Top Banner
اص چبپخبدؼ هؼ تب ؿتب ثخبسا گفتگ ثب ػلجبؿ د ػبساو وش- هاػتن خ همذه اوبىپ پش ثشاي ا گفتگ ؼن؛ ث اهبذم دوتش وبهص سگبس اػت وه ػلهجبؿ د هت لذي لض شوـ دخذا شػوبد ه سابػذـ تبص اگشن ونبػذؽ ثـ ثب خؼهتخه بس ثؼه ػبد هذا ت دب كفحػبت اع دسثبس ا ثذػتسدب ث. پغن تلو گشفتن گفتگ و اص اه ههشم گمهذس آ خزاة تبص ثبؿذ وبص ث همذهذاؿت ثبؿذ حب ؿوب سات دػ هن و وه ثهشايله ا ثهبس پهب گهضاسؽ هلبحج ا اصش ػشدث هدل ثخبساذـ ث و ا دس آى اص تدشثب ص ح چبح ـشؽ هذ گ.
12

از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

Apr 04, 2023

Download

Documents

Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

ثخبسا ب ؿت تب هؼؼد چبپخب اص

دجبؿ ػل ثب گ گفت

اػت گبس سصبه ووتش دذم اهب ثؼن؛ گ گفت اي ثشا پشپوبى ا همذه خاػتن ه -وشو ػبسا وه ػله

خؼهت ثب ثـبػذؽ ون ن اگش تبص ـبػذ سا هشػوبد دخذا وـش لضي لذهت دجبؿ ثؼهبس خه

ا اص و گ گفت گشفتن تلون پغ. ثبسد ثذػت ا دسثبس اعالػبت كفح ب د تاذ ه ػبد آمهذس گهشم هه

ون ه دػت سا ؿوب حبال ثبؿذ ذاؿت همذه ث بص و ثبؿذ تبص خزاة وه ثهبس الهي ثهشا گهضاسؽ پهب

.گذ ه ـشؽ چبح حص ب تدشث اص آى دس ا و ثـذ ثخبسا هدل ػشدثش اص ا هلبحج

Page 2: از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

***

اهي ث تخ ثب اذ ؿذ گبس سصبه حص اسد تدشث كست ث ؿوب دان ه و خب تب دس وه ثـهتش گزؿهت

چمهذس تحلالت اص ثشخسداس ؿوب ظش اص پشداختذ، ه وبس اي ث تدشث كست ث هب هؼشف هفك گبساى سصبه

داؿهت اػتؼذاد ثبذ و اػت اي اكل ؿشط ادثبت ش ب حص هبذ آب اػت؟ ضشس ؿذى گبس سصبه ثشا

ثبؿذ؟ ساگـب تاذ ه تب ث وبس اي في فشاگش ب

ن وؼ ؿد ه تدشثبت داسا سد ه داـگب ث و وؼ - دس وه حهص اسد هؼهتموب ا حشفه ؿهد هه

ه ػاى ث هي خد ؼتذ؛ الصم شد ظشم ث ثن و د اي هبى تضبد هي داؿت، خاذ هتفبت تدشثبت

دػت ال و ؿذم ثضسي خبادگ هحظ دس ا شثچ هثل. ؿذم حص اي اسد ػاللوذ اص پهش ههي پهب هدله

گبساى سصبه اص تشل لغفبهلل و ثد تشل هدل خذ خاذگبى اص پذسم ثد؛ وتبة هتـهشؽ ثشخؼهت . وهشد هه

اص هشا صبد ػالل اي. وشدم ؿشع «ب ثچ وبى» اص هي خاذى، هدل ث وشدن ؿشع ثچگ اص ن هب و ثد عجؼ

ؼهجت تبى خبگب ون ون ثبؿذ داؿت چض ه ث صبد ػالل خل لت ؿوب. ثشد كح پـت ث كح ػ اي

پذذ آى تلذ دػتبذسوبساى اص ى ث ثشد ه لزت اؼتذ ه تشي پـت و وؼ اص ؿد ه ػم چض آى ث

.ؿذ ه تجذل

دػت دثؼتبى چبسم اص اداؿت ؿتي ث هشا ام ػالل وشد كذق ن هي ث ساخغ هؼئل اي لغؼهبت گهبسؽ ثه

تح تـك هشا ثچگ ػالن دس ب ؿت اي ؿذى چبح گب. صدم ا ودوب سا ؿهلن وهشد ثهشا سا اداهه

ـؼهتن ه فمظ دگش و هشا ثشد تبخب ػش اي وشد ه تـذذ ثؼهن چهض وه ؿهد؛ چهبح خهب الجته

ثشم كح پـت ث هي و ؿذ ثبػث ؿق اي ثبالخش. وشدذ ه وـف هي دس چضب ن صهبى آى گبساى سصبه

.وشدم ؿشع ػخي هدل ثوي چبپخب ثؼذ كذس هؼؼد چبپخب دس خاى و ػاى ث گش غلظ وبس ثب

چگ؟ فشاگشفتذ ودب سا شاػتبس اكل ػبخت؟ شاػتبس ه ؿوب اص چگ ثدى هللح اي

Page 3: از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

اهي ػلت ث. جدم لبغ وبس اي ث هي چى وشد پذا اداه پـش اي صشا خت، - هن آى اص پهؾ وه تدشثهبت

ؿتي ثؼذ اعالػبت ثلؼذى وشدى خزة ث وشدم ؿشع ثؼتن وبس ث سا ام ػالل پـتىبس داؿتن، چضهب وه

.ثشد ه پؾ هشا

دسػهت آهب آهختن اـبى اص ؿذم ثضسي ثضسي آدهب پب دػت ال خا اص و داؿتن ن سا ؿبغ اي

.دادذ بد هي ث سا ؿتي

ثذ؟ ه تفبت چ شاػتبس تلحح هبى

ههتي تلهذ دس هو ثؼبس خبگب شوذام شاؾ پشداص ؼخ ب، و تلحح داسذ؛ هو خبگب شوذام -

... شاػهتبس، ؿهد ه «اػت» ثىذ سا «ثبؿذ ه» وذ ه فىش ثشخ االى اػت؛ هو وبس شاؾ هخلكب. داسذ

.اػت لشث اسج ث وبس شاػتبس اشاى دس اهب. اػت هوتش خبب ثشخ دس ؼذگ اص شاػتبس اهب

ثذ؟ ه چگ سا چبلؾ اي داسد؛ خد ؼذگبى شاػتبساى هبى دػا وـ

ؼهذ، و اي هگش ؼت، گ اي دب ودب چ - ثبؿهذ ؼهذ ثضسگتهشي . شاػهتبس شاػهتبس، ه

آى اگهش .اػهت ؿذ چبح خلذ د دس شاػتبسؽ ثب وگ هىبتجبت هثبل ثشا داؿتذ؛ شاػتبس دب ؼذگبى

اهي ث خد ثضسي ؼذگبى آهذذ و خد ث ثضسي ؼذگبى اي جدذ شاػتبساى تده سػهذذ هه

هب وـس دس اهب. ؿبختذ ه خة سا خد وبس ن شاػتبساى الجت. ثبؿذ داؿت شاػتبس ه ثبؼت ه و سػذ ه

ؼهجت ؼذ اص ثؾ حت ثبذ وذ ه شاػتبس و وؼ. اػت ؿذ ػم تؼبسف شاػتبس اج تلذ دلل ث

دس ن وبس اي الجت ؼتذ، صشهتػظ و ؼتذ هاخ شاػتبسا ثب اوى ؿوب اهب. ثبؿذ داؿت آگب هتي آى ث

ه ػم فش ث تجذل ؿوب ػوش اص پغ و صشا سذ، و دجبلؾ ث خذ آدهب و اػت اسخ ث وبس اشاى حلمه

وهي هثبل ثشا ثد؛ ثتش حشف اي اضبع گزؿت دس اهب. اػت هـخق تبى خبگب داسد خث هضد . ؿذ ه

ضؼت ا حشف خبگب ن هبد لحبػ ث ن اػت ثد ػششاػتبس «ػوؼ احوذ» آلب خهث . اػهت داؿهت

احوهذ » شاؾ ظش صش «ػبل دثش» ،«ؿؼبس خؼفش» ،«وذو ؿفؼ» هبذ ب آدم سا «پبسػ ػخي» هدوػ

Page 4: از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

ادبم وبسب اي دگش اوى اهب اػت، ثد ا وبس «وب تب كجب اص» وتبة ب. اذ وشد وبس «ػوؼ ووتهش هب ؿهد، وه

.ؿد ه ادبم

.ثگذ خوبلضاد آلب ثب خدتبى شاػتبس تدشث دسثبس وو

آثهبسؽ، ثب آؿب عشك اص چ ثدم؛ هشثط ا ثب ػبل ب ػبل و اي ػلت ث خوبلضاد دسثبس - چه بهه گهبس

هن وبسم وشد؛ وبس اي هؼئل هشا اهب بت آى و داؿتن ا ػبثم... حضس ب هاللبت ثؼذ آثبسؽ دسثبس هىبتج

دس ؼخ دهي ثد خوبلضاد خد ؼخ آب اص ى و هخد ؼخ ػ هبى اص و ثد اي هه ثهد داـهگب

ثب ثدذ صذ اـبى و صهب تب. وشدم ه دسػت احذ ؼخ ه ػدذم ه ن ثب سا اب ثد، ال چبح ن ؼخ

.وشدن ه سا وبس اي خدهبى ن آى اص پغ خدؽ

داهذ ه اكل ه شاػتبس وبس ثشا سا اي داؿتذ آؿب اـبى ادثبت ثب ؿوب دسالغ ثبهذ شاػهتبس وه ثه

ثبؿذ؟ داؿت آگب ؼذ ه آى دس و ػجى ؼذ آى ادثبت

.اػت وغس دلمب ثل، -

ؼتذ فى اكل ػش ه ث لبئل ن گبس سصبه دس ؿوب آب ثبصگشدن، گبس سصبه ثحث ث گش هشوغ وه

ه ث بص سصبهگبس و داسذ اػتمبد ب ؿد ه گبس سصبه ث تجذل فشاثگشد سا آب اػهتؼذاد لشحه اله

هبست ه ث تجذل تدشث ثشهجب اػلة ب تىه فشاگش اص پغ فشد ػالل ثشهجب و داسد ثغهس ؿهد؟ هه

ػالل؟ اػتؼذاد ب صذ ه سا ال حشف تىه گبس سصبه دس ؿوب ظش ث خالك

ثبذ ثخاذ ثخاذ و سؿتب ش ؿوب اػت؛ اخت وبس ش ث سد دس ػالل اػتؼذاد داؿتي ثبالخش - هضاه

گبس سصبه سذ ه داـگب ث و وؼب و آب و اي ث پبػخ اهب. ثبؿذ داؿت اػتؼذاد ػالل اص هب ؿهذ هه

.ؼت دگش ؿشط وذام چ اػت ؼج ؿذ ه گبس سصبه وذ ه وبس تدشث كست ث و افشاد توبم

Page 5: از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

تدشث ىبت گشفتذ لشاس وبس خشبى دس ثـتش و ب آدم گبس سصبه تبسخ عل دس و دذ ه ـبى تدشث ل

هبست ػ ث وذ حشوت هتى اص و اي تب ثد، تش ساحت ثشاـبى هتى فشاگش اهىبى آهختذ، وبس فشآذ دس سا

هثال. ؿذذ داـگب اػتبد ثؼذب اهب شفتذ؛ داـگب و ؼتذ وؼب هب گبساى سصبه هوتشي. تدشث هحوهذتم

.دگش ثؼبس بسؿبعش احؼبى ذات، هحود فشاهشص،

خهبف ػهجه ثتهان حتوب ثبذ آب ؿن؟ ؿبخت گبس سصبه ه ػاى ث تب ثگزسن ا هشحل چ اص ثبذ ثبثشاي

اػت؟ ـذ گبس سصبه ه ص كشف خجشغ ه ؿوب ظش ث آب ون؟ پذا سا خد

خهة وبس و ثشػذ خب ث فشد و اػت اي هن ؼت؛ هن اؽ گزاس بم. داسد هختلف ػغح وبس اي شحبل ث -

ثتذسح ن ثؼذ جبؿذ؟ گبس سصبه چشا ثؼذ خة هتي ه ثتاذ خجشگبس ه اگش. ثىذ خهبف ػهجه شوؼه

.وذ ه پذا سا خدؽ

وشدذ؟ پذا سا خد ػجه چگ ؿوب

.ثم ثشػذ اؽ گزاس بم دگش وشدم، وبس صبد فمظ هي ىشدم، پذا ػجى -

داذ؟ ه گبس سصبه سا خدتبى ؿوب آب

ػاى ث هشا بم ثدن هدجس ن هدل دسثبس. ؿوبب ثب اؽ گزاس اػن ون؛ ه وبس هي ام گفت وـ هي دان؛ و -

.وشدم وبس همذاس ه فمظ ذاسم، ادػب چ. ثؼن ػشدثش

Page 6: از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

اخهش ػهبل چذ دس ؿد، ه خاذ ؿت و وبسب ع ػلت ث ػبػ گبس سصبه خجشگبس حص دس هب

سصبه دس ػبػ ادثبت اكال ؿذذ؛ حص اي خزة ن ثباػتؼذاد ب ثچ دسخـذن الؼبد فق سؿهذ گهبس

دس اگشچ وشدن؛ افل اختوبػ گضاسؽ ت اختوبػ هؼبئل حص دس اهب. اػت وشد اهي دس ههب گزؿهت صهه

داسهن اگشن. ذاسن سا وؼ ثگن تان ه تمشجب االى اهب داؿتن؛ ه دسخ سپشتبطغ دس. ؼهتذ وهن خله

.ثشن ه ػش ث بصل ػغح دس و گفت ثبذ ن ادث گبس سصبه صه

دس. وشدى چبح هغلت ػبدگ ث ؿذى گبس سصبه ساحت اػت گشفتي ػبد هي ظش ث چض و اص ثؾ ن دللؾ

پبلهذ ثهب اوهى و دسحبل اػت؛ جد ساحت اي ث وشدى چبح وتبة گزؿت دس. اػت عس وي ن وتبة ػشك

تاذ و وي دللؾ آب اػت؟ وشد پذا خاػتبس حذ اي تب گزؿت ـشبت چشا. ؿذ ؼذ تاى ه تهبى ضاس

احوهذ بسؿهبعش، احؼبى خؿبم، هحود ػبت، هحود ػشدثشب هولىت اي دس صهب ه ثبؿذ؟ ؿهبهل حته

.پشداصذ ه وبس اي ث هتػغ ب آدم اوى گ اهب اذ؛ ثد پلاى ػجبع

اػت ؿذ ادبد سػب هذشت ػاى ثب داـگب دس ا سؿت اى آى التحلهالى فهبسؽ وه پذاسهذ هه وه ثهشا

حبل دس. ثشذ ػشدثش خبگب دس و داسذ تلغ وبف تدشث ثذى گب اذ ؿذ تشثت ػشدثش اص پهغ ؿهوب وه

اي صدذ؛ دػت ثخبسا ثؼذ ػوشلذ وله، هدالت اتـبس ث ـش چبح حص تدشث هختلف ـشبت دس وبس ب ػبل

ثذ؟ ه چگ سا هؼئل

ودبب گزؿت ػبل ػ اي عل دس ا و ثجن ون گب و اػت اي ؿبػن ه سا شوغ و ب سا اص ى -

و ؼتذ سثش ا الؼبػ خلك ب چش ه ثب ؿوب اى. اػت سفت ودب ث ودب اص اػت ثد . ذاسهذ ا تبسخچه

ن ؿبػش اػت، ون ؼ داػتبى ؿذ؛ ه ن غ داػتب اػت، ون ثشاـبى گبس سصبه ثذ ه ثؼذ . ؿهذ هه

84 آى ثشا كفح 844 ضده ب، سصبه دس استجبع ؿجى داؿتي خبعش ث كفح 84 وذ ه چبح وتبة ه ثؼذ

گزاسذ ه ـؼت دگش خب آسذ دسه به ظ آدب وذ، ه هلبحج ادب. ؼذ ه مذ كفح دس خالكه

ى تدشث تشدذ ثذى. وبذ ب ثوبذ اب دان و ل ؼت؛ چضب خل آة ػغح س و ؼتن صهب ه

هه ،«دوتهش » هثل ػبي؛ دگش هثل اذ ؿذ هجتزل ػبكش اي و اوى اهب اػت؛ ػشدثش ثشا اكل ػبكش اص

چهذ ب ػاله، گفتذ ه سا دخذا لض صهب ه وة، صسي دوتش: گفتذ ه وة صسي ث هولىت اي دس صهب

هجتهزل ػب ؿذ هبل دػت ػبي اي و اوى اهب فشصافش، الضهبى ثذغ خول اص جدذ اػتبد ثـتش فش

.ؼتذ ساح ػى

Page 7: از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

احؼبع دساى اي دس گب چ هي و ثگذ ثتاذ ن ثم تب گن ه ادب هي ثبثشاي فمهظ ىهشدم ػهشدثش

سا خدم حص دس ال دسخ ب ؿخلت ؼذگبى اص ػذ ه اػتوبد و اػت اي ثبؿن وشد ؿبذ و وبس تب

.ون ه هب و ؼت ػشدثش اب اهب وشدم؛ خلت

چؼت؟ ػشدثش ؿوب ظش اص

گزاسهذ هؼبئل ثشخ اػت هوىي. اػت ػبص خشبى. اػت خالق وبس ه اػت، تش خذ وبس خل ػشدثش - وه

تهاى و ن هتبػفب. ؼت ػشدثش اػبػب ؿد ه هب ـشبت دس االى و ن وبس اي اهب ثىذ خذ وبس ب آدم

.گفت چض چىغ ث

وشدهذ؛ خوهغ دسهن سا گش اي ؿوب اػت گش ه فؼبلت هحلل و دسهآسذ ا ـش االى ؿوب وهبس چه

ثبؿذ؟ ػشدثش و ثىذ ثبذ وبس چ داذ و ػشدثش سا خد و وذ و

لهت تاؼهتن ه ثد ثتش حبلن "وله" دساى دس هي. اػت خالق وبس ه ػشدثش ثجذ - ثگهزاسم؛ ثـهتش

ووتهش االى. ثهد هحتا تلذ ثد، گضاسؽ ثد؛ خالق صذ وبس هدل اص و ؼجت وبى ث ثد هبب هدل ؿهذ

تشخو الجت اػت، ؿذ تشخو و االى هدالت. ىجبس دهب ؿذ ىجبس هب اص هدل وشد ػد ام ثوبس هي چى

اهي وهشدن هب و هتفبت وبس. ثذ ه سا ثبثت هجبحث ػبكش ب سصبه اج دس ؿوب اهب اػت، خث چض خل

وهشد وهبس هولىهت اي دس ػبل فتبد و لغف حؼي هحوذ آلب هثبل ثشا. شفتن ساح ب آدم دجبل ث هب و ثد

دس ثبالخش ىشد هافمت هلبحج ثشا ل ػشاغؾ، سفتن ػبلگ فتبد دس هي. ثد ـذ چبح خب اؽ ػىغ حت

هلبحج الي ثبالخش و وشدم اكشاس آمذس ىشدم، لؾ ػبل پح ؼ... ؿذم هفك ػبلگ پح فتبد اؽ صهذگ

.ؿذ چبح ا ػىغ ثبس خؼتي ثشا داد ادبم وله هدل ثب سا

Page 8: از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

اص به و ثد ػبل 04 حذالل. اػت هشد وشدذ ه فىش و وشدن، چبح سا اؽ هلبحج لت ثبلث ؿذ ػشاة ب

آدم ثب گ گفت دس تخلق هب ظگ تب ؼ. ثم ب هغلك خبلم خالل ب. جد ػوب ـشبت دس ا اص دس هب

.اػت هلبحج غشلبثل ػخت دػتشع،

وذ؟ خلت سا هبثغ اي اػتوبد تاؼتذ عس چ

عهشف اص توهبع ثهبس هه ثب لت تاذ ه. وـذ ن صحوت ثشاؾ ثبذ وشد، ثبذ خة وبس اگش و داؿتن اػتمبد -

هتػهظ صش هتػظ ب آدم الست دس و اػت ثذ. ثشذ دگش وغ ػشاؽ ث ؿذ ه سد ؿذ هلبحج

دذ ه ؿوب ث د ػ دس سا وبهلـبى اعالػبت ثلى وذ ه هلبحج ؿوب ثب تب ؼتذ تش آهبد گ گفت ثشا

پهح ب چبس ػبل هذت اي دس وـذ عل ػبل پح دلمب لغف آلب ثب هلبحج اهب. فشػتذ ه ن سا ؿبى ػىغ

.هلبحج پب ثـذ ثبذ و ؿذ هتمبػذ ثبالخش تب اؽ، دذى سفتن ه ثبس

ؿذ؟ و ساض هلبحج ث چشا

وهبس . اػت فشػ هؼبئل دگش اؽ ثبل وشد وبس فمظ ثبذ گفتذ ه و ثدذ ؼل ث هتؼلك اب ذاؿت؛ اػتمبد -

.ؿد ه داس و اػت

دس اػتبذاسد ه سػبت ثب ن وذ خلت سا هبثغ اػتوبد خد خبف سؽ ثب تاؼتذ ن ؿوب دجبؿ آلب خت

خهد خبف ػجه ؿوب هدالت و ؿذ هخت ػلش د اي ظشتبى ث آب وشدذ؛ حبكل سا هخبعت اػتوبد خد هدالت

وذ؟ پذا سا

تحمك ث تاذ و ىذ وبس ا صه دس شوؼ تب. اػت وبس فمظ هن ثگن؛ گ اي ثجذ - ضدهه هب آل اهذ

دسثبس به ظ اي هثال. ؿذ هذاى اسد ثؼذ داؿت ظش شوبس اذاف ب آل اذ آى ث وبس ؿشع دس ثبذ الجت. ؿد

ساد ػط چى پشداخت، و ا ث وؼ ػبل پدب تب آسدن دسو چض اؽ دسثبس هب اگش اػت «فشصاد هؼؼد»

Page 9: از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

چهى آسهن؛ ه دػت ث ػخت ث سا ب آدم اي دسثبس هغبلت اي اط اط هب و حبل دس ؛«ه هدتج» ب. جد

.پزشن ه ن سا اؽ ػخت اػت هتفبت هب سىشد اهب. داسذ هضغ هؼوال ثضذ حشف ثبذ و آب

. ثبؿن داؿت ن ثـتش فشؽ ثضن هدل س سا خدبل چش ه ػىغ تان ه اگشچ هثهبل ثهشا لته

وؼهت؟ اي و پشػذذ ه داـگب خل ب فشؽ وتبة دسكذ د دسآسدن سا «صاد كؼت وبى» به ظ

اشاى ـش چبپخب ثضسگتشي گزاس ثبى وشد چبح فشاىلي هػؼ دس وتبة ػاى ضاس ػ ا و كست دس ثهد

.اػت

همبههت الهؾ . ؿهذ هؼشف خبهؼ ث ؿىل ثتشي دس ؿبػبذ ثبذ ب آدم اي و اػت ثد اي هب اذ ؼ

.وذ ه ػالل اثشاص آذ ه االى اهب. خاذذ و خشذذ، و ؿذ ه

وذ؟ ه سض ثشبه آب ث پبػخگ ثشا گش ذف سا خد هخبعت چگ ؿوب

اػهت و هدل اي و گذ ه هب مذب دس حبل ػي دس. ؼتذ ػض فش ضاس48 هب ثن فغ كفح دس اهلل -

هش اص ثهؾ ثخهبسا هدل و دن پبػخ و ذاسم اػتمبد هي الجت ذاسد استجبع خذذ ادثبت ثب هدله ههذػ

ػلي او، اهجشت لف، شخب بى، پتش. اػت وشد چبح هذسى ادثبت ث ساخغ هغبلج همبالت هذسؼن اص وه

داد اختلهبف ؿوبس ه گب كفح چبسكذ شوذام ث ؼتذ؛ هذسى ادثبت ب ؿخلت . اػهت ؿهذ لته

ص ىشدذ؛ وبس چي هي ثشا اتبلب دس: گفت فشػتبدن خدؽ ثشا سا او اهجشت ؿوبس خهت . داسم سا اؽ بهه

ساهح ب ؿ ثب هغبثك وبس اي هت وشدن؛ هغشح سا خبى ثشتش ؼذگبى پظذگبى هب ثد؛ خذ وبس جهد

ل اػت؛ ثد او ب ػلي ث هي ؿخل ػالئك ن آى اص ثخـ. ثبؿذ هبذگبس و ثد هت ادبد ذف ثلى اػت؛

ثتاهذ آى خاذى ثب شوغ و ثد هحتا آثبسؿبى اص ا و ب آدم اي اص سؿ تلش دادى دػت ث ذف

.ؿبػذ ه سا ا و ثگذ

وهبس دس چمهذس ثخبسا ب ؿت ثشگضاس هثبل ثشا داذ؟ ه ضشس ـش وبس ثشا سا خبج ب فؼبلت ؿوب آب هدله

داذ؟ ه خبگب چ داسا گبس سصبه دس سا گشدوب ـؼت ثشگضاس اػبػب اػت ثد هثش

Page 10: از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

خب وي. اػت ثد دفتش ث هب فؼبلت البت غبلت ذاسن هدل ثشا دفتش و هب. اػت هن خل خت - ؿهوب وه

ثخبسا ب ؿت اي. اػت هي خب ػبػبت ثبل اػت هدل دفتش ؿت ن ـت تب كجح پح اص آهذذ االى وه ثه

هالهب ؿهت اص. گشد دسثشه ن سا ػؼ عف اػت هدل هخبعجبى ثب آؿب صه ع ه سػذ، تب د كذ

تهب خهشم وهبى اص. آسهت بب تب ػشث اثي اص. پشتمبل هؼبكش ؿبػش طدغ تب ؿذ ثشگضاس آى دس هـش فشذى

. گهشفتن هب سا ؿذ توبم اشاى بم ث خبى دس و ب ؿت اي اص ثؼبس. غش ؿپي هتؼبست. وح طاى الذ

هشاػن اگلغ طاپي ، فشاؼ هثل وـسب هالد ػبل آى توبم ؿپي، تلذ ػبل دؼتوي دس هثبل ثشا هب

ػبلشص دؼتوي ض اشاى و ؿتذ الولل ثي ـشبت دس گزاؿتن ؿپي ؿت ن هب ثؼذ وشدذ؛ ثشگضاس ا ثشا سا

دسآسدهن كفح چبسكذ وشدن ثشگضاس ؿت ه هب آست بب تلذ ػبل كذهي دس ب. وشد ثشگضاس سا ؿپي هالد

.فلؼف هتشخوبى تشي ؿذ ؿبخت ثتشي وىبس ثب الجت

كهست اي ث و ادث حبدث چ ،65 ب ػبل دس گت اؼتت ب ؿت اص پغ خان چ ثخان چ ثبالخش

وهبس اهي ههي ظش ث. اػت ذاؿت خد وذ، ادبد ادث خشبى ثشػذ هؼتذؿذ ؿت كذ ث ثبؿذ داؿت تذام

اگش هبب، تاذ و فتگ اگش. دذ ادبم سا ا گ اي وبسب ه ثبذ ـشبت اػت الصم هببه تاهذ وه

وهي دس ؿت ه حت ون، ثشگضاس و ذاؿتن خب چى اػت؛ ثد لف گب ن هب وبس دس. فلل ؿهت خبه

.داؿت حضس ن وشد اذاص سا سا گلب ػبت و خبو ،«لؼى» اتفبلب وشدن ثشگضاس سا ثخبسا

تضح آى ث ساخغ وو ؿد ه داؿت، ن اتشت ؼخ اهب اػت هتن ثدى و ثدى لذو ث ثخبسا و اي ثب

.ثذذ

ػمهت تفىهش عهشص اهي گزاسن ه ػبت س سا ـش ول و ؼتن ا ـش تب تب تب هب - افتهبد وه

دسآهذ آة اص غلظ خشذ؛ و سا هدل هشدم دگش ثگزاسن ػبت س سا ـش اگش گذ ه ؿهذ ثبثهت ههي ثه وه

هچ ؼهتذ خاى اتشت هخبعجبى اي دسكذ 48 هبى ؿبػ هخبعت آهبسب عجك ؿذذ اضبف هب هخبعجبى

ثهن ه ػبت س سم ه هي و كجح 6 ػبػت. اػت ضد هدل چبپ ؼخ هخبعت ث ن ا كذه فهش 84 وه

ؿذ آغبص سص آب دس ؼتذو وـسب اص ـذذ، اسد و تشاى اص اب و اػت عجؼ خت ؼتذ؛ ػبت ت

Page 11: از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

خلهذ ؿلت پبلذ ضاس ـت ن اوى ن. داؿتن تشاط اج هب داؿتذ تشاط افت و و صهب وبى دس. اػت

.سػذ ه ن ضاستب د تب گب تشاطداسن ؿوبس وي ثشا

.اػت تبى اتشت ؼخ اص هتفبت تبى وبغز ؼخ هخبعت الغ دس

دس آذ، ه هشصب ػ آى آ اص تلس اي ثشد ه ثي اص سا وبغز ؼخ هدبص ؼخ و اػت غلغ تلس اي ثل، -

كهذق لضههب ههب ثشا هىذ كذق پؼت اؿگتي ثشا آچ داسد سا خدؽ هؼبدالت ول عس ث دب آى و حبل

.داسد سا خدؽ خبگب ص چبپ ؼخ وذ و

خغشافب فشگ، حص آسدن ه دس سا وله هدل و صهب اص ؼ. ون ه وبس توذ حص دس هب و اي ن ثؼذ

864 فمهظ ههب غش؛ تبخىؼتبى افغبؼتبى تب ثگشذ پبهش ثذخـبى اص. دادن لشا ظش هذ سا فبسػ صثبى تبسخ

عهس وي وبثل ػوگبى دؿج ػوشلذ ثخبسا خدذ ثلخ داسن، اذا صثبى فبسػ وـسب ث خلذ

.اشاى تب ثبذ

وذ؟ ه خشذاس سا ب ؼخ اي وـسب اي ب دلت آب

.فشػتن ه ب وتبثخب ثشا سا ب ؼخ اي خدهبى اػتمبدهبى ػلت ث هب ثلى. ذاسذ سا اهىببتؾ آب ، -

گشفتذ؟ سا ب استجبط اي چگ

ثـتش سا هب خبب اي دس حت. وذ ه پذا گؼتشؽ ؿد ه ؿشع خب اص ب استجبط اي ػبل و اي اص ثؼذ دگش -

هؼلهن آدهب سذ، ه اػت ثب دگش و اذسآة لـالق هضاسؿشف، ثذخـبى، شات، ثشذ اگش ؿوب. ؿبػذ ه اشاى اص

.وشدن چبح سا بـبى به. خاذ ه ثخبسا و ؼت فبسػ صثبى

Page 12: از چاپخانۀ مسعود تا شبهای بخارا

دس ؿوب ؼ. وذ ه چبح سا تبخىؼتبى افغبؼتبى ؼذگبى آثبس و اػت ا ـش تب هتبػفب ثخبسا وچي

خغشافب ث اػتمبد چى هب اهب. خاذ و تبخه ب افغبى ؿبػش ه اص ؿؼش ه اشاى هدالت اص ه چ ػبػه

دس اب ثشا سا هبى هدل گشن ه ظش دس سا فبسػ صثبى تبسخ خغشافب ذاؿتن . آسهن هه آى ه وه ثهشا

داؿهتن هن سا آى الجت ثـبػذ، سا فالى خص و ون هتـش ا ـش تشاى داـگب داـدبى اص ا ػذ له

ػهفبست فشگ اثؼت اص گشفتن وة صسي ؿت حت. وشدن ثشگضاس ن سا افغبى ؼبى داػتبى ؿت دسوبسؽ

.وشد ػخشا آهذ و وشدن دػت ثد ادثبت دوتش دس داـد و افغبؼتبى

داسد؟ خد توذ حص اي ثشا فبسػ ادثبت س ثش فشگ وبس دس ظشفت چ ؿوب ظش ث

تب ؼتذ سىشد گب اي فبلذ هب گبساى سصبه فشگ همبهبت هتبػفب. داسد خد صبد ب ظشفت خل -

اهي دس ػدج گؼتشؽ دسحبل اهشص و فبسػ صثبى فشگ فر اي. وذ وـف سا ب ظشفت اي ثتاذ حهص

اص پهشاص پهح سص تاؼهتن ه هب فوذذ ه سا اي و داؿتن هذشا اگش. اػت ثؼتشػبص خد اػت خغشافب

وهي ثهب وهن ه وبس فبسػ صثبى ثب داسن هب ثبالخش. ثشػىغ ثبؿن داؿت اكفبى ؿشاص ث ػوشلذ ثخبسا

ثبؿن؟ داؿت استجبط خان ه وؼب چ ثب ذاسن استجبط اب ثب هب لت وذ؛ ه وبس داسذ خغشافب اي دس صثبى

دس هثهبل ثشا. ؿد ه دذ ثخبسا الجت و ؿد دذ اسپب وـسب دس هبى ـشبت و اػت اي هب اهذ اؽ و

دػهت اشاى ث و اػت ػبل ػ اذا و داذ ه وشدن؛ ثشگضاس و اذا آذس ؿت وي خشبى ؿهد هه له

لهخ » فهلن ػهبخت حهبل دس چى ؿت و ؿد ه چبح اخش ؿوبس دس ن اؽ به داد سا هب پبػخ ا اهب. آذ و

.وشد اسػبل پبه ن ثخبسا دػتذاساى ثشا فشػتبد سا «وبتي» فلن كح پـت ل ثبذ، تاذ و اػت «الؼب

داسذ؟ شب هدل اي دسآسدى ثشا ؿوب االى

ون؟ ه هب و اػت وبس چ اي گذ ه ن آى تبص و پؼشم ؼتن هي فمظ خش، -