1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 ο ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΚΛΙΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Σύνοψη Το κεφάλαιο αυτό χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο, περιγράφονται αδρά οι επαγγελματικοί κίνδυνοι που απειλούν τη ζωή και την υγεία των εργαζομένων σε διαγνωστικά εργαστήρια, καθώς και παρουσιάζονται οι βασικές αρχές της ορθής εργαστηριακής πρακτικής. Ακόμη παρουσιάζονται τα είδη κινδύνων, τα μέτρα πρόληψης και η αναγκαία ιατρική παρακολούθηση. Στο δεύτερο μέρος περιγράφονται οι βασικές αρχές ορθής διαχείρισης υγειονομικών αποβλήτων. Παρουσιάζονται τα είδη των αποβλήτων που παράγονται σε υγειονομικές μονάδες και οι τρόποι αποθήκευσης μεταφοράς και τελικής διάθεσης. Στο τέλος, δίνεται και ένα παράδειγμα Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης για την αντιμετώπιση ατυχημάτων, τόσο κατά τη διαχείριση των αποβλήτων, όσο και σε περιπτώσεις τραυματισμού του προσωπικού. Προαπαιτούμενες γνώσεις Οι κίνδυνοι και τα μέτρα πρόληψης που παρουσιάζονται εδώ αφορούν όλα τα προηγούμενα κεφάλαια, δηλαδή όλες τις προηγούμενες εργαστηριακές μεθοδολογίες. Κατά συνέπεια οι αναγνώστες θα πρέπει να έχουν υπόψη τα Κεφάλαια 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 12 και 13. 14.1 Υγιεινή και Ασφάλεια Εργασίας στο Κλινικό Εργαστήριο 14.1.1 Εισαγωγή Η υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων στα κλινικά εργαστήρια απειλείται καθημερινά από άμεσους και εμφανείς κινδύνους, οι οποίοι μπορεί να προέρχονται τόσο από το χώρο εργασίας όσο και από τα χρησιμοποιούμενα υλικά. Οι κίνδυνοι αυτοί μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα υγείας (επαγγελματικές νόσους) ή να απειλήσουν ακόμη και τη ζωή των εργαζομένων με τη μορφή εργατικών ατυχημάτων. Είναι προφανές ότι σε όλα τα εργαστήρια οι εργαζόμενοι έρχονται σε επαφή με επικίνδυνα ή τοξικά υλικά, με πτητικά υγρά που μπορούν να είναι εύφλεκτα ή δηλητηριώδη, με μολυσματικά ή ακόμη και ραδιενεργά υλικά. Η εκτεταμένη χρήση των υλικών αυτών, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία των εργαζομένων. Πηγές κινδύνων στο εργαστήριο επίσης, δύνανται να είναι οι ίδιες οι δραστηριότητες που περιλαμβάνονται στην καθημερινή άσκηση των καθηκόντων. Υπάρχουν αρκετά περιστατικά εγκαυμάτων από τη χρήση καυστικών ή εύφλεκτων υλικών, τρυπήματα κατά την ώρα της αιμοληψίας, ή τραυματισμοί από σπασμένο σωληνάριο με μολυσμένο αίμα, όπως και κατάποση μολυσματικών και τοξικών υγρών από τη χρήση πιπέττας. Στη πρόκληση ατυχημάτων συνεισφέρουν και οι εξής παράγοντες: ο μη λειτουργικός σχεδιασμός και η κακή κατάσταση των χώρων εργασίας, των αποθηκευτικών χώρων και των χώρων υγιεινής και ανάπαυσης προσωπικού του Εργαστηρίου, η προβληματική ορισμένες φορές κατάσταση των συστημάτων θέρμανσης, κλιματισμού και αερισμού του Εργαστηρίου, ο ακατάλληλος φωτισμός και η ελλιπής ηχομόνωση του Εργαστηρίου, η απουσία πυρανίχνευσης, πυροπροστασίας, αυτόματης πυρόσβεσης και κατάλληλης αποθήκευσης εύφλεκτων υγρών. Επιπλέον, επειδή στα εργαστήρια ισχύει το κυκλικό ωράριο, δημιουργούνται προβλήματα στην προσωπική και κοινωνική ζωή των εργαζομένων τα οποία επηρεάζουν την απόδοση και αυξάνουν το εργασιακό stress. Η πρόληψη τέτοιων σημαντικά επικίνδυνων καταστάσεων περιλαμβάνει τα εξής βήματα:
23
Embed
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14ο ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ …...1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14ο ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΚΛΙΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14ο
ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΚΛΙΝΙΚΟ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ
Σύνοψη
Το κεφάλαιο αυτό χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο, περιγράφονται αδρά οι επαγγελματικοί κίνδυνοι που
απειλούν τη ζωή και την υγεία των εργαζομένων σε διαγνωστικά εργαστήρια, καθώς και παρουσιάζονται οι
βασικές αρχές της ορθής εργαστηριακής πρακτικής. Ακόμη παρουσιάζονται τα είδη κινδύνων, τα μέτρα
πρόληψης και η αναγκαία ιατρική παρακολούθηση.
Στο δεύτερο μέρος περιγράφονται οι βασικές αρχές ορθής διαχείρισης υγειονομικών αποβλήτων.
Παρουσιάζονται τα είδη των αποβλήτων που παράγονται σε υγειονομικές μονάδες και οι τρόποι αποθήκευσης
μεταφοράς και τελικής διάθεσης. Στο τέλος, δίνεται και ένα παράδειγμα Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης για την
αντιμετώπιση ατυχημάτων, τόσο κατά τη διαχείριση των αποβλήτων, όσο και σε περιπτώσεις τραυματισμού
του προσωπικού.
Προαπαιτούμενες γνώσεις
Οι κίνδυνοι και τα μέτρα πρόληψης που παρουσιάζονται εδώ αφορούν όλα τα προηγούμενα κεφάλαια,
δηλαδή όλες τις προηγούμενες εργαστηριακές μεθοδολογίες. Κατά συνέπεια οι αναγνώστες θα πρέπει να
έχουν υπόψη τα Κεφάλαια 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 12 και 13.
14.1 Υγιεινή και Ασφάλεια Εργασίας στο Κλινικό Εργαστήριο
14.1.1 Εισαγωγή
Η υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων στα κλινικά εργαστήρια απειλείται καθημερινά από άμεσους και
εμφανείς κινδύνους, οι οποίοι μπορεί να προέρχονται τόσο από το χώρο εργασίας όσο και από τα
χρησιμοποιούμενα υλικά. Οι κίνδυνοι αυτοί μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα υγείας
(επαγγελματικές νόσους) ή να απειλήσουν ακόμη και τη ζωή των εργαζομένων με τη μορφή εργατικών
ατυχημάτων. Είναι προφανές ότι σε όλα τα εργαστήρια οι εργαζόμενοι έρχονται σε επαφή με επικίνδυνα ή
τοξικά υλικά, με πτητικά υγρά που μπορούν να είναι εύφλεκτα ή δηλητηριώδη, με μολυσματικά ή ακόμη και
ραδιενεργά υλικά. Η εκτεταμένη χρήση των υλικών αυτών, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία
των εργαζομένων. Πηγές κινδύνων στο εργαστήριο επίσης, δύνανται να είναι οι ίδιες οι δραστηριότητες που
περιλαμβάνονται στην καθημερινή άσκηση των καθηκόντων. Υπάρχουν αρκετά περιστατικά εγκαυμάτων από
τη χρήση καυστικών ή εύφλεκτων υλικών, τρυπήματα κατά την ώρα της αιμοληψίας, ή τραυματισμοί από
σπασμένο σωληνάριο με μολυσμένο αίμα, όπως και κατάποση μολυσματικών και τοξικών υγρών από τη
χρήση πιπέττας.
Στη πρόκληση ατυχημάτων συνεισφέρουν και οι εξής παράγοντες: ο μη λειτουργικός σχεδιασμός
και η κακή κατάσταση των χώρων εργασίας, των αποθηκευτικών χώρων και των χώρων υγιεινής και
ανάπαυσης προσωπικού του Εργαστηρίου, η προβληματική ορισμένες φορές κατάσταση των συστημάτων
θέρμανσης, κλιματισμού και αερισμού του Εργαστηρίου, ο ακατάλληλος φωτισμός και η ελλιπής ηχομόνωση
του Εργαστηρίου, η απουσία πυρανίχνευσης, πυροπροστασίας, αυτόματης πυρόσβεσης και κατάλληλης
αποθήκευσης εύφλεκτων υγρών. Επιπλέον, επειδή στα εργαστήρια ισχύει το κυκλικό ωράριο, δημιουργούνται
προβλήματα στην προσωπική και κοινωνική ζωή των εργαζομένων τα οποία επηρεάζουν την απόδοση και
αυξάνουν το εργασιακό stress.
Η πρόληψη τέτοιων σημαντικά επικίνδυνων καταστάσεων περιλαμβάνει τα εξής βήματα:
2
1. Πρωτογενής πρόληψη: Εντοπισμός, καταγραφή και μελέτη όλων των βλαπτικών παραγόντων που
βρίσκονται στον εργασιακό χώρο, προτάσεις και μέτρα για τη μείωση, εάν όχι την εξάλειψη τους.
2. Δευτερογενής πρόληψη: Κλινικός και εργαστηριακός έλεγχος των εργαζομένων για την έγκαιρη
διάγνωση των επαγγελματικών και μη ασθενειών. Σκοπός είναι η αναστροφή ή η επιβράδυνση της
διαδικασίας μιας βλάβης
3. Τριτογενής πρόληψη: Προσπάθεια περιορισμού των συνεπειών μιας ασθένειας ή και αναπηρίας με την
αποτελεσματική θεραπεία που επιδρά στη εξέλιξη της νόσου, μειώνοντας τις ενδεχόμενες επιπλοκές και
συνεπώς τη θνησιμότητα.
14.1.2 Κύριες πηγές κινδύνου στα εργαστήρια
14.1.2.1 Κίνδυνος από αιχμηρά αντικείμενα
Όλοι οι εργαζόμενοι στον κλάδο των τεχνολόγων και παρασκευαστών βιοϊατρικών εργαστηρίων που
απασχολούνται στα διαγνωστικά εργαστήρια, είναι εκτεθειμένοι σε βιολογικά υγρά (αίμα, ούρα, κόπρανα,
υγρά από κύστεις διαφόρων οργάνων, πτύελα, υλικά τραυμάτων κ.α.). Κατά την αιμοληψία οι εργαζόμενοι
είναι εκτεθειμένοι και στον κίνδυνο τραυματισμών από τις βελόνες και άλλα αιχμηρά αντικείμενα που
χρησιμοποιούνται. Ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα σοβαρός και λόγω της δυνητικά μολυσματικής φύσης των
βιολογικών υγρών. Ταυτόχρονα, υπάρχει και ο κίνδυνος από μικροτραυματισμούς για την υγεία των
επαγγελματιών που χειρίζονται τα απορρίμματα. Για τους λόγους αυτούς τα αιχμηρά αντικείμενα
απορρίπτονται σε ειδικά κίτρινα κουτιά τα οποία έχουν ειδικό υποδοχέα για την αφαίρεση της βελόνας από τη
σύριγγα και κάλυμμα ασφαλείας (Τούκας, 2007). Για την ασφάλεια τους συνολικά οι εργαζόμενοι πρέπει να
τηρούν τους εξής κανόνες:
απορρίπτουν άμεσα και με ασφάλεια μόνο τα αιχμηρά αντικείμενα μέσα στο κίτρινο κουτί,
δεν γεμίζουν τα κίτρινα κουτιά πάνω από τα 2/3,
δεν προσπαθούν ποτέ να επανατοποθετήσουν το κάλυμμα στη χρησιμοποιημένη βελόνη ούτε να βγάλουν
τη βελόνα από τη σύριγγα με τα χέρια,
δεν τοποθετούν ποτέ τις χρησιμοποιημένες βελόνες στην τσέπη,
δεν προσπαθούν να πιάσουν αιχμηρά αντικείμενα που πέφτουν.
Φωτογραφία 14.1.1 Τα συμπαγή κίτρινα κουτιά που χρησιμοποιούνται για την απόρριψη αιχμηρών αντικειμένων.
3
Τέλος, ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στον κίνδυνο που προέρχεται από τη χρήση γαντιών. Τα
γάντια αντιπροσωπεύουν σήμερα τον σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου αλλεργικών εκδηλώσεων στο
νοσοκομειακό περιβάλλον, επειδή χρησιμοποιούνται ευρέως και έχουν ισχυρή αλλεργιογόνο δράση, η οποία
μπορεί να εμφανίζεται με:
1. τοπικές εκδηλώσεις ως δερματίτιδα εξ επαφής
2. συστηματικές εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν:
το δέρμα και τους βλεννογόνους (γενικευμένη κνίδωση, οίδημα, και οίδημα λάρυγγα με σοβαρή
αναπνευστική δυσχέρεια),
το αναπνευστικό σύστημα (άσθμα και ρινίτιδα),
τα μάτια (επιπεφυκίτιδα),
αλλεργικές αντιδράσεις μέχρι την εικόνα αναφυλακτικού shock.
14.1.2.2 Βιολογικός κίνδυνος
Ο κίνδυνος έκθεσης των εργαζομένων στα διαγνωστικά εργαστήρια και την αιμοδοσία, εστιάζεται κυρίως στη
μόλυνση: των χεριών, των βλεννογόνων των οφθαλμών, της μύτης και του στόματος, από μολυσμένο
αίμα και άλλα σωματικά υγρά. Οι διαδρομές της λοίμωξης μπορεί να είναι:
μετά από ένεση/κατάποση των υλικών (ποτού και φαγητού σε μη ελεγχόμενες περιοχές νοσοκομείου),
από εισπνοή των αερομεταφερόμενων χημικών ουσιών και παθογόνων παραγόντων μέσω των
βλεννογόνων,
από δερματική απορρόφηση ή μέσω τομών στο δέρμα (μεταξύ άλλων με υδατοδιαλυτές τοξικές χημικές
ουσίες, που μπορούν να απορροφηθούν σε όλο το σώμα (Τούκας, 2007).
Αν και η καταγεγραμμένη συχνότητα έκθεσης είναι γενικά χαμηλή, οι συνέπειες είναι εξαιρετικά
σοβαρές και για τον λόγο αυτό, η εκπαίδευση στην ασφάλεια είναι ζωτικής σημασίας. Οι οδηγίες ασφαλείας
περιλαμβάνουν, τα ακόλουθα βασικά σημεία:
Αποφυγή τρυπημάτων, κοψιμάτων, εκδορών και προφύλαξη κάθε υπάρχουσας πληγής.
Μέτρα βασικής Υγιεινής για την αποφυγή μόλυνσης των εργαζομένων και του ρουχισμού τους.
Έλεγχο και περιορισμό της μόλυνσης επιφανειών και διαδικασίες καθαρισμού τους.
Ασφαλή απομάκρυνση των μολυσμένων αποβλήτων και απορριμμάτων.
Οι οδηγίες αυτές διαρθρώνονται σε διάφορα επίπεδα, που περιλαμβάνουν:
Βασικές οδηγίες βιοασφάλειας για όλες τις συνήθεις διαδικασίες ενός διαγνωστικού εργαστηρίου.
Πρόσθετα μέτρα για ορολογικά, ιολογικά και ερευνητικά εργαστήρια.
Γραπτές οδηγίες για τις διαδικασίες συλλογής, διαχείρισης, μεταφοράς, συσκευασίας και αποστολής δυνητικά
μολυσμένων βιολογικών δειγμάτων.
Επιπλέον, οι εργαζόμενοι σε μικροβιολογικά εργαστήρια έρχονται σε άμεση επαφή με τις
καλλιέργειες ιών και βακτηρίων, ενώ οι απασχολούμενοι σε ηπατολογικά εργαστήρια και αιμοδοσίες,
έρχονται σε επαφή με αντιγόνα ιών προς ανίχνευση, κατ' αποκλειστικότητα της Ηπατίτιδας και του ιού HIV.
14.1.2.3 Χημικός κίνδυνος
Λόγω της φύσης των εργαστηριακών πράξεων και αναλύσεων που εκτελούνται, είναι απαραίτητη η χρήση
χημικών ουσιών και διαλυμάτων, όπως οξέα, διαβρωτικά χημικά, καρκινογόνες χρωστικές ουσίες, πτητικά
χημικά υγρά, ραδιενεργά υλικά και ειδικά προϊόντα χημικής βιομηχανίας τα οποία, είναι άμεσα
4
απορροφήσιμα από το δέρμα και αποτελούν πηγή κινδύνου. Ως παράδειγμα αναφέρονται οι καρβοξυλόλες οι
οποίες χρησιμοποιούνται σε ευρεία κλίμακα κατά τη διάρκεια των χιλιάδων καθημερινών χρώσεων και
πραγματοποιούνται σε παθολογοανατομικά - κυτταρολογικά εργαστήρια. Ιδιαίτερα η ξυλόλη, διαβρώνει τα
πλαστικά γάντια και έρχεται σε απευθείας επαφή με το δέρμα. Αλλά και όλες οι γνωστές χρωστικές όπως:
Hematoxylin, Orange G, Eosin, Giemsa, που χρησιμοποιούνται σε μικροβιολογικά εργαστήρια, θεωρούνται
ερεθιστικές για το δέρμα. Οι εργαζόμενοι σε τοξικολογικά εργαστήρια ανιχνεύουν σε μολυσματικά βιολογικά
υγρά (αίμα-ούρα) ναρκωτικές και τοξικές ουσίες, όπως ινδική κάνναβη, LSD, κοκαΐνη, ηρωίνη, Αμφεταμίνες
βενζοδιαζεπίνες, βαρβιτουρικά και άλλα τοξικά φάρμακα και ουσίες. Λόγω της φύσεως των εξετάσεων
έρχονται σε επαφή με ασθενείς που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου. Χρησιμοποιούν δε καθαρές
πρωτογενείς ουσίες ναρκωτικών με έντονο τοξικό και πτητικό χαρακτήρα.
Οι εργαζόμενοι σε βιοχημικά εργαστήρια έρχονται σε επαφή με πολλά και ποικίλα αντιδραστήρια
όπως (π.χ. ο σίδηρος (Fe) προκαλεί δερματικές αντιδράσεις, ερεθίζει τα μάτια, ή αντιδραστήριο που περιέχει
οξικό οξύ και κατατάσσεται βάση των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως ερεθιστικό [ΧΙ], επικίνδυνο).
Σύμφωνα με τη ελληνική νομοθεσία, κάθε χημικό αντιδραστήριο υποχρεωτικά φέρει την κατάλληλη
σήμανση στην ετικέτα του και συνοδεύεται από Δελτίο Δεδομένων Ασφαλείας στο οποίο αναφέρονται οι
πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία. Η συντριπτική πλειοψηφία των αντιδραστηρίων που χρησιμοποιούνται στα
εργαστήρια, χαρακτηρίζονται από τις ίδιες τις χημικές βιομηχανίες, ως άκρως επικίνδυνα, ή και καρκινογόνα,
ενώ μπορούν να προκαλέσουν βαριά εγκαύματα, κληρονομήσιμες γενετικές ανωμαλίες. Είναι σημαντικό οι
εργαζόμενοι να μπορούν να αναγνωρίζουν τα σήματα που αναγράφονται στις ετικέτες των χημικών που
χρησιμοποιούν. Τα σημαντικότερα από αυτά εικονίζονται στον Πίνακα 14.1.1
Τ Τοξικό
C Διαβρωτικό
Ν Επικίνδυνο για το
περιβάλλον
Ε Εκρηκτικό
Χn Επιβλαβές
Χi Ερεθιστικό
F Εύφλεκτο
O Οξειδωτικό
Πίνακας 14.1.1 Σήματα που χρησιμοποιούνται για τη σήμανση επικίνδυνων υλικών.
Η χρήση των υλικών αυτών θα πρέπει να γίνεται με ατομικές αναπνευστικές μάσκες σε χώρο με
βιομηχανικό εξαερισμό φίλτρων, φορώντας ειδικά ανθεκτικά στα χημικά γάντια και στολές. Πρόκειται για
5
υλικά που από τη σύσταση τους χαρακτηρίζονται δηλητήρια και πρέπει να χρησιμοποιούνται με ειδικό
εξοπλισμό, αφού προκαλούν σοβαρές και μόνιμες βλάβες στο αναπνευστικό, στο ήπαρ, στα νεφρά,
United States Environmental Protection Agency: http://www.epa.gov/OCEPATERMS/ (http://europa.eu.int/comm/enterprise/chemicals/legislation/sds_en.htm (τελευταία προσπέλαση 1/9/2015).
NIOSH (National Institute of Occupational Safety and Health): Registry of Toxic Effects of Chemical