น้ำบริโภค อ.นัยนา 19 ม.ค. 58

นางสาวนยนา หาญวโรดม นกวชาการสาธารณสขชำานาญการพเศษ

สำานกสขาภบาลอาหารและนำ!า

การจดการคณภาพนำ!าบรโภค

• สทธเกยวกบนำ��และบทบ�ทภ�รกจในก�รจดก�รนำ��บรโภค

• นย�ม คว�มสำ�คญของก�รจดก�รนำ��บรโภค• คว�มรเบ�องตนเกยวกบนำ��• ก�รพฒน�คณภ�พนำ��บรโภค (นำ��ประป� ,นำ��ตหยอดเหรยญ ,นำ��บรรจขวด)

นำ!าเปนทรพยากรธรรมชาตอนมจำากดและเปนสนสาธารณะทจำาเปนข!นพ!นฐานตอชวตและสขภาพ สทธมนษยชนเกยวกบนำ!าเปนสงจำาเปนอนขาดเสยมไดในการดำาเนนชวตอยางมศกดศรของมนษยและเปนสงจำาเปนตอการไดรบสทธมนษยชนดานอนๆ

สทธมนษยชนเกยวกบนำ!าคอ การททกคนม

สทธทจะไดรบนำ!าอยางเพยงพอ ปลอดภย เปนทยอมรบได เขาถงไดโดยทางกายภาพ ในราคาทสามารถจายไดเพอใชสวนตวและในครวเรอน

ทม�: แนวท�งปฏบตและม�ตรฐ�นสทธมนษยชนระหว�งประเทศ สทธเกยวกบนำ��”

ภ�รกจในก�รจดบรก�รนำ��สะอ�ดในชมชนเปนบทบ�ทและหน�ทหนงซงรฐจะตองสงเสรมให

ประช�ชนมนำ��สะอ�ดเพอเปนนำ��ดมและใชอย�งเพยงพอ มคณภ�พชวตทด ได “พระราชบญญตสภา

ตำาบล และองคการบรหารสวนตำาบล พ. ศ. ๒๕๓๗ มาตรา ๖๘ กำาหนด ใหองคการบรหารสวนตำาบล จดทำากจการใหมนำ!าเพอการอปโภค บรโภค และ

การเกษตร” และ “พระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. ๒๔๙๖ มาตรา ๕๑ มาตรา ๕๓ และมาตรา ๕๖ กำาหนดใหเทศบาลตำาบล เทศบาลเมอง และเทศบาลนคร จดทำากจการใหมนำ!าสะอาด หรอ การประปาเพอ

ประชาชน

ทม�: กรมสงเสรมก�รปกครองทองถน กระทรวงมห�ดไทย

• นำ!าบรโภค หมายถง นำ!าจากแหลงนำ!าสำาหรบ ใชปรงประกอบอาหาร ลางหนา บวนปากและแปรงฟน ไดแก นำ!าประปา นำ!าบอบาดาล นำ!าบอต!น นำ!าฝน ทถกสขอนามย ในปรมาณ 5 ลตรตอคนตอวน ท!งน!องคการอนามยโลกและยนเซฟใหคำาจำากดความวา หมายถง “นำ!าซงไมมสารเคมหรอสารพษ

ในปรมาณทเปนอนตรายตอสขภาพเจอปนและปราศจากกลน สและรสทไมเปนทยอมรบ”

http://www.sunflowercosmos.org/report/report_main/report_water_1.html

http://www.sunflowercosmos.org/report/report_main/report_water_1.html

75% สมอง หวใจ กล�มเน�อ เปน “นำ��”83% เลอด ไต เปน “นำ��”86% ปอด ตบ เปน “นำ��”

“นำ�� เปนปจจยทสำ�คญอย�งยงในตอสขภ�พ”ร�งก�ยของมนษยเร� โดยอวยวะต�งๆภ�ยในร�งก�ยน�นลวนแตมนำ��เปนสวนประกอบสำ�คญ เชน

นำ!ากบสขภาพ”

ร�งก�ยมนำ��อย 2ใน 3ของนำ��หนก และมก�รสญเสย โดยเฉลยประม�ณ 2 27 32ลตร/วน

ควบคมอณหภมของร�งก�ยให คงท ทำ�ใหกระบวนก�รท�งเคมในร�งก�ยดำ�เนนไป

อย�งตอเนอง เปนตวกล�งในก�รลำ�เลยงส�รต�งๆ ในร�งก�ย

และ ชวยขบของเสยออกจ�ก ร�งก�ย เชน ปสส�วะ เหงอ

ใชปรงอ�ห�ร ทำ�คว�มสะอ�ด และซกผ�

หม�ยถง โรคทเกดโดยก�รนำ�ของนำ��ซงมสงต�ง ๆ ทเปนพษตอร�งก�ย เจอปนเปนจำ�นวนม�ก

เกนม�ตรฐ�นทกำ�หนดไว

1 .เกดจ�กบกเตร (Bacterial infections) 2.เกดจ�กโปรโตชว (Protozoal infections) 3.เกดจ�กไวรส (Viral infections) 4.เกดจ�กพย�ธต�ง ๆ (Parasitic

infections) 5.โรคทเกดจ�กส�รเคมเปนพษ (Chemical

poisoning)

ส�เหตของโรคทเกดจ�กนำ��เปนสอ

คณลกษณะของนำ�� แบงออกเปน 3 ลกษณะ คอ1 .ลกษณะท�งก�ยภ�พ : นำ��ทเกดจ�กส�รบ�งอย�งทเร�ส�ม�รถมองเหนไดดวยต�เปล� เชน คว�มขน ส กลน รส เปนตน2. ลกษณะท�งเคม : เกดจ�กแรธ�ตหรอส�รประกอบต�งๆละล�ยอยในนำ�� และไมส�ม�รถมองเหนไดดวยต�เปล� เชน คว�มกระด�ง เปนตน3. ลกษณะท�งชวภ�พ : เกดจ�กเช�อจลชพต�งๆปนเป� อนม�กบนำ��ทำ�ใหเกดโรคได ไมส�ม�รถมองเหนไดดวยต�เปล� เชน เช�อไวรส และเช�อแบคทเรย

11. คว�มขน ( Turbidity ) คว�มขนของนำ�� หม�ยถง ก�รทนำ��มพวกส�รแขวนลอยอยในนำ��ใหบดบงแสงท�ใหไมส�ม�รถมองลงไปในระดบนำ��ทลกไดสะดวก 12. ส ( Color ) สในนำ��ต�มธรรมช�ตเกดจ�กก�รหมกหมม ทบถมกนของพช ใบไม เศษวสดอนทรยต�ง ๆ

ลกษณะของนำ!าทเกดจากสารบางอยางโดยทเราสามารถทราบไดจากการสงเกตหรอประสาทสมผสอนๆ อาท ความขน ส กลน รส เปนตน

13. กลน ( Odor ) กลนในนำ��มกเกดจ�กก�รทนำ��มจลนทรย เชน ส�หร�ย

14 รสช�ต (Taste) รสช�ตในนำ��เกดจ�กก�รละล�ยนำ��ของพวกเกลออนนทรย เชน ทองแดง 15. อณหภม (Temperature) ก�รทอณหภมของนำ��เปลยนแปลงอ�จเกดจ�กธรรมช�ต หรอ เกดจ�กก�รทนำ��ไดรบก�รปนเป� อนจ�กนำ��ท�งทเกดจ�กกจกรรมต�ง ๆ ของมนษยหรอจ�กโรงง�นอตส�หกรรม

คณสมบตของนำ��ทมองคประกอบของส�รเคม 21. ค� pH นำ��ทบรสทธ มค� pH = 7 2.2 คว�มกระด�งของนำ�� 23. คว�มเปนด�งของนำ�� (Alkalinity) 2.4 คว�มเปนกรดของนำ�� (Acidity) 2.5 เหลกและแมงก�นส (Iron and Manganese) 2.6 คลอไรด (Chloride) 2.7 ฟลออไรด (fluoride)

ลกษณะทเกดเนองจากแรธาตหรอสารประกอบตางๆ ทละลายอยในนำ!า ซงไมอาจสามารถสงเกตดวยตาเปลา

29 ทองแดง (Copper)2.8 สงกะส (Zinc) 2.10 ไนไตรต (Nitrite) 2.10 ไนเตรต (Nitrate) 2.11 แกสไฮโดรเจนซลไฟด (Hydrogen Sulfide) เปนแกสทมกพบใน นำ��ใตดนโดยธรรมช�ต

212. ส�รหน (Arsenic) เกดข�นต�มธรรมช�ตเนองจ�กก�รไหลของ นำ��ผ�นช�นใตดนหรอหนทมส�รหน

213. พวกไตรฮ�โลมเธน (Trihalomethanes= THMs) เชอกนว�เกด จ�กก�รทำ�ปฏกรย�ระหว�งคลอรนหรอพวกฮ�โลเจนอน ๆ กบ ส�รมวมคและฟลวคหรอส�รทเกดจ�กก�รยอยสล�ยส�รอนทรย ส�ร อน ๆ

31. จลนทรยทไมทำ�ใหเกดโรค (Nonpathogenic Microorganism) 3.2 จลนทรยททำ�ใหเกดโรค (Pathogenic Microorganism) ก . ไวรส (Virus) ข . แบคทเรย (Bacteria) ค . โปรโตซว (Protozoa) ง . หนอนพย�ธ (Helminth)

คณสมบตทเกดจากเช!อจลชพตางๆ ทปนเป! อนมากบนำ!าซงอาจทำาใหเกดโรคตางๆโดยเราไมสามารถสงเกตเช!อโรคดวยตาเปลาได

วธ/ระบบการปรบปรงคณภาพนำ!า ข!นกบ คณภ�พนำ��ของแหลงนำ��ดบ (นำ��จ�กบรรย�ก�ศ/นำ��ผวดน/นำ��ใตดน )คณภ�พนำ��ทตองก�ร (นำ��สำ�หรบบรโภค/ผลตย�/ใชใน Boiler/ฯลฯ )

วธการปรบปรงคณภาพนำ!า

สำาหรบครวเรอนสำาหรบครวเรอนการตม การตม ตมใหเดอดน�น 1 น�ท ฆ�เช�อโรค การกลน การกลน นยมใชในกจก�รท�งวทย�ศ�สตรและอตส�หกรรมบ�ง ประเภทการใชสารเคม การใชสารเคม เชน chlorine, Bromine, Iodineการกรอง การกรอง คณภ�พของนำ��ทไดข�นกบวสดทใชในก�รกรอง

สำาหรบชมชนสำาหรบชมชน จดทำาเปนระบบประปาเพอชมชน

ประปา คอ ขบวนก�รบำ�บดนำ��จ�กแหลงนำ��ธรรมช�ต สงผ�นทอใหบรก�รอย�งทวถงเปนธรรม

ผใชนำ!าประปาปจจบน

มหลายกลมบานและทพกอาศย

โรงงานอตสาหกรรมโรงพยาบาลมหาวทยาลย

วด , โรงเรยนสนามบน

บรษทหางราน ตางๆ

ดานโรงงานผลตนาประปา ผลตและจายนาสะอาด เพอการอปโภคบรโภค ผานทางระบบทอจายนา โดยมคาใชจายตา (low cost)

เปาหมายของการประปา

ดานผบรโภค สะดวกสบาย ปรมาณเพยงพอตลอดเวลา สะอาดปลอดภย ราคาเหมาะสม (Reasonable Price)

เปาหมายของการประปา

ดานโรงงานผลตนาประปา &ดานผบรโภค สะอาดปลอดภย ราคาเหมาะสม เพยงพอตอเนอง

แหลงนำ!าธรรมชาต

นำ!าทอยใตดน

นำ!าทอยบนดน

ระบบประปามกประเภท

ระบบประปาผวดน

ระบบประปาบาดาล

กระบวนการผลตประปาบาดาลสบนำ!าจากบอบาดาล

กรองสงเจอปนออกจากนำ!า

สรางแรงดนสงนำ!าผานทอจายนำ!า

เตมอากาศในนำ!า

ฆาเช!อโรคในนำ!า

สบนำ��จ�กบอนำ��ต�น

นำ��ผ�นถ�ดแอรเรเตอร

นำ��ไหลเข�สถงกรอง

นำ��ไหลเข�สถงนำ��ใส

นำ��ถกสงผ�น Dron

นำ��ถกสงผ�นถงกรองสำ�เรจรป

นำ��ถกจ�ยเข�สภ�ยในบ�น

เหลกเปลยนจ�กส�รละล�ยเปนตะกอนเหลกตะกอนถกกรองบนทร�ยกรอง

เหลกบ�งสวนถกกรองในถงนำ��ใส

เหลกถกกำ�จดโดยเดลอน

เหลกถกกำ�จดโดยถงกรองสำ�เรจรป

กระบวนการผลตประปาผวดนสบนำ!าจากสระ,หนอง,คลองบง ฯลฯ

กรองสงทหลงเหลอจากการแยกตะกอนแยกตะกอนออกจากนำ!า

สรางแรงดนสงนำ!าผานทอจายนำ!า

ฆาเช!อโรคในนำ!า

รปแบบการจดการนำ!าบรโภคภาคธรกจ

• ตนำ!าดมหยอดเหรยญ• นำ!าดมบรรจขวด

หลกเกณฑวธการทดในการผลตนำ!าดม - สถ�นทต�งและอ�ค�รผลต - เครองมอเครองจกรและอปกรณก�รผลต - แหลงนำ�� แหลงนำ��ทนำ�ม�ใช - ก�รปรบคณภ�พนำ�� - ภ�ชนะบรรจ ตองทำ�จ�กวสดทไมเปนพษ - ส�รทำ�คว�มสะอ�ดและส�รฆ�เช�อ

หลกเกณฑวธการทดในการผลตนำ!าดม (ตอ) - ก�รบรรจ - ก�รควบคมคณภ�พม�ตรฐ�น - ก�รสข�ภบ�ล - บคล�กรและสขลกษณะผปฏบตง�น - ก�รบนทกและร�ยง�น

1 . ขาดการดแลควบคมคณภาพนำ!าดบ 2. การสะสมของเช!อในสารกรอง/ไสกรอง 3 . ขอบกพรองของระบบฆาเช!อ 4 . จดพกในขบวนการผลตทอาจเปนแหลงสะสมของเช!อโรค 5 . วธการบรรจและการดแลไมเหมาะสม 6 . การลางภาชนะบรรจและการเกบรกษาไมเหมาะสม

วธการเลอกซ!อนำ!าบรรจขวด• สภ�พภ�ยนอก และสภ�พภ�ยในของขวด/ถงทใชบรรจ• ลกษณะของนำ��ตองใสสะอ�ด• ฉล�กตองระบชอผผลตสถ�นทผลตตร�นำ��ดม• ไมซ�อนำ��บรโภคในภ�ชนะบรรจปดสนททว�งปะปนกบ

วตถมพษ

ตนำ!าดมหยอดเหรยญ

1.Sediment Filter 2.Resin Filter 3.Pre Carbon Filter 4.RO membrane 5.Post Carbon Filter 6.UV Disinfection

• ปจจยเสยงจ�กตนำ��ดมหยอดเหรยญ - นำ��ทใชในก�รผลต หรอนำ��ดบ - ก�รดแลบำ�รงรกษ�ตนำ��ดมอตโนมต (ก�รบำ�รงรกษ�ไมดพอ ไมมก�รล�ง ทำ�คว�มสะอ�ดไสกรองอย�งเหม�ะสม) - ภ�ชนะบรรจทผบรโภคนำ�ม�บรรจใสนำ�� ไมสะอ�ด •แนวท�งก�รควบคมก�รประกอบกจก�รตนำ��ดมหยอดเหรยญ

Website สำ�นกสข�ภบ�ลอ�ห�รและนำ��

http://foodsan.anamai.moph.go.thโทร 0-2590-4188 , 0-2590-4186Fan Page สำ�นกสข�ภบ�ลอ�ห�รและนำ��

http://www.facebook.com/foodandwatersanitation