Top Banner
gmYZm : 16 Am° ŠQ>mo ~a> 2010 / 1
32

१६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

May 08, 2023

Download

Documents

Khang Minh
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 1

Page 2: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

2 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

Page 3: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 3

JVH$mimMr hmoir Pmcr..

Vã~c gmR> dfmªnmgyZ Mmcy Agcoë`m Am{U H$Xm{MV ñdmV§Í`moÎma ^maVmVrc gdm©{YH$CËH§$R>mdY©H$ R>acoë`m (A`moÜ oVrc dmXJ«ñV OmJo~m~VÀ`m) IQ>ë`mMm Amcmhm~mX CƒÝ`m`mc`mÀ`m cIZm¡ I§S>nrR>mZo {Xcocm {ZH$mc Omhra Pmcm Voìhm gdmªZrM gwQ>Ho$Mm {ZídmggmoS>cm ho g_Oy eH$Vo; nU `m {ZH$mcmda Xoe^amV Hw$R>ohr H$gë`mhr àH$maMr qhgH$ à{V{H«$`mVa C_Q>cr ZmhrM, CcQ> IQ>ë`mVrc gd© njH$ma, gd© amOH$s` njm§Mo ZoVo, gd© àgma_mÜ`_oAm{U gd© àH$maÀ`m Anàd¥Îmrhr Á`m g§ _mZo (qH$~hþZm ehmUnUmZo) dmJë`m ho EH$ _hmZAmíM ©M Amho! Ë`m_wio hm {ZH$mc Zo_H$m H$emÀ`m AmYmamda {Xcm Jocm `mMm emoY KoÊ`mnojmAm{U gdm}ƒ Ý`m`mc`mV hm IQ>cm OmB©c Voìhm Zo_Ho$ H$m` hmoB©c `mda VH©$ cT>dÊ`mnojm,Amdí`H$Vm Amho "ho AmíM © Zo_Ho$ H$em_wio KSy>Z Amco?' `m àíZmMm doY KoÊ`mMr! Agm doYKoÊ`mMo H$m_ A{Ve` Jw§VmJw§VrMo d AmìhmZmË_H$ Amho, nU g_mOqMVH$m§Zr Vo H$aÊ`mMm à`ËZHo$cmM nm{hOo. H$maU Ë`mVyZ " yVH$mimV H$m` Pmco' Am{U "dV©_mZmV H$m` hmoV Amho' `màíZm§Mr CÎmao hmVr cmJVrc Am{U ^{dî`mV H$m` KS>oc ho g_Oco Zmhr Var, AmnU H$moUË`m{XeoZo Om`cm hdo, OmV AmhmoV, `m~m~V H$mhr gy{MV H$aVm oB©c.

hm IQ>cm gmR> dfmªnmgyZ Mmcy Agcm Var Ë`mÀ`m {ZH$mcmda gmdQ> hmoVo Vo Joë`m drgdfmªVrc `m XoemVrc g§doXZerc n[apñWVrMo. `m drg dfmªÀ`m H$mimV am_OÝ_ y_r-~m~ar_erX `m dmXmg§X^m©V Ooìhm Ho$ìhm AJXr N>moQ>rer ~mV_r H$mZmda oV Ago Voìhm XoemVrcH$moUË`mhr {ddoH$s _mUgmcm qH${MVgo H$m hmoB©Zm IMë`mgmaIo hmoV Ago; Am{U åhUyZMH$Xm{MV `m IQ>ë`mMm {ZH$mc XoVmZm Ý`m`_yVvZr åhQ>co Amho, "Amåhr EH$m gwé§J noacoë`mOmJoV àdoe H$arV AmhmoV Ago Amåhmcm `m IQ>ë`mMm {ZH$mc V`ma H$aVmZm dmQ>V hmoVo.'

`m {ZH$mcmda Xoe^amV Hw$R>ohr qhgH$ CÐoH$ Pmcm Zmhr, `mMr àW_Xe©Zr VrZ H$maUo nwT>oAmcr Am{U VrM gd© àgma_mÜ`_m§H$Sy>Z gm§{JVcr Jocr...1. H|$Ð gaH$maZo {ZH$mc Omhra hmoÊ`mnydu d Z§Vahr n[apñWVr CÎm_ àH$mao hmVmicr.IQ>ë`m§er g§~§{YV gdmªer, {damoYr njm§er Am{U àgma_mÜ`_m§À`m à_wIm§er g§dmX d g§nH©$àñWm{nV H$ê$Z g§ V à{V{H«$`m XoÊ`m{df`r gyMZm Ho$ë`m, Am{U H$m`Xm d gwì`dñWm amhrc`mMr H$miOr KoVcr.2. `m IQ>ë`mVrc VrZhr Ý`m`_yVvZr {ZH$mc XoVmZm "AmD$Q> Am°\$ ~m°Šg' OmD$Z {dMmaHo$cm, H$m`Úmnojm ^mdZm§Zm A{YH$ _hÎd {Xco Am{U Ý`m` XoÊ`mnojm g_Ýd` gmYÊ`mMm à`ËZHo$cm.

ñWmnÊ`m

g_Vm em§Vr

R>odwZr ewÕ

gmYZm§ &H$[aVr gmYZm

Ë`m§Zm R>odmo

CËñ\y$V©

gmYZm

16 Am°ŠQ>mo~a> 2010df© 63 / A§H$ : 10

● g§nmXH$ :Za|Ð Xm^mocH$a

● H$m`©H$mar g§nmXH$ :{dZmoX {eagmR>

❧ ho gmám{hH$ _wÐH$, àH$meH$ Za|Ð Xm^mocH$a `m§Zr _hmamï´> ghH$mar _wÐUmc`, nwUo 4 `oWo N>mnyZ,

gmYZm gmám{hH$, 926 gXm{ed noR>, ~°.JmS>Jri añVm, nwUo 411030. `oWo àH$m{eV Ho$co.

❧ XyaÜdZr : dJ©Ur, nÎmm d A§H$mg§~§Yr, (020) 24451724.g§nmXH$ : Q>o{c\°$Šg : (020) 24451724

E-mail : [email protected] ❧ Web : www.weeklysadhana.com

❧ dm{e©H$ dJ©Ur : ì`º$sgmR>r é. 400/-, g§ñWm§gmR>r é. 500/-

gmYZm _r{S>`m g|Q>a :- (020) 24459635

❧ (A§H$mV ì`º$ Pmcoë`m gd©M _Vm§er g§nmXH$ gh_V AgVrcM Ago Zmhr.)

❧ _wIn¥ð> d AmVrc {MÌo : {Jare ghó~wÕo

● gh`moJr g§nmXH$ _§S>i : A^` {Q>iH$ (AW©H$maU), amOm {eaJwßno (gm_m{OH$), AdYyV naiH$a (gm§ñH¥${VH$), g§O` ^mñH$a Omoer (gm{hË`)

Page 4: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

4 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

3. AmVmMr XoemVrc Odinmg AYu cmoH$g§»`m "VéU' åhUmdr Aer Amho, `m VéUmB©Mo `m dmXmer ^md{ZH$ d d¡Mm[aH$`m XmoZhr àH$maMo ZmVo Zmhr.

darc VrZhr H$maUo Iar AmhoV, na§Vw Ë`m_wio Xoe^amV Hw$R>ohr qhgH$ CÐoH$ Pmcm Zmhr Ago åhUUo ho n[apñWVrMo"{gpåc{\$Ho$eZ' H$aÊ`mgmaIo Amho. H$maU "Ý`m`mc`mZo g_Vmoc {ZH$mc {XcocmM Zmhr' Ago XmoÝhr ~mOy§À`m cmoH$m§Zm åhUm`cmdmd Amho, gaH$maZo {H$Vrhr Oæ`V V`mar Ho$cr Var gwajoMo H$S>o oXyZ OmUo g_mOH§$QH$m§Zm AeŠ > ZgVo Am{U ñdV:À`màJVrgmR>r AmË__¾ Pmcoë`m VéUmB©À`m _mZmZo, H$moUr R>adcoM Va _mWr S>H$dVm oVrc Aem {e{jV d A{e{jV ~oH$mam§À`m\$m¡Om AmOhr _moR>çm à_mUmV CncãY AmhoV.

`m {ZH$mcm~m~V Amnë`m gdmªÀ`m AmíM ©H$maH$ g§ _mMo qH$~hþZm ehmUnUmMo Iao H$maU Amho- `m dmXmMr Amnë`mXoemZo ^anya qH$_V _moOcocr Amho!

_wimV Ë`m OmJo~m~V VrZ njH$mam§Mm dmX 1949 nmgyZ Agcm Var ^mOn `m amOH$s` njmZo 1989 gmcr qhXwËddmXrg§KQ>Zm§À`m gmhmæ`mZo Vmo {df` XoemMm à_wI àíZ ~Zdcm hmoVm. Am{U AWm©VM Ë`m§Zm Ver g§Yr H$m±J«og d BVa njm§Zr {XcrhmoVr. ehm~mZmo àH$aUmV amOrd Jm§Yr n§VàYmZ Agcoë`m H$m±J«og gaH$maZo g§gXoV {dYo H$ AmUyZ gdm}ƒ Ý`m`m`mMm aÔR>adcocm {ZU© Am{U ìhr.nr.qgJ n§VàYmZ Agcoë`m {Vgè`m AmKmS>rÀ`m gaH$maZo A{Ve` KmB©Zo _§S>c Am`moJmÀ`mA§_c~OmdUrMm KoVcocm {ZU© `m_wio ^mOncm àIa qhXwËddmXmMm nwañH$ma H$ê$Z g§nyU© Xoe T>diyZ Va H$mT>Vm AmcmM, nUA{Ve` PnmQ>çmZo gÎmm H$m~rO H$aÊ`mgmR>r ^¸$_ nm`m^aUr H$aVm Amcr.

Z§VaÀ`m H$mimV qhXwËdmMm _wÔm KoD$Z ^mOnZo H$mhr amÁ`m§Mr gÎmm {_idcr, nU XoemMr gÎmm {_i{dÊ`mgmR>r hm EH$_od_wÔm Cn`moJr Zmhr ho cjmV Amë`mda qH$~hþZm hmM EH$ _wÔm à_wI AS>Wim ~Zcm` Ago {Xgë`mda Vmo nyU©nUo ~mOycm R>odcm.{edm`, ^mOnÀ`m ZoË`m§Zm gÎmm Cn^moJë`mZ§Va AmVm "Agm CÝ_mX' A{YH$ H$mhr {_idyZ XoD$ eH$V Zmhr, CcQ> AmncoZwH$gmZM H$arc `mMo ^mZ Amco. AgmM àH$ma _hmamï>mV {edgoZo~m~Vhr Pmcm. _amR>r _mUyg d qhXwËd ho XmoZ _wÔo KoD$Zg§KQ>ZoMr dmT> H$aÊ`mcm _`m©Xm AmhoV, Am{U Z§Va Va hoM _wÔo Amnë`m {dñVmamÀ`m _mJm©Vrc AS>Wiohr ~ZcoV Agm AZw d{edgoZoZo KoVcm. gmÜdr F$Vw§ am, C_m ^maVr, AemoH$ qgKc, {dZ` H${Q> ma, àdrU VmoJ{S> m `m§À`mgma»`m§Mr àjmo H$ ^mfUoEoH$Ê`mgmR>r Ë`m H$mimV cmIm|Mm OZg_wXm` oV hmoVm, AmVm Ë`m§Zm Odinmg {dOZdmg nËH$amdm cmJcm Amho. cmcH¥$îUAS>dmUtZm "~m~ar _erX nmS>cr Vmo _mÂ`m Am wî`mVrc gdm©{YH$ Xw:IXm`H$ {Xdg hmoVm' Ago åhUyZ CXma_VdmXmMm _wIdQ>mMT>dÊ`mMr doi Amcr Amho. AmVm amï>r` ñd §godH$ g§KmMo gag§KMmcH$ _mohZ ^mJdV `m§Zr à{V{H«$`m {Xcr H$s, "hmH$moUmMmhr {dO` Zmhr Am{U H$moUmMmhr nam^d Zmhr.' dñVwV: "Ý`m`mc`mMm {ZH$mc hm Amncm {dO` Amho' Ago Ë`m§ZmdmQ>m`cm hdo, nU Agm {dO`mMm O„mof H$aUo åhUOo Amncr _Ü` wJrZ _mZ{gH$Vm XmIdÊ`mgmaIo Amho, ho Ë`m§Zmhr H$icoAmho. gmam§e ho gmao ~Xc, ~Xccoë`m n[apñWVr_wio Pmco AmhoV. Ë`m_wio BVa H$moUmMmM Zgcm Var hm H$mimMm {dO` Amho.

Xwgè`m ~mOycm, 1990 À`m XeH$mV _w„m-_m¡cdtZrhr "\$Vdm' Am{U "{OhmX' `m g§H$ënZm§Mm Xwén`moJ H$ê$Z _wpñc_g_mOmcm doR>rg Yaco hmoVo, Ë`mMo ^`mZH$ n[aUm_ _wpñc_ OZVocm ^moJmdo cmJco Am{U åhUyZ Ë`m _m¡cdtZm nyduBVH$m nmqR>~m{_iV Zmhr, Ë`m_wio AmVmÀ`m {ZH$mcmZ§Va _w„m-_m¡cdrhr em§V am{hco. 1995 Z§Va Vã~c ZD$ df} H$m±J«ogcm H|$Ðr` gÎmonmgyZVa Xya ìhmdo cmJcoM, nU Ë`m H$mimV Ë`m§Mr njg§KQ>Zmhr {Ii{Iir Pmcr mMr AZoH$ H$maUo Agcr Var _wpñc_m§Mo Vwï>rH$aUH$aUmam nj Aer ~Zcocr à{V_m hohr EH$ _hÎdmMo H$maU hmoVo. `mM H$mimV gd© N>Q>m§Mo S>mdo nj qhXy{damoYr åhUyZ AmoiIcoOmD$ cmJco Am{U Ë`mMm n[aUm_ Vo {Zîà^ hmoV Joco. Ë`m_wioM AmVmÀ`m {ZH$mcmZ§Va _m`mdVr nyU© A{cá amhÿZ gd© O~m~XmarH|$Ð gaH$mada Q>mocdV AmhoV, H$å w{ZñQ> njm§Zr _m¡Z ~miJUo ng§V Ho$co Amho Va cmcyàgmX, _wcm`_qgJ, {ZVreHw$_ma `mVWmH${WV g_mOdmÚm§Zm à{V{H«$`m XoVmZm empãXH$ H$gaVr H$amì`m cmJV AmhoV. WmoS>Š`mV H$m` Va, `m gdmªMm Ý`m`mc`mÀ`m{ZU© mZ§VaMm g§ _rnUm qH$dm ehmUnUm `m qH$_V MwH${dÊ`mVyZ d Vr A{YH$ Úmdr cmJy Z o `m ^rVrVyZ Amcocm Amho. Am{UJoë`m drg dfmªV OZVoZohr X§Jcr, ~m±~ñ\$moQ>, hË`mH$m§S>, XheVdmX `m§Mm BVH$m gm_Zm Ho$cm Amho Am{U BVH$s qH$_V MwH$dcrAmho H$s Ë`m§MrM nwZamd¥Îmr H$ê$ eH$Umè`m am_OÝ_ y_r-~m~ar _erX dmXmnmgyZ Xya amhUoM gd©gm_mÝ` OZVoZo ng§V Ho$co Amho.

ho gd© nwamU ~mOycm R>ody nmhUmè`m AmOÀ`m VéU {nT>rH$Sy>Z \$º$ {dH$mgmMrM ^mfm EoHy$Z KoVcr OmVo, Ë`m_wio g§Vw{cVd gd©g_mdoeH$ {dH$mg hoM Xoemg_moaMo gdmªV _moR>o AmìhmZ Pmco Amho. `m AmìhmZmMm gm_Zm H$aÊ`mgmR>r JVH$mimMr hmoirH$aÊ`mMr _mZ{gH$Vm `m Zì`m {nT>rV Amcr Amho, nU OmV-Y_©-d§e-^mfm-àXoe Aem g§Hw${MV KQ>H$m§À`m AmYmao Apñ_Vm\w$cy Z XoÊ`mMr Am{U d¡km{ZH$ Ñ{ï>H$moZmMm d {ddoH$dmXr OrdZe¡crMm A§{JH$ma H$aÊ`mMr (JwT>r C^maÊ`mMr) Amdí`H$Vm `m{nT>rcmhr {H$VnV nQ>cr Amho, `m~Ôc _mÌ R>m_nUo {dYmZ H$aVm oUo AdKS> Amho.

Page 5: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 5

AZoH$ df} gJù`m§Mm (AJXr àVrjoMm) A§V nm{hë`mda ^mcM§Ð Zo_mS>o `m§À`m"qhXy' `m H$mX§~arMm n{hcm ghmeo nmZm§Mm ^mJ dmMH$m§À`m hmVmV nS>cm hr EH$ AË §VAmZ§XmMr Jmoï> Amho. Zo_mS>çm§Zr ñdV: Ag§ gm§{JVc§ H$s, Vo H$mX§~ar EH$m ~¡R>H$sVdmMVmV, {H$Vrhr _moR>r Agcr Var. hr H$mX§~ar Oar _cm EH$m ~¡R>H$sV dmMVm AmcrZmhr Var H$_rV H$_r doimV åhUOo VrZ {Xdg Am{U VrZ amÌr EdT>çm doimV dmMyZH$mT>cr. hm n{hcm ^mJ ghmeo nmZm§Mm Amho Am{U nwT>rc ^mJ `m AmH$mamV AgVrc Vahr EH$ _amR>rVcr Am{U AmVmn ªVÀ`m ^maVr` H$mX§~ar dmL>²_`mVrc Am{U OmJ{VH$H$mX§~ar dmL²>_`mVcrgwÕm EH$ _hmH$mX§~ar R>aoc `mÀ`m~Ôc _mÂ`m _ZmV e§H$m Zmhr.Xwga§ Ag§ Amho, _r ho Oo ~mocVmo Vr `m H$mX§~arMr g_rjm Zìho, `m H$mX§~arMr-MMm©Amho. Á`m doiocm EH$ _moR>m àH$ën dmL²>_`mV oVmo, Ë`m doiocm ê$T> g_rjoÀ`m nÕVr{WQ>çm nS>VmV, hm AmVmn ªVMm gJù`m§Mm AZw d Amho Am{U _mÂ`mgH$Q> _r ho {dYmZH$aVmo H$s, Zo_mS>çm§Zr _amR>r_Ü o Omo nQ> _m§S>cocm Amho, Vmo g_OmdyZ KoD$Z H$mX§~arMrMMm© H$ê$ eHo$c Agm g_rjH$ _cm Var {XgV Zmhr. Ë`m_wio _mP§ åhUU§ Ag§ Amho H$s,`m H$mX§~arda, Vr loîR-H${Zð> R>adÊ`mnojm Iyn ~mocc§ Joc§ nm{hOo Am{U Zo_mS>o H$m`H$ê$ BpÀN>V AmhoV, Vo Ë`m§Zm H$g§ O_V§ , H$g§ gmYV§ , 35 dfª `m H$mX§~arda H$m_Mmcc§ hmoV§, Ë`m_YyZ Zo_mS>çm§Mm coIH$ åhUyZ {H$Vr {dH$mg Pmcm, {H$Vr dmT> Pmcr mgJù`m§~Ôc {dYmZ§ Z H$aVm `m gJù`m {df`mMr MMm© ìhm`cm hdr, ~mocc§ Om`cmnm{hOo.

VrZ {Xdg VrZ amÌr Ag§ _r åhUmcmo, Va _mÂ`m VrZ à{V{H«$`m hmoË`m. _mPr n{hcrà{V{H«$`m VrZeo nmZ§ dmMë`mdaMr (Am{U `m gJù`m à{V{H«$`m _r Vw_À`mgma»`m{_Ìm§Zm H$idV hmoVmo.) Aer hmoVr H$s, ho Q>mocoO§J Z°a°{Q>ìh Amho. _r Ë`mcm "J«±S> Z°a°{Q>ìh-qhXy' Ag§ åhQ>c§ hmoV§ Am{U IamoIaM m n{hë`m mJmÀ`m n{hë`m 400 nmZm§V "J«±S>' hmeãXgwÕm H$mhr doiocm WmoS>mgm {WQ>m nS>mdm EdT>m _moR>m nQ> C^m H$aÊ`mV Zo_mS>o `eñdrPmcoco AmhoV Am{U Ë`m§Zr Vmo A{Ve` {Oìhmù`mZo C^m Ho$cm Amho. Zo_mS>o Amnë`mcoIZ{df`mV {Oìhmù`mZo BÝìhm°ëd hmoD$Z {c{hVmhoV Ag§ ¹${MV KS>V§, ZmhrVa EadrAË §V Cnamo{YH$ Am{U WmoS>§g§ [Q>§JcdOm {c{hÊ`mgmR>r Zo_mS>o à{gÕ AmhoV. na§Vw hrn{hcr 400 nmZ§ ho EH$ Q>mocoO§J H$WZ ("Z°a°{Q>ìh' `mMm _amR>r AW© _r "H$WZ' AgmH$aVmo.) EH$ _hmH$WZ Mmcy Amho, Ag§ _mÂ`m cjmV Amc§. Vr _mPr n{hcr à{V{H«$`mhmoVr.

Xwgar à{V{H«$`m _r Ë`mnwT>rc e§ a-XrS>eo nmZ§ dmMë`mZ§VaMr hmoVr.Am¡a§Jm~mX{df`rMr hr nmZ§ H§$Q>midmUr AmhoV; H$mX§~arV {ZXmZ BWo ZH$mo hmoVr. H$Xm{MVhr XmoZ-AS>rM hOma nmZm§Mr H$mX§~ar ìhm`Mr Amho, Ë`m_wio Vr XwgarH$S>o Amcr AgVrVa ~a§ Pmc§ AgV§. H$Xm{MV A{O~mV Amcr ZgVr Var A{YH$ ~a§ Pmc§ AgV§. åhUOo_mPr Xwgar à{V{H«$`m Aer hmoVr H$s, H$mX§~arM§ coIZ A{Ve` M_H$Xma Amho, na§Vw hrAm¡a§Jm~mX{df`rMr nmZ§ H§$Q>midmUr hmoVmV. Ë`mM§ EH$ H$maU Ag§ H$s "Pyc' `m

"qhXy' : EH$ _hmH$WZ

{dZ` hS>uH$aMMm©...

""VrZ {Xdg VrZ amÌr BVŠ`mdoioV "qhXy' hr H$mX§~ar _r dmMcrVoìhm _mÂ`m VrZ à{V{H«$`m hmoË`m._mPr n{hcr à{V{H«$`m (n{hcrVrZeo nmZo dmMë`mZ§VaMr) hrhmoVr H$s, ho EH$ J«±S> Z°ao{Q>ìh (EH$_hmH$WZ) Amho. _mPr Xwgarà{V{H«$`m (Ë`mnwT>rc e§ a-XrS>eonmZo dmMë`mZ§VaMr) Aer hmoVrH$s, Am¡a§Jm~mX{df`rMr hr nmZoH§$Q>midmUr AmhoV, Am{U _mPr{Vgar à{V{H«$`m (g§nyU© H$mX§~ardmMyZ Pmë`mZ§VaMr) Aer hmoVrH$s, `m H$mX§~arVrc Zm`H$(I§S>oamd) Oo VÎdkmZ _m§S>VmoqH$dm _mZdr g§ñH¥$VrÀ`mB{VhmgmH$S>o Á`m nÕVrZo nmhVmoVo VÎdkmZ Am{U Vr nÕV _cmA{O~mV _mÝ` Zmhr.''

Page 6: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

6 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

H$mX§~ar_Ü o `m nmZm§_Ycm ~amMgm ^mJ gyMH$nUo oD$Z JococmAmho.

Am{U g§nyU© H$mX§~ar dmMë`mda _mPr {Vgar à{V{H«$`m AerhmoVr H$s, hr EH$ _hmZ H$mX§~ar Amho, na§Vw `m H$mX§~arÀ`m eodQ>rhm Zo_mS>çm§Mm {Vgam Zm`H$ (n{hcm Zm`H$ nm§Sw>a§J gm§JdrH$a,Xwgam Zm`H$- Mm§JXod nmQ>rc) I§S>oamd, Oo VÎdkmZ _m§S>Vmo qH$dmg§nyU© _mZdr CËH«$m§VrH$S>o, _mZdr g§ñH¥$VrÀ`m B{VhmgmH$S>o Á`mnÕVrZo nmhVmo Vo VÎdkmZ Am{U Vr nÕV _cm A{O~mV _mÝ`Zmhr.

`m _mÂ`m VrZ à{V{H«$`m AmhoV, Ë`m{df`r Hw$Umcm Ag§ dmQ>oc,n{hcr à{V{H«$`m ^m~S>onUmMr hmoVr, Xwgar gmdYnUmMr hmoVrAm{U {Vgar_Ü o _r H$mhrVar {ZUm© H$ {dYmZ H$aVmo ; Va Vg§_cm åhUm`M§ Zmhr. na§Vw H$mX§~arMr n{hcr 400 nmZ§ Am{UeodQ>Mr 200 nmZ§ `mV (Zo_mS>çm§Mm eãX dmnam`Mm Pmcm VaH$mX§~arÀ`m Ðì`m_Ü o) Omo \$aH$ nS>Vmo Am{U Ë`m_wio e¡cr_Ü oOmo \$aH$ nS>Vmo Ë`mVyZ ho gJio àíZ {Z_m©U hmoVmV.

_mÂ`m _ZmV AmUIr EH$ Cn_m Amcr. gm_Z ZmdmMo _mgoAgVmV. (Am{U ho _r H$mX§~ar dmMV AgVmZm Zo_mS>çm§Zm \$moZHo$cm hmoVm, Ë`mdoir Ë`m§Zmhr gm§{JVc§ hmoV§.) ho gm_Z _mgo Á`mZXr_Ü o AgVmV Ë`m ZXrÀ`m CJ_mnmgyZ _wImn ªV Am{U naV_wImnmgyZ CJ_mn ªV Agm gVV àdmg H$aV AgVmV. Ë`m§À`màOZZmer Ë`mMm H$mhrVar g§~§Y AgVmo. Vg§ H$mhrVar "qhXy'_Ü oMmccoc§ Amho. EH$mM doiocm _moh|OmoXmoS>monmgyZ Vo {dgmì`meVH$mÀ`m eodQ>À`m XeH$mn ªV Aem I§S>oamdmÀ`m oaPmamMmccoë`m AmhoV. `mcm Oer EH$ nwamVÎd ~mOy, (I§S>oamd Ë`memómVcmM Agë`m_wio Amho,) VerM EH$ VÎdkmZmË_H$ ~mOyhrAmho. gd© VÎdkmZm§Zm nS>cocm _yc yV àíZ, _mUyg OÝ_mcm H$moVmo Am{U _mUgmÀ`m OÝ_mM§ \${cV H$emV Amho? `m àíZmcm

gm_moa§ OmÊ`mMr, EH$sH$S>o nwamVÎdemómMr nmVir Am{U XwgarH$S>oVÎdkmZmMr nmVir... _cm Ag§ dmQ>c§ hmoV§ H$s, nm§Sw>a§J gm§JdrH$aVo I§So>amd `mÀ`m_Ü o nwÝhm H$mhr {dH$mgH«$_ Agoc, nU AmVmË`mÀ`m~Ôc _mÂ`m _ZmV ({deofV: Ë`mM§ eodQ>M§ àoP|Q>oeZdmMë`mZ§Va) e§H$m {Z_m©U Pmcocr Amho.

H$mhr Mm§Jë`m Jmoï>r `m H$mX§~arÀ`m {Z{_ÎmmZo KS>ë`m AmhoV,Ë`m§Mmhr C„oI H$am`cm nm{hOo. _amR>rV XmoZ àH$maMo H$mX§~arH$maAmhoV. n{hcm- Aä`mg H$ê$Z {c{hUmao Am{U Xwgam- Aä`mg ZH$aVm {c{hUmao. Zo_mS>o AWm©VM n{hë`m dJm©V AmhoV.(n{hë`mnmgyZM AmhoV.) n{hë`m àH$mamV nwÝhm XmoZ àH$maAgVmV. Aä`mg H$ê$Z dmMZr` H$mX§~ar {c{hUmao Am{U Aä`mgH$ê$Z Q>mH$mD$ H$mX§~ar {c{hUmao. Ë`mVhr Zo_mS>o n{hë`m àH$mamVAmhoV, ho _wÔm_ Z_yX Ho$c§ nm{hOo. Hw$Ur EImÚm {df`mMr IynV`mar Ho$cr, Ë`mgmR>r Iyn dmMZ Ho$c§, Iyn àdmg Ho$cm, IyncmoH$m§À`m oQ>r KoVë`m, Iyn {Q>nU§ H$mT>cr, Iyn MMm© Ho$ë`m, Iyn\$moQ>moJ«mâg H$mT>co Am{U AJXr Ë`m {df`mMm Ü`mg Yacm VargwÕm

CÎm_ H$cmH¥$Vr {Z_m©U hmoB©c Ag§ Zmhr. qH$~hþZm hr [añH$ AgVo,åhUyZ H$Xm{MV cmoH$ Aä`mg H$aVM ZmhrV. BVH§$ H$ê$ZH$cmH¥$Vr {Z_m©U hmoV Zgoc Va Z Ho$cocm ~am, Amnë`mcm gmYmaUOr e¡cr AdJV Amho Am{U Oo dadaM§ kmZ Amho Ë`mÀ`mdaAmncr H$mX§~ar YH$dmdr, Ag§ ~hþVoH$ 99 Q> o$ H$mX§~arH$ma_mZVmV. cmoH${à` H$mX§~arH$ma Va Ag§ {c{hVmVM, nU _hÎdmMog_Oco OmVmV Vohr ~hþVoH$ gJio Ag§M {c{hVmV. Zo_mS>çm§À`mAmgnmg AmO Or H$mX§~arH$mam§Mr JXu Amho, Ë`mVcohr 90 Q> o$AgoM AmhoV. Ë`m_wio Zo_mS>çm§Zr EH$ _moR>m AmXe© `m H$mX§~arÀ`m{Z{_ÎmmZo H$mX§~arH$mam§g_moa R>odcocm Amho; Aä`mghr _moR>m Amho,H$mX§~arhr _moR>r Amho.

hr H$mX§~ar {MaH$mc {Q>Ho$c H$s Zmhr, hm AmÎmm ~mocÊ`mMm{df` Zmhr. 100 dfmªZ§Va Oo cmoH$ AgVrc "qhXy' dmMUmao,Ë`m§Zr ~mocm`Mm {df` Amho, Ë`m_wio _r Ë`mV nS>Uma Zmhr."qhXy'_Ü o Aä`mgmMo nwamdo OmJmoOmJ AmhoV `m~Ôc H$mhr e§H$mZmhr. Xwga§ Ag§ Amho, "qhXy' hm eãX _wimV ^maVr` Zmhr, g§ñH¥$VeãX Zmhr. Vmo Y_©dmMH$ eãX Zmhr, Vmo d§edmMH$ eãX Amho.A\$Jm{UñVmZnmgyZ ~«÷nwÌon ªV gcJ Am{U g_¥Õ AgmO{_ZrMm {dñVrU© VwH$S>m Amho. Ë`mVrc gdmªV _hÎdmMr ZXrqgYy. Am{U {VÀ`m Aë`mS>në`mS> amhUmao cmoH$ qhXy, Agm `m^mJmV amhUmè`m cmoH§$mZm, Ë`m d§emÀ`m cmoH$m§Zm "qhXy' hm eãXcmJy nS>Vmo. ho B{VhmgmVgwÕm AOyZ _mÝ` Pmcoc§ Zmhr, åhUOo VoIa§ Agc§ VargwÕm Vo _mÝ` H$aU§ gmo rM§ dmQ>V Zmhr, Vo Zo_mS>çm§Zrc{cV dmL²>_`mV \$ma R>mgyZ gm§{JVc§ ho CÎm_ Pmc§. Am{UH$mX§~arÀ`m n{hë`m H$mhr nmZm§VM, Zo_mS>çm§Zr EH$ nm{H$ñVmZrnmÌ XmIdc§ Amho. Vmo _wgc_mZmÀ`m OmJr qhXy åhUVmo, qhXy§À`mOmJr _wgc_mZ åhUVmo, ^maVmÀ`m OmJr nm{H$ñVmZ åhUVmo,nm{H$ñVmZÀ`m OmJr ^maV åhUVmo. `mVcr H$mam{Jar CKS> Amho,Šc¥ár CKS> Amho, nU VargwÕm nm{H$ñVmZr qhXy d nm{H$ñVmZr_wgc_mZ qH$dm ^maVr` qhXy dm ^maVr` _wgc_mZ ho gJio {_iyZd§e EH$ Amho, ho AZoH$m§Zr ZmBcmOmZo _mÝ` Ho$c§ hmoV§, hoZo_mS>çm§Zr A{Ve` _ZmnmgyZ _mÝ` Ho$c§ Am{U Vo _amR>r H$mX§~arVAmUc§, ho _moR>o CnH$maM Zo_mS>çm§Zr _amR>r H$mX§~arda Ho$co Ag§åhUm`cm nm{hOo.

Xwgar Jmoï> Aer H$s, Zo_mS>çm§Mo AmVmn ªVMo Oo XmoZ Zm`H$AmhoV, (nm§Sw>a§J gm§JdrH$a Am{U Mm§JXod nmQ>rc) Hw$Qw>§~ì`dñWo-{df`r gme§H$ AmhoV Am{U Hw$Qw>§~ì`dñWoer \$Q>Hy$Z amhUmaoAmhoV. nm§Sw>a§J gm§JdrH$a d{S>cm§Zm gm§JVmo H$s, AerM _wcJr nmhm(_mP§ c¾ R>adUma Agmc Va) {Ocm _yc hmoUma Zmhr. åhUOod§ed¥Õr hm _mZdr OrdZmMm à_wI CÔoe Am{U Vmo ghO gmÜ`H$aUmar ì`dñWm åhUOo Hw$Qw>§~ì`dñWm, Ë`mcmM nm§Sw>a§Jgm§JdrH$aMm nyU© {damoY Amho. Mm§JXod nmQ>rc hm Ë`mHw$Qw>§~ì`dñWoÀ`m g_m§Va MmcV amhVmo. Ë`m_wio "Pyc' H$mX§~arVZm_Xod ^moio `m Ë`mÀ`m {_ÌmM§ Hw$Qw>§~ Ë`mÀ`m eoOmarM {XgV§

Page 7: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 7

Am{U "Oarcm'_Ü o Mm§JXodÀ`m Amgnmg Hw$Qw>§~§ AmhoV,Ë`m§À`m~Ôc Ë`mcm amJ Zmhr, nU AmnU `m§À`mn¡H$s Zmhr hrOmUrd _mÌ Mm§JXodÀ`m _ZmV nyU©nUmZo {XgVo. `m_wioZo_mS>çm§À`m H$mX§~è`m§da EH$ _`m©Xm Amcr. Vr _`m©Xm Ë`m§Zr"qhXy'_Ü o \$ma Mm§Jë`m nÕVrZo Amocm§S>cocr Amho Ag§ åhUm`cmnm{hOo.

Hw$Qw>§~ì`dñWm ho ^maVr` g_mOmM§ EH$ ~o{gH$ w{ZQ> Amho.Ë`mÀ`mda hm g_mO {Q>Hy$Z Amho. AmVm _r Ooìhm "^maVr`' hm eãXdmnaVmo, Voìhm Zo_mS>çm§Zr dmnacocm "qhXy' hm eãX _ZmV R>odm`Mm.(_cm _mÂ`m nyd© Am wî`m_wio "qhXy' eãX dmnam`Mm H§$Q>mimAmcm`, åhUyZ _r "^maVr`' hm eãX dmnaVmo , Ag§ AmnUYê$.) Ë`m Hw$Qw>§~ì`dñWoM§ ~cñWmZ Ë`m Hw$Qww>§~mVë`m {ó`m AmhoV.nwéf AH$mcr Jocm Va Hw$Qw>§~mda g§H$Q> oV§, nU Vo CX²ÜdñV hmoVZmhr. `mÀ`mCcQ> Hw$Qw>§~mVcr ór Oa AH$mcr Jocr Va Vo Hw$Q>w§~MnyU©nUo CX²ÜdñV hmoV§. AJXr _hm^maVmnmgyZ nm{hc§... Ë`mV n§Sy>_ocm Var nm§S>dm§M§ Hw$Qw>§~ {e„H$ am{hc§ Am{U XwgarH$S>o Y¥Vamï>,Xw m}YZ ho gJio H$m¡ad h`mV AgyZhr Hw$Qw>§~ CX²ÜdñV hmoV§.`mXdm§M§gwÕm Hw$Qw>§~ CX²ÜdñV H$m Pmc§ qH$dm g_mO CX²ÜdñV H$mPmcm Va Ë`mV Hw$R>ohr H$V¥©ËddmZ {ó`m ZmhrV. AmVm Ë`mnyd©B{VhmgmV Om`cm ZH$mo, nU Zo_mS>çm§Mo Zm`H$ hoHw$Qw>§~ì`dñWocmM Xwamdcoco Agë`m_wio Zo_mS>çm§À`m H$mX§~è`m§V{ó`m ZìhË`m.

Zo_mS>çm§Mr Am{U _mPr _¡Ìr Amho. "Pyc' dmMë`mda _r Ë`m§Zm{dMmac§ hmoV§, "H$m` ao ~m~m, VwÂ`m m Mm§JXod nmQ>cmM§ c¾ hmoUmaH$s Zmhr, Ë`mcm H$mhr nmoa§~mi§ ìhm`Mr H$s Zmhr? Ë`mMr H$mhrì`dñWm Vy H$aVmog H$s Zmhr? H$maU AmVm Vmo nyU©nUo VwÂ`m hmVmVAmho. Ë`m_wio Ë`mcm ñWi AmUU§, Vo ng§V-Zmng§V H$aU§ ho VwÂ`mhmVmV Amho.' Ë`mda Zo_mS>çm§Zr _cm CÎma Ag§ {Xc§. "XmoZ-Mma~m`H$m BH$S>o-{VH$S>o Q>mH$coë`m AmhoV.' (Zo_mS>ogwÕmH$mX§~ar{df`r Ooìhm Jßnm _maVmV Voìhm {H$Vr _moH$io AgVmV!)"Pyc' Ooìhm _r dmMcr Voìhm Ë`m XmoZ-Mma BH$S>o-{VH$S>oQ>mH$coë`m ~m`H$m {VWoM nS>coë`m hmoË`m.

{ñÌ`m åhUOo nÞmg Q> o$ _mZdOmV. ho gJù`m§Zm _mÝ` Amho._J Omo H$mX§~arH$ma m nÞmg Q> o$ cmoH$m§H$S>o nyU©nUo Xwc©jM H$aVmo,(Cnojm H$aVmo Ag§ _cm åhUm`M§ Zmhr.) Ë`m H$mX§~arH$mamcm_mZdr OrdZmM§ Var n[anyU© kmZ Pmc§ Agoc H$m, Agm _moR>m àíZAmho. Zo_mS>o Am{U gmZo JwéOr `m§À`m_Ü o BWo _cm gm§Ym {XgVmo.{ó`m§~Ôc nyU© AZwH§$nm ~miJyZ gmZo JwéOtZr óràYmZ dmL²>_`OmñV {c{hc§. nU VerM AZwH§$nm ~miJyZhr Zo_mS>çm§ZrnwéfàYmZ dmL²>_` OmñV {c{hc§ , ho cjmV KoVc§ Va Zo_mS>çm§ZmgmZo JwéOr H$m _hÎdmMo coIH$ dmQ>VmV hm Omo AZoH$m§Zm nS>cocmàíZ Amho Ë`mMm H$mhr CcJS>m hmoD$ eH$Vmo.

Zo_mS>çm§À`m H$m§X~è`m§_Ü o órMm AmB© åhUyZ C„oI Amho,~hrU åhUyZ C„oI Amho. Ë`mZ§Va _¡ÌrU åhUyZ nwgQ> C„oI Amho,

nU nwéf Am{U órM§ Za Am{U _mXr ho Oo ZmV§ Amho... AmVm nwÝhm_r Oo {dYmZ H$aVmo Vo BVH§$ J§_VrXma Amho, gmZo JwéOr, Zo_mS>oAm{U _T>}H$a {VKm§M§ Vo _hÎdmM§ gmå` Amho. Za Am{U _mXr ho ór-nwéfm§_Yc§ àYmZ ZmV§ Ë`m§À`mg_moa Amc§ H$s, ho {VKo Jm|YiyZOmVmV. gmZo JwéOtZr Vo nyU©nUo Q>micoc§ Amho, Zo_mS>o Ë`mcm ~JcXoVmV Am{U _T>}H$a Ë`mMm {Y¸$ma H$aVmV!

ór-nwéf g§~§Y ho Ho$di àOZZmgmR>r H$s Ho$di AmZ§XmgmR>rH$s Ho$di ghOrdZmgmR>r, ho g_mOmM§M _wimVc§ H$moS>§ Amho. cmoH$Á`m nÕVrZo OJVmV Ë`mV `m {VÝhr Jmoï>r KS>V AgVmV. nU Á`mdoiocm Vwåhr `m {VÝhr Jmoï>r doJdoJù`m H$aVm, Ë`m doiocm AZoH$g_ñ`m {Z_m©U hmoVmV. Zo_mS>çm§À`m H$mX§~è`m§_Ü o pñÌ`m ZìhË`m._cm "qhXy'Mr Or n{hcr 400 nmZ§ AmdS>cocr AmhoV, Ë`mVgJù`m {ó`mM AmhoV Am{U Á`m doiocm Am¡a§Jm~mXcm I§S>oamdAm{U hr H$mX§~ar oVo, Ë`m doiocm nwÝhm H$moè`m cmoH$m§M§ nwéfàYmZ,Zo_mS>çm§M§ cmS>H§$ OJ {VW§ oV§ Am{U Ë`m_wio _cm Vr H§$Q>midmUrdmQ>m`cm cmJVo. nwÝhm go{_ZmaÀ`m {Z{_ÎmmZo _§S>r dJ¡aoÀ`m{Z{_ÎmmZo {ó`m {VWo Amë`m H$s Vr H$mX§~ar nwÝhm {Od§V hmoVo.

_mZdr OrdZmM§ AYmªJ Agcoë`m {ó`m Am{U Ë`m gd©àH$maÀ`m {ó`m... åhUOo AmZ§Xr ór, Xw:Ir ór, Z§Va g_mOmÀ`mÑï>rZo Jm¡admñnX OrdZ OJUmar ór BWnmgyZ J{UH$md¥Îmr YmaUH$aUmar, ñdV:À`m Zdè`mMm IyZ H$ê$Z _mhoar niyZ oUmar,Zdè`mÀ`m gd© àH$maÀ`m doS>çmdmH$S>çm BÀN>m§Zm eaU OmUmar,_Owar H$aUmar qH$dm KamÀ`m Mma q^VtÀ`m ~mhoa H$YrM ZnS>cocr, nyU©nUo A{e{jV nU gwg§ñH¥$V, nyU©nUo gw{e{jV nUg§ñH¥$VrÀ`m ~m~VrV EH$macocr Ago gJù`m órOrdZmMo Z_wZo

{ñÌ`m åhUOo nÞmg Q> o$ _mZdOmV. hogJù`m§Zm _mÝ` Amho. _J Omo H$mX§~arH$ma `mnÞmg Q> o$ cmoH$m§H$S>o nyU©nUo Xwc©jM H$aVmo,(Cnojm H$aVmo Ag§ _cm åhUm`M§ Zmhr.) Ë`mH$mX§~arH$mamcm _mZdr OrdZmM§ Var n[anyU©kmZ Pmc§ Agoc H$m, Agm _moR>m àíZ Amho.Zo_mS>o Am{U gmZo JwéOr `m§À`m_Ü o BWo _cmgm§Ym {XgVmo. {ó`m§~Ôc nyU© AZwH§$nm ~miJyZgmZo JwéOtZr óràYmZ dmL²>_` OmñV {c{hc§.nU VerM AZwH§$nm ~miJyZhr Zo_mS>çm§ZrnwéfàYmZ dmL²>_` OmñV {c{hc§ , ho cjmVKoVc§ Va Zo_mS>çm§Zm gmZo JwéOr H$m _hÎdmMocoIH$ dmQ>VmV hm Omo AZoH$m§Zm nS>cocm àíZAmho Ë`mMm H$mhr CcJS>m hmoD$ eH$Vmo.

Page 8: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

8 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

"qhXy'À`m n{hë`m 400 nmZm§V Amcoco AmhoV. Ia§ åhUOoZo_mS>çm§da IQ>cm acm nm{hOo, ho gJi§ Vw_À`mH$S>o hmoV§ Va Vwåhrho `mÀ`m AmYr H$m {c{hc§ Zmhr? H$maU ho 400 nmZm§Vc§ H$WZA{Ve` {Od§V Amho, Q>dQ>drV Amho. ~mcd`m_Ü o Am{U VéUd`m_Ü o Zo_mS>çm§Zr {H$VrVar ~maH$mB©Zo J«m_rU ^mJmVc§ órOrdZnm{hcoc§ Amho! Zo_mS>o Aem `mÚm XoVmV YS>mS>m H$s, ~mB©cm KamV{H$Vr H$m_§ AgVmV! Ë`m mÚm dmMyZ nmhÊ`mgma»`m AmhoV. qH$dmEImXm àg§J. KamV EImX§ H$m © Agoc Va {H$Vr àH$maMoñd §nmH$mMo nXmW© H$amdo cmJVmV! ho Og§ Aä`mgmVyZ Amcoc§Amho, Vg§ ho {MÌU {Od§V H$m Pmc§? H$maU Vo Hw$R>ë`m g§X ©J«§WmVyZCcMyZ Zmhr KoVcoc§... c¾ åhQ>ë`mda EdT>o {dYr AgVmV, _¥Ë yåhQ>ë`mda EdT>çm Jmoï>r AgVmV, A_wH$ g_ma§ mM§ OodUåhQ>ë`mda EdT>o nXmW© AgVmV, ho `m H$mX§~arH$mamZo Ë`mÀ`mKS>UrÀ`m H$mim_Ü o A{Ve` ~maH$mB©Zo nm{hcoc§ Amho Am{UË`mcm Vo AmdS>coc§ Amho. nU H$mX§~arH$ma åhUyZ Vmo BVHo$ {Xdgho gJi§ _cm ZH$mo qH$dm _mÂ`m Zm`H$mcm ZH$mo, Aer y{_H$mKoD$Z ~gë`m_wio Q>miV hmoVm. hr Or Amncr, {deofV: J«m_rUOrdZmMr gm§ñH¥${VH$ lr_§Vr Amho, Vr Zo_mS>çm§À`m H$mX§~ar_Ü on{hë`m§Xm Amcr.

"H$mogcm'_Ü o Oo J«m_rU OrdZmMo C„oI AmhoV, Ë`m§Vco H$mhrMmdQ> AmhoV qH$dm H$mhr ~X_merMo AmhoV. åhUOo eoVmVc§ B§{OZMmoê$Z ZoUmam MmoaM Mma {Xdgm§Zr nwÝhm oD$Z åhUVmo, VwåhmcmAÜ`m© qH$_VrV B§{OZ hd§ H$m? Voìhm gm§JdrH$aMo dS>rc Ë`mcmgm§JVmV, Vg§ H$mhr H$ê$ ZH$mo. AmVm Amåhr ZdrZ B§{OZ AmUcoc§Amho, (Vo AmVm Mmoê$Z ZoD$ ZH$mo åhUOo Pmc§.)

AJXr VgmM àg§J. H$mngmMr _Owar dmT>dm, Ag§ _OyaåhUVmV. ^mdSy> åhUOo I§S>oamdmMm ^mD$ Vr dmT>dV Zmhr. ~amo~aË`mM amÌr Ë`m§À`m eoVmVyZ H$mngmMr Mmoar hmoVo. J«m_rU OrdZmM§{MÌU {VWnmgyZ BW§n ªV. nU "H$mogcm'_Ü o Ë`mV VwÀN>Vm hmoVr,{VañH$ma hmoVm, BW§ _mÌ Vo {MÌU A{Ve` {Oìhmù`mZ§ Amcoc§Amho. JmdmÀ`m AmVc§ åhUOo doerVë`m cmoH$m§M§ Amc§ ,doer~mhoaÀ`m cmoH$m§M§ Amc§ , Ë`mMo Vnerc {H$Vrhr XoVm oVrc.Vo gJi§ _wimVyZ dmMyZ nmhÊ`mgmaI§ Amho.

EH$ _mÌ OmVm OmVm gm§JÊ`mgmaI§ Amho. `m H$mX§~arVco H$mhr^mJ AmYr àH$m{eV H$aÊ`mV Amco. Vo _mÌ ZrQ> {ZdS>coco ZìhVo.Ë`m_wio _mPrhr g_OyV Aer Pmcr hmoVr H$s, {̧.Zm.AÌo `m§M§ OonwñVH$ Amho "JmdJmS>m' ZmdmM§, Vo CVê$Z KoD$Z, Ë`mÀ`m ZmoQ>g²H$mTy>Z hr H$mX§~ar V`ma Ho$cr H$s H$m`!

`m H$mX§~arV _cm XmoZ _hÎdmÀ`m Jmoï>r {XgVmV. EH$- {ZgJm©Vg§VwcZ AgV§ Am{U Xwgar- {ZgJm©À`m gm{ÞÜ`mV amhÿZ Oo OJVAgVmV, Ë`m§À`mV g§VwcZ AgV§. Ë`m_wio Z¡g{J©H$ g§VwcZ eharOrdZe¡crnojm J«m_rU OrdZe¡cr_Ü o Ho$ìhmhr OmñV Amho. Ë`mMoOo H$mhr Am`m_ AmhoV, Vo Zo_mS>çm§À`m "qhXy'À`m n{hë`m 400nmZm§V A{Ve` Mm§Jco Amcoco AmhoV. AOyZ EH$ A{Ve`

_hÎdmMr Jmoï>, Zo_mS>çm§Zr Omo àXoe {ZdS>cm`, Vmo Zo_H$m^maVmÀ`m _Ü`mda oUmam Amho. AmnU {H$Vr åhQ>c§ VarZo_mS>çm§Mr hr H$mX§~ar OmJ{VH$ ñVamda OmB©c (Am{U Omdmo Aer_mPrgwÕm BÀN>m Amho.) VargwÕm H$mX§~arMm Omo nmoV AgVmo, VmoXoerM amhUma Amho. ho _r XoerdmXr åhUyZ åhUV Zmhr VadmL²>_`mVc§ EH$ dmñVd åhUyZ åhUVmo. Ë`m_wio Zo_mS>o eodQ>rH$mX§~ar {c{hUma åhUOo Vr _amR>rV {c{hUma. BW§ Zo_mS>o gË`{OVam`À`m Odi AmhoV. am` `m§ZrgwÕm EH$M {MÌnQ> {~Ja~§Jmcr^mfoV H$mT>cm, "eVa§O Ho$ {IcmS>r'. ZmhrVa gJio {MÌnQ>~§JmcrVM H$mT>co. Vg§ Zo_mS>o _amR>rVM {c{hUma. nU Vo {chrVAgVmZm Ë`m§Zr XmoZ Jmoï>r Ho$ë`m. EH$ nwamVÎdemómVcm Zm`H$KoVcm. Ë`m_wio àM§S> gm§ñH¥${VH$ nQ> Ë`m§Zm gmh{OH$M {_imcmAm{U Xwgam _hÎdmMm ^mJ åhUOo CÎma Am{U X{jU ^maVmVcrgr_maofm qH$dm Am © Am{U Ð{dS> g§ñH¥$VrMr Or gr_maofm Amho,Z_©Xm Am{U Vmnr ZÚm§Mr Or Imoar AmhoV, Ë`m§Vcm ImZXoe hmË`m§Zr {ZdS>cm. _cm dmQ>V§, ImZXoeM§ OmVr`-Am{W©H$g_rH$aUgwÕm npíM_ _hmamï> d {dX^m©nojm doJi§ Agoc. _amR>r,JwOamVr Am{U qhXr `m VrZ ^mfm§Mm {OWo g_Ýd` hmoVmo, AemàH$maMm hm àXoe Amho. `moJm`moJmZo Zo_mS>o Ë`mM ^mJmVco AmhoV."_moaJmd' Oo Ë`m§Zr V`ma Ho$coc§ Amho, Vo Ë`m àXoemMo IynEo{Vhm{gH$ Vnerc... CXm. CÎma-X{jU \$m¡Om§Mr o-Om Agm`MrVmo g~§Y {^„m§Mm àXoe hmoVm. `m oUmè`m-OmUmè`m \$m¡Om§Zm cwQ>U§qH$dm Ë`m§Zm g§ajU XoD$Z `m àXoemVyZ oD$-OmD$ XoU§. Ë`m_wioàM§S> _mZdr OrdZmcm hmV KmcVmZm EH$ ì`º$s, EH$ Hw$Qw>§~, EH$mì`º$sMr EH$ nËZr, EH$m nËZrMr {eaOmoa nmoa§ Ag§ {H$aH$moi Ðì`Úm`M§ Am{U Vo H$moaV ~gm`M§. Am{U eodQ>r åhUm`M§ H$s, Ë`mZo_mZdr OrdZmÀ`m A§{V_ Om{Udm§Zm hmV KmVcm`, Agcr §H$gZ H$aVm Zo_mS>çm§Zr Amnë`m H$mX§~arMm AmdmH$m R>adcm`, Ë`mcmemo oc Agm, H$mX§~arMm _yi q~Xy (_cm BW§ Ý ypŠc`gåhUm`M§ ) g_yhmMm KoVcm. ho gwÕm nwÝhm Zo_mS>çm§À`m AmYrÀ`mH$mX§~è`m§nojm doJi§ Amho. _amR>r_Ü o nwÝhm g_yh OrdZmdaÀ`mH$mX§~è`m§Mr dmUdm Amho. OmJ{VH$ dmL²>_`mVgwÕm Amho, nU_amR>r_Ü o \$maM Amho.

_amR>r_Ü o Oo H$mX§~ar dmL²>_` Amc§, Vo ì`{º$dmX _hmamï>mcmZwH$VmM gmnS>cm hmoVm, Ë`m H$mimV {Z_m©U Pmc§. na§Vw"~ZJadmS>r' hr g_yhmMr XrK©H$Wm Amho. (_r {Vcm H$mX§~ar åhUVZmhr.) "Q>ma\w$cm' hr _mÂ`m _Vo g_yhmMr nU AnyU© am{hcocrH$mX§~ar Amho. amOZ Jdg `m§Mr "VUH$Q>' hrgwÕm EH$m N>moQ>çmg_yhmMr nU AnyU© am{hcocr H$mX§~ar Amho. ZwH$VrM AmcocrAm{U Oo Zo_mS>çm§Mo \$ma Ohar Q>rH$mH$ma AmhoV Ë`m AmZ§XnmQ>cm§Mr "BÀN>m_aU' hrhr EH$m ì`º$s^modVr Jw§\$cocr nUg_yhmMr H$mX§~ar Amho. AéU gmYy `m§Mr "_w§~B© {XZm§H$', J§JmYaJmS>Jri `m§Mr "àma§ ', _rZm Xoenm§S>o `m§Mr ZwH$VrM Amcocr"hþVmË_m' `mhr g_yhmÀ`m H$mX§~è`m AmhoV.

Page 9: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 9

g_yhmÀ`m H$mX§~arcm "qhXy'_wio \$ma _moR>§ ~i {_iUma Amho,hrhr EH$ C„oIZr` Aem àH$maMr Jmoï> Amho.

n{hcr 400 nmZ§ dmMZr` hmoÊ`mM§ AmUIr EH$ H$maU Ag§H$s, Zo_mS>çm§Zr nma§n[aH$ {ZdoXZe¡cr ñdrH$macocr Amho. nma§n[aH$e¡cr åhUOo _r \$S>Ho$-Im§S>oH$a nÕVrMr e¡cr åhUV Zmhr.H$mX§~ar ho EH$ _moR>§ H$mhrVar H$WZ AgV§ Am{U Vo ì`º$H$aÊ`mgmR>r gd© e¡cr dmnamì`m cmJVmV, `m AWm©Z§ _r åhUVmo .CXm. `m H$mX§~arV H$YrH$Yr ñdJV§ oVmV, H$Yr H$Yr ì`dpñWV{ZdoXZ oV§, H$Yr g§dmX oVmV, H$Yr âc°e~°H$g² oVmV. Ë`mZ§Vag_yh OrdZmMo _moR>o H°$Zìhm°g KoD$Z dU©Z§ oVmV. cmoH$JrV§ Va^anya Amcocr AmhoV. H$mhr H$mì`mË_H$ Aem nÕVrM§ {c{hU§oV§. _mP§ åhUU§ Ag§ AgV§ H$s, H$mX§~arcm `m§Vc§ H$mhrhr dÁ ©

Zmhr. emór` g§JrVmM§ CXmhaU Úm`M§ Pmc§ Va "»`mc' hmË`mVcm àH$ma Amho. Ë`mÀ`mgmaIr H$mX§~ar AgVo (qH$dm "»`mc'H$mX§~argmaIm AgVmo) BVa Á`m gJù`m e¡cr AmhoV, gJioAc§H$ma AmhoV, gJir V§Ì§ AmhoV Vr gm_mdyZ KoD$Z AOyZH$mhrVar H$mX§~ar åhUyZ {e„H$ amhV§.

Xwga§ åhUOo Zo_mS>çm§Mr XmoZ àH$maMr {dZmoXe¡cr Amho. EH$A{Ve` {ZamJg Am{U Xwgar A{Ve` YmaXma. H$mhr doiocmA{Yjon H$aUmar Amho. CXm. nm§Sw>a§J gm§JdrH$a åhUVmo, "n{hë`m~§Jë`mg_moa ZmdmMr nmQ>r hmoVr, åhUyZ Zmd H$ic§. Xwgè`mdanmQ>r hmoVr. {Vgè`mda nmQ>rM ZìhVr, Ë`m_wio Ë`m ~§Jë`mV H$moUamhV§ Vo H$ic§ Zmhr. qH$dm _r àdmgmcm {ZKmcmo, JmS>r Jmdm~mhoanS>cr AZ² {ZgJ© {Xgm`cm cmJcm. hr Ë`m§À`m {ZamJg {dZmoXe¡crMr CXmhaU§. nU _moR>m _|Xy chmZ Agcocm Am{U chmZ _|Xy_moR>m Agcocm, hm H$maU ZgVmZm H«$m¡ m©H$S>o PwH$Umam {dZmoX Ag§åhUmd§ cmJoc. ho "Pyc'_Yc§ dmŠ` _cm Ë`mdoirhr AmdS>c§ZìhV§. nU _cm _mÂ`mgma»`m Xwgam EH$hr dmMH$ {_imcm Zmhr,Omo åhUoc H$s ho dmŠ` Mm§Jc§ Zmhr.

coIH$mZo hr H$miOr ¿`m`Mr AgVo. H$mhr doiocm coIH$H«$m¡ ©gwÕm gmYyZ OmVmo. H$mhr doiocm coIH$ {dQ>§~ZmgwÕmAmH$f©H$nUo H$ê$ eH$Vmo, H$aVmo. nU Á`mcm _mZdr OrdZm{df`r{chm`M§ Amho, Ë`m coIH$mZo eŠ` Vmo Vr H$am`Mr ZgVo. Ë`mcmOrdZmM§ ewÕ ñdê$n Am{U {dS>§~Z Pmcoc§ ñdê$n `m XmoÝht~ÔcgmaImM {Oìhmim Agcm nm{hOo. VrZ-Mma dmŠ o "qhXy'Vcr _cmghO AmR>dVmV åhUyZ gm§JVmo. CXm. _w§~B©À`m cmoH$m§M§ qhXr."gw_mao AH$am _mUg§ JQ>m§Jù`m ImH$a ~wSy>Z _ao' ho dmŠ`dmMë`mda _cm BVŠ`m OmoamV hgy Amc§ H$s, AmgnmgMr _mUg§_mÂ`mH$S>o ~Km`cm cmJcr. Xwga§, I§S>oamdÀ`m S>moù`mcm _macmJVmo Am{U Ë`mÀ`mdê$Z JmdmV g§Ü`mH$miMr ehmÊ`m§Mr ~¡R>H$^aVo. Ë`mdoiocm oUmao {Za{Zamio g„o. Ë`mV EH$ g„m AgmhrAgVmo "S>m°ŠQ>aH$S>o H$emcm OmVm? Cacocm S>moimhr OmB©c. EH$mS>moù`mda _mUgmcm H$mhr H$m_ MmcdVm oV Zmhr H$m?' {Vga§CXmhaU, "\¡$Onyacm H$m±J«ogM§ A{YdoeZ Pmc§ Am{U {VW§ JwÝhoJmar

nmíd© y_rMr _mUg§ ñd §nmH$KamV Kwgcr. Ë`m§Zr AZoH$m§Mo H$nS>onidco. AZoH$ _moR>_moR>çm cmoH$m§Mo H$nS>o Mmoarcm Joco. \$º$Jm§YtMo Joco ZmhrV.' `m dmŠ`mV naV \$ma N>mZ {ZamJgnUm Amho.Mm¡W§ Ag§M CXmhaU, Vo H$Xm{MV² gwYmaH$ _§S>itZm Y¸$mXm`H$Agoc. EH$ Xoe_wI åhUVmo, "eoVH$è`mMm AmgyS>' nwñVH$ H$emcmdmMm`cm cmdc§ _cm? EH$ S>moŠ`mcm Vmn Pmcm Am{U nwÝhm ~mamAmUo _mPo dm`m Joco! Aer CXmhaU§ `m H$mX§~arV {H$VrVarnS>cocr AmhoV.

`mÀ`m_Ü o OrdZm{df`rM§ Hw$Vyhc Va AmhoM, nU _mZdrñd^mdmMo doJdoJio {d «_ AmhoV. Vo nañna{damoYrgwÕm AgyeH$VmV Am{U Y¸$mXm`H$gwÕm Agy eH$VmV. EH$m ì`º$sV VoA§V{d©amoYrhr Agy eH$VmV. ho gJi§ n{hë`m 400 nmZm§V Zo_mS>oAË §V ghOJË`m {M{ÌV H$aV Jococo AmhoV. _mÌ Am¡a§Jm~mXcmAmco Am{U Vo nwÝhm Amnë`m OwÝ`m e¡crÀ`m _mohmV gmnS>co.gmYmaUnUo AmoiIy oVrc Aem àH$maÀ`m ì`{º$aoIm Am{U Ë`m§M§

400 nmZm§Vc§ H$WZ A{Ve` {Od§V Amho,Q>dQ>drV Amho. ~mcd`m_Ü o Am{U VéUd`m_Ü o Zo_mS>çm§Zr {H$VrVar ~maH$mB©Zo J«m_rU^mJmVc§ órOrdZ nm{hcoc§ Amho! Zo_mS>o Aem`mÚm XoVmV YS>mS>m H$s, ~mB©cm KamV {H$Vr H$m_§AgVmV! Ë`m `mÚm dmMyZ nmhÊ`mgma»`mAmhoV. qH$dm EImXm àg§J. KamV EImX§ H$m ©Agoc Va {H$Vr àH$maMo ñd §nmH$mMo nXmW©H$amdo cmJVmV! ho Og§ Aä`mgmVyZ Amcoc§Amho, Vg§ ho {MÌU {Od§V H$m Pmc§? H$maU VoHw$R>ë`m g§X ©J«§WmVyZ CcMyZ Zmhr KoVcoc§...c¾ åhQ>ë`mda EdT>o {dYr AgVmV, _¥Ë yåhQ>ë`mda EdT>çm Jmoï>r AgVmV, A_wH$g_ma§ mM§ OodU åhQ>ë`mda EdT>o nXmW©AgVmV, ho `m H$mX§~arH$mamZo Ë`mÀ`mKS>UrÀ`m H$mim_Ü o A{Ve` ~maH$mB©Zonm{hcoc§ Amho Am{U Ë`mcm Vo AmdS>coc§ Amho.nU H$mX§~arH$ma åhUyZ Vmo BVHo$ {Xdg ho gJi§_cm ZH$mo qH$dm _mÂ`m Zm`H$mcm ZH$mo, Aer

y{_H$m KoD$Z ~gë`m_wio Q>miV hmoVm. hr OrAmncr, {deofV: J«m_rU OrdZmMr gm§ñH¥${VH$lr_§Vr Amho, Vr Zo_mS>çm§À`m H$mX§~ar_Ü on{hë`m§Xm Amcr.

Page 10: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

10 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

Am¡a§Jm~mX_Yc§ VoìhmM§ Am wî` Am{U H$mX§~arVc§ Am wî` åhQ>c§Va Vo AJXr gmaI§ AgUma Zmhr, Zmd gmaI§ AgUma Zmhr, nUH$moUm~Ôc {c{hc§ ho H$ioc, `m nÕVrZo gm§JVmZm Zo_mS>o nwÝhmOwÝ`m e¡crÀ`m ào_mV nS>VmV. BW§ nwÝhm _T>}H$a Am{UZo_mS>çm§À`m_Ü o gmå` Amho. _T>}H$am§Zm Ooìhm ghO H${dVmgwMm`cm cmJë`m, Ë`mdoir Ë`m§Zm Amncr pŠcï> e¡cr Amnë`mcmgmoSy>Z Jocr åhUyZ Xw:I Pmc§. Zo_mS>çm§M§ Vg§ H$mhr hmoV Agoc VaË`m§Zr H$miOr ¿`mdr. Ë`m§M§ ~amo~a Mmccoc§ Amho, Agm {Xcmgm_r Ë`m§Zm XoD$ BpÀN>Vmo.

J«m_rU OrdZmM§ {MÌU Oo Zo_mS>o XmIdVmV Vo ^m~S>onUmM§Zmhr. Am{U ho nwÝhm _amR>r H$mX§~ar_Ü o Xw{_©i Amho. J«m_rU OrdZho gmZo JwéOr qH$dm Jmo.Zr.Xm§S>oH$a {c{hVmV {VVH§$ ^m~S>§hr ZgV§.ImZmocH$a, n|S>go, Xidr {c{hVmV BVH§$ H$aßQ>hr ZgV§. e§H$anmQ>rc Am{U Ë`m nÕVrMo Oo cmoH$ {c{hVmV Vg§ EH$sH$S>o àM§S>hmñ`mñnX Am{U XwgarH$S>o àM§S> H«y$a Ag§hr ZgV§. `m g§VwcZm_Ü oAZoH$ Ag§VwcZ§ XS>cocr AgVmV. Vr Zo_mS>çm§Zm ì`dpñWV{XgVmV, `mMm _cm AmdOy©Z C„oI Ho$cm nm{hOo. CXm. Zo_mS>çm§ZreoVH$ar {H$Vr H$mQ>H$garZo OJV AgVmo `mM§ N>mZ dU©Z Ho$c§ . Vmo_Ü`_ eoVH$ar (Am{U OmVm OmVm gm§Jm`cm haH$V Zmhr) hm^maVr` AW©ì`dñWoMm H$Um Amho. Omo Aën yYmaH$ eoVH$ar Am{UeoV_Oya Amho, Ë`mMr cmoH$g§»`m H$_r Amho Am{U Omo àM§S> O_rZAgcocm eoVH$ar Amho, Ë`mMr cmoH$g§»`mhr H$_r Amho. Ë`m_wioàM§S> O_rZ Agcoë`m lr_§V eoVH$è`m§H$Sy>Z O_rZ KoD$Z VrAën yYmaH$m§Zm dmQ>m`Mr Am{U _Ü`_ eoVH$è`mH$S>o nyU© Xwc©jH$am`M§. Aem YmoaUm§Mr {XdmiImoar gÜ`m AmnU AZw dVmoMAmhmoV. _Ü`_ eoVH$ar nwÝhm Hw$R>ë`mhr dmL>²_`mMm Zm`H$ PmcocmZmhr. Ë`m _Ü`_ eoVH$è`mM§ OrdZ "qhXy'À`m {Z{_ÎmmZ§ BVŠ`màH$fm©Z§ {c{hc§ OmV§ , hr AË §V ñdmJVmh© Jmoï> Amho.

hm eoVH$ar H$mhrhr dm`m OmD$ XoV Zmhr. eoVH$ar g§KQ>ZoÀ`m~amo~a H$m_ H$aV AgVmZm mMm _cm Mm§Jcm AZw d Amcm Amho.ho eoVH$ar OodVmZm nmZm_Ü o BVH§$ Q>mH$m`Mo H$s... AZ² _r VaH$maHw$Zr KamV dmT>cocm, nmZmV nS>oc Vo Im`M§ Am{U VodT>§MIm`M§. nmZmV Q>mH$c§ Va AÞmMm Ad_mZ dJ¡ao Ag§ Ë`mM§CXmÎmrH$aU H$am`M§. nXmW© Mm§Jcm Pmcm H$s dmB©Q> `mcm _hÎdZmhr. (H$maHw$Zr KamV nXmW© {H$Vr Mm§Jco hmoUma `mcm A§J yV_`m©Xm AgUma.) _mÂ`m `m à{V{H«$ oda Am_À`m EH$m H$m ©H$Ë`m©{_ÌmZo _cm XmIdc§ H$s, ho Oo nmZmV Q>mH$coc§ AgV§ Vo Z§Va doJi§H$mT>c§ OmV§. VmQ>§ Ii~iyZ Vo nmUr EH$m doJù`m K_oë`mV H$mT>c§OmV§. Ë`mV g§Ü`mH$mir OZmdam§Mr M§Xr {^Odcr OmVo dJ¡aodJ¡ao... Hw$R>crhr Jmoï> dm`m OmD$ XoU§, hr nwÝhm J«m_rU OrdZmMrEH$ g§Vw{cV e¡cr Amho. ho Zo_mS>çm§Zr A{Ve` agagyZ {c{hc§ .{VWo Zo_mS>o cJoM åhUVmV, AmVm Xwgar ~mOy ~Ky m. hr Xwgar ~mOy{XgU§ Am{U Vr {c{hU§ hm àm_m{UH$nUm. hm eoVH$ar KamVeŠ`Vmo H$mQ>H$ga H$aVmoM, nU Vr ~mhoahr H$am`cm OmVmo. CXm.

cmH$S>mMr _moir {dH$V ¿`m`Mr`. gH$minmgyZ _moirdmco~mOmamV Amcoco AmhoV. nU g§Ü`mH$miMo nmM dmOë`m{edm`_moir _mJm`Mr Zmhr. ho nwÝhm Ë`m J«m_rU OrdZmÀ`m Am{W©H$g§VwcZmM§ H«y$a {MÌU Amho. åhUOo _moir {dHy$Z Ë`m {XdgmM§ Voc,_rR>, KoD$Z Kar OmÊ`mMr Ë`m ~mB©cm KmB© AgUma. Ë`m_wio {VZo^md nmS>>on ªV Vr ¿`m`cm Om`M§ Zmhr.

EH$sH$S>o g~§Y J«m_rU OrdZmVco ^md~§Y Am{U Ë`m§M§nañnam§er OmoS>coc§ AgU§ ho {MÌU `eñdrnUo Ho$coc§ Amho, _mÌ"Ahmhm! _mP§ IoS>§ {H$Vr gw§Xa' `m nÕVrZo Zmhr Ho$c§. J«m_rUOrdZmÀ`m g§VwcZmÀ`m _`m©Xm AmhoV. n{hcr _`m©Xm "Hw$Qw>§~' Amho,Xwgar _`m©Xm "OmV' Amho Am{U {Vgar g§VwcZmMr _`m©Xm Amnc§"Jmd' hr Amho. Ë`mÀ`m~mhoa Vo OmV Zmhr. _moir {dH$m`cm oUmaocmoH$ ho Jmdm~mhoaMo AmhoV, Ë`m_wio JmdH$è`m§Zm Ë`m§Mr cyQ> _mÝ`Amho. Ë`m§Zm AJ{VH$ H$ê$Z gm¡Xo H$aU§ ho _mÝ` Amho, nU JmdmMrEH$s _moS>Vm H$m_m Z o, hohr _mÝ` Amho. Aem `m XmoÝhr ~mOyAmhoV. Ia§ åhUOo {ZgJm©Vhr Ag§M Amho. EH$mM doiocm{ZgJm©_Ü o {Z{_©Vr Am{U g§hma qH$dm g§dY©Z Am{U g§hma `mà{H«$`m Mmcy AgVmV. Ë`m_wio hm ^m~S>onUm Zmhr.

"qhXy' m ZmdmZo AmoiIë`m OmUmè`m OZg_yhmMr J«m_rU e¡crË`mcm OrdZXmZ XoUmar Agoc Va {VÀ`m_Yc§ A§VJ©V g§VwcZ,A§VJ©V {Z §ÌUmÀ`m {VÀ`m_Yë`m gJù`m §ÌUm, g_OmdyZKoD$Z Zo_mS>o {c{hVmV. Xwga§ åhUOo, EdT>m àM§S> B{Vhmg Agcocmg_mO Amho Hw$R>cm, `mMmhr C„oI n{hë`m 30-40 nmZm§VAmcocm Amho. 5 Vo 10 hOma dfmªMm B{Vhmg Hw$UmH$S>o Amho?H$maU _moh|OmoXmoS>mo ho g§nÞ eha Agoc Va Vo V`ma ìhm`cmhr1000 Vo 1500 df} cmJcr AgVrc Am{U ZdrZ Oo g§emoYZAmho (IJmocemór` Am{U yemór`) Ë`mdê$Z F$½doXmMm H$mi9000 Vo 10000 dfª BVH$m _mJo ZoVm oVmo.

hm B{Vhmg AmoP§ Ho$ìhm R>aVmo Am{U gm_Ï © Ho$ìhm R>aVmo, hoÁ`mcm H$ioc Ë`mcm ^maVr` g_mO H$ioc, Ë`mcm "qhXy' ZmdmMmg_mO H$ioc. Ë`m_wio _moaJmd_Ü o Á`m Á`m doiocm noMàg§J oVmo,Ë`m Ë`m doiocm ~mhoaMm Hw$Ur KQ>H$ ZH$mo AmV `m`cm hr H$miOrKoVcr OmVo. Amnë`m JmdmMr EH$s {Q>H$cr nm{hOo. Ë`mV Hw$UmÀ`mhmVyZ AnamY KS>cm Agoc, à_mX KS>cm Agoc Ë`mcm {ejmH$ê$Z Vmo àg§J {_Q>dcm OmVmo.

WmoS>Š`mV, J«m_rU OrdZmVrc gmYH$ Am{U ~mYH$ (gmYH$Iyn cmoH$m§Zr {c{hc§ . gJù`m X{cV coIH$m§Zr {c{hc§ Vo~mYH$ Amho. H$maU Am§~oS>H$am§M§M åhUU§ hmoV§ H$s, IoS>r ho{df_VoM§ AmJa Amho, Ë`m_wio "{eH$m, ZmoH$è`m H$am Am{U ehamV`m' Ag§ Vo åhUV, H$maU Omon ªV X{cV IoS>çmV AmhoV Vmon ªVË`m§À`mdaMm {e¸$m OmUma Zmhr.) Zo_mS>çm§Zm ~è`mn¡H$s H$icoc§Amho. na§Vw X{cVm§Mm Am{U Am§~oS>H$admÚm§Mm Omo _wÔm Amho, Vmo `mH$mX§~arV Var Amcocm Zmhr. Am¡a§Jm~mXMr Or nmZ§ AmhoV, Ë`mVEH$ X{cV gw{e{jV Am{U EH$ X{cV àmÜ`mnH$ oVmV, Vo

Page 11: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 11

"Pyc'_Ü ohr hmoVo. Añn¥í`m§Mm àË oH$ Jmdm_Ü o EH$ _moR>m dJ©hmoVm, Ë`mMr H$m` Apñ_Vm hmoVr? EdT>m EH$ ^mJ gmoS>cm Va~mH$sMo JmdmVco ~«m÷Um§nmgyZ eyÐm§n ªVMo dJ© (_r \w$ë`m§À`mAWm©Zo åhUVmo "Añn¥í`' `m AWm©Zo åhUV Zmhr.) H$ï>H$ar, _Oya`m§À`m OrdZmMo gmYH$-~mYH$ n¡cy "qhXy'_Ü o dmMm`cm{_iVmV.

eodQ>Mr Or Am¡a§Jm~mXMr nmZo AmhoV. {VWo _cm Zo_mS>çm§Zm{_Ì åhUyZ EH$ g„m Úm`Mm Amho H$s, "~m~m ao ho ~§X H$a.Amnë`mcm oQ>cocm àË oH$ _mUyg hm H$emMm Var KmQ> AgVmo.(dmL²>_`rZ AWm©Z§) Vo KmQ> OgoÀ`m Vgo dmL²>_`mV CVadVm Amconm{hOoV, ho Zo_mS>çm§M§ "{~T>ma'À`m n{hë`m ^mJmnmgyZM§ {J{_H$Amho. Zo_mS>o {chm`cm ~gVmV Voìhm Vo oQ>coë`m ì`{º${deofmMog_yh{deof H$am`cm OmVmV. Am{U _J Ë`m g_yhmMo gJio JwUXmofË`m EH$m ì`º$sV AmUm`cm OmVmV. {VWo Zo_mS>çm§Mm H«y$a {dZmoXOmJm hmoVmo. Ë`m_wio Ë`m dmL²>_`rZ ì`º$s amhV ZmhrV, Va Vr{Od§V ì`º$tMr H«y$a {dS>§~Z§ hmoVmV. Ago C„oI Zo_mS>çm§À`mgJù`m H$mX§~è`mV {dIê$Z nS>coco AmhoV.

Oem {ó`m ZmhrV hm _moR>m AdH$me Zo_mS>çm§Zr "qhXy'V ^ê$ZH$mT>cm, Ver hr {dS>§~Ze¡crhr Zo_mS>çm§Zr gmoS>cr Ag§ n{hë`mMmaeo nmZm§V {XgV hmoV§. qgX~mXMm Hw$~S>m åhmVmam Ë`mÀ`m_mZJwQ>rda ~gyZ am{hcm, Ver Zo_mS>çm§Mr e¡cr Ë`m§Zm gmoS>V Zmhr.Ë`m_wio _mPr _ZmnmgyZ Zo_mS>çm§Zm H$iH$irMr {dZ§Vr Amho H$r,Vwåhmcm _amR>r dmL²>_`m_Ü o \$ma _moR>§ ñWmZ Amho, Vwåhr H$aVm VrJmoï> cmoH$ à_mU _mZVmV, Vw_M§ X¡dVrH$aU H$aUmar Odinmg EH${nT>r Amho. Ë`m§À`mg_moa ho CXmhaU ZH$mo. H$mX§~arH$ma åhUyZZo_mS>çm§Zm EdT>r _moR>r nmo{PeZ AmO _amR>r dmL²>_`m_Ü o Amho.Ë`m§Zr Aer {W„a, nmoaH$Q> Am{U H$mhr doiocm AmMaQ> AemnÕVrMr {J{_Šg dmnam`Mr JaO Zmhr. ho Vo OodT>çm cdH$aWm§~dVrc VodT>o Amåhr Ë`m§Mo Am^mar Agy, H¥$Vk Agy.'

`mV AOyZ EH$ Jmoï> gm§Jm`cm nm{hOo. Vo åhUOo H$mX§~arH$mamMm_mZdr Am wî`m~ÔcMm Omo Ñ{ï>H$moZ Amho, Vmo H$gm Agmdm? _rAmYr åhQ>c§ Zo_mS>çm§Mm H$mX§~arH$ma åhUyZ {H$Vr {dH$mg PmcocmAmho? Zo_mS>çm§Mo H$mhr AmJ«hmMo XwamJ«h AmhoV. CXm. Ë`m§M§ _{cH$A§~a ào_. Zo_mS>o åhUVmV, "_{cH$ A§~aZo _hmamï>mcm J{Z_rH$mdm {eH$dcm.' J{Z_r H$mdm Hw$Ur Hw$Umcm {eH$dV Zmhr,EdT>§hr Aä`mgy coIH$mcm H$iy Z o? EH$m {d{eï> ^m¡Jmo{cH$n[apñWVrV qH$dm {d{eï> g§H$Q>mÀ`m n[apñWVrV Omo yJmocAmnë`m dmQ>çmcm Amcm Amho, Ë`mMm dmna H$ê$Z cT>Ê`mMr EH$e¡cr V`ma hmoVo, Ë`mcm J{Z_r H$mdm åhUVmV! amÌr oUmè`m eÌycmJZr_ åhUm`Mr nÕV Amho. Ë`m_wio AmíM ©H$maH$ nÕVrZo h„mH$aUmam. Amnë`mcm {edmOr _hmamOm§À`m B{Vhmgm_wio dmQ>V§ H$s,J{Z_r H$mì`mgmR>r O§JcM Amdí`H$ AgV§, w ma§M Amdí`H$AgVmV, Ia§ åhUOo Vg§ H$mhr Zmhr. Á`m VmH$Xr{déÕ g§Kf©H$am`Mm Vr VmH$X _moR>r Am{U Amncr eº$s chmZ AgVo, Ë`m

doiocm eÌyer g§Kf© H$am`Mm Zmhr; Amnë`m dmQ>çmcm Omo {ZgJ©Amcocm Amho, Ë`mMm dmna H$am`Mm, `mgmR>r _{cH$ A§~aMrMH$m` H$moUmMrM JaO Zmhr. _mAmoMr JaO Zmhr, {edmOrMr JaOZmhr, Mo JoìhoamMr JaO Zmhr Am{U AmUIr Oo Hw$Ur AgVrcË`m§n¡H$s Hw$UmMrM JaO Zmhr. hr _mZdr ghO àd¥Îmr Amho. CXm.dmid§Q>mVco cmoH$ H$m` H$aVmV? g¡{ZH$ ñdV:cm dmiyV nwê$ZKoVmV Am{U EH$ JdVmMr H$mS>r, Á`mVyZ Ë`mcm ídmgmoÀN>dmgH$aVm oB©c Vr dmiyÀ`m da R>odVmV. {edmOrÀ`m nÕVrZo {VWoHw$Umcm J{Z_r H$mdm gwMUmaM Zmhr. H$maU _amR>çm§Mm J{Z_rH$mdm åhUOo O§Jco Am{U S>m|JaXè`m nm{hOoV. Ë`m dmid§Q>mV Hw$Ry>ZAmUm`À`m?

qH$dm Xwga§ CXmhaU- Amnë`mcm Oo g~§Y B§J«Or {ejU{_imc§, Ë`mcm XmoZ-Mma cmWm PmS>U§, (~m`aZ Am{U eoŠg{nAadmMV ~gVmo. Ë`mÀ`mEodOr Amnc§M AmnU H$m dmMV Zmhr?)OmVm OmVm g§ñH¥$V dmL²>_`mcm {eì`m XoU§, Ë`mZ§Va Oo Oo ~«m÷UrAmho, Oo Oo ehar Amho Am{U Oo Oo nmíMmÎ` Amho Ë`mÀ`m ZmdmZo~moQ>§ _moS>U§ hr gÜ`mMr nm°ß wca \°$eZ Amho, Ë`mcm Zo_mS>o ~irnS>VmV H$s H$m` Ag§ H$mhr doim dmQ>V§.

AOyZ EH$ e¡cr{df`H$ _wÔm. WmoS>rer Zo_mS>çm§À`m _ZmVYmñVr Amho. AmnU Oo H$aVmo Vo cmoH$m§Zm g_Ooc H$s Zmhr?Ë`m_wio Ë`m§À`mV WmoS>o Im§S>oH$a Am{U gmZo JwéOr S>moH$dm`cmcmJco AmhoV. (hm Xmof Ë`m§À`m AmYrÀ`m H$mX§~è`m§V _cm {XgcmZìhVm.) _Ü o _Ü o Zo_mS>o ñdV:Mr H$mX§~ar g_OmdyZ XoVmV. CXm.I§S>oamdcm Vma oVo H$s, VwPo dS>rc gr[aAg AmhoV. Ë`m doiocmI§S>oamdMo Oo CX²Jma AmhoV Vo dmMyZ ~KmdoV. Vo {Q>{nH$c Im§S>oH$arCX²Jma AmhoV. EImÚm KQ>Zodê$Z {VM§ àVrH$ ~Zdm`M§ hr

`m H$mX§~arVyZ Oo VÎdkmZ gy{MV hmoV Amho,Ë`m~Ôc _mÌ _r gme§H$ Amho. I§S>oamdÀ`meodQ>À`m S>o $Z H$m°coO_Yë`m gmXarH$aUmVÁ`m nÕVrZ§ Oo VÎdkmZ Amcoc§ Amho Vo Va _cmnyU©nUo A_mÝ` Amho. BWo _cm AOyZhrZo_mS>çm§À`m _ZmVco nm§Sw>a§J gm§JdrH$a,Mm§JXod nmQ>rc ho nyU©nUo Joco AmhoV Ag§ dmQ>VZmhrV. Vo Omon ªV OmV ZmhrV, Vmon ªVZo_mS>çm§Mm H$mX§~arH$ma åhUyZ, {dMmad§VåhUyZ, (_hÎdmMr H$mX§~ar Am{U VÎdkmZ`m§Mm g§~§Y AgVmoM, Ë`m_wio) VÎdk åhUyZ{dH$mg hmoUma Zmhr.

Page 12: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

12 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

Im§S>oH$ar e¡cr Amho. Ë`mhr doiocm {ZamonmMm jU hmoVm, `mhrdoiocm {ZamonmMm jU Amho dJ¡ao.... Im§S>oH$am§Mr nÕV Aer hmoVrH$s, "I§S>oamdÀ`m _ZmV Amco H$s, OrdZ ho AgoM ZgVo H$m`?'EdT>§ ~mH$s Zo_mS>çm§Zr {c{hc§ Zmhr, ~mH$s Vg§M {c{hc§. Ag§~è`mM {R>H$mUr Amho. CXm. "EdT>m _moR>m B{Vhmg Hw$UmcmAgVmo?' ho Zo_mS>çm§À`m Zm`H$mZ§ ñdV: åhUÊ`mMr JaO Zmhr.Vw_Mr H$mX§~ar dmMë`mZ§Va Vr dmMH$m§Mr à{V{H«$`m Agm`cmnm{hOo. nU BVH§$ _moR>§ AmnU H$mhrVar H$am`cm KoVc§ åhQ>ë`mda_ZmV Or YmH$YyH$ AgVo, Vr hm Am_Mm _amR>r dmL²>_`mMm I§Xm{ecoXma Ë`mÀ`mhr _ZmV Amho H$s H$m` Ag§ _cm WmoS>§g§ OmUdyZJoc§.

AOyZ EH$. Zo_mS>çm§ZrM ñdV: _cm Ag§ gm§{JVc§ H$s, `mH$mX§~arMr n{hcr nmZ§ dmMm`cm Vwcm Oam AdKS> Jocr AgVrc.OmVm OmVm hohr gm§JVmo H$s, Vr n{hcr nmZ§M Zo_mS>o AZoH$ dfª{chrV hmoVo, hohr Ë`m§Zr _cm gm§{JVcoc§ Amho. EH$Xm _r Ë`m§Zm{dMmac§ hmoV§ H$s, "Ho$ìhm oUma?' Voìhm Vo åhUmco hmoVo H$s, gwédmVAOyZ _mÂ`m _ZmgmaIr Pmcocr Zmhr. _mÂ`m _Vo hr gwédmV BVH$s{^H$ma Amho H$s, Ë`mÀ`m_Ü o AH$maU H$mhr OmoS>mja§ AmcrV,Ë`mMr H$mhr JaO ZìhVr. ^mfoM§ Oo gmYmaU ñdê$n AmhoË`mÀ`m_Ü o Am{U {deofV: OmZnXm§À`m ^mfoV OmoS>mja§ H$_rMAgUma! _J hr J«m§{WH$ e¡cr Zo_mS>o ^mfoV H¥${Ì_ gmYZ åhUyZAmUVmV Vr H$m? Zo_mS>çm§À`mM ^mfoV gm§Jm`M§ Va BW§ Voar{VàYmZ Pmco. ho Ë`m§À`m gJù`m H$mX§~è`m§_Ü o Amho.gwédmVrMo gmV-AmR> n[aÀN>oX Am{U eodQ>Mo gmV-AmR> n[aÀN>oX`mV EH$X_ ^mfme¡cr ~XcyZ Q>mH$m`Mr. _mP§ åhUU§ Ag§,Zo_mS>çm§Zr Hw$R>ë`mhr Šc¥ßË`m dmnam`Mr JaO Zmhr. ^mfoMr_yc yV {eñV Amho, H$Vm©, H$_©, {H«$`mnX. Zo_mS>çm§Zm ho ~«m÷UråhUyZ Ë`mÁ` Agoc. nU g§VgwÕm BVH§$ H$m°påßcHo$Q>oS> {chrVZmhrV. Vg§ {chrV ZìhVo åhUyZ Vo g§V Pmco, hohr Zo_mS>çm§Zm _mÝ`ìhmd§. _hmZw dm§MrgwÕm Aer e¡cr Zmhr. Ë`m§Mr Va AOyZ N>moQ>r-N>moQ>r dmŠ § AgVmV. (Oar _mP§ "_hmZw dm§Mr e¡cr hr _amR>rMr_yi e¡cr Zmhr' Ag§ _V Agc§ Var) hr {J{_Šg dmnam`MrZo_mS>çm§Zm JaO Zmhr.

"~gmo{Z {Zdm§V, ewÕ H$ar {MÎm, V`m gwIm A§Vnma Zmhr,' Ag§åhUUmam VwH$mam_ Var Zo_mS>çm§Zm _mÝ` hmoB©c. H$moUmMmhr amJ ZH$aVm, H$moUmMmhr nXm©\$me Z H$aVm Aer CXma d¥Îmr Yê$ZZo_mS>çm§Zr Ë`m§À`m _ZmVcm hm Omo àM§S> ì yh Amho VmoAm_À`mg_moa CcJS>mdm, Aer _mPr Ë`m§Zm H$iH$irMr {dZ§VrAmho.

AmVm eodQ>Mm ^mJ : `m H$mX§~arVyZ Oo VÎdkmZ gy{MV hmoVAmho, Ë`m~Ôc _mÌ _r gme§H$ Amho. I§S>oamdÀ`m eodQ>À`m S>o $ZH$m°coO_Yë`m gmXarH$aUmV Á`m nÕVrZ§ Oo VÎdkmZ Amcoc§ AmhoVo Va _cm nyU©nUo A_mÝ` Amho. BWo _cm AOyZhr Zo_mS>çm§À`m_ZmVco nm§Sw>a§J gm§JdrH$a, Mm§JXod nmQ>rc ho nyU©nUo Joco AmhoV

Ag§ dmQ>V ZmhrV. Vo Omon ªV OmV ZmhrV, Vmon ªV Zo_mS>çm§MmH$mX§~arH$ma åhUyZ, {dMmad§V åhUyZ, (_hÎdmMr H$mX§~ar Am{UVÎdkmZ `m§Mm g§~§Y AgVmoM, Ë`m_wio) VÎdk åhUyZ {dH$mghmoUma Zmhr.

hm _mUyg Ogm nwÝhm nwÝhm Amnë`m OwÝ`m e¡crÀ`mM gmnù`mVgmnS>Vmo , Vgm "H$mogcm'nmgyZ Vo "Pyc'n ªV agaerV OrdZmcmEH$ ZH$ma Omo Amho Am{U Vo \$º$ AmnU cm§~yZ nmhm`M§ Am{UË`mÀ`mnmgyZ Xya amhÊ`m_Ü o, "~mB© hm AdKm S>m|Ja nmoH$i Ago,H$moUrhr {VWo {ZKUo ZoUo-OmUo Zm', "O[acm'À`m gwédmVrcm Amho.Ë`m_wio hm nmoH$i S>m|Ja Amho, AmnU Ë`mV {eam`M§ Zmhr, åhUyZZo_mS>çm§Mm Zm`H$ AmOn ªV {ddm{hV ZìhVm. AmVm I§S>oamd VarË`mÀ`m Am wî`mMr H$hmUr 600 nmZm§V Amnë`mcm gm§JVmo ,Ë`mV eodQ>À`m 200 nmZm§V Ë`mÀ`m c¾mMm {df` gmaIm oVmo .AOyZhr Ë`mM§ c¾ Pmcoc§ ZmhrM, nU Vo AOyZhr dmMH$mcmñnï>nUo H$im`Mr gmo Zmhr. EH$ J§_VrXma YmJm Zo_mS>çm§Zr gmoSy>Z{Xcm`. I§S>oamdMm Omo Q>H$dmcm {_Ì Amho, Vmo nwÊ`mcm oVmo, VmoI§S>oamdM§ gmXarH$aU nmhÿZ Iyf hmoVmo. Ë`mcm Ë`mVc§ H$mhr H$ic§Zmhr Var. I§S>oamd \$mS>\$mS> B§J«Or ~moccm. (AmVm hr OmUrdJ«m_rU Zmhr, Vr ehargwÕm Amho.) Vmo åhUVmo, VwÂ`m Kê$Z gmaIo{Zamon AmhoV. VwPo dS>rc ZwH$VoM Jococo AmhoV (Am{U Ë`mZ§VaM§ VoJ«m_rU OrdZmM§ nma§n[aH$, Xhm {Xdgm§Mm emoH$mMma åhUy `mAmnU, Ë`mM§ Oo {MÌU Amho Vo Aà{V_ Amho.) Ë`m_wio c¾ EH$dfm©À`m AmV H$am`cm nm{hOo. nU I§S>oamdZm _mhrV Amho, EH$ dfªOa hmoD$ {Xc§ Zmhr Va nwT>o VrZ dfª H$mhr àm°ãco_ Zmhr. VodT>çmdoimV H$Xm{MV Amncr nrEM.S>r. hmoD$Z OmB©c. Zo_mS>o \$ma~maH$mB©Zo {c{hVmV hohr gm§Jm`cm nm{hOo, Ë`m_wio H$mhr cyO YmJoË`m§Zr OmUrdnyd©H$ gmoS>coco AgVmV. Vmo ghO åhUVmo, _r AmB©cmgm§JVmo, _wcr ~Km`cm haH$V Zmhr, Agm eodQ> Amho. eodQy>ZXwgè`m nmZm_Ü o ho gJi§ Amho.

c¾mcm EdT>§ _hÎd H$m Amho? Va Vwåhr OrdZmMm ñdrH$maH$aVm, `mMm Vmo nwamdm AgVmo. "H$mogcm'_Ü oM Ag§ åhQ>coc§ AmhoH$s, Vw_À`m EH$m Ad`dmcm Ac§H$ma Zmhr. Ë`mcm Ac§H$maXwgè`m Ad`dmMmM Amho! "H$mogcm' oD$Z AmVm 40-45 dfªPmcr. AOyZhr _mZdr OrdZmM§ Am{U Ë`mÀ`m g§dY©ZmM§ ho Oo~o{gH$ _oH°${ZP_ Amho, Vo Zo_mS>o ñdrH$maV H$m ZmhrV hm `jàíZH$m`_ Amho. d¡ {º$H$ Am wî`mV Zo_mS>çm§Zr Vo ñdrH$macoc§ Amho.AË §V CËH$Q>VoZ§ Am{U ào_mZ§ Ë`m§Zr Amnc§ Hw$Qw>§~ gm§ micoc§Amho. Zo_mS>çm§À`m Zmdmda EH$hr c\$S>§ Zmhr, Zo_mS>çm§Zr Hw$UmMmEH$ én`m ~wS>dcm Ag§ _cm _m{hVr Zmhr, Ë`m_wio d¡ {º$H$Am wî` AË §V gH$mamË_H$ Amho, hmoH$mamË_H$ Amho, AË §V ñdÀN>Amho. AmVm Zo_mS>çm§Mm Omo _moR>m n§W V`ma Pmcm Amho, Vmo ñdV:Zo_mS>çm§Zr V`ma Ho$cm Ag§ _cm åhUVm oUmaM Zmhr.Ë`m§À`m^modVr Vmo Jmoim Pmcocm Amho. Zo_mS>o Ogo Ë`m§À`m e¡crÀ`mgmnù`mV AS>H$coco AmhoV, Vgo `m n§WmÀ`m gmnù`mVhr

Page 13: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 13

AS>H$coco AmhoV. _J `m _mUgmÀ`m H$mX§~ar_Ü o nwÝhm nwÝhmOrdZmcm Omo ZH$ma {Xcocm Amho Ë`mM§ ahñ` H$m` Agmd§? hm àíZ_mÂ`m _ZmV naV naV oVmo.

Ë`mMr XmoZ CÎma§ AgVrc. EH$ åhUOo \°$eZo~c ZH$ma AgVmo.åhUOo MmaMm¡Km§V Oar AmnU Vo VwÀN> coIV Zgcmo VardmL²>_`m_Ü o Aer EH$ nmoP ¿`m`Mr. åhUOo AJXr ~oVmM§ OJyZCXmÎm nmoP Oer KoVm oVo, VerM AJXr Mm§Jc§ OJyZ ZH$mamË_H$nmoP KoVm oVo. `mMr CXmhaU§ _r gm§Jm`cm ZH$moV. BVH$s _amR>rAm{U gJù`mM dmL²>_`mV AmhoV. Zo_mS>çm§À`mo EHy$UOrdZH«$_mV nmoPog Iyn AmhoV. nU Ë`m ZmQ>H$snUmZo KoVcoë`mdmQ>V ZmhrV. _J hm ZH$ma Zo_H$m oVmo Hw$Ry>Z? ho H$mhr _cm g_OVZmhr. CXm. I§S>oamdM§ eodQ>M§ gmXarH$aU Amho. Ë`mMm EHy$U gyaAgm Amho Omon ªV _Zwî` AmS>dm hmoVm Am{U Ë`mcm eonyQ hmoV§, VmoMVwînmX hmoVm Vmon ªV Ë`mMr gJir _hÎdmMr B§{Ð § h„m H$am`cmJ¡agmo rMr hmoVr. eonyQ> hogwÕm g§ajU hmoV§ Am{U ~mH$s gJirB§{Ð § MVwînmXm§À`m AmV Agë`m_wio h„m H$am`cm J¡agmo rMrhmoVr. _Zwî` CRy>Z C^m am{hcm Am{U VoìhmnmgyZ Vmo Agwa{jVPmcm. H$maU Ë`mMo S>moio \$moS>U§ ghO eŠ` ìhm`cm cmJc§, Ë`mM§_w§S>H§$ CS>dU§ ghO eŠ` ìhm`cm cmJc§, Ë`mÀ`m öX`mMm doYKoU§ ghO eŠ` ìhm`cm cmJc§. ho gJio gyMH$ C„oI Ë`mVAmhoV. Ë`m_wio CËH«$m§VrÀ`m n{hë`m Q>ßß`mVM _mUyg Agwa{jVPmcm Am{U Ë`m Agwa{jVnUm_YyZ Vmo H«y$a Pmcm, Aem nÕVrMr_m§S>Ur Amho. AmVmn ªVM§ `m {df`mdaM§ Oo qMVZ Amho. Ë`mVgJio Y_©, gJù`m CnmgZm nÕVr, gJir VÎdkmZ§ `m§Zr _mUygV`ma hmoU§ hm Z¡g{J©H$ à{H«$ oMm EH$ namH«$_, {ZgJm©À`mCËH«$m§VrVyZ V`ma Pmcoc§ EH$ gw§Xa {eën Ag§M gJù`m§Zr_mUgmH$S>o nm{hcoc§ Amho. _mÌ hm _mUyg H«y$a H$m hmoVmo, `m àíZmM§{ZUm© H$ CÎma Hw$Umcmhr gmnS>coc§ Zmhr, gmnS>oc Ag§ dmQ>VZmhr, _mÌ CËH«$m§VrM§ _hÎd H$moUrM ZmH$macoc§ Zmhr. _JI§S>oamdmM§ ho ZH$mamË_H$ àoP|Q>oeZ H$emgmR>r? Am{U Vohr AmYrgd©gm_mÝ` _mZd OrdZmÀ`m "g_¥Õ AS>JirM§' AË §V agaerV{MÌ Ho$ë`mda?

nU AOyZhr _r Aem gmoS>cocr Zmhr. _cm dmQ>V§ Or I§S>oamdMry{_H$m Amho Vr Zo_mS>çm§Mr Zgoc. Á`m Á`m ì`dñWm§_YyZ AmnU

OJVmo AmhmoV `m gJù`m CËH«$m§Vr_YyZ {Z_m©U Pmcoë`m AmhoVAm{U Ë`m{edm` Amnë`mcm OJVm oV Zmhr. Ë`m§À`m~ÔcI§S>oamd gy{MV H$aVmo, `m Agwa{jVVoMr ^anmB© H$am`cmCËH«$m§VrÀ`m H«$_mVM _mUyg OmñV OmñV H«y$a hmoV Mmccocm Amho.Am{U Vmo AmVm BVa _mUgm§Zm Va Zï> H$aVmoM, BVa OrdZnÕVr VaZï> H$aVmoM Amho, na§Vw Vmo g§~§Y {ZgJm©cmhr Zï> H$am`cm{ZKmcocm Amho. Agm nwÝhm gÜ`mMm Omo \°$eZo~c n`m©daUdmXAmho Vmo Zo_mS>çm§Zm _m§S>m`Mm` H$m, Vmo I§S>oamdcm _m§S>m`Mm` H$m?Agmhr EH$ A{Ve` _hÎdmMm àíZ _mÂ`m _ZmV Amë`m{edm`amhV Zmhr. Ë`m_wio noedmB©Mm {Y¸$ma H$aU§, Am§~oS>H$admÚm§Mm

nU AOyZhr _r Aem gmoS>cocr Zmhr. _cmdmQ>V§ Or I§S>oamdMr y{_H$m Amho VrZo_mS>çm§Mr Zgoc. Á`m Á`m ì`dñWm§_YyZAmnU OJVmo AmhmoV `m gJù`m CËH«$m§Vr_YyZ{Z_m©U Pmcoë`m AmhoV Am{U Ë`m{edm`Amnë`mcm OJVm oV Zmhr. Ë`m§À`m~ÔcI§S>oamd gy{MV H$aVmo, `m Agwa{jVVoMr ^anmB©H$am`cm CËH«$m§VrÀ`m H«$_mVM _mUyg OmñVOmñV H«y$a hmoV Mmccocm Amho. Am{U Vmo AmVmBVa _mUgm§Zm Va Zï> H$aVmoM, BVa OrdZnÕVrVa Zï> H$aVmoM Amho, na§Vw Vmo g§~§Y {ZgJm©cmhrZï> H$am`cm {ZKmcocm Amho. Agm nwÝhmgÜ`mMm Omo \°$eZo~c n`m©daUdmX Amho VmoZo_mS>çm§Zm _m§S>m`Mm` H$m, Vmo I§S>oamdcm_m§S>m`Mm` H$m? Agmhr EH$ A{Ve` _hÎdmMmàíZ _mÂ`m _ZmV Amë`m{edm` amhV Zmhr.Ë`m_wio noedmB©Mm {Y¸$ma H$aU§,Am§~oS>H$admÚm§Mm {Y¸$ma H$aU§ dm Ë`m§Mr qQ>JcH$aU§ dm Ë`m§Zm AZw„oImZ§ _maU§ `mgJù`m§_YyZ H$mhr gmYV Zmhr.

{Y¸$ma H$aU§ dm Ë`m§Mr qQ>Jc H$aU§ dm Ë`m§Zm AZw„oImZ§ _maU§ `mgJù`m§_YyZ H$mhr gmYV Zmhr.

_w»` àíZ Agm Amho H$s, Vw_Mr OrdZ{df`H$ y{_H$m H$m`?_mUgm§Mm {dH$mg Xw:Im§da _mV H$aV H$aV gwImÀ`m {XeoZoMmccm` H$s {dZmemÀ`m {XeoZo Mmccm`? _mÂ`m _VoH$mX§~arH$mamMr d¥Îmr {ZamemdmXr Zgmdr, ZH$mamË_H$ Zgmdr.åhUyZ _§S>r Amho Zm "qhXy'Vcr, {VÀ`mH$Sy>Z _r _moR>r Amem~miJyZ Amho. H$Xm{MV "qhXy'À`m nwT>À`m ^mJmV _§S>r I§S>oamdcm`mo½` añË`mda AmUoc. Ë`m_wio I§S>oamdMm OrdZ{df`H$ Ñ{ï>H$moZH$m` Am{U Vmo gH$mamË_H$ Amho H$s Zmhr? `mM§gwÕm _cm"qhXy'À`m eodQ>À`m ^mJmV nwaog§ ñnï> CÎma {_iV Zmhr. _mP§{VH$S>§ cj cmJcoc§ Amho.(eãXm§H$Z : am_ OJVmn)

{dZ` hS>[email protected]

Mob. : 9890166327

Page 14: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

14 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

gd© H$mimVrb {dÛmZm§Zm _wim§Mm emoY KoÊ`mgmR>r qH$dm dV©_mZmMm AÝd`bmdÊ`mH$[aVm B{VhmgmV Imob CS>r _maÊ`mMr D$_u hmoV AgVo. AboŠg h°br`m§Mr "X ê$Q²>g' hr A{^OmV H$mX§~ar A_o[aHo$_Yrb H¥$îUdUu`m§À`m `mVZm§Mm_mJmodm KoV A{\«$Ho$n ªV OmVo. gVamì`m eVH$mnmgyZ AmYr wamon d Z§VaA_o[aHo$Zo Am{e`m d A{\«$Ho$bm dgmhVr ~Zdë`m. A{\«$Ho$_Yrb H$moQ>çdYrH¥$îUdUu`m§da Jwbm_{Jar bmXbr. 1536 Vo 1848 Aer Vã~b 312 df}Am{\«$Ho$VyZ Jwbm_m§Mr {dH«$s hmoV Ago. dgmhVr Ho$boë`m Xoem§_Yrb g§nÎmrAm{U H¥$îUdUu`m§Mo l_ øm nm`mda wamon d A_o[aHo$Zo Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vr Ho$br.Am{e`mB© d Am{\«$H$s Xoem§À`m Xm[aÐçmMo hoM H$maU Amho. 1968 gmbrZmo~ob {dOoVo AW©doÎmo JÞma {_Xm©b `m§Zr "E{e`Z S>m_m- EZŠdm`ar BZ Qw>nm°ìhQ>u Am°\$ ZoeÝg' `m {ÌI§S>r` J«§WmVyZ dgmhVdmXmMo AW©H$maU _m§S>bo.AmOhr OmJ{VH$ AW©-amOH$maUM Zìho Va n`m©daUdmXr {dMmam§dagwÕm{_Xm©b `m§À`m {dMmam§Mm à^md Amho. ""ídoVdUu`m§Zr gm{hË`m_YyZ,Am{e`mB© d Am{\«$H$s Xoe ho amZQ>r, Ag§ñH¥$V, Amier d Zmbm`H$ Agë`mMoXmIbo XoÊ`mMm àKmV KmVbm. AmnU Jwbm_ AgUo hoM `mo½` AgoR>gdÊ`mH$[aVm H¥$îUdUu`m§_Ü o O~aXñV Ý yZJ§S> d AnamYJ§S> {Z_m©U H$aUoAmdí`H$ hmoVo.'' ho H$m © ídoVdUu` gm{hË`m_Yrb à{V_m§Zr Ho$bo. Agm"Amo[aE§Q°>{bP_'Mm {gÕm§V ES>dS©> g¡X `m§Zr 1974 _Ü o _m§S>bm. øm{dMmam§Mm gm{hpË`H$ CÐoH$ åhUOo Jobr Mm¡Vrg df} dmMH$m§Zm IoMyZ KoUmar "Xê$Q²>g!' ídoVdUu`m§Zr Ho$bobo H«y$a AË`mMma Am{U Ë`m§Zr bmXboë`mAZ¡{Vhm{gH$ d AZ¡{VH$ à{V_m§_wio H¥$îUdUu`m§Mo Pmcoco IƒrH$aU `m§Mmg_mMma h°bo `m§Zr KoVbm. VgoM A{\«$H$Z g§ñH¥$VrMm g_¥Õ B{Vhmg Am{UAñgb à{V_m gmXa Ho$ë`m.

^maVr` B{Vhmg Am{U g§ñH¥$Vr_Yrb {Q>H$dyZ YaÊ`mOmoJo Am{U OmiyZQ>mH$Ê`mOmoJo H$m` Amho, `mMr {M{H$Ëgm AW©VÎdk S>m°.A_Ë © goZ H$arVAmhoV. ^maVmnwTo> ^{dî`mV H$m` dmTy>Z Ro>db§ Amho? Xm[aÐç d {df_VoÀ`mn`m©daUmVrb Aem§Vndm©VyZ AmnU H$go ~mhoa nS>Uma? àmXo{eH$ Apñ_VmdaMT> R>ê$Z VwH$So> nS>Vrb? Aem AZHo${dY Hy$Q> g_ñ`m§Zr J«mgboë`m maVmZo{dMma H$gm H$amdm? "X Am°½ ©w_|Qo>{Q>ìh B§{S> Z', "Am`S|>{Q>Q>r A±S> ìhm`mobÝg'Am{U "X Am`{S> m Am°\$ OpñQ>g' øm J«§Wm§VyZ A_Ë © goZ `m§Zr ^maVr`g§ñH¥$Vrg§~§YrMo àXrK© qMVZ Amnë`mn ªV nmohmoMdbo Amho. gb_mZ aíXr`m§Zm H$mX§~è`m§_YyZ Bñbm_r g§ñH¥$VrMm {M{H$ËgH$ doY ¿`mdmgm dmQ>Vmo. AemOmJ{VH$ H°$Zìhmgda _amR>r dmMH$, ^mbM§Ð Zo_mSo> `m§À`m "qhXy : OJÊ`mMrg_¥Õ AS>Ji'~Ôb Xm§S>Jr Amem ~miJyZ hmoVo. Zo_mSo> Am{U Ë`m§Mo VrgdfmªnmgyZMo g§emoYZ, gd©M H$mhr Ë`m H$mX§~arbm JyT> H$aÊ`mg nyaH$ hmoVo.

"qhXy' : EH$ empãXH$ _Ia

AVwc XoD$iJmdH$a

VmpÎdH$ ~¡R>H$, AmXe©dmX d ì`mnH$amOH$s` {dMma `m gdmªMo dmdSo> AgobVa b¢{JH$Voda bj A{YH$m{YH$ H|${ÐVhmoVo, AZmdí`H$ {dñVma Am{UAKinKi Jßnm gwê$ hmoVmV. nwÝhmEH$Xm hmoñQo>b, H$m°boO, {dÚmnrR> d{VWbo amOH$maU gm§Jmdogo dmQ>Vo. AmdVmoM Am{U ^md VgmM! gm_m{OH$narK _moR>m Zmhr, gm§JÊ`mgmR>r {dembAm{U ì`mnH$ {dMma Zmhr. Ë`m_wioAmË_H|$Ðr dU©Zm§Mm nya bmoQ>Vmo.eãXd¡{MÍ`, eãX M_ËH¥$Vr d {VaH$ge¡br hrM hË`mao ~ZVmV. Ë`mVyZH$YrH$Yr J§_V dmQy> eH$Vo. VoM Aódma§dma dmnaUmè`mH$So> Am wYm§Mm gmR>mH$_r AgVmo. gX¡d {VaH$g ~mobÊ`mVAmnbr ~wÕr nUmbm bmdUmè`m§Zm BVaHw$R>bohr ~m¡pÜXH$ AmìhmZ {XgV Zmhr.Zo_mSo> `m§Mr nmÌo Ë`mM dmQo>Zo OmVmV.

^mî`

Page 15: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 15

qgYy g§ñH¥$VrMm g§emoYH$ I§So>amd `mMr _mohoZOmoXS>mo Vo _moaJmd(ImZXoemVrb) «_UJmWm Agm {dñVrU© AdH$me "qhXy'Zo KoVbmAmho. 603 nmZm§Vrb 6 àH$aUm§_YyZ ì`ŠV Pmbobm Ame` XmoZ-Mma n[aÀNo>Xm§V gm§JUo AeŠ` Amho. A\$Jm{UñVmZ_Yrb ea yZXrnmgyZ amOñWmZÀ`m gañdVr ZXrn ªV gßVqgYy yàXoemMmZH$mem OJmg_moa AmUë`m_wio gd©M{M©V Pmbobm I§So>amd `mÀ`mZOaoVyZ bmoH$OrdZm{df`rMr àXrK© _m§S>Ur g_moa oVo._mohoZOmoXS>mo_Yrb CËIZZ nmhV AgVmZm Ë`mbm nmM hOmadfmªnyduMo qgYy g§ñH¥$Vr_Yrb IoSo> Am{U Ë`mMo _moaJmd `mV gmå`AmT>iVo. Ë`mVyZ JmdmMr AmR>dU Vrd«VoZo hmoVo. JmdmVrb AmË`mAmR>dVo. \$miUrnydu hr AmË`m noemda_Yrb _hmZw d n§WmÀ`mAml_mV Jobobr hmoVr. CËIZZ Am{U AmË`mMm emoY ho XmoZ hoVyKoD$Z I§So>amd nm{H$ñVmZmV nmohmoMbm Amho. Iyn à`ËZH$ê$ZXoIrb AmË`mMm R>md{R>H$mUm bmJV Zmhr. Ë`mM gw_mambmË`mMo dSr>b {dÇ>bamd `m§Mr àH¥$Vr Imbmdë`mMm {ZamonAmë`m_wio I§So>amd _moaJmdH$So> {ZKVmo. `m àdmgmVrbbhmZnUmnmgyZ AmVmn ªVÀ`m gd© AmR>dUtMm nQ> H$mX§~ar_YyZoVmo.

_wbm§_Ü o Ord AS>H$coco {dÇ>bamd I§So>amd naV Amë`mdaË`mÀ`m _m§S>rdaM AIoaMm ídmg KoVmV. àM§S> O_rZOw_ë`mMmdmag I§So>amd ar{V[admOmZwgma gd© CÎma{H«$`m H$aVmo. I§So>amdbmCX§S> d g§nÞ Am wî` bm^mdo hr na_oídamH$So> AmidUr H$aUmamJm|Yi Mmby hmoVmo. BWo H$mX§~arMm eodQ> hmoVmo.

ñdmV§Í`nyd© d ñdmV§Í`moÎma H$mimVrb _moaJmd dImZXoem_Yrb J«m_g§ñH¥$Vr{df`r I§So>amd `mMr _Vo {dñVmamZo oVOmVmV. EH$Ì Hw$Qw§>~nÕVr_Yrb ZmVr d VmU-VUmd, AmZ§X dXw:I, AmnwbH$s d VoT> {XgV OmVo. AbwVoXma-~bwVoXma `m§ZrMmbdbobm Jmd CbJS>V OmVmo. JmdJmS>çm_Yrb H$éU H$hmÊ`mg_OVmV. H$mimÀ`m AmoKmV JmdmVrb dmVmdaUmVrb ~XbI§So>amd gm§JVmo.

OwZr eãXH$im, ^mfoMo nmoV d bmoH$JrVm§Mo d¡ d bjmV oVo.nU Ë`mVyZ boIH$mbm Zo_Ho$ H$m` gm§Jm`Mo Amho, hoM g_OVZmhr. H$mX§~ar dmMë`mda hmVmbm H$mhr bmJV Zmhr. XmoZ VmZmMm§Jë`m KoVë`m åhUOo Jm`Z Mm§Jb§ hmoV Zmhr. JmÊ`mVyZ {dMmaì`ŠV Pmbm Va Vo Ia§ Jm`Z! Ago n§.Hw$_ma J§Yd© åhUV.

EH$mo{Ugmì`m eVH$mVrb _moaJmdMr aMZm g_OVo."JmdHw$gm~mhoa amhUmao JmdMo g§ajH$ åhUyZ H$m_ H$aV. Ë`m§À`mdahr O~m~Xmar JmdmZoM Q>mH$br hmoVr. åhUyZ Jmdm~mhoaMrbmoH$g§»`m hr JmdmMr Am`miM hmoVr.' nwTo> boIH$ gm§JVmV,"EH§$XarV ~mhoê$Z Ambobo gJio JmdmÀ`m g_mOmV gm_mdyZ Jobo.aŠVmV, amoQ>r-~oQ>r ì`dhmam§Zr A§Va Ro>dyZ, {damoY Ro>dyZ. ar{V-^mVr, ImZ-nmZ, doJio åhUyZ Xya amhÿZ, CXmgrZ, VQ>ñW, ~ondm©,~oXaH$ma, {Zanoj gJù`m àH$maMo g§~§Y Ro>dyZ Var EH$ g_mOåhUyZ amhUmar hr Om{Vì`ñWm. a§Jr~oa§Jr \w$bm§gmaIr nmH$ù`m§da

{OWo OmJm gmnSo>b {VWo Amnb§ ñdV§Ì ApñVËd gm§ miVEH$_oH$m§Zm amIUmao A§Vag_yh, S>m¡bmZo {nT>çmZ²{nT>çm ho bmoH$EH$moß`mZ§ amhV Ambo.'

AZoH$ H$Wm§VyZ hm Ame` gm§{JVbm OmVmo. Ë`m H$mimVrbbwQ>tMr dU©Z§ Am{U gÎmmYmè`m§Zr n|T>mè`m§Zm H$go Onbo, ho g_OVo.XwîH$mim§Mr _m{hVr {_iVo. "XwîH$mim_wio Añn¥í` OmVtMm OÝ_Pmbm.' Ago {dYmZ Ho$bo OmVo. Zo_mSo> `m§Mo à{V{ZYr Aemg_mOemór` à{VnmXZmbm nwï>r OmoS>Ê`mMr VgXr KoV ZmhrV.dma§dma nañna{damoYr, {dg§JV VarXoIrb WoQ> {dYmZo H$aÊ`mMoË`m§Mo YmS>g Anyd© Amho.

g§nyU© H$mX§~ar {d{dY Vèhm§À`m ì`º$tZr ^ê$Z Jobr Amho._moR>çm Kam§Mo dmgo nmoH$i H$go AgVmV, gyS>mMm àdmg H$gm MmbyamhVmo, JT>r_Yrb {ó`m§Mo hmb H$go hmoVmV ho Vn{ebmZo gm§{JVboAmho. ñdmV§Í` Midi, amï>r` ñd §godH$ g§KmMr emIm, Jm§YrhË`m, Am§~oS>H$am§Mm à^md, emim-H$m°boO, {dÚmnrR>m_YrbdmVmdaU g_OVo. `m H$Wm-H$WZmVyZ dmMH$mZo H$m` AW©H$mT>mdm? eoVr Vo ZmJar g§ñH¥$Vr øm pñWË §VamMr Zo_mSo> `m§À`mÑîQ>rZo H$maU_r_m§gm Aer Amho- "l_mbm H|$ÐñWmZr Ro>dyZ Z¡g{J©H${nH$m§Zr n¥ÏdrMr emZ dmT>{dUmar AmË__½Z ñdV§Ì H¥${fg§ñH¥$Vrhiyhiy namdb§~r hmoV Jobr. `mCbQ> ^mfobm H|$ÐñWmZr Ro>dyZemofU H$aUmè`m ZmJar EoVImD$ Am¡Úmo{JH$, ì`mnmar, H$moigm,noQ>mob AmXr I{ZOm§da YmdUmar hr emofU g§ñH¥$VrMr O{_ZrVrb_wi§ Zï>- BboŠQ>m°{ZH$- OmJ{VH$sH$aU- OJÊ`mMm H$g'. eoVr,§Ì d g§JUH$ øm VrZ wJm§_YyZ OJmMm B{Vhmg g_OyZ KoVm oVmo.

eoVrH$mimV _ZJQ>r ~imH$So> gÎmm hmoVr. §Ì wJmV I{ZO dMbZmH$So> gÎmm Jobr. AmVm _m{hVr wJmV kmZmbm _hÎd AmboAmho. eoVrH$mimVrb nañnag§~§Ym§Mo {díbofU H$aÊ`mÀ`m ImobmVZo_mSo> OmV ZmhrV. Ë`m_wio Vo ì`{º$H|$Ðr y{_H$m KoVmV. ì`º$rÀ`mdU©ZmncrH$S>rb gm_m{OH$ ^mî` H$aÊ`mH$So> Ë`m§Mm H$b Zmhr._mZdr l_ H$_r ìhmdoV ømgmR>r {dkmZmMr namH$mð>m Mmby Amho.dm\o$À`m B§{OZmMm, {dOoMm emoY bmJbm Am{U OJ ~XbyZ Job§.Amnbm g_mO Amier, {dkmZ{dÝ_wI d AmË__½Z hmoVm. Ë`m_wioAmH«$_U§ ghZ H$aV Jobm. {dkmZmMm dmna _mZdmZo H$gm Ho$bmøm{df`r _V oX Oê$a Agy eH$VmV. H$_rV H$_r ì`` H$ê$ZA{YH$ H$m ©j_Vm (_moAa {dW bog) hm {dkmZmMm Ü`mg hmoVm dAmho. øm d¡km{ZH$ ~mOyH$So> nyU©nUo Xwb©j H$ê$Z _mZdmMm B{Vhmgg_OyZ KoVm oUma Zmhr. Amnbm gmYH$-~mYH$ B{Vhmg OmUyZ¿`md`mMm Agë`mg {Okmgy§Zr Am°pëdZ Q>m°âba `m§Mo "WS©> doìh',Oa°S> S>m`_§S> `m§Mo "Oåg©, JÝg A±S> ñQ>rc' Oê$a dmMmdo.

H¥$fr g§ñH¥$VrÀ`m H$mhr COi ~mOy Agë`m Varhr Vrga§Om_emhrbm nmofH$M hmoVr. H$ï>H$è`m§À`m emofUmda {VMmB_bm C^m hmoVm. CËnmXZ d godm XoUmè`m l{_H$m§Zm {_iob Vmo_mo~Xbm {Z_yQ>nUo ñdrH$mamdm bmJV Ago. g_mOm_Yrbnañnag§§~§Y {ZamoJr ZìhVo. CXma amÁ` nmhÿZ ñWbm§Va H$aÊ`mMr

Page 16: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

16 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

àWm VoìhmnmgyZ ê$T> Pmbr Amho. {dgmì`m eVH$mV bmoH$emhr dAmYw{ZH$sH$aUmÀ`m AmJ_Zm_wio Amnbr gÎmm YmoŠ`mV oB©b, `m^rVrZo ga§Om_Xma Km~abo hmoVo. qbJ, dU© d dJ© oX Zï>H$aÊ`mgmR>r Pmboë`m MiditZr {dgmì`m eVH$mbmAmYw{ZH$VoH$So> IoMyZ Zobo. CƒZrMVobm ZmH$mê$Z gdmªZm g_mZà{Vð>m ho AmYw{ZH$ _yë` ñdrH$maÊ`mg O_rZXma V`ma ZìhVo.Aem _Ü` wJmV éVboë`m gwñV ^maVmbm AmYw{ZH$VoH$So> IoMyZAmUUmam aW AmoT>Umè`m AZoH$ {nT>çm adtÐZmW Q>mJmoa, _hmË_mJm§Yr Am{U Am{U n§.Zohê$ `m§Zr KS>dë`m. nm¡dm©Ë` d nmíMmË`{dMma, ZdVm d na§nam, {ZgJ© d _mZd ,ì`º$r d g_mO, ~wÕr d^mdZm hr gmar Û¡V§ {_Q>dyZ Ë`m§À`mV AÛ¡V gmYÊ`mMr {H$_`mQ>mJmoa, Jm§Yr d Zohê$ `m§Zr gmYbr. S>m°.~m~mgmho~ Am§~oS>H$a `m§ZrAmYw{ZH$Vobm doJio n[a_mU {Xbo. "Zì`m dmè`mMm ñne© hmoD$ ZXoUmao IoSo> ho gmMbobo S>~Ho$ Amho' Ago Ë`m§Zm dmQ>V hmoVo.IoSo>JmdmV "OmV' hrM AmoiI AgVo. eham_Ü o AmJJmS>rAmë`mda n«dmgmbm JVr Ambr, gmo Pmbr. AmJJmS>r Q>miVm oVZìhVr. eoOmar {ZdS>Vm oV ZìhVm. gmh{OH$, n«dmgmV H$moUË`mhrOmVrMm eoOmar IndyZ KoUo ^mJ nS>bo. V§ÌkmZmVrb n«JVr_wioAmnë`mH$So> AmYw{ZH$VoMo amonU Pmbo. Ë`mAmYrnmgyZ XoemVrbgwYmaH$ AWH$ PQ>V hmoVo. ZmJarH$aUmÀ`m n«{H«$ oV gmd©O{ZH$dmda Agboë`m {R>H$mUr OmV- nmV ~miJUo AeŠ` Pmbo.Am§~oS>H$am§Zr Ë`mMo ñdmJV Ho$bo. eham_Ü o Agwa{jVVm,A{ZpíMVVm g§nyZ g_mZ g§Yr {_iy eHo$b Agm Ë`m§Zm {dídmghmoVm.

Zo_mSo `m§Mm I§So>amd hm AmYw{ZH$VoMm H$S>dm {damoYH$ Amho.Ë`mMr H$maUo _mÌ H$mX§~arV gmnS>V ZmhrV. AmYw{ZH$ g_mOmMrMma R>iH$ d¡{eï>ço gm§JVm oD$ eH$VmV. OÝ_m_wio Hw$Umbmhr{deofm{YH$ma ({àpìhboO) qH$dm ZH$ma ZgUo, gdmªZm d¡ {º$H$n«{Vð>m, gdmªH$[aVm gmd©{ÌH$ {ZH$f Am{U gmd©O{ZH$ OrdZmVrbO~m~Xmar (AH$mD§$Q>o{~{bQ>r) `m Mma {ZH$fm§da AmYw{ZH$VmVnmgVm oVo. g_mO Hw$R>b§ V§ÌkmZ dmnaVmo, {H$Vr doJdmZ gw{dYmCn^moJVmo qH$dm Cn^moJdmXr (H§$Pw_o[añQ>) Agob Var H$mhr \$aH$nS>V Zmhr. V§ÌkmZ Am{U Cn^moJdmX åhUOo AmYw{ZH$Vm Zìho. VoAmYw{ZH$VoMo ~{ha§J Amho. AmYw{ZH$ g_mOmÀ`m Mma d¡{eï>çm§MmVmo AmZwf§{JH$ n[aUm_ Amho. V§ÌkmZmVrb n«JVr_wio Amnë`mH$So>AmYw{ZH$VoMo amonU Pmbo. dmñV{dH$ AmYw{ZH$Vm hr _Zmod¥Îmrer{ZJ{S>V Amho. ^maVr` g_mOmMo eVI§{S>V ñdê$n hr Ë`mMrn[aUVr Amho. EH$g§YVm Zgë`mZo {dH$mgmMo n«íZ O{Q>b hmoVAmhoV. Hw$R>ë`mhr Am{W©H$ n«íZmbm gm_m{OH$ n[a_mU AgVoM.Ë`m_wioM AmYw{ZH$sH$aUmMm ñdrH$ma AWdm ZH$ma hm ì`mnH$amOH$maUmMm ^mJ AgVmo.

"H$mogbm'nmgyZ "qhXy'n ªVÀ`m àdmgmV Zo_mSo> `m§Mo à{V{ZYrAmYw{ZH$ {dMmam§Zm Am{U AmYw{ZH$VoMm nwañH$ma H$aUmè`mì`º$tZm ZmH$maV Ambo AmhoV. `m àdmhm§Mo _yi ApñVËddmXr

Am{U CÎma AmYw{ZH$ (nmoñQ> _m°S>{Z©P_) {dMmam§_Ü o gmnS>Vo._mUgmÀ`m AgÊ`mbm, BÀNo>bm H$mhr AW© Amho H$m`,g^modVmbÀ`m gÎmonwTo> ì`º$r jwÐ Amho. _mUyg hr EH$ ì`W© `mVZmAmho. Amnë`m BÀNo>{dZm AmnU OÝ_mbm oVmo Am{U _aVmo. _¥Ë yhr EH$_od {ZdS> AmnU H$ê$ eH$Vmo. OJÊ`mVrb AW© emoYUo hrAW©eyÝ` YS>nS> Amho. Ago {ZaW©H$VoMo VÎdkmZ AmH$f©H$ dAmH«$_H$arË`m _m§S>bo OmV hmoVo. Hw$Qw§>~, emgZ d gd© àH$maÀ`mgÎmm ZmH$maUmao Zo_mSo> `m§À`m Mma Zm`H$m§Mr Zmi "øm'AmpñVËddmXmer OmoS>bobr Amho.

1960 Vo 70 À`m XeH$mV OJ^a AmYw{ZH$ {dMmam§ZmZmH$maUmam CÎma AmYw{ZH$ {dMma éOy bmJbm. "Amnë`mAmpñVËdmMm AmnUM AW© emoYmdm. H$moUVrhr g§H$ënZm EH$g§YZgyZ VwH$S>çm§Zr (\«°$½_|Q²>g) ~Zbobr AgVo. `mnwTo> _hm{gÕm§Vm§Mm(_oQ°>{WEar-g_mOdmX, _mŠg©dmX, CËH«$m§{VdmX) H$mi Jobm._hmH$WZm§Mr (J«±S> Z°ao{Q>ìh-am_m`U, _hm^maV) Anojm Yê$ ZH$m.gd© àH$maÀ`m g§aMZm (ñQ>ŠMa) øm AZ¡g{J©H$ Agë`m_wio Ë`mg§ndm`bm hì`mV Agm Vmo OmhraZm_m hmoVm. Zo_mSo> `m§À`m nmMhrH$mX§~è`m§_Yrb ì`{º$aoIm CÎma AmYw{ZH$dmXmMm nwañH$maH$aVmV. Ë`m_wioM Ë`m§Zm AmYw{ZH$VoMo dmdSo> AgVo. "Hw$R>bmhrAmXe©dmX ñdrH$maUo, åhUOo ñdV:bm ~§{XñV H$ê$Z KoUo.H$moUVrhr ì`º$r n[anyU© ZgVo, Ë`m_wio ì`º$rMm {dMma KoUo åhUOo{d y{OnyOm H$arV ñdV:bm JhmU Q>mH$Uo. _mÂ`mda Hw$R>ë`mhrgÎmoMo {Z §ÌU ZH$mo. _bm dmQ>V§ Vg§ _r dmJUma.' m gyÌmbm _amR>rgm{hË`mV ~m¡pÕH$ à{Vð>m XoÊ`mMo H$m © V|Sw>cH$a, Zo_mSo> d AmioH$a`m§Zr Ho$bo.

H$mbm§VamZo 1980 À`m XeH$mV Zo_mSo> §mZr XoerdmXmMr(Zo{Q>pìhP_) _m§S>Ur Ho$br. 1990 À`m XeH$mV OmJ{VH$s-H$aUm_wio Xoer g§ñH¥$Vr YmoŠ`mV oV Agë`mMr ^rVr Ë`m§Zm dmQy>bmJbr. "XmoZ {^Þ g§ñH¥$Vr EH$_oH$m§À`m g§nH$m©V Amë`mdagm§ñH¥${VH$ ~Xb gwê$ hmoVmV. geŠV g§ñH¥$Vrg_moa g§nyZ OmÊ`mMo^` AeŠV g§ñH¥$Vrbm hmoD$ bmJVo. Ë`mVyZ ñWm{ZH$m§MrñdXoerdmXmMr Midi C^r amhVo.' Ago à_o _mZdd§eemókamë\$ qbQ>Z `m§Zr _m§S>bo hmoVo. ES>dS©> g¡X `m§Mm "Amo[aE§Q°>{bP_'Am{U qbQ>Z `m§À`m {dMmam§Mo ñd¡a ê$nm§Va H$ê$Z Zo_mSo> `m§ZrXoerdmXmMo AO~ agm`Z V`ma Ho$bo. dmñV{dH$, XmoZ {^Þ g§ñH¥$Vrg§nH$m©V Amë`mda VrZ eŠ`Vm g§ dVmV.Aeº$ g§ñH¥$VreaUmJVr nËH$ê$Z geº$ g§ñH¥$Vr_Ü o gm_rb hmoVo, H$Yr XmoÝhtMmg§J_ hmoD$Z Zdr g§ñH¥$Vr V`ma hmoD$ eH$Vo. Va Ho$ìhm Xwgè`mg§ñH¥$Vrbm ZmH$maÊ`mgmR>r AZoH$ AmKmS>çm§da g§Kf© H$aVo."~mhoaMo Amë`m_wio AmnU g§nyZ OmD$' hm ^`J§S> (PoZmo\$mo{~`m)KoD$Z Ag§»` ñWm{ZH$m§Zr Midir Ho$ë`m AmhoV. Ë`mVyZMnaH$s`, ñWbm§Va H$aUmè`m§Zm ZH$ma oVmo. {edgoZm d _Zgo ømË`mÀ`m _hmamï>r` Amd¥Ë`m AmhoV. (YmoŠ`mMr Amamoir R>moH$ë`mZoZoV¥ËdXoIrb AmngyH$ MmbyZ oVo, hm EH$ h_Img \$m`Xm Amho.)

Page 17: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 17

Zo_μmSo> `m§Mo XoerdmXmMo amOH$maU Ë`mM OmVHw$irMo (Am{U{VVHo$M CWi) Amho.

H$ï>H$è`m§Mr {nidUyH$ Am{U emofU øm{df`r {dMmad§Vm§Zr_yb yV qMVZ Ho$bo Amho. H$mb© _mŠg© `m§Zr dJu` {díbofUmMr_m§S>Ur Ho$br. _hmË_m \w$bo d Am§~oS>H$a `m§Zr ^maVr`ì`dñWo_Yrc àñWm{nV OmV d dJ© hmVmV hmV Jw§\y$Z OmVAgë`mMo __© XmIdbo. {_Xm©b `m§Zr dgmhVdmXmMo AW©-amOH$maU {^S>dbo. _m`Ho$b {bßQ>Z `m§Zr J«m_rU ^mJmda deoVrda AÝ`m` H$arV ehao d CÚmoJ {dH${gV hmoV Agë`mMo{Zê$nU Ho$bo._mZdr Xw:ImMm Jm^m emoYyZ Ë`mMm A§V KS>{dÊ`mMrAmH$m§jm øm gdmªZm hmoVr. ømn¡H$s Am{U EH§$X[aVM Hw$R>bmhr{dMma ñdrH$maUo åhUOo "~m¡{ÕH$ Jwbm_{Jar' Ago g_rH$aU CÎmaAmYw{ZH$dmÚm§Zr _mZbo Amho. "gmè`m {dMmaàUmbr Anwè`mAgyZ "Zo_mSo>à{UV XoerdmX' hrM OJmH$So> nmhÊ`mMr n[anyU©{dMma Mm¡H$Q> Amho, Ë`mgmR>rM ho _hmH$WZ!' Agm g§Xoe"qhXy'_YyZ ì`º$ hmoVmo.

Ag§»` AmH«$_Uo ghZ H$aVmZm Q>mH$mD$ Agbobo Q>mHy$ZZì`mMm ñdrH$ma Ho$ë`m_wioM ^maVr` g§ñH¥$Vr (qhXy Zìho) AmOda{Q>Hy$Z am{hbr Amho. {dkmZm_wio eoVr d Jmdo, CËnmXZ d godm `m§Moñdê$n ~XbV Jobo. eharH$aUm_wio _mZdr ZmVo d g§~§Ym§_Ü o~Xb Pmbm. "AmYw{ZH$ d ehar ho C\$amQo>M AgVmV', AgmZo_mSo> `m§À`m à{V{ZYtMm J«h {XgVmo. "JmdmVrb a{hdmgr hoA{YH$ Zr{V_mZ d CXmÎm AgVmV. ho AmYw{ZH$VoÀ`m bmQo>V Zï>hmoUma ZmhrV. H$maU qhXy bmoH$ gJir AS>Ji ViKamV OnyZRo>dVmV' Ago ^m{H$V "qhXy'_Yrb I§So>amd H$aVmo. Ë`mbm wamonrAmYw{ZH$VoMm {VQ>H$mam Amho! wamonr g§doXZdM©ñdm_wio AmbobramoJQ> ñdÀN>Vm-gm~U, nmdS>ar N>mZN>moH$s? EH$m ~mXbrV gJioKmU H$nSo> I§JmiyZ _J Xwgè`m EH$m ñdÀN> ~mXbrV Vo YwD$ZH$mT>U§ mcm gm~UmMr JaO H$m`? Agm gdmb I§So>amd {dMmaVmo.Ë`mZ§Va Vmo amI, {eHo$H$mB© `m§Mr _hVr gm§JVmo. `mVyZ dmMH$m§ZrH$m` AW© H$mT>m`Mm? AmYw{ZH$VoZo ~hmb Ho$boë`m gd© dñVy dCnH$aUo (Q°>ŠQ>a, Q>rìhr., _mo~mBb) øm ~møm§§Jm§Mm ghO ñdrH$maH$am`Mm. na§Vw AmYw{ZH$ {dMmamMo A§Va§J ZmH$mam`Mo hr Xm§{^H$Vm{H$Ë oH$ gwYmaUm§À`m AmS> oV Amho. Joë`m eVH$mV gVr~§Xr,~mb{ddmh, ór{ejU, amIrd OmJm `m§Zm gº$ {damoY H$aUmar VaAmVm, Hw$Qw§>~{Z`moOZ, _wbrMm OÝ_, Am§VaOmVr` {ddmh `m§ZmZmH$maÊ`m_mJo hrM _mZ{gH$Vm Amho. "{g_§|Q>-H$m±H«$sQ>M§ Ka nm{hOona§Vw g§S>mg AmV ZH$mo. ~mhoa OmUo ho XoernUmMo dmQ>Vo' Agm ~mUmKoVë`m_wioM gmR> Q>ŠHo$ ^maV CKS>çmda ~gVmo. Ë`m_wio gd©ObòmoVm§Mr ZmgmS>r hmoD$Z amoJamB© ngaV Amho. hr _mZ{gH$VmAgon ªV Xoembm d _hmamï>mbm ñdÀN> nmUr nwadUo AeŠ` Amho.Ago VÁkm§Mo _V Amho. "J«m_rU d Xoer Vo gmao H$mhr loð' hogwb^rH$aU "nya~ Am¡a n{íM_' XmIdUmè`m _ZmoOHw$_marYmQ>UrMo hmoVo. Zo_mSo> \$º$ VmËn © gm§§JyZ _moH$io hmoVmV. {dñVmamZo

^mî` H$aÊ`mMr arV Ë`m§Zm _mÝ` Zgmdr. AmYw{ZH$sH$aUmZ§VaOJ^amV eoVrMo wJ OmD$Z §Ì wJ d Ë`mZ§Va g§JUH$ wJ Ambo.{dkmZm_wio Ag§»` gmo r-gw{dYm gd© bmoH$m§n ªV Joë`m.eharH$aUmMm doJ PnmQ>çmZo dmT>V Jobm. AmO {Zå_m ^maVehamV amhVmo. øm~Ôb I§So>amd MH$ma eãX H$mT>V Zmhr. _moaJmdho OUy H$mhr àm{V{Z{YH$ Jmd Amho, øm MwH$rÀ`m J¥hrVH$mdaË`mMm {gÜXm§V(?) C^m ahmVmo.

^maVr` g§ñH¥$Vrbm, Zo_mSo> ho "qhXy' g§ñH¥$Vr Ag§ g§~moYVmV.(`m Jm|Yim~Ôb {dñVmamZo {b{hVm oD$ eH$Vo.) VWm{n ømg§ñH¥$VrMr ~bñWmZo d H$_Hw$dV Xwdo H$moUVo, ho ñnï> hmoV Zmhr.A_Ë © goZ `m§Zm g§nyU© ^maVr`m§Zr eVH$mZweVHo$ OncocrdmXg§dmX na§nam _hÎdmMr dmQ>Vo. {dUH$a H$~ra, Mm§ ma amo{hXmg,goZm Ýhmdr, Zahar gmoZma ho H$dr Va _ram~mB©, _wŠVm~mB©, X`m~mB©,A§Xb~mB©, ghOmo~mB© øm H$d{`ÌtÀ`m ^OZm§Mr g_mO_Zmda N>mnAOyZhr Amho. {dMma_§WZmMr à{H«$`m Imobda éOë`m_wiog_mOmVrb gd© Wam§VyZ H$mì`mMm Am{dîH$ma eŠ` Pmbm.BgdrgZ 1000 n ªV Ad¿`m OJmda ^maVr` {dkmZ, VÎdkmZAm{U J{UVmMm X~X~m {Z_m©U Pmbm hmoVm. Ë`mMm nm`m hm~hþ{dYVoÀ`m Eo{Vhm{gH$ na§naoZo aMbm hmoVm. na§Vw H${Zð> OmVtZm{_iUmar dmJUyH$ Agø Pmë`m_wio ~m¡Õ d O¡Z Y_mªMr ñWmnZmPmbr. Ë`m H$mimV I§S>Z-_§S>Z, dmX-g§dmXm§_wio _Vm§Va§ d Ë`mVyZY_mªVa Pmbr AmhoV. gm_m{OH$ oX^mdmMm {YŠH$ma H$aUmè`m

"H$mogbm'nmgyZ "qhXy'n ªVÀ`m àdmgmV Zo_mSo>`m§Mo à{V{ZYr AmYw{ZH$ {dMmam§Zm Am{UAmYw{ZH$VoMm nwañH$ma H$aUmè`m ì`º$tZmZmH$maV Ambo AmhoV. `m àdmhm§Mo _yiApñVËddmXr Am{U CÎma AmYw{ZH$ (nmoñQ>_m°S>{Z©P_) {dMmam§_Ü o gmnS>Vo. _mUgmÀ`mAgÊ`mbm, BÀNo>bm H$mhr AW© Amho H$m`,g^modVmbÀ`m gÎmonwTo> ì`º$r jwÐ Amho. _mUyghr EH$ ì`W© `mVZm Amho. Amnë`m BÀNo>{dZmAmnU OÝ_mbm oVmo Am{U _aVmo. _¥Ë y hrEH$_od {ZdS> AmnU H$ê$ eH$Vmo. OJÊ`mVrbAW© emoYUo hr AW©eyÝ` YS>nS> Amho. Ago{ZaW©H$VoMo VÎdkmZ AmH$f©H$ d AmH«$_H$arË`m_m§S>bo OmV hmoVo. Hw$Qw§>~, emgZ d gd© àH$maÀ`mgÎmm ZmH$maUmao Zo_mSo> `m§À`m Mma Zm`H$m§MrZmi "øm' AmpñVËddmXmer OmoS>bobr Amho.

Page 18: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

18 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

qhXy ^º$r n§W VgoM _wpñb_ gy\$s n§Wm§Mm ghO àgma_Zn[adV©Zm_wioM Pmbm hmoVm, Ago {díbofU A_Ë © goZ `m§ZrHo$bo Amho. nwamVÎd g§emoYH$ AgyZhr I§So>amd `mÀ`m H$WZmVyZ"g§emoYH$ d¥Îmr' OmUdV Zmhr. doimodoir Vmo Ho$di eoao~mOr H$aVOmVmo.

Zo_mSo> `m§Mm {ZdoXH$ I§So>amd `m§Zm ì`{º$ñdmV§Í`, órdmX hrnmíMmË` WmoVm§S>o dmQ>VmV (øm{df`rXoIrb àXrK© à{VdmX H$aVm oD$eH$Vmo.) wamonr d órdmXtMm (Ë`mÀ`m eãXmV órdm{XUr) VmonXmonXr {Y¸$ma H$aVmo. na§Vw Ë`m_mJrb H$maU g_OV Zmhr.dmZJrXmIb EH$ n[aÀNo>X nmhÿ. ""gmYy Voë`mÀ`m XmoZ ~m`H$m§~Ôb"_ma{H$g X gmXy' øm hoqS>JImbr J«m_rU AW©ì`dñWoV XmoZb½ZmÀ`m ~m`H$m H$em \$m`Xoera AgVmV Am{U g~§Y g_mOmMrb¢{JH$ Zr{V_Îmm {ZamoJr Ro>dVmV mÀ`m Zm|Xr. "{àPZg© Am°\$ P|S>r'øm ^mJmV gJim b^mÝ`m§Mm B{Vhmg. "_moaJmd {d_oZ : _moa X°Z{d_oZ', (darb {VÝhr OmS> R>go nwñVH$m_Yrb AmhoV.) S>m`arÀ`møm ^mJmVrb _§S>rMr (g§emo{YH$m) {ZarjU§ Va AmYw{ZH$VmdmÚm§Zm,órdmÚm§Zm Am{U \«$m°BS> g§àXm`mbm AS>MUrMr R>abr AmhoV.nmíMmË`, {dMmad§V g_OVmV Ver ór hr d¡{ídH$ H$moQ>r Amho H$m`?ór hr g§H$ënZm g_mOemór` H$s Ordemór`? {Vgè`m OJmVrbqhXy {ó`m§Mr ~mOy H$moÊ`m wamonr órdmÚm§Zr g_OyZ KoVbr Amho H$m?^m§S>dbemhr, dgmhVdmX, amï>r`Vm øm§Ûmao {ó`m§M§ OmñVrV OmñVemofU wamonr g_mOmZoM Ho$b§ Amho. Ë`m{déÕ øm wamonr órdm{XUrH$Yr Cä`m am{hë`m H$m?''

órdmX Am{U ór Midir{df`r Zo_mSo> `m§Mr EdT>r A{VaoH$sy{_H$m AgÊ`mMr H$maUo ñnï> hmoV ZmhrV. Ë`m§Zm ór MidirMo

Eo{Vhm{gH$ `moJXmZ nyU©nUo ZmH$mam`Mo Amho H$m`? OJ^aÀ`m{nV¥gÎmmH$ nÕVrZo {ó`m§Zm hrZ dmJUyH$ {Xbr. AmYr Y_© d nwTo>^m§S>dbemhrZo órbm dñVy H$ê$Z Q>mH$ë`mMo àIa dmñVdwamonmVrb _{hbm {dMmad§Vm§Zr g_mooa AmUbo. {g_m°Z X ~moìhm,

Ho$Q> {_boQ> `m§Zr "Amnbm wamon {H$Îmr N>mZ' Aer CWi y{_H$mH$YrM KoVbr Zmhr. H$moUË`mhr Midir_Ü o doJdoJù`m Q>ßß`mdaA{VaoH$s {dMmam§Mm {eaH$md hmoVmo Vgm órdmXr Midir_Ü ohrPmbm. na§Vw Ë`m_wio Vmo {dMma nyU©nUo ZmH$maVm oUma Zmhr. dJ©,dU© d qbJ `m§À`mdê$Z hmoUmam oXm oX Zï> H$aUmè`m {dgmì`meVH$mVrb MiditZr Ad¿`m _mZdVobm CÞV Ho$bo. ømMiditMm CJ_ ^maVmVyZ (Xoer) Zmhr åhUyZ Ë`m§Zm ZmH$maUma?"Aem g§Hw${MV XoerdmXm'VyZ Hw$UmMo ^bo hmoUma? qhXy {ó`m§MmH¡$dma KoUmao Zo_mSo>à{UV ^mî`H$ma, "XmoZ ~m`H$m g_mOmMr b¢{JH$Zr{V_Îmm {ZamoJr Ro>dVmV,' Ago H$go åhUy eH$VmV. hr Ë`m§Mr{VaH$g e¡br åhUmdo Va {VMr OmJm MwH$ë`mMo bjmV oVo. VgoZgob Va Ë`m§Zm ImoSy>Z H$mT>Ê`mMo H$ï> KoVm Ambo AgVo.

Zo_mSo> `m§À`m I§So>amdm§Zr ZmdS>Ë`m {ó`m§H$[aVm dmnabobr ^mfmnhm. "órdmXm{dê$Õ Amåhr gJù`m§ZrM MMm©gÌmÀ`m AmYrMZrQ> V`mar Ho$br hmoVr. EH$M \$mS>\$mS> ~mobUmar à{VñnYuU

hmoVr. hmoñQo>b_Ybr ~obm~mbm ZmdmMr AmJmD$ órdmXr CKS>çmN>mVrMr M§Q> _wbJr.' ñdßZmiy d ^m~S>çm n[adV©ZdmXr{dÚmÏ`mª{df`r CëboI H$Yr "g_mOdmXr g§KQ>Zm§_Yë`m b½ZmdaAmboë`m B§Q>aH$mï> ào_{ddmhr nmoamnmoatZm Va hr Vwé§JmV OmÊ`mMrgwdU©g§Yr' Agm oVmo. Va H$Yr "AS>H$bo PdmSo> wdH$ wdVrH«$m§{VH$maH$ _§S>nmV', Agm oVmo. hr ^mfm H$moUVr g§ñH¥$Vr dg{hîUwVm XmIdVmo? {ó`m§À`m N>mVr d nmR>rÀ`m dU©ZmVyZ Vo H$m`gmYVmV? {derÀ`m d`mV AmË__½ZVm, BVaoOZm§{df`rMr VwÀN>Vmd emara AmH$f©U g_OyZ KoVm oVo. Mm{ierZ§Va ghgm CXmaVmoV OmVo. _V oX AgyZhr ì`ŠV H$aÊ`mV àJë^Vm oVo. Aem

IwUm I§So>amd_Ü o gmnS>V ZmhrV. "e¥§Jma XmIdÊ`mgmR>r Vwåhr H$mH$MaVm?' gË`{OV am` `m§Zm Agm àíZ \«|$M nÌH$mamZo {dMmabm.amoI AmoiIyZ Vo åhUmbo, "Amho Vo, OgoÀ`m Vgo XmIdÊ`mbmdmñVddmX d H$bm XmoÝhr åhUVm oV Zmhr. lmoË`m§À`m ~wÕrda{dídmg Ro>dyZ VrM Jmoï> g§ {_VnUo d gyMH$arË`m _m§S>Vm oVo. _rVer {ZdS> H$aVmo.'

H$mX§~ar_Yrb ^mfm hr Ë`m nmÌm§Mr Amho, Agm w{º$dmX Ho$bmOmD$ eH$Vmo. na§Vw eãXm§Mr, {deofV: {deofUm§Mr {ZdS> hrboIH$mMrM AgVo. boIH$mMr gä`Vm hr "{ZdS>H$' Agë`mMoAZoH$ CXmhaUm§dê$Z {XgyZ oVo. gmZo JwéOtÀ`m gm{hË`mbm,Zo_mSo> loð> _mZVmV. Ago Agob Va gmZo JwéOrÀ`m CXmaA§V:H$aUmMm Zo_mSo> `m§Zm ñne© Pmë`mMm nwamdm gmnS>V Zmhr.EH$sH$So> gmZo JwéOr, VwH$mam_ d dmaH$ar na§nam Va XwgarH$So> ~o~§Xì`{º$dmX `m XmoZ Q>moH$m§_Ü o, Ë`m§Mm b§~H$ XwgarH$So>M OmD$ZAS>H$bm Amho.

Am{d^m©d nwamVÎd g§emoYZmMm Agbm Var Ë`mV emoYd¥ÎmrMmnwaVm A^md Amho. _{bH$ A§~a `mZo _hmamï> Y_m©Mr ñWmnZmHo$br, am_ hm _w§S>m O_mVrMm hmoVm, `m {dYmZm§Zm AmYma XoÊ`mMoH$ï> Zo_mSo> `m§Zr KoVbo ZmhrV. B{VhmgmÀ`m AmH$bZmMo ^anyaJm|Yi AmhoV.

VmpÎdH$ ~¡R>H$, AmXe©dmX d ì`mnH$ amOH$s` {dMma `m gdmªModmdSo> Agob Va b¢{JH$Voda bj A{YH$m{YH$ H|${ÐV hmoVo,AZmdí`H$ {dñVma Am{U AKinKi Jßnm gwê$ hmoVmV. nwÝhmEH$Xm hmoñQo>b, H$m°boO, {dÚmnrR> d {VWbo amOH$maU gm§JmdogodmQ>Vo. Amd VmoM Am{U ^md VgmM! gm_m{OH$ narK _moR>m Zmhr,gm§JÊ`mgmR>r {demb Am{U ì`mnH$ {dMma Zmhr. Ë`m_wioAmË_H|$Ðr dU©Zm§Mm nya bmoQ>Vmo. eãXd¡{MÍ`, eãX M_ËH¥$Vr d{VaH$g e¡br hrM hË`mao ~ZVmV. Ë`mVyZ H$YrH$Yr J§_V dmQy>eH$Vo. VoM Aó dma§dma dmnaUmè`mH$So> Am wYm§Mm gmR>m H$_rAgVmo. gX¡d {VaH$g ~mobÊ`mV Amnbr ~wÕr nUmbmbmdUmè`m§Zm BVa Hw$R>bohr ~m¡pÜXH$ AmìhmZ {XgV Zmhr. Zo_mSo>`m§Mr nmÌo Ë`mM dmQo>Zo OmVmV.

Zmo~ob gÝ_m{ZV O_©Z gm{hpË`H$ Jw§Wa J«mg `m§À`m "X {Q>Z S>_'(1959) H$mX§~arMm {ZdoXH$ Am°ñH$a _°PaoWMr emar[aH$ dmT>

Page 19: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 19

Iw§Q>bobr Amho. "N>moQ>çm AnKmVmZo {Vgè`m dfm©nmgyZ _mPr dmT>Wm§~br Ag§ gJio g_OVmV. Vo gneob MyH$ Amho. _r _mPr dmT>Wm§~dÊ`mMm {ZU© KoVbm. gJi§ OJ _bm bhmZ _mZV hmoV§,_mPr _mZ{gH$ dmT> ì`dpñWV Agë`m_wio _bm gd© H$mhr H$iVhmoV§.' Am°ñH$a Ë`mÀ`m AmË_{ZdoXZmV gm§JVmo. _amR>rgm{hË`m_Yrb ~hþVoH$ Zm`H$m§M§ ZmV§ WoQ> Ë`m Am°ñH$aer Amho.\$aH$ EdT>mM Amnë`m Zm`H$m§M§ emar[aH$ d` dmT>V Job§ VarË`m§Mr _mZ{gH$ dmT> Iw§{Q>V Pmbr Amho. {derda Ë`m§M§ Anma ào_Agë`m_wio, {der Z Amobm§S>Ê`mMm Ë`m§Zr {ZYm©a Ho$bm Amho.H$m°boO OrdZm_Yrb ñ_aUa§OZmV Am wî` KmbdUmao AZoH$OUAgVmV.

Ë`mZo VéUnUr ^a g_ÐmV bKdr Ho$brAm{U Cabob§ Am wî`,g_wÐmMr C§Mr {H$Vr dmT>br,ho _moOÊ`mV Kmbdbr.

Agm, øm JVa§OZmMm __© oX qdXm§Zr H$ê$Z Ro>dbm Amho.Zo_mSo>, AmioH$a `m§Mo Zm`H$ øm JV}V AS>Hy$Z am{hbo. Ë`m§§M§ {dídË`m§À`m^modVrM {\$aV amhV§. ~mhoaÀ`m ~XbË`m AW©,amOH$maUmMm AX_mg bmdÊ`mMr Hw$dV Ë`m§À`m_Ü o Zmhr.

ZH$ma Am{U Ho$di ZH$mamV YmoH$m AgVmo. ZH$mamÀ`mH¥$îU{ddamH$S>rb àdmgmMm A§{V_ Q>ßnm _¥Ë yÀ`m nmoH$irH$So>KoD$Z OmVmo. `mMr à{MVrXoIrb oV Jobr. ZH$maK§Q>m dmOdUmaoH$mhr H$mi M_Hy$Z Zmhrgo Pmbo. Ë`m§À`m A{^ì`ŠVrbm nyU©{dam_{_imbm. H$mhtZr AmË_hË oMm _mJ© {ZdS>bm. ZH$madmXr _§S>itZrbjmV Ro>dbm Vmo Amë~oa H$m_yMm "AmD$Q>gm`S>a'(1942)! AZoH${nT>çm§Zm Ë`mZ§ nN>mSy>Z Q>mH$b§. Ë`mMm Zm`H$ _ogm} OJ^aÀ`m VéU{nT>rMm Zm`H$ Pmbm hmoVm. "AmD$Q>gm`S>a' dmMU§ hm n«m¡T>hmoÊ`mMm EH$ _mJ© hmoVm Ag§ åhQ>b§ Om`M§. OJmbm ZmH$maUmam_ogm} VÎdkmZmVrb A{Ve` _yb yV àíZ CnpñWV H$aVmo. _yë §hadboë`m, Xm§{^H$ OJmV OJm`M§ H$g§ `m `jàíZmVyZ Ë`mMmH$m|S>_mam hmoVmo. Am wî`mÀ`m {ZaW©H$VoMr ^`mU OmUrd Amë~oaH$m_yZ§ H$ê$Z {Xbr hmoVr. Ë`mM H$m_y `m§Zr "OJUo Am{U{dg§JVr{dê$Õ ~§S> H$ê$Z CR>Uo hoM OrdZmMo gmW©H$ Amho. OmoZH$ma Am{U ñdrH$ma XmoÝhr H$ê$ eH$Vmo, VmoM Iam ~§S>Imoa!'Ag§XoIrb åhQ>b§ Amho. ({X [a~ob- 1951) "_r ApñVËddmXrZmhr. gd© ZmH$maV Hw$R>brhr y{_H$m Z KoÊ`mV ehmUnU Zmhr'Aer Ë`m§Mr dmQ>Mmb hmoVr.

1991 Z§VaÀ`m H$mimcm "AmXe©dmXmMm A§V' Pmbobm H$mig§~moYbo OmVo. AmVm b§~H$ Xwgè`m Q>moH$mbm Jobm. "_r, _r Am{UHo$di _rM! _r _mÂ`m ^m¡{VH$ n[apñWVr_Ü o ~Xb KS>dUma.' hmAJ«H«$_ Pmbm. \$ŠV ñdV:H$So>M bj nwadVmZm AmOy~mOybmA{O~mV Z nmhÊ`mMm dgm gd©Ì ngabm Jobm. g§nÎmrMr {Z{_©VrdmT>V Mmbbr, Ë`mMgmo~V wHo$bo d AY©nmoQ>r dmTy> bmJbo. OJmMon`m©daU ZmgyZ Jobo. "CÎma AmYw{ZH$ _mZ{gH$Vo_YyZ Ambobr

OrdZe¡br g§nyU© OJmgmR>r KmVH$ Amho. Ë`m _mJm©Zo nwTo> Joë`mgn`m©daUmMm Am{U n¥ÏdrMm A§V AQ>i Amho. Aem H$So>bmoQ>mbmAmnU Ambmo AmhmoV.' Ag§ OJmVrb {dÛmZ A{U d¡km{ZH$~OmdV AmhoV "AmXe©dmXmMm A§V', "B{VhmgmMm eodQ>' Aem{H$Vrhr KmofUm Pmë`m Var OJ ~XbÊ`mMm _wÔm hm gXmgd©H$miH$irMm AgVmo Am{U AgUma Amho. ~XbmMr à{H«$`m J{V_mZ dì`mnH$ H$aÊ`mMr O~m~Xmar amOH$maU d g_mOH$maUmda Amho.Am{U ho ~Xb {Q>nUmao gm{hË`M {Q>H$V AgVo. 1960 Z§VaÀ`m_amR>r gm{hË`mZo {dMma{dídmbm {dembVm oD$ {Xbr Zmhr.Ë`m_wio OrdZÑï>r XoÊ`mMm àíZM ZìhVm.

EH${dgmì`m eVH$mVrb àíZm§Mo ñdê$nM OmJ{VH$ Amho.n`m©daU, AW©-amOH$maUm_wio gd© amï>m§Zm EH$Ì oUo ^mJ Amho.

yH$ d Xm[aÐçmMm àíZXoIrb ñWm{ZH$ CaV Zmhr. Ë`m g_ñ o_YyZ{Z_m©U hmoUmao A{VaoH$s OJmbm doR>rbm YaVmV. øm O{Q>bn[apñWVrVyZ ~mhoa nS>Ê`mgmR>r CXma d g{hîUw {dMma Vmê$eH$Vrb, Ag§ AZoH$ joÌm§_Yrb {dÛmZ gm§JV AmhoV. ho d¡{ídH$^mZ `md`mMo Agob Va _amR>r gm{hË`mbm AmË__½ZVm gmoS>mdrbmJob. na§Vw Ë`mAmYr VwÀN>Vm d ~ondm©B©Mm dgm XoV, {ZpîH«$` dCXmgrZ H$aUmè`m ZH$mambm JmSy>Z Q>mH$md§ bmJUma Amho. H¥$VrH$aÊ`mg CÚwŠV H$aUmao {dMma {Xbo ZmhrV Va nwT>À`m {nT>çm _m\$H$aUma ZmhrV.("X¡.cmoH$gÎmm'À`m 3 Am°ŠQ>mo~aÀ`m A§H$mV à{gÕ Pmcoë`m coImV ^a

Q>mHy$Z hm coI à{gÕ H$aV AmhmoV- g§nmXH$)AVwc XoD$iJmdH$a

M§Ð_m¡ir, gañdVr H$m°cZr, cmVya [email protected]

Mob.: 9422071905

H$mX§~ar_Yrb ^mfm hr Ë`m nmÌm§Mr Amho, Agmw{º$dmX Ho$bm OmD$ eH$Vmo. na§Vw eãXm§Mr,

{deofV: {deofUm§Mr {ZdS> hr boIH$mMrMAgVo. boIH$mMr gä`Vm hr "{ZdS>H$'Agë`mMo AZoH$ CXmhaUm§dê$Z {XgyZ oVo. gmZoJwéOtÀ`m gm{hË`mbm, Zo_mSo> loð> _mZVmV. AgoAgob Va gmZo JwéOrÀ`m CXma A§V:H$aUmMmZo_mSo> `m§Zm ñne© Pmë`mMm nwamdm gmnS>V Zmhr.EH$sH$So> gmZo JwéOr, VwH$mam_ d dmaH$ar na§namVa XwgarH$So> ~o~§X ì`{º$dmX `m XmoZ Q>moH$m§_Ü o,Ë`m§Mm b§~H$ XwgarH$So>M OmD$Z AS>H$bm Amho.

Page 20: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

20 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

H$coŠQ>a : Am°c nanO _°Z H$s {cQ>cZonmo{c`Z H$s AmUIr H$mhr?&& AÜ`m` EH$moUVrg &&

cú_rH$m§V Xoe_wI

Vwåhr H$moUË`mhr Á oð> g{Md d Ë`mÀ`mdarc XOm©À`m Am`.E.Eg. A{YH$mè`mcm"Vw_À`m H$[aAa_Ycm gdmªV Mm§Jcm H$mcI§S> d nmopñQ>J Hw$R>cr? hm àíZ {dMmam. VmoA{YH$mar {H$Vrhr H$aS>m d {_V^mfr Agcm Var cJoM {daKiyZ ~mocVmo H$s Zmhr nmhm.Ë`mMo S>moio Aem doir cH$mHy$ cmJVmV Am{U _cm ImÌr Amho, e§ a Q> o$ A{YH$mar hoMgm§JVrc H$s, Ooìhm Amåhr H$coŠQ>a dm {Oëhm{YH$mar hmoVmo, Voìhm H$m_mMr _Om H$mhr Am¡ahmoVr. àË oH$ Am`.E.Eg.A{YH$mè`mcm H$coŠQ>a{en _hÎdmMr Am{U "cmB©\$ EZarqMJEŠgnr[aAÝg' dmQ>Vo. _r AH$mocm, gm§Jcr d gÜ`m H$moëhmnyacm AgVmZm _§Ìmc`mVrcA{YH$mar `m {OëømV H$coŠQ>a åhUyZ H$m_ H$aVmZmMr AmR>dU H$mT>m`Mo. AJXr amhË`m~§Jë`mMrhr. EH$ àH$maMm JmoS> _ZmV Ka H$ê$Z amhUmam "Zm°ñQ>opëO`m' Ë`m§Zm Ë`m§À`mH$coŠQ>arÀ`m {Xdgm§Mm dmQ>m`Mm.

AmO ñdmV§Í`moÎma H$mimV gmR> dfmªÀ`m AdYrZ§Vahr, àemgZmMr A oÚ _mZcr OmUmarñQ>rc \«o$_ J§OV Mmccr Var Am{U _mH}$Q> BH$m°Zm°_rÀ`m Zì`m eVH$mVhr {Oëhm{YH$mar hoOZ_mZgmgmR>r _hÎdmM§ nX Amho. {OëømVrc H$moUVmhr àíZ H$moUË`mhr {d^mJmMm Agmo,Ë`mgmR>r XmX, _moMm©, YaU§ d CnmofU H$am`M§ Vo H$coŠQ>a H$Moarg_moa Am{U {ZdoXZ Úm`M§Vo IwÔ H$coŠQ>am§ZmM, hm AmJ«h AgVmo. ho H$emM§ ÚmoVH$ Amho?

{\$crn dwS>ê$n `m {~«{Q>eH$mcrZ A{YH$mè`mZ§ n§Om~ amÁ`mV H$coŠQ>a åhUyZ H$m_ Ho$c§hmoV§. Ë`mZ§ EH$m nwñVH$mV 'Cold Hopping Collector', ZmdmM§ erf©H$ Agcoë`m àH$aUmVAg§ åhQ>c§ H$s, `Collector is an all-purpose man and a development officer.

There was hardly anything that the collector could not do.’ Ë`mM§ ho {ZarjU {~«{Q>eH$mimVrc H$coŠQ>am§gmR>r, {deofV: 1958 Vo 1909 m H$mimVrc H$coŠQ>am§À`m H$m_ Am{UA{YH$mamÀ`m g§X^m©Vc§ Amho, ho cjmV R>odmd§. Ë`m H$mir Ag§ åhQ>c§ Om`M§ H$s, H$coŠQ>ad {S>pñQ>ŠQ> _°{OñQ>oQ> ({Oëhm{YH$mar VWm {Oëhm X§S>m{YH$mar)À`m ê$nmZo {~«{Q>e gm_«mÁ`mZ§eoH$S>mo "N>moQ>o Zonmo{c`Z' V`ma H$ê$Z Ë`m§À`m_m\©$V `m {demc ^maV I§S>mda amÁ` Ho$c§!{\$crn dwS>ê$n `m coImV nwT>§ Ag§hr åhUVmo H$s, VËH$mcrZ {Oëhm{YH$mar ho H$m`m©c`rZH$m_H$mOmgmo~V Xm¡ao H$aVmV, JmdH$è`m§Mo àíZ d V§Q>o {_Q>dVmV, {OëømMo gd© àíZAä`mgVmV Am{U {dH$mgH$m_ohr H$aVmV. {\${cnZ§ H$coŠQ>am§M§ `Man of all purpose’ M§_hÎd AYmoao{IV H$aVmZm M¸$ EH$ Mma AmoitMr H${dVmM Ho$cr. Vr {H$Vr gmW© Amho nhm-

`In framing rules for primary schools,

~Ia : ^maVr`àemgZmMr

{Oëhm{YH$mar hm {OëhmàemgZmMm gdmªV _hÎdmMmåhUmdm Agm KQ>H$ Amho. `mnXmcm gw_mao XmoZeonojm OmñVdfmªMm B{Vhmg Amho. VoH«$_mH«$_mZo {dH${gV Pmco Amho.Ë`mMm à^md, _hÎd, O~m~Xmard àíZ hr {~«{Q>e coJgr Amho, VrñdmV§Í`moÎma H$mimV ~è`mMà_mUmV H$m`_ am{hcr. H$maUEdT>çm {dñVrU© XoemMm H$ma^maMmcdÊ`mgmR>r H$m`_ñdê$nràemgZì`dñWm hr Amdí`H$Amho, ho gdmªV àW_ gaXmad„^^mB© nQ>oc `m§Zr AmoiIcohmoVo. na§Vw àW_ `moOZm~Õ{Z`moOZmMm H$mcI§S>, {dH$mgàemgZ d 1991 nmgyZ ~mOmarAW©ì`dñWoÀ`m H$mcI§S>mV{VÀ`mV H$mcmZwê$n ~XcH$aÊ`mV EH$m _`m©XoncrH$S>o^maVmcm `e Amco Zmhr.

Page 21: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 21

On rural exploration,

My active mind shall seek and find,

Congenial occupation.’

dmMH$hmo, ñdmV§Í`moÎma ^maVmV {dH$mg àemgZmMo nd© gwê$Pmë`mda {dH$mg H$m_m§gmR>r {Oëhm n[afXm ñWmnZ Pmë`m d VoWodoJim A{YH$mar Amcm d {Oëhm{YH$mè`m§Mo {dH$mg àemgZmMo~aoM H$m_ H$_r Pmco. ñdmV§Í`nyd© H$mimVM "Ý`m{`H$ àemgZ'AcJ Pmco d H$YrH$mir H$coŠQ>a hm {S>pñQ>ŠQ> OO²hr hmoVm ho AmVmAmR>dyZ gm§Jmd§ cmJV§. na§Vw Ag§ Agc§ Var AmOhr, Aem VèhoZoPmcoë`m A{YH$mamÀ`m g§H$moMmZ§Vahr, H$coŠQ>anXmM§ _hÎd dJ[a_m H$_r Pmcocm Zmhr. CcQ> {Oëhm {Z`moOZ d {dH$mg_§S>imÀ`m {Z{_©Vr_wio {dH$mgH$m_mMo g§MmcZ d à~§YZ gXñ`g{Md åhUyZ nwÝhm {Oëhm{YH$mè`m§H$S>o _hmamï>mV (d BVaÌhr)Amco Amho, Ë`m_wio Ë`mMo _hÎd VgoM H$m`_ Amho.

`mMo H$maU H$m` Amho? qH$dm Agmdo? _hmamï>mV nmcH$_§ÌrnXm_wio cmoH$à{V{ZYr {OëømÀ`m {dH$mgmMr {Xem, JVr d pñWVrR>adV AgVmo. nU Varhr H$coŠQ>am§Mo _hÎd H$_r Pmcoco Zmhr. mMoH$maU _mÂ`m _Vo, ^co H$coŠQ>am§Mo A{YH$ma H$_r Pmco AgVrc,Vmo {~«{Q>e H$mimBVH$mM à~i, e{º$_mZ am{hcmhr Zgoc; nUcmoH$m§gmR>r Vmo AmOhr VodT>mM à~i d e{º$emcr Amho. H$maUemgZmMm Vmo {OëhmñVamdarc Moham Amho. gd© _hÎdmMr H$m_oCXm. {ZdS>UwH$m, Z¡g{J©H$ AmnÎmr, H|$Ðr` `moOZm, OZJUZm,H$m`Xm d gwì`dñWm Am{U {OëømVrc A{YH$mè`m§Mm Q>r_ crS>aqH$dm \$ñQ>© A_§J B¹$c åhUyZ Ë`mM§ _hÎd A~m{YV Amho.AmOÀ`m AÜ`m`mV Ë`mM§ H$m_, Ë`mMm àemgZ àUmcrVcm amoc`m§Mm AmnU doY KoUma AmhmoV.

H|$Ð ñVamda d amÁ` ñVamda {d{dY ImVr AmhoV. CXm. H¥$fr,{ejU, CÚmoJ, dZ, _hgyc BË`mXr... Ë`mMo àemgH$s` à_wI hod[að> Am`.E.Eg. A{YH$mar AgVmV. Ë`m§Zm g{Md åhQ>c§ OmV§.H|$ÐmV H°${~ZoQ> goH«o$Q>ar, _§{Ì_§S>i g{Md d amÁ`mV _w»` g{Md hmàemgZmMm gwàr_mo- gdmo©ƒ A{YH$mar AgVmo. Vmo _§{Ì_§S>imMmH°${~ZoQ>Mm g{Md d gd© g{Mdm§_Ü o g_Ýd` gmYUmam Á oð> dAZw dr A{YH$mar AgVmo. `mZ§VaMm ñVa åhUyZ AZoH$ amÁ`m§V{d^mJr` Am wº$ ho nX Amho, Ë`mMohr H$m_ {d^mJmVrcA{YH$mè`m§À`m g_Ýd`mMo d Q>r_ crS>aMo Amho. Ë`mZ§Va{OëhmñVa oVmo. qH$~hþZm ^maVr` àemgZmÀ`m {dH|${ÐVàemgZmMm {Oëhm hm gdmªV ImcMm d _hÎdmMm KQ>H$ Amho. Ë`m{OëømMm Q>r_ crS>a d AJ«ËdmMm _mZ hm {~«{Q>e H$mimnmgyZH$coŠQ>aH$S>o Amho. {~«{Q>e amOdQ>rV H|$Ðr` ñVamdarc ìhmB©gam° ,àm§VmMo JìhZ©a Am{U _J {OëømMo {Oëhm{YH$mar qH$dm H$coŠQ>aAer {ÌñVar` aMZm hmoVr. AR>amì`m eVH$mV ho nX {Z_m©U Pmco d`m àXrK© B{Vhmgm_wio Ë`mMo _hÎd Am{U AJ«JÊ`Ëd g_mOmg_moaKÅ>nUo H$moaco Joco Amho, Vo AmOhr H$m`_ Amho.

{~«{Q>e H$mcI§S> : {Za§Hw$e gÎmmYre H$coŠQ>a{Oëhm{YH$mar hm {Oëhm àemgZmMm gdmªV _hÎdmMm åhUmdm

Agm KQ>H$ Amho. m nXmcm gw_mao XmoZeonojm OmñV dfmªMm B{VhmgAmho. Vo H«$_mH«$_mZo {dH${gV Pmco Amho. Ë`mMm à^md, _hÎd,O~m~Xmar d àíZ hr {~«{Q>e coJgr Amho, Vr ñdmV§Í`moÎma H$mimV~è`mM à_mUmV H$m`_ am{hcr. H$maU EdT>çm {dñVrU© XoemMmH$ma^ma MmcdÊ`mgmR>r H$m`_ñdê$nr àemgZì`dñWm hrAmdí`H$ Amho, ho gdmªV àW_ gaXma d„^^mB© nQ>oc `m§ZrAmoiIco hmoVo. na§Vw àW_ `moOZm~Õ {Z`moOZmMm H$mcI§S>,{dH$mg àemgZ d 1991 nmgyZ ~mOmar AW©ì`dñWoÀ`mH$mcI§S>mV {VÀ`mV H$mcmZwê$n ~Xc H$aÊ`mV EH$m _`m©XoncrH$S>o^maVmcm `e Amco Zmhr. _mJrc EH$m AÜ`m`mV ^maVmV"àemgH$s` gwYma g{_VtZr' gwMdcoë`m {e\$maer ZñdrH$maë`m_wio Ano{jV ~Xc Pmcm Zmhr, hr H$Qw> nU gË`dñVwpñWVr _r Z_yX Ho$cr hmoVr, ho dmMH$m§Zm AmR>dV Agoc.

{~«{Q>em§Mm A§_c AOyZ ^maVmV nwaVm ngacm ZìhVm, Ë`mH$mimV 1772 _Ü o H$coŠQ>a ho nX àemgZmgmR>r {Z_m©U H$aÊ`mVAmco. m A{YH$mè`mMo VËH$mcrZ H$m_ _hgyc Jmoim H$aUo ho hmoVo._J nwT>o Ë`mÀ`m H$m_mV H«$_e: dmT> hmoV Jocr. 1787 nmgyZH$coŠQ>am§H$S>o X§S>m{YH$mè`mMo A{YH$ma Amco d Vo {OëømV\$m¡OXmar àH$aUo Mmcdy cmJco. WmoS>Š`mV Ë`m H$mhr H$coŠQ>am§H$S>o_hgyc àemgZm~amo~a {Oëhm d gÌ Ý`m`mYremMo nU A{YH$mahmoVo. 1793 gmcr cm°S>© H$m°Z©dm{cgZo H$coŠQ>amMo Ý`m{`H$ H$m_H$_r Ho$co d ñdV§Ì Ý`m{`H$ §ÌUm {Z_m©U Ho$cr.

1857 À`m n{hë`m ñdmV§Í` wÕmÀ`m H$mimn ªV H$coŠQ>am§À`mH$m_mMo Om°O© MoñZo `m§Zr "X B§{S> Z nm°{cQ>r' `m 1976 gmcràH$m{eV Pmcoë`m J«§WmV _m{_©H$nUo dU©Z H$aVmZm Ago åhQ>co Amho.

`The Collector (during this period before 1857) was the

fiscal representative of the government for receiving

various types of revenues. He was the government

treasurer in charge of local funds. As a magistrate, he was

responsible for the maintenance of law and order, the

Superintendence of the police and the management of the

jail.’

1921 gmcmnmgyZ {d{Y_§S>imÀ`m {ZdS>UwH$m hmoD$ cmJë`m dAZoH$ ImË`m§Mo A{YH$ma cmoH$à{V{ZYtH$S>o Joco. Vmoda H$coŠQ>a hm{OëømMm {Za§Hw$e amOm d gd}gdm© hmoVm. 1935 nmgyZ Ë`mcm_§{Ì_§S>imÀ`m hmVmImcr H$m_ H$aUo H«$_àmá Pmco d Ë`mÀ`mA{YH$mamda àW_M à^mdr A§Hw$e Amcm.

nU ñdmV§Í`moÎma H$mimVhr naŠ`m gÎmoÀ`m H$m_mnmgyZ ~XcyZamï>C^maUrgmR>r H$aÊ`mVhr H$coŠQ>a Zm_H$ g§ñWoZo H$m¡VwH$mñnXcd{MH$Vm XmIdV Amncm à^md H$m_ R>odcm, Ago åhQ>conm{hOo. Ë`mMo H$m_ H«$_e: ~XcV {dñV¥V à_mUmV ~hþAm`m_r(_ëQ>r S>m`_oÝeZc) hmoV Joco.

Page 22: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

22 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

AmOMm {Oëhm{YH$marAmO ñdV§Ì maVmV {Oëhm{YH$mar hm maVr` àemgZ godoVcm

(Am`.E.Eg) Cng{Md XOm©Mm A{YH$mar AgVmo d Vmo O_rZ_hgyc g§{hVm 'Land Revenue Code' Imcr Zo_cm OmVmo. Ë`mcmH|$Ð d amÁ`mÀ`m AZoH$ H$m`Úm§ImcMo A{YH$ma ~hmc Ho$cocoAgVmV. {~«{Q>eH$mcrZ H$coŠQ>a ho ñdV:cm gm_«mÁ`mMoAZ{^{fº$ amOo g_Om`Mo, nU ñdV§Ì ^maVmV Vo "OZgodH$'AmhoV d cmoH$H$ë`mU hohr H$m_ _hgyc d X§S>m{YH$maràemgZm~amo~aMo Ë`mMo _hÎdmMo H$m_ ~Zco Amho. {ejUmMmdmT>Vm àgma d AmajUm_wio _mJrc XmoZ XeH$m§V ^maVr`àemgZmMm Moham hm A{YH$ ~hþ{OZgr Pmcm Amho d AmOda Ood§{MV d Xwc©{jV hmoVo, Vo Mm§Jë`m à_mUmV àemgZmV oV AmhoV.Ë`m§À`mOdi CËgmh, J[a~rVyZ da Amë`m_wio gm_mÝ` OZm§~ÔcAmñWm, H$idim d Ë`m§À`m àíZm§Mr OmU Amho. Ë`m_wio{Oëhm{YH$mè`mÀ`m amoc_Ü o d A§_c~OmdUr à{H«$ o_Ü o doJmZo\$aH$ nS>V Mmccm Amho.

nU ñdmV§Í`moÎma H$mimV Ë`mÀ`m A{YH$mamMm g§H$moMhr _moR>çmà_mUmV Pmcm hr dñVwpñWVr Amho. Vmo AmOhr {Oëhm X§S>m{YH$marOê$a Amho, nU KQ>ZoÀ`m H$c_ 50 à_mUo Á w{S>{eAar hrEpŠPŠ w{Q>ìhnmgyZ AcJ H$aÊ`mV Amcr, Ë`m_wio H$coŠQ>am§À`mX§S>m{YH$mar A{YH$mamda _moR>r _`m©Xm Amcr. Ë`m§Mo A{YH$ma H$_rH$aUmam Xwgam KQ>H$ åhUOo amOH$s` njm§À`m g§» oV Pmcocr dmT>d Ë`m§Mr cmoH$m{^_wI hmoÊ`mMr ñnYm©. Ë`m_wio emgZ dZmJ[aH$m_Ycm Vo EH$ Xwdm Pmco d Ë`m_wio H$coŠQ>am§À`m{e\$maer{dZmhr AZoH$ _hÎdmMo {ZU© hmoD$ cmJco.cmoH$emhr_Ü o ho An[ahm © d H«$_àmá Amho, nU Ë`m_wioH$coŠQ>am§À`m {Za§Hw$eVocm Amim ~gcm EdT>o _mÌ Iao!

ñdmV§Í`moÎma H$mimV ^maVmnwT>o {dH$mg ho à_wI Ü o hmoVo,Ë`mgmR>r AZoH$ Vm§{ÌH$ {d^mJ {Z_m©U Pmco. CXm. H¥$fr, H$m_Jma,ghH$ma, nmQ>~§Ymao BË`mXr. VoWrc {d^mJà_wI ho Vm§{ÌH$A{YH$mar AgyZ Vo ñdV§ÌnUo H$m_ H$ê$ cmJco. `m_wiohrH$coŠQ>am§À`m A{YH$mam§Mm g§H$moM Pmcm, nU gdmªV _moR>m g§H$moMhm n§Mm`Vr amO g§ñWoÀ`m {ÌñVar` §ÌUo_wio Pmcm.

VgoM H$coŠQ>am§darc H$m_mMm dmT>Vm ~moOm, H$m`Xm dgwì`dñWo~m~VMo dma§dma CX² dUmao àíZ, _moR>o {Oëho, nmo{cg dVm§{ÌH$ {d^mJm~amo~aÀ`m g_Ýd`mMm A^md d OZVoer Zmi H$_rà_mUmV OmoS>cocr AgUo `m gmè`mMr n[aUVr An[ahm ©nUo{Oëhm{YH$mè`m§À`m _`m©{XV hmoUmè`m A{YH$mam§V Pmcr. Varhr Vmogd©g_mdoeH$ ñdê$nmMo d g_Ýd`mMo H$m_ H$aUmam emgZmMm{OëhmñVamdarc A{YH$mar Amho, ho Ë`mMo _hÎd AmOhr _moR>çmà_mUmV H$m`_ Amho.

H$coŠQ>aÀ`m Am_À`m O_mÝ`mVrc y{_Ho$~ÔcMr hr XmoZ_m{_©H$ {ZarjUo _r Q>rHo${dZm àñVwV H$aVmo.

`The position of the Collector has remained a classic

example of unclassified, unconsolidated, diffused

responsibility that seem to be one of the marked features of

Indian administrative system.’ (Dwarakadas: `Role of

Higher Civil Services in India.’)

`He (Collector) was in earliest days and is now

somewhat in theory or in most nostalgic yearning more or

less responsible for everything done by the government

within his geographical area.’ (Dean Apple by)

AmVm AmnU H$coŠQ>am§Mr _hÎdmMr H$m_o nmhÿ `m.

{Oëhm{YH$mar Am{U _hgyc àemgZ_cm AmOhr AmR>dV§, _r àm§Vm{YH$mar AgVmZm _mPo n{hco

{Oëhm{YH$mar am_mZ§X {Vdmar (AmVm godm{Zd¥Îm) hmoVo. Vo EH$mH$m ©H«$_mV _hgyc ImË`m~Ôc, H$coŠQ>am§À`m H$m_m~Ôc \$ma_m{_©H$ ~mocco hmoVo. "O¡go H°$ŠQ>g Ho$ \y$c Zhr hmoVo, d¡go _hgycImVo _o hm¡gcm A\$OmB© Zhr hmoVr. Š`m| {H$ _hgyc dgyc ImVm h¡Am¡a o CgH$s {Oå_oXmar h¡.' H$coŠQ>a hm {OëømÀ`m VcmR>r-VhgrcXma AmXr _hgyc A{YH$mè`m§Mm d EHy$UM _hgycàemgZmMm à_wI _hgyc A{YH$mar AgVmo. O{_ZrMo A{^coIR>odUo d gmam dgyc H$aUo ho Ë`mMo _yc yV H$m_ Amho. Vo AË §V_hÎdmMo ~o{gH$ ñdê$nmMo H$m_ Amho. AmOhr ^maVmV 70 Q> o$cmoH$ eoVH$ar AmhoV, Ë`m§À`mgmR>r "O_rZ Ord H$s àmU' Amho.`ÀM`mdV O{_ZrMo aoH$m°S>© AÚ`mdV d AMyH$ R>odUo hr _hgycImË`mMr O~m~Xmar Amho. Ë`m_wio {Oëhm{YH$mè`mÀ`m `m _yc yVH$m_mV dm A{YH$mamV H$mhr ~Xc Pmcm Zmhr. Ë`mMm d WoQ>VcmR>çmn ªV gdmªMm Omo é~m~ d _mZ Amho Vmo _hgyc àemgZm_wioAmho. eoVgmam, AH¥$fr H$a, {ejU- amoOJma h_r H$a, H$a_UyH$H$a, BVa ImË`m§Mr aoìhoÝ y [aH$ìhar g{Q>©{\$Ho$Q>À`m AmYmao dgwcrH$aUo `mÛmao ^ard _hgyc emgZmcm {Xcm OmVmo. {Oëhm{YH$mar hmCËnmXZewëH$ {d^mJmMmhr {Z §ÌU A{YH$mar Amho d emgZmÀ`m_hgwcmMm Vmo EH$ à_wI òmoV Amho.

Z¡g{J©H$ AmnÎmr CXm. nya, dmXi, yH§$n BË`mXt_Ü o _XV dnwZd©gZmMo H$m_ {Oëhm{YH$mè`m_m\©$V Ho$co OmVo. g§H$Q>àg§Jr Am_OZVoMo ÌmVo H$coŠQ>a d Ë`mMo ghH$marM AgVmV.

{d{dY {dH$mg H$m_m§gmR>r O_rZ g§nmXZ H$aUo hohr H$coŠQ>am§MoEH$ à_wI H$m_ Amho. YaUo, H$maImZo, añVo d AcrH$S>o "goP'àH$ënmgmR>r _moR>çm à_mUmda O_rZ g§nm{XV H$amdr cmJVo.Ë`m_Ü o àH$ënJ«ñVm§Mo nwZdg©Z hr _mZdr {hVg§~§YmMr O{Q>c dH$R>rU Jw§VmJw§VrMr à{H«$`m AgVo. Vr {OVŠ`m Mm§Jë`m nÕVrZoH$coŠQ>a {Z^mdVmo, {VVH$s Ë`mMr à{V_m C§MmdVo.

{OëhmX§S>m{YH$mar åhUyZ H$amd`mMr H$m_oH$coŠQ>aMo {OëhmX§S>m{YH$mar åhUyZ gdmªV _hÎdmMo H$m_

H$m`Xm d gwì`dñWm amIUo ho hmo . AmOÀ`m dmT>Ë`m g§Kf©,

Page 23: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 23

OmVr`dmX, Ym[_©H$ CÝ_mX, Am§XmocZo, _moÀ`m©À`m H$mimV hoA{YH$ _hÎdmMo H$m_ R>aVo.

2009 gmcr, {_aO ({O. gm§Jcr)À`m X§JcrMo nS>gmX åhUyZBMcH$a§Or ({Oëhm H$moëhmnya) oWo X§Jc Cgicr d{OëhmX§S>m{YH$mar åhUyZ _cm VoWo H$â y© cmdmdm cmJcm hmoVm.1992-93 Mo ~m~ar _erX nVZ d Z§VaMo _w§~B©Mo ~m±~ñ\$moQ>`m§À`m nmíd© y_rda Am¡a§Jm~mX-na^Urcm H$m`Xm gwì`dñWoMrn[apñWVr hmVmimdr cmJcr hmoVr. VgoM H$moëhmnwamV Omo{V~mXodñWmZMr dm{f©H$ `mÌm, OoWo XmoZ {Xdgm§V nmM cmI ^m{dH$O_VmV, gwairV nma nmS>Uo ho H$m`Xm d gwì`dñWoÀ`m Ñï>rZoAmìhmZmË_H$ H$m_ Amho.

X§S>m{YH$mar H$m_m_Ü o VrZ KQ>H$ oVmV, nmo{cg, Ý`m`nm{cH$md Ooc §ÌUm. {OëhmX§S>m{YH$mar åhUyZ d nmo{cg A°ŠQ>à_mUogwÕmH$coŠQ>aMo nmo{cg AYrjH$mgh {OëømÀ`m nmo{cg Xcmda{Z §ÌU AgVo. Vmo X§Jcàg§Jr KQ>ZmñWir Agoc Va Jmoir~mamMmAmXoe XoD$ eH$Vmo. VgoM nmo{cg ñQ>oeZcm oQ>r XoD$Z Ë`m§À`mH$m_mMr g_rjm H$ê$ eH$Vmo, nU AcrH$S>À`m H$mimV nmo{cgm§MoH$m_ àM§S> dmT>co AgyZ Vo VodT>oM Jw§VmJw§VrMo Pmco Amho. Ë`m_wioH$coŠQ>am§À`m {OëhmX§S>m{YH$mar` H$m_mMm g§~§Y H$m`Xm dgwì`dñWoncrH$S>o oV Zmhr. nwÝhm _moR>çm ehamV- CXm. _w§~B©, nwUo,Am¡a§Jm~mX, gmocmnya BË`mXr eham§V- nmo{cg Am wº$mc` AgyZVoWrc H$m`Xm d gwì`dñWoMr g§nyU© O~m~Xmar Am wº$m§da AmhoAm{U ho cmoU ngaV Amho. Ë`m_wio nmo{cg AYrjH$hr ñdV:cmñdV§Ì g_OV Ë`m§Mo AZwH$aU H$arV AmhoV. Ë`m_wio ì`dhmaV:H$coŠQ>am§Mo nmo{cgm§darc {Z §ÌU ~aoM H$_r Pmco Amho, nU hoZmJ[aH$m§gmR>r \$mago Bï> Zmhr, H$maU nmo{cgm§{déÕ XmX _mJm`Moì`mgnrR> ho {Oëhm{YH$mar AgVo, Amho. nU `m g§X^m©V nmo{cg{d^mJ A{c{IVnUo doJio dmJVmZm {XgVmo. Ë`mMm emgZmZoJm§ r`m©Zo {dMma H$aÊ`mMr IaoM JaO Amho.

{OëhmX§S>m{YH$mar hm Á w{S>{e`c _°{OñQ>oQ>hr Amho. nUKQ>ZoÀ`m 50 ì`m H$c_mà_mUo Á w{S>{eAar hr ñdV§Ì Pmcr Amho.AmO H$coŠQ>am§H$S>o X§S>m{YH$mar åhUyZ gr.Ama.nr.gr.À`mà{V~§YmË_H$ Cnm``moOZm H$aUo, em§VVm §J hmoD$ Z o åhUyZ H$c_144 cmdUo Ago H$mhr A{YH$ma Oê$a AmhoV, nU {~«{Q>e H$mimVOo gdªH$f A{YH$ma hmoVo, Vo AmVm Odinmg g§nco AmhoV. VarhrZmJ[aH$m§À`m _ZmV H$coŠQ>am§Mr S>r.E_. hr à{V_m AmOhr H$m`_Amho d ho nagoßeZ hr AmO H$coŠQ>am§Mr _moR>r eº$s Amho.doiàg§Jr ZmJ[aH$M Zìho Va cmoH$à{V{ZYrhr {Oëhm[YH$mè`m§H$S>o`m g§X^m©V oVmV, ho AZoH$Xm _r AZw dco Amho.

S>r.E_. åhUyZ H$coŠQ>aMo Ooc §ÌUodahr {Z §ÌU AgVo.{Oëhm H$mamJ¥h ho Ë`mÀ`m {Z §ÌUmImcr H$m_ H$aVo. Vmo doimodoirOoccm oQ> XoD$Z VoWrc H$ma^ma H$gm Mmccm Amho ho nmhÿ eH$Vmo,VgoM A§S>a S>m`cÀ`m Ho$gog cdH$a H$em _mJu cmJVrc hohrnmhÊ`mMr Ë`mMr O~m~Xmar Amho.

{Oëhm{YH$mar Am{U g_Ýd`^maVmMo Xwgao n§VàYmZ cmc~hmXwa emór `m§Zr Am°ŠQ>mo~a

1965 _Ü o EH$m ^mfUmV åhQ>co hmoVo...`The entire team in a district has to work with a sense of

dedication in the same manner as a soldier on the battle

field. The District Officer (i.e. Collector) should regard

himself in all humility as a commander who has to

organize this drive and achive the target which must be

clearly laid down.’

{Oëhm{YH$mè`mMo gdmªV _hÎdmMo H$m_ ho "\$ñQ>© A_§J B¹$c'åhUyZ {d{dY ImË`m§À`m A{YH$mè`m§À`m g_Ýd`mMo Amho. AmOhrhm amoc d A{YH$ma {Z{d©dmXnUo {Oëhm{YH$mè`mMm Amho._hmamï>mMo CXmhaU XoD$Z ~mocm`Mo Pmco Va {Oëhm{Z`moOZ d{dH$mg _§S>imMm Vmo gXñ` g{Md Amho. amÁ` gaH$ma {OëømÀ`m{dH$mgmgmR>r {ZYr Xadfu XoVo, Vmo gd© {d^mJm§gmR>r AgVmo, nUË`m§À`m gd© `moOZm§Zm àemgH$s` _§Owar XoÊ`mMo A{YH$ma{Oëhm{YH$mè`mg AgVmV. EHy$UM `mÛmao Ë`mMr "àm`_gr'AYmoao{IV hmoVo. EHy$UM {OëømÀ`m {Z`moOZ~Õ {dH$mgmMrO~m~Xmar emgZmZo H$coŠQ>amda Q>mH$cr Amho. Vmo {OëhmñVar`~±H$g©À`m H${_Q>rMmhr AÜ`j AgVmo d {OëømMm Ho«${S>Q> ßcmZ~ZdUo d emgH$s` àmYmÝ`mÀ`m d¡ {º$H$ cm^mÀ`m `moOZm§Mrcú`nyVu H$aUo hr Ë`mMrM A§{V_V: O~m~Xmar AgVo.

{Oëhm{YH$mar hm AmO{_Vrcm nÞmgnojm OmñV {OëhmñVar`

{Oëhm{YH$mar hm AmO{_Vrcm nÞmgnojm OmñV{OëhmñVar` g{_Ë`m§Mm AÜ`j Amho. gd©M{d^mJm§À`m `moOZm§Mm AmT>mdm KoUo, H$mhrYmoaUmË_H$ {ZU© KoUo ho Ë`mMo A{YH$ma AmhoV.Ë`m_wio g_Ýd`H$ (H$moAm°{S>©ZoQ>a) åhUyZ Ë`mMogd© A{YH$mè`m§_Yrc àmW{_H$Ëd- àm`_gr-{Z{d©dmX Amho.{Oëhm{YH$mè`mMm hm g_Ýd`H$mMm amoc _mÂ`m_Vo gdmªV _hÎdmMm Amho. H$coŠQ>aMo Oo ½c°_agdmªÀ`m _ZmV AgVo, Ë`mMo ho H$maU Amho.Am{U H$ënH$, AmD$Q> Am°\$ ~m°Šg {dMmaH$aUmam {Oëhm{YH$mar `mMm \$m`Xm KoD$Z{OëømÀ`m {dH$mgmcm ZdrZ {Xem d ^ard`moJXmZhr XoD$ eH$Vmo.

Page 24: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

24 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

g{_Ë`m§Mm AÜ`j Amho. gd©M {d^mJm§À`m `moOZm§Mm AmT>mdmKoUo, H$mhr YmoaUmË_H$ {ZU© KoUo ho Ë`mMo A{YH$ma AmhoV.Ë`m_wio g_Ýd`H$ (H$moAm°{S>©ZoQ>a) åhUyZ Ë`mMo gd©A{YH$mè`m§_Yrc àmW{_H$Ëd- àm`_gr- {Z{d©dmX Amho.

{Oëhm{YH$mè`mMm hm g_Ýd`H$mMm amoc _mÂ`m _Vo gdmªV_hÎdmMm Amho. H$coŠQ>aMo Oo ½c°_a gdmªÀ`m _ZmV AgVo, Ë`mMo hoH$maU Amho. Am{U H$ënH$, AmD$Q> Am°\$ ~m°Šg {dMma H$aUmam{Oëhm{YH$mar `mMm \$m`Xm KoD$Z {OëømÀ`m {dH$mgmcm ZdrZ{Xem d ^ard `moJXmZhr XoD$ eH$Vmo.

{Oëhm{YH$mar Am{U AmnÎmr ì`dñWmnZnwÊ`mV Mm\o$H$a ~§Yy§Zr a±S>Mm, Ë`mZo ßcoJÀ`m H$mimV AË`mMma

Ho$co åhUyZ dY Ho$cm, nU EH$mo{Ugmì`m eVH$mV gd©Ì ßcoJZoYw_mHy$i KmVcm hmoVm d H$coŠQ>a åhUyV VËH$mcrZ {~«{Q>eA{YH$mè`m§Mr Ë`mÀ`m ì`dñWmnZmMr O~m~Xmar hmoVr. VgoM _w§~B©àm§VmV Ama.~r.ñQ>odQ>© `m H$coŠQ>amZo ñdV:À`m hmVmZo cmoH$m§Mr^rVr H$_r ìhmdr åhUyZ H$m°cè`mÀ`m gmWr_Ü o _¥V Pmcoë`m§MràoVo ñdV:À`m hmVm§Zr nwacr hmoVr, Va _m{Q>©Z dwS> hm AmOmar_mUgmgmo~V ^moOV KoD$Z Ë`m§Mr ^rVr H$_r H$aV Agë`mMo Z_yXH$ê$Z R>odco Amho. gm`_Z ZmdmÀ`m H$coŠQ>aH$S>o EH$Xm EH$JmdH$ar Amcm d Ë`mZo Ë`mMm _wcJm dmKmZo JmdmV àdoe H$ê$ZAmoTy>Z Zocm Ag§ gm§{JVc§. Voìhm gm`_Z _hme` VmS>H$Z CR>co,~§XyH$ KoD$Z Ë`m Jmdr Joco d dmKmcm Ë`m§Zr Jmoir KmcyZ _mac§,Voìhm JmdH$è`m§Mm Ord ^m§S>çmV nS>cm.

hr gmar {~«{Q>eH$mcrZ CXmhaUo {Oëhm{YH$mè`mÀ`m AmnÎmrì`dñWmnH$ (H«$m`gog A°S>{_{ZñQ>oQ>a) `m g_Ýd`mBVŠ`mM_hÎdmÀ`m y{_Ho$Mr CXmhaUo AmhoV. AmOhr H$coŠQ>acm hr AmnÎmrì`dñWmnZmMr y{_H$m {Z^dmdr cmJVo. _mJrc XmoZ dfmªV ñdmB©ZâcyMr gmW _hmamï>mV gd©Ì Amcr, Voìhm H$coŠQ>a åhUyZ _cm Ë`mMmAmn{Îmì`dñWmnH$ åhUyZ gm_Zm H$amdm cmJcm, Ë`mgmR>r JVdfu_r Xhrh§S>rMo H$m ©H«$_ AmdmhZ H$ê$Z aÔ Ho$co, Va `m dfu gaH$marXdmImÝ`mV OmD$Z S>m°ŠQ>g©Zm H$m_mg cmdÊ`mMrhr doi Amcr hmoVr.ho H$aVmZm _r H$S>H$ {ZU© KoVco, Vo gdmªZr {dZmVH«$ma _mÝ` Ho$co.H$maU EH$M- H$coŠQ>a hm H«$m`{gg A°S>{_{ZñQ>oQ>a Amho d gdmªZm hoHo$di kmV Zmhr Va _mÝ`hr Amho.

{Oëhm àemgZmMr {dídmgmh©Vm, H$m ©j_Vm d à^mdrnUm hm{Oëhm{YH$mar d Ë`mMr Q>r_ AmnÎmrÀ`m doir H$go àemgZhmVmiVmV `mda Adc§~yZ AgVo Am{U Ë`m àemgH$s` §ÌUoMmEH$ KQ>H$ åhUyZ _r A{^_mZmZo ho {ZpíMV gm§Jy eHo$Z H$s,AmnÎmrÀ`m doir H$coŠQ>a d Ë`m§Mr Q>r_ hr Zoh_rM H$gmoQ>rcmCVacr Amho. AmnÎmrÀ`m doir hr Q>r_ amÌrMm {Xdg H$ê$Z H$m_H$aVo. 2005-2006 _Ü o H$moëhmnya d gm§Jcr {OëømV _hmnyaAmco hmoVo, Voìhm XmoÝhr {Oëøm§V {Oëhm{YH$mè`m§Zr AË §VH$m ©j_VoZo nya n[apñWVr hmVmicr hmoVr ho gd©lwV Amho.

nmUrQ>§MmB© ì`dñWmnZ hr _amR>dmS>m d {dX^m©_Ü o EH$ {ZË`hmVmimdr cmJJUmar AmnÎmr Amho. Vr ZrQ> hmVmicr Jocr VaCÐoH$ hmoVmV, nU ~hwVm§e {R>H$mUr Vr `mo½` arVrZo hmVmicr OmVo.

XmoZM CXmhaUm§Zr H$coŠQ>aÀ`m AmnÎmr ì`dñWmnH$mÀ`my{_H$Mm AmdmH$m d j_Vm {gÕ hmoVo. EH$ åhUOo OmVr` d

Ym{_©H$ X§JcrÀ`m doir ~o mZ Pmcocm O_md nm§J{dUo, AmJ,cyQ>_ma amoIUo, \$m`a {~«JoS> ~mocmdUo, em§VVm g{_VrMr ~¡R>H$KoD$Z em§VVm àñWm{nV H$aUo, AmXr H$m_m§Mr O~m~XmarH$coŠQ>aMrM AgVo. Xwgar AmnÎmr XwîH$miMr d Q>§MmB©Mr. VoìhmQ>§MmB©{ZdmaUmMr H$m_o H$mT>Uo, cmoH$m§Zm YmÝ` d amoOJma nwa{dUo,eoVgmam _m\$ H$aUo hr H$m_ohr AmnÎmr ì`dñWmnH$ åhUyZH$coŠQ>am§Zm nma nmS>mdr cmJVmV.

AmnÎmr ì`dñWmnZmV H$coŠQ>aMr H$gmoQ>r cmJV AgVo. `mdoiràg§Jr Ë`mcm H$Yr H$Yr {Z`_ d H$m ©nÕVr (ê$ëg A°S>àmo{gOacm) _waS> Kmcmdr cmJVo. H$maU doiM Ver AmUr~mUrMrAmcocr AgVo. Ë`mdoirhr H$mVS>r ~MmD$ YmoaU _hmJ nSy> eH$Vo.Q>r.EZ.MVwd}Xr `m§Zr Crisis Administration `m nwñVH$mVImcrcà_mUo `m g§X^m©V {Q>nUr Ho$cr Amho.

'Crisis administration is not fassilised in interpretation

of rules but a vibrant response to the dynamics of any

unforeseen contingency.consistentcy is not always a virtue

in crisis administration.'

Amo_°cr `m§Zmhr {Oëhm{YH$mè`mMm AmnÎmr ì`dñWmnZmMm hmamoc ñnï> H$aVmZm åhQ>c§ Amho. 'Crisis cannot be met by the

rule of thumb procedure which is ascribed to a routine-

ridden bureaucracy but call for and bring out the higher

qualities of leaderships resoureses.'

{Oëhm{YH$mar d {dH$mgH$m_oñdmV§Í`moÎma H$mimV n{hë`m VrZ XeH$m§V {Oëhm{YH$mè`m§Mo

{Oëhm àemgZmZo gdmªV _hÎdmMo Agcoco ñWmZ cjmV KoD$Z{dH$mg àemgZmMo H$m_ Ë`mcm XoÊ`mV Amco. OZH$ë`mUH$maramÁ`H$ma^mamV {ejU, Amamo½`, amoOJma Am{U Xm[aÚ« {ZdmaUmÀ`mH$m_m§Mo ZoV¥Ëd Ë`mÀ`mH$S>o Amco, nU _hmamï>mgh AZoH$ amÁ`m§VË`mgmR>r _w»` H$m ©H$mar A{YH$mè`m§Mo g_H$j nX {Z_m©U H$ê$ZË`mMr hr y{_H$m J«m_rU {dH$mg H$m ©H«$_m§À`m g§X^m©V _`m©{XVHo$cr Jocr. nU AmOhr AZoH$ amÁ`m§V, {Oëøm§V J«m_rU {dH$mg§ÌUm (S>rAmaS>rE)Mo MoAa_Z H$coŠQ>aM AmhoV d `m §ÌUoMo

à_wI H$m_ J«m_rU {dH$mgmMo Amho.AmOhr Xoe^a H$coŠQ>a hm {OëhmCÚmoJ H|$Ð, {OëhmñVar`

~±H$g© H$moAm°{S>©ZoeZ H${_Q>rMm AÜ`j Amho. `m ZmË`mZo{OëømÀ`m Am{W©H$ {dH$mgmMr Ë`mMr O~m~Xmar _hÎdmMr Amho._mJrc n[aÀN>oXmV H$coŠQ>aMo g_Ýd`H$mMo H$m_ Z_yX H$aVmZm{Oëhm-{Z`moOZ d {dH$mg _§S>imMm gXñ` g{Md åhUyZ

Page 25: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 25

{OëhmñVar` {dH$mg `moOZm§Mr A§_c~OmdUr H$ê$Z KoÊ`mMrË`m§Mr àmW{_H$ O~m~Xmar Amho, ho AYmoao{IV Ho$co Amho. {Oëhmn[afXoH$S>o J«m_rU {dH$mgmMo H$m_ Agco Var H¥$fr, ~m§YH$m_ dnmQ>~§Ymao `m§gma»`m {d^mJm§Mo Xwhoar ApñVËd Amho. ho {d^mJ ñQ>oQ>goŠQ>a d {Oëhm n[afXo_Ü o XmoÝhrH$S>o AmhoV. Ë`m_wio ñQ>oQ>goŠQ>aÀ`m ImË`mÀ`m {dH$mg H$m_m§Mo S>r.nr.S>r.gr. _m\©$VMo{Z §ÌU AmOhr H$coŠQ>aH$S>o Amho.

{Oëhm n[afX H$ma^mamV _hmamï>, npíM_ ~§Jmcgma»`m amÁ`mVH$coŠQ>am§Mm H$mhr amoc Zmhr, Va H$mhr amÁ`mV CXm. Am§Y«àXoe Vmo~è`mM à_mUmV AmhoV. {dH|${ÐV àemgZmÀ`m VÎdmZwgma_hmamï>mJV {dH$mgH$m_m§Mr H$coŠQ>am§nmgyZ \$maH$V Ho$cr, Vog¡Õm§{VH$ Ñï>rZo `mo½`M Amho, nU àË`jmV H$m` {MÌ {XgVo?

oWo _r Q>rHo${dZm XmoZ Aä`mgH«$_m§Mr {ZarjUo Zm§XdVmo,'Close observer of district administration seldom report

local people pleading for an increase in local responsibility

for local affairs. On the contrary, the bulk of opinion

favours the retention of strong collectorates as protection

against predatory incursions against the purse and power

of local affairs by local politicians'. (Richard Park)

Jmodm {dÚmnrR>mMo _mOr Hw$cJwê$ am{hcoco nr.Ama.Xw mfr hoÁ oð> gZXr A{YH$mar hmoVo. Ë`m§Mm J«m_rU àemgZ d {dH$mgmMmJmT>m Aä`mg Amho. Ë`m§Zr Ë`m§À`m `Rural Development

Administration in India’ `m J«§WmV EH$ _hÎdmMo _mJ©Xe©ZVÎd{Xco Amho Vo Ago Amho.

`The chief executive officer (of Zilla Parishad) would

be the co-ordinator, the area specialist and the captain of

the team of development officers at the district level. The

new (or now ?) collector would be the `eyes and ears’ of

government and if not `friend, philosopher and guide,’ at

least a `Collector’ and `Inspector’ and `omunsdman’ of the

panchayati raj institutions.’ (H§$gmVrc eãX _mPo.)_cm ñdV:cm Xw mftMo _V `mo½` dmQ>Vo. {Oëhmn[afXo_Ü o _rhr

_w»` H$m ©H$mar A{YH$mar åhUyZ H$m_ Ho$co Amho. nU AmOhr{Oëhm n[afX gXñ` Ë`m§À`mnojm H$coŠQ>am§H$S>o AnojoZo nmhVmV ho_cm OmUdcoco Amho. Xw mftZr hm H$coŠQ>am§Mm Omo Zdm amocH$pëncm Amho, Ë`mda emgZmZo IaoM {dMma H$ê$Z {ZU© KoUo mo½`R>aoc.

{Oëhm{YH$mè`m§Mr BVa _hÎdmMr H$m_o{Oëhm{YH$mè`m§À`m BVa H$m_m§Vrc _hÎdmMo {ZË` H$amdo

cmJUmao H$m_ åhUOo cmoH$g^m, {dYmZg^m d J«m_n§Mm`VrÀ`m{ZdS>UwH$m hmoV. AmO {ZdS>UyH$ Am`moJ EdT>m àmo-A°pŠQ>d AmhoH$s, {ZdS>UwH$rÀ`m doir H$coŠQ>am§Zm ~mH$sMr gmar H$m_o ~mOyggmê$Z {ZdS>UwH$sMo H$m_ Am`moJmÀ`m {ZX}emà_mUo H$amdo cmJVo.

Xwgao _hÎdmMo Xedm{f©H$ H$m_ åhUOo OZJUZm hmo . nwT>rc dfuw{ZH$ Am`S>|{Q>Q>r H$mS>m©Mo åhUOo AmYmaMo H$m_hr àmYmÝ`mZo

H$coŠQ>am§Zm H$amdo cmJUma Amho. Vmo {OëømMm amO{eï>mMmaA{YH$mar AgVmo. Ë`mÀ`mH$S>o {OëømVrc ZJanm{cH$m§À`màemgZmMr O~m~Xmarhr AgVo. VgoM Ë`mÀ`mH$S>o nwadR>m {d^mJ,amoOJma h_r `moOZm Am{U nwZd©gZmMo H$m_ AgVo. VgoM Ë`mcm{OëømV Xm¡ao H$amdo cmJVmV. _hmamï>mV 120 {Xdg Xm¡ao H$aUoAno{jV Amho. Ë`mÛmao Ë`mMr OZVoer Zmi OmoS>cr OmVo. OwÝ`mH$mir {~«{Q>e H$coŠQ>a IoS>oJmdr Q>oÝQ> (V§~y) cmdyZ _w $m_ H$am`Mo.(AmO {dlm_J¥hm_wio d dmhZm§_wio Ë`mMr JaO Cacr Zmhr.)Ë`m_wio Ë`m H$mir EH$ åhU àM{cV hmoVr. 'Tent is mighter than

pen.' H$coŠQ>am§Zr OZVoV {_gimdo d Ë`m§Mo àíZ g_OmdyZ ¿`mdoVhr Anojm `m Xm¡è`m_mJo AgVo. Ë`m_wio {Oëhm àemgZmg Ano{jVAgUmam _mZdr ñne© cm y eH$Vmo.

g_mamonAem ~hþAm`m_r H$m_mÀ`m ñdê$nm_wio {Oëhm àemgZmgmR>r

{Oëhm{YH$mè`mcm n`m© Zmhr, Vmo m AWm©Zo BZ{S>ñnopÝg~c Amho,nU `m_wio Ë`mÀ`mdarc H$m_mMm ~moOmhr àM§S> à_mUmV dmT>cmAmho. Ë`mÀ`m H$m_mcm _`m©Xm ZmhrV, nU Ë`m_wio Vmo gd©MH$m_m§Zm g_à_mUmV Ý`m` XoD$ eH$V Zmhr.

Vmo AmOhr ^maVr` àemgZ ì`dñWoMm gdmªV _hÎdmMm KQ>H$_mZcm OmVmo. H$m_mMm AdmOdr VmU AgyZhr ~è`mM à_mUmV Vmo_pëQ>Q>mpñH$J H$arV Amncr y{_H$m `eñdrnUo {Z^mdVmZm {XgVmo.

WmoS>Š`mV, H$coŠQ>anXmOdi EH$ Anyd© Agm doJionUm Amho.Ë`m_wio gd© Am`.E.Eg. Am°{\$gg©À`m H$[aAg©_Ycm gdmªVg_mYmZ XoUmam H$mcI§S> hm {Z{d©dmXnUo H$coŠQ>a{enMm AgVmo.H$maU Ë`mÀ`m w{ZH$-Anyd©-ñWmZm_wio Vmo {Oëhm àemgZmMmZoVm, H$m ©àoaH$ (_mo{Q>ìhoQ>a) d {dH$mgH$ (S>oìhcna) åhUyZ àmo-A°ŠQ>rìhnUo H$m_ H$ê$ eH$Vmo. Aer Ag§»` CXmhaUo XoVm oVrc.OwÝ`m H$mir Amo_°{cZr H$coŠQ>am§~Ôc Oo {chÿZ R>odco Amho, VoAmOhr gmW© dmQ>Vo. m AÜ`m`mMm g_mamon Ë`mÀ`m m {Q>ßnUrZo _rH$arV Amho.

`Collector sometimes, when over burdened with work,

grumbles that he has the life of a dog, but he knows that he

has the work of a man.’

(coIH$, Jocr 25 df} àemgH$s` godoV AgyZ, gÜ`m H$moëhmnyaMo{Oëhm{YH$mar AmhoV.)

cú_rH$m§V Xoe_wIS>r/2, lr{Zdmg JmS>©Z, Ho$XmaZmW _§{XamOdi,

_m°S>oc H$m°cZr, nwUo 411037.Email:[email protected]

Mob.: 9325297509

Page 26: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

26 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

Cgm_Ybo Jdo

"D$g Mm§Jbm dmT>dbm` hm! H$mb ~mOmambm AmOè`mbm {ZKmbmo hmoVmo Voìhm ~{KVbm.' am`dmS>çm_Yë`m {_ÌmÀ`m, A_¥VÀ`md{S>bm§Zm _r åhUmbmo. Q>ßß`mQ>ß`mV eoVr g|{Ð` H$am`Mr hm A_¥VMm {ZYm©a Amho. g|{Ð` eoVr nÕVr hr H$mimMr n{hbr JaO Amho, Agm_mPm {dídmg Agë`mZo Ë`mÀ`m eoVr~Ôb _bm gmh{OH$M CËgwH$Vm Amho. Zo_H$m A_¥V hOa ZgVmZm KaÀ`m§Zr eoVm_Ü o WmoS>§ H$m AgoZmgaH$mar (amgm`{ZH$) IV _mab§ hr Jmoï> Ë`mZ§ ñnï> H$am`À`m AmYr, JS>~S>rZ§ Ë`mMo dS>rb ~mobVmV, "ìh`, Am¢Xm nmUr ~a§ Jmdb§bmdm`bm. D$g~r H§$~aonaoÝV C§M Ambm`. amÌrM§ Om`bm bmJV§ hëbr amIUrbm.'

"hmB©V H$m` Jdo?'- _r"Va ìhmo. gm§OMr XþY§ H$mS>br, Oodb§ H$s bJoM eoVmVb§ _À`mU JmR>m`bm bmJV§ . añË`mÀ`m H$S>§Z§, AmOy~mOybm AgË`mVM Jìhÿ

(Jdo aoS>o). bmJbr Mmhÿb, Zm`Va ~°Q>ar Zm`Va \$Q>mH$S>r noQ>dbr H$s niË`mV. EH$ {Xdg H$m` {~ZamIUrM§ KamH$S>§ Pmonm` ZH$mo.gmd§VmÀ`m eoVmV EH$ amVrMr amIU èhm`br Va nwar nÅ>r gm\$ Ho$ë`mZr ~Km.'

"Pmon bmJVr H$m` _MmUmda?'"EH$X_ W§S>Jma! H$m` ~r KaM§ Q>oZeZ Agb§ Va \$mQ>onVa H$m` èhmV Zmhr. \$mQ>oM§ ~m|Sy>bm (H$mOy\$i) njr oË`mV. b¡ ^mar!

naVoH$mMr diI (AmdmO) doJir. EH$_oH$mbm ~mobrdË`mV, hþåå`m hþ_hþ_Vmo . Zdm JS>r {^Vmo n{hb§ AmR> {Xg. _r Zì`mZ§ JobmoVmo _yJ( wB©_yJ) amIm`bm, amVrMm ya- ya AmdmO Pmbm. Amg§b nmIê$ åhUyZ VgmM W§S>rM§ Kwg_Qy>Z Pmonbmo. \$mQ>M§ CRy>Z ~{KVb§,_mMmZmImbMr gJir nÅ>r ImdyZ gm\$ Ho$br ìhVr ~KmJdmZ§.'

"nm¡{U©_obm Mm§XÊ`mV oV ZmhrV Jìh§?'"OmñVr H$ê$Z H$_rM. AmbrM Va n`bm

Hw$nmH$S>Z§M \w$g\y$g H$ê$Z dmg KoUma, nm` dmOdyZMmhÿb ~KUma Am{U _JM AmV {eaUma.'

"H§w$nUmdê$Z?'"Va@@. EH$XmEH$Xm O§n H$gb§ _maV§ .

_mJë`m ~wYdmarM ImbÀ`m H$mOrÀ`m KmirH$S>Z§ EH$Q>§eoVmV da Kwgb§. _r hþgH$b§ åhQ>>ë`mda, Vma ìhVrH$_aoÀ`mda C§M, VoÀ`mdaZ§ AMwVr O§n KmVë`mZ. _bmdmQ>b§ Jobm Jìhÿ åhUyZ ~Km`bm Jobmo. H$mOrÀ`m T>m§H$sVnm` AS>Hy$Z nS>bm ìhVm. EH$ Ym|S>m KoD$Z hmH$bbmo Vab§JS>V nimb§. Vo H$m` hbJOuM§ OZmda? T>m§H$m nyamnoMbm. VdmnmgZ§ _mÌ H$m` {\$aH$m`bm Zmhr.'

eoVr g|{Ð` Agy Xo ZmhrVa amgm`{ZH$, D$g_moR>m hmoUmaM. Ë`mÀ`mda VmoS>UrnmgyZ, à{H«$ onmgyZ{dH«$sn ªV gJio gmonñH$ma nma nS>Uma. V`ma PmbobrgmIa Mhm, H$m°\$s, ga~V, {eam Am{U H$emH$embmdmnaVmo AmnU. gmIa ImVmZm AmnU H$aVmo H$m, hmeoVH$è`mÀ`m YS>nS>rMm gJim {dMma? {edm`O§JbVmoS> Pmë`m_wi§ ZmBbmOmZ§ Cgm_Ü o Kwgboë`m

wHo$ë`m Jì`m§Zm Ym|S>m _mê$Z hmH$bVm Var oV§, nUgmIa H$maImZXmarÀ`m Am`Ë`m Hw$aUm_Ü o MaUmè`mY§XodmB©H$ Jì`m§M§ H$m`?'

YZ§O` d¡Ú nmZJi

Page 27: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 27

{ZZmdr eoVH$ar

nmUr n§Mm`Vdmë`m,AmYw{ZH$ ^JraW {dbmgamdgmiw§IoM§ M[aÌ dmMV hmoVmo.O{_ZrMr _mbH$s Agmo dm Zgmo,eoVmda am~Umè`m àË oH$mMm h¸$nmÊ`mda Amho, Agm g_VoMm Zdm{dMma {dbmgamdm§Zr _m§S>bm.gd©gm_mÝ` eoVH$è`mM§ Am wî` VoOJbo. "g_Ý`m`r nmUr dmQ>nmMo'ho VÎd éOdÊ`mH$aVm `mOJÊ`m_Ybm H$UZ²H$U Ë`m§Zr {POdbm. eoVr_Yë`m nmUr àíZmbm hmV KmVbm Voìhmhr Vo amï>n{VnXH$ {dOoVo, `eñdr CÚmoOH$ hmoVo._{g©S>rO_YyZ {\$aUmao gwQ>m~wQ>mVbo gmho~.

Am{U EH$sH$S>o Am_Mo nm§Sy>... h§, Zmd Zmhr gm§Jm`M§. ho Am_Mo {_Ì gwà{gÕrbmgwÕm Km~aVmV. H$m? Va EoH$m-EH$ _w§~B©H$a {JaUrH$m_Jma H$m_mdê$Z CIS>bm OmVmo Am{U nmUr CVmamH$S>o Ka§Jimd§ Vgm AmngyH$ Jmd JmR>Vmo. OwÝ`m _mbH$mH$S>o

O_rZ I§S>mZo {_iV Zmhr åhQ>ë`mda _mi CVmamÀ`m, XJS>m§Zr ^aboë`m EH$ EH$amÀ`m O{_ZrÀ`m VwH$S>çmda Amnë`m ~MVrMr Am{UH$mT>boë`m H$Om©Mr n§wOr bmdVmo. dSm>amgmaIm H$ma^maUrÀ`m OmoS>rZo am~Vmo, XJS> \$moS>Vmo. AmOmar nS>boë`m ~m`H$moÀ`m Am°naoeZbm n¡goZgVmV. Hw$Ry>Zhr _XV {_iV Zmhr. _J AmUIr XJS> \$moSy>Z ZS> ^mJdVmo. Ë`mM XJS>m§_Ü o N>moQ>§ Ka ~m§YVmo. XJS> \$moS>bobr O_rZ AmVmQ>ß`mQ>ß`mZo ~gdbobr dmQ>Vo nU {VÀ`mV A{O~mV OmZ Zmhr, eoVmbm nmUr Zmhr. gaH$mar eoVVù`mM§ AZwXmZ {H$aH$moi H$maU§ XmIdyZZmH$mab§ OmV§. àË oH$ gaH$mar _XV AmV~Å>>çmMr R>aVo ho bjmV Amë`mda Vr _XVM ZH$mo åhUyZ "Vmo' H$mZmbm IS>m bmdVmo. {_ZVdmarZ§n§Mdrg én o VmgmZ§ EH$B§Mr nmUr {dH$V {_iV§. Vohr H$mhr Vmgm§M§M. g|{Ð` eoVrMr H$mg Yê$Z gmV-AmR> dfmª_Ü o Vmo Am{U d{hZreoVm_Yo Amnbm Km_ Am{U Aly {OadVmV. drg Jw§R>çm§_Ü o ^mOrnmë`mMr eoVr C^r H$aVmV. BW§ JdVmbm ^mbo \w$Q>V ZmhrV, {ZOr©dO{_Zrbm OrdZmMo H$m§§o \w$Q>VmV.

^mOrMr VmoS>Ur Pmbr. AmVm Ambr ~mOmanoR>o_Ybr {dH«$s. gwédmVrÀ`m ì`mnmar \$gdUwH$sZ§Va "Vmo' VamOy hmVr KoVmo. EH$XmoZdfmª_Ü o `eñdr ì`mnmar hmoVmo. CÎm_ _mb Agë`mZ§ {JèhmBH§$ AmnwbH$sZ§ Jmoim hmoVmV. `mVyZ Caboë`m H$maë`m§Mr "_yë`d¥ÕrMr'g§H$ënZmhr R>mD$H$ Zgbob§ ho OmoS>n§ bmoUMr Kmbr Am{U Mma n¡go {_idr. _wbrM§ b¾ WmQ>mV Ho$c§. øm gJù`m CnbãYr_Ü o Ë`mM§ nmUrì`dñWmnZ hr Iar gJio XadmOo CKS>Umar H$i Amho. BVH§$ Anwa§ nmUr Vo Ag§ H$mhr nwadyZ dmnaVmV H$s dê$Z O_rZ H$moaS>r dmQ>Vo. nUamonm§À`m _wimer _mÌ nmUr AgVo. Ajae… ~jrgnmÌ R>amd§ Ag§ ho "W|~ W|~ nmUr {OadU§.'

Ë`m§À`m `emMr H$hmUr EH$m VéU dmVm©hambm bw mdVo. H¥${fdmVmªZm gmOoer Aer Ë`mMr ~mV_r EH$ {Xdg ñWm{ZH$ dV©_mZnÌmVR>iH$ _Wù`m_Ü o PiH$Vo. "EH$m EH$am_Ü o mOrnmë`mÀ`m {nH$mÛmao {dH«$_r CËnÞ!' n[aUm_ñdê$n, Hw$VyhbmZ§ H$mhr bmoH$ oQ>rbm OmVmVAm{U EH$ {Xdg M¸$ nmQ>~§Ymao ImË`mMo bmoH$ eoVmbm oQ> XoVmV. "Vwåhr Mmoê$Z nmUr dmnab§ Am{U ~mJm`Vr nrH$ KoVb§ . Vwåhmbm X§S>^amdm bmJob,' Aer V§~r XoVmV. Amnë`m nmUrdmna nÕVrM§ H$m¡VwH$ hmoB©b Aer Anojm ~miJUmè`m "Ë`mbm' X§S>mMr a¸$_ EoHy$Z Y¸$mM~gVmo. ~S>çm eoVH$è`m§À`m Cgm_Ü o gmoS>bob§ Xhm-drg EM²nrÀ`m _moQ>marM§ Am{U øm S>m|Jar-_mJmg "Sr> PmoZ'_Yë`m H$maImZXmam§ZrbmQ>bob§ dmao_mn nmUr OUy Ë`mÀ`m S>moù`m§V O_m hmoV§.

Amnë`m eodQ>À`m AmOmam_Ü o ghOr eŠ` AgVmZm {dbmgamd gmiw§I|Zr öX`amoJmda nmM-ghm bmIm§Mm IM© ZmH$mabm. "AmOVw_Mr g_mOmbm JaO Amho' ho OdiMr H$m`H$Vu _§S>ir gmaIr gm§JV hmoVr. nU EH$m gd©gm_mÝ` eoVH$è`mÀ`m AmdmŠ`mV Agob EdT>mM IM©_mÂ`mhr AmOmanUm_Ü o H$amdm ho Amnb§ åhUU§ Ë`m§Zr eodQ>n ªV gmoS>b§ Zmhr. eoVH$è`m§gmR>rÀ`m bT>mB©_Ü o {dbmgamdm§Zr "hm¡VmËå`' nËH$ab§.

nmQ>~§Ymao ImË`mMm g§doXZmhrZ C_©Q>nUm ~{KVbm H$s Aer hm¡VmËå § dm`m Va Zmhr Zm Om`Mr Aer e§H$m ZH$iV _Zm_Ü o KaH$aVo. "Ë`m§Zm' _r åhQb§, "nmQ>rb Vw_À`m~Ôb {b{hVmo . Ë`m_Ü o nmQ>~§Ymao ImË`mMm Vmo AZw dgwÕm oB©b.' Vo åhUmbo, "{bhm nU _mP§Zmd ZH$m Kmby. _r Amnbm H$m_mVM ~am. CJrM gaH$mar bMm§S> ZH$mo _mJo.' Ë`m§Mr {dZ§Vr _mÝ` H$ê$Z _rhr Ë`m§M§ Zmd ¿`m`M§ Q>mib§ Amho.

YZ§O` d¡Úam`dmS>m, nmo.{dQ>o, Vm. AmOam, {O. H$moëhmnya

[email protected] Mob.: 9930075858

Page 28: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

28 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

gmoëS>r nmM gmc nøcoZM.Amg§M nc°íQ>a Mmcy hmoV§,Xwnmar _mco Z² ~oJmè`m§Z²co~rJøar V„\$ cmJo MmhmMrV§ _mc{H$Zrco ~moc²cm YmS>mMmhm Mma-nmM H$m_mdèho Amg§V§ Vo _mD$cr ~moc²cr H$m _OwarVMmhm nmÁ`mM§ V§ H$mhr R>ac§ Zhr.AmZ² cmJcr ~m± OmS>§-_moR>§ ~moë`mco._r V§ Ogm MmoÅ>m Pmcmo _m§JrgZ.~mhoa OmB©gZ Mmhm V§ nr AmcoË`m amoOr _r WwH$cm _ZmV _mømdèhoË`mM eoOr gmoëS>r Mmhm. hmVmV Wmnr Amho.AmZ² _r amoOrdèho C^m Amho... ^mD$Úm `mZ²co cmJrZ² V§...

0~mnmHy$Z ìh oZm H$m_. _m` VmÝ`mMrKa EIcr. Amåhr Mmèhr ^mD$, ~hrZ_moR>r. {VM§ cJZ H$aZ§ nS>c§.Ë`mZ§ Pmc§ H$O©. _J JmdmV ^mJoZm.VdmnmgyZ Amcmo d¡VmJdmS>rVaoc²doÀ`m ~moJ²ÚmOmo ². Am_À`mQ>nè`mImcyZ JQ>ma Jococr _moR>r.Am»»`m ehamM§ nmZr I`-I` H$m §dhmV Om o {VÀ`mVyZ. Ë`m dmgmZ§KmÝ`m _ar Joë`m ZmH$mÀ`m chmZnZr.AmVm gwdmg H$m` {Z XwJªY H$m`. gmaI§M.0nZ² nm` YwdyZ nmZr ß`md§ amoOAgm _moR>m ^mD$ Amho _mømdmcm.Ë`mZ§M V§ Ia§ nmogc§ Am_mcm.{eH$mS>çmMr~r JZ H$moerV Ho$cr VoZ§nZ Am_M§ Zhr Mmcc§ S>moH§$.Vmo gmoVm H$m_mco Om o H§$nZrV, VT>rË`mco OS> h_mcr H$m_§ H$aZo nS>V.åhUyZ _m` Voco Mm§Jc§-Mm§Jc§ Xo S>ã`mV.

_h|Ð nmQ>rcH$WmH$mì`

Page 29: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 29

Am§S>o-nmo m-{~`m Amg§ nm¡{ï>H${Vco dmQ>o Vo- V§ ^mD$ Am_co ^mdmZ²coemioV OmVm§Zm ~moJÚm Omo ²M JmR>oË`mÀ`m S>ã`mVc§ Am_À`m S>ã`mV Q>mHo$AmZ² Am_Mr VrI§-^mH$a Vmo Kr Om o H$m_mdèho!0_§J _r _møm-_mømM eoOmaÀ`m hQ>H$a _m_m~amo~aOm`mco cmJcm e|Q>tJ H$m_mdèho,Vdm V§ KZ ~r CMcm o Zm.~moQ>m§Z²c {N>Þr cmJo Amgmar VmoS>VmZm{R>ZJr CS>o Vr... Vdm _Om dmQ>o. hÿH$ d`VmZmZa_ Mma-AmUr AmgmarMo. nøco-nøco-[aJm {eH$cm, ~|S> Hw$R>o _maVm gcmn _YrAmgmar H$er ngmaVm... H$moÝhr {eH$mëS>§ Zhr H$mhr.~oJmar H$ê$Z {eH$cm. nwT>o hQ>H$a _m_mer dmOc§.åhUOo _Zmo_Z ZwgVm dmnar KoVmo åhUyZ. _§Jg\$m {_ñVarÀ`m J±J_Yr Kwgcm.. gmc^amVB©Q>-H$m_, nc°íQ>a, \w$qQ>Jm ^aë`m H$Yr nm`mImoXmB©Mo IÈ>o ~r Ko CŠË`mZ§... Amg§ H$aVm-H$aVme|Q>tJM KoVc§ gmoVmM§. J±J ~m§Ycr. AmVmAmnco Mma {R>H$mZr H$m_§ Mmcy Amho ehamV.Km_mMo n¡eo _m§JVmo AmnZ. R>amo oc _Yo hm ZhrHo$c§ H$moZ§ H$m _mW§ gQ>H$V§ Amnc§dmc§. _§J AmnZ_mcH$ nhmV Zmhr H$m B§OZoa... AerZ Vwøm Kar!`mÀ`mZ§ gm_Zodmcm V Q>aH$VmoM Amnë`mco Am{ZQ>aŠ`mco~r nmøOoM `m Y§ÚmV.0hm±, AmPyZ~r EH§$XarVM Amho Mmèhr ^mdm§M§ IQ>c§.EH$M aoeZH$mS>©, ~mam OZmB©M§ EH$-JÇ>m _VXmZ...._m`-~m~m Joco. _m§Këë`mgmcrM. Xhm-nmoVo cmJV§ AZmOIQ>ë`mco gmcmM§. Im`mco H$_r Zhr H$aVm Amny H$mhr.~{hZrMo XmoÝhr nmoa§ ~r Am_rM {eH$mS>co. _moR>m`mco cmJcm H$m_m§dèho. B©Z EImÚm {Xer V§ BMmaOmË`mco, Vwøm ~mnmZ§ Vwco AmOyZ MÈ>r Var Koc Amho H$m?0_§J ~m§Yc§ Zm Ka~r ~m§Yc§. VdT>§ PmonS>§ H$m nwao nS>o,nmoadmS>m dmT>cm Vgm a>oc-nQ>ar Omo ²Mm ncmQ>~m§Yr KoVcm. AmVm VrÝhr ~m`m Ë`m§Mr nmoèh§... gwZm^m§S>çmcm ^m§S>§ cmJV§M åhZm, Ë`mV Am_À`mIQ>ë`mV VrZ Z§~aMr dmømX² Amho OamH$.AmZ§ ho Zdr {nT>r cJoM V² _mø§-_mø§- Vwø§-Vwø§_m§Jo EH$ S>md V§ dmQ>UrM Pmcr hmoVr.

gJi§ AZmO, Xm`r-gm`r AcJ-AcJ Ho$c§ hmoV§ _moR>çmZ§.gmoVmÀ`m hmVyZ. Am_r H$m_mhÿZ oVm Zhr VdT>çmVAZmOnmgyZ gwB©cm|J Mma-Mma ^mJ H$ar Q>mH$cohmoVo Ë`mZ§. _moS> ImoH$cm Ë`mÀ`m _m`Mm EH$Xm...0g§Ü`mH$m`r Am_r VrÝhr ^mD$Amco Kar H$m_mhÿZ V§ KamV ho gÞmQ>m._mø cJZ ìh`mco gmc V§ Pmc§. _§J_rM ~moccmo ^mdmco, Vw_r Am_mco chmZmM§_moR>§ Ho$c§. Vgo Vw_Mohr _wc§ _moR>o Pmco EH$_oH$mB©À`mA§Jm-Im§Úmda... XmoZ-XmoZ, VrZ-VrZ _m`mË`m§Zm {_`më`m. Ë`m§M§ XwIZ§-IwnZ§, Jy-_yVH$mT>c§. nZ _møm nmoamZ§ V§ AmOyZXw{Z`m~r nmhcr Zhr. Vo Ë`mÀ`m _m`À`mnmoQ>mVM Amho. oZmè`m Ë`mZ§/{VZ§ Amg§H$moZ²V§ nmn Ho$c§ H$m Ë`m§À`m Oë_m-AmYrM_moR>r _m`, _Ycr _m ² Pmë`m eoOmaZr-nmOmaZr._mco V§ {h{X©H$M XmQy>Z Amcm.... gJir cS>-~m|~cPmcr. H$moJmQ> Pmcm nmoèh§-~m`m§Mm.0V§ Amgo Am_r AmZ²Ir EH§$Xa Pmco.Amao C § H$è`mco {H$Vco H$ï> nS>co._moS>çmco H$m` EH$ Kmd-XmoZ VwH$S>o.0_mhr ~r ~m`H$mo _mcoamVr H$mhr-_mhr gm§JVo.H$mZ ^aVo _møodmco.nZ R>amo c§ Amho EH$,V§ `m H$mZmZ§ EoH$md§.Z²§ `m H$mZmZ§ gmoS>md§,EoH$mdVM Zhr H$mhrVdm ~mo o Kmcr KoìdmXmoÝhr H$mZm§V.Oa {Q>H$mS>çmM§ AerZIQ>c§ EH§$XaV§ H$mhr MwH$c§ H$m_mødmc§?

- _h|Ð ^mñH$aamd nmQ>rc"{OOmB©' 20 E\$, JQ> H«$. 24, {Zd¥ÎmrZJa, OiJmd 425002.

Mob. : 9422772492

Page 30: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

30 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 201030 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010

Page 31: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a> 2010 / 31

Page 32: १६ ऑक्टोबर २०१० / १ - साधना साप्ताहिक

32 / gmYZm : 16 Am°ŠQ>mo~a 2010