεί ζημιές στην
προσπάθεια διάσωσης του αεροπλανο
φόρου. Το «Gatling» μετέφερε 221 επιζώ-
ντες διαθέτοντας το μοναδικό λειτουρ
γικό ραντάρ της μικρής ομάδας. Καθ’
όλη τη διάρκεια της νύκτας και την επόμενη ημέρα, οι επιζώντες πάνω στο
«Birmingham» εκπλήρωσαν το θλιβερό
καθήκον της ταφής στη θάλασσα των
συμπολεμιστών τους. Οι εγγραφές από
το ημερολόγιο του πλοίου ήταν χαρακτη
ριστικές: «Στη 01.38 ολοκληρώσαμε την
ταφή τεσσάρων αξιωματικών και 67 αν
δρών. Στις 11.45 ολοκληρώθηκε η διαδι
κασία ταφής τριών αξιωματικών και 154ανδρών».
Μετά τη σύντομη παραμονή στο Ου-
λίθι, το πληγωμένο καταδρομικό απέ
πλευσε με προορισμό την Καλιφόρνια
και στις 22 Νοεμβρίου 1944 αφίχθη στη
ναυτική βάση Μάρε για επισκευές. Το
Ναυτικό προσέλαβε μια ομάδα πολιτικού
προσωπικού για τον καθαρισμό του πλοί
ου πριν την έναρξη των επισκευών. Ομως
η μυρωδιά της ανθρώπινης σάρκας ήταν
τόσο έντονη, ώστε η ομάδα αρνήθηκε
και έτσι το μακάβριο έργο πραγματοποι-
ήθηκε από μια ομάδα του Ναυτικού.Τα συμπεράσματα του Ινγκλις από
την επιχείρηση διάσωσης του «Princeton»
καταγράφηκαν σε μια συνέντευξή του,
λίγο πριν το τέλος του Β' ΠΠ: «Αν έπρεπε
να βρεθώ και πάλι αντιμέτωπος με την ί
δια κατάσταση για την παροχή βοήθειας
σε ένα φλεγόμενο αεροπλανοφόρο, θα
ενεργούσα με τον ίδιο τρόπο. Το Ναυτικό
έχει αποδείξει ότι καταβάλλει κάθε δυ
νατή προσπάθεια για τη σωτηρία πλοίων
Το καταδρομικό κατά τη διάρκεια των εργασιών πυρόσβεσης στο «Princeton». Διακρίνονται αρκετά αεροσκάφη στο κατάστρωμα πτήσης.
που έχουν υποστεί ζημιές. Η τακτική αυτή έχει αποδειχθεί επιτυχημένη όλα αυ
τά τα έτη και έχει αποδώσει καρπούς τό
σο στον υλικό τομέα (με τη σωτηρία του
εξοπλισμού) αλλά -το σημαντικότερο-
και στον ηθικό. Η συγκυρία δεν επέτρε
ψε τη διάσωση του «Princeton», ενώ υ
πήρξαν ιδιαίτερα ατυχείς οι απώλειες α
νάμεσα στο πλήρωμα του «Birmingham»,
το οποίο προσπάθησε, ηρωικά να φέρει
εις πέρας την αποστολή. Εκτιμώ, όμως,
ότι αυτή η τραγωδία πρέπει να θεωρηθεί
ως η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κα
νόνα. Η πρακτική της μη εγκατάλειψηςτου πλοίου αποτελεί ταυτόχρονα έ
μπνευση και ορθή τακτική. Η απόδοση
του πληρώματος του «Birmingham» μετά
την έκρηξη μπορεί να χαρακτηριστεί μό
νο ως υποδειγματική. Η υστερία και η
σύγχυση θα ήταν δικαιολογημένες υπό
το βάρος των συνθηκών, αλλά στο πλή
ρωμα κυριάρχησε η τάξη, η ψυχραιμία
και η απόλυτη αφοσίωση».
Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΔΡΑΣΗ
ΤΟΥ «BIRMINGHAM»Το καταδρομικό «Birmingham» (CL-62)
υπήρξε ένα από τα ελάχιστα καταδρομι
κά που πολέμησε στη Μεσόγειο και στον
Ειρηνικό ωκεανό. Το καταδρομικό κα-
θελκύστηκε στις 20 Μαρτίου 1942 και ε
ντάχθηκε σε υπηρεσία στις 29 Ιανουαρί-
ου 1943. Οι πρώτοι μήνες σε υπηρεσία α
φιερώθηκαν στην εκπαίδευση του πλη
ρώματος και στη μετατροπή του σε μια
μάχιμη μονάδα. Στις 8 Ιουνίου 1943, το
καταδρομικό απέπλευσε από τη βάση
του Νόρφολκ με προορισμό τη Μεσόγειο
θάλασσα. Ως μέλος της TG 86.1 συμμετείχε το πρωινό της 9ης Ιουλίου στην επι-
Ο πλοίαρχος Τόμας Μπ. Ινγκλις, κυβερνήτης του «Birmingham», παρασημοφορήΘηκε με τον Ναυτικό Σταυρό για τις προσπάθειες σωτηρίας του «Princeton».
8 8 Σ Τ Ρ Α ΤΙ Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
ναύσταθμο του Νόρφολκ. Ο κυβερνήτηςτου πλοίου, πλοίαρχος Τζων Γουίλκς, α-
ντικαταστάθηκε από τον πλοίαρχο Τόμας
Ινγκλις.
Μετά από μια σύντομη ανάπαυση και
ανεφοδιασμό, στις 5 Σεπτεμβρίου το κα
ταδρομικό βρισκόταν πλέον στον ναύ
σταθμο του Περλ Χάρμπορ, στη Χαβάη,
για επιχειρήσεις στον Ειρηνικό. Το
«Birmingham» συμμετείχε στην TG 15.1.
παρέχοντας υποστήριξη στα αεροπλανο
φόρα «Lexington» (CV-16), «Princeton»
(CV-23) και «Belleau Wood» (CV-24). Τα αε
ροσκάφη τους προσέβαλαν τις ιαπωνικές θέσεις στις ατόλες Τάραουα και Μα-
κίν. Στις 23 Σεπτεμβρίου, η TG 15.1 επέ
στρεψε στο Περλ Χάρμπορ, ενώ στις 5
Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε μια νέα
επιδρομή στη νήσο Ουέικ. Την επόμενη
ημέρα, η TG 15.1 επέστρεψε και πάλι στο
Περλ Χάρμπορ.
Στις 8 Νοεμβρίου, το «Birmingham»
συμμετείχε στη μάχη του Κόλπου της
Αυτοκράτειρας Αυγούστας. στα νησιά
Σολομώντα, μαζί με τα αδελφά πλοία
«Cleveland», «Columbia», «Montpelier» και
«Denver». Ο Ινγκλις αφηγείται σχετικά:«Μετά την επιδρομή στη νήσο Ουέικ, η
επόμενη αποστολή μας ήταν η υποστήρι
ξη της απόβασης στον Κόλπο της Αυτο-
κράτειρας Αυγούστας, στην Μπουνγκε-
6ίλ. Τη νύκτα της 8ης Νοεμβρίου, το
«Birmingham» μαζί με άλλα πλοία ανέλα
βε την προστασία του προγεφυρώματος
από μια πιθανή αιφνιδιαστική ιαπωνική
επίθεση. Ο καιρός ήταν θυελλώδης. Με
τά το ηλιοβασίλεμα, ιαπωνικά αεροσκά
φη από τη βάση της Ραμπαούλ πραγμα
τοποίησαν μια σειρά επιθέσεων που
διήρκεσαν σχεδόν όλη τη νύκτα. Η αποστολή τους ήταν η προσβολή των μετα
φορικών πλοίων, αλλά, όταν μας εντόπι
σαν, ο πειρασμός ήταν πολύ μεγάλος για
να αντισταθούν». Η επιδρομή πραγματο-
ποιήθηκε από 12 αεροσκάφη. Υπό το
φως των φωτοβολίδων, οι πυροβολητές
του «Birmingham» κατάφεραν να καταρ-
ρίψουν ένα Aichi D3 Val, αλλά το βομβαρ
διστικό κατάφερε να πλήξει το οπίσθιο
τμήμα του καταδρομικού με μία βόμβα
των 250 kg, η οποία άνοιξε μια οπή στο
κύτος καταστρέφοντας το υπόστεγο των
υδροπλάνων. Μετά από περίπου ένα λεπτό, μία τορπίλη από κάποιο άλλο βομ-
Τα αποτελέσματα της έκρηξης στην υπερκατασκευή του πλοίου. Οι απώλειες του πληρώματος ήταν 241 νεκροί, ανάμεσά τους και ο φωτογράφος του πλοίου, ο οποίος αποθανάτιζε στο φιλμ τις προσπάθειες πυρόσβεσης του καταδρομικού.
C Η α π ό δ ο σ η τ ο υ π λ η ρ ώ μ α τ ο ς τ ο υ
«Birmingham» μ ε τ ά τ η ν έ κ ρ η ξ η μ π ο ρ ε ί
ν α χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ε ί μ ό ν ο ω ς υ π ο δ ε ι γ μ α τ ικ ή , jf
Το πληγωμένο «Birmingham» εισέρχεται στη βάση του Μάρε Αίλαντ, τον Νοέμβριο του 1944, μετά το τραγικό περιστατικό στη μάχη του Λέυτε. Ο αριθμός των απωλειών σε άνδρες του καταδρομικού ήταν σημαντικά υψηλότερος σε σχέση με τις απώλειες του «Princeton», οι οποίες περιορίστηκαν σε 114 άνδρες.
Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 8 9
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
To προσωπικό του «Birmingham» συμμετέχει στις επίπονες εργασίες κατάσβεσης.Η φωτογραφία έχει ληφ9εί γύρω στις 11.10, περίπου 90λεπτά μετά το πλήγμα της βόμβας.
Εικόνα καταστροφής στο υπόστεγο του «Princeton». Στο κέντρο του υπόστεγου διακρίνεται ένα κατεστραμμένο αεροσκάφος.
βαρδιστικό έπληξε το «Birmingham» στο
αριστερό τμήμα της πλώρης, γεγονός
που προκάλεσε αρκετές ζημιές και μία
οπή σχεδόν 10 μ. Οι Ιάπωνες πραγματο
ποίησαν αποφασιστικές επιθέσεις και το
«Birmingham» αποτέλεσε σημαντικό στό
χο. Συνολικά, το πλοίο κατέρριψε τέσσε
ρα ιαπωνικά αεροσκάφη. Το επόμενο
πρωινό, ο σχηματισμός αποσύρθηκε και
το «Birmingham» έπλευσε με ίδια μέσα
για προσωρινές επισκευές προς τη νήσο
Φλόριδα, χωρίς όμως να έχει την ικανό
τητα να επιδιορθώσει πλήρως τις ζημιές.
Ο Ινγκλις συνεχίζει: «Μετά από μια συ
ναρπαστική νύκτα, οι απώλειές μας ήταν
μόνο δύο άνδρες και 25 τραυματίες.
Το επόμενο πρωινό ενημερωθήκαμε
από τον ραδιοφωνικό σταθμό Tokyo Rose
ότι οι ιαπωνικές δυνάμεις είχαν απολέσει
15 αεροσκάφη, αλλά είχαν βυθίσει τρία
αμερικανικά θωρηκτά, δύο αεροπλανο
φόρα. επτά καταδρομικά, 13 αντιτορπιλι-
κά και αρκετά μεταφορικά πλοία. Ξεκινή
σαμε ένα ταξίδι 5.000 μιλιών (9.200 χλμ.)
για να επιστρέφουμε στο Περλ Χάρμπορ.Τα τελευταία 1.000 μίλια ήταν και τα πλέ
ον δύσκολα, καθώς οι καιρικές συνθή
κες είχαν παρουσιάσει σημαντική επιδεί
νωση. Σε μια προσπάθεια να μειώσουμε
την πίεση από το νερό, ανοίχθηκε μία
οπή στο κατάστρωμα η οποία χρησιμο-
ποιήθηκε για την εκτόνωση του νερού
και του αέρα. Το αποτέλεσμα ήταν η δη
μιουργία μιας μεγάλης στήλης, τύπου
γκέιζερ, κάθε φορά που η πλώρη βυθιζό
ταν στα κύματα». Την 1η Δεκεμβρίου, το
«Birmingham» βρισκόταν στη Χαβάη με
τελικό προορισμό τη ναυτική βάση ΜάρεΑϊλαντ στην Καλιφόρνια.
Στις 18 Φεβρουάριου 1944, το ανανε
ωμένο καταδρομικό απέπλευσε και πάλι
για το Περλ Χάρμπορ όπου και αφίχθη
μετά από πέντε ημέρες. Τους επόμενους
μήνες συμμετείχε ενεργά σε διάφορες ε
πιχειρήσεις όπως στη νήσο Σαϊπάν (14
Ιουνίου-4 Αυγούστου), στη Μάχη της Θά
λασσας των Φιλιππινών (19-20 Ιουνίου),
στο Τινιάν (20 Ιουλίου-1 Αυγούστου), στο
Γκουάμ (21 Ιουλίου), στην επιδρομή στην
Οκινάουα (10 Οκτωβρίου) και στις επι
δρομές στη νήσο Λουζόν και στη Φορμόζα (15-19 Οκτωβρίου 1944). Στις 24 Οκτω
βρίου 1944, κατά τη διάρκεια της αερο
ναυμαχίας στον Κόλπο του Λέυτε υπέ-
στη για δεύτερη φορά σημαντικές ζημιές
και απώλειες. Στη βάση Μάρε Αϊλαντ
πραγματοποιήθηκαν οι επισκευές των
καταστροφών που προκλήθηκαν από την
έκρηξη του «Princeton» καθώς και σημα
ντικές αναβαθμίσεις στον εξοπλισμό και
στον οπλισμό. Οι επισκευές ολοκληρώ
θηκαν στις 17 Ιανουαρίου 1945 και μετά
από ένα σύντομο διάστημα εκπαίδευσης
και προσαρμογής απέπλευσε και πάλι γιατον Ειρηνικό ωκεανό.
Από τις 28 Φεβρουάριου 1945, το κα
ταδρομικό βρισκόταν στη νήσο Ιβο Τζίμα
όπου και προσέβαλε οχυρές θέσεις. Στις
5 Μαρτίου αντικαταστάθηκε από το κα
ταδρομικό «Salt Lake City» (CA-25) και ε
πέστρεψε στο Ουλίθι. Στις 26 Μαρτίου,
το καταδρομικό συμμετείχε στον ναυτι
κό βομβαρδισμό της Οκινάουα. Δρώντας
στην περιοχή, το «Birmingham» πραγμα
τοποίησε πληθώρα αποστολών καταρρί-
πτοντας αρκετά αεροσκάφη. Στις 4
Μαΐου 1945, ένα ιαπωνικό αεροσκάφος
αυτοκτονίας με μία βόμβα συνετρίβη λί-
9 0 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
των 20 mm. To Oscar συνετρίβη πάνω στοπλοίο προκαλώντας τη διάτρηση τριών
καταστρωμάτων και εξερράγη στον θά
λαμο ανάρρωσης, φονεύοντας ή τραυμα
τίζοντας 21 άνδρες από την ιατρική ομά
δα του πλοίου. Συνολικά, το πλοίο είχε 52
νεκρούς και 82 τραυματίες. Μετά από
πρόχειρες επισκευές από το πλοίο
«Shackle» (ARS-9), το «Birmingham» απέ
πλευσε για τη νήσο Γκουάμ. Στις 13
Μάίου εισήλθε για επισκευές στη ναυπη
γική κλίνη και αναχώρησε στις 21 Μάίου
με προορισμό το Περλ Χάρμπορ για πιο
εκτεταμένες επισκευές και αναβαθμίσεις. Πρακτικά, η πολεμική του δράση εί
χε ολοκληρωθεί, καθώς αναχώρησε από
το Περλ Χάρμπορ στις 12 Αυγούστου
1945. Τρεις ημέρες αργότερα, η Ιαπωνία
συνθηκολόγησε και ο Β' ΠΠ τερματίστη
κε. Το «Birmingham» επέστρεψε στο Σαν
Φρανσίσκο στις 22 Μαρτίου 1946, μετά
από παραμονή για σημαντικό χρονικό
διάστημα στην Αυστραλία. Στις 2 Ιανουα-
ρίου 1947 αποσύρθηκε από την υπηρε
σία και τέθηκε σε καθεστώς εφεδρείας.
Την 1η Μαρτίου 1959 διεγράφη από τα
μητρώα του Αμερικανικού Ναυτικού καιμερικούς μήνες αργότερα οδηγήθηκε
στο διαλυτήριο.EJ
Στις 4 Μαΐου 1945, το «Birmingham» υπέστη για τρίτη φορά σημαντικές ζημιές, ύστερα από τη συντριβή ενός αεροσκάφους αυτοκτονίας στο κατάστρωμά του, κατά τις επιχειρήσεις γύρω από την Οκινάουα. Κυβερνήτης ήταν πλέον ο πλοίαρχος Χάρρυ Ντάγκλας Πάουερ.
Το «Birmingham» κατά τη διάρκεια των επισκευών στο Μάρε Αϊλαντ, τον Ιανουάριο
του 1945. Διακρίνονται αρκετές λεπτομέρειες από τον οπλισμό και τον
εκτεταμένο ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Στο κάτω δεξιό τμήμα της φωτογραφίας
διακρίνεται ένας δίδυμος πύργος των 5 in
και πίσω οι θέσεις δύο τετράδυμων Boforsτων 40 mm.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Marc D. Bernstein: HELL BROKE LOOSE AT LEYTE GULF, Naval History, October, 2009.(2) AI Adcock: US LIGHT CRUISERS IN ACTION, Warships No 12,
Squadron/Signal Publications,Texas, 1999.(3) Antony Preston: CRUISERS, PRC Publishing, London, 1980.(4) CONWAY'S ALL THE WORLD’S FIGHTING SHIPS 19221946, Conway Maritime Press, London, 1980.(5) David Brown: WARSHIP LOSSES OF WORLD WAR TWO, Arms and,London, 1990.(6) Thomas Bradshaw, Marsha L. Clark: CARRIER DOWN - THE STORY OF THE SINKING OF THE USS "PRINCETON", Eakin Press, Austin Texas, 1990.(7) Harry Popham: EYEWITNESS TO TRAGEDY - DEATH OF USS
",PRINCETON", World War II, May, 1997.
To πλήρωμα του «Birmingham» παρατηρεί με ενδιαφέρον τις εξελίξεις στο «Princeton».Η φωτογραφία έχει ληφθεί μπροστά από τον δίδυμο πύργο No 3 των 5 in.
ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΙΗ UTOPIA 91
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Αρματα Tiger της 9ης Ιλης του 3ου Συντάγματος Αρμάτων της 3ης Μεραρχίας Γρεναδιέρων Πάντσερ SS «Totenkopf» αντιμετωπίζουν σοβιετικά Τ34/76 κατά τη διάρκεια της μάχης του Κούρσκ.
Η Μ ά χ η ί ο υ Κ ο ύ ρ ο κ α π ο ι έ Π ε α ε ί ο σ η μ ε ί ο κ α μ π ή ς ί ω ν
ε ξ ε λ ί ξ ε ω ν ο το Α ν α τ ο λ ι κ ό Μ έ τ ω π ο κ α θ ώ ς κ α ι ι η ν τ ε λ ε υ τ α ί α
γ ε ρ μ α ν ι κ ή θ ε ρ ι ν ή ε π ί θ ε σ η . Η γ ε ρ μ α ν ι κ ή π λ ε υ ρ ά σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ ε
Αρματα Tiger I της 2ης SS ΜΓΠα «Das Reich» κινούνται προς το μέτωπο. Ο βασικός τακτικός σχηματισμός των αρμάτων ήταν η σφήνα. Στο κάτω τμήμα του σκάφους διακρίνονται τμήματα ερπύστριας για πρόσθετη προστασία.
Το πυροβόλο χαρακτηριζόταν από
πολύ υψηλά επίπεδα ευστοχίας σε από
σταση 1.000 m, ξεπερνώντας το 90% σε
επιχειρησιακές συνθήκες. Απέναντι
στο Τ-34/76, μία αναφορά της 13ης Ιλης
του Συντάγματος Αρμάτων της
«Grossdeutschland» είναι χαρακτηριστι
κή της απόδοσης του πυροβόλου των
8,8 cm στη μάχη: «Το πρώτο πλήγμα α
πέναντι στα Τ-34/76 επιτυγχανόταν από
απόσταση 800-1.000 μ. Το βλήμα Pzgr 39
διαπερνούσε εύκολα την εμπρόσθια
θωράκιση και συνήθως κατέστρεφε τονκινητήρα στο οπίσθιο τμήμα του σκά
φους. Στο 80% των περιπτώσεων κατά
τις οποίες επιτυγχανόταν ένα πλαγιο
μετωπικό πλήγμα στο σκάφος με διά
τρηση προς το οπίσθιο τμήμα, οι δεξα
μενές καυσίμου ανατινάζονταν. Ακόμα
και από απόσταση μεγαλύτερη των
1.500 μ. και με ευνοϊκές καιρικές συν
θήκες ήταν δυνατή η διάτρηση της θω-
ράκισης του Τ-34/76 με ελάχιστη κατα
νάλωση βλημάτων».
Η εξέλιξη της δομής των επιλαρχιών
Tiger ήταν σταδιακή. Αρχικά, η επιλαρ-
χία αποτελείτο από ίλη διοίκησης και
δύο ίλες βαρέων αρμάτων. Η ίλη διοίκη
σης αποτελείτο από ουλαμό διαβιβάσε
ων με τρία άρματα διοίκησης (δύο Tiger
και ένα Pz.Kpfw. Ill) και ουλαμό μέσων
αρμάτων με πέντε Pz.Kpfw. Ill με πυροβόλα 5 cm L/60. Κάθε ίλη αρμάτων απο
τελείτο από ουλαμό διοίκησης (ένα
Tiger και δύο Pz.Kpfw. Ill) και τέσσερις
ουλαμούς με δύο Tiger και δύο Pz.Kpfw.
Ill ο καθένας. Συνολικά, η επιλαρχία α
ποτελείτο από 20 Tiger και 26 Pz.Kpfw. III.
Τον Μάρτιο του 1943 αποφασίστηκε η
σύσταση αμιγών μονάδων, παρά τις α
ντιρρήσεις ορισμένων διοικητών που ε-
πέμειναν στη διατήρηση των μέσων αρ
μάτων για μια σειρά αποστολών για τις
οποίες δεν ήταν κατάλληλα τα βαρύτε
ρα Tiger. Με τη νέα δομή, κάθε επιλαρ-
χία αποτελείτο από ίλη διοίκησης (δύο
άρματα διοίκησης και ένα κανονικό άρμα) και τρεις ίλες βαρέων αρμάτων. Κά
θε ίλη αποτελείτο από ουλαμό διοίκη
σης (δύο άρματα) και τρεις ουλαμούς
των τεσσάρων αρμάτων. Συνολικά, η επι-
λαρχία αποτελείτο από 45 Tiger.
Στο βόρειο τμήμα του μετώπου, η
505 ΕΒΑ ήταν η μοναδική μονάδα εξο
πλισμένη με Tiger. Για την εκκαθάριση
των ναρκοπεδίων, η επιλαρχία ενισχύ-
θηκε με τον 2ο Ουλαμό της 312 (Fkl)
Ιλης που διέθετε τηλεκατευθυνόμενα
οχήματα Goliath (Sd.Kfz.302) τα οποία
καθοδηγούντο από πυροβόλα εφόδουStuG III. Την πρώτη ημέρα της μάχης,
στις 5 Ιουλίου, η μονάδα προσκολλήθη-
κε στην 6η Μεραρχία Πεζικού (ΜΠ) του
XLVII (47ου) Σώματος Πάντσερ (ΣΠα) και
συμμετείχε στην επίθεση προς το Πο-
ντογιάν, διεκδικώντας την καταστροφή
42 Τ-34 και προκαλώντας την κατάρρευ
ση της σοβιετικής 15ης ΜΠ. Σύμφωνα
με τα επίσημα αρχεία της 505 ΕΒΑ, αν
είχε χρησιμοποιηθεί η 2η Μεραρχία Πά
ντσερ (ΜΠα), τότε η έκβαση της μάχης
θα ήταν διαφορετική. Οι επιτυχίες της
505 ΕΒ Α είχαν όμως και βαρύ τίμημα.Από τα 31 άρματα που ξεκίνησαν τη μά
χη, τα 25 δέχθηκαν πλήγματα από τα α
ντιαρματικά πυροβόλα και τις νάρκες,
ενώ δύο καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Την επόμενη ημέρα υπήρχαν, αρχικά,
διαθέσιμα μόλις έξι Tiger.
Εκμεταλλευόμενη την επιτυχία της
πρώτης ημέρας, η επίθεση συνεχίστηκε
προς τα υψώματα της Ολχοβάτκα, τα ο
ποία βρίσκονταν στον άξονα προς την
πόλη του Κούρσκ. Η 505 ΕΒΑ συνέχισε
την επίθεση υποστηρίζοντας τις 2η και
9η ΜΠα. Για να καλύψει τα κενά, η σοβιετική ηγεσία χρησιμοποίησε σημαντι
κές τεθωρακισμένες εφεδρείες. Στις 6
Ιουλίου 1943, οι Σοβιετικοί έριξαν στη
μάχη το 16ο Τεθωρακισμένο Σώμα, το ο
ποίο αποτελείτο από δύο ταξιαρχίες αρ
μάτων. Η προπορευόμενη ταξιαρχία ε-
νεπλάκη σε μάχη με τα Tiger και απώλε-
σε τα 46 από τα 50 διαθέσιμα άρματα. Η
δεύτερη ταξιαρχία που ακολουθούσε,
υπέστη απώλεια 23 αρμάτων. Τις επόμε
νες ημέρες, η σοβιετική άμυνα σκλήρυ-
νε ακόμα περισσότερο και έτσι οι γερ
μανικές δυνάμεις, παρά τις επιτυχίεςτους, δεν προχώρησαν πέρα από την
Κοντινή όψη ενός Tiger που ανήκει στο II βεΣΠα. Το σώμα αυτό αποτελείτο από τις μεραρχίες γρεναδιέρων πάντσερ «LSSAH», «Das Reich» και «Totenkopf».
9 4 ITPATIQTIKH ΙΣΤΟΡΙΑ
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
ΤΘΣτΦ: Τεθωρακισμένη Στρατιά Φρουράς ΜΚΣ: Μηχανοκίνητο Σώμα ΣΣ: Σώμα Στρατού
ΣτΦ: Στρατιά Φρουράς ΜΚΣΦ: Μηχανοκίνητο Σώμα Φρουράς ΣΠα: Σώμα Πάντσερ
Η τρομερή αρματομαχία στην Προχσρόφκα, στις 12 Ιουλίου 1943, οδήγησε στην κορύφωση του δράματος. Αγνοώντας το γεγονός ότι οι Σοβιετικοί διέθεταν ακόμη τεράστιες εφεδρείες, οι Γερμανοί κατεύ&υναν προς τα βορειοανατολικά το II Σώμα Πάντσερ SS, με σκοπό να φράξουν τη δίοδο μεταξύ των ποταμών Πσελ και Ντόνετς, ώστε να μπορέσει να συνεχιστεί η προέλαση προς βορρά. Ετσι, όμως, ήλθαν
αντιμέτωποι με τα 850 άρματα μάχης της 5ης ΤΘΣτΦ, προτού οι δυνάμεις του Αποσπάσματος Στρατιάς Κεμπφ προλάβουν να διαβούν τον Ντόνετς για να συμμετάσχουν στη συμπλοκή.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ I ITC * 1 9 5
Σ
χ ε δ ί α σ η
χ ά ρ τ η :
Π α ρ α σ κ ε υ ή
Ε υ γ ε ν ι κ ο ύ
/ Γ Ν Ω Μ Ω Ν
Ε κ δ ο τ ι κ ή
2 0 1 3
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Αρματα Tiger της 3ης Ιλης της 503 ΕΒΑ σε θέση προετοιμασίας πριν από την έναρξη της επίθεσης. Μετά τη λήξη του Β ’ ΠΠ, η σοβιετική προπαγάνδα ανέφερε ότι η Μάχη του Κούρσκ εξελίχθηκε σε νεκροταφείο για τα γερμανικά άρματα και ιδιαίτερα για τα Tiger που υπέστησαν εκατοντάδες απώλειες. Οι απόψεις αυτές υιοθετήθηκαν και από δυτικές πηγές και μόνο από τη
δεκαετία του 1980 και με την πρόσβαση σε αρχεία άρχισε να γίνεται γνωστή η πραγματική εξέλιξη της μάχης.
Ολχοβάτκα, δεχόμενες συνεχώς αντεπι
θέσεις. Η 505 ΕΒ Α ξεκίνησε τη μάχη με
τις δύο ίλες, ενώ ενισχύθηκε με την 3η
Ιλη, τρεις ημέρες μετά την έναρξη της
μάχης. Παρά τις λυσσώδεις προσπάθει
ες, η γερμανική προέλαση σταμάτησε
στο τόξο μεταξύ Τεπλόγιε και Ολχοβάτ
κα, ενώ τα Tiger προξένησαν σημαντικές
Ενδιαφέρουσα φωτογραφία ενός Tiger κατά τη διάρκεια της επίθεσης. Στο βάθος διακρίνονται τα αποτελέσματα της έκρηξης. Το πυροβόλο των 8,8 cm αποτελούσε ένα επίφοβο όπλο με μεγάλη διατρητική ικανότητα και υψηλά ποσοστά ευστοχίας σε συνθήκες μάχης.
απώλειες στους επιτιθέμενους. Στις 15
και 17 Ιουλίου, η επιλαρχία κατέστρεψε
22 και 32 άρματα αντίστοιχα. Συνολικά,
κατά τη φάση της επίθεσης, η μονάδα
σημείωσε αναλογία επιτυχιών προς α
πώλειες σχεδόν 37 προς 1, ενώ, ότανσυμμετείχε αποκλειστικά σε αμυντικό
αγώνα (από τις 16 Ιουλίου), η αναλογία
μειώθηκε σε 27 προς 1.
Η δύναμη των Tiger είχε συγκεντρω
θεί στο νότιο τμήμα του μετώπου, όπου,
εκτός από την 503 ΕΒΑ, είχαν συγκε
ντρωθεί και οι τέσσερις επίλεκτες με
ραρχίες γρεναδιέρων πάντσερ. Στις 4
Ιουλίου 1943, μία ίλη από την 503 ΕΒ Α
προσκολλήθηκε στις 6η, 7η και 19η ΜΠα
του III ΣΠα (III. Panzerkorps) του Αποσπά-
Στη φωτογραφία διακρίνονται τα φλεγόμενα συντρίμμια ενός Τ34, ενώ αριστερά διακρίνεται ένα Tiger που ήδη αναζητά νέους στόχους.
σματος Στρατιάς Κεμπφ (Armeeabt.
Kempf). Ο διασκορπισμός της δύναμης,
σε συνδυασμό με μια σειρά λανθασμέ
νων επιχειρησιακών τακτικών, είχε ως α
ποτέλεσμα την απώλεια μεγάλου αριθ
μού Tiger. Ενδεικτική είναι η αναφοράτης επιλαρχίας για τις τρεις πρώτες η
μέρες της μάχης: «Ξεκινήσαμε με 39 ε
πιχειρησιακά άρματα στις 5 Ιουλίου και
άλλα πέντε άρματα στις 6 Ιουλίου. Την
περίοδο 5-8 Ιουλίου, 34 άρματα ήταν
πρακτικά εκτός επιχειρησιακής δράσης.
Δύο χαρακτηρίστηκαν ως ολική απώ
λεια, 16 υπέστησαν ζημιές από νάρκες,
εννέα αντιμετώπισαν μηχανικές βλάβες
και επτά επλήγησαν. Η επιχειρησιακή
κατάσταση της επιλαρχίας στις 12 το
μεσημέρι της 8ης Ιουλίου είναι 33 δια
θέσιμα άρματα, οκτώ άρματα που χρή-ζουν επισκευών μικρής διάρκειας (ως ο
κτώ ημερών), δύο που χρήζουν επισκευ
ών μεγάλης διάρκειας και δύο που χα
ρακτηρίζονται ως ολική απώλεια».
Εξαιτίας της θωράκισής τους, πολύ
συχνά τα άρματα τίθεντο επικεφαλής
της γερμανικής επίθεσης, χωρίς την
προστασία γρεναδιέρων και την υπο
στήριξη του μηχανικού για την άρση
ναρκοπεδίων, γεγονός που αύξανε τις
απώλειες. Οι τακτικές αυτές τροποποιή-
θηκαν κατά την εξέλιξη της μάχης, με
την ισχυρή συνοδεία των Tiger από γρεναδιέρους για την εκκαθάριση των ε
χθρικών ομάδων εξουδετέρωσης αρμά
των και για την προστασία των σχηματι
σμών τους. Την πρώτη ημέρα των επι
χειρήσεων, όλα τα άρματα της 2ης Ιλης
της 503 ΕΒ Α υπέστησαν ζημιές από ναρ-
Δύο όψεις ενός κατεστραμμένου Tiger της 505 ΕΒΑ. Από την πληθώρα των πληγμάτων εκτιμάται ότι το άρμα εξουδετερώθηκε από αντιαρματικά βομβίδια ΡΤΑΒ που εξαπέλυσαν αεροσκάφη 11- 2 σε συνδυασμό με πυρά πυροβολικού. Δεξιά της θυρίδας του οδηγού διακρίνεται το έμβλημα της επιλαρχίας.
9 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Γερμανικό βαρύ άρμα μάχης Tiger I AusfE της 8ης Ιλης (8/sPzKp) της 3ης Μεραρχίας Γρεναδιέρων Πάντσερ SS "Totenkopf", Κούρσκ 1943. Αν και το Tiger διέθετε ισχυρό οπλισμό και θωράκιση, εν τούτοις στη σχεδίασή του δεν είχαν ληφθεί υπόψη τα πλεονεκτήματα της κεκλιμένης θωράκισης του Τ34.Μπορούσε να θέσει οποιοδήποτε σοβιετικό άρμα εκτός μάχης και μαζί με τα Panther και τα Ferdinand αποτέλεσε την αιχμή των επιθέσεων στη μάχη του Κούρσκ. Οταν η μαζική σοβιετική αντίσταση
περιόρισε την ευκινησία του, το Tiger έπεσε θύμα της λεπτής θωράκισης των πλευρών και των νώτων του. Επίσης, κατά τη μεταφορά του στο μέτωπο είτε δια του οδικού δικτύου είτε με τον σιδηρόδρομο επισημάνθηκε ακόμα ένα σοβαρό μειονέκτημά του: το μεγάλο πλάτος του.Το συγκεκριμένο άρμα φέρει δίχρωμη παραλλαγή με βασικό χρώμα sand yellow και λωρίδες ακανόνιστου σχήματος σε red brown (εικονογράφηση: Δημήτρης Χαδούλας).
κοπέδια, ενώ τα άρματα της 3ης Ιλης
διεκδίκησαν την καταστροφή 34 Τ-34/76
στο Σολομίνο, επτά χιλιόμετρα νοτιοα
νατολικά του Μπέλγκοροντ.
Ο ανθυπολοχαγός Βάινερτ ήταν δι
οικητής του άρματος 311, ενώ πυροβο
λητής του ήταν ο Γκερντ Νίμαν που α
ναφέρει για την πρώτη ημέρα της επίθε
σης: «Ολα τα πληρώματα των Tiger συ
γκεντρωθήκαμε στις 02.00 τα ξημερώ
ματα για την ανάγνωση της διαταγής
της ημέρας η οποία προέβλεπε επίθεση
εναντίον των σοβιετικών θέσεων ανατο
λικά του Ντόνετς, μεταξύ του Μπέλγκο-
ροντ και του Ορέλ. Μετά από περίπου
30 λεπτά, παράλληλα με την έναρξη των
πυρών πυροβολικού, τα Tiger ξεχύθη
καν από ένα ξέφωτο στο δάσος προς
την κοιλάδα του Ντόνετς. Η διάβαση
του ποταμού θα πραγματοποιείτο σε
ένα ρέμα κοντά στο Σολομίνο. Είχαμε
προετοιμαστεί γι’ αυτήν την επιχείρηση
εκατοντάδες φορές κατά τη διάρκεια
της εκπαίδευσης στο Χάρκοβο. Ο δεύ
τερος ουλαμός ηγείτο της επίθεσης,
στη συνέχεια το άρμα διοίκησης που α
κολουθείτο από τον πρώτο και τον τρί
το ουλαμό. Το άρμα 321 πλησίασε αργά
αλλά σταθερά το κώλυμα και το νερό έ
φθασε μέχρι πάνω από τις ερπύστριες.
To Tiger συνέχισε να κινείται μέχρι πουέφθασε στην απέναντι όχθη. Ηταν η
στιγμή να ακολουθήσει το επόμενο άρ
μα, αλλά αυτό δεν επρόκειτο να συμβεί.
Το 221 δεν κατάφερε να βρει στέρεο έ
δαφος και έτσι αναγκάστηκε να επι
στρέφει. Μία γέφυρα είχε κατασκευα
στεί στον άνω ρου του ποταμού, αλλά
δεν ήταν κατάλληλη για άρματα μάχης
με βάρος μεγαλύτερο των 301. 0α έπρε-
πε να κατασκευαστεί μία νέα γέφυρα
και το μηχανικό έσπευσε στην πρώτη
γραμμή για τη ζεύξη του κωλύματος. Τα
άρματα παρέμειναν διασκορπισμέναστην κοιλάδα του Ντόνετς, σφυροκο-
πούμενα από τον ανελέητο ήλιο και πο
Chadoulas.com
λύ σύντομα από τα πυρά του σοβιετικού
πυροβολικού. Οι τραυματίες μεταφέρο-νταν στα μετόπισθεν και μας παρακα-
λούσαν να προχωρήσουμε μπροστά, χω
ρίς να γνωρίζουν ότι αυτό ήταν ακόμα α
δύνατο. Το μηχανικό κατάφερε να κατα
σκευάσει τη νέα γέφυρα μετά από περί
που πέντε ώρες σκληρής και αιματηρής
εργασίας.
Τελικά έφθασε η ώρα της προέλα
σης και μετά από μερικές εκατοντάδες
μέτρα ήλθαμε σε επαφή με τον εχθρό.
Ο διοικητής του άρματος εντόπισε τον
πρώτο στόχο: "ώρα 2", καταφύγιο, εκρη
κτικό βλήμα. Η αντίδρασή μου ήταν αυ-τοματοποιημένη. Χρησιμοποίησα τα πο
δοπετάλια για τον μηχανισμό περιστρο-
Οι Σοβιετικοί στο Κούρσκ είχαν οργανώσει επάλληλες γραμμές άμυνας που υποστηρίζονταν από ναρκοπέδια, τάφρους και αντιαρματικά πυροβόλα. Στη φωτογραφία, μια παραλλαγμένη θέση με αντιαρματικό πυροβόλο ZiS22 Model 1939/1941 των 76,2 mm σε θέση βολής. Αρκετές φορές τα πληρώματα των Tiger εξέφρασαν τον θαυμασμό τους για τη γενναιότητα των πληρωμάτων των πυροβόλων. Η παραλλαγή των πυροβόλων ήταν άριστη και τις περισσότερες φορές εντοπίζονταν μόνο όταν άνοιγαν πυρ.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA ι 9 7
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Σχέδιο τεσσάρων όψεων ενός Tiger I, διαμορφωμένου σε άρμα διοίκησης.
Μια επιβλητική άποψη ενός Tiger της 2ης Ιλης της 505 ΕΒΑ. Στο πλευρό του σκάφους διακρίνεται αγκαθωτό σύρμα για την απώθηση των σοβιετικών ομάδων πεζικού οι οποίες τοποθετούσαν αντιαρματικές νάρκες. Δεξιά της θέσης του οδηγού διακρίνεται το έμβλημα της μονάδας, ο εφορμών ταύρος. Πριν την έναρξη της Μάχης στο Κούρσκ αφιερώθηκε σημαντικός χρόνος στην εκπαίδευση των πληρωμάτων των Tiger.
μας βρίσκονταν εκτάσεις με σιτηρά που
αποτελούσαν ιδανικό μέρος για ενέδρα
από αντιαρματικά πυροβόλα. Η εντολή
δεν άργησε να έλθει: “ώρα 1”, 50 μέτρα,
εκρηκτικό βλήμα. Μέσα από το σκοπευ
τικό παρατηρούσα την περιοχή, όταν
ξαφνικά φάνηκε μια λάμψη μέσα από τα
σιτηρά, η οποία δεν κατάφερε να διαπε-
ράσει τη θωράκισή μας, ενώ την ίδια
στιγμή σε απόσταση 30-40 μέτρων τινά-
χθηκε μια στήλη εδάφους. Ασυναίσθη
τα είχα πατήσει τη σκανδάλη και είχα ε ξουδετερώσει το πυροβόλο.
Το άρμα μας υπέστη και άλλα πλήγ
ματα, ενώ παράλληλα βάλλαμε αδιάκο
πα εναντίον των αντιαρματικών πυρο
βόλων. Μια έκρηξη συντάραξε το άρμα
και ο οδηγός ανέφερε κάτι για διάτρηση
της θωράκισης, ενώ ο ασυρματιστής/πο
λυβολητής τον τραυματισμό του. Ο διοι
κητής του άρματος με ψυχραιμία μας
διέταξε να συνεχίσουμε την προσβολή
των στόχων. Ελισσόμενοι αδιάκοπα συ
ντρίψαμε ένα αντιαρματικό πυροβόλο
κάτω από τις ερπύστριες, ενώ ένα πλήγ
μα από κάποιο άλλο αντιαρματικό πυρο
βόλο προκάλεσε ζημιές στο ηλεκτρικό
σύστημα του άρματος. Εξουδετερώσα
με άλλα δύο πυροβόλα, όταν ένα πλήγ
μα στο οπίσθιο τμήμα προκάλεσε τη
διακοπή της λειτουργίας του κινητήρα.
Προσπάθησα να περιστρέψω τον πύργο
χειροκίνητα, αλλά την ίδια στιγμή το α
ντίπαλο πυροβόλο εξουδετερώθηκε
από άλλο Tiger. Είχαμε καταφέρει να α
σφαλίσουμε την περιοχή και μια ανά
παυλα ήταν σχεδόν υποχρεωτική. Το
διάλειμμά μας όμως υπήρξε σύντομο,
διότι λάβαμε μια αναφορά για την ύπαρ
ξη εχθρικών αρμάτων. Καταφέραμε να
θέσουμε σε λειτουργία τον κινητήρα
χειροκίνητα και ξεκινήσαμε την προέ
λασή μας. Φθάσαμε σε ένα χωριό που ή
ταν τυλιγμένο σε φλόγες. Από απόστα
ση 1.200 μέτρων εντόπισα το πρώτο Τ-
34 και κατάφερα να το εξουδετερώσω
με δύο βλήματα. Ο επόμενος στόχος ή
ταν πιο δύσκολος, διότι κινείτο με μεγά
λη ταχύτητα, αλλά και αυτός καταστρά-
φηκε μετά τη βολή τριών βλημάτων. Με
τά από λίγο όλα ησύχασαν και η ίλη μας
προετοιμάστηκε για την έλευση της νύ
κτας, σχηματίζοντας μια αμυντική περί
μετρο». Μέχρι τις 12 Ιουλίου, η 503 ΕΒΑ
είχε απολέσει τέσσερα άρματα και δέκα
έμπειρους αρματιστές. Είχε έλθει αντι
μέτωπη με άρματα KV-85 με πυροβόλο
των 85 mm καθώς και με τα θηριώδη SU-
152 με οβιδοβόλο των 152 mm, αλλά είχε
καταφέρει να σημειώσει την εντυπωσια
κή αναλογία επιτυχιών προς απώλειες
18 προς 1.
To XLVIII (48ο) ΣΠα της 4ης Στρατιάς
Πάντσερ επέπεσε με δύναμη (κατά την
πρώτη ημέρα της μάχης) πάνω στην 6η
Στρατιά της Φρουράς, ενώ ανατολικότε-
ρα το II SS ΣΠα προκάλεσε τεράστια
ρήγματα στην πρώτη γραμμή της σοβιε
τικής άμυνας, καταστρέφοντας αναρίθ
μητες καλά παραλλαγμένες αμυντ.· £ί
θέσεις, αντιαρματικά πυροβόλα <3. ~-
ΙΤΜΤΙΒΤΙΙ1ΙΠΙΊ 99
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
13η Ιλη του 1ου Συντάγματος Αρμάτων των SS της «LSSAH»
2ο Σώμα Πάντσερ των SS της 4ης Στρατιάς Πάντσερ
13-17
8η Ιλη του 2ου Συντάγματος Αρμάτων των SS της «Das Reich»
2ο Σώμα Πάντσερ των SS της 4ης Στρατιάς Πάντσερ14
9η Ιλη του 3ου Συντάγματος Αρμάτων των SS της «Totenkopf»
2ο Σώμα Πάντσερ των SS της 4ης Στρατιάς Πάντσερ15
13η Ιλη του Συντάγματος Αρμάτων της «Grossdeutschland»
(μετονομάστηκε την παραμονή της μάχης σε 9η Ιλη της 3ης Επιλαρχίας)
48ο Σώμα Πάντσερ της 4ης Στρατιάς Πάντσερ
15
ΣΥΝΟΛΟ 133-137
Ζεύγος Tiger διέρχεται μέσα από έναν σοβιετικό οικισμό. Τα οχήματα ανήκουν στον 2ο Ουλαμό της 3ης Ιλης της 503 ΕΒΑ που έδρασε στο νότιο τμήμα του θύλακα. Στο οπίσθιο τμήμα του πύργου διακρίνεται η συλλογή μεταφοράς εφοδίων γνωστή και ωςRommelkiste. Τα δύο άρματα φέρουν διαφορετικές παραλλαγές του γερμανικού εθνόσημου στο οπίσθιο τμήμα του πύργου.
Αρματα μάχης Tiger και οχήματα της μεραρχίας «Grossdeutchland» καθ’ οδόν προς το Ανατολικό Μέτωπο. Για τη σιδηροδρομική μεταφορά του Tiger ήταν απαραίτητη η αφαίρεση της εξωτερικής σειράς των εδαφικών τροχών και η τοποθέτηση νέας ερπύστριας πλάτους 520 mm (Kgs 63/520/130). Στο αριστερό τμήμα της φωτογραφίας διακρίνονται οι κανονικές ερπύστριες του άρματος (Kgs 63/725/130).
34. Ενας βετεράνος θυμάται: «Τα άρμα
τά μας είχαν αναπτυχθεί όπως τα πιόνια
στο σκάκι. Οταν τα Tiger άρχισαν να βάλ
λουν, τα πληρώματα έπρεπε να διατη
ρήσουν απόλυτη ηρεμία. Προχωρούσαν
μερικά μέτρα μπροστά, ελίσσονταν και
προσπαθούσαν να θέσο υν τον αντίπαλο
στο σκόπευτρο. Μετρούσαμε τις στήλες φωτιές από τα εχθρικά άρματα που
δεν θα ξαναέβαλλαν εναντίον μας. Με
τά από μία ώρα μάχης, 12 Τ-34 είχαν τυ-
λιχθεί στις φλόγες. Τα υπόλοιπα προ
σπαθούσαν να βάλουν, αλλά η θωράκι-
σή μας ήταν πολύ ισχυρή. Τα βλήματά
τους έπεφταν πάνω στη θωράκιση όπως
ένα χαλύβδινο χέρι που κρούει τη θύρα.
Εμείς απλώς απομακρύναμε τα υπολείμ
ματα της βαφής από τα πρόσωπά μας,
γεμίζαμε, σκοπεύαμε και βάλλαμε ακα-
τάπαυστα».
Κατά τις πρώτες δύο ημέρες των μαχών, η 13 Ιλη του 1ου Συντάγματος Αρμά
των της 1ης SS ΜΓΠα «Leibstandarte
Adolf Hitler» (LSSAH) κατέστρεψε 52 άρ
ματα και 43 αντιαρματικά πυροβόλα χω
ρίς κάποιο Tiger να χαρακτηριστεί ως ο
λοκληρωτική απώλεια. Ανάμεσα στους
άσσους της 13ης Ιλης περιλαμβάνεται
και ο ανθυπολοχαγός των SS Μίκαελ Βί-
τμαν, διοικητής του 3ου Ουλαμού τηςΙλης, ο οποίος επιχειρούσε με το Tiger
«1331». Τις πρώτες δύο ημέρες της μά
χης, το πλήρωμα του Βίτμαν κατέστρε
ψε 12 άρματα, 19 αντιαρματικά πυροβό
λα και επτά καταφύγια. Στις 8 Ιουλίου,
ένα άρμα της ίλης (το «1325») με διοικη
τή τον λοχία 6’ τάξης Φραντς Στάουντε-
γκερ, το οποίο ήδη είχε υποστεί ζημιές,
κατέστρεψε -σε δύο διαδοχικές περι
πτώσεις- 22 άρματα στην περιοχή του
Τετερεβίνο, σταθεροποιώντας την κατά
σταση του μετώπου. Το άρμα βρισκόταν
για επισκευές, όταν έλαβε μια αναφοράγια την προσέγγιση 50-60 αρμάτων. Στην
πρώτη περίπτωση, το άρμα πολέμησε
για δύο ώρες καταστρέφοντας 17 άρμα
τα. Οι Σοβιετικοί υποχώρησαν και το
Tiger τους ακολούθησε καταστρέφο
ντας άλλα πέντε άρματα, εξαντλώντας
τα πυρομαχικά του.
Εξίσου σημαντικές υπήρξαν και οι ε
πιτυχίες της 8ης Ιλης του 2ου Συντάγμα
τος Αρμάτων της 2ης SS ΜΓΠα «Das
Reich» με την καταστροφή 35 αρμάτων
και ενός θωρακισμένου τρένου κατά τις
πρώτες δύο ημέρες της επιχείρησης. Η
9η Ιλη του 3ου Συντάγματος Αρμάτων
της 3ης SS ΜΓΠα «Totenkopf» αποτελού
σε την τρίτη μονάδα του II SS ΣΠα η ο
ποία ήταν εξοπλισμένη με Tiger. Στις 5
Ιουλίου, η ίλη δρούσε στον οδικό άξονα
Γκόνκι-Μπέλγκοροντ και πέντε άρματά
της υπέστησαν ζημιές από νάρκες. Στις
7 Ιουλίου, η ίλη βρισκόταν σε επίθεση
για 16 ώρες, σε μια συνεχή προσπάθεια
απώθησης των σοβιετικών δυνάμεων. Η
ίλη απώλεσε δύο διοικητές μέσα σε διά
στημα λίγων ημερών. Στις 8 Ιουλίου φο-
νεύθηκε από αντιαρματικό τυφέκιο ο υ-
πολοχαγός Σρέντερ, στην προσπάθειά
του να απωθήσει το σοβιετικό πεζικό,
βάλλοντας με το υποπολυβόλο του από
τον πυργίσκο διοίκησης. Αντικαταστά-
θηκε από τον ανθυπολοχαγό Κέλερ που
φονεύθηκε στις 12 Ιουλίου στην περιο
χή της Καραζέβκα, το βορειότερο τμή
μα που περιήλθε υπό γερμανικό έλεγχο
κατά τη διάρκεια της προέλασης.
Μέχρι την 11η Ιουλίου, το II SS ΣΠα
είχε διασπάσει τις πρώτες ζώνες άμυ
νας, καλύπτοντας περισσότερα από 20
χλμ., και είχε φθάσει κοντά στο να επι
τύχει τη δημιουργία μίας σφήνας ανάμε
σα στην 1η Τεθωρακισμένη Στρατιά και
στην 69η Στρατιά. Η προέλαση του II SS
ΣΠα προκάλεσε τη σοβιετική αντίδραση
με την αποστολή ξεκούραστων δυνάμε
ων στην περιοχή της Προχορόφκα. Το
πρωινό της 12ης Ιουλίου, υπό πυκνά
σύννεφα και συχνά υπό καταρρακτώδη
βροχή, η 5η Τεθωρακισμένη Στρατιά της
Φρουράς με 501 Τ-34, 261 Τ-70Μ, 35Churchill Mk III (άλλη εκδοχή αναφέρει
31), μικρό αριθμό KV-1 και 40 αυτοκινού
μενα πυροβόλα SU-122 και SU-76, έπεσε
με ορμή πάνω στις εξαντλημένες με
ραρχίες γρεναδιέρων πάντσερ των SS.
Σε αντίθεση με διάφορες εκδοχές, η μά
χη στην Προχορόφκα αποτέλεσε ένα ά
θροισμα μικρότερων μαχών, επιθέσεων
και αντεπιθέσεων ανάμεσα στις δύο
πλευρές, με τους Σοβιετικούς να πραγ
ματοποιούν συνήθως επιθέσεις σε με
γάλες ομάδες των 50-60 αρμάτων.
Την παραμονή της μάχης, η«LSSAH» διέθετε μόλις 67 επιχειρησια
1 0 0 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Το πλήρωμα ενός Tiger ανεφοδιάζει το άρμα με πυρομαχικά σε κάποια ανάπαυλα της μάχης. Διακρίνονται λεπτομέρειες από το οπίσθιο τμήμα του άρματος. Στη δεξιά φωτογραφία διακρίνονται λεπτομέρειες από τη μεταφορά των βλημάτων μέσα στο άρμα.
κά άρματα και 20 αυτοκινούμενα πυρο
βόλα, η «Das Reich» 68 άρματα και 27
πυροβόλα εφόδου και η «Totenkopf» 101
άρματα και 21 αυτοκινούμενα πυροβό
λα, ενώ και οι τρεις μεραρχίες συνολικά
διέθεταν μόλις 15 Tiger. Τον κύριο όγκο
της σοβιετικής επίθεσης δέχθηκε η«Das Reich» και η «LSSAH», οι οποίες
βρίσκονταν δεξιά και στο κέντρο της
γερμανικής διάταξης αντίστοιχα, ενώ τα
άρματα της «Totenkopf» είχαν αναπτυ
χθεί βορειότερα στην περιοχή του πο
ταμού Πσελ (αριστερά της γερμανικής
διάταξης), σε μια προσπάθεια να επε
κτείνουν το προγεφύρωμα που είχαν
δημιουργήσει (με τη συνδρομή του 6ου
Συντάγματος Γρεναδιέρων Πάντσερ).
Τα σοβιετικά άρματα αντιμετωπίστη
καν αρχικά από τη 2η Επιλαρχία του 1ου
Συντάγματος Αρμάτων των SS. Σε ένανχώρο με πλάτος 500 μ. και μήκος 1.000 μ.
έλαβε χώρα μια αδυσώπητη μάχη, μετα-
τρέποντάς τον σε νεκροταφείο αρμά
των. Τα Tiger της 13ης Ιλης επιχείρησαν
να πλευροκοπήσουν τον αντίπαλο από
τα αριστερά, όταν ξαφνικά δέχθηκαν
την επίθεση από 60 σοβιετικά άρματα
που κινήθηκαν με ταχύτητα εναντίον
τους, φθάνοντας ακόμα και σε απόστα
ση 30 μ. Το άρμα του άσσου Μίκαελ Βί-
τμαν δέχθηκε δύο πλήγματα, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί ελαφρά ο ασυρ
ματιστής, ενώ ο ίδιος κραύγαζε διατα
γές για τον εντοπισμό των στόχων:
«'Ώρα 3", στα 300 μέτρα». Ο Βίτμαν ε
ντόπισε ένα Τ-34 που είχε μόλις εγκατα-
λείψει μια συστάδα θάμνων και έστρεφε
απειλητικά το πυροβόλο του εναντίον
τους. Πριν προλάβει, όμως, να ολοκλη
ρώσει τη σκόπευσή του, ένα επιτυχημέ
νο πλήγμα από τον πυροβολητή Βαλτά-
σαρ Βολ αποκόλλησε τον πύργο του σο
βιετικού άρματος από το υπόλοιπο άρ
μα. To Tiger συνέχιζε να βάλλει αδιάκοπα, ενώ στο εσωτερικό του άρματος η
θερμοκρασία είχε φθάσει τους 60 βαθ
μούς Κελσίου και ο αέρας ήταν αναμε-
μιγμένος με την οσμή της πυρίτιδας,
του ιδρώτα και του αίματος. Το πλήρω
μα είχε πλήρη συναίσθηση ότι, αν δεν
διατηρούσε την προσοχή του τεταμένη,
τότε θα έχαναν τη ζωή τους. Γύρω τους
άρματα ανατινάζονταν, πύργοι αποκολ-
λώντο και εκσφενδονίζονταν στον αέρα
όπως τα φύλλα, ενώ άνδρες πέθαιναν
μέσα σε χαλύβδινα φέρετρα. Ηταν μια
μάχη μέχρι τέλους και για τις δύο πλευ
ρές, κατά την οποία πλέον δεν αγωνίζο
νταν για τη νίκη αλλά για το έπαθλο της
επιβίωσης.
Η μάχη στην Προχορόφκα είχε φθά-
σει στο αποκορύφωμά της, όταν ο Βί
τμαν έλαβε μια διαταγή να οδηγήσει
τον ουλαμό του στο δεξιό τμήμα της πα
ράταξης και να ανακόψει επιθέσεις από
τα βορειοανατολικά. Ο Βίτμαν κατάφε
ρε να συγκεντρώσει τα εναπομείναντα
τρία άρματα του ουλαμού του λαμβάνο-
ντας νέες θέσεις. Μπροστά του απλώ
νονταν χωράφια με καλαμπόκια και έναμικρό ρέμα. Είχαν αφήσει πίσω τους τη
φλεγόμενη Προχορόφκα με σκοπό να ε
πιτεθούν στον εχθρό από πίσω, όταν έ
λαβαν μια προειδοποίηση για μεγάλο α
ριθμό εχθρικών αρμάτων που κατευθύ-
νονταν εναντίον τους. Λίγο αργότερα, ο
Βίτμαν εντόπισε τουλάχιστον 100 άρμα
τα που κινούντο με ταχύτητα προς το
μέρος τους. Η διαταγή του ήταν απλή
και κοφτή προς τα υπόλοιπα άρματα.
«Βολή από στάση. Εναρξη βολών στα
1.800 μ.». Η τεράστια μάζα των σοβιετι
κών αρμάτων εξαφανίστηκε πίσω απόένα ύψωμα και εμφανίστηκε και πάλι
στα σκοπευτικά των Tiger σε απόσταση
1.000 μ. Τα τρία Tiger άνοιξαν πυρ και
σύντομα εμφανίστηκαν τα πρώτα κενά
στη σοβιετική διάταξη. Σαν ένα τερά
στιο φουσκωμένο κύμα, η σοβιετική
προέλαση συνεχίστηκε, ενώ περισσότε
ρες μαύρες στήλες καπνού έκαναν την
εμφάνισή τους. Οι Σοβιετικοί αρματι-
στές γνώριζαν ότι έπρεπε να φθάσουν
σε απόσταση 800 μ. για να απειλήσουν
τα Tiger. Τα πληρώματα των Tiger έβαλ
λαν ακατάπαυστα και κάθε βολή ήτανπλέον ένα βέβαιο πλήγμα. Μια συνήθης
γερμανική πρακτική ήταν η προσβολή
του αρχηγού του σχηματισμού, διότι ή
ταν το μόνο άρμα εφοδιασμένο με σύ
στημα ασυρμάτου για επικοινωνία. Τα υ-
Δύο μέλη του μηχανικού μεταφέρουν έναν σωλήνα με εκρηκτικά για τη διάσπαση των σοβιετικών ναρκοπεδίων, ενώ στο βάθος διακρίνεται ένα Tiger της 2ης SS ΜΓΠα «Das Reich». Την περίοδο 516 Ιουλίου, η συγκεκριμένη μεραρχία κατέστρεψε 448 άρματα και αυτοκινούμενα πυροβόλα με
απώλειες 46 άρματα και αυτοκινούμενο πυροβόλα.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 0 1
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
7 Ιουλίου ; 14(3) 4 6 6(1) ;8 Ιουλίου 33 3 1 6 5 ;
9 Ιουλίου 33 29 4 1 2 8
10 Ιουλίου 14(2) 28 4 1 2 11
11 Ιουλίου 23 1 1 4 1(1) 10 8
12 Ιουλίου 23(1) 11 4(1) 2 10 2
13 Ιουλίου 21 14 3 1 0 6
14 Ιουλίου 6(1) 20 8 4 5 ;
15 Ιουλίου 9 14 8 2 7 5
16 Ιουλίου 8 16 9 5 9 5
17 Ιουλίου 15 12(2) 9 9 7 8
18 Ιουλίου 13 17 9 9 7 8
19 Ιουλίου 13 19 9 9 4
20 Ιουλίου 15 19(1) 14 8 5 10ΑΠΩΛΕΙΕΣ 4 6 2 1 1 0
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι αριθμοί αναφέρονται στα επιχειρησιακά Tiger ανά ημέρα. Σε παρένθεση αναφέρονται οι ολικές απώλειες των Tiger ανά μονάδα και ημερομηνία.
πόλοιπα άρματα της μονάδας διέθεταν
μόνο συστήματα δέκτη για τη λήψη των
διαταγών, αλλά δεν μπορούσαν να επι
κοινωνήσουν μεταξύ τους.
Τα σοβιετικά άρματα έβαλλαν εν κι
νήσει και σύντομα ένα από τα Tiger ακι-
νητοποιήθηκε από τα πλήγματα. Μια ομάδα 15 αρμάτων προσπάθησε να εκτε-
λέσει μια υπερκέραση, αλλά το προπο-
ρευόμενο άρμα επλήγη από το Tiger του
Βίτμαν. Με έκπληξη διαπίστωσαν ότι συ
νέχισε να κινείται, οπότε το Τ-34 δέχθη
κε και ένα δεύτερο βλήμα. Μέσα από τα
σκοπευτικά τους παρατηρούσαν δύο
Σοβιετικούς αρματιστές που προσπα
θούσαν να βοηθήσ ουν τον αρχηγό τους
και να βρουν κάλυψη σε έναν παρακεί
μενο κρατήρα έκρηξης. Ξαφνικά, το
φλεγόμενο Τ-34 άρχισε να κινείται με
σκοπό να εμβολίσει ένα Tiger. Το πλήρω
μά του κατάφερε να το πλήξει και να α-
ποκολλήσει τον πύργο του, αλλά ο γεν
ναίος Σοβιετικός οδηγός πέτυχε τονσκοπό του, με το υπόλοιπο σκάφος. Σύ
ντομα, οι φλόγες τύλιξαν και το Tiger, ό
μως αργά αλλά σταθερά το πλήρωμά
του κατάφερε να οπισθοχωρήσει. Τα
δύο άρματα χώριζαν μόλις πέντε μέτρα,
όταν το Τ-34 εξερράγη. Οταν κατακάθι
σε η σκόνη, με ανακούφιση το πλήρωμα
του Βίτμαν διαπίστωσε ότι το Tiger είχε
ξεφύγει από την καταστροφή. Η σοβιε
τική τεθωρακισμένη φάλαγγα είχε ανα-
κοπεί. Ακόμα, όμως, και ακινητοποιημέ-
να Τ-34 συνέχιζαν να βάλλουν εναντίον
των Γερμανών μέχρι την τελική εξουδε-
τέρωσή τους.
Η γιγάντια αρματομαχία εξελίχθηκε
σε μια αιματηρή ισοπαλία, κατά την οποία και οι δύο αντίπαλοι αντάλλαξαν ι
σχυρά πλήγματα. Η σοβιετική επίθεση
ξεκ ίνησε στις 9.15 το πρωί εναντίον της
«LSSAH», αλλά σι Γερμανοί κατάφεραν
να την ανακόψουν μέχρι το απόγευμα. Η
«LSSAH» διεκδίκησε την καταστροφή
192 (163) αρμάτων με απώλεια ένα Tiger.
Οι Σοβιετικοί, όμως, είχαν καταφέρει να
αποκρούσουν τη γερμανική προέλαση
Στρατιώτης με το τηλεχειριζόμενο όχημα Goliath για την εκκαθάριση ναρκοπεδίων στο Κούρσκ. Το όχημα μπορούσε να μεταφέρει έως και 60 kg εκρηκτικών (ανάλογα με την έκδοση) και η καθοδήγησή
του πραγματοποιείτο μέσω καλωδίων.
Ο στρατάρχης Μανστάιν κατοπτεύει τις σοβιετικές θέσεις, πριν την έναρξη της επιχείρησης, με φόντο τρία άρματα Tiger I.
Ενα πρώιμο άρμα παραγωγής του 3ου Ουλαμού της 3ης Ιλης της 503 Επιλαρχίας Αρμάτων σε μια ανάπαυλα της μάχης. Στην οροφή του άρματος διακρίνεται η γερμανική σημαία, χαρακτηριστικό
αναγνώρισης για τα γερμανικά αεροσκάφη. Ανάμεσα στις εξαγωγές καυσαερίων του κινητήρα διακρίνεται το συρματόσκοινο ρυμούλκησης.
1 0 2 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria
Θαυμάσια όψη ενός άρματος της 8ης Ιλης του 2ου Συντάγματος Αρμάτων των SS της «Das Reich». Το άρμα φέρει συνδυασμό χαρακτηριστικών από διάφορες παρτίδες παραγωγής. Στην αριστερή πλευρά του σκάφους διακρίνεται το έμβλημα της μεραρχίας «Das Reich». To έμβλημα της 8ης Ιλης ήταν ο Λευκός Διάβολος.
και τις επόμενες ημέρες εξαπέλυσαν
τεράστιες αντεπιθέσεις, συχνά όμως υ
φιστάμενοι εξίσου τεράστιες απώλειες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η 5η Τεθωρακι
σμένη Στρατιά της Φρουράς υπέστη βα
ριές απώλειες και τα εναπομείναντα άρ
ματα διασκορπίστηκαν στις μονάδες πε
ζικού δυτικά της Προχορόφκα. Η επι
κρατέστερη εκδοχή αναφέρει ότι διέθετε μόλις 150-200 άρματα, ενώ οι απώλει-
ές της ξεπερνούσαν τα 600 άρματα.
Σύμφωνα με διάφορους ιστορικούς, η
μάχη στην Προχορόφκα θα μπορούσε
να είχε εξελιχθεί σε μια γερμανική νίκη,
αν οι δυνάμεις των SS συνέχιζαν την ε
πίθεση. Το στρατηγικό αποτέλεσμα εξε
λίχθηκε διαφορετικά και οι δυνάμεις
των πάντσερ δεν μπόρεσαν να ανακάμ
ψου ν από τα σημαντικά πλήγματα που
δέχθη καν.
Το πρωινό της 13ης Ιουλίου βρήκε τις
δυνάμεις των S S αλλά και τις υπόλοιπεςμεραρχίες πάντσερ που δραστηριοποι-
ούντο στο νότιο τμήμα του μετώπου, να
προσπαθούν -έστω και την ύστατη στιγ
μή- να σημειώσουν την αποφασιστική
διάσπαση των σοβιετικών θέσεων. Οι μά
χες στον νότιο θύλακα συνεχίστηκαν μέ
χρι τις 17 Ιουλίου και τελικά εκφυλίστη
καν. Μέχρι τις 23 Ιουλίου, οι Σοβιετικοί
είχαν ανακτήσει όλα τα εδάφη που είχαν
χάσει κατά τη γερμανική επίθεση. Οι α
πώλειες των Tiger κατά τη Μάχη του
Κούρσκ έφθασαν τα 14 άρματα, αλλά
προκάλεσαν πολλαπλάσιες απώλειες. Ταέμπειρα πληρώματά τους συχνά κονιορ
τοποιούσαν τις σοβιετικές αντεπιθέσεις
από μεγάλη απόσταση. Μέχρι τις 14 Ιου
λίου, τα Tiger της 13ης Ιλης της « LSS AH»
είχαν διεκδικήσει την καταστροφή 150
αρμάτων από την έναρξη της επιχείρη
σης, καθιστώντας τη μία από τις πιο επι
τυχημένες ίλες. Το πλήρωμα του Βίτμαν
διεκδίκησε την καταστροφή 30 αρμά-
Το «300» ήταν το άρμα του διοικητή της 3ης Ιλης της 503 Επιλαρχίας Αρμάτων, ανθυπολοχαγού Βέρνερ Σερφ. Στη φωτογραφία με μοτοσικλετιστές αγγελιοφόρους της μονάδας. Παρατηρήστε την κεραία στην κορυφή του διαμερίσματος
του κινητήρα.
των, 28 αντιαρματικών πυροβόλων και ο
κτώ οβιδοβόλων. Την περίοδο 18-20 Ιου
λίου, όλες οι μονάδες που πολέμησαν με
Tiger κατά τη Μάχη του Κούρσκ αποσύρ
θηκαν για ανάπαυση στα μετόπισθεν.
Μπροστά τους είχαν ακόμα πολλές σελί
δες επιχειρησιακής δράσης μέχρι την
τελική πτώση του Γ ’ Ράιχ... Ξ
(1) Thomas L. Jentz: PANZERTRUPPEN - THE COMPLETE GUIDE TO THE CREATION & COMBAT EMPLOYMENT OF GERMANY’S TANK FORCE - 19431945, Vol.2, Schiffer Publishing, Atglen, 1996.(2) Pier Paolo Battistelli: PANZER DIVISIONS THE EASTERN FRONT 19411943, Battle Orders No 35, Osprey Publishing, Oxford, 2008.(3) Thomas L. Jentz, Peter Chamberlain, Hilary L. Doyle: ENCYCLOPEDIA OF GERMAN TANKS OF WORLD WAR TWO, Sterling Publishing, New York, 1999.(4) Thomas L. Jentz, Hilary L.Doyle: GERMANY’S TIGER TANKSD.W TO TIGER I, Schiffer Publishing, Atglen, 2000.(5) Niall Barr, Russell Hart: PANZER THE ILLUSTRATED HISTORY OF GERMANY’S
ARMORED FORCES IN WWII, MBI Publishing, Osceola, 1999.(6) Tadeusz Melleman: PZ.KPFW. VI TIGER, Vol.ll, Tankpower Vol. 14, AJ Press,Gdansk, 2002.(7) Franz Kurowski: PANZER ACES, Stackpole Military History Series,Mechanicsburg, 1992.(8) Maksym Kolomyjec, Janusz Ledwoch: PANTHERS AND TIGERS AT THE KURSK BATTLE, Wydawnictwo Militaria No 205, Warszawa, 2004.(9) Wolfgang Schneider: TIGERS IN COMBAT II, Stackpole Military History Series, Mechanicsburg, 1998.(10) Christopher W. Wilbeck: SLEDGEHAMMERS STRENGTHS AND FLAWS OF TIGER TANK BATTALIONS IN WORLD WAR II, Aberjona Press, Pennsylvania, 2004.(11) Frank \I.De Sisto: PANZER ON THE OSTFRONT 194143, Armor At War Series No 7049. Concord Publications, Hong Kong, 2007.(12) Nik Cornish: IMAGES OF KURSK HISTORY’S GREATEST TANK BATTLE JULY 1943. Brown Partworks Ltd, Virginia, 2002.
ITPATIQTIKH IITOPU 103
7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 195 (Γνώμων) Stratiotiki Istoria