ביאור שיטת מהרש\"ל שחייב למסור נפשו שלא לשנות דברי תורה

סופרים פיטת

חתשע"ה או

תורני מאסף

המערכת ראש

הברמן יב משה הרב

אחראי ועורך סופרים פיטת מכון ראש

מיער הכהן יצח יעב הרב

עורכים

צ'צ'י ו משה הרב

שמורות הזכויות כ

סופרים פיטת מכון

©

100 Ashley Ave.

Lakewood, N.J. 08701

Email:

[email protected]

הפר הוי חיים הרב

732-994-9698

סדר ועימוד - קרית ספר - 0533114757

[email protected]

à

הענינים תוכן

ראשונים גנזי

פירושים

קמא בבא למסכת חננאל רבינו מפירוש חדשים éååàáåã÷דפים éëãøî óñåé áøäà

תענית למסכת אליקים רבינו øâðéæפירוש .é .ç øùà áøäâë

השנה ראש מסכת לרי"ף הרשב"א תלמיד éàìôפירוש åäéìà áøäåð

é"úë ,úéôåøéàä äæéðâä ïî íéôã øåæçù

מגילה למסכת חכמון בן ישמעאל רבי éàáâפירוש ïåøäà áøäåò

השבועות חג לפיוטי הכהן חיים ב"ר אהרן ר' ïèéøçפירוש ÷çöé éåì áøäçì÷

תשובות

בבל מגאוני מאחד פרשנית éöééååàìàñ÷תשובה êåøá ìàøùé áøäèö÷

לוניל לחכמי הרמב"ם ïîãìåתשובות íåçð åäéìà áøäèø

ריוויגיו של הכנסת בית בענין איטליה חכמי øòììéîתשובות ïäëä ÷çöé á÷òé áøäàù

טהרות סדר בעניני תורה מכתבי - נפתוח מי øòììéîמעין ïäëä ÷çöé á÷òé áøäçìù

ìéãò éåìä ùøéä éáö éáø ,õôç äùî éáø ,íéðåìñî ìéãò éåìä áéì äãåäé éáø úàî

הגזירות בשעת הזקן גילוח בשאלת תורה מכתבי øòììéîחליפת ïäëä ÷çöé á÷òé áøäáñù

õéðèñéåî íééç éáø ,âøåáñâéðà÷î âøåáðòì÷òî éáö á÷òé éáø ,éðééñî êøëá äãåäé éáø úàîÆ

ודרישות חקירות

מסורה

[ב] סלאנט הגרי"ז של סופרים דקדוקי רשימות é÷çöéטיב ãéåã áøääòù

בתורה והמשונות המתויגות לאותיות דרשניים éôñëמקורות ïéîéðá íéøôà áøäâú

האותיות בצורת ïî÷éãעיונים ìàøùé áøäæîú

ותפילה מקרא

הנה המקראי הניב של ושימושו משמעו על - נדרש éåìהנה åäéòùé áøäçñú

דעתו לפי 'ערב' ופירושי רס"ג לשיטת השקיעה ãìáééæזמן äãåäé áøäâé÷ú

רשב"ם בפירוש עיון – בקר' ויהי ערב óñà'ויהי òùåäé áøäàì÷ú

מסעי בפרשת המסעות קריאת øðôåäמנהגי íééç ïøäà áøäæî÷ú

הכרע להם שאין øôéåìמקומות á÷òé áøäãð÷ú

à

הענינים תוכן

ראשונים גנזי

פירושים

קמא בבא למסכת חננאל רבינו מפירוש חדשים éååàáåã÷דפים éëãøî óñåé áøäà

תענית למסכת אליקים רבינו øâðéæפירוש .é .ç øùà áøäâë

השנה ראש מסכת לרי"ף הרשב"א תלמיד éàìôפירוש åäéìà áøäåð

é"úë ,úéôåøéàä äæéðâä ïî íéôã øåæçùFragments hebreus Gi s XIV

מגילה למסכת חכמון בן ישמעאל רבי éàáâפירוש ïåøäà áøäåò

השבועות חג לפיוטי הכהן חיים ב"ר אהרן ר' ïèéøçפירוש ÷çöé éåì áøäçì÷

תשובות

בבל מגאוני מאחד פרשנית éöééååàìàñ÷תשובה êåøá ìàøùé áøäèö÷

לוניל לחכמי הרמב"ם ïîãìåתשובות íåçð åäéìà áøäèø

ריוויגיו של הכנסת בית בענין איטליה חכמי øòììéîתשובות ïäëä ÷çöé á÷òé áøäàù

טהרות סדר בעניני תורה מכתבי - נפתוח מי øòììéîמעין ïäëä ÷çöé á÷òé áøäçìù

ìéãò éåìä ùøéä éáö éáø ,õôç äùî éáø ,íéðåìñî ìéãò éåìä áéì äãåäé éáø úàî

הגזירות בשעת הזקן גילוח בשאלת תורה מכתבי øòììéîחליפת ïäëä ÷çöé á÷òé áøäáñù

õéðèñéåî íééç éáø ,âøåáñâéðà÷î âøåáðòì÷òî éáö á÷òé éáø ,éðééñî êøëá äãåäé éáø úàîÆ

ודרישות חקירות

מסורה

[ב] סלאנט הגרי"ז של סופרים דקדוקי רשימות é÷çöéטיב ãéåã áøääòù

בתורה והמשונות המתויגות לאותיות דרשניים éôñëמקורות ïéîéðá íéøôà áøäâú

האותיות בצורת ïî÷éãעיונים ìàøùé áøäæîú

ותפילה מקרא

הנה המקראי הניב של ושימושו משמעו על - נדרש éåìהנה åäéòùé áøäçñú

דעתו לפי 'ערב' ופירושי רס"ג לשיטת השקיעה ãìáééæזמן äãåäé áøäâé÷ú

רשב"ם בפירוש עיון – בקר' ויהי ערב óñà'ויהי òùåäé áøäàì÷ú

מסעי בפרשת המסעות קריאת øðôåäמנהגי íééç ïøäà áøäæî÷ú

הכרע להם שאין øôéåìמקומות á÷òé áøäãð÷ú

áíéøåáâ éöç

הגות

האגדות ì"öæלימודי øòììéî ïäëä øåãâéáà éáøãô÷ú

חז"ל ודרשות מקרא של øîééäèøåפשוטו äùî ìàéçé áøäæö÷ú

à"èéìù âøáöðéî áééì éáø ïåàâä ø"åî ìù åéúåãåñé éô ìò

דמשה ùèéååà÷ùøòäזכותיה äãåäé áøäæéøú

íãå÷ä õáå÷á ÷é'öéáåìåñ åäéìà áøä ìù åøîàîì äáåâú øîàî

וטעמיו התואר מקור - לטוב" זכור øöìåä"אליהו ïðçìà äéøëæ áøäàìøú

הקודש ורוח ÷ïééìתורה äçîù áøäæñøú

ובחז"ל בתנ"ך הנשיקה ÷ïééìסוד íééç ïáåàø áøääòøú

הדורות קורא

בדפוס כלאים לנוסח עד ומקורי קדום נוסח ñééååהשתלשלות ùéáééì äãåäé áøäæôøú

צוקער הגרא"י בעריכת כהנים' 'תורת למהדורת éãðìמבוא øéàî áøäéùú

משנה סדרי ששה על ïøèùשירים éìà áøäçëùú

ð"ù äéöðå Y äðå÷ðàå åøàæôî éöðéô íééç 'ø úàî òåãé àì óã

התאריך קו בפולמוס חדשים וגילויים ÷âéðבירורים øëùé íäøáà áøäàîùú

באצבעות ה' שם אותיות רישום :בשמ èçåùרשומים äùî áøäëúú

ד"ת לשנות שלא נפשו למסור שחייב מהרש"ל שיטת ÷é÷ñáå÷øביאור åäéìà áøäèëúú

בוורדים ערלה וחיוב הנהנין åàéìברכות áøäéá÷òé øãìúú

שונים בענינים והארות äôéהערות 'éòùé ìàåîù áøäãîúú

וטפל עיקר בסוגיית גינוסר פירות בדין הראשונים øàéåøáביאורי ìàéãò áøäàñúú

תורה חידושיבשבת דירה שירש ומי עירב שלא החצר מבני אחד âøáîåøáבענין áåã íäøáà áøääòúú

זוחלין פסול àæéà÷בענין äùðî íéøôà áøäàöúú

שאובים ממים המטהר נקב שיעור àæéà÷בענין äùðî íéøôà áøäèöúú

הדיוט ויחיד שלשה דין בית äôéבענין ÷çöé íäøáà íçðî áøäç÷úú

פסח בקרבן והמשכה מינוי ïééèùøòáìéæבענין áéì áøäáë÷úú

תרי"ג בחשבון ואמו אביו הכאת ÷ïàîôéåבענין áàæ äùî áøäçë÷úú

עוני לחם דין ïåùùבגדר á÷òé áøäæì÷úú

הסעודה בכל לכתחילה הסיבה ùèéååàáà÷àéבענין ìàéæåò áøäî÷úú

שונות øòðãåøהערות óìàåå íäøáà áøäâî÷úú

הסעודה מחמת שלא הבאים דברים øòñàååñééååבדין äãåäé ÷çöé áøäñ÷úú

â

ומעשה הלכהתפוזים במיץ לאחרונה הנמצאים התולעים דין úëøòîäâñ÷úúבירור

בזמנינו דינא דמלכותא דינא ïéåìבענין åäéìà áøäåö÷úú

בטאבו הרישום של ההלכתי ñ÷àååâéðàäבגדרו ìàåîù áøäçé'à

רבו במקום הוראה ïåèéñאיסור éòåø áøäì'à

רבו שאינו חכם פי על להקל הרוצה ãðéåøôøèôבענין éåìä éëãøî áøäçî'à

בגט אומדנא ÷ïàîôéåבענין ïîìæ äîìù áøäâñ'à

ארוכה וסת עוקרת קצרה וסת õ"ëבענין ìåàù áøäàò'à

המקדש לפני שאינו משנה לחם ïçכיסוי òùéìà áøäàö'à

ערבית ותפילת העומר בספירת נשים ïîæééøחיוב éáöäö'à

תגובותלברכות גאון האי רב כפירוש קטעים זיהוי על הערות øàéåøáשתי ìàéãò áøäæ÷'à

שבתורה והסתומות הפתוחות הפרשיות מסורת בענין é÷çöéעוד ãéåã áøäé÷'à

íãå÷ä õáå÷á áéåøèðéå éëãøî áøä ìù åøîàî ìò äáåâú

לתגובה áéåøèðéåתגובה áã éëãøî áøäãé÷'à

בן-אשר של סמכותו בעניין הרמב"ם בדעת ÷ùéãהצעה íäøáà àùéæ áøäæè÷'à

ובוכרה' פרס נוסח לפי עשרה שמונה 'תפלת למאמר ïäëתיקונים äãåäé áøäçé÷'à

הקודם בקובץ שפורסמו כת"י לקטעי והשוואות úëøòîäë÷'àציונים

מיל שיעור øùøåñבענין ìàåé ïøäà áøäáë÷'à

íãå÷ä õáå÷á äèøéååèåâ éëãøî øæòéìà áøä ìù åúáåâúì äáåâú øîàî

מזבח קלטיה בענין ïåàøáתגובה áéì äãåäé áøäæë÷'à

ה â

ומעשה הלכהתפוזים במיץ לאחרונה הנמצאים התולעים דין úëøòîäâñ÷úúבירור

בזמנינו דינא דמלכותא דינא ïéåìבענין åäéìà áøäåö÷úú

בטאבו הרישום של ההלכתי ñ÷àååâéðàäבגדרו ìàåîù áøäçé'à

רבו במקום הוראה ïåèéñאיסור éòåø áøäì'à

רבו שאינו חכם פי על להקל הרוצה ãðéåøôøèôבענין éåìä éëãøî áøäçî'à

בגט אומדנא ÷ïàîôéåבענין ïîìæ äîìù áøäâñ'à

ארוכה וסת עוקרת קצרה וסת õ"ëבענין ìåàù áøäàò'à

המקדש לפני שאינו משנה לחם ïçכיסוי òùéìà áøäàö'à

ערבית ותפילת העומר בספירת נשים ïîæééøחיוב éáöäö'à

תגובותלברכות גאון האי רב כפירוש קטעים זיהוי על הערות øàéåøáשתי ìàéãò áøäæ÷'à

שבתורה והסתומות הפתוחות הפרשיות מסורת בענין é÷çöéעוד ãéåã áøäé÷'à

íãå÷ä õáå÷á áéåøèðéå éëãøî áøä ìù åøîàî ìò äáåâú

לתגובה áéåøèðéåתגובה áã éëãøî áøäãé÷'à

בן-אשר של סמכותו בעניין הרמב"ם בדעת ÷ùéãהצעה íäøáà àùéæ áøäæè÷'à

ובוכרה' פרס נוסח לפי עשרה שמונה 'תפלת למאמר ïäëתיקונים äãåäé áøäçé÷'à

הקודם בקובץ שפורסמו כת"י לקטעי והשוואות úëøòîäë÷'àציונים

מיל שיעור øùøåñבענין ìàåé ïøäà áøäáë÷'à

íãå÷ä õáå÷á äèøéååèåâ éëãøî øæòéìà áøä ìù åúáåâúì äáåâú øîàî

מזבח קלטיה בענין ïåàøáתגובה áéì äãåäé áøäæë÷'à

עעתתתתתת רטתתערתת טמתרטתתתתרתתתת רתתטתרטתתרתטתתערתת תרעת ת

]חצי גבורים - פליטת סופרים, חוברת ח', אלול תשע"ה[

הרב אליהו קרקובסקינוא יארק

ביאור שיטת מהרש"ל שחייב למסור נפשו שלא לשנות דברי תורה

קרקובסקי אליהו הרב÷øàé àåð

תורה דברי לשנות שלא נפשו למסור שחייב מהרש"ל שיטת ביאור

א.åìéôà äøåú éøáã úåðùì øåñàù (è 'éñ ã"ô ÷"á ,äîìù ìù íé) ì"ùøäî úòã úîñøåôîóåñì åãøé àìù äàøð ,åéøáã íéèèöî íéáøù ô"òà .ú"ã äðùé ìàå âøäé àìà ,äðëñ íå÷îá

.åúèéù ãåñéå åéøáã øåàéáá åá øãâúäì íå÷î åçéðäå åúòã

äçìù øáëå ,ïðáø åðú" :íù 'îâá àúéàã ,à"ò çì ÷"áá 'ñåúä éøáã ìò úññåáî åúèéùúòùá .åùìùå åðùå åàø÷ ,íëúøåú åðåãîì ,ìàøùé éîëç ìöà úåèåéãøñ éðù äòùøä úåëìîìù øåù íéøîåà íúàù äæ øáãî õåç .àåä úîàå ,íëúøåú ìëá åð÷ã÷ã ,íäì åøîà ïúøéèôíìùî ãòåî ïéá íú ïéá ìàøùé ìù øåù çâðù éøëð ìùå .øåèô éøëð ìù øåù çâðù ìàøùéäøåú ãîìîä (à"ò âé) äâéâçá ïðéøîà àäå ú"àå" :(åàø÷ ä"ã) 'ñåúä åù÷äå .'åëå "íìù ÷æðåáééçúð àìå ,íçøë ìòá åùò úåëìîä ô"òã ,ì"éå .'åâå á÷òéì åéøáã ãéâîã äùòá øáåò éåâìïîéñ ,íéøáã) éøôñá àúéàãë ,íéîëç éðéòá íéøâë ïîöò åùò íéøùäù ð"à .íîöò øåñîì

."íéîò ááåç óà (î"ãù

óà ,äøåú éøáã úåðùì øåñàã àúééøá éàäî ïðéòîù íâ" :ì"ùøäî áúë 'ñåúä éøáã ìòå,íäéìò äøæâ äòùøä úåëìîù 'ñåúã éåðéù ãç éôìã ,äéìò åîöò øåñîì áééçå ,äðëñä éëøîåì äæë äù÷ øáã àöîú àì àìä .íäéìò äòùøä úåëìî ìéìòúù íéîëç åàøéé àì äîìåúåãîù äîëì å"ç ùåçì éåàø äéä àì éëå .íéáééç íäå ï÷éæéäî ïéøåèô åðçðàù úåîåàä éðôáìò ìôðúäìå ììåâúäì ÷ø íúáùçî ìëù ,äòùøä úåëìî èøôá ,äéðéî ÷åôéìã úåáøåçå

.íùä ùåãé÷ ìò øåñîì åðà íéáéåçîù î"ù àìà ...åðéàðåùככופר הוה הדין ישנה ח"ו ואםמשה øåáéãבתורת éì äî .äùî úøåúá øôåëë äéä ,êôéäì åà ,áééç øåèôä ìò øîåì ìáà ...

ìëî ãçà øáã çëåùä ìë ,áø øîà (á"ò çì) àîåéã 'â 'ôá àúéàãë ,äøåúä ìë éì äî ãçààîìà .éðà íâ êéðá çëùà êéäìà úøåú çëùúå (æ ,ã òùåä) øîàðù .åéðáì úåìâ íøåâ åãåîìúêìîä éîìúã äùòîî åúèéù ìò äù÷äù ù"ééòå] ."'ä úøåú àø÷ð àåä äøåúî ãçà øáãã

[.éðàù øåáéãä ô"ò äéäù íúäã áúëå ,à"ò è óã äìéâîá

,äøåúá äøéôëë áùçð ïéãä éåðéùù ïåéòøä ìò úãñåéî åúèéùù ì"ùøäî éøáãá øàåáîïúðåé áøä éãéãé éðøéòäå .àëä êééù äøåúá äøéôë åæéà ò"öå .åéìò åùôð øåñîì áééç ïëìååùôð øåñîì áééç íà ,à"áèéøäå í"áîøä ú÷åìçîá íééåìú äøåàëì ì"ùøäî éøáãù ,é"ð ïäëáééç åðéàù ãîùä úøâàá í"áîøä úèéù äòåãé äðä .íàìñéàä àéáð ãîçåîá úåãåäì àìùíà åðúåà ìåàùì àáù éî" :(ãð 'îò úìéù é"ø 'åãäî) íéìàòîùéä úðåîà ìò åùôð øåñîìïéôåë ïéàù ,ãîùä äæ åîë òîùð àì íìåòî éë ...âøäé àìå äãåéù åì íéøîåà ,äãåé åà âøäé,äùòî åá ïéàù ãçà øáã øîàé ìàå âøäé åøîàù ì"æø éøáãî äàøé àìå ,ãáìá øåáãä àìà åáúèéùìù éøä ."åéìò øäæåî àåäù øáã ìò øåáòé àìå äùòî úåùòì åäåôëéùë âøäé ìáàäùòî äæá ïéàù ïåéë ,äùî úøåúá äøéôë àåäù óà øåáéã ìò åùôð øåñîì áééç ïéà í"áîøä

רת תרתתתתתרת תתתתתתררעעת

הרב אליהו קרקובסקינוא יארק

ביאור שיטת מהרש"ל שחייב למסור נפשו שלא לשנות דברי תורה

.ãîùä úòùá 'éôà øåáòé ìàå âøäé íéøîåà ïéàå ,äøéáò1úðåîàù äãåî í"áîøäù èåùôå]íéøôåëä ïä äùåìù" :ç"ä äáåùú 'ìäî â"ô ë"ùîë ,äøåúá äøéôë àéä íéìàòîùéäøôåëä ïëå ...úçà äáéú åìéôà ,ãçà ÷åñô åìéôà ,'ä íòî äøåúä ïéàù øîåàä :äøåúáøáëå ,úøçà äåöîá åæ äåöî óéìçä àøåáäù øîåàäå ...äô ìòáù äøåú àéäå ,äùåøéôá

,'ä íòî äúééä àéäù éô ìò óà ,åæ äøåú äìèáוההגריים הנוצריים äùåìùîכגון ãçà ìë ,[."äøåúá øôåë åìà

:øåáòé ìàå âøäé ïðéøîà äæá íâù àéä (á"ò äë óã) íéçñôá à"áèéøä úèéù ,êãéàî ìáààáéùç äøåîâ äøæ äãåáò ,[íùä úà] íéãçééî íäù ô"òà ,íéìàòîùéä úðåîàù òãåé éåäå"åðéãéá àéäù úåîë úîà äðéàù äùî úøåúá øôåë íúðåîàá äãåîä éøäù ,ãîúùé ìàå âøäéìàìà øéáòäì ïéåëúîá âøäé ìàå øåáòé úåöî øàùá åøîà àìå ,àéä æ"ò åá àöåéë ìëåê[úø]åú ïéàù äãåîë [úáù ììç åì åøîàéù àì ,êúã ìò øåáòì] úáù ììç åì ïéøîåàùë

."...úáùä úà øåîùì ä"á÷ä äåéö àìå úîà

åá êééù äåöî åá ïéàù øåáéãá íâù ,à"áèéøä éá÷òá ãòåö ì"ùøäîù øîåì ïúéð äðäåìàå âøäéïáåî ,à"áèéøä ìù ïåãéðá àäã ,åëøö ìë áùåéî åðéà ïééãò úîàá ìáà .øåáòé

,úãä éãåñéî ãçàá øôåë éøäù ,äøåúá øôåë àåä íéìàòîùéä úðåîàá äãåîäù áèéäí"áîøä äðîù éòéùúäå éòéáùä ãåñéá äøéôë àåäå ,ì"ðä äáåùú 'ìäá í"áîøä ë"ùîëåúåãåñéî ãçàá äøéôë ïàë ïéà ïééãò äøåàëì ì"ùøäî ìù ïåãéðá ìáà .÷ìç ÷øôì äîã÷äáàéùå÷ àøãäå ,øåèô ìàøùé ìù øåù çâðù éåâ ìù øåùù àéä äëìääù øîåà àåä àìà ,úãäêë áåúë äøåúáù ïòåè åðéà éøä ,äæ ìò åùôð øåñîì áééçù ì"ùøäî áúë òåãî àúëåãì'ä øáã éë" :à"ò èö ïéøãäðñá øàåáîë) äøåúá øôåë éàãååá àåä äæáã ,å"ç ø÷ù àåäå êëåäæ ÷åñôî õåç íéîùä ïî äìåë äøåúä ìë øîà åìéôàå íéîùä ïî äøåú ïéà øîåàä äæ ,äæáïàë ìáà ,(ù"ééò ,"äæá 'ä øáã éë åäæ åîöò éôî äùî àìà àåä êåøá ùåã÷ä åøîà àìùäøåú éøáã ìë ìá÷î åîöò àåä ìáà ,äøåúá áåúëù äîî äðùî àìà ,ïë øîåà åðéà éøäãåã ø"âäì ãåãì ìéëùî øôñá ø"åù] .à"áèéøä éøáã ïàë íéëééù àì äøåàëì ë"àå .úåîìùá÷ø éøééîã ì"ùøäî éøáã øåàéáá ùãéçù äî ù"ééòå ,åðéøáãë úö÷îá øéòäù à 'éñ åàìåîöò ìò ì"ùøäîä äù÷äù äîî íä íéøúñð äøåàëì êà ,íéãîçð åéøáã éë óàå .ïéøãäðñá

[.ïéã úéá äéä àìã ,êìîä éîìúã äùòîî

.1.á"åéëå íéñåðàä íéãåäéä úà íçðì äöø àìà ,äëìä øîåì ïååëúð àì í"áîøäù åùøéôù ùéù éúòãé,÷é'öééáåìåñ íééç 'ôåøô ìù åøîàîá äàøMaimonides' "'Iggeret Ha-Shemad": Law and

RhetoricêåúáRabbi Joseph H. Lookstein Memorial Volume )1980(, pp. 281-319'éòå .,÷é'öééáåìåñ 'ôåøô ìù ùãçä åøôñáCollected Essays: Volume 2áéùäå ùãçî åøîàî ñéôãäù ,

.åéâéùî úåðòèì.úåòèá åì äñçééúðùå ììë åæ úøâà áúë àì í"áîøäù ÷é'öééáåìåñ 'ôåøô éøáã ô"ò ùãéçù éî ùéå

ìù åøôñá 'éòHerbert Davidson, Maimonides: The Man and His Works, pp. 508-509ìáà .íèåùôë íäá ïååëúäå íéøáãä áúë í"áîøäù ,åú÷æçî øáã àéöåäì éãë äéàø ïàë ïéàù éì äàøðãé åøôñá 'õéáåðéáø øæòéìà íåçð ø"âä éøåî éð÷æ åìà í"áîøä éøáãá ë"ùî 'éòå .äëìä ÷åñôì

.à"éä ã"ô ïéìéôú 'ìä ,í"áîøä ìò äèåùô

עעתת תתתת רטתתערתת טמתרטתתתתרתתתת רתתטתרטתתרתטתתערתת תרעת ת

ב.:âë ÷øô äðîà ùàø åøôñá ìàðáøáà é"øä éøáã íéã÷ð ì"ùøäî úèéù úà áùééì éãëíéáééåçîù éôì ,úåðåîàä ïéðòá úåãåñé àìå ,íéø÷éò úéäìàä äøåúá åçðåéù éåàø ïéàù"úåðåîàäî ìåãâ åà ïè÷ øáãá ÷ôñîä åà øôåëä éë ...äøåúá áúëðù äî ìë ïéîàäì åðçðàíéø÷éò úåðîì ïéàù åúèéù ññáì êéøàäù ù"ò ."ñøå÷éôàå ïéî àåä ,äá åàáù íéøåôéñäå

.ø÷éòì áùçð ìëä ë"àå ,äìåë äøåúä ìëá ïéîàäì áééç éøäù ,úãì

äæì äéàø àéáäå ,ñøå÷éôà ë"â àåä äøåúá ïè÷ øáãá øôåëäù ìàðáøáàä ìù åúðòè ìòéáá ïéèî ,éðéîùä ãåñéá ïë áúëù åîöò í"áîøä éøáãîå ,ì"ðä ïéøãäðñá 'îâä éøáãî,äøåúá øôåëë áéùç äøåúä éðéãî ãçà ìëá øôåëä ïëàù ÷ñéøáî ç"øâäã äéîùî àùøãîúòéãé åì äøñç íàù ,äòéãé ïåøñç éáâì àåä äøåú éøáã øàùì íéø÷éòä â"é ïéá ìãáää ìáàøãâá åðéà ,íéø÷éòä â"éî ãçà úòéãé åì äøñç íà ìáà ,øôåë áéùç åðéà äëìää éèøôî ãçà

.øôåë éåä ë"â àìà ãåçì õøàä íò

ùøåôîá äøéôëá à÷ååã åðééä ìáà ,äøåú éøáã ìëá äøéôë úëééù ïëà :ç"øâä éøáã øåàéáéô ìò óàå äøåúä ô"ò ïéãä åäî òãåéù ,"åá ãåøîì ïååëîå åðåáéø úà òãåé" úðéçáá ,ùîîúåãåñéá ãçåéîä ìáà .íéîùä ïî äøåú ìù ø÷éòá øôåë äæáù ,éë àì øîåàå øôåë àåä ïëúãä úåãåñé øéëî åðéàù äæ íöòá î"î ,òãåé åðéàù íåùî àìà øôåë åðéà íà óàù ,úãäåì äøñçù éîì íéðéãä ïî ïéãá äòéãé åì äøñçù éî äîåã åðéà .ìàøùé úðåîà åì äøñç

.úãä éø÷éòá äðåîà

ïåøñçä ìò ïðåìúîù ,úåááìä úåáåç øôñ úîã÷äá ç"øâä úøáñë øàåáî éúàöî äðäååðéà äøåúá ÷åñòì àáù éîù ãò ,íéøáàä úåáåç úîåòì úåááìä úåáåçá íé÷ñåòä íéøôñáóéñåé àìù äî ìà íùä úøåú øôñ úòéãéî äðåô àöîðå" ,íéøáàä úåáåçá àìà ÷åñòì ìåëé

øùàå ,åùôðáù úòøâîî åá øäèúé àìå äìòî åìעליו נענש היה לא ידעו לא ונתעלם,אילותורתו וצירי דתו ביסודי מהם,מלעיין וההתעלמות ידיעתם אי על התנצלות לו אין ,אשר

úåáåç úøåú) "íùä ãåçé øåøéá úòéãé ïåâë ,ïúééùòå ïúòéãé éìá äåöî íåù åì ïëúú àìåïåøñç áéùçðù ,íîåú ãò ç"øâä éøáã ìá÷ð àì íà óàå .(ç 'îò ,çôà÷ é"ø 'åãäî ,úåááìäïåøñçì úãä éø÷éòá äòéãé ïåøñç ïéá ìãáä ùéù èåùô äàøð î"î ,äøéôëë íéø÷éòá äòéãé

.àøâéà ïéñôøî ìàðáøáàä éøáãå ,äøåú éøáã øàùá äòéãé2

.2úåìöðúä ïéàù í"áîøäã àáéìà øáñ ç"øâäù òåãéå .í"áîøä úèéù øåàéáá åøîàð ç"øâä éøáãåðééäå ,ñøå÷éôà áùçð (ïëñî ñøå÷éôà) "ñøå÷éôà êàáòð" íâå ,úãä éø÷éòì ñçéá ñðåàå ââåù ìùúãä úøãâä àéäù äðåîà åì äøñç éøäù ,äøéôëë áùçð úãä éø÷éòá äòéãé ïåøñçù åúèéùì

.úéãåäéäéôì" :ì"æå ç"øâä éøáãë áúë á"é ÷øô äðîà ùàøá åîöò ìàðáøáàäù ,äæá íéðåùàøä å÷ìçð ìáàééçì åäàéáé àìå ,úéúîàä åúçìöäî ùôðä øéñé øáë ,äðåîàä éø÷éòî ø÷éòá äéäéùë áæåëä úòãäùåúåà íãàä ìëàéùë úåîä íñäù åîë éë ,ãåøîì äðååëá äúåà äùò àìù éô ìò óà ,àáä íìåòäïë ,úåàðå àéøá ìëàî äéäù åáùçá åúåà ìëàù øîàðù éô ìò óà ,óåñàé åéìà åúîùðå ,åçåø äìëéàìá àáä íìåòä úùåøéî åäåòðîéå íãàä ùôð åùøâé ,úãä éø÷éò ïéðòá úáæåëä äðåîàäå äøéôëääòè íàù äøåú éøáã øàù éáâì øîåì ïëúé àì éàãååáã ,åîöò éøáã øúåñ ìàðáøáàäù ò"öå] ."÷ôñì"öå .ïåöøì ñðåàå ãéæîì ââåù ïéá ÷åìéç ïéàù ,äðåîàä éø÷éòá à÷åã åðééä àìà ,øôåë áéùç íäá÷øôá åéøáã áàù åðîîù) äðåîà êøã åøôñá åâàáéá à"øä úåá÷òá êìåä ìàðáøáàä á"é ÷øôáùíéøáåñä ìò â"ë ÷øôá äù÷îù úåéùå÷ä î"î ìáà .åîöò úòã ìàðáøáàä áúåë â"ë ÷øôáå ,(äæ

רת תרתתתתתרת תתתתתתררעעתת

ג.ì"ùøäî éøáã ïéá ìéòì åðáúëù ìãáää ùîî àéä ìàðáøáàä éøáã áåùééá ç"øâä úøáñìù øåù çâðù ìàøùé ìù øåù ïéãá øôåë äéä íà ,ç"øâä øáñä éôì éøäù .à"áèéøä úòãìøôåë åðéà ,ïéãä òãåé åðéàù ÷ø ,äæá øôåë åðéà íà ìáà ,ñøå÷éôà áùçð ë"â ,øåèô í"åëòïéà äøåàëìù ,äðëñä éðôî äðùîù àìà øåèôù àåä ïéãäù òãåé íà ïéãä àåäù äàøðå .ììëáùçð ìòåôá íäá øôåëä ÷ø ,úãä éø÷éòî íðéàù äøåúä éðéãì òâåðá éë ,äøéôë ìù õîù ïàë

äðùî íà íâù ,úãä úåãåñéì òâåðá ë"àùî ,øôåëíà íâ äøéôë úàø÷ð ,äðëñä éðôî íäáúååöîäù åà íéàéáðä ìåãâ åðéà åðéáø äùîù øîåà íà éë ,ñéòëäì äîø ãéá ïë äùåò åðéàìàðáøáàä ìò ç"øâä éøáãî éùå÷ä ,ïë íàå .íöòá äøéôë àéä äîöòá äòãä ïàë ,åìèáúð,àúçî àãçá íéìåò ìàðáøáàäå ì"ùøäî éøáãù ,äúòî øåîà .ì"ùøäî ìò ïë åîë úìôåðúåùòì ïéàå íéååù äøåúä éðéã ìë àìà ,äøåúä éðéã øàùì úãä úåãåñé ïéá ÷åìéç ïéàùàåä éøä ,áééç í"åëò ìù øåù çâðù ìàøùé ìù øåùù ïòåè íãà íà ïëìå ,úãì íéø÷éò.ìàðáøáàä éøáãëå ïè÷ øáãå ìåãâ øáã ïéá ÷ìçì ïéàù ,íéìòîùéä úðåîà ìá÷îù øîåàë

ì"ùøäî úâäðä øôñá éúåàøá éúçîù äðäå3úåðéî úö÷ù øîà ù"øäåî éøåî" :áî úåàâ"éá íéðéîàîùë íáìá íéáùåçå íéøîåà úö÷ éë ...ïéîàî éðàá åð÷úù íéø÷éò â"é úøéîàáàìà ,ïë åðéàå ,äð÷ú íäì ùé íå÷î ìëî ,ì"ø íìåòáù úåáòåúä ìë åùòù éô ìò óà íéø÷éò

ìò úåáùåéî ïä á"é ÷øôá åîöòá àåä áúëù íéøáã ô"òù ïåéë ,úåðáåî ïðéà ,íéø÷éò úåðîì ùéù[.ïåëð

éø÷éò éáâì ñðåàå ââåù úðòè ïéàù ç"øâä úøáñ ìò íé÷ìåçä íéðåùàøä íâù éúøøåòúð äðäåäðä .äøåú éøáã øàùá äøéôëì íéø÷éòá äøéôë ïéá ÷åìéçá åúøáñë íäéøáãá øàåáî î"î ,äðåîàääðîà ùàøá ìàðáøáàä äá æçà óåñáìù äèéùä ùàøî äçã ,è ÷øô èôùî áäåà åøôñá ,õ"áùøääî ïéîàäì àåä äæ ìëá ìåãâä ø÷éòä éë ,ïééòîä äúà ,òã" :íù õ"áùøä ì"æå ,ì"ðä â"ë ÷øôúòã åäæù òãåé åúåéä íò Y äøåúä åúåà äììëù äîá øôåëù éîå ,åìà íéðéðòá äøåúä åúåà äììëùäøåúáù úåéúåà øôñîë íä äøåúä éø÷éò éë øîåì ÷ãöé äæìå .ìàøùé ììëî åðéàå øôåë àåä Y äøåúäíâ øîåì ÷ãöéå .ìàøùé ììëá åðéàå ãîåùî àåä ïäî úçàá äãåî åðéàù éî éë ...úåáéú øôñîë åàåðééäå ."úîàä àåä äøåúä åúåà äììëù äî ìë éë ïéîàäì àåäå ãçà ø÷éò íà éë äøåúá ïéàù ïë.äøåúä úòã åæù äòéãéá íäá øôåë íà ÷ø äøéôë úëééù äøåú éøáã ìë éáâìù ,ç"øâä éøáãë

åãéá åìòù éî éë úòãì êì ùé ãåò" :áúë êùîäáåכראוי התורה åúåàשורשי äèéä åðåéò ÷îåòå ,ãçà óéòñá ïéîàäìהאמונה àåäùמסעיפי ô"òà ...ïéîàäì éåàøä àåäù åéìò íëñåäù äîî êôéä

éåàøù íéîëçäî äìá÷ åäúàá åìéàå ,ììë åúåø÷ôúä äééèðä úàæì åäåàéáä àìù ,øôåë åðéà äòåèúðååë àéä úàæù áùåç àåäù àìà àéää äðåîàá ÷éæçî åðéàå ,äèåð äéä ,åãéá äìòù äîî úåèðì

,ïéîå øôåë åðéà ,åðéúîåà úîëñä éôì äòåè àåäù éô ìò óà äæ éôìå .äøåúäהתורה ששורשי אחרכראוי בידו שהוא...עלו פי על אף בסעיפיהם, פתילים ויקצץ בשורשיהם הנטיעות המקיים אבל

ומין כופר אינו úðéçááטועה ïäù úåðåîà ïéá ÷ìçîù åéøáãá øàåáî .õ"áùøä ì"ëò .",íéùøåùíà ÷øå ,úéãåäéä úãä úà äøéãâîù äðåîà åì äøñç óåñ óåñ éë ,úåòè úðòè äìéòåî äðéà íäáùéøáã ìëáå .úãä úà úåøéãâîù úåðåîàá øñç åðéà éøäù ,ïéî áùçð åðéà "äðåîàä éôéòñ" éáâì äòèéøáãëå ,äòåè åðéàì äòåè ïéá ÷åìéç ïéà "íéùøåù"á ÷ø ìáà ,øôåë éåä ïéòãåéá øôåë íà äøåú

.÷"åãå ,ç"øâäìù åøôñá ò"òåJulius Guttman, Philosophies of Judaism, pp. 279, 281-282.

.ì"îëàå ,õ"áùøä úòã óåñì ãøé àìù úåîå÷î äáøäá øðì÷ íçðî éøáãë àìù äæ ìëå.3ì"ùøäîä úåâäðä àåäå ,ùåáøãô ïåòîù ø"ã áøä ãåáëì ìáåé øôñá à"ëùú úðùá é"úë êåúî ñôãð

.äùî äèî ìòá ÷äáåîä åãéîìú ÷éúòäù

עעתת תתתת רטתתערתת טמתרטתתתתרתתתת רתתטתרטתתרתטתתערתת תרעת ת

úåøçàä çáùî àìå åæ äëìä äàð äî øîàù åðéöîù åîë ,ãçà ø÷éò àåä ì"æç éøáãî åìéôàíéðåîã÷ä íéîéî óåñåìéô ìéáùá ÷ø íéø÷éò â"éä åìà ò÷úð àìå .ïâåäë äùåò åðéà ïë íâ.íäéììëá ïë íâ åð÷úå ì"æç åàá ,åììä ïéðîë åùò àìå íéììëá íéø÷éò íéùåò ïë íâ åéäùéðà àìå ìãâé àì ,íäî ãçà éøåî øîà àìå ,ïë íâ íéø÷éò â"é ï÷úð éç íé÷ìà ìãâéá ïëå

.ì"ëò ."ïéîàî

åîë ò"ö ìàðáøáàä éøáãù óàå ,ìàðáøáàä úèéùë øáñ ì"ùøäîù àéãäì åðì éøäúåùòì ïéàù åîòè éô ìò äôé íéìåò íîöòì ì"ùøäî éøáã íå÷î ìëî ,ç"øâä íùá åøéòäù

.ìôèì ø÷éò ïéá ÷åìéç ïéàå ,úãì íéø÷éò4

áå÷òä åøôñá ïäà÷ ãåã ø"âä àéáäù ïééèùðééô äùî ø"âä éøáã øàáì ùé åðëøã éôìäðòèá éúàáå ì"öæ ïééèùðééô î"øâä ìöà éúø÷éá úçà íòôù éúøëæðå" :(äì 'îò) øåùéîìïîéñ ã"ô) ÷"áì äîìù ìù íéá ì"ùøäîä éøáã åéðôì éúòöäå ...ñéôãäù åéøéëîî ãçà ìòìëá åáúë íéñéôãîäù íéàåø åðà éøäù ,äéúååë àúëìä úéìã ì"öæ î"øâä éì äðòå ...(èåçéî àìå íäéîéáù éåâì ïååëîä ïéà íéðåù íéøôñá åà ñ"ùá éúåë åà í"åëò øîàðù íå÷î

"øåãä éîëç íãéá5éúù ìò úññåáî äîìù ìù íéá ì"ùøäî úèéù ,øàáúðù äî éôì ,äðäå .ìò åùôð øåñîì áééçù à"áèéøä úèéù .à :úåçðäדיבורïëúéå ,äðåîàä éø÷éò ùéçëîù

íéø÷éò úåðîì ïéàù ìàðáøáà é"øä úòãë åúèéùì êìåä ì"ùøäî .á .äæá í"áîøë ì"éé÷ã.ïë øîåì ïéà íéø÷éò úåðîì ùéù íéøáåñä íéðåùàø øàùì ìáà ,úãì

,äæá ì"ùøäî úèéùë ïì àîéé÷ àìã úåèéùôá äàøð ë"àå6íëç òîùéå ,ã"ðòì äàøð ïë.ç÷ì óéñåéå

.4íéëñî éðà ïåáùç äæéà ìò úãä éø÷éò ïéðò ìò éðîî úìàù" :îãù 'éñ à"ç æ"áãøä ú"åù 'éò ,äðäåíeNì úîëñî éúòã ïéà äáåùú .åáìà óñåé 'ø ïåáùç ìò åà éàãñç ïá áøä ìò åà ì"æ í"áîøä ìòïî äìåë äøåúä ìë øîåàä ìë ì"æøàå ,äøåáâä éôî ø÷éò äìåëù éôì ,ø÷éò íåù äîéîúä åðúøåúìíòè äì ùéå äì÷ äåöî êì ùéå äðôå ø÷éò àéä äåöîå äåöî ìë ë"àå ,'åëå 'à ÷åñôî õåç íéîùääæá áúë äôé :íéøáãä úåììë .ø÷éò àéä úøçàå äìéôè åæù øîàð êéà ë"àå åäâéùð àì øùà ãåñåíéðåùàøä ìò áéùäå øåáãä áéçøäå êéøàä àåä éë ,ù"ò äðîà ùàø øôñá ì"æ ìàðáøáà ÷çöé 'øøôåë àø÷ð åúåà ùéçëîäå äðôå ãåñéå ø÷éò íäî 'à ìë äé÷åã÷ãå äéèøô ìë äøåúäù éúòã àåä ïëåíøîåàá äøåúá úåøåîàä úåöî ìëî úçà ìò øåáòì åäåñðà íà íòèä äæîå .á"äåòì ÷ìç åì ïéàåìàå øåáòé ïðéøîà àìå øåáòé ìàå âøäé äìèáúð øáëå äî ïîæì äúéäù åà äéìò ä"á÷ä äåö àìùíéñðåà íàù äðîî ãîìå ,ì"æ à"áèéøä áúë ïëå êúã ìò øåáòì úáù ììç åì íéøîåàùë àìà âøäé.ì"ëò ."éúáúë ã"ìðäå ,øåáòé ìàå âøäé æ"ò éãáåò íðéàù ô"òà ,íéìàòîùéä úòãì øåæçì åúåà

øåñîì íéáééçù ì"ðä à"áèéøä éøáãî äæì ãòñ àéáäå ,ìàðáøáàä éøáãë åúòã äìéâ æ"áãøäù éøä.íéìàòîùéä úðåîà ìò ùôð

øôåë íàù íéãåî ìëä àäã ,ìàðáøáàä éøáãì òåéñ à"áèéøä éøáãî ïéàù éôì ,ò"ö åéøáã íâ êàõ"áùøä ë"ùîëå ,úãä éø÷éò ïåáùçì äøéúñ äæî ïéàå ,äøåúá øôåë àåä úåöîä ïî äåöîá ìòåôá

.à"áèéøä éøáãå ìàðáøáàä éøáã ïéá øùé÷ àåäù ïééðòî ô"ëò ìáà .ì"ðä.5åéøáã êùîäá àéáä åîöò àåäù ò"öå .ïë åðéàù íéòãåé ìëäù ,éðàù íúäã úåçãì ë"ùî ù"ééòå

,éðà ùù 'ðå÷á á"ç á÷òé øãñ øôñá ò"òå .åàì íà äëìä øîåì åðååéë íà øåøá åðéàù úåàîâåã äîëìéöäì àåä àìà íîöò ìéöäì åðéà úãë àìù íéøôñá íéáúåëù äîã ÷ìçì áúëù ,æìøú¯åìøú 'îò'äì úåùòì úòã àø÷î øúéä ùé äæ ìòå ,å"ç 'ä úøåú çëúùúå å"ç äåôøùé ïë àì íàù ,äøåúä úà

.ò"öå ,êúøåú åøôä.6,ù"ùéä éøáã àéáäù çé ñ"åñ â"ç ò"äà î"âà 'éò .äæá åúðùî øúñ äàøðë î"âà ìòá ïåàâäå

.ò"öå ù"ééò ,äøåúä éðéã çëùîù íåùî àåäù øåñéàä ùøôî àåäã äàøðå