คณะวิศวกรรมศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหาร ...

คณะวศวกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง

ปท 38 ฉบบท 3 กนยายน 2564

บทความวจย

1. เทคนคการลดไฟฟาสถตในกระบวนการกรองซลโคนโดยใชกรงฟาราเดยรวมกบกราวด 1 กฤษฏ เลศลำ และ ชลธ โพธทอง

2. การเพมประสทธภาพการบรหารโครงการยอยของทางหลวง 11 วทยา ศรสมบรณ ณรงคฤทธ วองไว ศภวฒ มาลยกฤษณะชล และ โสภณ วระวฒนยงยง

3. อทธพลของการใชเชอเพลงไบโอดเซลผสมเอทานอลตอสมรรถนะและคณลกษณะการเผาไหมใน เครองยนตดเซลเลกขณะสตารทเครองยนต 24 กตต เอยมเปรมจต

4. การประยกตแบบจำลอง Goal-Directed Behavior เพออธบายพฤตกรรมการใชจกรยานผาน คณลกษณะของเพศ และการมรถยนตในครอบครองของผเดนทางในเขตเมองจงหวดชลบร 33

จตรงค อนทะน และ สรเมศวร พรยะวฒน

5. การศกษาปจจยของการจดการทรพยากรมนษยทสงผลตอผลการดำเนนงานของบรษทรบเหมา กอสรางโครงสรางพนฐานไทยโดยใชโมเดลสมการโครงสราง 53

ชนาธป ควาภาพงษ และ นคร กกแกว

6. การประยกตรปแบบความลมเหลวและการวเคราะหผลกระทบเพอลดของเสยในกระบวนการ ผลตเสาไฟฟา 63 กตตชย อธกลรตน ศรตน แจงรกษสกล และ เจษฎา พลายชมพล

7. การลดความสญเปลาในกระบวนการผลตนำดมบรรจขวด 77

สวรรณา พลภกด

เจาของ คณะวศวกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง กรงเทพฯ 10520 โทรศพท (662) 329-8000 # 3464, 3465 โทรสาร (662) 329-8317

ทปรกษา คณบด รองศาสตราจารย ดร.สมยศ เกยรตวนชวไล

หวหนากองบรรณาธการ ศาสตราจารย ดร.อมา สบญเรอง

รองหวหนากองบรรณาธการ รองศาสตราจารย ดร.จกรพงษ พงษเพง ผชวยกองบรรณาธการ ดร.พณช ธนชยโชคศรกล กองบรรณาธการ นางสาวชนญชดา นอบนอม ตดตอประสานงาน จดทำตนฉบบ Artwork นายวรญจ จลไกวลสจรต พสจนอกษร และรปเลม นายทนงศกด ใจชนแสน ออกแบบปก

“วศวสารลาดกระบง” วศวสารลาดกระบงเปนวารสารทางวชาการซงจดทำโดยคณะวศวกรรมศาสตร

สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง โดยมวตถประสงคเพอ 1. ตพมพบทความทมคณภาพสงทางดานวศวกรรมศาสตร และเทคโนโลยทงใน

ระดบชาตและระดบนานาชาต 2. เปนเอกสารเผยแพรงานวจยและพฒนาทางดานวศวกรรมศาสตรและเทคโนโลย 3. เปนสอแลกเปลยนผลงานวจยและองคความรใหม ทางดานวศวกรรมศาสตรและ เทคโนโลยระหวางนกศกษา นกวจย และอาจารย ตลอดจนผสนใจ 4. เปนเอกสารรวบรวมบทความวจยและผลงานทางวชาการทนาสนใจและมคณคา ทางวศวกรรมศาสตรและเทคโนโลย

วาระทออก ปละ 4 ฉบบ (ทก 3 เดอนตอฉบบ)

นโยบาย บทความทจะเสนอตพมพ จะตองเปนบทความทมคณคาทางวศวกรรม เชน เปน

รายงานการวจยทผเขยนไดทำการทดลอง สราง หรอมสวนกบงานโดยตรง เปนบทความทเสนอถงความคด หรอหลกการใหมทเปนไปได และมทฤษฎประกอบ หรอสนบสนนอยางเพยงพอ หรอเปนบทความทางวชาการทนาสนใจ มประโยชนตอนกศกษาและนกวจย โดยผเขยนเปนผรวบรวมและเรยบเรยงเอง รปแบบของบทความ

บทความทเสนอจะเปนภาษาไทย หรอภาษาองกฤษกได โดยจดพมพตามรปแบบทกำหนดให ซงพรอมทจะนำไปถายเพลทเพอพมพไดทนท (camera ready) และเพอใหรปแบบการพมพของทกบทความม มาตรฐานเดยวกนจงขอใหผ เขยนจดเตรยมเอกสารโดยใชเวรดโปรเซสเซอร Microsoft Word for Windows สำหรบรปภาพประกอบ หากมใชภาพถายกควรเขยนหรอสเกตโดยใชซอฟทแวร ทสนบสนนการทำงานในระบบ Windows

บทความทนำเสนอเพอตพมพ ควรประกอบดวยสวนตาง ๆ ตามลำดบ ดงน ชอเรอง ภาษาไทยและภาษาองกฤษ ชอผเขยนและผรวมงาน ไมตองระบคณวฒหรอตำแหนงทางวชาการใด ๆ สถานททำงาน ในกรณทผเขยนหรอผรวมงานเปนนกศกษา ใหใชคณะและสถาบนทสงกดเปนสถานททำงาน บทคดยอ ภาษาไทยและภาษาองกฤษ เนอความ ควรประกอบไปดวยหวขอตาง ๆ และมเลขประจำหวขอ ตามลำดบ

1. บทนำ 3. การทดลองและผลการทดลอง 2. ทฤษฎ 4. สรป 2.1 หลกการของ….. 2.2 หลกการใหม…..

กตตกรรมประกาศ (ถาม) เอกสารอางอง การอางในบทความใหใชหมายเลขประจำเอกสารหรอบทความทอางอง

โดยตว เลขจะอยในวงเลบใหญ โดยรปแบบการเขยนเอกสารอางองจะเปนดงน [1] P. Choeysuwan and S. Choomchuay, “The Economics

Analysis of RFID Implementation in Logistic,” Ladkrabang Engineering Journal, vol.30, no.1, pp.7-12, March, 2556.

[2] I. M. Filanovsky and H.P. Baltes, “Simple CMOS Analog Square-Rooting and Squaring Circuits,” IEEE Trans. Circuits and Systems, vol.39, no.4, pp.312-315, Sept., 1992.

[3] R. E. Blahut, Theory and Practice of Error Control Codes, Addison-Wesley, Reading, MA, 1983.

การสงบทความ บทความทจะสงเปดรบทงจากบคคลภายในและภายนอกสถาบนฯ โดยเนอหาของ

บทความอยระหวาง 8–14 หนากระดาษ A4 โดยสงหนาแรกของบทความเปนแบบระบชอผแตง 1 หนา และแบบไมระบชอผแตงอก 1 หนา บทความทมจำนวนหนามากกวาทกำหนดอาจไมไดรบการพจารณาตพมพ ทงนขนอยกบดลยพนจของกองบรรณาธการวศวสารลาดกระบง และกรณาระบชอ-นามสกล ทอย เบอรโทรตดตอ และ E-mail address ใชชดเจนในแบบฟอรมการสงบทความดวย ผเขยนสามารถสงผานระบบวารสารออนไลน โดยลงทะเบยนและสงบทความ ไดท ลงก https://ph01.tci-thaijo.org/index.php/lej/about/submissions

https://ph01.tci-thaijo.org/index.php/lej/about/submissions

ผทรงคณวฒในกองบรรณาธการ ผทรงคณวฒในกองบรรณาธการ ““วศวสารลาดกระบงวศวสารลาดกระบง””

ศาสตราจารย ดร.ณรงคฤทธ สมบตสมภพ สายวชาเทคโนโลยวสด คณะพลงงานสงแวดลอมและวสด มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

ศาสตราจารย ดร.บณฑต เอออาภรณ ภาควชาวศวกรรมไฟฟา คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ศาสตราจารย ดร.ไพศาล กตตศภกร ภาควชาวศวกรรมเคม คณะวศวกรรมศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศาสตราจารย ดร.เดวด บรรเจดพงศชย

ภาควชาวศวกรรมไฟฟา คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศาสตราจารย ดร.ประยทธ อครเอกฒาลน บณฑตวทยาลยวศวกรรมศาสตรนานาชาต สรนธร ไทย-เยอรมน มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลา-

พระนครเหนอ ศาสตราจารย ดร.อภศกด วรพเชฐ ภาควชาวศวกรรมโทรคมนาคม คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยมหานคร ศาสตราจารย ดร.สมชาย วงศวเศษ

ภาควชาวศวกรรมเครองกล คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

ศาสตราจารย ดร.สมชาย ชชพสกล ภาควชาวศวกรรมโยธา คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

ศาสตราจารย ดร.สราวฒ สจตรจร สถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน)

ศาสตราจารย ดร.ปานมนส ศรสมบรณ ภาควชาวศวกรรมเกษตร คณะวศวกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหาร- ลาดกระบง

ศาสตราจารย ดร.วนชย รวรจา ภาควชาวศวกรรมการวดและควบคม คณะวศวกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหาร- ลาดกระบง รองศาสตราจารย ดร.กรรณชย กลยาศร ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ คณะวศวกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหาร- ลาดกระบง รองศาสตราจารย ดร.จารวตร เจรญสข ภาควชาวศวกรรมเครองกล คณะวศวกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหาร- ลาดกระบง รองศาสตราจารย ดร.ปตเขต สรกษา ภาควชาวศวกรรมดนตร คณะวศวกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหาร- ลาดกระบง ศาสตราจารย ดร.โมไนย ไกรฤกษ

ภาควชาวศวกรรมโทรคมนาคม คณะวศวกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหาร- ลาดกระบง

ศาสตราจารย ดร.วลลภ สระกำพลธร (เกษยณอาย) วทยาลยนวตกรรมการผลตขนสง สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหาร- ลาดกระบง

รองศาสตราจารย ดร. กอบชย เดชหาญ (เกษยณอาย) ภาควชาวศวกรรมโทรคมนาคม คณะวศวกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหาร- ลาดกระบง

วนท 20 กนยายน 2564

เรอง แจงเพอทราบ

เรยน อาจารย นกวจย นกศกษา และผทสนใจ

กองบรรณาธการ “วศวสารลาดกระบง” มความประสงคขอเรยนแจงใหทานทราบรายละเอยดเกยวกบงานวศวสารลาดกระบง ดงน

1. เวบไซดใหมของวารสาร คอ https://ph01.tci-thaijo.org/index.php/lej

2. เนอหาของบทความอยระหวาง 8-14 หนากระดาษขนาด A4 โดยสงหนาแรกของบทความเปนแบบระบชอผแตง 1 หนา และแบบไมระบชอผแตงอก 1 หนา บทความทมจำนวนหนามากกวาทกำหนดอาจไมไดรบการพจารณาตพมพทงนขนอยกบดลยพนจของกองบรรณาธการวศวสารลาดกระบง

3. การสงบทความเพอพจารณาลงตพมพในวศวสารลาดกระบง ผเขยนบทความสามารถเสนอรายชอผทรงคณวฒท เชยวชาญในสาขาททานสงมา จำนวน 2 ทาน โดยแนบมาพรอมแบบฟอรมการสงบทความดวยทกครง

จงเรยนมาเพอโปรดทราบ จกขอบพระคณยง ขอแสดงความนบถอ

(รองศาสตราจารย ดร.อมา สบญเรอง)

หวหนากองบรรณาธการ งานวจยและนวตกรรม (วศวสารลาดกระบง) คณะวศวกรรมศาสตร โทรศพท/โทรสาร : 02-329-8317

https://ph01.tci-thaijo.org/index.php/lej

เทคนคการลดไฟฟาสถตในกระบวนการกรองซลโคน โดยใชกรงฟาราเดยรวมกบกราวด

Electro-Static Discharge Reduction in Silicone Filter Process using Faraday Cage with Ground Technique

กฤษฏ เลศล ำ1,* และ ชลธ โพธทอง1 1 สำขำวชำไฟฟำและคอมพวเตอร คณะวศวกรรมศำสตร มหำวทยำลยมหำสำรคำม

ขำมเรยง กนทรวชย มหำสำรคำม 44150 Krit Lertlam1, * and Chonlatee Photong1

1 Electrical and Computer Engineering, Faculty of Engineering, Mahasarakham University, Kantarawichai, Maha Sarakham, 44150, Thailand

*Corresponding Author E-mail: [email protected]

Received: May 18, 2021; Revised: Aug 20, 2021; Accepted: Aug 23, 2021

บทคดยอ งำนวจยนมวตถประสงคเพอลดปรมำณไฟฟำสถตและเพมควำมปลอดภยส ำหรบผปฏบตงำนในกระบวนกำรกรอง

ซลโคนโดยใชเทคนคกรงฟำรำเดย ผวจยคนพบวำ กำรเกดและคำยประจไฟฟำสถตทเกดขนอยำงรวดเรวและรนแรงในกระบวนกำรกรองซลโคนเกดจำกกำรเสยดสของวสดไตรโบอเลกทรกซรส ไดแก ซลโคน และผำกรองไนลอน ทถกอดดวยแรงดนขนำด 150–200 บำร ซงเปนอนตรำยตอผปฏบตงำน เนองจำกไมสำมำรถท ำกำรทดลองในสถำนทจรงได ผวจยจงไดจ ำลองกำรเกดคำยประจไฟฟำสถตและปจจยอน ๆ ทเกยวของในหองทดลอง เพอทดสอบเทคนคกำรลดปรมำณไฟฟำสถตโดยใชกรงฟำรำเดยรวมกบกรำวด โดยแบงกำรทดลองออกเปน 3 รปแบบ ไดแก แบบไมมกรงฟำรำเดย แบบมกรงฟำรำเดยไมตอกรำวด และแบบมกรงฟำรำเดยและตอกรำวด จำกผลกำรวจยพบวำ กำรตดตงกรงฟำรำเดยสำมำรถลดปรมำณไฟฟำสถตลงไดรอยละ 51 และสำมำรถลดปรมำณไฟฟำสถตลงไดอกถงรอยละ 71 เมอมกำรตอกรำวดรวมดวย

ค าหลก: กำรลดไฟฟำสถต, กระบวนกำรกรองซลโคน, กรงฟำรำเดย

Abstract This research aims to reduce electro-static discharge and increase safety for workers in the silicone filling process by

using the Faraday cage technique. The research found that the electro-static and its discharge occurred rapidly and severely, which was caused by the friction of triboelectric series material, silicone, and nylon filter cloth, that was compressed by very high compression of 150–200 bars. This electro-static discharge was therefore dangerous for the workers. Because the experiment cannot be carried out in the real place. This research simulated discharge static electricity and other related factors in the laboratory. To test the electrostatic reduction technique using a Faraday cage in combination with ground. The experimental test scenarios were divided into 3 cases: without the Faraday cage, with the Faraday cage but without grounding and with Faraday cage with grounding. According to the research results, it was found that by installing the

2 วศวสำรลำดกระบง ปท 38 ฉบบท 3 กนยำยน 2564

Faraday cage solely could reduce the amount of electro-static discharge by 51% but with also the additional grounding could reduce the amount of electro-static by 71% when grounded, compared to one without the Faraday cage.

Keywords: Electro-static reduction, Faraday cage, Silicone filling process

1. บทน า อตสำหกรรมกำรผลตซลโคนเปนอตสำหกรรมท

ส ำคญในกำรตอบสนองควำมตองกำรของอตสำหกรรมตำง ๆ และชวตประจ ำวนของมนษยเปนอยำงมำก เนองจำกซลโคนสำมำรถน ำไปใชประโยชนไดอยำงหลำกหลำย เชน ใชในกำรผลตกำว สำรเคลอบผว สำรหลอลน เครองส ำอำง รวมไปถงกำรผลตอปกรณทำงกำรแพทย เปนตน ซลโคน (Silicone) หรอ พอลไซลอกเซน (Polysiloxanes) เปนพอลเมอรทมโครงสรำงสำยโซหลกซงจะประกอบไปดวย ซลคอน (Silicon) ออกซเจน (Oxygen) และมหมขำงเคยงเปนสำรพวกไฮโดรคำรบอนซงจะเปนตวก ำหนดคณสมบตตำมทตองกำร [1],[2] มหลำยว ธ ขนอยกบประเภทของซลโคนทตองกำร อตสำหกรรมผลตซลโคนแหงประเทศไทยจะแบงกำรผลตออกเปน 4 สวนใหญ ๆ ไดแก Liquid Injection Molding System (LIMs) Sealant Emulsion และ Silicone Oil ในกำรวจยนไดมงศกษำและพฒนำกระบวนกำรผลตซลโคนแบบเหลวดวยกระบวนกำร Liquid Silicone Rubber Injection Molding System (LIMs) ซงมขนตอนกำรผลตอย 4 ขนตอนดงน

1. ขนตอนกำรเตมสำรเคม 2. ขนตอนกำรผสมสำรเคม 3. ขนตอนกำรตรวจสอบคณภำพ 4. ขนตอนกำรกรองซลโคน จำกกำรศกษำวจยไดพบวำ ขนตอนกำรกรองซลโคน

ประสบปญหำกำรคำยประจไฟฟำสถตอยำงรนแรงในขณะทก ำลงท ำกำรกรองซลโคนซงเหตกำรณนยงสงผลกระทบตอบคลำกรทปฏบตงำนในหนำงำนถกไฟฟำสถตชอต ระดบควำมควำมรนแรงอยในชวงระดบ 5–9 kV [3] โดยควำมสมพนธระหวำงแรงดนไฟฟำสถตกบ

ผลทเกดกบรำงกำยมนษยทจดโดยสมำคมอตสำหกรรมควำมปลอดภยนำนำชำตโดยใช Human Body Model (HBM) เปนไปตำมระดบดงแสดงในตารางท 1 ซงอยในระดบอนตรำย

ตารางท 1 ควำมสมพนธระหวำงแรงดนไฟฟำสถต Human Body Model (HBM) กบผลทเกดกบมนษย [3]

HBM (kV) อาการทปรากฏกบมนษย

1 ไมมควำมรสก 2 รสกมอำกำรชำทมอ 3 รสกเหมอนโดนเขมแทงมอ 5 มอำกำรชำทงทอนแขน 6 มอและแขนชำ ไมมแรงถงขอมอ 7 มอและแขนชำ ไมมแรงถงทอนแขน 8 มอและแขนชำ ไมมแรงถงขอศอก 9 มอและแขนชำ ไมมแรงถงรกแร

10 มกระแสไฟฟำไหลผำนมอ 11 มออยในสภำพไรควำมรสก เกดกำร

กระตกททอนแขน 12 แขนไมสำมำรถสงกำรได

วตถประสงคของงำนวจยนจงเปนกำรน ำเสนอวธกำรลดปรมำณไฟฟำสถตในกระบวนกำรกรองซลโคนและเพมควำมปลอดภยในกระบวนกำรท ำงำนของบคลำกร เพอลดกำรคำยประจไฟฟำสถตทเกดขนในกระบวนกำรกรองซลโคนและมควำมปลอดภยในกำรปฏบตงำน โดยใชเทคนคกรงฟำรำเดย (Faraday Cage) โดยมรำยละเอยดขอมลทเกยวของ กำรออกแบบอปกรณเพอกำรทดสอบและบนทกผล และผลกำรวจย ในหวขอตอไป

Ladkrabang Engineering Journal, Vol. 38 No.3 September 2021 3

2. เอกสารและงานวจยทเกยวของ 2.1. ศกษากระบวนการกรองซลโคนและทฤษฎเพอหา

สาเหตของการเกดไฟฟาสถต ในขนตอนกำรกรองซลโคนนจะใชเครองอดซลโคน

(Extruder Machine) ทอำศยแรงอดขนำด 150–200 บำร ให ซลโคนเคลอนทไปย งตวกรองซลโคน (Busket Fillter) เพอกรองซลโคนใหมควำมละเอยดเปนเนอเดยวกนมำกขนและในขณะทซลโคนเคลอนทออกจำกตวกรองซลโคนจะเกดปรำกฏกำรณกำรคำยประจไฟฟำสถตอยำงรนแรงเกดขนตำมมำ จำกกำรศกษำตวกรองซลโคน (Busket Fillter) จะมสวนประกอบ ไดแก ฝำครอบตะแกรง ลกบอลในตวกรอง โครงเหลกครอบลกบอล ตระแกรง Filter NMO-50µm NMO-80µm Stand วำง GAF ทอตอแนวนอน ทอของอ Pin lock Clamp lock

ทอ U-Bolt lock O-RING ตระแกรง และ O-RING ตอทอ พบวำ มวส ดท เ ปนไปตำมทฤษฎไตรโบอ เลกทรก (Triboelectric) [4] ไดแก NMO-50µm NMO-80µm และซลโคน ตำมทฤษฎไตรโบอเลกทรก (Triboelectric) เกดจำกพนฐำนของปรำกฏกำรณไฟฟำสถต [3],[5] คอควำมไมสมดลของประจไฟฟำบนพนผวของวสด เมอวตถทงสองชนดเกดกำรเสยดสกน อนเนองมำจำกผลของแรงกระตนเชงกลทท ำใหเกดควำมตำงศกยไฟฟำระหวำงวสด โดยทว สดแตละชนดจะมควำมสำมำรถในกำรถำยเทประจไฟฟำทแตกตำงกน ตำมตารางท 1 ตำรำง ไตรโบอเลกทรก (Triboelectric series) แสดงใหเหนระดบควำมสำมำรถในกำรถำยเทอ เลกตรอน ควำมรนแรงในกำรเกดเหตกำรณกำรคำยประจไฟฟำสถต [5] ในแตละคร ง มปจจยหลก 4 ปจจยดงน

1. ชนดของวตถทงสอง ตำมตารางท 2 ตำรำงไตรโบอเลกทรก (Triboelectric Series) ควำมรนแรงในกำรคำยประจไฟฟำสถตจะขนอยกบควำมสำมำรถในกำรคำยและรบอเลกตรอนของวตถชนดนน ๆ

2. ควำมรนแรง และระยะเวลำในกำรเสยดสของวตถยงมควำมรนแรง ระยะเวลำมำก จะใหเกดกำรสะสมและคำยประจไฟฟำสถตรนแรงมำกขนตำม

3. ควำมชนสมพทธ คำควำมชนนอยยงท ำใหเกดกำรถำยเทและสะสมของประจไฟฟำไดงำย

4. ลกษณะของพนผวของวสดทงสอง วสดทมพนผวทขรขระจะมพนทในกำรเสยดสมำกท ำใหกำรถำยเทประจไฟฟำไดมำกขน

ตารางท 2 ตำรำงไตรโบอเลกทรกซร [4] More positively

charged (+)

Silver

Rabbit’s Fur, Hair Gold Glass Polyester (PET) Mica Polystyrene Wool Acrylic Nylon Polyvinyl Chloride

W/plasticizer Lead Silicone Silk Polyethylene

Aluminum Polypropylene Paper Polytrifluoro

chloroethylene Wood Teflon (PTFEE) Amber Silicon Rubber

Rubber Balloon Ebonite Copper More negatively

charged (₋)

2.2. เทคนคการจดการไฟฟาสถตโดยทวไปจากงานวจยท

เกยวของ ณ ปจจบน บรษทอตสำหกรรมซลโคนในประเทศ

ไทยไดใชวธกำรแกไขปญหำโดยกำรใช คมคบกรำวดในต ำแหนง ตะแกรง GAF ตดตงพนกรำวด อปกรณปองกนไฟฟำสถตตำง ๆ ไดแก เสอ หมวก รองเทำ ส ำหรบปองกนไฟฟำสถต และเกยงพนดวยฉนวนไฟฟำส ำหรบกำรปำดซลโคน ซงทงหมดทไดกลำวมำนยงไมสำมำรถทลดหรอปองกนอบตเหตจำกกำรถกไฟฟำสถตซอตได


ผวจยจงไดศกษำเทคนคและวธกำรจดกำรไฟฟำสถตตำง ๆ จำกงำนวจยอน ๆ ทเกยวของ โดยสรปไดดงน

1. เครองจ ำกดไฟฟำสถต ( Ionizer) [3],[6–7] เปนระบบทปลอยประจแบบโคโรนำ (Corona Discharge) เพอกระจำยประจไฟฟำไปในอำกำศเพอใหสมผสกบพนผว

2. กำรเพมควำมชนสมพทธ (Humidity) [3],[6],[8] เ ทค น ค น จ ะ เ พ มคว ำม ชน เ ข ำ ไป ในอำ กำ ศ เ ม อสภำพแวดลอมนนมควำมชนสงกำรเคลอนทเนองจำกควำมรอนท ำใหปรมำณไอน ำทเขำมำชนและดดจบวตถบนพนผว ท ำใหมควำมตำนทำนกระแสไฟฟำบนพนผวลดลงและชวยยบย งกำรถำยเทประจไฟฟำได

3. ตวน ำทเปนฉนวนไฟฟำ [9–11] ท ำใหพนผวน ำไฟฟำโดยกำรเพมสำรปองกนไฟฟำสถต สำรเตมแตง หรอชบเคลอบบนพนผววสด

4. ระบบกรำวด (Grounding) [3],[12],[13] กำรตอกรำวดเชอมตอกบทำงไฟฟำระหวำงโครงสรำงท เปนตวน ำไฟฟำจะชวยในกำรถำยเทประจไฟฟำ ลงสพนดนไดอยำงรวดเรว ท ำใหศกยไฟฟำของโครงสรำงมคำเทำกบพนดน

5. กรงฟำรำเดย (Faraday Cage) [14–16] คอวสดทท ำจำกโลหะน ำไฟฟำเชอมตอกนเปนตำขำยสนำมไฟฟำภำยนอกท ำใหประจภำยในตวน ำไฟฟำกระจำยออกไปในลกษณะทท ำใหสนำมไฟฟำหกลำงกนเอง ซงสำมำรถปองกนอบตเหตจำกกำรถำยเทไฟฟำสถตได

จำกขอมลทไดกลำวมำขำงตน ผ วจยไดเลอกใชวธกำรจดกำรไฟฟำสถตโดยใชกรงฟำรำเดยรวมกบกรำวด ซงจะเปนวธกำรจดกำรทเหมำะสมทสด อกทงยงไมสงผลกระทบตอกระบวนผลตและคณภำพของซลโคนทจะท ำใหเกดกำรของกำรปนเปอนของเนอซลโคนตำมมำอกดวย 2.3. ทฤษฎกรงฟาราเดย

กรงฟำรำเดย (Faraday Cage) คอ แทงตวน ำหรอโลหะทน ำไฟฟำไดดเ ชอมตอกนเปนตำขำย (Mash)

สนำมแมเหลกไฟฟำทเขำมำกระทบจะท ำใหประจไฟฟำภำยในตวน ำเคลอนทเพอหกลำงกนกบสนำมแมเหลก

ไฟฟำภำยนอก ดงแสดงในรปท 1 โดยมเงอนไขกำรกดขวำงของสนำมแมเหลกไฟฟำภำยนอก คอชองตำขำยควรมขนำดเลกกวำ 1 ใน 8 ของแถบคลนควำมถของสนำมแมเหลกไฟฟำ (λ) จงจะสำมำรถลดหรอกดขวำงสนำมแมเหลกไฟฟำภำยนอกได กรงฟำรำเดยจะปองกนสนำมแมเหลกไฟฟำทมกำรเปลยนแปลงไปอยำงรนแรงไดเทำนน

รปท 1 กำรกดขวำงสนำมไฟฟำของกรงฟำเดย

แบบ 2 มต [16]

ในป ค.ศ.1905 อลเบรต ไอนสไตน (Albert Einstein) ไดอธบำยปรำกฏกำรณโฟโตอเลกตรอน [17] โดยใชแนวคดของ แมกซ พลงค (Max Planck) คลนแมเหลกไฟฟำทตกกระทบผวโลหะจะมลกษณะคลำยอนภำคประกอบไปดวย พลงงำนเลก ๆ (E) เรยกวำ ควอนตมพลงงำนหรอโฟตอน (Photon) ซ ง ขน ำ ดจ ะ ข นอย ก บคว ำ มถ ข อ ง ค ล นแมเหลกไฟฟำสำมำรถเขยนสมกำรไดดงน

E = h v (1)

โดยท E คอพลงงำน (Energy) มหนวยเปนจล(J) h คอคำคงทของพลงค (Planck constant) 6.25×10-34 Js. V คอควำมถของคลนแมเหลกไฟฟำ มหนวยเปน Hz หรอS-1 นอกจำกนควำมถของคลนยงมควำมสมพนธกบควำมยำวของคลนดงตอไปน

V = c/λ (2)

กรงฟำรำเดย


โดยท λ คอ ควำมยำวคลน มหนวยเปนเมตร(m) c คอ ควำมเรวของคลนแมเหลกในสญญำกำศ 2.997×108 m/s ดงนน คำพลงงำนของคลนแมเหลกไฟฟำจงค ำนวนไดจำกควำมสมพนธดงน

E = hc/λ (3)

งำนวจยของ เจยรนย เลกอทย [18] กำรพฒนำสรำงเครองมอทดสอบวงวนฮสเทอรซสของคำโพลำไรเซซนและสนำมไฟฟำส ำหรบวสดเฟอรโรอเลกทรก งำนวจยน ไดใชกรงฟำรำเดยปองกนไฟฟำรว เนองจำกมกำรปอนสนำมไฟฟำทมควำมเขมขนสงในอปกรณจบชนงำน

งำนวจยของ ญฐดนย ทองชมภ [19] กำรศกษำและวเครำะหผลกระทบของฟำผำทมตอแผงเซลลแสงอำทตยและกำรปองกน งำนวจยนไดใชกรงฟำรำเดยปองกนผลกระทบจำกคำของสนำมแมเหลก เพอกำรควบคมในสวนของปรมำณแสง ระยะหำงในกำรทดสอบรวมถงกำรตรวจวด ในกำรออกแบบอปกรณทจะใชในกำรทดสอบ

2.4. เครองมอวด เพอทจะสำมำรถอำนคำไดจำกเครองออสซลโลสโคป

จงตองมวงจรขยำยแรงดนเพอใชวดปรมำณไฟฟำสถตทไดจ ำลองขนมำ ซงผ วจยไมมเครองมอในกำรวดคำปรมำณไฟฟำสถตทแทจรง จงไดศกษำและเลอกใชระบบกำรวดประจจำกงำนวจยกำรศกษำลกษณะสมบตทำงไฟฟำสถตและจลศำสตรไฟฟำอนภำคในน ำมนฉนวน [20] โดยจะใชระบบกำรวดประจทประกอบไปดวยออปแอมปทตอเปนวงจรอนทเกรเตอรและวงจรขยำยสญญำตออนกรมกน ดงแสดงในรปท 2 ลกษณะกำรท ำงำนของวงจรเมอมแรงดนขำเขำ (Vin1) กระแสของวงจรในชวงเรมตนจะไหลมำทตวเกบประจ เนองจำกตวเกบประจ (C1) มคำเปน 0 เวลำผำนไปนำนกระแสไหลจะผำนตวตำนทำนเนองแรงดนอดตวเกบประจ (C1) ไวเตมแลว แรงดนขำออก (Vout1) ตองอยในฟงกชนประจ กระแสจงถกบงคบใหไหลผำนตวเกบประจ (C1) วธกำรปรบคำคงท

ของเวลำ (Time constant) ใหมำกกวำเวลำ ทใชในกำรทดลองสำมำรถไดโดยปรบคำควำมตำนทำนและตวเกบประจ ผลลพธแรงดนขำออก (Vout1) ทไดจะมคำสวนกลบของแรงดนตวเกบประจ (₋Vc) แรงดน (Vout1) ของวงจรทหนงคอแรงดนขำเขำ (Vin2) ของวงจรทสอง เมอแรงดนไหลผำนตวตำนทำน R2 และ R3 ตำมล ำดบ ตวเกบประจจะตองมคำนอยมำกเพรำะตองกำรขยำยแรงดนขำออกของวงจร ทหนง (Vout1) ทมคำนอยมำก ๆ สญญำณทไหลออกจำกตวตำนทำนคอสญญำณแรงดนขำออก (Vout2) ท ำหนำทขยำยแรงดนแบบกลบขวใหมคำเพมขนดงสมกำร

Av = − R3/R เทำ (4)

รปท 2 วงจรออปแอมปแบบอนทเกรตสวนทหนงและ

วงจรขยำยสวนทสอง [16]

3. วธการด าเนนงานวจย ผ วจยไดเลอกใชวธกำรทดลองในรปแบบจ ำลอง

เนองจำกขอจ ำกดในเรองของงบประมำณ ระยะเวลำและวธกำรทดลองทอำจสงผลกระทบตอกระบวนกำรผลตซลโคนในอตสำหกรรมซลโคนแหงประเทศไทย ผวจยจงไดศกษำวธกำรสรำงประจไฟฟำสถตโดยมเค รองก ำเนดไฟฟำสถต (Van de Graaff Generator) [21] เพอน ำมำตนแบบในกำรศกษำวธกำรสรำงประจไฟฟำและน ำประจไฟฟำออกมำเพอน ำมำพสจนควำมสำมำรถในกำรปองกนไฟฟำสถตโดยใชเทคนคกรงฟำรำเดยและใชเครองมอวดทจะใชในกำรวดผลปรมำณไฟฟำสถต 3.1. การออกแบบและจดสรางระบบตาง ๆ

3.1.1. ลกษณะกำรเกดไฟฟำสถตในกระบวนกำรกรองซลโคนเกดจำกกำรทซลโคนเสยดสหรอเคลอนท


ผำนผำไนลอนดวยแรงดนขนำด 150–200 บำร ท ำใหเกดกำรถำยเทอเลกตรอนอยำงรนแรง ผวจยจงไดใชวสดทเปนไปตำมทฤษฎไตรโบอเลกตรกซรในกำรเสยดสเพอสรำงประจไฟฟำสถตไดแก ทอ PVC ขนำด 1 นว ยำว 16 เซนตเมตร และผำไนลอน ขนำด 25×30 เซนตเมตร และอปกรณอน ๆ ไดแก อเลกโทรครบประจ ขนำด 20×20

มลลเมตร อะลมเนยมทรงกระบอก ขนำด 245 มลลลตร มอเตอรพดลมขนำด 16 นว ดงแสดงในรปท 3

หลกกำรท ำงำนเมอกดเปดมอเตอรทอ PVC จะหมนเพอ เ สยดสกบผำไนลอนและเกดกำรถ ำ ย เทอเลกตรอนระหวำงวตถอเลกโทรดจะท ำหนำทรบประจไฟฟำสงไปยงกระปองอะลมเนยมเพอแพรสนำมแมเหลกไฟฟำออก วตถทอยบรเวณรอบ ๆ กระปองอะลมเนยมจะถกเหนยวน ำและในทสดจะมกำรคำยประจไฟฟำสถตออกมำ

รปท 3 แสดงภำพจรงของเครองสรำงไฟฟำสถต

3.1.2 ระบบกำรวดประจไฟฟำ จะแบงออกเปน 3 สวน ดงแสดงในรปท 4 ไดแก อเลกโทรด ขนำด 10×10เซนตเมตร ท ำหนำทรบประจไฟฟำ วงจรขยำยสญญำ ซงจะประกอบไปดวยวงจรอนทเกรเตอร วงจรขยำยสญญำณตออนกรม ซงจะถกตอเขำกบไฟ 24 Vdc ใชตวเกบประจ CS = 0.1µF เพอกรองสญญำควำมถ สง จงเลอกใชพำรำมเตอรของวงจรอนทเกรเตอร ท R0 = ควำมตำนทำนของสำยไฟ R1 = 500 kΩ C1 = 2200 pF วงจรขยำยมคำ R2 = 1 kΩ R3 = 500 kΩ C2 = 100 pF ซงวงจรสวนทสองมอตรำขยำย ₋500 เทำ และออสซลโลสโคปรน GSD-2074A จะท ำหนำทแสดงผลรปคลนในลกษณะของรปคลน

รปท 4 ระบบวดประจไฟฟำสถต

3.1.3 กรงฟำรำเดย เปนวสดทท ำมำจำกลวดอะลมเนยมสำนกนเปนตำขำยเรยกวำ ตำขำยอะลมเนยม ซงสำมำรถจดซอไดงำยดง รปท 5 มขนำด 210×290 มลลเมตร ขนำดของลวด 0.3 มลลเมตร และขนำดชองตำขำยมขนำด 2×2 มลลเมตร

รปท 5 ตำขำยอะลมเนยม

4. วธการและผลการทดลอง 4.1. วธการทดลอง

ผวจยแบงกำรทดลองออกเปน 3 รปแบบ ไดแก กำรทดลองวดปรมำณไฟฟำสถตโดยทไมตดตงกรงฟำรำเดย กำรทดลองวดปรมำณไฟฟำสถตโดยตดตงกรงฟำรำเดย และกำรทดลองวดปรมำณไฟฟำสถตโดยตดตงกรงฟำรำเดยและกรำวดรวมดวย

กำรทดลองนจะตองมกำรตดตงระบบตำง ๆ ดงตวอยำงในรปท 6 ซงระยะหำงระหวำงอะลมเนยมทรงกระบอกและแผนอเลกโทรครบประจไฟฟำจะหำงกนดวยระยะ 3.5 เซนตเมตรในทกรปแบบ เนองจำกระยะหำงมผลตอแรงกระท ำระหวำงประจ [22] โดยสมกำรดงน

ผำไนลอน มอเตอรพดลม

ทอ PVC อเลกโทรด

อลมเนยมทรงกระบอก

อเลคโทรด

วงจรขยาย สญญาณ ออสซลโลสโคป

สำยไฟ


F = Kq1q2/r2 (5)

โดยท F คอ แรงกระท ำระหวำงประจ มหนวยเปน นวตน K คอ คำคงท 9×109 q1คอ ประจไฟฟำจดท 1 มหนวยเปนคลอมบ q2 คอ ประจไฟฟำจดท 2 มหนวยเปน คลอมบ r = ระยะหำงระหวำงจดประจ มหนวยเปนเมตร

ในกรณทมกำรตดตงกรงฟำรำเดยจะมวำงต ำแหนงตรงกลำงระหวำงทรงกระบอกและแผนอเลกโทรค และกำรตดตงกรำวดจะคบกบกรงฟำรำเดย

รปท 6 กำรวำงต ำแหนงของอะลมเนยมทรงกระบอกกรง

ฟำรำเดยตดตงระบบกรำวด และแผนอเลกโทรค

4.2. วธการเกบผลการทดลอง หองทดลองมกำรควบคมควำมชนสมพทธ ท เปน

ปจจยทสงผลกระทบตอคำแรงดนไฟฟำสถต [3] และอกทงยงสงผลกระทบตอคณภำพของซลโคน ดงนนผวจยจงไดมกำรควบคมอณหภมหองโดยอำงองคำจำกหองทใชในกระบวนกำรกรองซลโคน โดยมอณหภมหองท 25 องศำเซลเซยส และควำมชนท 47%HR ปรบออสซลโลสโคปสเกลแรงดน DC 5V คำบเวลำ (T) 2s เกบผลกำรทดลอง 40 คร ง คร งละ 20 วนำท โดยมขนตอนกำรทดลองดงตอไปน

1. เปดเครองออสซลโลสโคปและปรบวดสเกลวดแรงดนท DC 5V และเวลำ 2s

2. เปดมอเตอรเพอหมนทอ PVC ใหเสยดสกบผำไนลอน

3. เ มอครบเวลำ 20 วนำท จ งกด Stop ท เ ค ร อง ออสซลโลสโคป และมอเตอรพดลมตำมล ำดบ

4. ถำยภำพและเกบผลกำรทดลอง

จำกกำรทดลองวดผลทง 3 รปแบบแสดงใหเหนวำในชวงเวลำกำรทดลอง 20 วนำท คำปรมำณไฟฟำมกำรเปลยนแปลงอยตลอดเวลำอยำงรวดเรว ดง รปท 7–9 ผวจยจงไดเลอกเกบผลแรงดน (ΔV) สงสดของชวงเวลำกำรทดลองในแตละรปแบบ

รปท 7 ตวอยำงผลกำรทดลองวดปรมำณไฟฟำสถตโดย

ทไมตดตงกรงฟำรำเดย

รปท 8 ตวอยำงผลกำรทดลองวดปรมำณไฟฟำสถต

โดยตดตงกรงฟำรำเดย

รปท 9 ตวอยำงผลกำรทดลองวดปรมำณไฟฟำสถต

โดยตดตงกรงฟำรำเดยและกรำวด

อเลคโทรด

อลมเนยม

ทรงกระบอก

Faraday Cage

กราวด


4.3. ผลการทดลอง รปท 10 จำกกรำฟผลกำรทดลองจะแสดงใหเหนวำ

กำรทดลองในรปแบบท 1 แสดงใหเหนวำคำปรมำณไฟฟำสถตทไดท ำกำรทดลองในแตละคร งมทคำไมคงทขน ๆ ลง ๆ เกดจำกปรมำณไฟฟำสถตหลงเหลออยในวตถ และกำรออกแรงจบผำไนลอนเพอใหเกดเสยดสกบทอ PVC ในแตละคร งไมเทำกน ท ำใหเกดกำรถำยเทอเลกตรอนไมเทำกนสงผลท ำใหกำรวดปรมำณไฟฟำสถตมคำไมคงทและวดปรมำณไฟฟำสถตโดยเฉลยได ₋16.25 โวลต กำรทดลองในรปแบบท 2 สงเกตไดวำคำปรมำณไฟฟำสถตทวดไดในแตละคร งมคำลดลงเปนอยำงมำกเมอเทยบกบกำรทดลองในรปแบบท 1 และยงไมมคำไมคงทขน ๆ ลง ๆ เชนเดยวกน โดยสำมำรถวดปรมำณไฟฟำสถตโดยเฉลยได ₋8.09 โวลต กำรทดลองในรปแบบท 3 แสดงใหวำคำปรมำณไฟฟำสถตลดลงเปนอยำงมำกเมอเทยบกบกำรทดลองในรปแบบท 1 และ 2 ยงคงคำไมคงทขน ๆ ลง ๆ เพยงเลกนอย วดปรมำณไฟฟำสถตโดยเฉลยได ₋4.85 โวลต

รปท 10 กรำฟผลกำรทดลอง

5. สรปและอภปรายผลการทดลอง 5.1. สรปผลการทดลอง

กำรทดลองในรปแบบท 1 จะมคำปรมำณไฟฟำสถตเฉลยท ₋16.52 โวลต เมอเทยบกบปรมำณไฟฟำของกำรทดลองในรปแบบท 2 และ3 จะแสดงให เหนวำคำปรมำณไฟฟำสถตลดลงถง 8.43 โวลต และ11.67 โวลต หรอเปรยบเทยบเปนปรมำณรอยละ 51% และ 71% ลดลงตำมล ำดบ

5.2. อภปรายผลการทดลอง จำกขอสรปผลกำรทดลองแสดงใหเหนวำกรงฟำรำ

เดยสำมำรถลดปรมำณไฟฟำสถตไดซงเปนตำมทฤษฎของกรงฟำรำเดย กรงฟำรำเดยทผวจยไดน ำมำทดลองสำมำรถกดขวำงคลนสนำมแมเหลกไฟฟำทแพรออกมำไดเปนบำงสวนสงผลท ำใหเกดกำรคำยประจไฟฟำสถตไปยงอเลกโทรดของระบบกำรวดไดนอยลงถง 51% และยงมประจไฟฟำบำงสวนทยงหลงเหลออยในลวดตำขำยเนองจำกไมมกำรตดตงระบบกรำวดเพอใหประจไฟฟำลงสพนดน เมอกรงฟำรำเดยมกำรตดตงระบบกรำวด คลนแมเหลกไฟฟำจะเหนยวน ำประจภำยในกรงฟำรำเดยสงผลท ำใหประจทอยพนผวโลกจะเคลอนทขนมำตำมแรงเหนยวน ำของคลนแมเหลกไฟฟำท ำใหกรงฟำรำเดยมประสทธภำพในกำรกดขวำงมำกขนถง 71% ระบบกำรวดทไดคำปรมำณไฟฟำสถตทน ำมำใชในกำรทดลองยงไมใชคำปรมำณไฟฟำสถตทแทจรงเนองจำกผวจยไมมเครองมอทสำมำรถวดคำปรมำณไฟฟำสถตทแทจรง

ดงนนกำรน ำกรงฟำรำเดยมำใชในระบบกำรท ำงำนจรงยงตองมกำรศกษำและทดสอบเพอเพอหำปรมำณไฟฟำสถตทแทจรง ควำมเหมำะสมของขนำดกรงฟำรำเดย และลกษณะกำรตดตงกรงฟำรำเดยในกระบวนกำรกรองซลโคนเพอไมใหสงผลกระทบตอกระบวนกำรท ำงำน

6. กตตกรรมประกาศ งำนวจยนไดรบกำรสนบสนนจำกโครงกำร Wil

(Work-integrated Learning) โดยไดรบควำมรวมมอจำก

-25

-20

-15

-10

-5

0

0 10 20 30 40

แรงดน

(V)

ครงท วดไฟฟำสถตโดยไมมกรงฟำรำเดยวดไฟฟำสถตโดยมกรงฟำรำเดยไมมกรำวดวดไฟฟำสถตโดยมกรงฟำรำเดยมกรำวดเชงเสน (วดไฟฟำสถตโดยไมมกรงฟำรำเดย)เชงเสน (วดไฟฟำสถตโดยมกรงฟำรำเดยไมมกรำวด)เชงเสน (วดไฟฟำสถตโดยมกรงฟำรำเดยมกรำวด)

-4.85V

-8.09V

-16.25V


บรษท ShinEtsu Silicone (Thailand Limited) และคณะวศวกรรมศำสตร มหำวทยำลยมหำสำรคำม

เอกสารอางอง [1] S. C. Shit and P. Shah, “A review on silicone

rubber,” National Academy Science Letters, vol. 36, no. 4, pp. 355–365, 2013.

[2] K. E. Polmanteer, “Silicone rubber, its development and technological progress,” Rubber chemistry and technology, vol. 61, no. 3, pp. 470–502, 1988, doi: 10.5254/1.3536197.

[3] S. Srirod, and P. Damrongkulkamjorn, “Reduction of Electrostatic Hazards in Textile Finishing Plants,” Kasetsart Engineering Journal, vol. 22, no. 69, pp.1–12, 2009.

[4] S. Pan and Z. Zhang, “Fundamental theories and basic principles of triboelectric effect: A review,” Friction, vol. 7, no. 1, pp. 2–17, 2019, doi: 10.1007/s40544-018-0217-7.

[5] M. A. Kelly, G. E. Servais, and T. V. Pfaffenbach, “An investigation of human body electrostatic discharge,” in the 19th International Symposium for Testing & Failure Analysis, Los Angeles, CA, USA, Nov. 15–19, 1993, pp. 167–173.

[6] A. Wattanahuttakum, S. Deeum, and B. Limpiyapun, “Effect of electrostatic on weighing accuracy,” Bulletin of Applied Sciences, vol. 8, no. 8, pp. 64–71,2019.

[7] N. Jai-ngam. “Reduction of defects from electrostatic discharge in the head gimbal stack assembly line by applying the six sigma method,” M.S diss., Dept. Ind. Eng., Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand, 1999.

[8] S. Arunsawad, "Preparation of Graphene/Poly (Pyrrole-co- Formyl Pyrrole) Composites for Antistatic Polyurethane Coating,” M.S. diss., Dept.

Petrochemistry and Polymer Sciences, Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand, 2014.

[9] P. Nuamcharoen, “ Physical properties of reduced graphene oxide/poly (butylene succinate) composites,” M.S. diss., Dept. Petrochemistry and Polymer Sciences, Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand, 2015.

[10] K. Sathansatit, S. Chousakul, W. P. Ouajai and S. Ouajai, “Mechanical, Thermal and Electrical Properties of LLDPE Filled with Polypyrrole and Carbon Black,” Journal of King Mongkut’s University of Technology North Bangkok, vol. 21, no. 2, pp. 349–356, 2011.

[11] W. Srihata and S. Kaewpirom, “Anti-electrostatic Discharge Materials from Chitosan/poly (ethylene glycol) Blends,” The Journal of Industrial Technology, vol. 9, no. 2, pp. 1–10, 2013.

[12] S. Damrongkittikul, D. Saenrak et al., CODE OF PRACTICE FOR DESIGN, INSTALLATION, INSPECTION AND TESTING OF GROUNDING SYSTEM. Council of Engineers, Bangkok, Thailand, 2011.

[13] M. Chaoluang, P. Sanposh and W. Kanokbannakorn, “ANALYSIS OF GROUNDING SYSTEM FOR SAFETY IN GAS PRODUCTION AND GAS FILLING PLANT,” Srinakharinwirot University (Journal of Science and Technology), vol. 9, no. 18, pp. 136–149, 2017.

[14] M. Pusayatanont and B. Sookananta, “External Lightning Protection Systems,” UBU Engineering Journal, vol. 6, no. 2, pp. 112–124, 2013.

[15] S. J. Chapman, D. P. Hewett and L. N. Trefethen, “Mathematics of the Faraday cage,” Siam Review, vol. 57, no. 3, pp. 398–417, 2015.


[16] N. A. Zakaria, R. Sudirman and M. N. Jamaluddin, “Electromagnetic Interference Effect from Power Line Noise in Electrocardiograph Signal using Faraday Cage,” in 2008 IEEE 2nd International on Power and Energy Conference, Johor Baharu, Malaysia, Dec. 1–3, 2008, pp. 666–671. doi: 10.1109/PECON.2008.4762559.

[17] E. T. Whittaker, “Albert Einstein, 1879–1955,” Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society, vol. 1, pp. 37–67, 1955, doi: 10.1098/rsbm.1955.0005.

[18] J. Lekuthai, B. Cherdhirunkorn and J. Panityotai, “Development of the Polarization-Electric Field Hysteresis Loop Measurement Set for Ferroelectric Materials,” Thai Science and Technology Journal (TSTJ), vol. 23, no. 3, pp. 466–474, 2015.

[19] N. Thongchompoo, “A Study and Analysis of Lightning Effects on PV and Protection,” M.S diss., Dept. Electr. Eng., Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Pathum Thani, Thailand.

[20] P. Rojthanawanit, “Study on the electrostatic and electrokinetic characteristics of particles in an insulating oil,” M.S. diss. Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand, 2019.

[21] J. W. Boag, "The design of the electric field in a Van de Graaff generator," in Proceedings of the IEE-Part IV: Institution Monographs, vol.100, no. 5, pp. 63–82, 1953, doi: 10.1049/pi-4.1953.0010.

[22] M. Kim, Y. Cheong and J. Song, "The meanings of physics equations and physics education," Journal of the Korean Physical Society, vol. 73, no. 2, pp. 145–151, 2018, doi: 10.3938/jkps.73.145.

การเพมประสทธภาพการบรหารโครงการยอยของทางหลวง Performance Enhancement of Highway Subproject Management

วทยา ศรสมบรณ1 ณรงคฤทธ วองไว2,* ศภวฒ มาลยกฤษณะชล3 และ โสภณ วระวฒนยงยง4 1คณะวทยาศาสตรและวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตเฉลมพระเกยรต จงหวดสกลนคร

เชยงเครอ เมองสกลนคร สกลนคร 47000 2คณะวศวกรรมศาสตรศรราชา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตศรราชา ทงสขลา ศรราชา ชลบร 20230

3คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ลาดยาว จตจกร กรงเทพมหานคร 10900 4ส านกแผนงาน กรมทางหลวง ทงพญาไท ราชเทว กรงเทพมหานคร 10400

Wittaya Srisomboon1 Narongrit Wongwai2,*, Suphawut Malaikrisanachalee3 and Sopon Weravattanayingyong4 1Faculty of Science and Engineering, Kasetsart University Chalermphrakiat Sakon Nakhon Province Campus,

Chiang Khruea, Mueang Sakon Nakhon, Sakon Nakhon, 47000, Thailand 2Faculty of Engineering at Sriracha, Kasetsart University Sriracha Campus,

Thung Sukhla, Sriracha, Chonburi, 20230, Thailand. 3Faculty of Engineering, Kasetsart University, Lat Yao, Chatuchak, Bangkok, 10900, Thailand

4Bureau of Planning, Department of Highways, Thung Phaya Thai, Ratchathewi, Bangkok, 10400, Thailand *Corresponding Author E-mail: [email protected]

Received: Aug 19,2021; Revised: Aug 30, 2021; Accepted: Aug 30, 2021

บทคดยอ โครงการยอยของทางหลวงมกจกรรมกอสรางหลายประเภทท าใหเกดความยงยากในการพจารณาจดสรรงบประมาณ

ปจจบนเกณฑจดล าดบความส าคญโครงการยงคงตองปรบปรงใหสอดคลองตามหลกเศรษฐศาสตรวศวกรรมเพอใหการจดสรรงบประมาณตอบสนองกบความตองการของประชาชนอยางแทจรง งานวจยนประยกตการวเคราะหการตดสนใจแบบพหเกณฑส าหรบพฒนาการจดล าดบความส าคญของโครงการเพอวเคราะหแผนงานโครงการยอยระยะ 10 ป เกณฑ/ปจจยตดสนใจถกก าหนดใหสอดคลองกบยทธศาสตรกระทรวงและหนวยงาน ยทธศาสตรเชงพนท และยทธศาสตรเฉพาะของรฐบาล น าหนกความส าคญของแตละเกณฑ/ปจจยตดสนใจถกค านวณดวยหลกการจดล าดบคาน าหนกศนยกลาง ระบบฐานขอมลและเวบแอปพลเคชนถกพฒนาขนส าหรบรวบรวมประเดนปญหาจากแขวงทางหลวงทง 18 เขตทวประเทศและเชอมโยงขอมลจากฐานขอมลทเกยวของเพอวเคราะหคาคะแนนมาตรฐานดวยวธการซอนทบของขอมลและทฤษฎอรรถประโยชนพหลกษณ การจดสรรงบประมาณประจ าปถกพจารณาตามคะแนนความส าคญโดยการพจารณาคาเกณฑคะแนนและคาเผอของคะแนน วธทน าเสนอสามารถท าใหประหยดงบประมาณแผนดนไดสงถง 16,324 ลานบาท (17%) เกดประโยชนตอประชาชน 199,975 ครวเรอน พฒนาศนยกลางชมชน 4,503 แหง ปญหาไดรบการแกไข 5,477 ปญหา และพฒนาเสนทางยทธศาสตร 2,890 เสนทาง

ค าส าคญ: โครงการยอยของทางหลวง, การวเคราะหการตดสนใจแบบพหเกณฑ, การจดล าดบความส าคญ, เสนทางยทธศาสตร

12 วศวสารลาดกระบง ปท 38 ฉบบท 3 กนยายน 2564

Abstract Highway subprojects have numerous activities; therefore, it is very complicated to allocate the annual budget. Nowadays,

project prioritization criteria still need to be updated following engineering economic principles so that the budget allocation can fulfill the people's requirements. This research applied multi-criteria decision analysis for developing project prioritization to analyze ten years subproject plan. The decision criteria/factors were defined following the ministry and agency strategies, area strategies, and government-specific strategies. Weights of each decision criteria/factor calculated with rank-order centroid weight. The database and web application developed to collect the problem issues from 18 nationwide highway districts and connect data from related databases to analyze the normalized score with the data overlay method and multi-attribute utility theory. The fiscal year budget allocation will be considered following the priority score, where the score threshold and tolerance were considered. The proposed method can save 16,324 million baht (17%) of annual government statement of expenditure, produce beneficial for 199,975 households, develop 4,503 community activities centers, solve 5,477 problems and develop 2,890 strategic routes.

Keywords: Highway Subproject, Multi-Criteria Decision Analysis, Prioritization, Strategic Route

1. บทน า

โครงการยอยเปนโครงการกอสรางขนาดเลกของกรมทางหลวงทด าเนนการภายในระยะเวลาไมเกน 1 ป มลกษณะเปนการกอสรางทางและสะพานเพอแกไขปญหาและพฒนาทางหลวงใหรองรบความเจรญและการขยายตวทางเศรษฐกจ สงคม การทองเทยว ตลอดจนเพมความสะดวก รวดเรว และความปลอดภยของผใชทาง ประกอบดวยกจกรรม 3 ประเภท คอ 1. กจกรรมปรบปรงทางหลวงผานยานชมชน เพ อแกปญหาดานวศวกรรม เศรษฐกจ สงคม และความปลอดภยของ ชมชน 2. ก จกรรมยกระดบมาตรฐานและ เ พมประสทธภาพทางหลวง เพอเพมขดความสามารถในการรองรบปรมาณการจราจรทเพมขน และ 3. กจกรรมกอสราง ปรบปรง สะพานและอาคารระบายน า เพอเพมความแขงแรงและปลอดภยของสะพานและทออโมงคบนทางหลวงและปองกนปญหาน าทวมขง

โครงการยอยมกจกรรมกอสรางหลายประเภทดงกลาวจงท าใหเกดความยงยากในการพจารณาจดสรรงบประมาณเ น องจ ากแต ละ กจกรรม ม เหต ผลความจ า เ ป นและลกษณะเฉพาะแตกตางกน แมวาในปจจบนกรมทางหลวงจะ

มหลกเกณฑ เ บองตนส าหรบใหผ เ ชยวชาญของส านกแผนงาน กรมทางหลวงพจารณากลนกรองและจดล าดบความส าคญของแผนงานโครงการยอย แตยงไมสอดคลองตามหลกเศรษฐศาสตรวศวกรรม สงผลใหการจดสรรงบประมาณไมสอดคลองกบความตองการของประชาชน นอกจากนนกรมทางหลวงยงขาดฐานขอมลและแผนปฏบตการระยะยาวทสนบสนนการตดสนใจพจารณาจดล าดบความส าคญของแผนงานโครงการยอย

วธการวเคราะหการตดสนใจส าหรบประเมนล าดบความส าคญของโครงการทใชกนทวไปในตางประเทศมหลายวธ โดยวธทใชกนแพรหลายทสดคอทฤษฎพหตวแปร (Multi-Attribute Theory) อาทเชน 1. กระบวนการวเคราะหตามล าดบชน (Analytic Hierarchy Process, AHP) [1–5] ใชคาถวงน าหนกของเกณฑและคะแนนทางเลอก ซงมพนฐานมาจากการเปรยบเทยบเกณฑและทางเลอกเปนรายคตามล าดบโดย 1 ใน 3 ของการประเมนโครงการดานคมนาคมขนสงทวโลกใช ว ธ นและใชกนมากท สดในประเทศสหรฐอเมรกา อยางไรกตามคาถวงน าหนกทไดมาจากการเปรยบเทยบเปนรายคของกระบวนการวเคราะหตามล าดบชน


ไดรบการวพากษวจารณวาไมสะทอนถงความตองการของแตละคนอยางแทจรงโดยเฉพาะการใชกระบวนการทางคณตศาสตรซงอาจไดผลลพธทไมสมเหตสมผล 2. ทฤษฎฟซซ เซต (Fuzzy Set Theory) [6–8] ใชในการแกปญหาซงเกยวของกบขอมลทไมแมนย าและไมแนนอน ในดานการประเมนล าดบความส าคญของโครงการมงานวจยทใชวธนถงรอยละ 14 อยางไรกตามการพฒนาระบบมความยงยากในบางกรณ และมความจ าเปนจะตองท าการจ าลองเหตการณหลาย ๆ ครงกอนน าไปใชในสถานการณจรง 3. วธ The Multi-Actor Multi-Criteria Analysis (MAMCA) [9–11] เปนการวเคราะหการตดสนใจแบบพหหลกเกณฑภายใตผมสวนไดสวนเสยหลายคนโดยน าวตถประสงคของผมสวนไดสวนเสยในทกปจจยทเกยวของมาใชประกอบการพจารณาในดานประเมนล าดบความส าคญของโครงการมงานวจยทใชวธนมากถงรอยละ 12 อยางไรกตามการถวงน าหนกของเกณฑการพจารณาตองด าเนนการอยางรอบคอบเพอลดความคลาดเคลอนจากความล าเอยงทอาจจะเกดข นได 4. วธ ELECTRE (Elimination Et Choix Traduisant La Realite) [12–14] คดคนข นในประเทศฝรงเศสชวงระหวางปลายทศวรรษท 70 ถงตนทศวรรษท 80 และใชกนอยางแพรหลายในฝรงเศสชวงระหวางทศวรรษท 80 วธนถกน ามาใชในดานประเมนล าดบความส าคญของโครงการประมาณรอยละ 7 และ 5. วธ PROMETHEE (Preference Ranking Organization Method for Enrichment Evaluations) [15–17] เปนวธการจดเรยงล าดบ (Outranking Method) ส าหรบกลมของทางเลอกทมอยอยางจ ากดซงจะไดรบการจดเรยงและคดเลอกตามหลกเกณฑทต งไว ซงมกจะขดแยงกนเองวธดงกลาวถกน ามาใชในดานการประเมนล าดบความส าคญของโครงการประมาณรอยละ 6 อยางไรกตามวธ ELECTRE และวธ PROMETHEE ไมสามารถน าคะแนนในบางเกณฑทดมาก มาชดเชยคะแนนทเสยไปจากเกณฑ ทไดคะแนนนอย และหลกการท างานของวธนมกจะมความสลบซบซอนและไมสามารถเขาใจไดโดยผมอ านาจตดสนใจ ในป ค.ศ. 2006 Linkov et al. [18] ไดทบทวนแนวทางการพฒนาและ

ประยกตใชเค รองมอทชวยในการตดสนใจพบวาการว เคราะหการตด สนใจแบบพห เกณฑ (Multi-Criteria Decision Analysis) เปนเทคนคทชวยการตดสนใจไดดกวาวธอน ๆ โดยมจดเดนทใชเมทรกซการตดสนใจ และเปนวธซงมโครงสรางทมการบรณาการความคดเหนของผ ท มสวนเ กยวของกบโครงการในการจดล าดบความส าคญของทางเลอก

งานวจยนมเปาหมายเพอใหการด าเนนงานพฒนาและปรบปรงทางหลวงทวประเทศเปนไปตามล าดบความส าคญและความจ า เ ปนเ รงดวนทแทจรง เพอใหการจดสรรงบประมาณทมอยจ ากดเปนไปอยางมประสทธภาพ และเพอใหการพฒนาทางหลวงเปนไปอยางมระเบยบแบบแผนในทศทางเดยวกน และเกดความชดเจนถงความจ าเปนในการใชงบประมาณในแตละกจกรรมบนพนฐานของขอมลและเหตผลทถกตองและครบถวน

2. วธการศกษา ผวจยประยกตการวเคราะหการตดสนใจแบบพหเกณฑ

[18] เพอพฒนาแนวทางการจดล าดบความส าคญของแผนงานโครงการยอย โดยพฒนาระบบฐานขอมลส าหรบรวบรวมสภาพปญหาจากหนวยงานทเกยวของ และจดท าแผนงานโครงการยอยระยะ 10 ป มรายละเอยดดงน 2.1. ก าหนดเกณฑ/ปจจยตดสนใจ

ผวจยไดศกษาและวเคราะหยทธศาสตรระดบประเทศและยทธศาสตรทองถนดงรปท 1 ประกอบดวย 1. ยทธศาสตรกระทรวงและหนวยงาน (Function) 2. ยทธศาสตรพนท (Area) และ 3. ยทธศาสตรเฉพาะของรฐบาล (Agenda) โดยประชมหารอรวมกบผเชยวชาญของส านกแผนงาน กรมทางหลวง จ านวน 6 ทาน และผเชยวชาญจากส านกงานทางหลวงทง 18 เขต ทงประเทศจ านวน 259 ทาน จนไดมาซงเกณฑ/ปจจยตดสนใจส าหรบจดล าดบความส าคญของแผนงานโครงการยอยของกรมทางหลวง


รปท 1 กรอบยทธศาสตรทด าเนนการศกษา

2.2. ค านวณน าหนกความส าคญของเกณฑ/ปจจยตดสนใจ ผวจยใหผเชยวชาญของส านกแผนงาน กรมทางหลวง

จ านวน 6 ทาน และผ เ ชยวชาญจากส านกงานทางหลวง จ านวน 18 ทาน (ตวแทนจากส านกงานทางหลวงเขตละ 1 ทาน) ระบล าดบความส าคญของแตละเกณฑ/ปจจยตดสนใจ อาทเชน ระบล าดบความส าคญ 1–5 ส าหรบเกณฑ/ปจจยตดสนใจทมจ านวน 5 ตวเลอก เปนตน จากนนน าคาเฉลยของล าดบความส าคญเพอมาค านวณน าหนกความส าคญ หากเปนเกณฑ/ปจจยตดสนใจทสามารถเลอกไดหลายทางเลอก อาทเชน เกณฑการแกปญหาเชงพนทซงสามารถเลอกไดหลายปญหาทไดรบการแกไข ใชการจดล าดบคาน าหนกศนยกลาง (Rank-Order Centroid Weight) [19] ดงสมการ ท (1)–(3) ส าหรบปจจยตดสนใจทสามารถเลอกไดเพยงทางเลอกเดยว อาทเชน มาตรฐานชนทางปจจบน หรอมาตรฐานชนทางหลงการปรบปรง เปนตน ใชหลกการค านวณดงสมการท (4)

u(j, k, p) =

1

z∑

1

r(j, k, p, s)

zs=p (1)

v(j, k) =1

n∑

1

r(j, k, h)

nh=k (2)

u(j, k, p)' =

r(j, k, p, s) - min{r(j, k, p, s)}

max{r(j, k, p, s)} - min{r(j, k, p, s)} (3)

w(j) = 1

m∑

1

r(j, q)

mq=j (4)

เมอ u(j, k, p) = น าหนกความส าคญของปจจยท p ทเลอกไดหลาย ทางเลอกภายใตเกณฑรองท k และเกณฑหลกท j v(j, k) = น าหนกความส าคญของเกณฑรองท k ภายใต เกณฑหลกท j w(j) = น าหนกความส าคญของเกณฑหลกท j u(j, k, p)

' = น าหนกความส าคญของปจจยท p ทเลอกไดเพยง ทางเลอกเดยวภายใตเกณฑรองท k และเกณฑ หลกท j r(j, k, p, s) = ล าดบความส าคญท s ของปจจยท p ภายใตเกณฑ รองท k และเกณฑหลกท j z = จ านวนปจจยทงหมดภายใตเกณฑรองท k และ เกณฑหลกท j r(j, k, h) = ล าดบความส าคญท h ของเกณฑรองท k และ เกณฑหลกท j n = จ านวนเกณฑรองทงหมดภายใตเกณฑหลกท j r(j, q) = ล าดบความส าคญท q ของเกณฑหลกท j m = จ านวนเกณฑหลกทงหมด 2.3. ค านวณคะแนนความส าคญแผนงานโครงการยอย

ปจจยทน ามาพจารณาจดล าดบความส าคญ อาทเชน 1.ชวงคะแนน (Interval Scale) ระบเปนคาตวเลข สามารถเปรยบเทยบความแตกตางและจดล าดบได อาทเชน จ านวนประชากร ผ ลตภณฑมวลรวมภายในจงหวด (Gross Provincial Product : GPP) 2. อตราสวน (Ratio Scale) ระบเปนคาตวเลข อตราสวนตวแปร ในลกษณะคาสมบรณ อาทเชน ความหนาแนนประชากร 3. เรยงล าดบ (Ordinal Scale) ระบเปนคาล าดบความส าคญ อาทเชน มาตรฐานชนทางท 5, 4, 3, 2, 1 และพเศษ และ 4. ระบหรอก าหนดคา (Nominal Scale) ระบคาปจจยแสดงอตลกษณเฉพาะโดยคาปจจยไมมนยในเชงปรมาณหรอการจดล าดบ อาทเชน ประเภทเกษตรกรรม ประกอบดวย กสกรรม ปศสตว ประมง เปนตน

ว ธการใหคะแนนปจจยอาศยหลก 2 ประการ คอ 1. พจารณาวาเปนปจจยทสงผลกระทบในเชงสนบสนนหรอขดแยงกบวตถประสงคของผมสวนเกยวของกลาวคอ หาก


ปจจยสงผลกระทบในเชงสนบสนน คะแนนปจจยจะแปรผนตามคาปจจย หากปจจยสงผลกระทบในเชงขดแยง คะแนนปจจยจะแปรผกผนกบคาปจจย และ 2. พจารณาวาเปนปจจยทสามารถวดคาเชงปรมาณไดหรอไม กลาวคอหากปจจยทสามารถวดคาเชงปรมาณได อาทเชน ปจจยประเภทชวงคะแนน ( Interval Scale) และอตราสวน (Ratio Scale) จะค านวณคาปจจยของแตละทางเลอกโดยตรง หากปจจยทพจารณาไมสามารถวดเปนคาเชงปรมาณได อาทเชน ปจจยเรยงล าดบ (Ordinal Scale) จะประเมนคาปจจยในเชงคณภาพโดยใชหลกของ Likert Scale [20] โดยแบงออกเปน 5 ระดบ กรณเปนตวแปรแบบระบหรอก าหนดคา (Nominal Scale) จะประเมนแบบจบคตวแปร (Matching Scores) อาทเชน เกณฑความสอดคลองกบยทธศาสตรใชการวเคราะหเสนทางยทธศาสตรจงหวดโดยก าหนดใหแตละสายทางใชเวลาเดนทางเพอไปจดหมายไมเกน 1 ชวโมง ดวยความเรว 60 กโลเมตรตอชวโมง โดยหาจดเรมตน (Origin) ซงเปนจดตดบนสายทางทเปนไปได โดยก าหนดรศม 60 กโลเมตรจากจดศนยกลางของแหลงยทธศาสตรของจงหวดทง 4 ทศทาง (ทศเหนอ ทศใต ทศตะวนออก และทศตะวนตก) และก าหนดจดหมายปลายทาง (Destination) ซง เปนต าแหนงแหลงยทธศาสตรของจงหวด จากนนหาเสนทางยทธศาสตรทใกลทสด (Shortest Path) จากจดเรมตน (Origin) ไปยงจดหมายปลายทาง (Destination) ในแตละทศทาง ดง รปท 2 การค านวณคะแนนความส าคญจะใชกโลเมตรเรมตนและกโลเมตรสนสดของสายทางทประสบปญหาบนแผนทสารสนเทศภมศาสตร จากนนพจารณาจ านวนการซอนทบ (Overlay) ของสายทางกบเสนทางยทธศาสตรของจงหวดโดยจะค านวณคะแนนเพมขนทก ๆ 1 คะแนน ตามจ านวนทเพมขนของเสนทางยทธศาสตรของจงหวดทถกสายทางซงประสบปญหาซอนทบ อาทเชน 3 คะแนน เมอซอนทบกบเสนทางยทธศาสตรของจงหวดจ านวน 3 สายทาง เปนตน

ค านวณคาคะแนนมาตรฐาน (Normalized Score) โดยใชทฤษฎอรรถประโยชนพหลกษณ (Multi-Attribute Utility Theory, MAUT) [21] ดงสมการท (5),(6) ส าหรบวธการ

คะแนนความส าคญของแผนโครงการยอยเพอใชในการเรยงล าดบความส าคญใหสตรค านวณดงสมการท (7)

y(i, j, k, p) =x(i, j, k, p) - min{x(i, j, k, p)}

max{x(i, j, k, p)} - min{x(i, j, k, p)} (5)

y(i, j, k, p)' =

max{x(i, j, k, p)} - x(i, j, k, p)

max{x(i, j, k, p)} - min{x(i, j, k, p)} (6)

𝑆(𝑖) = ∑ 𝑤(𝑗) ∙ ∑ 𝑣(𝑗,𝑘) ∙ ∑ (𝑢(𝑗,𝑘,𝑝) ∙𝑧𝑝=1

𝑛𝑘=1

𝑚𝑗=1

𝑦(𝑖,𝑗,𝑘,𝑝)) (7)

เมอ y(i, j, k, p) = คะแนนมาตรฐานของแผนโครงการยอยท i ของ ปจจยท p ภายใตเกณฑรองท k และเกณฑหลกท j y(i, j, k, p)

' = คะแนนมาตรฐานของแผนโครงการยอยท i ของ ปจจยทสงผลกระทบเชงบวกท p ภายใตเกณฑ รองท k และเกณฑหลกท j y(i, j, k, p)

'' = คะแนนมาตรฐานของแผนโครงการยอยท i ของ ปจจยทสงผลกระทบเชงลบท p ภายใตเกณฑรอง ท k และเกณฑหลกท j S(i) = คะแนนความส าคญของแผนโครงการยอยท i

รปท 2 ตวอยางการวเคราะหเสนทางยทธศาสตรทองเทยว

2.4. เกบรวบรวมขอมล ผวจยไดพฒนาระบบฐานขอมลส าหรบเชอมโยงขอมล

และสถตประกอบการวเคราะหจากฐานขอมลทเกยวของดงรปท 3 ประกอบดวย 1. ปรมาณการจราจรจากฐานขอมลของ


ส านกอ านวยความปลอดภย 2. สดสวนรถบรรทกจากฐานขอมลของส านกอ านวยความปลอดภย 3. สถตอบตเหตจากฐานขอมลของส านกอ านวยความปลอดภย 4. มาตรฐานชนทางจากฐานขอมลของส านกบรหารบ ารงทาง 5. ขอมลโครงการใหญจากส านกแผนงาน 6. แผนเบองตนจากส านกบรหารบ ารงทางและส านกอ านวยความปลอดภย และ 7. จ านวนประชากรและผลตภณฑมวลรวมจงหวด (GPP) จากส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต นอกจากนผวจยไดด าเนนการรวมรวบขอมลและจดเกบในฐานขอมลระบบสารสนเทศภมศาสตร ส าหรบใชวเคราะหการซอนทบ (Overlay) เพอสนบสนนเกณฑความสอดคลองกบยทธศาสตร ประกอบดวย 1. แผนทต าแหนงสถานทส าคญ(Fundamental Geographic Data Set : FGDS) เ ช น สถาน ทราชการ สถานพยาบาล ศาสนสถาน ตลาด เปนตน เพอประกอบการระบสถานทศนยกลางกจกรรมของชมชน 2. แผนทเสนทางเขตเศรษฐกจพเศษและอตสาหกรรม 3. แผนทเสนทางเชอมโยงภมภาคและเศรษฐกจโลกจากโครงการศนยรวมขอมลการขนสงดวยรถบรรทก (Truck Data Service Center : TDSC) กรมการขนสงทางบก ซงเปนโครงการทชวยสงเสรมใหผประกอบการขนสงและประชาชนทวไปใหสามารถเขาถงขอมล สถต องคความรและเทคโนโลยสารสนเทศดานการขนสงสนคาเพอศกษาและประยกตใชในการเพมประสทธภาพในการแขงขน ยกระดบมาตรฐานการด าเนนงานและเพมความปลอดภยในการขนสงสนคาทางถนน [22] และ 4. แผนทเสนทางสถานททองเทยวทวประเทศจากยทธศาสตรการทองเทยวของแตละจงหวด

ผวจยไดพฒนาแบบฟอรมส าหรบรวบรวมสภาพปญหาและแผนงานโครงการยอยจากแขวงทางหลวงทง 18 เขตทวประเทศ ในรปแบบเวบแอปพลเคชน (Web Application) รวมทงพฒนาฐานขอมลและแผนทสารสนเทศภมศาสตรแสดงต าแหนงทตงของแหลงชมชนบนทางหลวงทวประเทศ แผนทแสดงการกระจายตวของสายทางทประสบปญหา ดงรปท 4

รปท 3 การรวบรวมขอมลและจดท าแผนงานโครงการยอย

รปท 4 ระบบสารสนเทศส าหรบเกบรวมรวมขอมล


2.5. จดท าแผนงานโครงการยอยระยะ 10 ป การท าแผนการจดสรรงบประมาณโครงการยอยของกรม

ทางหลวงระยะ 10 ป ด าเนนการโดยน าผลการค านวณคะแนนล าดบความส าคญของแตละแผนทสงมาจากแขวงทางหลวงทง 18 เขตทวประเทศ มาเรยงล าดบแผนงานทไดคะแนนมากทสดไปหานอยทสด และแบงงบประมาณทงหมดของ 3 กจกรรมในแตละปจ านวนเทา ๆ กน โดยหากคะแนนสงสด (Maximum Score) ของแตละแขวงทางหลวงใดผานคาเกณฑคะแนน (Threshold) ทก าหนด จะไดรบการจดสรรงบประมาณในปนน และจดสรรงบประมาณใหแผนในแตละแขวงทางหลวงทมคะแนนไมต ากวาเกณฑคะแนนต าทสดของแขวงทางหลวงนน ๆ ซงเปนคาเผอของคะแนน (Tolerance) ทต าจากคะแนนสงสด (Maximum Score) ของแขวงทางหลวงนน ซงการก าหนดคาเกณฑคะแนน (Threshold) สงจะท าใหแขวงทางหลวงทไดรบงบประมาณตอปมนอย ท าใหเกดการกระจกตวของงบประมาณ แตถาก าหนดคาเกณฑคะแนน (Threshold) ต าจะท าใหแผนทมความส าคญต าไดรบงบประมาณ นอกจากนการก าหนดคาเผอของคะแนน (Tolerance) สงจะท าใหแตละแขวงทางหลวงมโอกาสไดรบแผนจ านวนมาก ท าใหเกดการกระจกตวของงบประมาณ ในทางตรงกนขามถาก าหนดคาเผอของคะแนน (Tolerance) ต าจะท าใหบางแผนงานทมความส าคญเกอบสงสดในแตละปตองถกเลอนไปท าในปถดไป แนวทางการจดสรรงบประมาณสามารถสรปไดดงแสดงในรปท 5

รปท 5 แนวทางการจดสรรงบประมาณ

3. ผลการศกษา 3.1. เกณฑ/ปจจยตดสนใจและน าหนกความส าคญ

ผ วจยได ว เคราะหยทธศาสตรระดบประเทศและยทธศาสตรทองถนและประชมหารอกบผเชยวชาญของกรมทางหลวง รวมทงวเคราะหผลการใหน าหนกความส าคญจากผเชยวชาญของกรมทางหลวงจนไดเกณฑ/ปจจยตดสนใจและน าหนกความส าคญดงแสดงในรปท 6–8

รปท 6 เกณฑและน าหนกความส าคญกจกรรมประเภทท 1



3.2. ผลการรวบรวมขอมลปญหาและแผนงานโครงการยอย จ านวนแผนงานโครงการยอยทไดรบจาก 18 ส านกงาน

ทางหลวงมจ านวน 3,719 แผน คดเปนแผนงบประมาณรวม 96,185 ลานบาท แบงออกเปนกจกรรมประเภทท 1 (กจกรรมปรบปรงทางหลวงผานยานชมชน) จ านวน 1,315 แผน คดเปนแผนงบประมาณรวม 35,434 ลานบาท กจกรรมประเภทท 2 (กจกรรมยกระดบมาตรฐานและเพมประสทธภาพทางหลวง) จ านวน 1,462 แผน คดเปนแผนงบประมาณรวม 48,717 ลานบาท และกจกรรมประเภทท 3 (กจกรรมกอสรางปรบปรง สะพานและอาคารระบายน าจ านวน 942 แผน คดเปนแผนงบประมาณรวม 12,034 ลานบาท ดงแสดงใน รปท 9,10


รปท 9 จ านวนแผนงานจากแตละส านกงานทางหลวง

รปท 10 แผนงบประมาณจากแตละส านกงานทางหลวง


3.3. ผลการจดท าแผนงานโครงการยอยระยะ 10 ป ผวจยไดวเคราะหและค านวณตามแนวทางทเสนอโดย

เรยงล าดบแผนงานทไดคะแนนมากทสดไปหานอยทสด และแบงงบประมาณทงหมดของ 3 กจกรรม ในแตละปจ านวนเทา ๆ กน โดยอางองสถตงบประมาณทไดรบของแตละกจกรรมแสดงในรปท 11–16

รปท 11 แผนงบประมาณ/งบประมาณกจกรรมประเภทท 1



รปท 14 งบประมาณปท 1–10 ของกจกรรมประเภทท 1




ผลประโยชนจากการจดล าดบความส าคญโครงการสงผลใหการใชงบประมาณเกดประโยชนสงสดมากขน โดยพบวาสามารถประหยดงบประมาณแผนดนไดมากถง 16,324 ลานบาท (ระยะ 10 ป) หรอเฉลยประหยดไดปละ 1,632 ลานบาท คดเปนรอยละ 17% (จากแผนงบประมาณทถกเสนอรวมทงสน 96,315 ลานบาท มผลการวเคราะหงบประมาณทจะถกจดสรรลดลงเหลอเพยง 79,991 ลานบาท) ดงแสดงในรปท 17 ซงจะกอใหเกดประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมระดบทอง ถนและการตอบโจทยยทธศาสตรประเทศดงตอไปน

กจกรรมปรบปรงทางหลวงผานยานชมชนจะตองใชงบประมาณเฉลยปละ 3 พนลานบาท จะกอใหเกดประโยชนตอประชาชนจ านวน 199,975 ค รวเ รอน สถานศกษา/สถานพยาบาลจ านวน 1,477 แ ห ง สถาน ท ราชการ /รฐวสาหกจ/สาธารณปโภค/ศาสนสถานจ านวน 2,213 แหง และตลาด/ศนยการคา/นคมอตสาหกรรม/โรงแรม/สถานทส าคญจ านวน 813 แหง นอกจากนนยงชวยในการพฒนาเสนทางทองเทยวจ านวน 307 แผนงาน เสนทางดานเศรษฐกจและอตสาหกรรมจ านวน 35 แผนงาน เสนทางดานการเชอมโยงภมภาคและเศรษฐกจโลกจ านวน 286 แผนงาน เสนทางสงเสรมดานเกษตรกรรมจ านวน 284 แผนงาน เสนทางดานความมนคงจ านวน 108 แผนงาน และชวยในการแกไขตามขอรองเรยนของประชาชนจ านวน 2,021 เรอง ดงแสดงใน รปท 18 กจกรรมยกระดบมาตรฐานและเ พมประสทธภาพทางหลวงจะตองใชงบประมาณเฉลยปละ 4 พนลานบาท จะชวยในการพฒนาเสนทางทองเทยวจ านวน 327 แผนงาน เสนทางดานเศรษฐกจและอตสาหกรรมจ านวน 39 แผนงาน เสนทางดานการเชอมโยงภมภาคและเศรษฐกจโลกจ านวน 10 แผนงาน เสนทางสงเสรมดานเกษตรกรรมจ านวน 909 แผนงาน เสนทางดานความมนคงจ านวน 186 แผนงาน และชวยในการแกไขตามขอ รองเ รยนของประชาชนจ านวน 2,613 เรอง ดงแสดงในรปท 19 กจกรรมกอสราง ปรบปรง สะพานและอาคารระบายน าจะตองใชงบประมาณเฉลยปละ 1,000 ลานบาท จะชวยในการพฒนา

เสนทางทองเทยวจ านวน 72 แผนงาน เสนทางดานเศรษฐกจและอตสาหกรรมจ านวน 10 แผนงาน เสนทางดานการเ ชอมโยงภมภาคและเศรษฐกจโลกจ านวน 1 แผนงาน เสนทางสงเสรมดานเกษตรกรรมจ านวน 266 แผนงาน เสนทางดานความมนคงจ านวน 50 แผนงาน และชวยในการแกไขตามขอรองเรยนของประชาชนจ านวน 846 เรอง ดงแสดงในรปท 20

รปท 17 แผนงบประมาณและงบประมาณระยะ 10 ป

(ก)

(ข)

ด านท องเท ยว, 307 แผน, 30%

ด านเศรษฐก จและอ ตสาหกรรม, 35 แผน, 3%

ด านการเช อมโยงภ ม ภาคและเศรษฐก จโลก,

286 แผน, 28%

ด านเกษตรกรรม, 284 แผน, 28%

ด านความม นคง, 108 แผน, 11%


(ค)

รปท 18 ผลประโยชนทจะไดรบจากกจกรรมประเภทท 1 จากการจดสรรงบประมาณระยะ 10 ป (30,022 ลานบาท) (ก)ประโยชนตอการพฒนาชมชนในพนท (ข)การสงเสรมยทธศาสตรทองถนและประเทศ (ค)ปญหาทไดรบการแกไข

(ก)

(ข)

รปท 19 ผลประโยชนทจะไดรบจากกจกรรมประเภทท 2 จากการจดสรรงบประมาณระยะ 10 ป (40,041 ลานบาท)

(ก) การสงเสรมยทธศาสตรทองถนและประเทศ (ข)ปญหาทไดรบการแกไข

(ก)

(ข)

รปท 20 ผลประโยชนทจะไดรบจากกจกรรมประเภทท 3 จากการจดสรรงบประมาณระยะ 10 ป (79,991 ลานบาท) (ก)การสงเสรมยทธศาสตรทองถนและประเทศ (ข)ปญหาท

ไดรบการแกไข

4. อภปรายผลและสรป งานวจยนประยกตการวเคราะหการตดสนใจแบบพห

เกณฑส าหรบพฒนาแนวทางการจดล าดบความส าคญของโครงการยอยของกรมทางหลวงตามล าดบความเรงดวนและป รบป รงทางหลวงทวประ เทศให เ ปนไปตามล าดบความส าคญเพอวเคราะหแผนงานโครงการยอยระยะ 10 ป ผลการวจยสามารถจดสรรงบประมาณทมอยจ ากดเปนไปอยางมประสทธภาพ และเปนไปอยางมระเบยบแบบแผนในทศทางเดยวกน เกดความชดเจนถงความจ าเปนในการใชงบประมาณในแตละกจกรรมบนพนฐานของขอมลและเหตผลทถกตองและครบถวน โดยวธทน าเสนอสามารถท าใหประหยดงบประมาณแผนดนไดสง กอใหเกดประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมระดบทองถนและการตอบโจทยยทธศาสตรประเทศ

สภาพจราจรต ดข ด, 412 แห ง, 21%

จอดรถก ดขวางการจราจร, 240 แห ง, 12%

ป ญหาน าท วมข ง, 345 แห ง 17%

ป ญหาด านส งคมและส งแวดล อม, 168 แห ง, 8%

ป ญหาด านความปลอดภ ย, 715 แห ง, 35%

ป ญหาอ นๆ, 141 แห ง, 7%

ด านท องเท ยว, 327 แห ง, 22%

ด านเศรษฐก จและอ ตสาหกรรม, 39 แห ง, 3%


10 แห ง, 1% ด านเกษตรกรรม, 909 แห ง, 62%

ด านความม นคง, 186 แห ง, 12%

สภาพจราจรต ดข ด, 346 แห ง, 13%

จอดรถก ดขวางการจราจร, 214 แห ง, 8%

ป ญหาน าท วมข ง, 201 แห ง, 8%

ป ญหาด านส งคมและส งแวดล อม, 670 แห ง, 26%

ป ญหาด านความปลอดภ ย, 125 แห ง, 5%

สภาพคอขวด, 287 แห ง, 11%

ไหล ทางแคบ, 606 แห ง, 23%

ป ญหาอ นๆ, 164 แห ง 6%

ด านท องเท ยว, 72 แผน, 18%

ด านเศรษฐก จและอ ตสาหกรรม, 10 แผน, 2%


1 แผน, 0%

ด านเกษตรกรรม, 266 แผน, 67%

ด านความม นคง, 50 แผน, 13%

ป ญหาน าข ง/ป ญหาการระบายน า, 375 แห ง, 44%

ป ญหาการก ดเซาะของน า, 149 แห ง, 18%

สะพานเด มเป นคอขวด, 189 แห ง, 22%

การช าร ดของโครงสร างสะพานหร อท ออ โมงค ,

133 แห ง, 16%


การศกษาวจยในอนาคตในสวนของการวเคราะหคดเลอกโครงการยอย นอกจากการวเคราะหการตดสนใจแบบพหเกณฑแลว สามารถพจารณาจดล าดบโครงการยอยดวยวธการประเมนรปแบบอน ๆ เชน อตราสวนผลประโยชนตอมลคาการลงทน (Benefit/Cost Ratio) ของแตละโครงการทมการพจารณาท งผลประโยชนทางตรง (Direct Benefit) และผลประโยชนทางออม (Indirect Benefit) ท งดานจราจร อบตเหต มลพษ และอน ๆ ซงอาจสงผลใหชวยประหยดงบประมาณไดมาก ย งข นและท า ใหไดโครงการ ท มประสทธภาพสงในล าดบตน ๆ นอกจากนควรมการใหความส าคญกบโครงการทจะสงผลตอการลดปรมาณจราจร ลดอบต เหต และลดมลพษ ในการพจารณาสนบสนนงบประมาณโครงการ เชน การปรบปรงทางเดนเทา/ทางจกรยานแทนการขยายถนนในเขตชมชนเมอง ซงจะเปนแนวทางการพฒนาอยางย งยนในอนาคต

5. กตตกรรมประกาศ ผวจยขอขอบพระคณ ผเชยวชาญของกรมทางหลวงทให

ขอมลในการก าหนดน าหนกความส าคญของแตละเกณฑตดสนใจ และบคลากรของหมวดทางหลวง แขวงทางหลวง และส านกงานทางหลวง ทวประเทศทใหความอนเคราะหในการส ารวจ บนทก และตรวจสอบขอมลภาคสนามและเสนอแผนงานโครงการยอยทง 3 กจกรรม รวมทงใหขอเสนอแนะทมประโยชนอยางยง ตลอดจนชวยเหลอในดานตาง ๆอยางดเสมอมา ท าใหงานวจยนส าเรจลลวงไปไดดวยด

เอกสารอางอง [1] S. Mardle, S. Pascoe and I. Herrero, “Management

objective importance in fisheries: An evaluation using the analytic hierarchy process (AHP),” Environmental Management, vol. 3, no. 1, pp. 1–11, Feb., 2004, doi: 10.1007/s00267-003-3070-y.

[2] K. Nosal and K. Solecka, “Application of AHP method for multicriteria evaluation of variants of the

integration of urban public transport,” Transportation Research Procedia, vol. 3, pp. 269–278, 2014, doi: 10.1016/j.trpro.2014.10.006.

[3] S. Erna, A. Subandiyah and I. Tiong, “Priority Scale Analysis Using Analytical Hierarchy Process (AHP) to Determine Traditional Market Development in Tulungagung District,” International Journal of Scientific Engineering and Science, vol. 2, no. 9, pp. 31–37, 2018.

[4] T. Arundon and O. Wang-a-pisit, “The prioritization on road investment projects in Songkhla,” UBU Engineering Journal, vol. 14, no. 1, pp. 115–128, 2020.

[5] A. Rakan and L. Suzanna, “The Application of Fuzzy Analytic Hierarchy Process in Sustainable Project Selection,” Sustainability, vol. 12, no. 20, pp. 1–16, 2020, doi: 10.3390/su12208314 .

[6] V. Juliana, C. Ricardo, Y. Akebo and V. Wesley, “Using the Fuzzy Sets Theory in the Multimodal Transport Network Problem,” in Proc. IFSA World Congress and NAFIPS Annual Meeting (IFSA/ NAFIPS), Edmonton, AB, Canada, Jun. 24–28, 2013, doi: 10.1109/IFSA-NAFIPS.2013.6608503.

[7] A. Erel, P. Joseph and C. Avishai , “Transportation projects selection process using fuzzy sets theory,” Fuzzy Sets and Systems, vol. 116, no. 1, pp. 35–47, 2000, doi: 10.1016/S0165-0114(99)00036-6.

[8] P. Luis, A. Sara-Nohemi, R. Roberto, P. Ivan Juan Carlos , L.David and H. Jesus Andres, “Assessment Urban Transport Service and Pythagorean Fuzzy Sets CODAS Method: A Case of Study of Ciudad Juarez,” Sustainability, vol. 13, no. 3, pp. 1–18, 2021, doi: 10.3390/su13031281.

[9] A. Adesanya, “Decision- making for sustainable transport and mobility: Multi actor multi criteria


analysis,” The Social Science Journal, vol.58, no. 2, pp. 268–269, 2020, doi: 10.1080/03623319.2020.1795520.

[10] H. Purboyo, P. Pradono and H. Titus, “Development of Multi- Actor Multi- Criteria Analysis Based on the Weight of Stakeholder Involvement in the Assessment of Natural-Cultural Tourism Area Transportation Policies,” Algorithms, vol. 14, no. 7, pp. 1–22, 2021, doi: 10.3390/a14070217.

[11] L. Maria, B. Geert, M. Cathy and C. Thierry, “Application of Multi-Actor Multi-Criteria Analysis for Transition Management in Energy Communities,” Sustainability, vol. 13, no. 4, pp. 1–18, 2021, doi: 10.3390/su13041783.

[12] H. Tezcan UYSAL and Y. Kemal , “Selection of Logistics Centre Location via ELECTRE Method: A Case Study in Turkey,” International Journal of Business and Social Science, vol. 5, no. 9, pp.276–289, 2014.

[13] F. Mohamed and M. Soha, “A New ELECTRE- II Approach Using Separation Method And Grey Subjective- Objective Weights' Allocation Scheme,” International Journal of Scientific & Technology, vol. 9, no. 1, pp. 3251–3257, 2020.

[14] J. Praveena and M. Devi, “Electre Method in Selection of a Seventh Party Logistics Provider (7pl) ,” International Journal of Engineering and Advanced Technology ( IJEAT) , vol. 9, no.4, pp.173–176, 2020, doi: 10.35940/ijeat.C6518.049420.

[15] A. Hakan, “Sector Analysis of Turkish Markets using the PROMETHEE Method,” Journal of Business, Economics and Finance, vol. 9, no. 3, pp.196-208, 2020, doi 10.17261/PRESSACADEMIA.2020.1296.

[16] M. Maria and P. Jason, “Use of PROMETHEE MCDA Method for Ranking Alternative Measures of

Sustainable Urban Mobility Planning,” Mathematics, vol. 9, no. 6, pp.1–15, 2021, doi: 10.3390/math9060602.

[17] O. Laila and D. Szabolcs, “Review of PROMETHEE method in transportation,” Production Engineering Archives, vol. 27, no. 1, pp. 69–74, 2021, doi: 10.30657/pea.2021.27.9.

[18] I. Linkov, F. Satterstrom, G. Kiker, T. Seager, T. Bridges, K. Gardner, S. Rogers, D. Belluck and A. Meyer, “Multicriteria Decision Analysis: A Comprehensive Decision Approach for Management of Contaminated Sediments,” Risk Analysis, vol. 26, no. 1, pp. 61–78, 2006, doi: 10.1111/j.1539-6924.2006.00713.x.

[19] J. Jia, G. Fischer and J. Dyer, “Attribute Weighting Methods and Decision Quality in the Presence of Response Error: A Simulation Study,” Journal of Behavioral Decision Making, vol.11, no. 2, pp. 85–105, 1998, doi: 10.1002/(SICI)1099-0771(199806)11:2<85::AID-BDM282>3.0.CO;2-K.

[20] M. K. William, “Likert Scaling,” in Research Methods Knowledge Base, 2nd Edition, Cincinnati, Ohio, United States of America: A.D.P., 2006, ch. 4, sec. 5, pp. 163-165 .

[21] M. Shanmuganathan, K. Kajendran, A. Sasikumar and M. Mahendran, “Multi Attribute Utility Theory- An Over View,” International Journal of Scientific & Engineering Research , vol. 9, no. 3, pp.698–706, 2018.

[22] Freight Transport Bureau, Department of Land Transport, “Truck Data Service Center,” Freight Transport Bureau, Department of Land Transport, Jul. 2021 [Online]. Available: https://www.thaitruckcenter.com/tdsc/

อทธพลของการใชเชอเพลงไบโอดเซลผสมเอทานอลตอสมรรถนะและคณลกษณะการเผาไหมในเครองยนตดเซลเลกขณะสตารทเครองยนต

Effect of Biodiesel-ethanol Fuel Blends on Performance and Combustion Characteristics in a Small Diesel Engine during Start of Engine

กตต เอยมเปรมจต* วทยาลยเทคโนโลยและสหวทยาการ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ปาปอง ดอยสะเกด เชยงใหม 50220

Kitti Iempremjit* College of Integrated Science and Technology, Rajamangala University of Technology Lanna, Papong, Doisaket, Chiangmai


Received: Jul 08, 2021; Revised: Aug 31, 2021; Accepted: Sep 08, 2021

บทคดยอ งานวจยนไดท าการทดลองเพอประเมนผลของการใชเชอเพลงไบโอดเซลผสมเอทานอลทมตอสมรรถนะและลกษณะ

การเผาไหมภายในเครองยนตดเซลเลก การทดสอบด าเนนการในเครองยนตดเซลสบเดยวแบบฉดตรง (Direct Injection, DI) เชอเพลงทดสอบเปนไบโอดเซลผสมเอทานอล โดยมสดสวนของเอทานอลตงแต 60 ถง 82% โดยน าหนก (B40E60 ถง B18E82) การทดสอบกระท าระหวางการสตารทเครองยนตโดยไมมภาระเครองยนต (No Engine Load) ทต าแหนงคนเรงเชอเพลงสงสด (Maximum Fuel Rack) ผลการทดลองพบวาไมสามารถสตารทเครองยนตโดยใชเชอเพลงผสมทมสดสวนของเอทานอลสงกวา 82% ผลจากการวเคราะหการเผาไหมพบวาต าแหนงการเรมฉดเชอเพลง (Start Of Injection, SOI) และต าแหนงเรมตนการเผาไหม (Start Of Combustion, SOC) มความแตกตางกนเพยงเลกนอยเมอเพมสดสวนของเอทานอล สดสวนของเอทานอลทเพมขนจะเพมความลาชาในการจดระเบด (Ignition Delay, ID) และท าใหจ านวนวฏจกรทไมเกดการเผาไหมเพมขน

คาสาคญ: การเผาไหม, เอทานอล, ไบโอดเซล, เครองยนตดเซล

Abstract In this work, an experimental investigation was conducted to evaluate the effects of using biodiesel-ethanol blends

on the engine performance and combustion characteristics of a small diesel engine. The tests were conducted on a single cylinder DI diesel engine, which is operated with biodiesel-ethanol fuel blends containing 60 to 82% (w/w) ethanol (B40E60 to B18E82). The tests were conducted with no engine load at maximum fuel rack during starting the engine. It was found that the engine cannot be started with the combination of biodiesel and more than 82% ethanol. The combustion analysis results show that there is less variation in the start of injection (SOI) and start of combustion (SOC) when the ethanol concentration is increased. Increasing the ethanol content increased the ignition delay (ID) and the number of misfire cycles.

Keywords: Combustion, Ethanol, Biodiesel, CI engine


1. บทนา ปรมาณกาซเรอนกระจกจากการเผาไหมของเชอเพลง

ปโตรเลยมสงผลตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก การใชเชอเพลงทดแทนเปนวธการลดกาซเรอนกระจกวธหนง เอทานอลนบเปนหนงในพลงงานหมนเวยนทสามารถผลตไดจากผลผลตทางการเกษตร ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม มผลผลตทางการเกษตรทมศกยภาพสามารถใชเปนพลงงานทดแทนโดยเฉพาะเชอเพลงเอทานอล กระทรวงพลงงานจงมยทธศาสตรพฒนาพลงงานทดแทนจากพชเหลาน เ พอเปนตลาดทางเลอกส าหรบผลตผลการเกษตรไทย ซงสามารถชวยดดซบผลผลตทางการเกษตร ท าใหราคาผลผลตการเกษตรมเสถยรภาพ

โดยทวไปเอทานอลจะใชเปนสารเตมแตงในเชอเพลงแกสโซลน เนองจากเอทานอลมคาออกเทนสง [1] ในหลายประเทศ เชน บราซล สวเดนและไทย มการใชเอทานอลอยางกวางขวาง กอใหเกดโอกาสอนดส าหรบการใชเอทานอลเปนเชอเพลงทดแทนในเครองยนตดเซล เอทานอลผลตจากวตถดบตางๆ เชน ออย ขาวโพด มนส าปะหลง เปนตน ถงแมเอทานอลจะใชเปนเชอเพลงทดแทนส าหรบเครองยนตแกสโซลนเปนหลก แตกมศกยภาพในการใชงานกบเครองยนตดเซล ในชวงทศวรรษ 1980 การผสมเอทานอลกบเชอเพลงดเซลเปนหวขอวจยทนาสนใจ และสวนผสมของเอทานอล-ดเซลน เ รยกวา ดโซฮอลล (Diesohol) ซงสามารถใชเปนเชอเพลงในเครองยนตดเซลโดยไมตองดดแปลงเครองยนต [2] เอทานอลเปนเชอเพลงทดแทนทนาสนใจแตไมสามารถใชเปนเชอเพลงเดยวในเครองยนตดเซลไดเนองจากมคาซเทนต ามาก จงตองผสมกบเชอเพลงดเซลหรอไบโอดเซล [3]

ไบโอดเซลเปนเชอเพลงทดแทนอกชนดหนง ผลตจากน ามนพชและไขมนสตว เชน ปาลม สบด า และน ามนทอดอาหารทใชงานแลว น ามาผานกระบวนการทางเคมทเรยกวา กระบวนการทรานสเอสเตอรฟเคชน (Transesterification Process) โดยใหน ามนพชท าปฏกรยากบแอลกอฮอล เชน เมทานอล หรอเอทานอล และมดางเปนตวเรงปฏกรยา จนเกดเปนสารเอสเตอรทมคณสมบตใกลเคยงกบน ามนดเซล

ไบโอดเซลสามารถใชไดกบเครองยนตดเซลแบบเชอเพลงเดยวหรอแบบสวนผสมของดเซล-ไบโอดเซล ซงตองมการปรบเปลยนเครองยนตเพยงเลกนอย ก าลงและแรงบดของเครองยนตมแนวโนมลดลงเมอใชไบโอดเซลเปนเชอเพลงในเครองยนตดเซล เนองจากไบโอดเซลมคาความรอนต ากวาเชอเพลงดเซล อตราการใชเชอเพลงมแนวโนมเพมขนเลกนอยเมอใชไบโอดเซล ไบโอดเซลสงผลใหมลพษทางอากาศลดลงมากเนองจากโมเลกลของไบโอดเซลมองคประกอบของออกซเจนสง ยกเวนมลพษไนโตรเจนออกไซด (NOx) ซงมแนวโนมสงขนเลกนอย การปรบแตงเครองยนตทเหมาะสมสามารถลดปญหานได [4]

การศกษาการเพมอตราสวนเอทานอลลงในสวนผสมของเชอเพลงดเซลเและไบโอดเซล การศกษานไบโอดเซลถกก าหนดไวท 50% และอตราสวนของเอทานอลเพมขนจาก 5% เปน 20% พบวา D35E15B50 ซงมเอทานอล 15% มประสทธภาพเชงความรอนเบรกเพมขน 21.17% และ การสนเปลองเชอเพลงจ าเพาะลดลง 4.61% ทภาระสงสด ม ล พ ษ ไ ฮ โ ด ร ค า ร บ อ น ท ย ง ไ ม เ ผ า ไ ห ม แ ล ะคารบอนมอนอกไซดลดลง แตไนโตรเจนออกไซดเพมขนเลกนอย [5]

การศกษามลพษไอเสยของเครองยนตดเซล 2 สบ 4 จงหวะ แบบฉดเชอเพลงตรง ใชเชอเพลงไบโอดเซล 85% เมทานอล 15% (B85M15) และเชอเพลงไบโอดเซล 85% เอทานอล 15% (B85E15) เปรยบเทยบกบเชอเพลงดเซลมาตรฐาน พบวาสวนผสมของไบโอดเซล-แอลกอฮอล เมอเทยบกบดเซลจะลดการปลอยมลพษไนโตรเจออกไซด ในขณะทเพมการปลอยมลพษคารบอนมอนอกไซดและไฮโดรคารบอนทภาระเครองยนตต ากวา 70% นอกจากนยงแสดงใหเหนวาสวนผสมของไบโอดเซล-เอทานอลมประสทธภาพมากกวาไบโอดเซล-เมทานอลในการลดการปลอยมลพษและประสทธภาพโดยรวมของเครองยนต [6]

การศกษาผลกระทบของเอทานอลทใชเปนสารเตมแตงในเชอเพลงดเซลผสมไบโอดเซล ตอการปลอยมลพษไอเสยของรถยนตโดยสาร โดยใชสวนผสมของเชอเพลงดเซลและไบโอดเซลจากถวเหลองทมความเขมขน 3% (B3), 5% (B5), 10% (B10) และ 20% (B20) เปนเชอเพลง พบวา


การเพมความเขมขนของไบโอดเซลในสวนผสมของเชอเพลงจะเพมการปลอยมลพษคารบอนไดออกไซดและไนโตรเจออกไซด ในขณะทการปลอยมลพษคารบอนมอนอกไซด ไฮโดรคารบอนและฝ นละออง (Particulate Matter, PM) จะลดลง การเพมเอทานอลลงในสวนผสมเชอเพลงสามารถใชเปนกลยทธในการควบคมมลพษไนโตรเจนออกไซดได [7]

การศกษาเพอตรวจสอบผลของการใชเอทานอลเปนสารเตมแตงส าหรบสวนผสมไบโอดเซล-ดเซล ทมตอสมรรถนะของเครองยนต การปลอยมลพษและลกษณะการเผาไหมของเครองยนตดเซล 4 สบ ทดสอบดวยเชอเพลงผสมสองชนดคอ ไบโอดเซล 20% ดเซล 80% (B20) และไบโอดเซล 20% เอทานอล 5% ดเซล 75% (B20E5) เปรยบเทยบกบดเชอเพลงดเซล พบวาประสทธภาพเชงความรอนเบรกสงข นและการสนเปลองเชอเพลงจ าเพาะลดลงเมอใชเชอเพลงไบโอดเซลและเอทานอล การปลอยมลพษไนโตรเจออกไซดและคารบอนมอนอกไซดต ากวาเมอเปรยบเทยบกบเชอเพลงดเซล [8]

การศกษาเชอเพลงดเซล ไบโอดเซล และเอทานอลผสมไบโอดเซล (BE) ไดรบการทดสอบในเครองยนตดเซลแบบ 4 สบ ผลการวจยพบวาประสทธภาพเชงความรอนของเครองยนตสงขนเลกนอยดวยเอทานอล 5% ในไบโอดเซล (BE5) เมอเปรยบเทยบกบเชอเพลงด เซล ไบโอด เซล และ BE มประสทธภาพเชงความรอนเบรกสงกวา โดยรวมแลว เมอเทยบกบเชอเพลงดเซล การผสม BE สามารถลดทงมลพษไนโตรเจนออกไซด และการปลอยอนภาค (Particulate) ของเครองยนตดเซล ประสทธผลของการลดไนโตรเจออกไซดและอนภาคจะเพมขนเมอเพมอตราสวนของเอทานอล [9]

การใชเอทานอลเปนเชอเพลงทดแทนในเครองยนตดเซลเปนทางเลอกหนงเพอสงเสรมการปรมาณการใชเอทานอลทผลตไดภายในประเทศ การน าเอทานอลมาผสมกบไบโอดเซลเพอเปนเชอเพลงในเครองยนตดเซลเปนวธทนาสนใจ เนองจากประเทศไทยสามารถผลตไดทงเอทานอลและไบโอดเซล จากกงานวจยทผานมา การใชเอทานอลเปนเชอเพลงทดแทนในเครองยนตด เซลมกเปนการใชเอทานอลในสดสวนนอย งานวจยนจงมงศกษาวธการใชเอทานอลเปนเชอเพลงทดแทนในเครองยนตดเซลในสดสวนทสงขน และ

ท าการทดลองเพอประเมนผลของการใชเชอเพลงไบโอดเซลผสมเอทานอลทมตอสมรรถนะและลกษณะการเผาไหมภายในเครองยนตด เซลเลก การทดสอบด าเนนการในเครองยนตดเซลสบเดยวแบบฉดตรง เชอเพลงทดสอบเปนไบโอดเซลผสมเอทานอล โดยมสดสวนของเอทานอลตงแต 60 ถง 82% โดยน าหนก (B40E60 ถง B18E82) การทดสอบกระท าระหวางการสตารทเครองยนตโดยไม มภาระเครองยนต (No Engine Load) ทต าแหนงคนเรงเชอเพลงสงสด (Maximum Fuel Rack)

2. วธดาเนนการวจย ต าแหนงเรมตนการเผาไหม (Start Of Combustion, SOC)

ถกระบดวยจดทมอตราการปลดปลอยความรอนมากกวา 5J/°CA ต าแหนงสนสดการเผาไหม (End of Combustion, EOC) ถกระบดวยจดทมอตราการปลดปลอยความรอนนอยกวา 2J/°CA ชวงเวลาหนวงการจดระเบด (Ignition Delay, ID) ก าหนดดวยความแตกตางของต าแหนงเรมตนการเผาไหมกบต าแหนงเรมตนการฉดเชอเพลง (SOC-SOI)

การศกษาคณลกษณะการเผาไหมของเชอเพลงผสมในเครองยนตดเซลเลก ดวยการวเคราะหขอมลความดนภายในกระบอกสบขณะเกดการเผาไหม การทดลองนใชไบโอดเซล (Palm Methyl Ester) ผสมกบเอทานอล โดยมสดสวนเอทานอล 60–82 % (B40E60, B35E65, B30E70, B28E72, B26E74, B24E76, B22E78, B20E80, B18E82) และวเคราะหการเผาไหมของเชอเพลงในแตละอตราสวน น าไปเปรยบเทยบกบการเผาไหมของเชอเพลงดเซล คณสมบตของเชอเพลงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 คณสมบตของเชอเพลง Properties Ethanol Bio-diesel Diesel

Viscosity (cP) @20°C 1.19 4.22 4.35 Density (g/cc) 0.785 0.859 0.832 LHV (MJ/kg) 26.80 39.90 42.6

Cetane number 5.0 55 55 Flash point (°C) 13.5 188.5 60


การทดลองใชเอทานอลความเขมขน 95% มน าเจอปนประมาณ 5% กอนน าเอทานอลมาผสมกบไบโอดเซลจะเตม lauric acid ลงในเอทานอล 1% เพอใชเปนสารหลอลนแกปมเชอเพลงแรงดนสง [10] หลงจากนนน าเอทานอลผสมกบไบโอดเซลในสดสวนทตองการ เชน ไบโอดเซล 18% ผสมกบเอทานอล 82% จะเรยกวา B18E82

การทดลองนไดน าตวอยางเชอเพลงผสมเกบไวในบรเวณทไมมแรงสนสะเทอน ทอณหภมหองเปนเวลา 3 เดอน การตรวจสอบดวยสายตาไมพบการแยกชนของเชอเพลงและเชอเพลงไมมการเปลยนส นอกจากนมงานวจยสรปวา ทอณหภมสงกวา 20°C ไบโอดเซลและเอทานอลทกอตราสวนสามารถผสมเขากนไดอยางสมบรณ ไมปรากฏการแยกชนของเชอเพลง [11]

รปท 1 แสดงแผนภาพของการทดลอง การทดลองใชเครองยนตดเซลเลกสบเดยว รน Kubota RT140 (บรษทสยามคโบตาคอรปอเรชน จ ากด นคมอตสาหกรรมนวนคร ต าบลคลองหนง อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน ) ระบบการท างานแบบ DI ระบบระบายความรอนดวยน า ขนาดกระบอกสบและชวงชก 97×96 มม. ปมเชอเพลงแรงดนสงแบบ port and helix หวฉดเชอเพลงแบบ 4 ร เครองยนตถกดดแปลงใหมอตราสวนการอดสงขนเปน 23:1 โดยวธการลดปรมาตรหองเผาไหมบนหวลกสบ

รปท 1 แผนภาพการทดลอง

การทดลองด าเนนการภายในหองควบคมอณหภมซงไดถกแบงออกเปนสองสวนดวยมานพลาสตก ภายในหองควบคมอณหภมทงสองสวนตดตงเครองปรบอากาศและควบคมอณหภมท 25 องศาเซลเซยส ซงเปนอณหภมควบคมขณะสตารทเครองยนต เครองยนตทดลองดด

อากาศจากภายในหอ งเขาทางทอไอดขณะสตารทเครองยนต ขอมลทางเทคนคของเครองยนตทดสอบแสดงในตารางท 2

ตารางท 2 ขอมลทางเทคนคของเครองยนตทดสอบ Engine maker and model Kubota RT140

Bore × Stroke (mm) 97×96 Displacement volume (cm3) 709

Injection pressure (bar) 210 Max. power (kW)/rpm 10.3/2,400

Max. torque (kg-m)/rpm 5.0/1,600 Compression ratio 23:1 (Modified)

เทอรโมคปเปลชนด K จ านวน 3 ตว ตอเขากบ Data Logger Keyence Thermo NR-TH08 (บรษท คยเอนซ (ไทยแลนด) จ ากด อาคารอตลไทยทาวเวอร แขวงบางกะป เขตหวยขวาง กรงเทพฯ) เพอบนทกอณหภมอากาศรอบเครองยนต น าหลอเยนและน ามนหลอลน เครองมอบนทกอณหภมอากาศ Thermo recorder TR-73U (บรษท โอคมระแอนดซสเทมส จ ากด โครงการเอชทโอ แขวงดอกไม เขตประเวศ กรงเทพฯ) ใชส าหรบบนทกอณหภม ความชนสมพทธและความดนบรรยากาศจ านวน 3 จด คอ ภายในหองควบคมอณหภมทงสองสวน และภายนอกหองควบคมอณหภม อปกรณตรวจจบการเคลอนทเขมหวฉด Inductive needle Lift Transducer และอปกรณแปลงสญญาณ Bridge Amplifier AVL 3010A01 (AVL List GmbH, Hans-List-Platz, Graz, Austria) ใชส าหรบวดต าแหนงการยกตวของเขมหวฉด อปกรณวดความดนในกระบอกสบ Kistler, PiezoStar® type 6052C (บรษท คสทเลอรอนสทรเมนท (ไทยแลนด) จ ากด อาคารไทยซซทาวเวอร แขวงยานนาวา เขตสาทร กรง เทพฯ ) ใชส าหรบวดความดนภายในกระบอกสบ ทงสองขอมลนจะถกเกบในเครองบนทกขอมล KiBox type 2893AK8 (บรษท คสทเลอรอนสทรเมนท (ไทยแลนด) จ ากด อาคารไทยซซทาวเวอร แขวงยานนาวา เขตสาทร กรงเทพฯ) อปกรณทดลองแสดงในรปท 2


รปท 2 อปกรณทดลอง

เครองยนตและถงบรรจเชอเพลงถกแชในหองควบคมอณหภมกอนท าการทดลอง จนกระทงอณหภมหอง น าหลอเยนและน ามนหลอลนเครองยนตอยในชวง 25±1°C อยางนอย 1 ชวโมง การสตารทเครองยนต คนควบคมความเรวรอบของเครองยนตถกตงไวทต าแหนงสงสดทกการทดลอง การสตารทเครองยนตดวยมอเตอรสตารทเปนเวลาไมเกน 5 วนาทเพยงครงเดยว เรมบนทกขอมลทงหมดต งแตเ รมสตารทเครองยนตจนถงวฏจกรท 200 (0–200 cycles)

3. ผลการวจยและวจารณผล การทดสอบการสตารทเครองยนต ดวยการใชเอทา

นอล ในสดสวน 60–80% ผสมกบไบโอดเซลเปนเชอเพลงทดสอบในเครองยนตดเซลเลก อตราสวนการอดเดม 18:1 ผลการทดสอบพบวาเ ชอเพลงผสมทกอตราสวนไมสามารถสตารทเครองยนตไดทอณหภมหอง คาดวาสาเหตเ กดจากอณหภมภายในหองเผาไหมในจงหวะอดตว (Compression Stroke) มคาไมสงพอทจะท าใหเชอเพลงเอทานอลเกดการจดระเบดดวยตวเองได (Auto-Ignition) จงไดเลอกวธแกปญหาดวยการเพมอตราสวนการอดเพอเพมอณหภมภายในหองเผาไหมใหสงกวาอณหภมจดระเบดดวยตวเอง (Auto-Ignition Temperature) ของเอทานอลทอณหภม 638K การค านวณอณหภมภายในหองเผาไหมตามสมการ (1)

T2

T1=(

V1

V2)γ

(1)

เมอก าหนดให = 1.25 [12] พบวาตองเพมอตราสวนการอดของเครองยนตเปน 23:1 จงจะแกปญหาขางตนได

การทดลองพบวาเชอเพลงไบโอดเซลผสมทมเอทานอลในสดสวนสงกวา 82% ไมสามารถสตารทเครองยนตได ดงนนเชอเพลง B18E82 จงเปนเชอเพลงทมเอทานอลในสดสวนสงสดทสามารถสตารทเครองยนตได

รปท 3 แสดงความดนเฉลยประสทธผล ( Indicated Mean Effective Pressure, IMEP) ของเครองยนตใน 200 วฏจกรแรก กรณเชอเพลงดเซลมคา IMEP เฉลยสงกวา และไมพบ Misfire Cycle ตลอดท ง 200 วฏจกร (IMEP ของวฏจกรใดมคาเปนศนย เปนตวชวดวาเกด Misfire Cycle ในวฏจกรนน) ในชวง 50 วฏจกรแรก IMEP มคาสงเนองจากความเรวรอบเครองยนตต ามาก ดงใน รปท 4 อปกรณควบคมความเรวรอบ (Governor) ท าหนาทเพมปรมาณการจายเชอเพลงจ านวนมากเพอเรงความเรวรอบเครองยนต สงผลให IMEP มคาสง เ มอความเรวรอบเครองยนตสงเกนไปหลงจากวฏจกรท 50 อปกรณควบคมความเรวรอบจะปรบลดปรมาณเชอเพลงลง จนกระทงความเรวรอบเครองยนตคงท กรณ B40E60 เปนเชอเพลงทมสดสวนเอทานอลต า จะมวฏจกรทเกด Misfire ขน เมอผสมเอทานอลในสดสวนทสงขน จ านวนวฏจกรทเกด Misfire จะมมากขนตามไปดวย

รปท 3 การแปรเปลยนความดนเฉลยประสทธผล (IMEP)

ของเครองยนตกบจ านวนวฏจกรในชวงเรมตน


รปท 4 การแปรเปลยนความเรวรอบของเครองยนตกบ

จ านวนวฏจกรในชวงเรมตน

รปท 5 แสดงความเรวรอบเฉลยและความดนเฉลยประสทธผลในชวง 200 วฏจกรแรก เมอเพมสดสวนของเอทานอลในเชอเพลงผสม สงผลใหความเรวรอบเฉลยและ IMEP เฉ ลยของ เค รองยนต มค าลดลง กรณ B40E60 เครองยนตมความเรวรอบเฉลยและ IMEP เฉลยใกลเคยงกบ เ ชอ เพลง ด เซล สวนความแปรปรวน (Standard Deviation, SD) ทงของความเรวรอบเฉลยและ IMEP เฉลยมคาเพมขนเมอเพมสดสวนของเอทานอลในเชอเพลงผสม

รปท 5 ความเรวรอบเฉลยและ IMEP เฉลยของเครองยนต

รปท 6 แสดงต าแหนงเรมตนการฉดเชอเพลง (start of injection, SOI) ชวง 200 วฏจกรแรก ต าแหนงเรมตนการฉดเ ชอเพลงมความแปรปรวนไมมากนก แต มความ

แปรปรวนสงกวากรณใชเ ชอเพลงดเซล ซงสงผลใหต าแหนงเรมตนการเผาไหม (Start Of Combustion, SOC) มความแปรปรวนสงขนตามไปดวยเมอเพมสดสวนเอทานอลในเชอเพลงผสม

รปท 6 การแปรเปลยนต าแหนงเรมตนการฉดเชอเพลง (SOI) ของเครองยนตกบจ านวนวฏจกรในชวงเรมตน

รปท 7 แสดงต าแหนงเรมตนการเผาไหมชวง 200 วฏจกรแรก กรณเชอเพลงดเซล ต าแหนงเรมตนการเผาไหมเ กดข นใกลต าแหนงศนยตายบน (TDC) และมความแปรปรวนต ามาก กรณ B40E60 มความแปรปรวนสงกวาเชอเพลงดเซล แตเมอเพมสดสวนเอทานอลในเชอเพลงผสม สงผลใหความแปรปรวนของต าแหนงเรมตนการเผาไหมสงขน

รปท 7 การแปรเปลยนต าแหนงเรมตนการเผาไหม (SOC)


รปท 8 แสดงชวงเวลาหนวงการจดระเบด ( Ignition Delay, ID) ชวง 200 วฏจกรแรก กรณเ ชอเพลง ด เซล ชวงเวลาหนวงการจดระเบดมความแปรปรวนต ามาก กรณ B40E60 มความแปรปรวนสงกวาเชอเพลงดเซล แตเมอพม


สดสวนเอทานอลในเ ชอ เพลงผสม สงผลใหความแปรปรวนของต าแหนงเรมตนการเผาไหมสงขน

ผลการทดลองจากรปท 6–8 แสดงใหเหนวาการใชเชอเพลง B40E60 ท าใหเครองยนตมความแปรปรวนของต าแหนงเรมตนการฉดเชอเพลง ต าแหนงเรมตนการเผาไหมและชวงเวลาหนวงการจดระเบดในระดบสงกวาเชอเพลงดเซล แตการเพมสดสวนเอทานอลในเชอเพลงผสม ท าใหความแปรปรวนดงกลาวสงขนมาก สงผลใหก าลงเครองยนตลดลง [13] การสตารทเครองยนตจงกระท าไดยากยงขน

รปท 8 การแปรเปลยนชวงเวลาหนวงการจดระเบด (ID)


รปท 9 แสดงคาเฉลยของต าแหนงเ รมตนการฉดเชอเพลง ต าแหนงเรมตนการเผาไหมและ ชวงเวลาหนวงการจดระเบดตลอดชวง 200 วฏจกรแรก ต าแหนงเรมตนการฉดเชอเพลงผสมทกกรณอยในชวง 9 ถง 12°BTDC และไมขนตอสดสวนเอทานอลในเชอเพลงผสม ความแปรปรวนของต าแหนงเรมตนการฉดเชอเพลงมความแตกตางกนเลกนอย เปรยบเทยบกบกรณใชเชอเพลงดเซลซง มต าแหนง เ รมตนการฉด เ ชอ เพลงอย ท 8°BTDC หมายความวาเชอเพลงผสมสามารถฉดเขาไปภายในหองเผาไหมไดเรวกวาเชอเพลงดเซล เนองจากเชอเพลงผสมมความหนดต ากวาเชอเพลงดเซล ท าใหแรงตานทานการไหลของเชอเพลงผสมในระบบจายเชอเพลงแรงดนสงมคาต ากวา จงสามารถฉดเขาไปภายในหองเผาไหมไดเรวกวา [14],[15]

รปท 9 คาเฉลยของต าแหนงเรมตนการฉดเชอเพลง ต าแหนง

เรมตนการเผาไหมและชวงเวลาหนวงการจดระเบด

ต าแหนงเรมตนการเผาไหมของเชอเพลงผสมทกกรณอยในชวง 10 ถง 28°ATDC ซงเปนการเผาไหมทลาชามากเมอเปรยบเทยบกบเชอเพลงดเซลทเรมตนการเผาไหมใกลศนยตายบน (TDC) เมอเพมสดสวนเอทานอลในเชอเพลงผสม การเผาไหมเกดขนชาลง สงผลใหชวงเวลาหนวงการจดระเบดสงขน

อยางไรกตาม ชวงเวลาหนวงการจดระเบดของเชอเพลงดเซลและ B40E60 มคา 7°CA และ 20°CA ตามล าดบ ซงยงมคาแตกตางกนมาก การศกษาเพอลดชวงเวลาหนวงการจดระเบดของเชอเพลงเอทานอลผสมสารจดระเบด เชน การอนหองเผาไหม การเพมอตราสวนการอดของเครองยนตจงมความจ าเปนเพอการพฒนาในอนาคต


4. สรป การทดลองนไดทดสอบผลของการใชเชอเพลงไบโอ

ดเซลผสมเอทานอลทมตอสมรรถนะและลกษณะการเผาไหมภายในเครองยนตดเซลเลก การเพมอตราสวนการอดของเครองยนตด เซลเปนวธ ท มประสทธผลตอการพฒนาคณลกษณะการเผาไหมภายในเครองยนตดเซล เชอเพลงB18E82 เปนเชอเพลงท ม เอทานอลในสดสวนสงสดทสามารถสตารทเครองยนตได

ต าแหนงเรมตนการฉดเชอเพลงผสมทกกรณอยในชวง 12 ถง 9°BTDC และไมข นตอความเขมขนของเอทานอล เชอเพลง B40E60 มต าแหนงเรมตนการฉดเชอเพลงอยในชวง 4 ถง 13 °BTDC มความแปรปรวนสงกวากรณใชเชอเพลงดเซล

ต าแหนงเรมตนการเผาไหมของเชอเพลงผสมอยในชวง 10–28°ATDC ซงเปนการเผาไหมทลาชามากเมอเปรยบเทยบกบเชอเพลงดเซล เมอเพมสดสวนเอทานอลในเชอเพลงผสม การเผาไหมมแนวโนมเกดลาชาขน สงผลใหชวงเวลาหนวงการจดระเบดสงขนตามไปดวย

เอกสารอางอง [1] A. K. Thakur, A. K. Kaviti, R. Mehra, and K. K. S. Mer,

“Performance analysis of ethanol–gasoline blends on a spark ignition engine: a review,” Biofuels, vol. 8, no. 1, pp. 91–112, 2017, doi: 10.1080/17597269.2016.1204586.

[2] L. Pidol, B. Lecointe, L. Starck and N. Jeuland, “Ethanol–biodiesel–diesel fuel blends: performances and emissions in conventional diesel and advanced low temperature combustions,” Fuel, vol. 93, pp. 329–338, 2012, doi: 10.1016/j.fuel.2011.09.008.

[3] A. C. Hansen, Q. Zhang and P. W. Lyne, “Ethanol–diesel fuel blends—a review,” Bioresource technology, vol. 96, no. 3, pp. 277–285, 2005, doi: 10.1016/j.biortech.2004.04.007.

[4] G. Dwivedi, S. Jain and M. P. Sharma, “Impact analysis of biodiesel on engine performance—A review,” Renewable

and Sustainable Energy Reviews, vol. 15, no. 9, pp. 4633–4641, 2011, doi: 10.1016/j.rser.2011.07.089.

[5] A. Paul, R. Panua and D. Debroy, “An experimental study of combustion, performance, exergy and emission characteristics of a CI engine fueled by Diesel-ethanol-biodiesel blends,” Energy, vol. 141, pp. 839–852, 2017, doi: 10.1016/j.energy.2017.09.137.

[6] N. Yilmaz and T. M. Sanchez, “Analysis of operating a diesel engine on biodiesel-ethanol and biodiesel-methanol blends,” Energy, vol. 46, no. 1, pp. 126–129, 2012, doi: 10.1016/j.energy.2011.11.062.

[7] M. L. Randazzo and J. R. Sodré, “Exhaust emissions from a diesel powered vehicle fuelled by soybean biodiesel blends (B3–B20) with ethanol as an additive (B20E2–B20E5),” Fuel, vol. 90, no. 1, pp. 98–103, 2011, doi: 10.1016/j.fuel.2010.09.010.

[8] H. G. How, H. H. Masjuki, M. A. Kalam and Y. H. Teoh, “Engine performance, emission and combustion characteristics of a common-rail diesel engine fuelled with bioethanol as a fuel additive in coconut oil biodiesel blends,” Energy Procedia, vol. 61, pp. 1655–1659, 2014, doi: 10.1016/j.egypro.2014.12.185.

[9] L. Zhu, C. S. Cheung, W. G. Zhang and Z. Huang, “Combustion, performance and emission characteristics of a DI diesel engine fueled with ethanol–biodiesel blends,” Fuel, vol. 90, no. 5, pp. 1743–1750, 2011, doi: 10.1016/j.fuel.2011.01.024.

[10] A. S. Bika, L. M. Franklin and D. B. Kittelson, " Hydrogen as a combustion modifier of ethanol in compression ignition engines," SAE Technical Paper , Jun, 2009, Art. no. 2009-01-2814, doi: 10.4271/2009-01-2814.

[11] P. Kwanchareon, A. Luengnaruemitchai and S. Jai-In, “Solubility of a diesel–biodiesel–ethanol blend, its fuel properties, and its emission characteristics from diesel engine,” Fuel, vol.86, no.7–8, pp. 1053–1061, 2007, doi: 10.1016/j.fuel.2006.09.034.


[12] J. B. Heywood, Internal Combustion Engine Fundamentals, McGraw-Hill, New York, NY, USA, 1988.

[13] M. H. Yasin, R. Mamat, A. A. Abdullah, N. R. Abdullah and M. L. Wyszynski, “Cycle-to-cycle variations of a diesel engine operating with palm biodiesel,” Journal of KONES Powertrain and Transport, vol. 20, no. 3, pp. 443–450, 2013.

[14] R. Munsin, Y. Laoonual, S. Jugjai, M. Matsuki and H. Kosaka, “Effect of glycerol ethoxylate as an ignition improver on injection and combustion characteristics of hydrous ethanol under CI engine condition,” Energy Conversion and Management, vol. 98, pp. 282–289, 2015, doi: 10.1016/j.enconman.2015.03.116.

[15] S. H. Park, H. K. Suh and C. S. Lee, “Nozzle flow and atomization characteristics of ethanol blended biodiesel fuel,” Renewable energy, vol. 35, no. 1, pp. 144–150, 2010, doi: 10.1016/j.renene.2009.06.012.

การประยกตแบบจ าลอง Goal-Directed Behavior เพออธบายพฤตกรรมการใชจกรยานผานคณลกษณะของเพศ และการมรถยนตในครอบครองของผเดนทางในเขตเมอง

จงหวดชลบร Applying the Model of Goal-Directed Behavior to Explain Cycling Behaviors

Characterised by Traveler’s Gender and Car Ownership in Chonburi Urban Areas

จตรงค อนทะน1 และ สรเมศวร พรยะวฒน1,* 1 ภาควชาวศวกรรมโยธา คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยบรพา แสนสข เมองชลบร ชลบร 20131

Chaturong Intanu1 and Surames Piriyawat1,* 1 Department of Civil Engineering, Faculty of Engineering, Burapha University, Saen Suk, Mueang Chonburi,

Chonburi, 20131, Thailand *Corresponding Author E-mail: [email protected]

Received: Aug 06, 2021; Revised: Sep 10, 2021; Accepted: Sep 13, 2021

บทคดยอ บทความนน าเสนอการอธบายความพยายามเดนทางดวยจกรยานของผเดนทางในพนทเขตเมอง จงหวดชลบร กลม

ตวอยางจ านวน 750 ตวอยาง ไดจากการสมแบบไมเจาะจง จากผเดนทางในเขตเมองชลบร ศรราชา และบางละมง หลงการตรวจสอบความถกตองของขอมล ขอมลทสมบรณจ านวน 597 ชด ถกน ามาวเคราะหดวยวธแบบจ าลองสมการเชงโครงสรางเพออธบายความสมพนธระหวางตวแปรทสงอทธพลตอความพยายามทจะเดนทางดวยจกรยานตามทฤษฎ The Model of Goal-Directed Behavior โดยวเคราะหเปรยบเทยบตามลกษณะทางเพศ และการมรถยนตในครอบครอง ผลการวเคราะห พบวา พฤตกรรมการใชจกรยานในอดต เปนตวแปรส าคญทสงอทธพลอยางมนยส าคญตอความพยายามเดนทางดวยจกรยานของกลมตวอยาง โดยไมผานกระบวนการคดเชงเหตผลในการแสดงพฤตกรรม ทงในการวเคราะหโดยจ าแนกตามเพศ (คาอทธพลแบบจ าลองเพศชาย 0.556 และเพศหญง 0.380 ทระดบนยส าคญ 0.01) และการมรถยนตในครอบครอง (คาอทธพลแบบจ าลองไมมรถยนตในครอบครอง 0.486 และมรถยนตในครอบครอง 0.456 ทระดบนยส าคญ 0.01) นอกจากน ยงพบวา บรรทดฐานของบคคล การรบรถงความยากงายในการแสดงพฤตกรรม และความรสกเชงบวกทมตอการใชจกรยาน มอทธพลตอความประสงคทจะใชจกรยานของกลมตวอยางทกกลมอยางมนยส าคญ ขณะทปจจยทศนคต สงอทธพลตอความประสงคทจะใชจกรยานเฉพาะในแบบจ าลองของกลมตวอยางเพศชาย และกลมทมรถยนตในครอบครอง

ค าส าคญ: The Model of Goal-Directed Behavior, พฤตกรรมการเดนทาง, จกรยาน, ชลบร


Abstract This article presents the explaining of trying to use bicycle of travelers in Chonburi urban areas. The random sampling

technique was employed for selecting 750 samples from the focused groups in studied areas, Mueang Chonburi, Sriracha, and Banglamung districts. After proving all data, useable 597 data sets were analysed by Structural Equation Modeling to reveal the influences of independent factors to the effort to cycling in daily life. The Model of Goal-Directed Behavior was used as the theoretical framework to structuring the variables in the model. The analysing processes were characterised by gender and car ownership in order to compare the results from each group. The results found that the focused group’s past cycling behavior role as the significant factor which influence the trying to cycling for non-rational behavioral processes for both those who characterised by gender (Effects are 0.556 and 0.380 for male and female model respectively at 0.01 level of significant) and car ownership (Effects are 0.486 and 0.456 for non-car owner and car owner model respectively at 0.01 level of significant). Furthermore, the results also show that subjective norm, perceived behavioral control, and positive anticipated emotion on cycling significantly impact the desire to cycling. However, the attitudes perform as significant factors on desire specifically for the model of male and car occupant groups.

Keywords: The Model of Goal-Directed Behavior, Travel Behavior, Bicycle, Chonburi

1. ความเปนมาของปญหา

จงหวดชลบรเปนศนยรวมทตงอตสาหกรรมขนาดใหญของประเทศและเปนศนยกลางอตสาหกรรมสมยใหมของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทงยงเปนพนทเขตพฒนาพ เศษภาคตะวนออก (Eastern Economic Corridor: EEC) สงผลใหปจจบนจงหวดชลบรมปรมาณการเดนทางในพนทเปนจ านวนมาก และเกดปญหาตาง ๆ ของระบบเมองตามมา อาท การจราจรตดขด อบตเหตจราจร ความไมเพยงพอของพนทจอดรถ เปนตน [1]

จากปญหาขางตน การพฒนาทางเลอกในการเดนทางใหกบชมชนเมองทไดรบผลกระทบดงกลาว ดวยการศกษารปแบบการเดนทางทางเลอกทสามารถใชงานไดงาย มราคาไมแพงจนเกนไป และสามารถใชในการเขาถงแหลงกจกรรมของชมชนในชวตประจ าวนและเขาสสถานระบบขนสงรปแบบหลกทจะเกดขนในอนาคตไดอยางสะดวก จงเปนสงจ าเปน เพอสนบสนนการเดนทางระดบบคคล (Individual Scale) ในการเขาถงแหลงกจกรรม และสถานระบบขนสง ทเนนความคลองตวและเปนสวนตว และเพอตอบสนองการใชช วตวถใหม (New Normal Lifestyle) หลงผานชวงวกฤตการณการแพรระบาดของโรคโควด-19

โดยการเดนทางทเปนทางเลอก และตรงกบแนวคดดงกลาว ไดแก จกรยาน ซงถอไดวาเปนยานพาหนะทสะอาด ไรมลพษ เปนรปแบบการเดนทางทสงเสรมสขภาพทดใหกบผใชจกรยาน [2],[3] ลดปญหาการจราจรในพนททมการจราจรหนาแนน และเปนรปแบบการเดนทางทใชในการเขาถงระบบรางไดอยางมประสทธภาพในเมองทใชระบบรางเปนรปแบบการเดนทางหลก [4–6]

อยางไรกด ส าหรบประเทศไทย พบวาการใชจกรยานเพอการเดนทางในชวตประจ าวนมจ านวนนอยมากเมอเทยบกบจ านวนประชากรของประเทศ โดยจากขอมลของกรงเทพมหานคร พบวามผใชจกรยานในชวตประจ าวน รอยละ 0.25 ของจ านวนประชากร [7] แมวาการใชจกรยานจะมขอดหลายประการดงกลาวแลวขางตน แตการใชจกรยานยงคงไมเปนทนยมส าหรบคนไทยเทาทควร [8] ดวยเหตน การสงเสรมจกรยานใหเปนทางเลอกในการเดนทาง รวมถงการพฒนากระบวนการทท าใหการใชจกรยานไดรบการสนบสนนและยอมรบจากคนในชมชน จงเปนประเดนทนาสนใจ และควรท าการศกษาเพมเตม เพอใชเปนแนวทางในการวางแผนและบรหารจดการใหการใชจกรยานในชวตประจ าวน มความเปนไปไดในทางปฏบตยงขนในอนาคต


จากการศกษาทผานมา มปจจยหลายประการ ทสงผลตอการใชจกรยาน โดย Litman [9] กลาวถงปจจยท มอท ธพลตอการใช รปแบบการเ ดนทาง ทปราศจ ากเครองยนต (Non-Motorized Modes) ซงรวมถงจกรยานดวยนน ไดแก อาย รายได ระดบการศกษา สงอ านวยความสะดวก สภาพถนน ระยะทางตอเทยว และลกษณะการใชพนท จากบทความของ Winters et al. [10] กลาววา เสนทางจกรยานทมทวทศนสวยงาม และมชองทางจกรยานแยกออกจากกระแสจราจรบนทองถนน รวมถงสภาพของเสนทาง เปนสงจงใจใหเกดการใชจกรยานได ขณะท Engbers and Hendriksen [11] พบวา เวลาและระยะทางในการเ ดนทาง เ ปนอปสรรคส าคญส าห รบ ชาว เ มองอมสเตอรดมในการเดนทางดวยจกรยาน โดยเฉพาะอยางย ง ในการ เ ดนทางไปท าง าน นอกจาก น Phala and Bejrananda [12] พบวา สภาพอากาศทรอน เสนทางทไมเหมาะสม สภาพการจราจร เวลาในการเดนทาง ระยะทางของจดหมาย ความปลอดภย และความสามารถในการบรรทก เปนปจจยทท าใหประชาชนในเขตเมองขอนแกนไมนยมใชจกรยาน และ Raha [13] พบวา อปสรรคอนเกดจากสภาพของทางเทา อปสรรคบนถนน และการสรางโครงขายเสนทางเฉพาะส าหรบจกรยานทมความตอเนอง เปนปจจยทสงผลตอความส าเรจในการสงเสรมการใชจกรยาน

นอกจากน มผลการศกษาทอธบายทศนคตของผ เดนทางทมตอการใชจกรยาน โดย Li et al. [14] พบวา กลมคนทใชจกรยาน สวนใหญเปนผทมความตระหนกดานสงแวดลอม ความปรารถนาสภาพเศรษฐกจทด การรบรตอการจกรยาน และความเตมใจทจะใชจกรยาน จากการศกษาของ Stinson and Bhat [15] พบวา ปจจยทสงผลตอการใชจกรยานในการเดนทาง คอ แรงจงใจ ซงเปนผลมาจาก ความกงวลดานสขภาพ ความเพลดเพลนสนกสนาน ปญหาสงแวดลอมทเกยวของกบการใชรถยนต ความสะดวกรวดเรว ความตองการหลกเลยงการขบรถในสภาพทแออด และ Piriyawat and Intanu [16] พบวา ปจจยทเกยวของกบทศนคต ไดแก บรรทดฐานสวนบคคล ความตระหนกถงผลทตามมา ความรบผดชอบตอการกระท าของตน บรรทด

ฐานสงคม ทงระดบครวเรอนและระดบสงคม ความรสกเชงบวกทมตอการใชจกรยาน และประสบการณในอดต มอทธพลอยางมนยส าคญตอความปรารถนาทจะใชจกรยาน

จากทกลาวขางตน ปจจยดานกายภาพ อาจเปนสวนหนงทสงผลตอการใชจกรยานกจรง แตสงทสงอทธพลตอพฤตกรรมการเดนทางของผ คน บางสวนมาจากการขบเคลอนของปจจยทถกจดอยในชดความคด (Mind Set) ของผคนเหลานน ขณะทการศกษาทศนคตทมตอการใชจกรยาน สวนใหญเปนการตรวจสอบแนวคดทวไปของผคนทมตอการใชจกรยาน โดยไมไดใชทฤษฎทเกยวของกบการปรบพฤตกรรม มาประยกตใชในการอธบายปจจยทสงอทธพลตอพฤตกรรมการใชจกรยาน ดวยเหตผลทกลาวมาน บทความนจงมวตถประสงคทจะน าเสนอผลการตรวจสอบปจจยทอธบายความพยายามเดนทางดวยจกรยาน โดยใชแบบจ าลอง Goal-Directed Behavior เปนกรอบทฤษฎ (Theoretical Framework) ในการอธบายปจจยทสงอทธพลตอความพยายามเดนทางดวยจกรยานของผ เดนทางในเขตเมอง จงหวดชลบร โดยบทความน ไดเขยนข นโดยการปรบปรงเนอหาบางสวนจากบทความทไดตพมพในการประชมวชาการวศวกรรมโยธาแหงชาต ครงท 26 (NCCE 26) [17] มาแลว ขอมลจากการสมภาษณดวยแบบสอบถาม ไดน ามาวเคราะหดวยแบบจ าลองสมการเชงโครงสราง (Structural Equation Model, SEM) โดยแบงการวเคราะหออกเปน 2 กลม ตามลกษณะของเพศ และการมรถยนตในครอบครองของกลมตวอยาง ผลการศกษาน จะท าใหเขาใจคณลกษณะของผเดนทางทจดอยในกลมผมแนวโนมทจะใชจกรยานในอนาคต และยงท าใหทราบปจจยทมอทธพลตอผเดนทางทน าไปสการปรบพฤตกรรมไปใชจกรยาน ดงจะไดน าเสนอในรายละเอยดตอไป

2. แบบจ าลอง Goal-Directed Behavior The Model of Goal-Directed Behavior (MGB) เ ป น

ทฤษฎ ท ถกพฒนา เ พม เ ตมจาก The Theory of Planed Behavior (TPB) [18–20] โดย MGB มองคประกอบของปจจยและตวแปร รวมถงการสงอทธพลระหวางปจจย ดงแสดงในรปท 1


รปท 1 Model of Goal-Directed Behavior [21]

จากรปท 1 สมมตฐานตามทฤษฎ MGB [21–23] กลาววา บคคลจะแสดงออกถงความพยายามมงมนทจะแสดงพฤตกรรม (Trying) กตอเมอมความตงใจหรอเจตนาทจะแสดงพฤตกรรมนน (Intention) ซงเกดจากความปรารถนาทจะแสดงพฤตกรรม (Desire) ดงกลาวนนเอง โดยปจจยทมอทธพลโดยตรงตอความปรารถนาทจะแสดงพฤตกรรม ไดแก ทศนคตทมตอพฤตกรรม (Attitudes) บรรทดฐานของบคคลเกยวกบพฤตกรรม (Subjective Norm) และการรบ ร ถ งการควบคมตนเองในการแสดงพฤตกรรม (Perceived Behavioral Control) โดยการรบรถงการควบคมตนเองในการแสดงพฤตกรรม ยงสงอทธพลโดยตรงตอความตงใจหรอเจตนาทจะแสดงพฤตกรรม (Intention) และความพยายามมงมนทจะแสดงพฤตกรรม (Trying) ดวย [18–20] ซงหมายความวา การรบรถงการควบคมตนเองในการแสดงพฤตกรรม สามารถสงอทธพลตอการแสดงพฤตกรรมไดโดยทไมตองผานกระบวนการคดเชงเหตผลผานความปรารถนา และเจตนาทจะแสดงพฤตกรรมนนเอง

ปจจยทเพมเตมจากทฤษฎ TPB ไดแก ความรสกเชงบวกทมตอพฤตกรรม (Positive Anticipated Emotion) และความรสกเชงลบทมตอพฤตกรรม (Negative Anticipated Emotion) ซงเปนความรสกหรออารมณดานบวกและลบทเกดขนกบบคคลซงเปนผลตามมาจากการแสดงพฤตกรรม ถาเปนดานบวก ความรสกหรออารมณเชงบวกนน จะเปนแรงจงใจใหบคคลเกดความปรารถนา (Desire) ทจะแสดงพฤตกรรมดงกลาวมากข น ในทางตรงขาม ถา เ ปนความรสกหรออารมณเชงลบ กจะลดความปรารถนาในการแสดงพฤตกรรมดงกลาวลง

นอกจากน ประสบการณหรอพฤตกรรมในอดต (Past Behavior) เปนอกปจจยทมความส าคญในแบบจ าลองทฤษฎ MGB เนองจากเปนตวแปรทเปนบงบอกถงเหตผลเชงประจกษและนยส าคญของการปลกฝงพฤตกรรมพงประสงคใหกบผเดนทาง เพอใหเกดพฤตกรรมทดดานใดดานหนงในอนาคต โดยเมอพฤตกรรมใด ๆ ไดถกปฏบตอยางสม าเสมอจนเปนกจวตรแลว พฤตกรรมดงกลาวจะถกพฒนาเปนความเคยชน และเมอเกดเปนพฤตกรรมเคยชนแลว การแสดงออกของพฤตกรรมนนจะเปนอยางอตโนมต [24–25] ดวยเหตน นอกจากประสบการณหรอพฤตกรรมในอดต จะสงอทธพลตอความปรารถนา (Desire) และเจตนา (Intention) ทจะแสดงพฤตกรรม ซงเปนไปตามกระบวนการแสดงพฤตกรรมตามหลกการคดเชงเหตผลแลว ยงสามารถสงอทธพลโดยตรงตอความพยายามแสดงพฤตกรรม (Trying) ดวย ซงหมายความวา ประสบการณหรอพฤตกรรมในอดตทปฏบตอยางตอเนองจนเปนความเคยชนแลว สามารถสงอทธพลตอการแสดงพฤตกรรมใหเปนไปอยางอตโนมต โดยไมผานหลกการคดเชงเหตผลทเกดจากการน าขอมลทเกยวของมาพจารณาเพอตดสนใจวาจะท าหรอไมท านนเอง [26]

จากโครงสรางของปจจยตามทฤษฎ MGB ตามทกลาวขางตน สามารถพจารณาการสงอทธพลของปจจยทมตอการแสดงพฤตกรรมเปน 2 กระบวนการ ไดแก การแสดงพฤตกรรมทเกดจากกระบวนการเชงเหตผล และการแสดงพฤตกรรมทไมผานกระบวนการเชงเหตผล โดย การแสดงพฤตกรรมทเกดจากกระบวนการเชงเหตผล คอ พฤตกรรมทแสดงออกมาโดยผานกระบวนการคดเชงเหตผล ซงเกดจากอทธพลของปจจยทเปนตวแปรตนตามกระบวนการสงอทธพล โดยจากแบบจ าลอง MGB การแสดงพฤตกรรมเกดจากเจตนา (Intention) เจตนาเกดจากความประสงค (Desire) และความประสงคไดรบอทธพลโดยตรงจากปจจยหรอตวแปรทเปนองคประกอบ

ขณะทการแสดงพฤตกรรมทไมผานกระบวนการเชงเหตผล คอ การแสดงพฤตกรรมหรอการปรบพฤตกรรมทไมผานกระบวนการคดเชงเหตผล โดยไมไดรบอทธพลจากปจจยทเปนตวแปรตนตามกระบวนการสงอทธพลตามหลกเหตผลนนเอง โดยจากแบบจ าลอง MGB การแสดงพฤตกรรม


ตามกระบวนการนเกดจาก 1) พฤตกรรมทเกดข นอยางอตโนมต ซงเปนผลมาจากประสบการณในอดต (Past Experience) หรอพฤตกรรมในอดตทท าซ า ๆ (Repeated Behavior) จนเกดเปนความเคยชน (Habitual Behavior) และ 2) การรบรถงความบบคนและความยากล าบากจากการแสดงพฤตกรรมหรอปรบพฤตกรรม (Perceived Behavioral Control) โดยถาเปนพฤตกรรมทสามารถปฏบตได บคคลจะไมรสกถกควบคมหรอบบคนใหแสดงพฤตกรรม แตถาเปนพฤตกรรมทไมสามารถปฏบตไดหรอไมประสงคจะปฏบต บคคลจะรสกวาถกควบคมหรอบบคน การพยายามออกจากสถานการณทท าใหบคคลรสกถงการถกควบคมหรอบบคนนน อาจท าใหเกดการแสดงพฤตกรรมโดยไมผานการคดถงเหตผลได

3. พนทศกษาและกลมเปาหมาย การศกษาน ก าหนดใหพนทเขตเมองจงหวดชลบรเปน

พนทศกษา โดยพจารณาเมองทเปนศนยกลางกจกรรมและมลกษณะเปนชมชนเมอง โดยใชความหนาแนนของประชากรตอพนท เปนเกณฑในการพจารณา โดยจากขอมลของส านกงานสถตแหงชาตจงหวดชลบรพบวา พนทอ าเภอเมองชลบร มความหนาแนนสงสดเทากบ 1,464 คน/ตร.กม. รองลงมาไดแก อ าเภอบางละมง และอ าเภอศรราชา มความหนาแนน 643 คน/ตร.กม. และ 512 คน/ตร.กม. ตามล าดบ [27] เมอพจารณารวมกบความส าคญของเมองและความเปนศนยกลางกจกรรมของประชาชนในพนทจงเลอก 3 พนทขางตนเปนพนทศกษา

ส าหรบกลมเปาหมาย ไดแก ผเดนทางใน 3 พนทศกษาขางตน กลมเปาหมายนจะถกเลอกแบบไมเจาะจง (Random Sampling) โดยใชหลกการทางสถตในการก าหนดขนาดตวอยาง ทระดบความเชอมน รอยละ 95 และความคลาด

เคลอนทยอมใหเกดข นไดรอยละ 5 โดยจากขอมลของส านกงานสถตแหงชาต จงหวดชลบร พบวา อ าเภอเมองชลบร อ าเภอศรราชา และอ าเภอบางละมง มจ านวนประชากร เทากบ 335,063 คน 315,629 คน และ 301,607 คน ตามล าดบ [27] รวมทง 3 พนท มจ านวนประชากรทงสน 952,299 คน จากการค านวณจ านวนตวอยางเมอประชากรมากกวา 900,000 จ านวนตวอยาง จะม ง เขา สจ านวน 400 [28] อยางไรกด ในการส ารวจขอมลจรง ไดท าการส ารวจขอมลกลมตวอยาง จ านวน 750 ตวอยาง เพอส ารองไวในกรณทอาจ เ กดความไมสมบ ร ณของขอมล ซ ง เ ปนความคลาดเคลอนอนเกดจากบคคล (Human Errors) ทสามารถเกดขนไดระหวางการสมภาษณขอมล โดยสรปจ านวนตวอยางจากแตละพนทได ดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 จ านวนตวอยางจากแตละพนทศกษา พนทศกษา จ านวน (ตวอยาง) อ าเภอเมองชลบร 250 อ าเภอศรราชา 250 อ าเภอบางละมง 250

รวม 750

4. ตวแปรและความสมพนธระหวางตวแปรในแบบจ าลอง ค าถามทใชตรวจสอบขอมลจากกลมเปาหมาย ถก

ก าหนดตามตวแปรวดคาไดในแตละกลมของปจจยแฝงตามกรอบทฤษฎแบบจ าลอง Goal-Directed Behavior โดยมปจจยแฝง ตวแปรวดคาได และค าถามทใชในประเดนทตองการตรวจสอบจากกลมตวอยาง ดงแสดงในตารางท 2

ตารางท 2 ตวแปรและประเดนทพจารณา ปจจยแฝง ตวแปรวดคาได ค าอธบาย

ทศนคตเกยวกบการใชจกรยานในชวตประจ าวน (Attitude, ATT) ความตระหนกถงปญหาระดบสงคม (D1)

D1.1 ความตระหนกถงปญหาการใชพลงงานระดบสงคม D1.2 ความตระหนกถงปญหาสงแวดลอมระดบสงคม D1.3 ความตระหนกถงปญหาอบตเหตจราจรระดบสงคม


ตารางท 2 ตวแปรและประเดนทพจารณา (ตอ) ปจจยแฝง ตวแปรวดคาได ค าอธบาย

ความตระหนกถงปญหาระดบบคคล (D2)

D2.1 ความตระหนกถงปญหาการใชพลงงานระดบบคคล D2.2 ความตระหนกถงปญหาสงแวดลอมระดบบคคล D2.3 ความตระหนกถงปญหาอบตเหตจราจรระดบบคคล

ความรบผดชอบตอสงคม (D3)

D3.1 ตนเองคอผรบผดชอบตอปญหา D3.2 ผบรหารทองถนและชมชนคอผรบผดชอบตอปญหา D3.3 ทกคนในชมชนคอผรบผดชอบตอปญหา

การใหความ ส าคญกบปญหาทเกดขนในสงคม (D4)

D4.1 การใหความส าคญกบการประหยดน ามน D4.2 การใหความส าคญกบสงแวดลอมในชมชน D4.3 การใหความส าคญกบความปลอดภยในการเดนทาง และการปองกน

อบตเหตจราจรในชมชน ความรบผดชอบตอผลทตามมา (D6)

D6.1 มความเขาใจถงผลทตามมาวา การใชจกรยานชวยลดการใชน ามนเชอเพลง D6.2 มความเขาใจถงผลทตามมาวา การใชจกรยานชวยลดมลพษทางอากาศ D6.3 มความเขาใจถงผลทตามมาวา การใชจกรยานชวยลดมลภาวะทางเสยง D6.4 มความเขาใจถงผลทตามมาวา การใชจกรยานชวยลดอบตเหตจราจร

ทศนคตเกยวกบการใชจกรยานในชวตประจ าวน (Attitude, ATT) (ตอ) การยอมรบการใชจกรยานในการเดนทางในชวต ประจ าวน (D8)

D8.1 การใหการยอมรบจกรยานในการเดนทาง D8.2 การยอมรบการใชจกรยานถามการพฒนาและปรบปรงดานกายภาพให

สงเสรมการใชจกรยาน บรรทดฐานของบคคลทมตอการใชจกรยาน (Subjective norm, SN) บรรทดฐานของบคคล (D9)

D9.1 ถาบคคลในครอบครวใชจกรยาน ทานกจะใชจกรยานดวยเชนกน D9.2 บคคลในครอบครวสนบสนน ถาทานใชจกรยาน D9.3 ถาบคคลใกลชด อาท เพอนสนท เพอนรวมงาน ฯลฯ ใชจกรยาน ทานกจะ

ใชจกรยานดวยเชนกน D9.4 บคคลใกลชด อาท เพอนสนท เพอนรวมงาน ฯลฯ สนบสนน ถาทานใช

จกรยาน การรบรถงความยากงายในการใชจกรยาน (Perceived behavioral control, PBC) การรบรถงความยากงายในการใชจกรยาน (D10)

D10.1 ความเขาใจถงความยากล าบากในการเปลยนไปใชจกรยาน D10.2 ความเขาใจถงการใชความพยายามอยางมากในการเปลยนไปใชจกรยาน D10.3 ความเขาใจถงการใชเวลาในการปรบตวในการเปลยนไปใชจกรยาน

ความรสกเชงบวกทมตอการใชจกรยานในชวตประจ าวน (Positive anticipated emotions, PAE) ความรสกเชงบวกทมตอการใชจกรยานในชวตประจ าวน (D11)

D11.1 ความรสกมคณคาถาเปลยนไปใชจกรยาน D11.2 ความรสกภาคภมใจถาเปลยนไปใชจกรยาน D11.3 ความรสกประสบผลส าเรจถาเปลยนไปใชจกรยาน


ตารางท 2 ตวแปรและประเดนทพจารณา (ตอ) ปจจยแฝง ตวแปรวดคาได ค าอธบาย

ความรสกเชงลบทมตอการใชจกรยานในชวตประจ าวน (Negative anticipated emotions, NAE) ความรสกเชงลบทมตอการใชจกรยานในชวตประจ าวน (D12)

D12.1 ความรสกผดพลาด ถาตองเปลยนไปใชจกรยาน D12.2 ความรสกผดหวง ถาตองเปลยนไปใชจกรยาน D12.3 ความรสกอบอายและลมเหลว ถาตองเปลยนไปใชจกรยาน

ความปรารถนาทจะใชจกรยานในชวตประจ าวน (Desire, DES) ความปรารถนาทจะใชจกรยานในชวตประจ าวน (D13)

D13.1 ความคดเหนในการปรบพฤตกรรมไปใชจกรยานในชวตประจ าวนแทนการใชจกรยานยนตและรถยนตสวนบคคล

D13.2 ระดบความตองการทจะเปลยนไปใชจกรยานในชวตประจ าวน พฤตกรรมในอดตของการใชจกรยานในการเดนทาง (Past behavior, PSB) พฤตกรรมในอดตของการใชจกรยานในการเดนทาง (D14)

D14 ความถของการใชจกรยานในชวง 6 เดอนทผานมา

ความตงใจ/เจตนาทจะใชจกรยาน (Intention, INT) ความตงใจ/เจตนาทจะใชจกรยาน (D15)

D15.1 ความตงใจทจะเปลยนไปใชจกรยานในอนาคต D15.2 แนวโนมทจะใชจกรยานเมอปรบปรงแกไขอปสรรคทมตอการใชจกรยานแลว

ความพยายามในการใชจกรยานในชวตประจ าวน (Trying, TRY) ความพยายามในการใชจกรยานในชวตประจ าวน

D16.2 ความตงใจทจะใชจกรยานในการเดนทาง (ความถ)

จากทฤษฎ MGB กลมปจจย และตวแปรวดคาได ดงแสดงในตารางท 2 สามารถก าหนดโครงสรางความสมพนธระหวางตวแปรไดดงแสดงในรปท 2

รปท 2 ความสมพนธระหวางตวแปรตามทฤษฎ MGB

5. ผลการวเคราะหขอมล 5.1. ภาพรวมของกลมตวอยาง

ขอมลจากการส ารวจ จ านวน 750 ตวอยาง เมอผานการตรวจสอบความถกตองและครบถวนของขอมลแลว ไดท าการคดเลอกขอมลทสมบรณและสามารถน าไปวเคราะหในขนตอนตอไปไดทงสน จ านวน 597 ชด โดยในเบองตน ไดท าการวเคราะหดวยสถตเชงพรรณนา เพอตรวจสอบภาพรวมของสถานะทางเศรษฐกจและสงคม (Socioeconomic Characteristics) และขอมลการเดนทาง (Travel Characteristics) ของกล มตวอย าง ดงแสดงในตารางท 3,4 ตามล าดบ


ตารางท 3 ภาพรวมของกลมตวอยาง จ านวนขอมล 597 จ านวน รอยละ เพศ ชาย 262 43.9 หญง 335 56.1 ระดบการศกษา ต าก วาป รญญา

ตร 316 52.9

ปรญญาตร 241 40.4 ปรญญาโท 36 6.0 ปรญญาเอก 4 0.7 ประเภททอย บานเดยว 171 28.7 อาศย ทาวนเฮาส 108 18.1 ตกแถว 38 6.4 อพารตเมนท 230 38.6 คอนโดมเนยม 29 4.7 อน ๆ 21 3.5 อายเฉลย (ป) 32.8 (SD. = 8.5) รายไดเฉลยตอเดอน (บาท) 19,735 (SD. = 9,428) จ านวนยานพาหนะในครองครองเฉลย (คน/ครวเรอน) จกรยาน 0.43 (SD.= 0.72)

จกรยานยนต 0.90 (SD.= 0.50) รถยนตสวนบคคล 0.74 (SD.= 0.82)

SD. คอ คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

ตารางท 4 ขอมลการเดนทางของกลมตวอยาง จ านวนขอมล = 597 จ านวน รอยละ วตถประสงคหลกของการเดนทาง

ท างาน 489 82.0 ซอของ 57 9.6 เรยนหนงสอ 11 1.8 สนทนาการ 35 5.8 กจกรรมทางสงคม 3 0.5 ธระสวนตว 2 0.3

จดตนทาง บาน/ทพก 576 96.4 อน ๆ 21 3.6 จดปลายทาง บาน/ทพก 32 5.3 อน ๆ 565 94.7

ตารางท 4 ขอมลการเดนทางของกลมตวอยาง (ตอ)

จ านวนขอมล = 597 จ านวน รอยละ รปแบบการ จกรยานยนต 332 55.6 เดนทาง รถยนต 251 42.1 จกรยาน 9 1.5 รถประจ าทาง 2 0.3 เดน 3 0.5 เวลาเฉลยในการเดนทาง/เทยว (นาท) 24.2 (SD. = 11.46) คาใชจายเฉลยในการเดนทาง/เทยว (บาท) 29.63 (SD. = 44.77)

SD. คอ คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

5.2. การวเคราะหแบบจ าลองสมการเชงโครงสราง ส าหรบบทความน ไดท าการแบงการวเคราะหออกเปน 2

กลม ตามลกษณะของเพศ และการมรถยนตในครอบครองของกลมตวอยาง เพอตรวจสอบความแตกตางของคณลกษณะดงกลาว ทมตอความพยายามเดนทางดวยจกรยานของกลมตวอยาง โดยความแตกตางทางเพศของกลมตวอยาง ซงเปนคณสมบตของบคคลท เปนผลมาจากการก าหนดตามธรรมชาต และท าใหเกดความแตกตางของลกษณะทางกายภาพของรางกายและความรสกนกคด นาจะสงผลตอทศนคตและความพยายามปรบพฤตกรรมเพอเดนทางโดยใชจกรยาน [29–31] เชนเดยวกบความแตกตางของการมรถยนตในครอบครองของกลมตวอยาง ซงเปนคณสมบตของบคคลทเกดจากความตางกนของโอกาสและสถานะทางเศรษฐกจของกลมตวอยาง ซงเปนคณลกษณะทเกดจากการพฒนาและสรางขนมาของบคคลในภายหลง ไมไดเกดจากการก าหนดตามธรรมชาต

กอนท าการวเคราะหแบบจ าลองสมการเชงโครงสราง ปจจยทมตวแปรวดคาไดเปนองคประกอบ จะตองผานการตรวจสอบความนาเชอถอในการวดคาองคประกอบเหลาน นกอนวามความเหมาะสมเพยงพอหรอไม โดยตรวจสอบจากคา Cronbach’s ของกลมตวแปรทเปนองคประกอบของปจจยเหลานน โดยกลมตวแปรทใหคา Cronbach’s ตงแต 0.65 ขนไป ถอวามความนาเชอถอใน


การวดคาสง เปนตวแทนทดของตวแปรแฝงหรอปจจยนน ๆ และมความเหมาะสมเพยงพอส าหรบใชตรวจสอบทศนคต [32] โดยผลการวเคราะหคา Cronbach’s ของตวแปรทมองคประกอบเปนตวแปรยอยของกลมปจจย

แตละกลม ดงแสดงในตารางท 5 มความนาเชอถอของการวดคาอยในระดบทยอมรบไดและมความเหมาะสมเพยงพอส าหรบการวเคราะหดวยแบบจ าลองสมการเชงโครงสราง

ตารางท 5 ผลการวเคราะหคา Cronbach’s ของตวแปรในแบบจ าลองสมการเชงโครงสราง กลมปจจย ปจจยแฝง Cronbach’s

เพศ การมรถยนตในครอบครอง ชาย

(N=262) หญง

(N=335) ไมม

(N=217) ม

(N=380) ทศนคต ความตระหนกถงปญหาระดบสงคม 0.803 0.868 0.836 0.856

ความตระหนกถงปญหาระดบบคคล 0.934 0.935 0.945 0.930 ความรบผดชอบตอสงคม 0.749 0.802 0.770 0.779 ความตระหนกถงผลกระทบตอสงแวดลอม 0.928 0.915 0.926 0.914

ความรบผดชอบตอสวนรวม 0.905 0.931 0.937 0.911 การยอมรบจกรยานในการเดนทาง 0.801 0.792 0.854 0.767

บรรทดฐานบคคล 0.971 0.968 0.964 0.974 ความรสกเชงบวก 0.973 0.970 0.967 0.974 ความรสกเชงลบ 0.952 0.933 0.955 0.933 การรบรถงความยากงาย 0.948 0.948 0.950 0.946 ความปรารถนาทจะใชจกรยาน 0.835 0.859 -0.859 -0.843 เจตนาทจะใชจกรยาน 0.824 0.864 0.833 0.852

จากนน ไดท าการวเคราะหองคประกอบของกลมปจจยดวยวธ Principal Component Analysis (PCA) เพอ วเคราะหอทธพลของตวแปรทเปนองคประกอบในแตละกลมปจจย และเพอลดจ านวนตวแปรทจะน าไปวเคราะหแบบจ าลองสมการเชงโครงสราง โดยผลการวเคราะหองคประกอบของ

แตละกลมปจจยของแบบจ าลองแตละกลม แสดงดวยคาอทธพลของตวแปรองคประกอบ (Loading Factors, LF) ดงแสดงในตารางท 6 จากนนกลมปจจยทไดจากการวเคราะหองคประกอบ จะถกน าไปวเคราะหแบบจ าลองสมการเชงโครงสราง ดงแสดงผลการวเคราะหในขนตอนตอไป

ตารางท 6 อทธพลของตวแปรองคประกอบในแตละกลมปจจยโดยการวเคราะหองคประกอบ (PCA) กลมปจจย ปจจยแฝง ตวแปรวดคา

ได คาอทธพลของตวแปรองคประกอบ เพศ การมรถยนตในครอบครอง

ชาย หญง ไมม ม ATT D1 D1.1 0.812 0.851 0.838 0.840

D1.2 0.925 0.930 0.927 0.929 D1.3 0.815 0.896 0.850 0.882


ตารางท 6 อทธพลของตวแปรองคประกอบในแตละกลมปจจยโดยการวเคราะหองคประกอบ (PCA) (ตอ) กลมปจจย ปจจยแฝง ตวแปรวดคา

ได คาอทธพลของตวแปรองคประกอบ เพศ การมรถยนตในครอบครอง

ชาย หญง ไมม ม ATT D2 D2.1 0.925 0.928 0.936 0.923

D2.2 0.963 0.955 0.966 0.954 D2.3 0.939 0.940 0.949 0.936 D3 D3.1 0.497 0.653 0.527 0.608 D3.2 0.960 0.948 0.961 0.950 D3.3 0.917 0.910 0.932 0.902 D4 D4.1 0.952 0.922 0.936 0.930 D4.2 0.957 0.937 0.951 0.939 D4.3 0.897 0.915 0.917 0.903 D6 D6.1 0.973 0.951 0.965 0.957 D6.2 0.945 0.957 0.958 0.948 D6.3 0.958 0.966 0.967 0.959 D6.4 0.690 0.784 0.796 0.716 D8 D8.1 0.914 0.910 0.934 0.901 D8.2 0.952 0.932 0.966 0.941

SN D9.1 0.945 0.940 0.920 0.957 D9.2 0.964 0.962 0.960 0.966 D9.3 0.969 0.970 0.963 0.974 D9.4 0.962 0.951 0.958 0.956

PBC D10.1 0.936 0.948 0.955 0.934 D10.2 0.966 0.952 0.954 0.960 D10.3 0.955 0.955 0.951 0.957

PAE D11.1 0.977 0.975 0.970 0.979 D11.2 0.980 0.981 0.978 0.984 D11.3 0.966 0.960 0.955 0.966

NAE D12.1 0.957 0.945 0.953 0.899 D12.2 0.974 0.969 0.983 0.932 D12.3 0.934 0.903 0.940 0.817

DES D13.1 0.958 0.967 0.948 0.938 D13.2 0.925 0.924 0.912 0.914

INT D15.1 0.968 0.942 0.958 0.942 D15.2 0.943 0.922 0.932 0.926


5.2.1 ผลการวเคราะหแบบจ าลองสมการเชงโครงสราง กรณจ าแนกตามเพศของกลมตวอยาง ผลการวเคราะหในกรณจ าแนกตามเพศของกลมตวอยาง

ไดคาสถตทใชส าหรบตรวจสอบความเหมาะสมของแบบ

จ าลองเปรยบเทยบกบเกณฑทางสถตทยอมรบได ดงแสดงในตารางท 7 โดยพบวา คาสถตทกตวอยในเกณฑยอมรบไดตามเงอนไขการประมาณคาพารามเตอรของแบบจ าลอง โดยมคาอทธพลระหวางตวแปร ดงแสดงในตารางท 8 และรปท 3,4

ตารางท 7 คาสถตทใชตรวจสอบความเหมาะสมของแบบจ าลอง กรณจ าแนกตามเพศของกลมตวอยาง คาสถต เกณฑทางสถต* คาทไดจากการวเคราะหแบบจ าลอง

เพศชาย เพศหญง 2 12.525** 18.133***

ρ >0.05 0.405 0.079

2/df <3.0 1.044 1.648 Goodness of fit index (GFI) >0.90 0.991 0.990 Adjusted goodness of fit index (AGFI) >0.90 0.953 0.941 Root mean square residual (RMR) <0.10 0.028 0.025 Comparative fit index (CFI) >0.94 1.000 0.995 Root mean square error of approximation (RMSEA) <0.07 0.013 0.044

* ทมา: Kline (1998) [33]; Hu and Bentler (1999) [34] ** df = 12, N = 262, *** df = 11, N = 335

ตารางท 8 อทธพลระหวางปจจยในแบบจ าลองสมการเชงโครงสราง กรณจ าแนกตามเพศของกลมตวอยาง ตวแปร อทธพลระหวางตวแปรในแบบจ าลอง

DES INT TRY เพศชาย เพศหญง เพศชาย เพศหญง เพศชาย เพศหญง

ATT .373** .023 SN .313** .409** PBC -.403** -.172** -.022 .005 .271** .231** PAE .338** .295** NAE .196* .125** PSB .171** .419** -.160** -.004 .556** .380** DES .918** .847** INT -.191** -.020

* มนยส าคญทระดบ 0.05 ** มนยส าคญทระดบ 0.01


รปท 3 อทธพลระหวางตวแปรในแบบจ าลองสมการเชง

โครงสรางส าหรบเพศชาย


โครงสรางส าหรบเพศหญง

จากผลการวเคราะห พบวา การแสดงพฤตกรรม (TRY) ของทงเพศชายและหญง ไมไดรบอทธพลจากกระบวนการคดเชงเหตผลผานความประสงค (DES) และเจตนาทจะแสดงพฤตกรรม (INT) โดยคาอทธพลจาก INT ไปยง TRY มคาเทากบ -0.191** และ -0.020 ส าหรบแบบจ าลองเพศชายและเพศหญง ตามล าดบ อยางไรกด ปจจยทเปนตวแปรตน สงอทธพลอยางมนยส าคญตอความประสงคทจะปรบพฤตกรรม (DES) และกอใหเกดเจตนาทจะแสดงพฤตกรรม (INT) แตในขนของการแสดงพฤตกรรม ตวแปรหรอปจจยดงกลาว ไมไดสงอทธพลหรอสงผลตอความพยายามทจะแสดงพฤตกรรม (TRY) โดยอาจกลาวไดวา ทงกลมเพศชายและเพศหญง จะปรบพฤตกรรมไปใชจกรยานโดยไมผานกระบวนการคดเชงเหตผล แตการปรบพฤตกรรมไปใชจกรยานในอนาคตจะเกดขนไดจากประสบการณหรอพฤตกรรมในอดตเปนส าคญ เนองจากรบรวาการใชจกรยานในชวตประจ าวนนน ในความเปนจรงเปนสงทท าไดยากและล าบากในทางปฏบต ถากลมตวอยางพจารณาตามหลกเหตผล อาจเลอกทจะไมใชจกรยานในการเดนทาง แตถาเปนการแสดงพฤตกรรมโดยไมผานการใชเหตผล ซงเกดจากความพงพอใจ หรอประสบการณทดในอดต การใชจกรยานในอนาคตกอาจเกดขนได

สงทแตกตางอยางชดเจนระหวางแบบจ าลองกลมเพศชายและเพศหญงคอ ปจจยทศนคต (Attitudes) ทสงอทธพลตอ

ความประสงค ทจะใชจกรยาน ซงพบวาเปนปจจยท มนยส าคญเฉพาะในแบบจ าลองของกลมเพศชาย โดยเมอพจารณาคาอทธพลของตวแปรองคประกอบในกลมปจจยทศนคต ทไดจากการวเคราะหองคประกอบ (PCA) ดงแสดงในตารางท 6 พบวา ปจจยทศนคตประกอบดวยตวแปรองคประกอบทสามารถเชอมโยงถงประเดนทมอทธพลตอความประสงคทจะใชจกรยาน ประกอบดวยตวแปรดงแสดงในตารางท 9

ตารางท 9 ตวแปรในกลมปจจยทศนคตของแบบจ าลองเพศชายทสงอทธพลตอความประสงคทจะใชจกรยาน (DES) ประเดนทตรวจสอบทศนคต ตวแปร คาอทธพล ความตระหนกถงปญหาสงแวดลอมระดบสงคม

D1.2 0.925

ความตระหนกถงปญหาสงแวดลอมระดบบคคล

D2.2 0.963

ผบรหารทองถนและชมชน คอผรบผดชอบตอปญหา

D3.2 0.960

การใหความส าคญกบสงแวดลอมในชมชน

D4.2 0.957

มความเขาใจถงผลทตามมาวา การใชจกรยานชวยลดการใชน ามนเชอเพลง

D6.1 0.973

การยอมรบการใชจกรยาน ถามการพฒนาและปรบปรงดานกายภาพใหสงเสรมการใชจกรยาน

D8.2 0.952

ดวยเหต น ในการพฒนากระบวนการคดเชงเหตผลส าหรบเพศชายในการแสดงพฤตกรรมหรอการปรบพฤตกรรมการใชจกรยานในอนาคต สามารถท าไดดวยการปรบปรงและสงเสรมในประเดนดงกลาว จะเพมโอกาสใหผ เดนทางกลมน ปรบทศนคตและกระบวนการคดตามหลกเหตผล เพอน าไปสการใชจกรยานในทสด นอกจากน ปจจยอนทสงอทธพลตอความประสงคทจะใชจกรยานอยางมนยส าคญ มลกษณะไปในทศทางเดยวกน ทงเพศชายและเพศหญงดงแสดงในตารางท 10


ตารางท 10 ตวแปรในกลมปจจยทสงอทธพลตอความประสงคทจะใชจกรยาน (DES) ของแบบจ าลองเพศชายและเพศหญง ประเดนทตรวจสอบทศนคต ตวแปร คาอทธพล บรรทดฐานของบคคลทมตอการใชจกรยาน (SN) เพศชาย: ถาบคคลใกลชด อาท เพอนสนท เพอนรวมงาน ฯลฯ ใชจกรยาน จะมอทธพลใหกลมเปาหมายใชจกรยานดวยเชนกน

D9.3 0.969

เพศหญง: ถาบคคลใกลชด อาท เพอนสนท เพอนรวมงาน ฯลฯ ใชจกรยาน จะมอทธพลใหกลมเปาหมายใชจกรยานดวยเชนกน

D9.3 0.970

การรบรถงความยากงายในการใชจกรยาน (PBC) เพศชาย: เขาใจถงการใชความพยายามอยางมากในการเปลยนไปใชจกรยาน

D10.2 0.966

เพศหญง: เขาใจถงการใชเวลาในการปรบตวในการเปลยนไปใชจกรยาน D10.3 0.955 ความรสกเชงบวกทมตอการใชจกรยานในชวตประจ าวน (PAE) เพศชาย: ความรสกภาคภมใจถาเปลยนไปใชจกรยาน D11.2 0.980 เพศหญง: ความรสกภาคภมใจถาเปลยนไปใชจกรยาน D11.2 0.981

5.2.2 ผลการวเคราะหแบบจ าลองสมการเชงโครงสราง

กรณจ าแนกตามการมรถยนตในครอบครอง ผลการวเคราะหในกรณจ าแนกตามการมรถยนตใน

ครอบครองของกลมตวอยาง ไดคาสถต ทใชส าหรบตรวจสอบความเหมาะสมของแบบจ าลองเปรยบเทยบกบ

เกณฑทางสถตทยอมรบได ดงแสดงในตารางท 11 โดยพบวา คาสถตทกตวอยในเกณฑยอมรบไดตามเงอนไขการประมาณคาพารามเตอรของแบบจ าลอง โดยมคาอทธพลระหวางตวแปร ดงแสดงในตารางท 12 และรปท 5,6

ตารางท 11 คาสถตทใชตรวจสอบความเหมาะสมของแบบจ าลอง กรณจ าแนกตามการมรถยนตในครอบครองของกลมตวอยาง คาสถต เกณฑทางสถต* คาทไดจากการวเคราะห

แบบจ าลอง ไมมรถยนต มรถยนต

2 20.880** 15.898***

ρ > .05 .052 .196

2/df < 3.0 1.740 1.325 Goodness of fit index (GFI) > 0.90 0.98. .992 Adjusted goodness of fit index (AGFI) > 0.90 0.907 .958 Root mean square residual (RMR) < 0.10 0.034 .022 Comparative fit index (CFI) > 0.94 0.992 .998 Root mean square error of approximation (RMSEA) < 0.07 0.059 .029

* ทมา: Kline (1998) [33]; Hu and Bentler (1999) [34] ** df = 12, N = 217, *** df = 12, N = 380


ตารางท 12 อทธพลระหวางปจจยในแบบจ าลองสมการเชงโครงสราง กรณจ าแนกตามการมรถยนตในครอบครองของกลมตวอยาง ตวแปร อทธพลระหวางตวแปรในแบบจ าลอง

DES INT TRY ไมมรถ มรถ ไมมรถ มรถ ไมมรถ มรถ

ATT .048 .236** SN .377** .392** PBC -.236** -.276** .021 -.017 .120* .291** PAE .297** .324** NAE .181** .144** PSB .400** .249** -.116 -.031 .486** .456** DES .927** .882** INT -.157* -.087

* มนยส าคญทระดบ 0.05 ** มนยส าคญทระดบ 0.01


โครงสรางส าหรบกลมไมมรถยนต


โครงสรางส าหรบกลมมรถยนต

จากผลการวเคราะห พบวา การแสดงพฤตกรรม (TRY) ของกลมไมมและมรถยนตในครอบครอง ไมไดรบอทธพลจากกระบวนการคดเชงเหตผลผานความประสงค (DES) และเจตนาทจะแสดงพฤตกรรม (INT) เชนเดยวกบผลการวเคราะหทจ าแนกตามเพศ โดยคาอทธพลจาก INT ไปยง

TRY มคาเทากบ -0.157* และ -0.087 ส าหรบแบบจ าลองกลมไมมและมรถยนตในครอบครอง ตามล าดบ โดยทงกลมไมมและมรถยนตในครอบครอง จะปรบพฤตกรรมไปใชจกรยานโดยไมผานกระบวนการคดเชงเหตผล แตการปรบพฤตกรรมไปใชจกรยานในอนาคตจะเกดขนไดจากประสบการณหรอพฤตกรรมในอดตเปนส าคญ นอกจากน การสงอทธพลของปจจยทเปนตวแปรตนไปยงความประสงคทจะปรบพฤตกรรม (DES) และการสงอทธพลจากความประสงคทจะปรบพฤตกรรมไปยงเจตนาทจะแสดงพฤตกรรม (INT) มลกษณะเชนเดยวกบแบบจ าลองทวเคราะหโดยจ าแนกตามเพศ

สงทแตกตางอยางชดเจนระหวางแบบจ าลองกลมไมมและมรถยนตในครอบครอง คอ ปจจยทศนคต (Attitudes) ทสงอทธพลตอความประสงคทจะใชจกรยาน ซงพบวาเปนปจจยทมนยส าคญเฉพาะในแบบจ าลองของกลมมรถยนตในครอบครองเทานน โดยเมอพจารณาคาอทธพลของตวแปรองคประกอบในกลมปจจยทศนคตทไดจากการวเคราะหองคประกอบ (PCA) ดงแสดงในตารางท 6 พบวา มตวแปรองคประกอบทเชอมโยงไปยงประเดนทมอทธพลตอความประสงคทจะใชจกรยาน ดงแสดงในตารางท 13


จากผลลพธดงกลาว พบวามความสมเหตสมผลในขอเทจจรง เนองจากกลมทมรถยนตในครอบครอง จะมโอกาสเดนทางโดยใชรถยนตมากกวากลมทไมมรถยนตในครอบครอง ดวยเหตน การตะหนกและรบรถงผลกระทบในประเดนทเกยวของตามทกลาวขางตน ยอมมมากกวากลมทไมมรถยนตในครอบครอง ความเขาใจและตระหนก

ถงปญหาดงกลาว อาจเปนปจจยทท าใหคนกลมน มแนวโนมทจะเปลยนมาใชจกรยานไดในอนาคต มากกวากลมทไมมรถยนตและไมใชรถยนตในการเดนทาง ส าหรบปจจยอนทสงอทธพลตอความประสงคทจะใชจกรยานอยางมนยส าคญ มลกษณะไปในทศทางเดยวกน ทงกลมไมมและมรถยนตในครอบครอง ดงแสดงในตารางท 14

ตารางท 13 ตวแปรในกลมปจจยทศนคตของแบบจ าลองกลมมรถยนตในครอบครองทสงอทธพลตอความประสงคทจะใชจกรยาน (DES) ประเดนทตรวจสอบทศนคต ตวแปร คาอทธพล ความตระหนกถงปญหาสงแวดลอมระดบสงคม D1.2 0.929 ความตระหนกถงปญหาสงแวดลอมระดบบคคล D2.2 0.954 ผบรหารทองถนและชมชน คอผรบผดชอบตอปญหา D3.2 0.950 การใหความส าคญกบสงแวดลอมในชมชน D4.2 0.939 มความเขาใจถงผลทตามมาวา การใชจกรยานชวยลดมลภาวะทางเสยง D6.3 0.959 การยอมรบการใชจกรยาน ถามการพฒนาและปรบปรงดานกายภาพใหสงเสรมการใชจกรยาน D8.2 0.941

ตารางท 14 ตวแปรในกลมปจจยทสงอทธพลตอความประสงคทจะใชจกรยาน (DES) ของแบบจ าลองกลมไมมและมรถยนตในครอบครอง ประเดนทตรวจสอบทศนคต ตวแปร คาอทธพล บรรทดฐานของบคคลทมตอการใชจกรยาน (SN) กลมไมม: ถาบคคลใกลชด อาท เพอนสนท เพอนรวมงาน ฯลฯ ใชจกรยาน จะมอทธพลใหกลมเปาหมายใชจกรยานดวยเชนกน

D9.3 0.963

กลมม: ถาบคคลใกลชด อาท เพอนสนท เพอนรวมงาน ฯลฯ ใชจกรยาน จะมอทธพลใหกลมเปาหมายใชจกรยานดวยเชนกน

D9.3 0.974

การรบรถงความยากงายในการใชจกรยาน (PBC) กลมไมม: เขาใจถงความยากล าบากในการเปลยนไปใชจกรยาน D10.1 0.955 กลมม: เขาใจถงการใชความพยายามอยางมากในการเปลยนไปใชจกรยาน D10.2 0.960 ความรสกเชงบวกทมตอการใชจกรยานในชวตประจ าวน (PAE) กลมไมม: ความรสกภาคภมใจถาเปลยนไปใชจกรยาน D11.2 0.978 กลมม: ความรสกภาคภมใจถาเปลยนไปใชจกรยาน D11.2 0.984

แมวาการสงอทธพลของปจจยดงแสดงในตารางท 9,10 ส าหรบการวเคราะหโดยจ าแนกตามเพศของกลมตวอยาง และในตารางท 13,14 ส าหรบการวเคราะหโดยจ าแนกตามการไมมและมรถยนตในครอบครอง จะไมไดน าไปสกระบวนการ

แสดงพฤตกรรมตามหลกเหตผล แตผลการวเคราะหดงกลาว ท าใหทราบประเดนทมนยส าคญทสงอทธพลตอความประสงคทจะใชจกรยาน ซงเปนเหตปจจยเบองตนของเจตนาทจะใชจกรยาน โดยผลการวเคราะหดงกลาว สามารถน ามา


ประยกตใชในการพฒนาแนวทางปรบปรงดานกายภาพ สงอ านวยความสะดวก และเชอมโยงไปยงแผนเชงบรณาการส าหรบขบเคลอนโครงการสนบสนนการใชจกรยานในชวตประจ าวนไดในอนาคต

6. บทสรปและขอเสนอแนะ 6.1. การวเคราะหโดยจ าแนกตามเพศ

การวเคราะหโดยจ าแนกกลมตวอยางตามคณลกษณะทางเพศ เปนการแสดงใหเหนความเหมอนและความแตกตางในการตดสนใจและปรบพฤตกรรม อนเนองมาจากความแตกตางกนของลกษณะกายภาพทางรางกายของบคคล อนเนองมาจากการก าหนดตามธรรมชาต

จากผลการวเคราะห พบวา กระบวนการคดเชงเหตผลทเรมตนจากความประสงค เจตนา และความพยายามทจะใชจกรยาน ไมสงผลตอการปรบพฤตกรรมไปใชจกรยานของเพศหญง โดยเพศหญงจะใชจกรยานอนเปนผลจากอทธพลของพฤตกรรมในอดต (PSB) และการรบรถงความยากงายในการใชจกรยาน (PBC) ซงเปนกลมตวแปรแฝงทบงบอกใหทราบวา กลมตวอยางเพศหญง รบรถงความยากล าบากในการเปลยนไปใชจกรยานในชวตประจ าวน แตการปรบพฤตกรรมเปลยนไปใชจกรยาน จะเกดขนไดถาเปนไปตามกระบวนการแสดงพฤตกรรมแบบอตโนมต ทไมผ านกระบวนการคดเชงเหตผล ซงสอดคลองกบแนวคดของ Verplanken and Aarts [24] และ Ouellette and Wood [35]

ส าหรบผลการวเคราะหของกลมเพศชาย การเปลยนไปใชจกรยานโดยผานกระบวนการคดเชงเหตผล สงผลในทางตรงขามกบความพยายามทจะเปลยนไปใชจกรยาน ซงอาจเปนผลจากการพจารณาตามความเปนจรงทพบวา การเปลยนไปใชจกรยานในชวตประจ าวนนน เปนไปไดยากในทางปฏบต การปรบพฤตกรรมไปใชจกรยานทงในเพศชายและเพศหญง จะเกดขนไดจากการแสดงพฤตกรรมหรอการปรบพฤตกรรมทไมผานกระบวนการคดเชงเหตผล ในลกษณะของพฤตกรรมทเกดขนอยางอตโนมต ซงเปนผลมาจากประสบการณในอดต ซงสอดคลองกบ Gärling and Axhausen [36] ทกลาววา การทจะควบคมหรอยบย งพฤตกรรมเคยชนนน สามารถท าไดดวยการท าใหพฤตกรรมของบคคลเปนการแสดงออกผาน

กระบวนการตดสนใจโดยใชการคดอยางมเหตผล ดงนน ในทางตรงขาม การแสดงพฤตกรรมโดยไดรบอทธพลจากพฤตกรรมในอดตและเปนไปอยางอตโนมต กคอพฤตกรรมทไมผานกระบวนการคดเชงเหตผลนนเอง

ผลการศกษาดงกลาวสอดคลองกบขอเทจจรงในปจจบนทพบวา การใชจกรยานของเพศชายและเพศหญงในเขตเมองจงหวดชลบร เปนการใชเพอการออกก าลงกาย และสนทนาการเปนหลก ซงเปนการใชจกรยานเพอตอบสนองความพงพอใจสวนบคคล และไมไดผานกระบวนการคดเชงเหตผลทค านงถงเหตปจจยเชงการใชงาน หรอความตระหนกถงประโยชนทมตอสงแวดลอม การลดมลพษ ลดการใชพลงงาน หรอดานเศรษฐกจ แตอยางใด

ดวยเหตน จากผลการวจยดงกลาว การท าใหเกดพลวตของการใชจกรยานในชวตประจ าวน อาจท าไดโดยการสรางมวลหมวกฤต (Critical Mass) [37] ของผใชจกรยาน โดยอาจเรมจากการใชจกรยานในกจกรรมเชงสนทนาการ การทองเทยว และกฬา เพอท าใหเกดกลมกอนของการใชจกรยาน และเกดเปนพฤตกรรมเคยชน (Habitual behavior) จนน าไปสแนวโนมของการปรบใชในชวตประจ าวนในอนาคต [38] ซงผ ใชจกรยานจะไมค านงถงปจจยเชงเหตผลและอปสรรค แตจะใชเพราะความพงพอใจและความชอบสวนตวเปนส าคญ จนถงจดหนงทในสงคมมการใชจกรยานเพมขน กระบวนการปรบพฤตกรรมโดยผานกระบวนการคดเชงเหตผล ทเรมจากการพจารณาประโยชนทไดในดานตาง ๆ ตอตนเองและสงคม และสงผลตอความประสงค เจตนา และการปรบพฤตกรรมไปใชจกรยาน กจะถกพฒนาขนตามมา 6.2. การวเคราะหโดยจ าแนกตามการมรถยนตในครอบครอง

การวเคราะหโดยจ าแนกตามการมรถยนตในครอบครอง เปนการพจารณาการตดสนใจและการปรบพฤตกรรมอนเนองมาจากความตางกนของโอกาสและสถานะทางเศรษฐกจของกลมตวอยาง ซงเปนคณลกษณะทเกดจากการพฒนาและสรางขนมาของบคคล ไมไดเกดจากการก าหนดของธรรมชาต

จากผลการวเคราะห เจตนาในการปรบพฤตกรรมไปใชจกรยานในชวตประจ าวนของผทไมมรถยนตในครอบครอง สงผลในทางตรงขามกบความพยายามทจะปรบพฤตกรรมไป


ใชจกรยานในอนาคต อาจกลาวไดวา การใชจกรยานของกลมไมมรถยนตในครอบครอง ถาผานกระบวนการคดแบบมเหตผล อาจท าใหเกดผลในทางตรงขาม นนคอการปฏเสธทจะใชจกรยานไปเลย เนองจากพบวาในความเปนจรง มความเปนไปไดยากทจะเดนทางโดยใชจกรยานในชวตประจ าวน นนคอ แมวาคนกลมนจะไมมรถยนต แตถาตองการเดนทาง กจะเลอกรปแบบการเดนทางอนแทนการใชจกรยานอยด เชนเดยวกบกลมคนทมรถยนตในครอบครอง ทกระบวนการคดอยางมเหตผลไมสงผลตอการใชจกรยานหรอการปรบพฤตกรรมไปใชจกรยานในอนาคตแตอยางใด

ดวยเหตน การใชจกรยานของคนท งสองกลมนจะเปนไปไดโดยไมผานกระบวนการคดเชงเหตผล นนคอ การใชจกรยานเปนไปเพอตอบสนองตามความพงพอใจ ทตอบสนองดานสนทนาการ การออกก าลงกาย และการทองเทยว ฯลฯ โดยไมไดใชในการเดนทางทเปนกจกรรมหลก หรอกจกรรมทจกรยานควรตอบสนองการใชงานไดในฐานะทเปนการขนสงรปแบบหลก อยางไรกด ในกลมทมรถยนตในครอบครอง มโอกาสทจะปรบพฤตกรรมการเดนทางไปใชจกรยานไดในอนาคต ถามการพฒนาประเดนในกลมปจจยทศนคต เพอใหเกดกระบวนการแสดงพฤตกรรมโดยผานกระบวนการคดเชงเหตผล ดงไดกลาวไปแลวในผลการวเคราะหขางตน 6.3. ความเปนไปไดในทางปฏบต

จากผลการศกษาทจ าแนกการวเคราะหตามเพศ (เงอนไขทางธรรมชาต) และการมรถยนตในครอบครอง (เงอนไขทางเศรษฐกจ) พบวา การจะท าใหกลมเปาหมายเปลยนมาใชจกรยานในชวตประจ าวนนน ถาด าเนนการผานกระบวนการคดเชงเหตผล หรอใหเกดการคด พจารณาถงประโยชนดานตาง ๆ ทสงผลตอตนเองและสงคม อาท ประเดนดานสงแวดลอม เศรษฐกจ มลพษทางอากาศ อบตเหต ฯลฯ อาจเปนการยากทจะท าใหเกดการปรบพฤตกรรมไปใชจกรยานในชวตประจ าวนของกลมเปาหมาย ความเปนไปไดในทางปฏบต คอการใชกระบวนการทางสงคม การสรางมวลหมวกฤต (Critical Mass) ของการใชจกรยานใหเกดข น และในชวงเรมตน อาจตองเปนกลมการใชจกรยานเพอการสนทนาการ การออกก าลงกาย การพกผอน และทองเทยว จง

จะท าใหเกดพลวตของการปรบพฤตกรรมมาใชจกรยานได จนเมอเกดพฤตกรรมตอเนองและเคยชน จนสามารถปรบบรบทของการใชจกรยานใหกลมกลนกบการเดนทางในชวตประจ าวนแลว การใชงานเพอกจวตรประจ าวนตาง ๆ กอาจเกดขนไดในขนตอไป แตท งนจ าเปนตองด าเนนการอยางตอเนอง เพอใหเกดกระบวนการสรางประสบการณในอดต (Past Behavior) จนเกดเปนพฤตกรรมเคยชน (Habitual Behavior) และน าไปสกระบวนการปรบพฤตกรรมการเดนทางและสงผลอยางเปนรปธรรมในทสด

7. กตตกรรมประกาศ ผวจยขอขอบคณทมงานและผมสวนเกยวของทชวยให

การวจยครงนส าเรจดวยด และขอขอบพระคณประชาชนในพนทศกษา ประกอบดวย อ าเภอเมองชลบร ศรราชา และบางละมง ทอนเคราะหขอมลส าหรบการวจยครงน

เอกสารอางอง [1] Strategic and Information for Provincial Development

Section, “A Study for Developing Implementation and Action Plans for Sustainable Improving and Reducing Transport Problems Under Eastern Development Master Plans (Final Report),” Chonburi Provincial Office, Chonburi, Thailand, 2018.

[2] I. J. Hendriksen, B. Zuiderveld, H. C. Kemper and P. D. Bezemer, “Effect of Commuter Cycling on Physical Performance of Male and Female Employees,” Medicine & Science in Sports & Exercise, vol. 32, no. 2, pp. 504–510, 2000, doi: 10.1097/00005768-200002000-00037.

[3] I. Vuori, P. Oja and O. Paronen, “Physically Active Commuting to Work-Testing Its Potential for Exercise Promotion,” Medicine & Science in Sports & Exercise, vol. 26, no. 7, pp. 844–850, 1994, doi: 10.1249/00005768-199407000-00006.

[4] B. E. Saelens, J. F. Sallis and L. D. Frank, “Environmental Correlates of Walking and Cycling: Findings from the Transportation, Urban Design, and Planning Literatures,”


Annals of Behavioral Medicine, vol. 25, no. 2, pp. 80–91, 2003, doi: 10.1207/S15324796ABM2502_03.

[5] K. Nordback, “Measuring Traffic Reduction from Bicycle Commuting,” Transportation Research Record, Journal of the Transportation Research Board, vol. 2468, no. 1, pp. 92–99, 2014, doi: 10.3141/2468-11.

[6] E. Heinen and W. Bohte, “Multimodal Commuting to Work by Public Transport and Bicycle,” Transportation Research Record, Journal of the Transportation Research Board, vol. 2468, no. 1, pp. 111–122, 2014, doi: 10.3141/2468-13.

[7] COYA, “Global Bicycle Cities Index 2019.” coya.com. https://www.coya.com/bike/index-2019. (Accessed Sep. 15, 2021).

[8] Thailand Walking and Cycling Institute Foundation, “Why Cycling are Unpopular for Thai People,” Aug. 29, 2018. Accessed: Sep. 15, 2021 [Online]. Available: http://www.ibikeiwalk.org/media-publication/infographic/ 2018/08/29/ท าไมคนไทยไมนยมใชจก/.

[9] T. Litman, “Evaluating Non-Motorized Transportation Benefits and Costs,” Victoria Transport Policy Institute, Victory, British Columbia, Canada, 2012.

[10] M. Winters, G. Davidson, D. Kao and K. Teschke, “Motivators and deterrents of bicycling: comparing influences on decisions to ride,” Transportation, vol. 38, pp. 153–168, 2011, doi: 10.1007/s11116-010-9284-y.

[11] L. H. Engbers and I. J. M. Hendriksen, “Characteristics of a Population of Commuter Cyclists in the Netherlands: Perceived Barriers and Facilitators in the Personal, Social and Physical Environment,” International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 2010, doi: 10.1186/1479-5868-7-89.

[12] J. Phala and M. Bejrananda, “An Investigation of Cycling Behavior for Bike Use Policy in Khon Kaen City,” Academic Journal: Faculty of Architecture Khon Kaen University, vol. 15, no. 2, 2016.

[13] U. Raha, “Factors Influencing to Success in Promotion of Cycling Use in Bangkok,” M.Eng. Thesis, Dept. of Civil Eng., King Mongkut’s University of Technology Thonburi, Bangkok, 2010.

[14] Z. B. Li, W. Wang, C. Yang and D. R. Ragland, “Bicycle Commuting Market Analysis Using Attitudinal Market Segmentation Approach,” Transportation Research Part A: Policy and Practice, vol. 47, pp. 56–68, 2013, doi: 10.1016/j.tra.2012.10.017.

[15] M. A. Stinson and C. R. Bhat, “A Comparison of the Route Preferences of Experienced and Inexperienced Bicycle Commuters,” in The TRB 84th Annual Meeting Compendium of Papers CD-ROM, Washington, DC, January 9–13, 2005.

[16] S. Piriyawat and C. Intanu, “Past Behavior, Attitudes, Subjective Norm and Positive Anticipated Emotions as Determinants of Using Bicycle in Daily Life: Bangkhla District, Chachoengsao Case Study,” in The 23th National Convention on Civil Engineering, Nakhon Nayok, Thailand, July 18–20, 2018.

[17] C. Intanu and S. Piriyawat, “Explaining the Trying to Travel by Bicycling Using the Model of Goal Directed Behavior on Traveller’s Gender and Car Ownership Characteristics in Chonburi Urban Areas”, in The 26th National Convention on Civil Engineering, Online Conference, Thailand, June 23–25, 2021.

[18] I. Ajzen, “From Intention to Actions: A Theory of Planned Behavior,” in Action Control: From Cognition to Behavior, J. Kuhl and J. Bechmann Editor, Heidelberg, Germany, 1985, pp. 11–39.

[19] I. Ajzen, “Theory of Planned behavior,” Organization Behavior and Human Decision Processes, vol. 50, no. 2 pp. 179–211, 1991, doi: 10.1016/0749-5978(91)90020-T.

[20] I. Ajzen, “Explaining Intentions and Behavior,” in Attitudes, Personality and Behavior, T. Manstead Editor, 2nd Ed., Berkshire, England: Open University Press, 2005, pp. 117–141.


[21] M. Perugini and R. P. Bagozzi, “The Role of Desires and Anticipated Emotions in Goal-Directed Behaviours: Broadening and Deepening the Theory of Planned Behaviour,” British Journal of Social Psychology, vol. 40, no. 1, pp. 79–98, 2001, doi: 10.1348/014466601164704.

[22] R. P. Bagozzi, “The Self-Regulation of Attitudes, Intentions, and Behavior,” Social Psychology Quarterly, vol. 55, no. 2, pp.178–204, 1992.

[23] R. P. Bagozzi, “On the Neglect of Volition in Consumer Research: A Critique and a Proposal,” Psychology & Marketing, vol. 10, no. 3, pp. 215–237, 1993, doi: 10.1002/mar.4220100305.

[24] B. Verplanken and H. Aarts, “Habit, Attitudes, and Planned Behaviour: Is Habit an Empty Construct or an Interesting Case of Goal-Directed Automaticity?,” European Review of Social Psychology, vol. 10, pp. 101–134, 1999, doi: 10.1080/14792779943000035.

[25] J.A. Bargh, “Automaticity in Social Psychology,” in Social Psychology: Handbook of Basic Principles, P. A. M. Van Lange, E. T. Higgins and A. W. Kruglanski Editors, 3rd Ed., New York, NY, USA: The Guilford Press, 1996, pp. 169–183.

[26] T. Gärling and K. W. Axhausen, “Introduction: Habitual Travel Choice,” Transportation, vol. 30, pp. 1–11, 2003, doi: 10.1023/A:1021230223001.

[27] Chonburi Provincial Statistical Office, “Chonburi Provincial Statistical Report 2019,” Chonburi Provincial Statistical Office, Chonburi, Thailand, Accessed: Aug. 20, 2020 [Online]. Available: http://chonburi.nso.go.th/%20% 20index.php?option=com_content&view=article&id=440:16-3-63&catid=102&Itemid=507.

[28] S. Kanjanawasee, “Sampling Theory,” in Applied Statistics for Behavioral Research, 5th Ed., Bangkok, Thailand: Chulalongkorn University Printing House, 2007, pp. 129–162.

[29] A. C. Lusk, X. Wen and L. Zhou, “Gender and Used/Preferred Differences of Bicycle Routes, Parking, Intersection Signals, and Bicycle Type: Professional Middle Class Preferences in Hangzhou, China,” Journal of Transport & Health, vol 1, no. 2, pp. 124–133. 2014, doi: 10.1016/j.jth.2014.04.001.

[30] K. C. Heesch, S. Sahlqvist and J. Garrard, “Gender Differences in Recreational and Transport Cycling: a Cross-Sectional Mixed-Methods Comparison of Cycling Patterns, Motivators, and Constrains,” International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, vol. 9, no. 1, Sep, 2012, Art. no. 106 (2012), doi: 10.1186/1479-5868-9-106.

[31] C.R. Emond, W. Tang and S.L. Handy, “Explaining Gender Difference in Bicycling Behavior,” Transportation Research Record, Journal of the Transportation Research Board, vol. 2125, no.1, pp. 16–25, 2009, doi: 10.3141/2125-03.

[32] L. Steg, “Can Public Transport Compete with the Private Car?,” IATSS Research, vol. 27, no. 2, pp. 27–35, 2003, doi: 10.1016/S0386-1112(14)60141-2.

[33] R. B. Kline, “Structural Models with Observed Variables and Path Analysis: I. Fundamentals, Recursive Models,” in Principles and Practice of Structural Equation Modelling, D.A. Kenny Editor, New York, NY, USA: The Guilford Press, 1998, pp. 95–154.

[34] L. Hu and P. M. Bentler, “Cutoff Criteria for Fit indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives,” Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, vol. 6, no. 1, pp.1–55, 1999, doi: 10.1080/10705519909540118.

[35] J. A. Ouellette and W. Wood, “Habit and Intention in Everyday Life: The Multiple Processes by Which Past Behaviour Predicts Future Behaviour,” Psychological Bulletin, vol. 124, no. 1, pp. 54–74, 1998.


[36] T. Gärling and K.W. Axhausen, “Introduction: Habitual Travel Choice,” Transportation, vol. 30, pp. 1–11, 2003, doi: 10.1023/A:1021230223001.

[37] P. Oliver, G. Maxwell and R. Teixeira, “A Theory of the Critical Mass. I. Interdependence, Group Heterogeneity, and the Production of Collective Action,” The American Journal of Sociology, vol. 91, no. 3, pp. 522–556.

[38] D. L. Ronis, J. F. Yates and J. P. Kirscht, “Attitudes, Decisions and Habits as Determinants of Repeated Behavior,” In Attitudes Structure and Function, A. R. Pratkanis, S. J. Breckler and A. G. Greenwald Editors, Mahwah, NJ, USA: Lawrence Erlbaum Associates Publishers, 1989, pp. 213–239.

การศกษาปจจยของการจดการทรพยากรมนษยทสงผลตอผลการด าเนนงานของ

บรษทรบเหมากอสรางโครงสรางพนฐานไทยโดยใชโมเดลสมการโครงสราง

A Study of Factors of Human Resource Management Influencing the Performance of Thai Infrastructure Contractors Using Structural Equation Modeling

ชนาธป ควาภาพงษ1,* และ นคร กกแกว1

1ภาควชาวศวกรรมโยธา คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย วงใหม ปทมวน กรงเทพมหานคร 10330 Chanatip Kawapapong1,* and Nakhon Kokkaew1

1Department of Civil Engineering, Faculty of Engineering, Chulalongkorn University, Wangmai, Pathumwan, Bangkok, 10330, Thailand


Received: Jul 16, 2021 Revised: Sep 12, 2021 Accepted: Sep 14, 2021

บทคดยอ เนองจากสภาวะการแขงขนทสงขนของอตสาหกรรมกอสรางโครงสรางพนฐานไทยในปจจบน การสรางความไดเปรยบ

ในการแขงขนโดยใชเงนทน และเครองจกรอาจไมเพยงพอ สงใหมทสามารถท าไดเพอรกษาความไดเปรยบในการแขงขน คอ การน าแนวคดของการจดการทรพยากรมนษย (Human Resource Management) มาปรบใชใหเกดประโยชน ดงนน บทความนจงตองการศกษาถงปจจยส าคญของการจดการทรพยากรมนษย 4 ดาน ไดแก การสรรหาและคดเลอก การฝกอบรมและพฒนา ผลตอบแทน และการประเมนผลการปฏบตงาน ทสงผลตอการเพมขนของผลการด าเนนงานตามแนวคด Balanced Scorecard (BSC) ของบรษทรบเหมากอสรางโครงสรางพนฐานไทย โดยใชเทคนคการวเคราะหโมเดลสมการโครงสราง (SEM) เพอวเคราะหขอมลจากวศวกรจ านวน 203 คน จาก 67 องคการ พบวา การจดการทรพยากรมนษยมอทธพลตอผลการด าเนนงานขององคการในระดบทคอนขางสง (Correlation Coefficient = 0.88) และปจจยดานการสรรหาและคดเลอกมคาน าหนกความส าคญสงทสด (Regression Weight = 28.33%) โดยบรษทรบเหมากอสรางโครงสรางพนฐานของไทยสามารถน าผลการศกษานไปใชเปนแนวทางในการปรบปรงประสทธภาพขององคการผานกระบวนการจดการทรพยากรมนษยตอไป

ค าส าคญ: การจดการทรพยากรมนษย, ผลการด าเนนงานของบรษทรบเหมากอสรางโครงสรางพนฐาน, โมเดลสมการโครงสราง, การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน

Abstract Due to the intense competition in the Thai infrastructure construction industry, the conventional advantage of construction

firms using capital and machinery may be outdated. One thing that Thai construction firms can do to increase their competitive advantage and organizational performance in the future may depend on the better use of human resource management (HRM). Therefore, this article aims at studying four key human resource management factors (i.e., recruitment and selection, training and development, compensation, and performance appraisal) that could be used to help increase construction firms’ performance measured using Balanced Scorecard (BSC). This study uses structural equation modeling (SEM) to analyze the data set collected


from 203 engineers of 67 firms. The results found that HRM indeed had high influence on firms’ performance (correlation coefficient = 0.88). In addition, among the four HRM factors, recruitment and selection was found to have the highest regression weight (regression weight = 28.33%). Finally, the results of this study may be used by Thai infrastructure construction firms for improving their operational and organizational-level performance through HRM.

Keywords: Human Resource Management, Performance of Thai Infrastructure Contractors, Structural Equation Model, Confirmatory Factor Analysis

1. บทน า ในปจจบนสภาวะการแข งขนของงานกอสร าง

โครงสรางพนฐานขนาดใหญมการแขงขนทสงขนเนองจากการประมลของภาครฐทเปดโอกาสใหผประกอบการธรกจกอสรางจากตางประเทศสามารถเขารวมแขงขนไดมากขน ท าใหบรษทผรบเหมากอสรางโครงสรางพนฐานไทยเรมตนตว เตรยมพรอม และหาแนวทางในการเ พมขดความสามารถเพอใหสามารถแขงขนกบบรษทกอสรางตางชาตไดในระยะยาว ซงในชวงหลายสบปทผานมา เงนทนและเครองจกรกอสรางถอเปนปจจยส าคญในการสรางความไดเปรยบในการแขงขนของบรษทกอสราง แตในปจจบนการเขาถงแหลงเงนทนทงายข นและราคาเครองจกรทสามารถครอบครองได ท าใหการสรางความไดเปรยบโดยปจจยดงกลาวอาจท าไดอยางจ ากด ดงนน สงหนงทสามารถเสรมสรางความไดเปรยบดงกลาวใหแกองคการกคอ “บคลากร” ซงมสวนส าคญทจะขบเคลอนองคการใหเจรญกาวหนา

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวามงานวจยทศกษาเกยวกบปจจยของการจดการทรพยากรมนษยทสงผลตอผลการด าเนนงานขององคการในหลากหลายประเทศ และหลากหลายกลมอตสาหกรรมรวมท งในอตสาหกรรมกอสราง แตยงไมพบงานวจยใดทศกษาความสมพนธระหวางกลมปจจยทงสองกลมนในประเทศไทย โดยเฉพาะในอตสาหกรรมกอสรางโครงสรางพนฐานในประเทศไทย ดงน น งานวจยนจงมวตถประสงคเพอวเคราะหระดบความสมพนธระหวางการจดการทรพยากรมนษย และผลการด าเนนงานของบรษทรบเหมากอสรางโครงสรางพนฐานไทย เพอใหบรษทรบเหมากอสรางโครงสรางพนฐานของไทยไดทราบถงความส าคญและแนวทางของ

การบรหารจดการทรพยากรมนษยเพอเพมประสทธภาพในปฏบตงาน และเพอสรางความไดเปรยบในการแขงขนใหกบองคการ ซงจะเปนพนฐานทส าคญและจ าเปนอยางยงตอการแขงขนในยคปจจบน

2. งานวจยทเกยวของ 2.1. อตสาหกรรมกอสรางไทย

ธรกจรบเหมากอสรางเปนหนงในธรกจทไดรบความนยมอยางมาก โดยสงเกตไดจากการมผประกอบการในธรกจรบเหมากอสรางเพมจ านวนขนอยางตอเนอง ท าใหเกดการแขงขนกนอยางรนแรง โดยลกษณะทวไปของธรกจรบเหมากอสรางกมทงสวนทคลายคลง และสวนทแตกตางจากธรกจอน ๆ เชน เปนงานทตองใชบคลากรหลายประเภทและหลายระดบ รวมทงตองใชชางฝมอและคนงานเปนจ านวนมาก การโยกยายเขาออกงานเกดขนไดงายและรวดเรว อกทงธรกจกอสรางยงเปนธรกจทมการเปลยนสถานทท างานไปเรอย ๆ เมอเสรจโครงการหนงกยายไปอกโครงการหนง ท าใหตองขนยายทรพยากรตาง ๆ เชน วสดอปกรณ เครองมอเครองจกร รวมทงบคลากรไปดวยเสมอ [1–2] ดงน นการจดการทรพยากรมนษย ทเหมาะสมจงถอวามความส าคญอยางยงตออตสาหกรรมกอสราง

จากงานวจยของ Krungsri Research [3] พบวา งานกอสรางของภาครฐของประเทศไทยในชวง 5 ปทผานมาและอก 5–10 ปขางหนา สวนใหญเปนการลงทนกอสรางโครงสรางพนฐานในสดสวนทมากถงรอยละ 80 ของมลคางานกอสรางภาครฐทงหมด โดยมงบลงทนจากป พ.ศ. 2564–2569 (ค.ศ. 2021–2026) อกกวา 2 ลานลานบาท ดงแสดงในรปท1


รปท 1 แผนการลงทนของภาครฐ ณ ป พ.ศ. 2562 [3]

2.2. การจดการทรพยากรมนษย (Human resource management) การจดการทรพยากรมนษย คอ กระบวนการจดการให

ไดมาซงบคลากรหรอพนกงานทมความร ความสามารถเขามาปฏบตงาน โดยใชวธการและขนตอนทเหมาะสมเพอสรรหา คดเลอก พฒนา ประเมนผล รวมถงการดแลรกษาบคลากรผานการใหรางวล คาตอบแทน และสทธประโยชนตาง ๆ แกพนกงาน เพอสรางและพฒนาทรพยากรมนษยขององคการใหเปนทรพยากรบคคลทมประสทธภาพสงสดซงสงผลส าเรจตามเปาหมายและวตถประสงคขององคการ [4–6] จากงานวจยในอดตทผานมา พบวาปจจยทส าคญของการจดการทรพยากรมนษย ทสงผลตอผลการด าเนนงานขององคการ มทงสน 8 ปจจย อยางไรกตาม การศกษาใหครบทง 8 ปจจยเปนไปไดยากเนองจากมตวแปรทตองศกษาจ านวนมาก ดงนนผวจยจงเลอกศกษาเฉพาะปจจยส าคญทไดรบการศกษามาแลววาสงผลตอผลการด าเนนงานขององคการในอตสาหกรรมกอสราง และมการศกษาในประเทศไทยมาแลวบางสวน [7–10] โดยการศกษานไดคดเลอก 4 ปจจยในการจดการทรพยากรมนษย ไดแก

1. การสรรหาและคดเลอก 2. การฝกอบรมและพฒนา 3. ผลตอบแทน 4. การประเมนผลการปฏบตงาน

2.3. การวดผลการด าเนนงานขององคการ (Organizational performance) ในงานวจยฉบบนใชการวดผลการด าเนนงานของ

องคการตามแนวคด Balanced Scorecard (BSC) โดย

Kaplan & Norton [11] ซงเปนการพจารณากระบวนการท างานขององคการจากมมมองทง 4 ดาน คอ

1. มมมองดานการเงน 2. มมมองดานลกคา 3. มมมองดานกระบวนการปฏบตงานภายในองคการ 4. มมมองดานการเรยนรและการเตบโต ในอดตทผานมา พบวามงานวจยจ านวนหนงทไมไดน า

มมมองดานการเงนมาใชในการศกษาความสมพนธระหวางการจดการทรพยากรมนษยและผลการด าเนนงานขององคการ ทงนเนองจากผลการด าเนนงานดานการเงนอาจจะไดรบอทธพลจากการจดการทรพยากรมนษยท ลาชาเปนระยะเวลานานกวาดานอนๆ [7] ดงนน ในงานวจยนจงผวจยจงก าหนดขอบเขตการศกษาผลการด าเนนงานเฉพาะมมมองทไมใชการเงน นนคอ 1) มมมองดานลกคา 2) มมมองดานกระบวนการปฏบตงานภายในองคการ และ 3) มมมองดานการเรยนรและการเตบโต 2.4. การศกษาความสมพนธของจดการทรพยากรมนษย และ

ผลการด าเนนงานขององคการ ทผานมามนกวจยหลายทานไดศกษาเกยวกบอทธพล

ของการจดการทรพยากรมนษยทสงผลตอผลการด าเนนงานขององคการ ซงคลายคลงกบกรอบแนวคดในงานวจยน ตวอยางเชน

Huselid [8] ไดศกษาความสมพนธระหวางการจดการทรพยากรมนษยกบผลการด าเนนงานขององคการ พบวา การจดการทรพยากรมนษยจะสงผลในดานบวกตอกระบวนการภายในและผลประกอบการดานการเงนขององคการ

Akhtar et al. [9] ไดศกษาผลกระทบของการจดการทรพยากรมนษยทมผลตอผลการด าเนนงานขององคการ พบวา การฝกอบรม, การมสวนรวม, การประเมนผลการปฏบตงาน, การโยกยายภายในมผลตอผลการด าเนนงานขององคการทงในดานการเงน และดานกระบวนการภายในอยางมนยส าคญ ความมนคงในการท างาน และการออกแบบงานมผลตอผลการด าเนนงานขององคการในดานกระบวนการภายในเพยงดานเดยว และผลตอบแทนมผลตอผลการด าเนนงานทางดานการเงนเทานน


Abdallat et al. [10] ศกษาผลกระทบของการจดการทรพยากรมนษยต อผลการด าเนนงานของบรษทในอตสาหกรรมกอสรางในประเทศจอรแดน พบวา การจดการทรพยากรมนษยมผลกระทบอยางมนยส าคญตอผลการด าเนนงานขององคการ นอกจากนการฝกอบรม และการประเมนผลการปฏบตงานมผลกระทบอยางมนยส าคญตอผลการด าเนนงานขององคการในขณะทการสรรหาและคดเลอก และผลตอบแทนไมมผลกระทบอยางมนยส าคญ

Gurbuz & Mert [12] ไดศกษาผลกระทบของการจดการทรพยากรมนษยทมผลตอผลการด าเนนงานขององคการทง 4 ดานตามแนวคด Balanced scorecard (BSC) ของ Kaplan and Norton พบวา การจดการทรพยากรมนษยมผลกระทบโดยตรง และมอทธพลในทางบวกตอผลการด าเนนงานทง 4 ดาน

นอกจากนย งมนกวชาการอกหลายทานทไดศกษาความสมพนธระหวางการจดการทรพยากรมนษยกบผลการด าเนนงานขององคการ เชน [13–16] ซงสามารถกลาวไดวาทกงานวจยใหผลไปในทางเดยวกน นนคอการจดการทรพยากรมนษยสงผลทางบวกตอผลการด าเนนงานขององคการ

3. โมเดลสมการโครงสราง (Structural Equation Modeling, SEM) โมเดลสมการโครงสรางเปนเทคนควธการวเคราะหทาง

สถตส าหรบงานวจยทศกษาโมเดลความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรแฝง (Latent Variables) กบตวแปรสงเกตได (Observed Variables) โดยท าการประมาณคาพารามเตอรของโมเดลพรอมกนท งหมดดวยระบบสมการ (Simultaneous Equation) และ SEM ยงเปนเทคนคทางสถตทใชวเคราะหขอมลจากงานวจยทมกรอบแนวคดในการวจย และมทฤษฎรองรบเปนอยางด เพอตดสนใจวาโมเดลทสรางขนจากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของมความถกตองมากนอยเพยงใดเมอเปรยบเทยบกบขอมลจรง หรอเรยกกระบวนการนวาการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory Factor Analysis, CFA) นอกจากน SEM ยงสามารถวเคราะหขอมลไดพรอมกนทงโมเดลแมจะมตวแปรแฝงหลายตว อกทงการแสดงผลการวเคราะหขอมล (output) จะแสดงทงในสวนทเปนขอความ และแผนภาพประกอบท า

ใหงายตอการท าความเขาใจ [17] ท าให SEM จงเปนเทคนคการวเคราะหทางสถตทเหมาะสมทสดส าหรบงานวจยน

4. กรอบแนวคดและระเบยบวธการวจย งานวจยฉบบนเปนงานวจยเชงคณภาพ ซงใชวธการ

วจยเชงส ารวจ โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการวจย เพอวดระดบความคดเหนในการบรหารจดการทรพยากรมนษย และผลการด าเนนงานขององคการ โดยมกรอบแนวคดของงานวจยดงแสดงในรปท 2

รปท 2 กรอบแนวคดของงานวจย

จากกรอบแนวคดของงานวจยในรปท 2 ตวแปร HR1–HR14 และ OP1–OP6 เปนขอค าถามในแตละกลมปจจยของการจดการทรพยากรมนษยและการวดผลการด าเนนงานขององคการ โดยมรายละเอยดขอค าถามดงน - HR1: องคการของทานใชความพยายามอยางมากในการ

สรรหาและคดเลอกพนกงานทเหมาะสมกบแตละต าแหนงในองคการ

- HR2: องคการของทานเนนการคดเลอกพนกงานจากศกยภาพและการเตบโตในระยะยาวของพนกงาน

- HR3: องคการของทานใหผจดการสายงานทตองการรบสมครพนกงานเพมมสวนรวมในการคดเลอกพนกงานใหม

- HR4: องค ก า รของท านคด เ ล อกพน ก ง าน จ ากความสามารถในการท างานเปนทมและการเรยนรอยางตอเนอง

- HR5: องคการของทานมการฝกอบรมอยางเปนทางการใหแกพนกงาน


- HR6: องคการของทานมนโยบายและโปรแกรมการฝกอบรมทคลอบคลมใหแกพนกงาน

- HR7: องคการของทานมการฝกอบรมอยางเปนทางการในทกษะทจ าเปนในการปฏบตงานใหกบพนกงานใหม

- HR8: องคการของทานมการฝกอบรมเพอพฒนาความสามารถในการแกปญหาใหแกพนกงาน

- HR9: องคการของทานมระบบการใหผลตอบแทนแบบผสมผสานระหวางการใหผลตอบแทนแบบคงทและแบบแปรผนตามผลการปฏบตงาน

- HR10: องคการของทานมโบนสประจ าปตามผลก าไรขององคการหรอโครงการ

- HR11: องคการของทานมการเสนอสงจงใจใหแกพนกงานตามระดบผลการปฏบตงานของแตละบคคล

- HR12: องคการของทานมระบบการประเมนผลการปฏบตงานโดยพจารณาจากปรมาณงานและผลสมฤทธ

- HR13: องคการของทานมระบบการประเมนผลการปฏบตงานโดยพจารณาจากพฤตกรรมสวนบคคล

- HR14: องคการของท านเนนการประเมนผลการปฏบตงานจากความส าเรจของการท างานเปนทมทย งยน

- OP1: องคการของทานมสวนแบงการตลาดเพมขนอยางตอเนอง

- OP2: องคการของทานไดรบความพงพอใจจากลกคาเพมขนอยางตอเนอง

- OP3: องคการของทานมการควบคมตนทนทดขนอยางตอเนอง

- OP4: องคการของทานมการเ พมศกยภาพและขดความสามารถเพอรองรบงานในอนาคต

- OP5: บคลากรในองคการของทานมความพงพอใจในการท างานรวมกบองคการ

- OP6: องคการของทานมนวตกรรมใหมในดานเทคนคการกอสราง การบรหารจดการวสด และการบรหารโครงการ สวน H1 เปนสมมตฐานของงานวจยทวาการจดการ

ทรพยากรมนษยจะมผลกระทบทางบวกอยางมนยส าคญตอผลการด าเนนงานขององคการ

โดยงานวจยนสามารถแบงขนตอนการวจยไดเปน 2 สวน ดงน 4.1. การเกบรวบรวมขอมล

งานวจยฉบบนใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบขอมลจากกลมตวอยางทเปนพนกงานในระดบวศวกรอาวโส วศวกรโครงการ ผจดการโครงการ และผอ านวยการโครงการในบรษทรบเหมากอสรางงานโครงสรางพนฐานในประเทศไทย โดยแบบสอบถามจะมลกษณะเปนแบบสอบถามแบบตวเลอก (Checklist) และใชมาตรวดแบบ Likert Scale 5 ระดบ เพอวดระดบความคดเหนของผตอบแบบสอบถาม และใชวธการก าหนดกลมตวอยางตามขอเสนอของ Schumacker & Lomax [18] และ Hair, J. et al [19] ซงขนาดของกลมตวอยางต าสดทมความเหมาะสมและเพยงพอ ตองไมนอยกวา 150 ตวอยาง ซงการวจยครงนไดเกบรวมรวบขอมลจากกลมตวอยางจ านวน 203 ทาน จากบรษทรบเหมากอสรางขนาดเลก กลางและใหญทงหมด 67 บรษท โดยมรายละเอยดของผตอบแบบสอบถามดงตารางท 1 ดงน

ตารางท 1 รายละเอยดของผตอบแบบสอบถาม รายการ จ านวน (คน) รอยละ

1. เพศ - ชาย 192 94.58 - หญง 11 5.42 รวม 203 100.00 2. ระดบการศกษา - ปรญญาตร 171 84.24 - ปรญญาโท 31 15.27 - ปรญญาเอก 1 0.49 รวม 203 100.00 3. ต าแหนง - วศวกรอาวโส 30 14.78 - วศวกรโครงการ 143 70.44 - ผจดการโครงการ 28 13.79 - ผอ านวยการโครงการ 2 0.99 รวม 203 100.00


โดยมขนตอนการสรางแบบสอบถามเพอใชในการเกบรวบรวมขอมล ดงน - ก าหนดกรอบแนวคดในการวจยจากการศกษาแนวคด

ทฤษฎ และวรรณกรรมทเกยวของ - ออกแบบเครองมอในการวจยทเหมาะสมกบกรอบ

แนวคดทตงไวโดยการสงเคราะหและพฒนาขอค าถามจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ

- ทดสอบความตรงเชงเนอหา (Content Validity) ของแบบสอบถาม เพอหาคาดชนความสอดคลอง (Index of Item Objective Congruence: IOC) ระหวางขอค าถามกบคณลกษณะตามวตถประสงคของการวจยโดยท าการทดสอบกบผเชยวชาญจ านวน 5 ทาน หลงจากนนปรบแกแบบสอบถามตามค าแนะน าของผเชยวชาญกอนน าไปเกบขอมลจรง [20]

- ทดสอบความเชอมน (Reliability) โดยการน าผลการตอบแบบสอบถามมาวเคราะหหาคาความสอดคลองภายในดวยคาสมประสทธอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha Coefficient) ซงพบวาปจจยของการจดการทรพยากรมนษย และผลการด าเนนงานขององคการทงสองสวนมคามากกวา 0.70 แสดงวาปจจยทสรางขนมความนาเชอถอ [21]

4.2. การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลในงานวจยฉบบนประกอบดวยการ

วเคราะหขอมลทางสถตเบองตน และการวเคราะหทางสถตขนสงดวยเทคนคการวเคราะหโมเดลสมการโครงสราง โดยมขนตอนการวเคราะหขอมล ดงน - การรวมกลมตวแปรสงเกตไดทศกษาในปจจยเดยวกนเขา

เปนตวแปรเดยวโดยใชเทคนค Total aggregation เพอใหงายตอการวเคราะห เชน รวมตวแปร HR1–HR4 เขาเปนตวแปร recruitment and selection โดยใชโปรแกรม SPSS

- การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (Confirmatory Factor Analysis, CFA) ของกล มป จจยในดานการจดการทรพยากรมนษย และการวดผลการด าเนนงานขององคการตามกรอบแนวคดของงานวจย เพอตรวจสอบความสอดคลองของโมเดลตามสมมตฐานกบขอมลเชง

ประจกษดวยโปรแกรม AMOS โดยใชตววดทางสถตดงตารางท 2 ดงน [19] [22]

ตารางท 2 ดชนวดความสอดคลองของโมเดล ล าดบ ดชนวดความสอดคลอง เกณฑการพจารณา

1 GFI GFI ≥ 0.90 2 NFI NFI ≥ 0.90 3 TLI TLI ≥ 0.90 4 CFI CFI ≥ 0.90 5 SRMR SRMR ≤ 0.05 6 RMSEA RMSEA ≤ 0.08

- การวเคราะหอทธพลของปจจยการจดการทรพยากรมนษยทสงผลตอผลการด าเนนงานขององคการตามกรอบแนวคดของงานวจย และหาน าหนกความส าคญของแตละกลมตวแปรจากคาน าหนกถดถอย (Regression Weight) โดยหาไดจากสมการท (1) ดงน

คาน าหนกความส าคญ = คาน าหนกถดถอย

ผลรวมคาน าหนกถดถอย (1)

5. ผลการวเคราะหขอมล 5.1. การวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบหนงของ

ปจจยการจดการทรพยากรมนษย การวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบหนง (1st

Order CFA) เพอยนยนความสมพนธระหวางกลมปจจยของกระบวนการจดการทรพยากรมนษย ผลการวเคราะหดงแสดงในรปท 3 และตารางท 3 ดงน

ตารางท 3 ผลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบหนงของปจจยการจดการทรพยากรมนษย ล าดบ ดชนวดความ

สอดคลอง เกณฑการพจารณา

ผลการวเคราะห

1 GFI GFI ≥ 0.90 0.997 2 NFI NFI ≥ 0.90 0.995 3 TLI TLI ≥ 0.90 1.006 4 CFI CFI ≥ 0.90 1.000


ตารางท 3 ผลการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบหนงของปจจยการจดการทรพยากรมนษย (ตอ) ล าดบ ดชนวดความ

สอดคลอง เกณฑการพจารณา


5 SRMR SRMR ≤ 0.05 0.013 6 RMSEA RMSEA ≤ 0.08 0.000

จากผลการวเคราะหในตารางท 3 พบวา ผานเกณฑทงหมด ซงหมายความวาโครงสรางของกลมปจจยมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ นนคอปจจยเหลานสามารถบงชการจดการทรพยากรมนษยขององคการ

5.2. การวเคราะหระดบความมอทธพล การวเคราะหระดบความมอทธพลของการจดการ

ทรพยากรมนษยทสงผลตอผลการด าเนนงานขององคการ ผลการวเคราะหดงแสดงในรปท 4 และตารางท 4 ดงน

ตารางท 4 ผลการวเคราะหระดบความมอทธพลของการจดการทรพยากรมนษยทสงผลตอผลการด าเนนงานขององคการ ล าดบ ดชนวด

ความสอดคลอง

เกณฑการพจารณา


1 GFI GFI ≥ 0.90 0.987 2 NFI NFI ≥ 0.90 0.988 3 TLI TLI ≥ 0.90 1.007 4 CFI CFI ≥ 0.90 1.000 5 SRMR SRMR ≤ 0.05 0.018 6 RMSEA RMSEA ≤ 0.08 0.000

จากผลการวเคราะหในตารางท 4 พบวา ผานเกณฑทงหมด ซงหมายความวาโครงสรางของกลมปจจยมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ และพบวากระบวนการจดการทรพยากรมนษยสงผลตอผลการด าเนนงานขององคการ โดยมคา Correlation Coefficient เทากบ 0.88 ซงคอนขางสง (ดรปท 4 ประกอบ)

และจากการวเคราะหโมเดลสมการโครงสรางขางตนสามารถหาน าหนกความส าคญของแตละปจจยจากคาน าหนกถดถอยโดยใชสมการท (1) ผลการวเคราะหดงแสดงในตารางท 5 ดงน

ตารางท 5 ผลการวเคราะหคาน าหนกความส าคญของแตละปจจย

ปจจย คาน าหนกถดถอย

คาน าหนกความส าคญ

การจดการทรพยากรมนษย การสรรหาและคดเลอก 0.827 28.24% การฝกอบรมและพฒนา 0.698 23.84% ผลตอบแทน 0.642 21.93% การประเมนผลการปฏบตงาน

0.761 25.99%

ผลการด าเนนงานขององคการ มมมองดานลกคา 0.856 34.00% มมมองดานกระบวนการปฏบตงานภายในองคการ

0.837 33.24%

มมมองดานการเรยนรและการเตบโต

0.825 32.76%

6. อภปรายผลการวจย งานวจยฉบบนมวตถประสงคเพอวเคราะหระดบ

ความสมพนธระหวางปจจยการจดการทรพยากรมนษย และผลการด า เ นนงานของบรษท รบเหมากอสรางโครงสรางพนฐานไทย ซงจากการศกษาและวเคราะหโดยใชโมเดลสมการโครงสราง สามารถสรปไดวา ปจจยการจดการทรพยากรมนษยทมน าหนกความส าคญมากทสด คอ “การสรรหาและคดเลอก” ซงมคาน าหนกถดถอย 0.827 หรอคดเปน 28.24% อนดบถดไป คอ “การประเมนผลการปฏบตงาน” มคาน าหนกถดถอย 0.761 หรอคดเปน 25.99% “การฝกอบรมและพฒนา” มคาน าหนกถดถอย 0.698 หรอคดเปน 23.84% และ “ผลตอบแทน” มคาน าหนกถดถอย 0.642 หรอคดเปน 21.93% ตามล าดบ การทปจจยการจดการทรพยากรมนษยดานการสรรหาและคดเลอกม


น าหนกความส าคญมากทสดอาจเปนเพราะ สภาวะการแขงขนของอตสาหกรรมกอสรางทสงขนในปจจบน และการพฒนาอยางรวดเรวของเทคโนโลยการกอสราง รวมทงลกษณะเฉพาะของธรกจกอสรางทตองใชบคลากรหลายประเภทและหลายระดบ ซงบคลากรแตละคนลวนมความร ความสามารถและทกษะฝมอการท างานทแตกตางกน ท าใหการไดมาซงทรพยากรมนษยทมทงความรความสามารถ ทกษะ และทศนคตท เหมาะสมกบต าแหนงงานและเหมาะสมกบองคการเขามารวมงานกบองคการ อาจสงผลชวยเพมประสทธภาพในการท างานใหดยงขนเมอเทยบกบคแขงรายอน นอกจากนปจจยการจดการทรพยากรมนษยในดานอน ๆ ลวนมความส าคญเชนเดยวกน นนคอ ดานการฝกอบรมและพฒนาซงเปนกระบวนการเสรมสรางการเรยนรทงในดานวชาการทเกยวของกบทกษะการท างาน และในดานจตใจใหแกบคลากร ดานผลตอบแทนซงเปนสงทองคการตอบแทนใหกบบคลากรในการปฏบตงานโดยมทงผลตอบแทนทเปนตวเงน เชน คาจาง เงนเดอน โบนส และทไมใชตวเงนเชน สวสดการ การดแลรกษา ซงการใหผลตอบแทนทเหมาะสมและคมคากบงานจะยงชวยใหบคลากรมความเตมใจทจะปฏบตงานไดอยางเตมท และดานการประเมนผลการปฏบตงานซงเปนกระบวนการประเมนศกยภาพของพนกงานเพอใหพนกงานไดรบทราบจดทควรปรบปรงในการท างาน เพอแกไขและพฒนาใหดยงขน ทงหมดนลวนเปนสงส าคญทจะชวยเสรมสรางความไดเปรยบในการแขงขนใหกบผ รบเหมากอสรางไทยเพอใหสามารถแขงขนโดยเฉพาะกบบรษทกอสรางตางชาตไดมากยงขน

สวนปจจยผลการด าเนนงานขององคการทมน าหนกความส าคญมากทสด คอ “มมมองดานลกคา” ซงมคาน าหนกถดถอย 0.856 หรอคดเปน 34.00% อนดบถดไป คอ “มมมองดานกระบวนการปฏบตงานภายในองคการ” มคาน าหนกถดถอย 0.837 หรอคดเปน 33.24% และ “มมมองดานการเรยนรและการเตบโต” มคาน าหนกถดถอย 0.825

หรอคดเปน 32.76% นอกจากนการวเคราะหระดบความมอทธพลของการจดการทรพยากรมนษยทสงผลตอผลการด า เ นนงานขององคการ พบวากระบวนการจดการทรพยากรมนษยสงผลตอผลการด าเนนงานขององคการคอนขางสง (Correlation Coefficient = 0.88) นนคอ การจดการทรพยากรมนษยมอทธพลตอผลการด าเนนงานในระดบทสง

7. สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ บทความนน าเสนอผลการศกษาปจจยส าคญของการ

จดการทรพยากรมนษย 4 ปจจย ไดแก การสรรหาและคดเลอก การฝกอบรมและพฒนา ผลตอบแทน และการประเมนผลการปฏบตงาน ทสงผลตอการเพมขนของผลการด าเนนงานทไมใชตวเงนตามแนวคด Balanced scorecard (BSC) ของบรษทรบเหมากอสรางโครงสรางพนฐานไทย

จากผลการวจยสามารถสรปไดวาการจดการทรพยากรมนษยสงผลตอผลการด าเนนงานขององคการโดยปจจยดานการสรรหาและคดเลอกสงผลตอผลการด าเนนงานสงทสด นนคอหากองคการตองการพฒนากระบวนการจดการทรพยากรมนษยใหมประสทธภาพโดยเรวทสดควรเนนพฒนาดานการสรรหาและคดเลอกเปนอนดบแรก และจงพฒนาดานอนๆเปนอนดบตอมาเพอใหเกดประสทธผลสงสด ซงผลทไดจากงานวจยนสามารถใชเปนแนวทางใหบรษทรบเหมากอสรางโครงสรางพนฐานไทยในการปรบปรงกระบวนการจดการทรพยากรมนษยขององคการเพอเสรมสรางความไดเปรยบในการแขงขนนอกเหนอจากการใชเงนทนและเครองจกรในปจจบน ซงจะเปนพนฐานทส าคญและจ าเปนอยางยงตอการแขงขนในอนาคต

ส าหรบขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป ควรท าการศกษาเพมเตมเกยวกบปจจยการจดการทรพยากรมนษยดานอน ๆ ทไมไดกลาวถงในงานวจยฉบบน เพอใหเปนประโยชนในการน าไปพฒนาใหมประสทธภาพยงขนตอไป


รปท 3 การวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบหนงของปจจยการจดการทรพยากรมนษย

รปท 4 การวเคราะหระดบความมอทธพลของการจดการทรพยากรมนษยทสงผลตอผลการด าเนนงานขององคการ

เอกสารอางอง [1] V. Jiradumgeng, “Construction project,” in

Construction Management, Pathumthani, Thailand: Rangsit University Printing House, 2000, pp. 2–8.

[2] K. Wangniwetkul, “Introduction,” in Management in Construction Engineering, Bangkok, Thailand: S. Asia press, 2004, pp. 11–12.

[3] Krungsri Research, “Industry Outlook 2019-2021: Construction Contractor,” Bank of Ayudhya Public Company Limited., Bangkok, Thailand, Aug. 10, 2019. [Online]. Available : https://www.krungsri.com/bank /getmedia/7fe1e975-13f4-4040-a276-0d40841e504b /IO_Construction_Contractor_190606_TH_EX.aspx.

[4] D. Harvey and R. B. Bowin, “The Success System: Anticipating Success” in Human Resource Management: An Experiential Approach, 1st ed. New Jersey, United States: Prentice Hall, 1996, pp. 6.

[5] G. Dessler, “The Strategic Role of Human Resource Management” in Human Resource Management, 9th ed. New Jersey, United States: Prentice Hall, 2003, pp. 4–5.

[6] S. Juito, “Strategic Human Resource Management” in The new dimension of human capital management. Nonthaburi, Thailand: Sukhothai Thammathirat Open Universiry, 2011, pp. 12–18.

[7] T. Wattanasupachoke, “Strategic human resource management and organizational performance: A study of Thai enterprises,” Journal of Global Business Issues, vol.3 , no. 2, pp. 139–148, 2009.

[8] M. A. Huselid, “The impact of human resource management practices on turnover, productivity and corporate financial performance,” Academy of Management Journal, vol.38, no.3, pp. 635–872, 1995.


[9] S. Akhtar, D. Z. Ding and G. L. Ge, “Strategic HRM practices and their impact on company performance in Chinese enterprises,” Human Resource Management Journal, vol. 47, no. 1, pp. 15–32, 2008 doi: 10.1002/hrm.20195.

[10] Y. Abdallat, T. Suifan, K. Oklah, G. J. Sweis and R. J. Sweis, “The impact of human resource management practices on organizational performance in construction companies in Jordan,” International Journal of Business Innovation and Research, vol. 23, no. 4, pp. 515–539, 2020, doi: 10.1504/IJBIR.2020.10025591.

[11] R. Kaplan and D. P. Norton, “Strategic Learning & The Balanced Scorecard,” Strategy & Leadership, Vol. 24 No. 5, pp. 18–24, 1996, doi: 10.1108/ eb054566.

[12] S. Gurbuz and I. S. Mert, “Impact of the strategic human resource management on organizational performance: Evidence from Turkey,” The International Journal of Human Resource Management, vol. 22, no. 8, pp. 1803–1822, 2011, doi: 10.1080/09585192.2011.565669.

[13] J. E. Delery and D. H. Doty, “Modes of theorizing in strategic human resource management: Tests of universalistic, contingency, and configurational performance predictions,” Academy of Management Journal, vol. 39, no. 4, pp. 802–835, 1996, doi: 10.2307/256713.

[14] P. M. Wright, T. M. Gardner and L. M. Moynihan, “The impact of HR practices on the performance of business,” Human Resource Management Journal, vol. 13, no. 3, pp. 21-36, 2003, doi: 10.1111/j.1748-8583.2003.tb00096.x.

[15] B. A. O. Dimba, “Strategic human resource management practices: effect on performance,” African Journal of Economic and Management

Studies, vol. 1, no. 2, pp. 128–137, 2010, doi: 10.1108/20400701011073455.

[16] X. Zhai, A. M. Liu and R. Fellows, “Role of Human Resource Practices in Enhancing Organizational Learning in Chinese Construction Organizations,” Journal of Management in Engineering, vol. 30, no. 2, pp. 194- 204, 2014, doi: 10.1061/(ASCE)ME.1943-5479.0000207.

[17] N. Wiratchai, “Research Model and LISREL,” in LISREL Model: Statistical Analysis for Research, 3rd ed. Bangkok, Thailand: Chulalongkorn University Printing House, 1999, pp. 2–5.

[18] R. E. Schumacker and R. G. Lomax, “Data Entry and Edit Issues,” in A Beginner’s Guide to Structural Equation Modeling, 1st ed. Mahwah , NJ, USA: Lawrence Erlbaum Associates, 1996, pp. 12–16.

[19] J. F. Hair, R. E. Anderson, R. L. Tatham and W. C. Black, “Analysis Using Dependence Techniques,” in Multivariate Data Analysis, 7th ed. hoboken , NJ, USA: Prentice Hall, 2010, pp. 154–176.

[20] R. J. Rovinelli and R. K. Hambleton, “On the use of content specialists in the assessment of criterion-referenced test item validity,” Paper presented at the annual meeting of the American Educational Research Association : California. April 19–23, 1976 [Online] Available : https://files.eric.ed.gov/ fultlext/ED121845.pdf.

[21] P. Panayides, “Coefficient Alpha: Interpret With Caution,” Europe’s Journal of Psychology, vol. 9, no. 4, pp. 687–696, 2013, doi: 10.5964/ejop.v9i4.653.

[22] K. A. Bollen, “Confirmatory Factor Analysis” in Structural Equations with Latent Variables. 1st ed. New York, NY, USA: John Wiley and Sons Inc, 1989, pp. 250–278.

การประยกตรปแบบความลมเหลวและการวเคราะหผลกระทบเพอลดของเสยในกระบวนการผลตเสาไฟฟา

Application of Failure Mode and Effects Analysis to Reduce Wastes Power Pole Production Process

กตตชย อธกลรตน1,* ศรตน แจงรกษสกล2 และ เจษฎา พลายชมพล3 1ภาควชาวศวกรรมขนถายวสดและโลจสตกส คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ

วงศสวาง บางซอ กรงเทพมหานคร 10800 2หลกสตรการจดการโลจสตกสและโซอปทาน วทยาลยบรหารธรกจนวตกรรมและการบญช มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

หลกส หลกส กรงเทพมหานคร 10210 3สถาบนพฒนาฝมอแรงงาน 2 สพรรณบร กรมพฒนาฝมอแรงงาน กระทรวงแรงงาน ไผขวาง เมองสพรรณบร สพรรณบร 72000

Kittichai Athikulrat1 Sirat Jangruxsakul2 and Jedsada Plychumpol3

1 Department of Materials Handling and Logistics Engineering , Faculty of Engineering King Mongkut’s University of Technology North Bangkok, Wongsawang, Bangsue, Bangkok, 10800

2 Department of Logistics and Supply Chain Management, College of Innovative Business and Accountancy, Dhurakij Pundit University, Luksi, Bangkok, 10201

3 Suphanburi Regional Institute for Skill Development, Department of Skill Development, Ministry of Labour Phai Khwang sub district , Mueang Suphanburi, Suphanburi , 72000

*Corresponding Author E-mail : [email protected]

Received: Jul 18, 2021; Revised: Sep 03, 2021; Accepted: Sep 14, 2021

บทคดยอ งานวจยนมวตถประสงคเพอลดของเสยในกระบวนการผลตเสาไฟฟา โดยประยกตรปแบบความลมเหลวและการวเคราะห

ผลกระทบ เพอค านวณคาความเสยงชน าส าหรบคดเลอกรปแบบความลมเหลวเพอด าเนนการแกไขปรบปรง ผลการศกษาพบวา รปแบบความลมเหลวของเสาไฟฟา ม 5 รปแบบ ไดแก 1.เสาไฟฟาราว 2.เสาไฟฟามครบ 3.เสาไฟฟาหลอไมเตม 4.รตบ รตน และ 5.เสาไฟฟาคด จากรปแบบความลมเหลว ทง 5 ไดด าเนนการประเมนความรนแรงงของผลกระทบจากรปแบบความลมเหลวในเชงปรมาณ พรอมระดมสมองเพอหาสาเหตของความลมเหลวและประเมนโอกาสการเกดความลมเหลวจากสาเหตนนๆ เชงปรมาณ รวมถงการประเมนความสามารถในการตรวจจบและปองกนไมใหเกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง ในเชงปรมาณ เพอค านวณคาความเสยงชน า ผลการค านวณพบวา รปแบบความลมเหลว ประเภทเสาไฟฟาแตกราว และเสาไฟฟาเปนครบ มคาความเสยงชน าสงทสดคอ 75 พบวา เสาไฟฟาแตกราว มสาเหตจากพนกงานตดลวดโครงสรางไมเปนไปตามขอกก าหนด และเสาไฟฟาเปนครบ มสาเหตจากประกอบแบบหลอไมสนท/ลมลอคแบบหลอ จงไดด าเนนการปรบปรงตามสาเหตดงกลาว คอ 1.การฝกอบเพมความรและทกษะในการตดลวด และ2.ประยกตใชการควบคมดวยสายตาเพอใหพนกงานประกอบแบบหลอใหสนทในจดทเนน ผลการปรบปรงท าใหของเสยลดลงรอยละ 11.93 จากเดมของเสยรอยละ 2.43 เปน รอยละ 2.14 พรอมกบคาความเสยงชน าของรปแบบความลมเหลวทง 2 ประเภท ไดแก เสาไฟฟาแตกราวและเสาไฟฟาเปนครบ ลดลงเหลอ 30 และ 18 ตามล าดบ

mailto:[email protected]


ค าส าคญ: ของเสย, รปแบบความลมเหลวและการวเคราะหผลกระทบ, คาความเสยงชน า

Abstract

The objective of this research is to reduce wastes in the process of power pole production by means of an application of Failure Mode and Effects Analysis (FMEA) in order to calculate Risk Priority Number (RPN) on purpose to select the failure pattern for improvement. According to the initial study, the results display that there are five failure patterns, encompassing with power pole’s crack, burr, incomplete cast, constricted hole and crooking. Based on those failure ones, the evaluation of severity (with the brainstorm for investigating the cause) and occurrence from that cause, including detection, in regard to quantity was applied for computing RPN. The consequence of calculation demonstrates that the maximum RPN of 75 is products exposing failure of crack and burr. The crack was the cause of wire cutting by employees resulting in non-conforming products, while the burr was the reason for imperfect mold during assembly as well as forgetting to bolt the mold. Accordingly, the measure of improvement was in turn determined. In response, the wire cutting was trained to improve knowledge and skills, whereas the visual control application for enabling those employees to assemble the focus point with perfection. After improvement, the outcome is exhibited that wastes are reduced by 11.93%. (decreased from 2.43 to 2.14%). Meanwhile, RPNs in relation to the failure of crack and burr are decreased to 30 and 18, respectively

Keyword: Waste, Failure Mode and Effects Analysis (FMEA), Risk Priority Number (RPN)

1. บทน า (Introduction) “พลงงานไฟฟา” เปนสงจ าเปนในการด ารงชวต รวมถง

ท าใหเกดการขบเคลอนทงทางภาคเศรษฐกจและสงคม สความเจรญของประเทศ เปนปจจยส าคญท าใหเกดการขบเคลอนเศรษฐกจของประเทศ ผานการเชอมโยงของ “ระบบสงไฟฟา” ทมบทบาทส าคญในการสงพลงงานไฟฟาจากผผลตมาสผใชไฟ สรางความเจรญสทกภมภาคของประเทศ กอใหเกดเสถยรภาพทางเศรษฐกจ ของประเทศ ทงนระบบสงไฟฟา ประกอบดวย สายสงไฟฟาแรงสง ซงแบงตามระดบแรงดนไฟฟา ไดแก 500 กโลโวลต (kV) 230 kV 115 kV และ 69 kV สายสงไฟฟาแรงสง ยงไกลยงตองใชแรงดนไฟฟาทสง เพอลดอตราการสญเสยพลงงานในสายสงไฟฟา เสาสงไฟฟาแรงสงม 3 ประเภท คอ เสาคอนกรต เสาโครงเหลก และเสาชนด Monopole ทมลกษณะคลายเสาเหลกสงตงอยโดดเดน มขอดคอ ตดตงงาย เหมาะส าหรบใชตดตงในพนททจ ากด แตกมราคาสงกวาเสาโครงเหลกมาก นอกจากนระบบสงไฟฟายงมสวนประกอบอน ๆ ไดแก หมอแปลงไฟฟา ลานไกไฟฟา และสถานไฟฟาแรงสง โดยม ศนยควบคมระบบก าลงไฟฟา ท าหนาทควบคมการผลตและสงจายพลงงานไฟฟาใหเปนไปอยางมประสทธภาพ [1]

เสาไฟฟา เปนอปกรณชนดหนงทท าหนาทในการรองรบการตดตงสายไฟใหอยเหนอพนดน ดวยวธตดตงถวยยดจบสายไฟฟา ส าหรบเหตผลทท าใหตองมการพาดสายไฟไวเหนอพนดนสง ๆ กเนองจากวาสายไฟฟาโดยทวไปนนเปนสายเปลอยทมอนตรายตอผทไปสมผสโดยไมตงใจ และถาหากเกดความผดปกตขนกจะสงผลกระทบอน ๆ อกมากมาย ในสวนของเสาไฟฟากตองมความแขงแรงและมนคงระดบหนง อกทงควรจะตองรองรบน าหนกไดดและไมหกโคนงาย ในอดตนน เสาไฟฟายคแรก ๆ ท าดวยไม แตเมอไมเรมหายาก และไมสามารถใชงานไดนาน จงมการเปลยนวสดเปนเสาคอนกรตแทน ในสวนนการไฟฟาสวนภมภาคของประเทศไทยกไดเหนดวยและมการเปลยนเสาไฟฟาท งหมดในประเทศเปนเสาคอนกรตแลว แตอาจจะยงหลงเหลอในพนทชนบทหางไกลบางเลกนอย ซงกจะมการเปลยนเปนเสาคอนกรตทงหมดในอนาคต (และในปจจบนน กเรมมเปนเสาอะลมเนยมมาตดตงในบางพนทแลว) ขนาดของเสาไฟฟาคอนกรต ทการไฟฟาสวนภมภาคเลอกใช ประกอบไปดวย 6 ขนาด ดงน 1) เสาคอนกรต 6 เมตร นยมใชเปนเสาบรการหรอเสาส าหรบไฟฟาสายแรงต า 2) เสาคอนกรต 8 เมตร มกจะใชงานกบการจ าหนายแรงไฟฟาต าแบบ 1 เฟส 2 สายและ 2 เฟส


3) เสาคอนกรต 9 เมตร มกจะใชงานกบการจ าหนายแรงไฟฟาต าแบบ 3 เฟส 4 สาย 4) เสาคอนกรต 12 เมตร มกจะใชงานกบการจ าหนายแรงไฟฟาสง 5) เสาคอนกรต 14 เมตร มกจะใชงานกบการจ าหนายแรงไฟฟาสง 6) เสาคอนกรต 22 เมตร มกจะใช งานกบการจ าหน ายแรงไฟฟาส ง โดยท วผประกอบการทด าเนนการผลตเสาไฟฟา มลกคาหลกคอการไฟฟาสวนภมภาค มการประกวดราคาแขงขน และตรวจสอบคณภาพตามขอก าหนดของการไฟฟา ดงนนเองผประกอบการจงจ าทจะใหความส าคญกบประเดนปญหาดานคณภาพ เพอใหงานเปนไปตามขอก าหนดของลกคาตอไป อยางไรกตามมงานวจยหลายงานทมงเนนการแกไขปญหาดานคณภาพ ลดของเสยในกระบวนการผลต มการใชเครองเมอคณภาพตางๆ เพอเขามาชวยวเคราะหหาสาเหตของของทไมไดคณภาพเพอก าหนดแนวทางหรอมาตรการการปองกนตอไป ทงนมงานวจยทมนกวจยหลายทานไดด าเนนการเพอลดของเสย โดยใชกระบวนการวจยทส าคญ คอ 1)งานวจยทประยกตใช Six Sigma ซงมการก าหนดขนตอนการ วจย เพ อ ระบ ปญหา (Define) , ประเ มนปญหา (Measure), วเคราะหปญหา(Analyze), ก าหนดแนวทางการแกไขปญหา (Improve) และควบคมปญหา (Control) หรอ DMAIC เพอมใหปญหาเกดซ า ซงเปนขนตอนการวจยทมงเนนลดของเสยโดยพจารณาความส าคญของปญหาในเชงปรมาณ (Quantity) คอ โดยใชเครองมอคณภาพ ไดแก พาเรโต (Pareto) ส าหรบวดและประเมนความส าคญของปญหา [2–4] และ 2) งานวจยทประยกตใช FMEA มงเนนการพจารณาปญหาท ง เชงปรมาณ (Quantity) และเชงคณภาพ (Quality) เพอมงเนนการคนหาปญหาส าคญเพอด าเนนการแกไขปญหา โดยพจารณาคดเลอกปญหาจาก จากปรมาณของของขอบกพรองหรอโอกาสการเ กดขอบกพรองแตละชนด ผลกระทบของขอบกพรองแตละชนด และความสามารถในการตรวจจบและปองกนการเกดขอบกพรอง พรอมประเมนผลเปนความเสยงชน า (Risk Priority Number : RPN) ส าห ร บคด เ ล อกปญหา โดยวตถประสงคของการด าเนนการ FMEA คอการปองกนความลมเหลวหรอความเสยหายของผลตภณฑ โดยการออกแบบผลตภณฑใหม (Design FMEA) หรอกระบวนการใหม

(Process FMEA) [5–8] ส าหรบงานวจยนพจารณาความส าคญของปญหาทงมมมองเชงปรมาณและคณภาพ [9–11] เนองจากผลกระทบของปญหาจากการผลตเสาไฟสงผลตอผใชงาน ซงเปนอนตรายตอประชาชนในบรเวณแนวเสาไฟ งานวจยนมวตถประสงคเพอลดของเสยในกระบวนการผลต โดยพจารณาจากคา RPN ซงเปนคาความเสยงชน า เพอก าหนดลกษณะของความลมเหลวทส าคญในการแกไขปรบปรง

ดงนนเองการเลอกเครองมอเพอใชส าหรบเปนขนตอนการวจยจงมความส าคญอยางยงในงานวจย ซงจ าเปนตองพจารณาหลายมมมอง

2. วสด อปกรณ และวธการวจย (Materials and Methods) งานวจยนเปนงานวจยเชงปฏบตการ (Action Research)

กลาวคอ เปนงานวจยทผวจยไดศกษาการปฏบตงานโดยใช ระเบยบวธทางวทยาศาสตร เพอระบถงปญหาและแกไขปญหา งานทปฏบตอย โดยด าเนนการวจยทปฏบตงาน โดยจดมงหมาย ส าคญของงานวจยเชงปฏบตการ คอ มงหมายทจะปรบปรง ประสทธภาพของการปฏบตงานประจ าใหดขน ลดของเสยหรองานทไมไดคณภาพ โดยประยกตใชการวเคราะหสาเหตของลกษณะของขอบกพรองและผลกระทบ (Failure Mode and Effect Analysis : FMEA) ส าหรบการวเคราะหและปองกนความเสยงตางๆ ทอาจสงผลกระทบตอผลลพธของกระบวนการ ท าใหไมเปนไปตามเปาหมาย การวจยในครงน ม 4 ขนตอนดงน 2.1. การระบปญหาในการศกษาวจย

การวจยในครงนท าการศกษาและระบปญหาตามความส าคญของผลตภณฑโดยพจารณาคดเลอกจากรอยละของผลตภณฑทไมเปนไปตามขอก าหนด พรอมทงศกษาคณลกษณะของขอบกพรองของผลตภณฑ ทไมตรงตามความตองการของลกคา พจารณาจากโอกาสในการเกดคณลกษณะของขอบกพรอง ผลกระทบของขอบกพรองตอการใชงานของผลตภณฑ และความสามารถในการตรวจจบและปองกนไมใหเกดความลมเหลว พรอมก าหนดเปนชวงคะแนน เพอใชส าหรบประเมนผลจากเชงคณภาพเปนเชงปรมาณ ตอไป


2.2. การประเมนคาความเสยงชน าของแตละความลมเหลว (Risk Priority Number : RPN) ส าหรบจดล าดบความส าคญของความลมเหลวแตละชนด

เพอน าล าดบความส าคญไปใชจดล าดบความเรงดวนในการแกไขปญหาตอไป พรอมกบคดเลอกปญหาทมความส าคญจากคาความเสยงชน าสงทสด ซงสามารถระบคะแนน ซงมระดบคะแนนในการประเมน คอ 1–5 [10] จาก 3 ปจจย ไดแก 1) ความรนแรงของผลกระทบทเกดจากความลมเหลวหรอขอบกพรองนน (Severity :S) โดยระดบคะแนนพจารณาจากผลกระทบของขอบกพรองนน ซงผลตอความรสกของลกคา ความไมพงพอใจของลกคาและความอนตรายตอการน าไปใชงานของลกคา โดยในการประเมนผลคะแนนจากปจจยน ใชผเชยวชาญในการประเมนเนองจากเปนปจจยเชงคณภาพซงเกดจากการผลต เสาไฟฟาและผน าเสาไฟฟาไปใชงาน ไดแก วศวกรอาวโสการไฟฟาสวนภมภาค และวศวกรฝายผลตภายในสถานประกอบการ รวมถงผจดการฝายควบคมคณภาพ คะแนนการประเมนสามารถแสดงไดในตารางท 1 [12]

ตารางท 1 ความรนแรงของผลกระทบทเกดจากความลมเหลวหรอขอบกพรองนน ความรนแรงของผลกระทบทเกดจากความลมเหลวหรอขอบกพรองนน (S)

คะ แนน

สงมาก (ขอบกพรองมผลกระทบตอการน าไปใชงาน ท าใหเกดอนตรายตอการใช)

5

สง (ขอบกพรองสงตอความไมพงพอใจของลกคาในระดบสง สงผลตอการใชงาน)

4

ปานกลาง (ขอบกพรองสงผลตอความไมพงพอใจของลกคา ไมสงผลตอการน าไปใชงาน)

3

นอย (ขอบกพรองสงผลตอความรสกของลกคา) 2 นอยมาก (ขอบกพรองไมสงผลตอความรสกของลกคา) 1

2) โอกาสทจะเกดความลมเหลวหรอขอบกพรองจากสาเหตนน (Occurrence :O) โดยพจารณาจากรอยละของความถของสาเหตทสงผลตอความลมเหลวหรอขอบกพรองนนๆ พรอมแปลงเปนคะแนน [12] ทงนไดก าหนดเกณฑการใหคะแนนส าหรบโอกาสการเกดความลมเหลวหรอขอบกพรองจากสาเหตนน

จากรอยละของสาเหตทท าใหเกดขอบกพรองดงตารางท 2

ตารางท 2 โอกาสทจะเกดความลมเหลวหรอขอบกพรองจากสาเหตนน

โอกาสการเกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง

จากสาเหตนน (O)

รอยละของสาเหตทท าใหเกดขอบกพรอง

คะ แนน

สงมาก ≥ 40 5 สง 30 ≤ O < 40 4

ปานกลาง 20 ≤ O < 30 3 นอย 10 ≤ O < 20 2

นอยมาก O < 10 1

3) ความสามารถในการตรวจจบและปองกนไมใหเกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง เปนความสามารถในการปองเพอปองกนไมใหผลตภณฑมของเสยหรอของไมไดคณภาพตามลกษณะขอบกพรอง ซงหากระบบหรอกระบวนการสามารถตรวจจบและปองกนไดด จะสงผลท าใหมคณลกษณะขอบกพรองดงกลาวลดลง ท าใหไดผลคะแนนนอย หากกระบวนการสามารถตรวจจบและปองกนไดไมดจะสงผลท าใหผลคะแนนมากขน โดยในการประเมนผลคะแนนจากปจจยน ใชผเชยวชาญในการประเมนเนองจากเปนปจจยเชงคณภาพซงเกดจากการผลต เสาไฟฟาและผน าเสาไฟฟาไปใชงาน ไดแก วศวกรอาวโสการไฟฟาสวนภมภาค และวศวกรฝายผลตภายในสถานประกอบการ รวมถงผจ ดการฝายควบคมคณภาพ คะแนนการประเมนสามารถแสดงไดในตารางท 3

ตารางท 3 ความสามารถในการตรวจจบแลtปองกนไมใหเกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง [12] ความสามารถในการตรวจจบและปองกนไมใหเกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง (D)

คะ แนน

นอยมาก 5 นอย 4

ปานกลาง 3 สง 2

สงมาก 1


ภายหลงท าการประเมนคา S,O และ D ใหน าผลประเมนทไดค านวณคาความเสยงชน า (Risk Priority Number :RPN) คอ ผลคณของคะแนนจากปจจยดาน ความรนแรงของผลกระทบทเกดจากความลมเหลวหรอขอบพรองนน Severity (S), โอกาสทจะเกดความลมเหลวหรอข อ บ กพ ร อ ง จ า ก ส า เ ห ต น น Occurrence (O) แ ล ะ ความสามารถในการตรวจจบและปองกนไมใหเกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง Detection (D) [10]

RPN = S × O × D (1)

2.3. ก าหนดมาตรการและด าเนนการปรบปรง เปนการด าเนนการก าหนดมาตรการและด าเนนการ

ปรบตามล าดบความส าคญของ RPN จากมากไปหานอย 2.4. ประเมนคา RPN ใหม

ภายหลงการปรบปรง พรอมตรวจสอบรอยละของเสยทลดลง และคา RPN ใหม

3. ผลการทดลอง (Results) 3.1. ระบปญหาในการศกษาวจย

สถานประกอบการด าเนนการผลตผลตภณฑเสาไฟฟา เพอสงมอบใหแกการไฟฟาฝายภมภาค ในจงหวดในโซนภาคกลางและภาคเหนอตอนลาง จ านวน 6 รายการ โดยพจารณาความสญเสยจากรอยละของของเสยจากการผลต ดงตารางท 4

ตารางท 4 รอยละของเสยของผลตภณฑเสาไฟฟาแตละขนาด ใน เดอน ม.ค.–ธ.ค. พ.ศ. 2563

ขนาดเสาไฟฟา (เมตร)

ปรมาณของเสย(ตน)

ปรมาณการผลต(ตน)

รอยละของเสย

6 365 15,000 2.43 8 162 12,000 1.25 9 147 15,000 0.98 12 172 12,000 1.43 14 281 15,000 1.87 22 197 12,000 1.64

จากตารางท 4 พบวาผลตภณฑเสาไฟฟา ขนาด 6 เมตร คอ ผลตภณฑทมความสญเสยมากทสด ดงนนเองผวจยด าเนนการศกษาขอมลของเสยในการผลตเสาไฟฟาขนาด 6 เมตร พบวาของเสยจากกระบวนการผลต มคณลกษณะขอบกพรอง ดงตอไปน 1.แตกราว 2.เปนครบ 3.หลอไมเตม 4.รตบ-รตน และ 5.เสาคด ดงรปท 1(a)–(e)

(a) (b)

(c) (d)

(e)

รปท 1 ขอมลของเสยในการผลตเสาไฟฟาขนาด 6 เมตร (a) เสาไฟฟาแตกราว (b) เสาไฟฟาเปนครบ (c) เสาไฟฟา

หลอไมเตม (d) รตบ-รตน (e)เสาไฟฟาคด

แตกราว เปนครบ

หลอไมเตม

รตบ –รตน


3.2. การประเมนคาความเสยงชน าของแตละคณลกษณะของความลมเหลว (Risk Priority Number : RPN) ส าหรบการประเมนคา RPN ไดด าเนนประเมนคา S, O

และ D โดยไดประเมนคา S ตามผลกระทบทเกดขนจากความลมเหลวแตละประเภท ดง ตารางท 5

ตารางท 5 ผลการประเมนคา S ประเภทความลมเหลว

ผลกระทบ ผลการประเมน (S)

แตกราว เปนอนตรายตอการใชงาน มโอกาสเสาไฟฟาหกระหวางการใชงาน

5

เปนครบ

ความไมพงพอใจของลกคา สงผลตอการน าไปใชงาน ท าใหเกดอนตรายจากคมของครบ

3

หลอไมเตม

เปนอนตรายตอการใชงานของลกคา ท าใหเกดอนตรายสงผลใหเสาไฟหกในระหวางใชงาน

5

รตบ-รตน

ความไมพงพอใจของลกคา สงผลตอการใชงาน ในการน าไปใชในการปนเสาไฟ

1

คด ความไมพงพอใจของลกคา สงผลตอการพาดวางสายไฟ

4

ส าหรบการประเมนคา O พจารณาจากรอยละของสาเหตการเกดความลมเหลวในแตละประเภท โดยไดท าการรวบรวมขอมลความถและรอยละการเกดความลมเหลวในแตละประเภท ในชวงระหวางวนท 6 ม.ค. 63–25 ธ.ค 63 ดง ตารางท 6

ตารางท 6 รอยละของความลมหรอขอบกพรองของเสาไฟฟา ขนาด 6 เมตร ใน เดอน 6 ม.ค.–25 ธ.ค. 63

ประเภทความลมเหลวหรอขอบกพรองของเสาไฟฟา

ความถ (ตน)

รอย ละ

เปนครบ 186 50.96 แตกราว 145 39.73

ตารางท 6 รอยละของความลมหรอขอบกพรองของเสาไฟฟา ขนาด 6 เมตร ใน เดอน 6 ม.ค.–25 ธ.ค. 63(ตอ)



รอย ละ

หลอไมเตม 22 6.02 รตบ รตน 7 1.92

คด 5 1.37 รวม 365 100.00

จากรอยละของสาเหตการเกดความลมเหลวท ง 5 ประเภท ไดท าการเกบรวบรวมสาเหตความลมเหลวแตละประเภททง 5 ประเภท พรอมความถและรอยละของสาเหตความลมเหลวนนๆ เพอใชประเมนคา O ดง ตารางท 7–11 โดยอางองจากรอยละของสาเหตทท าใหเกดขอบกพรองหรอความลมเหลวในแตละประเภท จาก ตารางท 2

ตารางท 7 ผลการประเมนคา O จากรอยละของสาเหตความลมเหลวประเภทเปนครบ ระหวาง 6 ม.ค.–25 ธ.ค. 63

สาเหต ความถ (ตน)

รอยละ

คะ แนนน

ประกอบแบบหลอไมสนท/ลมลอคแบบหลอ

91 48.92 5

แบบหลอช ารด 90 48.39 5 ผสมปนเหลว 5 2.69 1 รวม 186 100

ตารางท 8 ผลการประเมนคา O จากรอยละของสาเหตความลมเหลวประเภทแตกราว ระหวาง 6 ม.ค.–25ธ.ค. 63

สาเหต ความถ(ตน)

รอยละ

คะ แนน

พนกงานตดเหลกโครงสรางไมเปนไปตามขอก าหนด

118 81.38 5

พนกงานผสมปนไมเปนไปตามขอก าหนด

22 15.17 2


ตารางท 8 ผลการประเมนคา O จากรอยละของสาเหตความลมเหลวประเภทแตกราว ระหวาง 6 ม.ค.–25ธ.ค. 63(ตอ)


รอยละ

คะ แนน

พนกงานยกเสาไฟฟาออกจากแบบกอนแกะแบบหมด

5 1.38 1

พนกงานวางเหลกปลอกไมกระจายตามขอก าหนด

3 2.07 1

รวม 145 100.00

ตารางท 9 ผลการประเมนคา O จากรอยละของสาเหตความลมเหลวประเภทหลอไมเตมระหวาง 6ม.ค.–25ธ.ค.63


รอยละ คะ แนนน

พนกงานเดนจเครองสนสะเทอนไมทวถงท าใหคอนกรตไหลเขาทวถงในแบบ

14 63.63 5

พนกงานเดนจเครองสนสะเทอน เรวเกนไป

8 36.37 4

รวม 22 100.00

ตารางท 10 ผลการประเมนคา O จากรอยละของสาเหตความลมเหลวประเภทรตบ รตน ระหวาง 6ม.ค.–25ธ.ค.63


รอยละ คะ แนน

พนกงานดงแบบรเสาไฟฟา เรวเกนไป

6 85.71 5

พนกงานลมใสแบบรเสาไฟฟา

1 14.29 1

รวม 7 100.00

ตารางท 11 ผลการประเมนคา O จากรอยละของสาเหตความลมเหลวประเภทคด ระหวาง 6 ม.ค.–25 ธ.ค.63


รอยละ

คะ แนน

แบบหลอช ารด บดเบยว 5 100.00 5 รวม 5 100.00

ส าหรบการประเมนคา D ความสามารถในการตรวจจบและปองกนไมใหเกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง จากความลมเหลวประเภทตางๆ โดยผ เชยวชาญภายในและภายนอก โดยพจารณาเปนรายสาเหตของการท าใหเกดความลมเหลวเพอใชส าหรบประกอบการพจารณาจดควบคมในการปฏบตงาน พรอมประเมนคะแนนความสามารในการตรวจจบควบคมและปองกนไมใหเกดความลมเหลว ประเภทนน ดง ตารางท 12–16

ตารางท 12 ผลการประเมนความสามารถในการตรวจจบและปองกนไมใหเกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง (D)ความลมเหลวดานการแตกราว

สาเหต จดควบคม ระดบคะแนน

พนกงานตดลวดโครงสรางไมเปนไปตามขอก าหนด คอตดผดล าดบในแตละเสน

การก าหนดการตดลวดในแตละเสน

3


สวนผสมน าปนและการจดเกบกอนเทลงแบบ

1


จ านวนตวลอคแบบทถอดแลวเสรจ

1


ตรวจสอบกอนเทน าปน

1


ตารางท 13 ผลการประเมนความสามารถในการตรวจจบและปองกนไมใหเกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง (D)ความลมเหลวดานการเปนครบ



จดลอคแบบหลอและการตรวจสอบการลอคแบบหลอ

5

แบบหลอช ารด ตรวจสอบภายหลงและซอมแซมกอนน ามาใช

3

ผสมปนเหลว สวนผสมน าปนและการจดเกบกอนเทลงแบบ

1

ตารางท 14 ผลการประเมนความสามารถในการตรวจจบแล tปองกนไมให เกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง (D)ความลมเหลวดานแบบหลอไมเตม


พนกงานเดนจเครองสนสะเทอนไมทวถงท าใหคอนกรตไหลเขาทวถงในแบบ

เวลาการจและความลกในการจ

2

พนกงานเดนจเครองสนสะเทอน เรวเกนไป

เวลาการจและความลกในการจ

2

ตารางท 15 ผลการประเมนความสามารถในการตรวจจบแล tปองกนไมให เกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง (D)ความลมเหลวดานร ตบ รตน


พนกงานดงกระสวน เรวเกนไป

เวลาในการดงกระสวน

3

พนกงานลมใสกระสวน

จ านวนกระสวนกอนดง

5

ตารางท 16 ผลการประเมนความสามารถในการตรวจจบและปองกนไมใหเกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง (D) ดานการคด


แบบหลอช ารด บดเบยว

รอบเวลาการตรวจสอบแบบ

5

ภายหลงการประเมน คาความรนแรงของผลกระทบทเกดจากความลมเหลวหรอขอบกพรองนน (S), โอกาสทจะเกดความลมเหลวหรอขอบกพรองจากสาเหตน น (O) รวมถง ความสามารถในการตรวจจบและ ปองกนไมใหเกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง (D) เพอใชส าหรบวเคราะหความลมเหลวของผลตภณฑตามสาเหตตางๆ พรอมค านวณคา RPN ดงตารางท 17

ตารางท 17 การวเคราะหความลมเหลวของผลตภณฑกรณเสาไฟฟาแตกราว และคา RPNผลตภณฑ (Product)

ความลมเหลว (Failure)

ผลกระทบ S สาเหตทเปนไปได O จดควบคม D RPN

เสาไฟฟาขนาด 6 เมตร

แตกราว เปนอนตรายตอการใชงาน มโอกาสเสาไฟฟาหกระหวางการใชงาน

5 การผสมปนไมเปนไปตามขอก าหนด

2 อตราสวนผสมและการจดเกบคอนกรตภายหลงผสมเสรจ

1 10

5 การตดลวดโครงสรางของเสาไมเปนไปตามขอก าหนด

5 การก าหนดล าดบการตดลวด ในแตละเสน

3 75


ตารางท 17 การวเคราะหความลมเหลวของผลตภณฑกรณเสาไฟฟาแตกราว และคา RPN(ตอ)ผลตภณฑ (Product)

ความลมเหลว (Failure)

ผลกระทบ S สาเหตทเปนไปได O จดควบคม D RPN

แตกราว (ตอ) เปนอนตรายตอการใชงาน ม

โอกาสเสาไฟฟาหกระหวางการใชงาน

5 พนกงานวางเหลกปลอกไมเปนไปตามขอก าหนด

1 ตรวจสอบกอนเทน าปน 1 5

5 พนกงานยกเสาไฟฟาออกจากแบบกอนแกะแบบหมด

1 จ านวนตวลอคแบบทถอดแลวเสรจ

5 25

เปนครบ ความไมพงพอใจของลกคา สงผลตอการน าไปใชงาน ท าใหเกดอนตรายจากคมของครบ

3 แบบหลอคอนกรตช ารด 1 ตรวจสอบภายหลงและซอมแซมกอนน ามาใช

3 9

3 ประกอบแบบหลอไมสนท/ลมลอคแบบหลอ

5 จ านวนจดลอคแบบ 5 75

3 ผสมปนเหลว 1 สวนผสมน าปนและการจดเกบกอนเทลงแบบ

1 3

หลอไมเตม เปนอนตรายตอการใชงาน

ของลกคา ท าใหเกดอนตรายสงผลใหเสาไฟหกในระหวางใชงาน

5 พนกงานเดนจเครองสนสะเทอนไมทวถงท าใหคอนกรตไหลเขาทวถงในแบบ

5 พนกงานเดนจเครองสนสะเทอนไมทวถงท าใหคอนกรตไหลเขาทวถงในแบบ

2 50

5 พนกงานเดนจเครองสนสะเทอน เรวเกนไป

4 พนกงานเดนจเครองสนสะเทอน เรวเกนไป

2 40

รตบ-รตน ความไมพงพอใจของลกคา สงผลตอการใชงาน ในการน าไปใชในการปนเสาไฟ

1 พนกงานดงกระสวน เรวเกนไป

5 เวลาการดงแมพมพ 3 15

1 พนกงานลมใสกระสวน 1 จ านวนกระสวนกอนดง 5 5

คด ความไมพงพอใจของลกคา สงผลตอการวางสายไฟ

4 แบบหลอช ารด บดเบยว 1 รอบเวลาการตรวจสอบ 5 20

จากตารางท 17 การวเคราะหความลมเหลวของผลตภณฑ พรอมกบระบผลกระทบของความลมเหลว (S) สาเหตทเปนไปไดส าหรบความลมเหลว (O) ซงไดจากการระดมสมองหาสาเหตของปญหา รวมถงยงไดระบจดควบคม (D) เพอปองกนและตรวจสอบความลมเหลวนนพรอมระบคะแนนเพอใชส าหรบค านวณคา RPN ภายหลงการวเคราะหความลมเหลวของผลตภณฑเสาไฟฟาขนาด 6 เมตร พบวาคา RPN สงสด 2

ล าดบ มคา 75 คะแนน คอ เสาไฟฟาแตกราว จากสาเหตการตดลวดโตรงสรางไมเปนไปตามขอก าหนด และ เสาไฟฟาเปนครบ จากสาเหตการประกอบแบบหลอไมสนท ลมลอคแบบ 3.3. ก าหนดมาตรการและด าเนนการปรบปรง

ก าหนดมาตรการการปรบปรงพรอมด าเนนการปรบปรงตามสาเหตความลมเหลวแตละประเภท ดงตารางท 18


ตารางท 18 การก าหนดมาตรการการปรบปรงตามสาเหตหลกตามความลมเหลวของผลตภณฑ รปแบบความลมเหลวของผลตภณฑ

สาเหตหลก มาตรการการปรบปรง

เสาแตกราว ตดลวดโครงสรางไมเปนไปตามขอก าหนด ดงรปท 2

ก าหนดล าดบการตดลวด เพอไมใหเกดความเคนของเสนลวดทสงผลตอตวเสา

เสาเปนครบ ประกอบแบบหลอไมสนท ดงรปท 3

จดท าสเพอควบคมและบงชการลอค ตามหลกการการควบคมดวยสายตา (Visual Control)

รปท 2 ลวดโครงสรางภายในเสาไฟฟา

รปท 2 แสดงลวดโครงสรางภายในเสาไฟฟา ทเพมความแขงแรงของเสาไฟฟา รวมถงเชอมตอระหวางเสาไฟฟา แตละตน ซงจ าเปนตองตดออกภายหลงคอนกรตแขงตว ซงหากล าดบในการตดลวดผดจะสงผลท าใหเสาแตกราวได

รปท 3 การประกอบแบบหลอไมสนท

รปท 3 แสดงแบบหลอ ทประกอบไมสนทจ าเปนตองใชเศษเหลกขดรบกบตวลอคแบบและแบบหลอ เพอใหแบบหลอประกอบกนสนทพอด ดงนนพนกงานจ าเปนตองใหความระวงในการลอคแบบหลอในจทแบบไมสนท

การด าเนนการปรบปรง 1) ฝกอบรมพนกงานการตดลวดเพอใหมการถายแรง

ตงของลวด เพอปองกนไมใหเสาไฟฟาแตกราว ดงรปท 4

รปท 4 ฝกอบรมพนกงานเรองความส าคญการตดตวดและ

วธการตดลวด

พรอมก าหนดวธการตดลวดระหวางเสาไฟฟาทง 24 เสน จ านวน 5 ครง ตามภาพตดขวางของ เสนลวดทอยในเสาไฟฟา ดงรปท 5–9

เสนลวด

รปท 5 ภาคตดขวางเสาไฟฟา กอนการตดเสนลวด

การตดลวดครงท 1 ตดลวด 4 มม มมละ 2 เสนในแนวตง รวม 8 เสน

รปท 6 ภาคตดขวางเสาไฟฟา ตดครงท 1

การลอค

แบบหลอ


การตดลวดครงท 2 ตดลวด ตดลวด วงนอก 4 เสน


การตดลวดครงท 3 ตดลวด ตดลวด มมนอก ในแนวดง 4 มมรวม 8 เสน


การตดลวดครงท 4 ตดลวด ตดลวดแถวบนสด 2 เสน และลางสด 2 เสน


และตดลวด ครงท 5 เปนการตดลวด 4 เสนทเหลอ 2) การประยกตหลกการควบคมดวยสายตาเพอเนนย า

จดลอคแบบ ใหพนกงานลอคแบบใหสนทปองกนน าปนไหลออกมานอกแบบท าใหเปนครบภายหลงชนงานแขงตว ดง รป ท 10 เ นองจากตวลอคแบบในบางจดมความคลาดเคลอน บดงอ สกหรอ ท าใหบางจดของการลอคแบบไมสนด เปนสาเหตท าให น าปนไหลซมออกมานอกตวแบบ ท าใหเปนครบ พรอมกบท าการตรวจสอบโดยใชแผนเหลก (Gage) ตรวจสอบการลอคแบบ

รปท 10 ประยกตใชหลกการควบคมดวยสายตากบแบบ

หลอคอนกรต

3.4. การประเมนคา RPN ใหม ภายหลงการปรบปรงผลการวจยท าใหสามารถคดเลอก

ความลมเหลวหรอขอบกพรองส าหรบด าเนนการปรบปรง โดยพจารณาจากคาความเสยงชน าทมาสงท สดคอ 75 สอดคลอง กบงานวจย[5] ทประยกตใช FMEA คอ คดเลอกความลมเหลวจากคาความเสยงชน าสงทสด พรอมกบไดน าสาเหตของการด าเ นนการ จากตาราง FMEA เพ อใชประกอบการแกไขและปรบปรงตอไป โดยพจารณาคาความเสยงชน าของความลมเหลวทด าเนนการปรบปรง ผลการปรบปรง ท าใหสามารถประเมนคา O และ D ใหม ซงพบวา โดยท าการรวบรวมขอมลความลมเหลวของเสาไฟฟา ขนาด 6 เมตร หลงการปรบปรง ในชวงระหวางวนท 5 ม.ค. 64–31 ม.ค 64 มของเสย รอยละ 2.14 ดง ตารางท 19

ตารางท 19 รอยละของความลมเหลวของผลตภณฑเสาไฟฟาขนาด 6 เมตร จ านวนของเสย(ตน) ปรมาณการผลต(ตน) รอยละของเสย

77 3,600 2.14

พรอมเปรยบเทยบผลการปรบปรง โดยพจารณาจากรอยละของเสยของเสาไฟฟาขนาด 6 เมตร กอนและหลงการปรบปรงดง ตารางท 20

ตารางท 20 รอยละการเปลยนแปลงของของเสยของผลตภณฑเสาไฟฟาขนาด 6 เมตร กอนและหลงการปรบปรง รอยละของเสย

(กอน) รอยละของเสย

(หลง) รอยละการเปลยนแปลง

2.43 2.14 11.93

ใชสเพอควบคมการปฏบตงาน


พรอมกนนไดท าการรวบรวมขอมลรอยละของความลมเหลวแตละประเภทภายหลงการปรบปรง ดง ตารางท 21

ตารางท 21 รอยละของความลมหรอขอบกพรองของเสาไฟฟา ขนาด 6 เมตร ระหวางวนท 5 ม.ค.– 31 ม.ค. 64



รอยละ

เปนครบ 35 45.45 แตกราว 32 41.55

หลอไมเตม 5 6.50 รตบ รตน 3 3.90

คด 2 2.60 รวม 77 100.00

จากนนรวบรวมความถและรอยละของสาเหตของความลมเหลวในแตละประเภทเพอก าหนดเปนคะแนนส าหรบประเมนคา O ภายหลงการปรบปรง ส าหรบความลมเหลวประเภทแตกราว และเปนครบ ดง ตารางท 22–23

ตารางท 22 ความถของสาเหตความลมเหลวประเภทแตกราว ระหวางวนท 5 ม.ค.–31 ม.ค. 64


รอยละ คะแนน

พนกตดเหลกโครงสรางไมเปนไปตามขอก าหนด

7 20.00 3


7 20.00 3


7 20.00 3


14 40.00 5

รวม 35 100.00

ตารางท 23 ความถของสาเหตความลมเหลวประเภทเปนครบ ระหวางวนท 5 ม.ค.– 31 ม.ค. 64


รอย ละ

คะ แนนน


8 25.00 3

แบบหลอช ารด 17 53.13 4 ผสมปนเหลว 7 21.87 3 รวม 32 100.00

จากผลการประเมนคา O จากสาเหตของความลมเหลวประเภทแตกราวและเปนครบ ภายหลงการปรบปรง คอ พนกตดเหลกโครงสรางไมเปนไปตามขอก าหนด และ ประกอบแบบหลอไมสนท/ลมลอคแบบหลอ ไดท าการประเมนคา D จากสาเหตดงกลาว ดง ตารางท 24

ตารางท 24 ผลการประเมนความสามารถในการตรวจจบและปองกนไมใหเกดความลมเหลวหรอขอบกพรอง (D)ความลมเหลวประเภทแตกราว และเปนครบ ความลมเหลว

สาเหต จดควบคม ระดบคะแนน (O)

ระดบคะแนน

(D) เสาไฟฟาแตกราว

พนกตดลวดโครงสรางไมเปนไปตามขอก าหนด คอตดผดล าดบในแตละเสน

การก าหนดการตดลวดในแตละเสน ผานการฝกอบรม

3 2

เสาไฟฟาเปนครบ


จดลอคแบบหลอและการตรวจสอบการลอคแบบหลอ

3 2

จากนนจงน าผลการประเมนคา O และ D ภายหลงการปรบปรง ค านวณคาความเสยงชน าได ดง ตารางท 25 ทงน คา


S ยงคงเดมเนองจากยงคงเปนผลกระทบจากประเภทความลมเหลวเดม

ตารางท 25 คาความเสยงชน าหลงการปรบปรง ความลมเหลวของผลตภณฑ

สาเหต S O D RPN

เสาแตกราว การตดลวดโครงสรางไมเปนไปตามขอก าหนด

5 3 2 30

เสาเปนครบ

การประกอบแบบหลอไมสนท

3 3 2 18

4. สรปผลการวจย ง าน ว จ ย น ม วต ถ ป ร ะส งค เ พ อ ลดขอ ง เ ส ย ใ น

กระบวนการผลตเสาไฟฟา โดยไดประยกตใชหลกการวเคราะหความลมเหลวของผลตภณฑเพอพจารณาคดเลอกประเดนปญหาจากการวเคราะหความลมเหลวและผลกระทบของผลตภณฑเสาไฟฟา โดยคดเลอกความลมเหลวของเสาไฟฟา จากคา RPN สงทสด มคา 75 คอ ความลมเหลวจากเสาไฟฟาแตกราวและเสาไฟฟาเปนครบ เพอด าเนนการปรบปรง จากสาเหตทส าคญของการเกดความลมเหลว คอ สาเหตการตดลวดโครงสรางไมเปนไปตามขอก าหนด สงผลท าใหเกดการแตกราวของเสาไฟฟา และสาเหตการประกอบแบบหลอไมสนท สงผลท าใหเกดครบ จงไดด าเนนการแกไขปญหาการแตกราวของเสาไฟฟา โดยการฝกอบรมพนกงานใหเหนถงความส าคญของปญหาการตดลวดรวมถงวธการตดลวดทถกตอง พรอมก าหนดเปนมาตรฐานการตดลวด และจดท าเปนคมอการปฏบตตงาน และแกไขปญหาเสาไฟฟาเปนครบ โดยการประยกตใชการควบคมดวยสายตาเพอเนนย าพนกงานในการประกอบแบบใหแนนในจดทตวลอคไมสนท ไมแนน ผลการปรบปรงท าใหสามารถลดปรมาณของเสยของเสาไฟฟาลดลงรอยละ 11.93 จากเดมของเสยของเสาไฟฟา รอยละ 2.43 ลดลงเหลอ รอยละ 2.14 ดงนนเพอเปนการควบคมความลมเหลว จงก าหนดใหมการควบคมสดสวนของของเสยในกระบวนการผลการปรบปรงจากสาเหตดงกลาวทท าใหเกดความลมเหลวประเภทแตกราวและเปน

ครบ จากสาเหตการตดลวดและการลมลอคแบบ/ลอคแบบไมสนท ท าใหความลมเหลวจากสาเหตดงกลาวลดลง ท าใหคา RPN ลดลง แตอยางไรกตาม หากตองการลดความลมเหลวแตละประเภทใหลดลงสามารถพจารณาก าหนดมาตรการตามสาเหตของการเกดความลมเหลวประเภทนนๆ ตามตารางการวเคราะหความลมเหลวของผลตภณฑ ซงเปนตารางทระบสาเหตของความลมเหลวตามการวเคราะหดวยแผนภมกางปลา ซงท าใหสามารถแกไขปรบปรงประเดนปญหาหรอความลมเหลวตามประเภทความลมเหลวทตองการปรบปรง

5. กตตกรรมประกาศ งานวจยนไดรบทนสนบสนนการท าวจยจาก สถาบน

พฒนาฝมอแรงงาน 2 สพรรณบร รวมถง ขอมลและการด าเนนโครงการวจยจาก บรษท สยามโพลแอนดไพล จ ากด

เอกสารอางอง [1] Electronic has no legs, and the energy path of opportunity

and happiness. EGAT, (2021, June 15). [Online].Available:http//www.egat.co.th/index.php?option=com_content&view=article&id=3535:20200624art01&catid=49&Itemid=251

[2] K. Athikulrat and K. Dolpanya, “Defective Reduction in Production Process of Plastic films,” Science and Technology Nakhon Sawan Rajabhat Univesity Journal, vol. 11, no. 13, pp.41–50, 2018.

[3] K. Athikulrat and S.Yindeemorh, “Application of Six Sigma to Reduce Waste from Wire Spokes Production Process: A Case Study on Motorcycle Parts Factory,” Research and Development KMUTT, vol. 43, no. 2, pp. 277–296, 2020.

[4] K. Athikulrat and S. Jangruxsakul, “Application of Six Sigma to Reduction of waste in Production : Case Study of Metal Plating Factory, ” MUT Journal of Business Administration Review, vol. 9, No. 2, pp. 1–11, 2019.


[5] K. D. Shama and S. Srivastava, “Failure mode and effect analysis (FMEA) implementation : a literature review.” Journal of Advance Research in Aeronautics and Space Science, vol.5, no. 1–2, pp. 1–17, 2018.

[6] R. Thakore, R. Dave and T. Pasana, “A Case Study: A Process FMEA Tool to Enhance Quality and Efficiency of Bearing Manufacturing Industry,” Scholars Journal of Engineering and Technology, vol.3, no. 4B, pp. 413–418, 2015.

[7] H. C. Lui., X. Q. Chen, C. Y. Duan and Y. M. Wang, “Failure Mode and Effect analysis using multi-Criteria decision Making method: A Systematic Literature Review,” Computer and Industrial Engineering, vol. 135, pp. 881–897, 2020, doi: 10.1016/j.cie.2019.06.055.

[8] A.P., Subriadi and N. F. Najwa, “The Consistency analysis of Failure mode and Effect Analysis (FMEA) in Information Technology risk assessment,” Heliyon, vol. 6, pp. 1–12, 2020, doi: 10.1016/j.heliyon.2020.e03161

[9] Y. Suthikasaneethon, “A Defect Reduction in a Sline Bottle Blow Moulding and Extrusion Process,” M. E. Thesis, Dept. Env. Eng., Sripatum Univ., Bangkok, Thailand , 2017.

[10] C. Jaison, “Waste Reduction of Semi-Automatic Head Stack Assembly Machine In the Hard Disk Drive Production, ” M.E. Thesis, Dept. Indus. Eng., Thammasat Univ., Bangkok, Thailand, 2017.

[11] T. Sansingchai and P. Mata, “Reducing Waste of Machienery Spare Parts Production Line,” B.E. Project, Dept. Indus. Eng., Chaing Mai Univ., Chaing Mai, Thailand, 2019.

[12] P. Georgi, K. L. Bruce and H. C. Bruce. “Severity of Consequence and Likelihood of Occurrence,” Risk Assessment : A Practical Guide Assessing Operational Risk, 1th ed. Hoboken, New Jersey, John Wiley & Sons, Inc., 2016, ch 4, sec 4.10–4.11, pp.76–78.

การลดความสญเปลาในกระบวนการผลตน าดมบรรจขวด

Waste Reduction in Bottled Water Production Process

สวรรณา พลภกด* สาขาวชาเทคโนโลยการจดการอตสาหกรรม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน ขนทะเล เมอง สราษฎรธาน 84100 Suwanna Ponpakdee*

Department of Industrial Management Technology, Faculty of Science and Technology, Suratthani Rajabhat University, Khuntale, Muang, Suratthani, 84100, Thailand


Received: Aug 03, 2021; Revised: Sep 16, 2021; Accepted: Sep 20, 2021

บทคดยอ งานวจยนมวตถประสงคเพอคนหาและลดความสญเปลาโดยการประยกตใชแนวคดแบบลน กระบวนการผลตน าดม

บรรจขวดของอตสาหกรรมกรณศกษา ประกอบดวย 4 ขนตอนหลก คอ การเตรยมน า การเตมน าลงขวด การบรรจน าลงพาเลท และการจดสงสนคา จากการวเคราะหความสญเปลาดวยแผนผงสายธารคณคาสถานะปจจบนพบวา มความสญเปลาเกดขน 4 ประการ คอ รอคอย (0.9%) เคลอนยาย (1.4%) กระบวนการท างานทไมเหมาะสม (6.2%) และสนคาคงคลง (87.5%) ผวจยไดใชวธระดมสมองเพอวเคราะหหาสาเหตของความสญเปลาและใชแนวทางการปรบปรงการท างานตามหลกการ (ECRS) ก าจด รวมกน จดเรยงใหม และท าใหงายขน ผลพบวา แนวทางทใชลดความสญเปลา คอ ออกแบบสเกลนบจ านวนพาเลทชท และออกแบบฟงกชนการกรอกขอมลในไฟลเอกซเซลใหมความถกตอง เพอลดความสญเปลาจากกระบวนการท างานทไมเหมาะสม และประยกตใชตวแบบปรมาณการสงผลตทประหยดทสดของหลอดพรฟอรมแตละขนาด เพอลดความสญเปลาจากการมสนคาคงคลงทมากเกนไป จากนนสรางแผนผงสายธารคณคาในสถานะอนาคตเพอแสดงถงผลจากการลดความสญเปลา โดยเวลาน าของกระบวนการผลตน าดมบรรจขวดลดลงจาก 230,598 วนาท เหลอ 228,588 วนาท (ลดลง 33.5 นาท) หรอลดลงรอยละ 0.88 และตนทนสนคาคงคลงลดลงจาก 18,405 บาท/ป เหลอ 4,904 บาท/ป หรอลดลงรอยละ 73.36

ค าส าคญ: กระบวนการผลตน าดมบรรจขวด, ความสญเปลา, แผนผงสายธารคณคา, แนวคดแบบลน

Abstract This research aims to investigate and reduce production-related wastes in the bottled water industry of interest by

applying lean principles. The production line consists of 4 major processes including water treatment system, water filling line, bottle palletizing and product distribution. In order to identify the wastes, the Value Stream Mapping (VSM) that based on recent processing conditions was adopted. The 4 identified wastes were waiting (0.9%), transportation (1.4%), over processing (6.2%) and inventory (87.5%). The causes of wastes were analyzed by brainstorming for ideas. The ECRS, the lean technique with the following core principles: elimination, combination, rearrangement and simplification, was used to emphasize the potential improvement strategies. The results showed that the waste from the over processing was reduced by the practical scale design for pallet counting and the proper use of MS-Excel spreadsheet



database functions. Then, the waste problem caused by excessive inventory of preform tubes of different sizes was individually taken care of by the most Economic Production Quantity (EPQ) model. Subsequently, the VSM for the future status was formulated to indicate waste reduction results. The lead time of the bottled water production processes was reduced from 230,598 seconds to 228,588 seconds (33.5 minutes reduction). In other words, the reducing time was 0.88%. Moreover, the inventory costs decreased from 18,405 baht/year to 4,904 baht/year which was equivalent to 73.36% reduction.

Keywords: bottled water production processes, wastes, Value Stream Mapping (VSM), lean concepts

1. บทน า ความตองการบรโภคน าดมบรรจขวดภายในประเทศไทย

มการเตบโตอยางตอเนอง มสาเหตมาจากเปนผลตภณฑทจ าเปน ผบรโภคค านงถงความสะอาดและปลอดภยของน าดมมากขน ซงน าดมบรรจขวดทไดรบการรบรองมาตรฐานในระดบสากลท าใหผบรโภคมความมนใจในการบรโภค จงมผลท าใหตลาดน าดมบรรจขวดขยายตว แตจากสถานการณโควด 19 (COVID-19) ทก าลงเกดขนทวโลก ขอมลจากการตลาดออนไลน [1] พบวา มลคาตลาดน าดมชวงเดอนมกราคม ถง เดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2563 ตดลบ 6.6% จาก 17,731 ลานบาท เหลอเพยง 16,565 ลานบาท ซงสวนหนงมาจากมาตรการเวนระยะหางทางสงคม (Social Distancing) และการท างานทบาน (Work from Home) ท าใหผบรโภคใชชวตนอกบานนอยลงสงผลใหการซอน าดมบรรจขวดบรโภคนอกบานมจ านวนนอยลงตามมา นอกจากนตลาดน าดมบรรจขวดยงไดรบผลกระทบการหายไปของนกทองเท ยวอกดวย ดงน นอตสาหกรรมน าดมบรรจขวดหลาย ๆ แหงจงหนมาใหความส าคญกบการลดความสญเปลาภายในอตสาหกรรมของตนเองมากขน เพอใหสามารถแขงขนและด าเนนกจการอยไดในสถานการณปจจบน

ความสญเปลาจดเปนตนทนอยางหนงของอตสาหกรรม เปนสงทอตสาหกรรมตองคนหาและก าจดทง ซงเปนสงทเกดขนกบทกอตสาหกรรมทแฝงในรปความสญเปลา (8-Wastes) ดงนนอตสาหกรรมจงควรใหความส าคญในการก าจดความสญเปลาเพอท าใหกระบวนการดขนและเพอลดตนทนทอาจเกดขนโดยไมจ าเปน ส าหรบอตสาหกรรมกรณศกษาเปนโรงงานผลตน าดมบรรจขวด 3 ขนาด คอ 0.33 ลตร 0.6 ลตร มก าลงการผลต 48,000 ขวด/ ชวโมง และขนาด 1.5 ลตร มก าลง

การผลต 36,000 ขวด/ชวโมง โดยประกอบดวย 4 กระบวนการผลตหลก คอ การเตรยมน ากอนผลต (Water Treatment) การเตมน าลงขวด (Water Filling) การบรรจน าลงพาเลท (Bottle Palletizing) และการจดสงสนคา (Product Distribution) ซงงานวจยนจะประยกตแนวคดแบบลนเพอคนหาและลดความสญเปลาทเกดขนในกระบวนการผลตน าดมบรรจขวด

2. ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ 2.1 แนวคดแบบลน

แนวคดแบบลน ประกอบดวย 5 ขนตอน [2] คอ ระบคณคาตามมมมองของลกคา (Identify Value) สรางแผนผงสายธารคณคา (VSM) สรางการไหล (Create Flow) สรางการดง (Establish Pull) และแสวงหาความสมบรณแบบ (Seek Perfection) เพอน าไปสการลดความสญเปลา โดยวเคราะหคณคาของกระบวนการตามมมมองของลกคา คอ เพมกจกรรมท เพมคณคา (Value Added: VA) ลดกจกรรม ทจ าเปนแตไมเพมคณคา (Necessary but Non Value Added: NNVA) และลดกจกรรมทไมเพมคณคา (Non Value Added: NVA) ซงสงทไมเพมคณคานนกคอ มความสญเปลา 8 ประการซอนอยจะตองคนหาและก าจดทงไป [3] ประกอบ ดวย การมของเสยหรอแกไขชนงาน (Defect) การผลตมากเกนพอด (Over Production) การรอคอย (Waiting) การใชคนไมเตมประสทธภาพ (Not using Staff Talent) การขนสงหรอการเคลอนยายทมากเกนไปหรอไมเหมาะสม (Transportation) การมสนคาคงคลง (Inventory) การเคลอนไหวรางกาย (Motion) และกระบวนการท างานทไมเหมาะสม (Excessive Processing) งานวจยทมการประยกตใชแนวคดแบบลนเพอลดความสญเปลา เชน R. S. Barot และคณะ [4] ไดน าแนวทางปฏบตแบบ


ลนไปใชในอตสาหกรรมการผลตเครองท าน าอน โดยประยกต ใชแผนผงสายธารคณค า (VSM) และแผนภ มกระบวนการผลต โดยการขจดความสญเปลาในสายการผลต สงผลใหเวลารอคอย การเคลอนยายวสดลดลง และผลผลตเพมขน ตอมาเปนงานวจยของ A. K. Dhingra และคณะ [5] ไดปรบปรงคณภาพและลดตนทนดวยแนวคดลนไคเซน โดยใชแผนผงสายธารคณคาในบรษทผลตสนคาในประเทศอนเดย ผลพบวา ของเสยเปนศนย ตนทนและรอบเวลาการผลตลดลง นอกจากนยงมงานวจยของ P. Ribeiro และคณะ [6] ไดศกษางานวจยการน าเครองมอแบบลนมาใชในโรงงานผลตพลาสตก เพอลดรอบเวลา เพมผลผลตในสายการผลตและลดการรองเรยนของลกคา โดยใชเครองมอแบบลน เชน 5ส. งานมาตรฐาน และประสทธผลโดยรวมของเครองจกร (Overall Equipment Effectiveness: OEE) ผลพบวา เวลาในการขนสง ลดลงและดชนของคา OEE เพมสงขน 2.2 การศกษาการท างาน

แผนภมกระบวนการไหล (Flow Process Chart) ใชเพอศกษาเวลาการท างานของแตละกระบวนการผลต โดยการถายวดโอและจบเวลาในแตละงานยอยอาศยหลกการจบเวลาโดยตรงแบบวธการจบซ า หากงานยอยใดมเวลาสนกวา 2 นาท ใหจบเวลาเบองตนมาจ านวน 10 ครง และหากงานยอยใดมเวลามากกวาหรอเทากบ 2 นาท ใหจบเวลามาเบองตนจ านวน 5 ครง บนทกงานตามทเกดขนจรง ใชสญลกษณก ากบกจกรรมทเกดขน คอ การปฏบตงาน การเคลอนยาย การตรวจสอบ การรอคอย และการจดเกบ และสรปผลลงในแบบฟอรม นอกจากนใชหลกการ ECRS [7] คอ การก าจด (Eliminate) การรวมกน (Combine) การจดเรยงใหม (Rearrange) และการท าใหงายขน (Simplify) ส าหรบหาแนวทางปรบปรงวธการท างานทเกดจากความสญเปลา งานวจยทใชการศกษาการท างานส าหรบการปรบปรงกระบวนการ เชน W. Jantana และ W. Sapsanguanboon [8] ไดปรบปรงประสทธภาพของกระบวนการผลตเซรามค ดวยวธการสงเกตและศกษาการท างานจากการปฏบตงานจรงรวมกบการวเคราะหดวยแผนภมกระบวนการไหล แผนภาพการไหล และเครองมอของแนวคดแบบลน ผลพบวา เวลาของกระบวนการผลตลดลง และงานวจยของ W. Cheewaworanontree และคณะ [9] ไดศกษา

เวลาและการเคลอนไหวของกระบวนการทดสอบความดนระยะสนของทอพวซแขง (ทอปลายเรยบ) ผลพบวา สามารถลดขนตอนและเวลาการท างานของแตละงานยอยลงได 2.3 กระบวนการผลตน าดมบรรจขวด

กระบวนการผลตน าดมบรรจขวดเรมจากเตมอากาศเขาไปในน าเพอใหน าจบเปนกอน ผสมกบแรธาตจนเกดตะกอน จากน นน าจะเขาถงเพอกรองตะกอน กรองแมงกานสไดออกไซด (MnO2) เพอกรองพวกจลนทรยทมากบน า และผานการกรองทระดบอนภาคตางๆ ฆาเชอยว (Ultraviolet: UV) กรองโดยใชเยอกรองชนดพเศษ (Reverse Osmosis System: RO) จากนนผานการฆาเชอยวอกครง และเขาสขนตอนการเตมน าลงขวด ปดฝา ตดฉลาก บรรจน าลงพาเลท จดเกบเพอสงใหกบลกคา ซงแนนอนวาในกระบวนการผลตดงกลาวยงคงมความสญเปลาซอนอย ปจจบนมงานวจยหลายงานทไดปรบปรงประสทธภาพของกระบวนการผลตน าดมบรรจขวดโดยใช เครองมอท แตกต างกนไป เชน งานวจยของ P. Krailomsom และคณะ [10] ไดศกษางานวจยเรองการเพมประสทธภาพกระบวนการเคลอนยายบรรจภณฑน าดมบรรจขวด โดยใชแนวคดไคเซน พบวา เวลามาตรฐานลดลง และงานวจยการเพมประสทธภาพกระบวนการผลตน าดมดวยแนวคดแบบลนของ W. Impho และ K. Poonikom [11] ใชหลกการ 5W1H และหลกการ ECRS เพอแสดงภาพรวมของกระบวนการผลตน าดมประเภทถงน าดม 20 ลตร พบวา เวลาการท างาน ขนตอนการท างานและระยะทางการเคลอนทลดลง

ดงน นงานวจยนจงใชเครองมอตามแนวคดแบบลนมาประยกต ไดแก แผนผงสายธารคณคา ความสญเปลา 8 ประการ การศกษาการท างาน แผนภมกระบวนการไหล และหลกการ ECRS ส าหรบเปนแนวทางปรบปรงการท างานเพอลดความสญเปลาทเกดขนในกระบวนการผลตน าดมบรรจขวด

3. วธการด าเนนการวจย งานวจยนไดศกษาและวเคราะหกจกรรมตามมมมอง

ของลกคา เพอคนหาความสญเปลาและเสนอแนวทางการลดความสญเปลาทเกดขนโดยมขนตอนการวจยดงตอไปน


3.1 ศกษากระบวนการผลตน าดมบรรจขวด กระบวนการผลตน าดมบรรจขวดของอตสาหกรรม

กรณศกษา แบงออกเปน 4 ขนตอนหลก มรายละเอยดดงน 1) การเตรยมน ากอนเขากระบวนการผลต เปนขนตอน

ปรบสภาพน าใหไดคณสมบตตามมาตรฐานคณภาพ โดยเรมตงแตสบน าจากบอบาดาล ผานตวกรองทระดบอนภาคตางๆ เตมแรธาต และฆาเชอ

2) การเตมน าลงขวด เปนขนตอนทเรมจากการเปาหลอดพรฟอรม เตมน าลงขวด และปดฝาขวด

3) การบรรจน าลงพาเลท เปนขนตอนการตดฉลาก ยงบารโคด และจดน าลงพาเลท

4) การจดสง น าดมทผลตเสรจแลวจะถกจดเกบไวในคลงสนคา เพอรอรถขนสงมารบและสงมอบใหกบลกคาตอไป 3.2 จ าแนกกจกรรมของกระบวนการผลตน าดมบรรจขวด

ใชหลกการศกษาเวลาโดยตรงโดยการจบเวลาเบองตนแตละงานยอยมาจ านวน 10 ครง หรอจ านวน 5 ครง ตามวฏจกรเวลาของงานยอยนนๆ จากนนมาหาคาเฉลย (X) และคาพสย (R) เพอหาจ านวนรอบในการจบเวลาทเหมาะสมดวยการเปดตาราง Maytag โดยก าหนดระดบความเชอมน 95% และความละเอยดแมนย า ±5% หลงจากนนแบงกจกรรมของงานยอยเปน 5 ประเภท คอ การปฏบตงาน การเคลอนยาย การตรวจสอบ การรอคอย และการจดเกบ ซงในขณะเดยวกนกจกรรมดงกลาวจะถกวเคราะหคณคาตามมมมองของลกคา คอ กจกรรมทเปน VA, NVA และ NNVA 3.3 สรางแผนผงสายธารคณคาในสถานะปจจบน

แผนผงสายธารคณคา คอ การเขยนแผนภาพเพอแสดงการไหลของวสดและขอมลในกระบวนกระบวนการผลต และเปน

เครองมอทชวยใหมองเหนภาพสถานะของกระบวนการในปจจบนวามความสญเปลาเกดขนทสวนใดของกระบวนการผลต โดยการสรางแผนผงสายธารคณคาจะมการใชสญลกษณรปไอคอน (Icon) ทหลากหลายเพอแสดงภาพทชดเจนของกระบวนการ (Visualize Processes) ซงสญลกษณแตละตวจะแทนความหมายเฉพาะและมวตถประสงคเพอสรางความเขาใจทตรงกน 3.4 วเคราะหความสญเปลาของกระบวนการผลตน าดมบรรจ

ขวด ว เคราะหความสญเปลาโดยแบ งความสญเปลาน น

ออกเปนแบง 8 ประการ และวเคราะหหาสาเหตของความสญเปลานน 3.5 แนวทางในการก าจดความสญเปลา

หาวธในการก าจดความสญเปลาทเหมาะสมและมความเปนไปได โดยใชแนวทางในการปรบปรงการท างานตามหลกการ (ECRS) 3.6 สรางแผนผงสายธารคณคาในสถานะอนาคต

หลงจากลดความสญเปลาตางๆ ออกไป จะไดแผนผงสายธารคณคาในสถานะอนาคต เพอใชเปนแนวทางในการท าไคเซนตอไป

4. ผลการวจย 4.1 จ าแนกกจกรรมของกระบวนการผลตน าดมบรรจขวด

จากการจ าแนกกจกรรมของกระบวนการผลตน าดมบรรจขวด สามารถสรปเวลาของกจกรรมทงหมดไดดงตารางท 1 ซงพบวา เวลารวมของกระบวนการผลตเทากบ 230,598.1 วนาท หรอประมาณ 2.67 วน นนคอ ต งแตรบวตถดบหรอหลอดพรฟอรมจนลกคาไดรบน าดมบรรจขวดตองใชเวลา

ตารางท 1 เวลาในกระบวนการผลตน าดมบรรจขวดโดยจ าแนกตามลกษณะกจกรรม

กจกรรม เวลาของกระบวนการหลก (วนาท) เวลารวม

(วนาท) (%)

เตรยม เตม บรรจ จดสง

VA 5.9 0.3 384.4 3,600.0 3,990.5 1.7 NNVA 690.1 326.0 1,735.0 134,160.0 136,911.1 59.4 NVA 1.4 2,395.0 0.0 87,300.0 89,696.4 38.9 รวม 697.4 2,721.3 2,119.4 225,060.0 230,598.1 100


2.67 วนโดยแบงเปน VA เทากบ 3,990.5 วนาท คดเปน 1.7% NNVA เท ากบ 136,911.1 วนาท คดเปน 59.4% และ NVA เทากบ 89,696.4 วนาท คดเปน 38.9% 4.2 แผนผงสายธารคณคาในสถานะปจจบน

จากปรมาณความตองการของลกคาโดยเฉลยประมาณ 2,090,404 ขวด/วน เวลาการท างาน 86,400 วนาท/วน ดงนนจงหวะการดงของลกคา (Takt Time) เทากบ 0.04 วนาท/ขวด [12] ซงมาจากอตราสวนระหวางเวลาการท างานตอวนกบความตองการของลกคาตอวน ดงนนจากการจ าแนกกจกรรมของกระบวนการผลตน าดมบรรจขวดจากตารางท 1 สามารถน ามาสรางแผนผงสายธารคณคาในภาพรวมของกระบวนการผลตน าดมบรรจขวดทงหมดแสดงตามรปท 1

การสรางแผนผงสายธารคณคาเมอสนสดจะไดคาเวลาน าของกระบวนการผลต (Production Lead Time: PLT) ซงหมายถง เวลาของกจกรรมทไมเพมคณคา (NVA) และเวลาของกจกรรมทจ าเปนแตไมเพมคณคา (NNVA) และแสดงคาเวลาท ใช ในกระบวนการผลต (Processing Time: PT) หมายถง เวลาของกจกรรม ท เพ มคณค า (VA) ให กบกระบวนการ ดงนนเมอคา PLT และคา PT รวมกนจะท าใหไดคาเวลาน า (Lead Time: LT) ทงหมดของกระบวนการผลตน าดมบรรจขวด ดงน น เวลาน าดงกล าวมค าเท ากบ

230,598.1 วนาท หรอประมาณ 2.67 วน สรปผลไดดงตารางท 2

นอกจากนในแผนผงสายธารคณคายงแสดงรอบเวลาการผลต (Cycle Time: C/T) ซงไดมาจากการศกษาเวลาโดยตรง โดยใชแผนภมกระบวนการไหล ค านวณรอบการจบเวลาทเหมาะสม จ านวนคนงานในแตละสถานงานยอย เวลาในการปรบต งเครองจกร (Change Over: C/O) เวลาการท างาน(Available Time) และชวงระยะเวลาทเครองท างานไดอยางมประสทธภาพ (Uptime) ซงหมายถง อตราสวนระหวางเวลาปรบตงเครองเทยบกบเวลาการท างาน และปรมาณสนคาคงคลงทอย ณ ต าแหนงตางๆ ของกระบวนการ

ตารางท 2 เวลาจากแผนผงสายธารคณคาสถานะปจจบน

ขนตอน เวลา (วนาท)

PT PLT Lead Time

เตรยม 5.9 691.5 697.4 เตม 0.3 2,721.0 2,721.3 บรรจ 384.38 1,735.0 2,119.4 จดสง 3,600.0 221,460.0 225,060.0 รวม 3,990.5 226,607.5 230,598.1

Suppliers

PreformPallet SheetShrink Film etc.

ควบคมการผลต

วางแผนการผลต

Schedule Production Activity

3

เตรยม

Customer

Shift= 20 truck/day

18

เตม

15

บรรจ

6

จดสง

ทกวนทกวน ทกวน ทกวน

C/T=5.86 sC/O=236 sAvail=1,440 minUptime=99.73%



C/T=3,600 sC/O=0Avail=1,440 minUptime=100%

Monthly Forecast

ทรศ ท, e-mail ทรศ ท, e-mail

Monthly Schedule Order

5.86 s

691.53 s

3,600 s

221,460 s

0.30 s

2,721 s

384.38 s

1,735 s PLT= 226,607.5 s

PT= 3,990.5 s

2,090,404ขวด

49,372 หลอด

รปท 1 แผนผงสายธารคณคาสถานะปจจบน

ความสญเปลาจากการม

สนคาคงคลงมากเกนไป

ความสญเปลาจากกระบวนการ

ท างานทไมเหมาะสม


ดงนนจากแผนผงสายธารคณคาในสถานะปจจบนพบวา ความสญเปลาทมองเหนไดอยางชดเจน คอ สนคาคงคลง ซงแสดงดวยสญลกษณรปสามเหลยมในรปท 1 และเวลาทไมเพมคณคาเกดขน 226,607.5 วนาท ซงสงนคอ ความสญเปลา ทมาจากกระบวนการท างานทไมเหมาะสม การรอคอย การเคลอนยาย โดยความสญเปลาบางประการจะสามารถมอง เหนจากแผนผงสายธารคณคาในระดบกระบวนการผลตยอยซงไมสามารถแสดงผลในแผนผงสายธารคณคาระดบ

ภาพรวมทงหมดดงรปท 1 4.3 วเคราะหความสญเปลา

1) จากผงสายธารคณคาในสถานะปจจบน ขอบเขตของงานวจยศกษาเฉพาะกระบวนการผลตภายในโรงงาน จะไมรวมระยะเวลาในการขนสงน าดมไปยงลกคาซงใชเวลาเฉลย 129,600 วนาท ดงนนเวลาน าของกระบวน การผลตจะเปน 100,998 วนาท จากเดม 230,598.1 วนาท ผลการวเคราะหความสญเปลาจากตารางท 3 พบวา

ตารางท 3 การวเคราะหความสญเปลา กจกรรม เวลา (วนาท) (%) ประเภทของความสญเปลา

กจกรรมทเ มคณคา (VA) 3,990.5 4.0 - กจกรรมทจ าเปนแตไมเ มคณคา (NNVA)

7,311.1 7.2 เคลอนยาย (1.4%) กระบวนการท างานทไมเหมาะสม (5.8%)

กจกรรมทไมเ มคณคา (NVA) 89,696.4 88.8 สนคาคงคลง (87.5%) รอคอย (0.9%) กระบวนการท างานทไมเหมาะสม (0.4%)

กจกรรม NNVA มคาเทากบ 7,311.1 วนาท มาจากกจกรรมการเคลอนยาย การปฏบตงาน และกจกรรมการตรวจสอบ ถงแมวามความสญเปลาจากการเคลอนยายเกดขน (1.4%) แตเปนสงทโรงงานจ าเปนจะตองมเพอใหการผลตไหลอยางสมบรณ จากแผนผงสายธารคณคาสถานะปจจบน ในระดบยอยพบ วา ม กจกรรมการตรวจสอบคณภาพน าระหวางการผลต ตรวจสอบคณภาพน าดมทผลตเสรจแลว และตรวจสอบพาเลทชท (Pallet Sheet) ซงเปนความสญเปลาจากกระบวนการท างานทไมเหมาะสม (5.8%) ผลจากการระดมสมองสรปวาการตรวจสอบคณภาพของน าดมเปนสงทกระบวนการผลตยงคงจ าเปนตองท า เพราะหากไมมการตรวจสอบอาจจะมปญหาเกยวกบคณภาพของน าดมได ดงนนขนตอนการตรวจสอบพาเลทชท ซงเปนสวนหนงของขนตอนการบรรจน าลงพาเลท สามารถหาแนวทางเพอลดความสญเปลาทเกดขนได

กจกรรม NVA เทากบ 89,696.4 วนาท ซงมาจากกจกรรมการจดเกบ การรอคอย และการตรวจสอบ จะเหน

วาสดสวนทมากสด คอ ความสญเปลาจากการมสนคาคงคลงทมากเกนไป (87.5%) โดยสนคาคงคลงดงกลาว เกดขนในสวนของวตถดบ (หลอดพรฟอรม) และน าดมบรรจขวดทผลตเสรจแลว ซงสามารถมองเหนปรมาณการจด เกบดงกลาวจากแผนผงสายธารคณคาในสถานะ ปจจบนตามรปท 1 ความสญเปลาทรองลงมา คอ การรอคอย และกระบวนการท างานทไมเหมาะสม คดเปน 0.9% และ 0.4% ตามล าดบ

ดงนนงานวจยนจะน าเสนอแนวทางการลดความสญเปลาเฉพาะความสญเปลาทเกดจากกระบวนการท างานทไมเหมาะสม (5.8%) และการมสนคาคงคลงทมากเกนไป (87.5%) เนองจากมความสญเปลารวมกนมากถงรอยละของ 93.3

2) การแบงประเภทของความสญเปลา ประเดนแรกความสญเปลาจากกระบวนการท างาน

ทไมเหมาะสม จากขนตอนการตรวจสอบพาเลทชท ซงพาเลทชท คอ กระดาษรองระหวางชนของน าทบรรจบนพาเลท แสดงตวอยางพาเลทชทดงรปท 2


รปท 2 กระดาษรองระหวางชนหรอพาเลทชท

ในความเปนจรงแลวพาเลทชทเปนสงทนบงายทสดและเปนสงทเกดการสญเสยนอยทสด แตทางโรงงานกลบตองเจอกบปญหาแรก คอ เสยเวลาในการตรวจสอบจ านวนพาเลทชท ประมาณ 900 วนาท ซงไดมาจากการใชแผนภมการไหลของกระบวนการ โดยสรปผลไดดงตารางท 4

ตารางท 4 ผลจากแผนภมการไหลของกระบวนการตรวจสอบพาเลทชทสถานะปจจบน

ล าดบ กระบวนการ เวลาทใช (วนาท)

ประเภทกจกรรม

1 ตรวจสอบจ านวน พาเลทชท ณ สเกลนบ

240 ตรวจสอบ

2 เดนกลบมายงโตะท างาน 60 (5 m.) เคลอนยาย 3 กรอกขอมลลงในไฟล

เอกซเซล 420

ปฏบตงาน

4 ตรวจสอบขอมลใน SAP 180 ตรวจสอบ รวม 900

ปญหาทสอง คอ จ านวนพาเลทชททพนกงานแจงในระบบ SAP กบความเปนจรงทน าไปใชมคาความเบยงเบนสง โดยมคาขาดและเกนเทากบ (-7.95, 37.21) แสดงดงรปท 3 ท าใหตองเสยเวลาในการตรวจสอบจ านวนทถกตอง จากปญหาดงกลาวจะน าไปสการวเคราะหหาสาเหตของปญหาโดยผวจยไดใชการระดมสมองรวมกบบคคลตางๆ ทเกยวของ โดยใชแผนผงแสดงเหตและผล แสดงดงรปท 4เพอหาสาเหตทแทจรงของปญหา ผลพบวาสาเหตหลกทสามารถน าไปสแนวทางการลดความสญเปลาได

รปท 3 เปอรเซนตความเบยงเบนของจ านวนพาเลทชท

สถานะปจจบน

สาเหตแรก คอ พนกงานใชวธการประมาณจ านวนพาเลทชทจากสเกลนบจ านวนทไมละเอยดพอ แสดงดงรปท 5 จากรปปายสเหลองแสดงระดบจ านวนพาเลทชท ลกศรสแดงบนสายพาน (Conveyer) จะเคลอนทขน-ลง ตามจ านวนพาเลทชททมอย ณ ขณะนน

รปท 4 แผนผงแสดงสาเหตและผล

กระดาษรองระหวางชนของน าดมบรรจขวดทจด

บน าเลท

-10

0

10

20

30

40

%คว

ามเบยงเบน

สปดาหท

1 2

-7.95

13.19

-7.41

37.21

2.90

เกน (Gain) ขาด (Loss)

2.90

-0.88 -0.76 -4.79

0.62

ท า BOM ผด

เปดผด PO

Check Stock ผด

พาเลทชททเหลอไมไดน ามาใชตามวนจรง

ใบ SSCC หาย

ไฟลทพนกงานใช ไมไดแยกสตร Full / Reduce

ค านวณการใช Pallet Sheet ผด

พนกงานประมาณ จ านวน Pallet Sheet ผด (Scale นบจ านวน ไมละเอยดพอ)

Supplier ใหมา ไมครบ

จายในระบบแตไมจายของจรง

Serve แตไมสง SSCC

ระบบ RMP นกงานผลต

ฝายประกนคณภา ฝายวางแผน หวหนาฝายผลต

สญเสยเวลาใน การตรวจสอบ าเลทชท

ไมได Check Stock ตามวนทก าหนด


รปท 5 สเกลนบจ านวนพาเลทชทสถานะปจจบน

สาเหตทสอง คอ พนกงานค านวณการใชพาเลทชทผด เนองจากไฟลทใชกรอกขอมลดวย Microsoft Excel ไมสมบรณ แสดงดงรปท 6 ดงนนจงน าสาเหตดงกลาวไปแก ปญหาเพอลดการเสยเวลาในการตรวจสอบพาเลทชทตอไป

รปท 6 ไฟลทใชกรอกขอมลพาเลทชทสถานะปจจบน

ประเดนทสองความสญเปลาจากการมสนคาคงคลง

มากเกนไป จากแผนผงสายธารคณคาในสถานะปจจบนรปท 1 พบวามหลอดพรฟอรม (เมดพลาสตกทผานการฉดและขนรปเปนหลอด เพอรอเปาเปนรปขวด) รอเขากระบวนการผลต จ านวน 49,372 หลอด โดยแบงเปนหลอดพรฟอรมของน าบรรจขวดขนาด 0.33 ลตร 0.6 ลตร และ 1.5 ลตร จ านวน 23,040 หลอด 16,540 หลอด และ 9,792 หลอดตามล าดบ เมอพจารณาคา Takt Time หรอเวลาในการดงของลกคาเทากบ 0.04 วนาท/ขวด จากจ านวนหลอดพรฟอรมดงกลาว ท าใหเกดเวลาการรอคอยเทากบ 1,975 วนาท ซงเปนความสญเปลาทสามารถน าไปหาแนวทางแกไขได จากการระดมสมองเพอหาสาเหตปญหาพบวา ปจจบนเปนชวง

ทโรงงานก าลงเรมตนทดลองฉดหลอดพรฟอรมเอง ท าใหไมมระบบการจดการสนคาคงคลงทชดเจน โดยระดบการสงผลตแตละครงจะขนอยฝายวางแผนการผลต 4.4 แนวทางลดความสญเปลา

ผ วจยไดใชแนวทางการปรบปรงการท างานตามหลกการ ECRS ไดดงผลดงตารางท 5

ตารางท 5 แนวทางปรบปรงการท างานตามหลกการ ECRS หลกการ ECRS แนวทางการปรบปรง

ก าจด (Eliminate) ปรบจ านวนการสงผลตหลอดฟรฟอรมแตละขนาดใหม เพอลดปรมาณการจดเกบสนคาคงคลง

รวมกน (Combine) - จดเรยงใหม (Rearrange)

จดเรยงล าดบและเพมฟงกชนชวยในการกรอกขอมลในไฟลเอกซเซลใหมความสมบรณ เพอลดความเบยงเบนของขอมล

ท าใหงายขน (Simplify)

ออกแบบสเกลนบจ านวนพาเลทชทใหละเอยด เพอใหพนกงานอานจ านวนไดงายและถกตอง

จากตารางท 5 พบวาแนวทางทผ วจยจะใชในการปรบปรงการท างานม 3 แนวทาง คอ การท าใหงายขน การจดเรยงใหม ส าหรบลดความสญเปลาจากกระบวนการท างานทไมเหมาะสม และการก าจดส าหรบลดความสญเปลาจากการมสนคาคงคลงทมากเกนไป โดยผวจยจะเสนอแนวทางในการลดความสญเปลาตามล าดบ ดงน

แนวทางลดความสญเปลาจากกระบวนการท างานทไมเหมาะสม

1) วธการลดความสญเปลา ผวจยไดหาวธการปรบปรงแกไขปญหาโดยมวธการดงน

ออกแบบสเกลนบจ านวนพาเลทชท ผวจยไดท าการออกแบบสเกลนบจ านวนใหมความละเอยดมากกวาเดม เพอลดความผดพลาดในการอานคาจ านวนพาเลทชทใหกบพนกงาน แสดงสเกลนบจ านวนสถานะอนาคตดงรปท 7

สเกลแสดงจ านวน าเลทชทมความถของ

ชองหางเกนไป

ลกศรชจ านวน าเลทชท

าเลทชท ทวางอย

สาย านเคลอนท ขน-ลง


รปท 7 สเกลนบจ านวนพาเลทชทสถานะอนาคต

ออกแบบฟงกชนการกรอกขอมลในไฟลเอกซเซลใหมความถกตอง เนองจากลกคาแตละกลมจะระบจ านวนพาเลทชททตางกนไป ซงทางโรงงานไดแยกรปแบบการรองพาเลทชทไวดงตารางท 6

ตารางท 6 รปแบบการรองพาเลทชท

ขนาด (ลตร)

จ านวน าเลทชทแตละรปแบบ (แผน)

รองเตมชน รองลดชน Phase 1

รองลดชน Phase 2

0.33 8 5 4

0.6 6 4 3

1.5 4 3 3

จากตารางท 6 พบวาพนกงานไมไดกรอกขอมลจ านวนพาเลทชทใหตรงกบรปแบบการรองพาเลทชทตามทโรงงานไดก าหนดไวในลกคาแตละราย ผวจยจงไดเพมฟงกชนชวยในการกรอกขอมลใหมความสมบรณ เพอลดความเบยงเบนของขอมล โดยผลการออกแบบดงกลาวแสดงดงรปท 8

จากรปจะเหนวาเมอมการสรางฟงกชนเพมเขาไปใหมไดมการก าหนดกลมลกคาและขนาดทผลตในแตละวน ซงจะมชองจ านวนพาเลทชททใชปรากฏขนมาอตโนมต โดยจะมชองเปรยบเทยบระหวางจ านวนพาเลทชททพนกงานแจงใชกบทสตรค านวณอตโนมต ซงหากทงสองคอลมนเทากนจะขนสถานะปกต คอ สเขยว แตถาคอลมน P (ชอง

ทพนกงานไดตรวจสอบจ านวน) มากกวาคอลมน Q (ขอมลในระบบ SAP) จะปรากฏสถานะสเหลอง คอ Gain และถาคอลมน P (ชองทพนกงานไดตรวจสอบจ านวน) นอยกวาคอลมน Q (ขอมลในระบบ SAP) จะปรากฏสถานะสแดง คอ Loss ซงจะชวยพนกงานส าหรบการควบคมดวยการมองเหน (Visual Control) ระดบจ านวนพาเลทชทดวยสายตาได

รปท 8 ไฟลทใชกรอกขอมลพาเลทชทสถานะอนาคต

2) ขอมลหลงลดความสญ เปล าและการควบคมกระบวนการ

เวลาการท างานขนตอนการตรวจสอบพาเลทชทหลงปรบปรง ผลจากการปรบปรงสงผลใหเวลาในการท างานลดลง จากการใชแผนภมการไหลของกระบวนการ สามารถสรปผลไดดงตารางท 7 จากตารางพบวา เวลาในการตรวจสอบจ านวนพาเลทชทลดลงเหลอ 270 วนาท และระยะทางในการเดนของพนกงานลดลงเหลอ 2 เมตร เนองจากพนกงานไมตองเดนไปดสเกลนบจ านวนหลายรอบจงลดระยะทางในการท างานลงดวย

แถบสแสดงสถานะของ

าเลทชท

แสดงจ านวน าเลทชทท

นกงานนบจากสเกล

แสดงจ านวน าเลทชทในระบบ SAP

รปแบบการรอง

าเลทชท

ขนาดน าดม

บรรจขวด

ออกแบบสเกลนบจ านวนให

มความถของชอง

มากกวาเดม

ลกศรชจ านวน าเลทชท

าเลทชทท

วางอย

สาย านเคลอนท ขน-ลง


ตารางท 7 ผลจากแผนภมการไหลของกระบวนการตรวจสอบพาเลทชทสถานะอนาคต

ล าดบ กระบวนการ เวลาทใช (วนาท)

ประเภทกจกรรม

1 ตรวจสอบจ านวน พาเลทชท ณ สเกลนบ

60 ตรวจสอบ

2 เดนกลบมายงโตะท างาน 30 (2 m.) เคลอนยาย 3 กรอกขอมลลงในไฟล

เอกซเซล 120

ปฏบตงาน

4 ตรวจสอบขอมลใน SAP 60 ตรวจสอบ รวม 270

คาความเบยงเบนจ านวนพาเลทชทสถานะอนาคต หลงจากปรบปรงผวจยไดเกบขอมลเปอรเซนตคาเบยงเบนของจ านวนพาเลทชท แสดงดงรปท 9 พบวา เปอรเซนตคาเบยงเบนของจ านวนพาเลทชท ลดลงอยางเหนไดชด โดยมคาขาดและเกนลดลงเทากบ (-0.97, 0.35) แสดงวาวธการปรบปรงสามารถลดปญหาได

รปท 9 เปอรเซนตความเบยงเบนของจ านวนพาเลทชทสถานะอนาคต

การควบคมกระบวนการ จากทผ วจยไดมการออกแบบสเกลนบจ านวนพาเลทชทและออกแบบฟงกชนในไฟลเอกซเซลใหม เพอกรอกจ านวนการใชพาเลทชทใหพนกงานและอธบายวธการใชงานใหกบคนทรบผดชอบไดเขาใจถง และเปนมาตรฐานในการปฏบตงาน ผ วจยจงจดท าบทเรยนหนงประเดน (One Point Lesson: OPL) เพอเปนเครองมอในการสอสารใหความรแกพนกงานไดเรยนรและปฏบตตาม

แนวทางลดความสญเปลาจากการมสนคาคงคลงมากเกนไป จากการวเคราะหหาสาเหตของปญหา ผวจยจงไดหาวธการปรบปรงแกไขปญหาโดยการเลอกใชตวแบบปรมาณการสงผลตทประหยดทสดทมการเตมเตมแบบทยอยเขา (Economic Production Quantity Model: EPQ) กรณทผลตและใชสนคาคงคลงไปพรอมกน [13]

1) สมมตฐานของตวแบบ งานวจยใชวธของ Peterson-Silver Rule มาวเคราะหความแปรปรวนของความตองการห รอ สมประสท ธสห สมพน ธของความแปรปรวน (Variability Coefficient: VC) [14] ดงสมการท (1)

VC = n ∑ Dt

2nt=1

(∑ Dtnt=1 )

2 − 1 (1)

โดยท Dt คอ ความตองการหลอดพรฟอรมในแตละเดอน (n = 12 เดอน)

ถาหากคา VC < 0.25 แสดงวาระดบความตองการสนคามลกษณะคงท สามารถใช EPQ ในการค านวณปรมาณการสงผลตได

ถาหากคา VC ≥ 0.25 แสดงวาระดบความตองการสนคามความแปรปรวน ใหใช Dynamic Lot Sizing Model ในการหาค าตอบ

จากผลการค านวณหาคาสมประสทธความแปรปรวน (VC) ของความตองการหลอดพรฟอรมแตละขนาดแสดงดงตารางท 8 พบวาคาสมประสทธความแปรปรวนของความตองการของหลอดพรฟอรมทงสามขนาดมคานอยกวา 0.25 ดงนน สามารถใชตวแบบปรมาณการสงผลตทประหยดทสดได

ตารางท 8 ผลการค านวณคาสมประสทธความแปรปรวน ขนาด (ลตร)

∑ Dt12t=1 (∑ Dt

12t=1 )2 ∑ Dt

212t=1 VC

0.33 8,294,400 6.88x1013 5.85x1012 0.021 0.6 5,954,400 3.55x1013 2.99x1012 0.014 1.5 3,525,120 1.24x1013 1.06x1012 0.027

-1

-0.5

0

0.5

%คว

ามเบยงเบน

สปดาหท

1 2

-0.97

0.01

-0.49 -0.35

-0.57

เกน (Gain) ขาด (Loss)

-0.36 -0.52

0.35

-0.58 -0.47


2) ตวแปรทเกยวของ ปรมาณการสงผลตทประหยดทสด (EPQ) หรอ Q

สามารถหาไดจากสมการท (2) คอ

EPQ = √2DP

H x r(r-d) (2)

โดยท D คอ อตราความตองการหลอดพรฟอรม P คอ ตนทนการสงผลตหลอดพรฟอรม H คอ ตนทนการเกบรกษาหลอดพรฟอรม r คอ อตราการผลตหลอดพรฟอรม d คอ อตราการน าหลอดพรฟอรมไปใช

ปรมาณสนคาคงคลงสงสด (QM) สามารถหาไดจากสมการท (3) คอ

QM= (Q

D) x (r-d) (3)

ตนทนสนคาคงคลง (Total Cost: TC) สามารถหาไดจากสมการท (4) คอ

TC = PD

Q+

HQ

2(1-

d

r) (4)

3) ผลของตวแบบแสดงดงตารางท 9

ตารางท 9 ผลการวเคราะห EPQ

ตวแปร ขนาดหลอด รฟอรม

0.33 0.6 1.5 D (หลอด/ป) 8,294,400 5,954,400 3,525,120

P (บาท/ครง) 16.67 16.67 16.67

H (บาท/หลอด/ป) 0.33 0.33 0.33

r (หลอด/วน) 25,000 17,000 10,000

d (หลอด/วน) 23,040 16,540 9,792

EPQ (หลอด/ครง) 103,375 149,089 130,839

QM (หลอด/วน) 8,105 4,034 2,721 TC (บาท/ป) 2,675 1,331 898

จากตารางท 9 พบวาหลอดพรฟอรมแตละขนาดมปรมาณการสงผลตทประหยดทสดเทากบ 103,375 หลอด149,089 หลอด และ 130,839 หลอด ตามล าดบ มปรมาณสนคาคงคลงสงสด เทากบ 8,105 หลอด 4,034 หลอด และ 2,721 หลอด ตามล าดบ และตนทนสนคาคงคลงแตละขนาดเทากบ 2,675 บาท 1,331 บาท และ 898 บาท ตามล าดบ

4) เปรยบเทยบผล จากการใชตวแบบปรมาณการสงผลตทประหยดทสด พบวาวธการดงกลาวสามารถ

ลดปรมาณของสนคาคงคลงได จากตารางท 10 พบวาปรมาณการจดเกบสนคาคงคลงของหลอดพรฟอรมลดลงจากเดมเทากบ 49,372 หลอด เหลอ 14,860 หลอด สงผลใหเวลาทปรากฏในแผนผงสายธารคณคาในสถานะอนาคตลดลงจาก 1,975 วนาท เปน 594 วนาท หรอลดลง 1,381 วนาท

ลดตนทนสนคาคงคลง จากตารางท 10 พบวาเดมโรงงานก าหนดปรมาณการสงผลตหลอดพรฟอรมขนาด 0.33 ลตร เทากบ 23,040 หลอด/ครง ขนาด 0.6 ลตร เทากบ 16,540 หลอด/ครง และขนาด 1.5 ลตร เทากบ 9,792 หลอด/ครง ท าใหมตนทนสนคาคงคลงรวมทงสามขนาดเทากบ 18,405 บาท/ป ดงนนเมอใชตวแบบปรมาณการสงผลตทประหยดทสดพบวา ตนทนสนคาคงคลงรวมทงสามขนาดลดลงเหลอ 4,904 บาท/ป

ตารางท 10 เปรยบเทยบผลการใช EPQ

สถานะ จ านวน (หลอด)

เวลา (วนาท)

ตนทน (บาท/ป)

ปจจบน 49,372 1,975 18,405 อนาคต 14,860 594 4,904

4.5 แผนผงสายธารคณคาในสถานะอนาคต จากการลดความสญเปลาทไดกลาวไวขางตน ท าให

แผนผงสายธารคณคาถกเปลยนไป สามารถสรปไดดงน 1) กระบวนการท างานทไมเหมาะสม ผลของการลด

ความสญเปลา พบวาเวลาในการท างานลดลงจาก 900 วนาท เหลอ 270 วนาท ซงเวลาดงกลาวเปนสวนหนงของเวลาทไมเพมคณคา 1,105 วนาท ในแผนผงสายธารคณคาสถานะอนาคต


2) การมสนคาคงคลงมากเกนไป ผลของการลดความสญเปลาท าใหปรมาณการจดเกบหลอดพรฟอรมลดลงจาก 49,372 หลอด เปน 14,860 หลอด และเวลาการจดเกบลดลงจาก 1,975 วนาท เปน 594 วนาท ซงเวลาดงกลาวเปนสวนหนงของเวลาทไมเพมคณคาของกจกรรมยอยอนรวมกนเปน

1,341 วนาท แสดงในแผนผงสายธารคณคาสถานะอนาคต แสดงดงรปท 10 และผลจากการลดปรมาณสนคาคงคลงท าใหตนทนสนคาคงคลงลดลงจาก 18,405 บาท /ป เหลอ 4,904 บาท/ป

Suppliers

PreformPallet SheetShrink Film etc.

ควบคมการผลต

วางแผนการผลต

Schedule Production Activity

3

เตรยม

Customer

Shift= 20 truck/day

18

เตม

15

บรรจ

6

จดสง

ทกวนทกวน ทกวน ทกวน




C/T=3,600 sC/O=0Avail=1,440 minUptime=100%

Monthly Forecast

ทรศ ท, e-mail ทรศ ท, e-mail

Monthly Schedule Order

5.86 s

691.53 s

3,600 s

221,460 s

0.30 s

1,341 s

384.38 s

1,105 s PLT= 224,597.5 s

PT= 3,990.5 s

2,090,404ขวด

14,860หลอด

รปท 10 แผนผงสายธารคณคาสถานะอนาคต

ดงนนจากการลดความสญเปลาทเกดขน เวลาน าของกระบวนการผลตน าดมบรรจขวดหลงปรบปรงมคาเทากบ 228,588.1 วนาท ห รอประมาณ 2.65 วน โดยแบงเปนกจกรรม VA 1.8% กจกรรม NNVA 59.6% และกจกรรม NVA 38.6% แสดงดงตารางท 11

ตารางท 11 เปรยบเทยบเวลาทใชในกระบวนการผลตน าดมบรรจขวดโดยจ าแนกตามลกษณะกจกรรม

กจกรรม ปจจบน อนาคต

เวลา (วนาท)

(%) เวลา (วนาท)

(%)

VA 3,990.5 1.7 3990.5 1.8 NNVA 136,911.1 59.4 136,281.1 59.6 NVA 89,696.4 38.9 88,316.4 38.6 รวม 230,598.1 100 228,588.1 100

5. สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ 5.1 สรปผลการวจย

กระบวนการผลตน าดมบรรจขวดสถานะปจจบนมเวลาน าเทากบ 230,598 วนาท และตนทนสนคาคงคลง (หลอดพรฟอรม) เทากบ 18,405 บาท/ป จากการใชแผนผงสายธารคณคาท าใหสามารถคนหาความสญเปลาท เกดข น ในกระบวนการผลต 4 ประการ คอ รอคอย (0.9%) เคลอนยาย (1.4%) กระบวนการท างานทไมเหมาะสม (6.2%) และสนคาคงคลง (87.5%) งานวจยนไดเสนอแนวทางลดความสญเปลา 2 ประเดนส าคญ คอ ประเดนแรก กระบวนการท างานทไมเหมาะสม มแนวทางในการลดความสญเปลา คอ ออกแบบสเกลนบจ านวนพาเลทชท และออกแบบฟงกชนการกรอกขอมลในไฟลเอกซเซลใหมความถกตองครบถวน ประเดนทสอง คอ สนคาคงคลงมากเกนไป มแนวทางในการลดความสญเปลา คอ หาปรมาณการสงผลตทประหยดทสด

ปรมาณสนคาคงคลง

ลดลง

เวลาจากกระบวนการ

ท างานทไมเหมาะสมลดลง

เวลาของกจกรรม

NNVA และ NVA ลดลง


กระบวนการผลตน าดมบรรจขวดสถานะอนาคต เวลาน าลดลงเหลอ 228,588 วนาท หรอลดลง 2,010 วนาท (33.5 นาท) คดเปนรอยละ 0.88 และตนทนสนคาคงคลง (หลอดพรฟอรม) เทากบ 4,904 บาท/ป หรอลดลงรอยละ 73.36 5.2 อภปรายผลการวจย

งานวจยนสามารถใชแผนผงสายธารคณคาในการคนหาความสญเปลาทเกดในกระบวนการผลตน าดมบรรจขวดได 4 ใน 8 ประการ ซงจ านวนของความสญเปลาทเกดนนขนอยกบลกษณะเฉพาะของแตละกระบวนการผลต และเครองมอทใชในการคนหา และแมวางานวจยนจะสามารถคนหาและลดความสญเปลาทเกดขนได แตรอยละของกจกรรม VA ยงมเพยง 1.8% ซงมคานอย เมอเทยบกบอตสาหกรรมผลตสนคาทวไปทควรมกจกรรม VA อยางนอย 5% นนหมาย ความวา กระบวนการผลตยงมความสญเปลาทสามารถลดไดอก ดงนนงานวจยน จงเปนจดเรมตนของโรงงานกรณ ศกษาทจะน าไปใชสการท าไคเซน ซงสอดคลองกบผลการวจยของ A. K. Dhingra และ S. Kumar [15] 5.3 ขอเสนอแนะการวจย

ควรประยกตใชแบบจ าลองทางคอมพวเตอร (Computer Simulation Model) เพอเลยนแบบกระบวนการผลต และเปนแนวทางในการทวนสอบมาตรการในการก าจดความสญเปลาทเกดขน เพราะการน าแนวทางในการปรบปรงไปใชในการปฏบตจรงบางอยางอาจจะท าไดยาก เชน ตองใชเงนลงทนคอนขางสง จ านวนแรงงานมจ ากด สถานการณโรคระบาด เปนตน เพอหลกเลยงปญหาดงกลาว ควรท าการทดลองผานการจ าลองดวยคอมพวเตอรโดยใชโปรแกรมส าเรจรป เชน ProModel และArena เปนตน มาเปนเครองมอชวยใหมองเหนภาพรวมทงหมดผานแบบจ าลองกอนทจะน าไปสการแกไขปญหาจรง

6. กตตกรรมประกาศ งานวจยนไดรบทนอดหนนการวจย พ.ศ. 2563 จาก

มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน และขอขอบคณโรงงานน าดมบรรจขวดกรณศกษาทไดใหขอมลวจย ตลอดจนสาขาวชาเทคโนโลยการจดการอตสาหกรรม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย ทสนบสนนเครองมออปกรณในงานวจยครงน

เอกสารอางอง

[1] NALISA, “bottled water market” marketeeronline.co. https://marketeeronline.co/archives/217681 (accessed Jun. 28, 2021)

[2] M. Helmold, “Basics in Lean Management,” in Lean

Management and Kaizen: Fundamentals from Cases and

Examples in Operations and Supply Chain Management,

Cham, Switzerland: Springer, 2020, pp. 1–14.

[3] N. Balakrishnan, “Toyota Production System,” in Dependability in Medicine and Neurology: Using Engineering and Management Principles for Better Patient Care, Cham, Switzerland: Springer International Publishing, 2015, pp. 239–260.

[4] R. S. Barot, K. Raval, H. Beravala and A. Patel, “Implementation of lean practices in water heater manufacturing industry,” Materials Today: Proceedings, vol. 38, pp. 2227–2234, 2021, doi: 10.1016/j.matpr. 2020.06.304.

[5] A. K. Dhingra, S. Kumar, and B. Singh, “Cost reduction and quality improvement through Lean-Kaizen concept using value stream map in Indian manufacturing firms,” International Journal of System Assurance Engineering and Management, vol. 10, no. 4, pp. 792–800, 2019, doi: 10.1007/s13198-019-00810-z.

[6] P. Ribeiro, J. C. Sa, L. P. Ferreira, F. J. G. Silva, M. T. Pereira and G. Santos, “The Impact of the Application of Lean Tools for Improvement of Process in a Plastic Company: a case study,” Procedia Manufacturing, vol. 38, pp. 765–775, 2019, doi: 10.1016/j.promfg.2020.01. 104.

[7] Kanitsorn Poonikom, “Efficiency Improvement in Manufacturing Process by Improvement Technique Case Study: Drinking Water Bai-Pai-Keaw”, in Industrial Engineering Networking Conference 2017, Chiang Mai, Thailand, 2017, pp.150–155.


[8] W. Jantana and W. Sapsanguanboon, “Productivity Improvement in Ceramic Production Process: A Case Study of Factory in Samut Prakan Province,” Songklanakarin Journal of Management Sciences, vol. 37, no. 2, pp. 58–83, 2020.

[9] W. Cheewaworanontree, P. Rontlaong, and N. Boonrak, “Motion and Time Study: A Case Study on A Short-Time Hydrostatic Failure Pressure Testing Process of Rigid PVC Plain-End Pipes,” The Journal of Industrial Technology: Suan Sunandha Rajabhat University, vol. 6, no. 1, pp. 26–38, 2018.

[10] P.Krailomsom, T. Miengarrom, W. Leelawan “Increasing the Efficiency of the Bottled Water Packaging Process Movement by Using the Kaizen Concept: Case Study Drinking Water Factory,” Industrial Technology Research Journal Phranakhon Rajabhat University, vol.3, no. 2, pp.1–8, 2020.

[11] W. Impho and K. Poonikom, “Increasing efficiency in the production process of drinking water using lean technical: Case study of drinking water Thanthip production,” SNRU Journal of Science and Technology, vol. 9, no. 3, pp. 653–660, 2017

[12] P. Roh, A. Kunz and K. Wegener, “Information stream mapping: Mapping, analysing and improving the efficiency of information streams in manufacturing value streams,” CIRP Journal of Manufacturing Science and Technology, vol. 25, pp. 1–13, 2019, doi: 10.1016/j.cirpj.2019.04.004.

[13] N. Thinakaran, J. Jayaprakas and C. Elanchezhian, “Survey on Inventory Model of EOQ & EPQ with Partial Backorder Problems,” Materials Today: Proceedings, vol. 16, pp. 629–635, 2019, doi: 10.1016/ j.matpr.2019.05.138.

[14] A. A. Taleizadeh, V. R. Soleymanfar and K. Govindan, “Sustainable economic production quantity models for inventory systems with shortage,” Journal of Cleaner Production, vol. 174, pp. 1011–1020, 2018, doi: 10.1016/j.jclepro.2017.10.222.

[15] S. Kumar, A. K. Dhingra and B. Singh, “Process improvement through Lean-Kaizen using value stream map: a case study in India,” The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, vol. 96, no. 5–8, pp. 2687–2698, 2018, doi: 10.1007/s00170-018-1684-8.

ค ำแนะน ำในกำรเตรยมตนฉบบบทควำมส ำหรบวศวสำรลำดกระบง กำรเตรยมตนฉบบบทควำม

กองบรรณาธการวศวสารลาดกระบงไดแบงประเภทของบทความเปน 2 ประเภท ไดแก บทความทางวชาการ และบทความวจย และไดใหค านยามดงน “บทควำมทำงวชำกำร” หมายความวา บทความทเขยนขนในลกษณะวเคราะห วจารณ หรอ

เสนอแนวความคดใหม ๆ จากพนฐานทางวชาการทไดเรยบเรยงจากผลงานทางวชาการของตนเอง หรอของผอน หรอเปนบทความทางวชาการทเขยนขนเพอเปนความรทวไปส าหรบประชาชน

“บทควำมวจย” หมายความวา บทความทมลกษณะเปนเอกสารทมรปแบบของการวจยตามหลกวชาการ ไดแก มการตงสมมตฐาน หรอมการก าหนดปญหาทชดเจนสมเหตผล โดยจะตองระบถงวตถประสงคทชดเจนแนนอน มการคนควาอยางมระบบ มการรวบรวมขอมลพจารณาวเคราะห ตความ และสรปผลการวจยทสามารถใหค าตอบบรรลวตถประสงค หรอหลกการบางอยางทจะน าไปสความกาวหนาทางวชาการ หรอการน าวชาการนนมาประยกตใช

ผแตงบทความควรเขยนบทความอยระหวาง 8-14 หนากระดาษขนาด A4 โดยสงหนาแรกของบทความเปนแบบระบชอผแตง 1 หนา และแบบไมระบชอผแตงอก 1 หนา บทความทมจ านวนหนามากกวาทก าหนดอาจไมไดรบการพจารณาตพมพทงนขนอยกบดลยพนจของกองบรรณาธการวศวสารลาดกระบง ทงนบทความตนฉบบตองไดรบการอนมตยนยนจากผแตงรวมทกคน และไมอยในระหวางการพจารณาหรอตพมพในวารสารวชาการอน ๆ ใหผแตงสง(1) บทความพรอมกบ (2) จดหมายน า (Cover Letter) ทระบ • ขอบเขต ของบทความวาสอดคลองกบขอบเขตของวารสารในหวขอใด • ความส าคญของหวขอบทความหรอปญหางานจรง • ปญหางานวจยหรอชองวางขององคความร • ผลงานวจยทไดมความแตกตางหรอดกวางานวจยกอนหนาอยางไร • คณคาของงานวจยทมตอวงวชาการหรอวจย หรอตออตสาหกรรมอยางไร

บทความจะถกพจารณาโดยคณะกรรมการผ ทรงคณวฒอยางนอย 3 ทานจากหลากหลายสถาบน และสงตนฉบบบทความในรปแบบของไฟล .doc (Microsoft Word version 2010) และไฟล .pdf สามารถสงบทความไดในรปแบบออนไลนผานทางเวปไซตของวศวสารลาดกระบง https://ph01.tci-thaijo.org/index.php/lej บทความในวศวสารลาดกระบงสามารถตพมพไดฟร ไมเสยคาใชจาย ทงในรปแบบออนไลนและแบบตพมพเปนเลมวารสาร 1. ค ำแนะน ำในกำรเขยนและพมพ

1.1. ค าแนะน าทวไป บทความตองมความยาวประมาณ 8-14 หนากระดาษ A4 พมพดวย Microsoft Word หรอ

ซอฟแวรอน ทขนาดตวอกษรก าหนดไดใกลเคยงกน การตงคาหนากระดาษ ใหระยะหนากระดาษ (Margin) ทง 4 ดานดวย ระยะ 1 นว หรอ 2.54 ซม. บทความม 2 สวน สวนแรก ก าหนด (format) เปนคอลมนเดยว และสวนทสองก าหนดเปน 2 คอลมน โดยระยะหางระหวางคอลมนเปน 0.26” หรอ 0.7 ซม. การล าดบหวขอของเนอเรองใหใชเลขก ากบบทน าเปนหวขอหมายเลข 1 และหากมหวขอยอยใหใชเลขระบบทศนยมก าก บหวขอยอย และสามารถดาวนโหลดรายละเอยดไดท https://ph01.tci-thaijo.org/index.php/lej

1.2. แบบและขนาดตวอกษร ใชตวอกษรแบบ Angsana New ขนาด 14 point ทงบทความ ทงบทความภาษาไทย และบทความภาษาองกฤษ

2. กำรเรยงล ำดบเนอหำบทควำม ส ำหรบบทควำมภำษำไทย 2.1 ชอเรอง (Title) ภาษาไทยและภาษาองกฤษ ควรสน กะทดรด และสอความหมาย

ของเรองทท าอยางชดเจน

*ตวอยำงชอเรอง*

ชอเรองภำษำไทย ใชตวอกษร Angsana New ขนำด 20 พอยท ตวหนำ จดกงกลำง

Title in English use Angsana New Size 20 Point, Bold, Center, the First Alphabet in Each Word is Uppercase



2.2 ชอ-นามสกลของผเขยนใสทกคน เปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ ระบสถานท

ท างาน ส าหรบผนพนธประสานงาน (Corresponding Author) ขนาด 14 พอยท

*ตวอยำงชอ-นำมสกลผแตง* ชอผแตง นามสกล1, ชอผแตง นามสกล2 และ ชอผแตง นามสกล2,*

1 สงกดภาควชา, คณะ, มหาวทยาลย ชอต าบล ชออ าเภอ ชอจงหวด รหสไปรษณย

2 สงกดหนวยงาน, บรษท ชอต าบล ชออ าเภอ ชอจงหวด รหสไปรษณย

First name Lastname1, First name Lastname2 and First name Lastname2, *

1 Affiliation Department, Faculty, University, Subdistrict, City, State, Postcode, Country

2 Affiliation Department, Company, Subdistrict, City, State, Postcode, Country


2.3 บทคดยอ (Abstract) ภาษาไทยและภาษาองกฤษ เปนเนอความสรปสาระส าคญของเรอง วตถประสงค วธการศกษา ผลการศกษา และผลสรป ม 1 ยอหนา จ านวนค าประมาณไมเกน 300 ค า

2.4 ค าส าคญ (Keywords) ภาษาไทยและภาษาองกฤษ ใหใสค าส าคญ 3–5 ค า ไวทายบทคดยอแตละภาษา

2.5 เนอหา (Text) บทความวจยควรประกอบดวย บทน า (Introduction) บอกความส าคญหรอ ทมาของปญหาทน าไปสการศกษา วตถประสงค และอาจรวมวรรณกรรมทเกยวของ (Literature Review) ว สด อปกรณและวธการวจย (Materials and Methods) กลาวถงรายละเอยด การวเคราะหและทดลองทกระชบและชดเจน ผลการทดลอง (Results) บอกผลทพบอยางชดเจน สมบรณ และมรายละเอยดครบถวน อภปรายผลและสรป (Discussion and Conclusion) อาจเขยนรวมกบผลการทดลองได เปนการประเมนการตความและการวเคราะหในแงมมตางๆ ของผลทไดวาเปนไปตามวตถประสงคหรอไม มความสอดคลอง หรอขดแยงกบผลงานของผอนอยางไร

ตองมการอางหลกการหรอทฤษฎมาสนบสนน หรอหกลางอยางเปนเหตเปนผลและอาจมขอเสนอแนะทจะน าผลวจยไปใชประโยชน

2.6 กตตกรรมประกาศ (Acknowledgement) (ถาม) ระบสนๆ วาไดรบการสนบสนนทนวจย หรอไดรบความชวยเหลอจากหนวยงานใด

2.7 เอกสารอางอง (References) การอางองในบทความใชการอางองแบบตวเลขในวงเลบกามป[1] เอกสารอางองทายบททกฉบบจะตองมการอางองในบทความ และการอางองทถกตองตามหลกวชาการตามรปแบบของ IEEE ซงประกอบดวยรปแบบดงตอไปน

กรณเปนหนงสอ รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of chapter in the book,” in Title of His Published Book, xth ed. City of Publisher, (only U.S. State), Country: Abbrev. of Publisher, year, ch. x, sec. x, pp. xxx–xxx. ตวอยาง [1] R. E. Blahut, Theory and Practice of Error Control Codes, Addison-Wesley, Reading, MA, USA, 1983. [2] I.A. Glover and P.M. Grant, Digital Communications, 3rd ed. Harlow: Prentice Hall, 2009. [3] L. Stein, “Random patterns,” in Computers and You, J. S. Brake, Ed. New York, NY, USA: Wiley, 1994, pp.

55–70. [4] Westinghouse Electric Corporation (Staff of Technology and Science, Aerospace Div.), Integrated Electronic

Systems. Englewood Cliffs, NJ, USA: Prentice-Hall, 1970. [5] T.M. Lillis and J. Swann, “Giving feedback on student writing,” in Teaching academic writing: a toolkit for

higher education, C. Coffin, Eds. London: Routledge, 2003, pp. 101-129. กรณเปนหนงสอ E-Book รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of chapter in the book,” in Title of Published Book, xth ed. City of Publisher, State, Country: Abbrev. of Publisher, year, ch. x, sec. x, pp. xxx–xxx. [Online]. Available: http://www.web.com ตวอยาง

http://www.web.com/

[1] G. O. Young, “Synthetic structure of industrial plastics,” in Plastics, vol. 3, Polymers of Hexadromicon, J. Peters, Ed., 2nd ed. New York, NY, USA: McGraw-Hill, 1964, pp. 15–64. [Online]. Available: http://www.bookref.com.

[2] The Terahertz Wave eBook. ZOmega Terahertz Corp., 2014. [Online]. Available: http://dl.z-thz.com/ eBook/zomega_ebook_pdf_1206_sr.pdf. Accessed: May 19, 2014.

[3] P. B. Kurland and R. Lerner, Eds., The Founders’ Constitution. Chicago, IL, USA: Univ. of Chicago Press, 1987. [Online]. Available: http://press-pubs.uchicago.edu/founders/ Accessed: Feb. 28, 2010.

กรณเปนหนงสอแปล รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of chapter in the book,” in Title of Published Book, X. Editor, Ed., xth ed. City of Publisher, State (only U.S.), Country: Abbrev. of Publisher (in Language), year, ch. x, sec. x, pp. xxx–xxx. ตวอยาง [1] K. Ichiro, Thai Economy and Railway 1885–1935, Tokyo: Nihon Keizai Hyoronsha (in Japanese), 2000. [2] M. Gorkii, “Optimal design,” Dokl. Akad. Nauk SSSR, vol. 12, pp. 111–122, 1961 (Transl.: in L. Pontryagin,

Ed., The Mathematical Theory of Optimal Processes. New York, NY, USA: Interscience, 1962, ch. 2, sec. 3, pp. 127– 135).

กรณเปนสวนหนงของหนงสอ รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of chapter in the book,” in Title of Published Book, X. Editor, Ed., City of Publisher, State (only U.S.), Country: Abbrev. of Publisher, year, ch. x, sec. x, pp. xxx–xxx. ตวอยาง [1] T. Ogura, “Electronic government and surveillance-oriented society,” in Theorizing Surveillance: The

Panopticon and Beyond. Cullompton, U.K.: Willan, 2006, ch. 13, pp. 270–295. [2] L. Li, J. Yang, and C. Li, “Super-resolution restoration and image reconstruction for passive millimeter wave

imaging,” in Image Restoration—Recent Advances and Applications, A. Histace, Ed., Rijeka, Croatia: InTech, 2012, pp. 25–45.

[3] หนงสอ With Editor [4] C. Bennett, “What happens when you book an airline ticket? The collection and processing of passenger data

post 9/11,” in Global Surveillance and Policing: Borders, Security, Identity, E. Zureik and M. Salter, Eds., Cullompton, U.K.: Willan, 2005, pp. 113–138.

กรณหนงสอทมบรรณำธกำรผทรงคณวฒ รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of chapter in the book,” in Title of Published Book, X. Editor, Ed., City of Publisher, State (only U.S.), Country: Abbrev. of Publisher, year, pp. xxx–xxx.

X. Editor, Ed. Title of Published Book. City of Publisher, State (only U.S.), Country: Abbrev. of Publisher, year. ตวอยาง [1] L. Stein, “Random patterns,” in Computers and You, J. S. Brake, Ed., New York, NY, USA: Wiley, 1994, pp.

55– 70. [2] C. Bennett, “What happens when you book an airline ticket? The collection and processing of passenger data

post9/11,” in Global Surveillance and Policing: Borders, Security, Identity, E. Zureik and M. Salter, Eds., Cullompton, U.K.: Willan, 2005, pp. 113–138.

[3] W. R. Leonard and M. H. Crawford, Eds. Human Biology of Pastoral Populations. New York, NY, USA: Cambridge Univ. Press, 2002.

กรณเปนหนงสอม Series รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of chapter in the book,” in Title of His Published Book, X. Editor, Ed., xth ed. City of Publisher, State (only U.S.), Country: Abbrev. of Publisher, year, ch. x, sec. x, pp. xxx–xxx. ตวอยาง [1] A. Taflove, Computational Electrodynamics: The Finite-Difference Time-Domain Method in Computational

Electrodynamics II, vol. 3, 2nd ed. Norwood, MA, USA: Artech House, 1996. [2] R. L. Myer, “Parametric oscillators and nonlinear materials,” in Nonlinear Optics, vol. 4, P. G. Harper and B.

S. Wherret, Eds., San Francisco, CA, USA: Academic, 1977, pp. 47–160.

กรณเปนบทควำมจำกประชมวชำกำร (บทควำมถกน ำเสนอในกำรประชมแลว) รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of paper,” presented at the Abbreviated Name of Conf., City of Conf., Abbrev. State, Country, Month and day(s), year, Paper number. ตวอยาง [1] J. G. Kreifeldt, “An analysis of surface-detected EMG as an amplitude-modulated noise,” presented at the 1989

Int. Conf. Medicine and Biological Engineering, Chicago, IL, USA, Nov. 9–12, 1989.

[2] G. W. Juette and L. E. Zeffanella, “Radio noise currents on short sections on bundle conductors,” presented at the IEEE Summer Power Meeting, Dallas, TX, USA, Jun. 22–27, 1990, Paper 90 SM 690-0 PWRS.

[3] J. Arrillaga and B. Giessner, “Limitation of short-circuit levels by means of HVDC links,” presented at the IEEE Summer Power Meeting, Los Angeles, CA, USA, Jul. 12–17, 1990, Paper 70 CP 637.

กรณเปนบทควำมจำกประชมวชำกำรทก ำลงจะตพมพ (บทควำมถกน ำเสนอในกำรประชมแลว) รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of paper,” in Abbreviated Name of Conf., (location of conference is optional), (Month and day(s) if provided) year, pp. xxx-xxx. ตวอยาง [1] W. D. Doyle, “Magnetization reversal in films with biaxial anisotropy,” in 1987 Proc. INTERMAG Conf., pp.

2.2- 1–2.2-6. [2] C. T. Meadow and D. W. Waugh, “Computer assisted interrogation,” in 1991 Fall Joint Computer Conf., Proc.

AFIPS Conf., vol. 29. Washington, DC, USA: Spartan, 1991, pp. 381–394. กรณเปนบทควำมจำกประชมวชำกำรทมเลข DOI รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of paper,” in Abbreviated Name of Conf., (location of conference is optional), year, pp. xxx– xxx, doi: xxx. ตวอยาง [1] J. Zhao, G. Sun, G. H. Loh, and Y. Xie, “Energy-efficient GPU design with reconfigurable in-package graphics

II. Style—7 memory,” in Proc. ACM/IEEE Int. Symp. Low Power Electron. Design (ISLPED), Jul. 2012, pp. 403–408, doi: 10.1145/2333660.2333752.

กรณเปนบทควำมจำกประชมวชำกำรพรอมสถำนท รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of paper,” in Abbreviated Name of Conf., City, State, Country, year, pp. xxx–xxx. ตวอยาง [1] L. S. Carmichael, N. Ghani, P. K. Rajan, K. O’Donoghue, and R. Holt, “Characterization and comparison of

modern layer-2 Ethernet survivability protocols,” in Proc. 37th Southeastern Symp. Syst. Theory (SSST 2005), Tuskegee, AL, USA, Mar. 20–22, 2005, pp. 124–129

กรณเปนบทควำมจำกประชมวชำกำรพรอมบรรณำธกำร รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of paper,” in Abbreviated Name of Conf., X. Editor, Ed. (location of conference is optional), year, pp. xxx–xxx. ตวอยาง [1] A. Amador-Perez and R. A. Rodriguez-Solis, “Analysis of a CPW-fed annular slot ring antenna using DOE,”

in Proc. IEEE Antennas Propag. Soc. Int. Symp., in Slot Ring Antennas II, vol. 3, 2nd ed., Jul. 2006, pp. 4301–4304.

กรณเปนบทควำมจำกประชมวชำกำรพรอมหวขอตอเนอง ฉบบ และ บรรณำธกำร รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of paper,” in Abbreviated Name of Conf. in Volume Title, in Series Title, ed., year, pp. xxx–xxx. ตวอยาง [1] A. Amador-Perez and R. A. Rodriguez-Solis, “Analysis of a CPW-fed annular slot ring antenna using DOE,”

in Proc. IEEE Antennas Propag. Soc. Int. Symp., in Slot Ring Antennas II, vol. 3, 2nd ed., Jul. 2006, pp. 4301–4304.

กรณเปนบทควำมจำกประชมวชำกำรออนไลน รปแบบพนฐาน

J. K. Author. (Date). Title. Presented at Abbreviated Conf. title. [Type of Medium]. Available: site/path/file ตวอยาง [1] V. Chandrasekaran, S. Sanghavi, P. A. Parrilo, and A. S. Willsky. (2009). Sparse and low-rank matrix

decompositions. Presented at IFAC 2009. [Online]. Available: http://www.sciencedirect.com/science/ article/pii/S1474667016388632

กรณเปนฐำนขอมล Online Dataset ทมกำรอำงเลข DOI รปแบบพนฐาน

Title, Source, Date, doi: xxx. Title, Source, Date, doi: URL.

ตวอยาง

[1] Treatment episode dataset: Discharges (TEDS-D): Concatenated, 2006 to 2009, U.S. Department of Health and Human Services, Substance Abuse and Mental Health Services Administration, Office of Applied Studies, Aug. 2013, doi: 10.3886/ICPSR30122.v2.

[2] Treatment episode dataset: Discharges (TEDS-D): Concatenated, 2006 to 2009, U.S. Department of Health and Human Services, Substance Abuse and Mental Health Services Administration, Office of Applied Studies, Aug. 2013, doi: http://dx.doi.org/10.3886/ICPSR30122.v2.

กรณเปนฐำนขอมล Online Dataset ทมกำรอำงองผำนเวปไซต รปแบบพนฐาน

Title, Source, Date. [Online]. Available: http://www.url.com ตวอยาง [1] Treatment episode dataset: Discharges (TEDS-D): Concatenated, 2006 to 2009, U.S. Department of Health

and Human Services, Substance Abuse and Mental Health Services Administration, Office of Applied Studies, Aug. 2013. [Online]. Available: http://www.icpsr.umich.edu/icpsrweb/SAMHDA/studies/30122/version/2

กรณเปนหนงสอคมอ(รปเลม) รปแบบพนฐาน

Name of Manual/Handbook, x ed., Abbrev. Name of Co., City of Co., Abbrev. State, Country, year, pp. xxx–xxx. ตวอยาง [1] Transmission Systems for Communications, 3rd ed., Western Electric Co., Winston-Salem, NC, USA,1985, pp.

44–60. กรณเปนหนงสอคมอ(ออนไลน) รปแบบพนฐาน

J. K. Author (or Abbrev. Name of Co., City of Co. Abbrev. State, Country). Name of Manual/Handbook, x ed. (year). Accessed: Date. [Online]. Available: http://www.url.com ตวอยาง [1] L. Breimann. Manual on Setting Up, Using, and Understanding Random Forests v4.0. (2003). Accessed: Apr.

16, 2014. [Online]. Available: http://oz.berkeley.edu/users/breiman/Using_random_forests_v4.0.pdf [2] M. Kuhn. The Caret Package. (2012). [Online]. Available: http://cranrproject.org/web/packages/caret/caret.pdf

http://www.url.com/

[3] Antenna Products. (2011). Antcom. Accessed: Feb. 12, 2014. [Online]. Available: http://www.antcom.com/ documents/catalogs/L1L2GPSAntennas.pdf

กรณเปนรำยงำนรปเลม รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of report,” Abbrev. Name of Co., City of Co., Abbrev. State, Country, Rep. xxx, year. ตวอยาง [1] K. E. Elliott and C. M. Greene, “A local adaptive protocol,” Argonne National Laboratory, Argonne, France,

Tech. Report. 916-1010-BB, 7 Apr. 2007. [2] J. H. Davis and J. R. Cogdell, “Calibration program for the 16-foot antenna,” Elect. Eng. Res. Lab., Univ.

Texas, Austin, Tech. Memo. NGL-006-69-3, Nov. 15, 1987. กรณเปนรำยงำนออนไลน รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of report,” Company, City, State, Country, Rep. no., (optional: vol./issue), Date. Accessed: Date. [Online]. Available: site/path/file ตวอยาง [1] Bureau of Meteorology, “Bureau of Meteorology: Measuring Rainfall in Australia,” 2009. [Online]. Available:

http://www.bom.gov.au/climate/cdo/about/definitionsrain.shtml#meanrainfall กรณเปนวทยำนพนธ รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of thesis,” M.S. thesis, Abbrev. Dept., Abbrev. Univ., City of Univ., Abbrev. State, year.

J. K. Author, “Title of dissertation,” Ph.D. dissertation, Abbrev. Dept., Abbrev. Univ., City of Univ., Abbrev. State, year. ตวอยาง [1] J. O. Williams, “Narrow-band analyzer,” Ph.D. dissertation, Dept. Elect. Eng., Harvard Univ., Cambridge,

MA, USA, 1993. [2] N. Kawasaki, “Parametric study of thermal and chemical nonequilibrium nozzle flow,” M.S. thesis, Dept.

Electron. Eng., Osaka Univ., Osaka, Japan, 1993.

กรณเปนวทยำนพนธออนไลน รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of thesis,” M.S. thesis, Abbrev. Dept., Abbrev. Univ., City of Univ., Abbrev. State, Country, year. [Online]. Available: http://www.url.com ตวอยาง [1] D. Schwartz, “Development of a computationally efficient full human body finite element model,” M.S. thesis,

Virginia Tech – Wake Forest Univ. School of Biomed. Eng. Sci., Winston-Salem, NC, USA, 2015. [Online]. Available: https://wakespace.lib.wfu.edu/bitstream/handle/10339/57119/Schwartz_wfu_0248M_10697.pdf

กรณเปนบทควำมจำกวำรสำรวชำกำร รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Name of paper,” Abbrev. Title of Periodical , vol. x, no. x, pp. xxx-xxx, Abbrev. Month, year.

J. K. Author, “Name of paper,” Abbrev. Title of Periodical , vol. x, no. x, pp. xxx-xxx, Abbrev. Month, year, doi: xxx. ตวอยาง [1] M. F. Elias, “The Relation of Drive to Finger-Withdrawal Conditioning,” Journal of Experimental Psychology,

vol. 70, no. 2, p. 114, 1965. [2] J. Attapangittya, “Social studies in gibberish,” Quarterly Review of Doublespeak, vol. 20, no. 1, pp. 9-10, 2003. [3] J. Fallows, “Networking technology,” Atlantic Monthly, Jul., pp. 34-36, 2007. [4] B. Metcalfe, “The numbers show how slowly the Internet runs today,” Infoworld, 30 Sep., p. 34, 2006. [5] E. Aynoi, N. Nanthakusol, R. Jeenawong, C. Phongcharoenpanich and S. Kawdungta, “ Vertical Beam

Adjustable Antenna for Internet of Things Applications,” Ladkrabang Engineering Journal, Vol. 38, No. 2, pp. 7–12, 2021.

[6] T. Brunschwiler et al., “Formulation of percolating thermal underfills using hierarchical self-assembly ofmicroparticles and nanoparticles by centrifugal forces and capillary bridging,” J. Microelectron. Electron. Packag., vol. 9, no. 4, pp. 149–159, 2012, doi: 10.4071/imaps.357.

กรณเปนบทควำมจำกวำรสำรวชำกำรทมรหสบทควำม รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Name of paper,” Abbrev. Title of Periodical , vol. x, no. x, Abbrev. month, year, Art. no. xxx.

http://www.url.com/

J. K. Author, “Name of paper,” (in Language), Abbrev. Title of Periodical , vol. x, no. x, Abbrev. month, year, Art. no. xxx. ตวอยาง [1] L. Kuang et al., “A numerical method for analyzing electromagnetic scattering properties of a moving

conducting object,” Int. J. Antennas Propag., vol. 2014, 2014, Art. no. 386315, doi: 10.1155/2014/386315. [2] E. P. Wigner, “On a modification of the Rayleigh–Schrodinger perturbation theory,” (in German), Math.

Naturwiss. Anz. Ungar. Akad. Wiss., vol. 53, p. 475, 1935. กรณเปนบทควำมจำกวำรสำรวชำกำรออนไลน รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Name of paper,” Abbrev. Title of Periodical , vol. x, no. x, pp. xxx–xxx, Abbrev. Month, year. Accessed: Month, Day, Year, doi: 10.1109.XXX.123456. [Online]. Available: site/path/file ตวอยาง [1] W. P. Risk, G. S. Kino, and H. J. Shaw, “Fiber-optic frequency shifter using a surface acoustic wave incident at

an oblique angle,” Opt. Lett., vol. 11, no. 2, pp. 115–117, Feb. 1986. [Online]. Available: http://ol.osa.org/ abstract.cfm?URI=ol-11-2-115

[2] P. Kopyt et al., “Electric properties of graphene-based conductive layers from DC up to terahertz range,” IEEE THz Sci. Technol., to be published, doi: 10.1109/TTHZ.2016.2544142.

กรณเปนสทธบตร รปแบบพนฐาน

J. K. Author, “Title of patent,” U.S. Patent x xxx xxx, Abbrev. Month, day, year. J. K. Author, “Title of patent,” Country Patent xxx, Abbrev. Month, day, year.

ตวอยาง [1] K. Kimura and A. Lipeles, “Fuzzy controller component,” U. S. Patent 14860040, Dec, 14, 2006. กรณเปนกำรสบคนจำกเวปไซต รปแบบพนฐาน

First Name Initial(s) Last Name. “Page Title.” Website Title. Web Address (retrieved Date Accessed). ตวอยาง

[1] J. Geralds, “Sega Ends Production of Dreamcast,” vnunet.com. http://nli.vnunet.com/news/1116995. (Accessed Sept.12, 2007).

[2] J. Smith and J. Doe. “Obama inaugurated as President.” CNN.com. http://www.cnn.com/POLITICS/01/21/obama_inaugurated/index.html (Accessed Feb. 1, 2009).

2.8 ภาคผนวก (ถาม) ภาคผนวกเปนสวนของเนอหาทใชส าหรบการรวบรวมขอมล หรอผลการศกษารอง ทจะชวยรบรองหลกการ หรอผลการศกษาหลก ควรมการอางองภายในเนอหามายงภาคผนวก เพอใหผอานสามารถเขาใจไดงาย ผแตงสามารถแบงภาคผนวกออกเปนหลาย ๆ สวนได เชน ภาคผนวก 1 แสดงถงการรวบรวมขอมลจากการส ารวจ ภาคผนวก 2 แสดง การรวบรวมขอมลจากหนวยงานภาครฐและเอกชน เปนตน

2.9 ตารางและรป และสมการ การแทรกตารางและรป และสมการ ตองมความคมชดไมนอยกวา 300 dpi ใหแทรกไวในเนอหาบทความ มค าอธบายประกอบสนๆ ทสามารถสอความหมายไดสาระครบถวนและเขาใจ กรณทเปนตาราง ใหระบล าดบทของตาราง ใชค าวา “ตำรำงท...” และมค าอธบายใสไวเหนอตาราง กรณทเปนรปใหระบล าดบทของรปใชค าวา“รปท...” และมค าอธบายใสไวใตรป กรณมรปหลายรปทจะแสดงในคร งเดยว ใหแบงรปภาพดวยตวอกษร (ก), (ข), (ค) ส าหรบบทความภาษาไทย และ ตวอกษร (a), (b), (c) ส าหรบบทความภาษาองกฤษ กรณเปนการแทรกสมการ ใหระบล าดบของสมการไวทางดานขวาของสมการภายในวงเลบ เชน (1) และการอางองในเนอหา ใหใชค าวา สมการท (1)

3. เกณฑกำรพจำรณำบทควำม

เกณฑการพจารณาบทความส าหรบวารสารวศวสารลาดกระบง มดงน เนอหาของบทความมความคดรเรมสรางสรรค มคณคาทางวชาการ เนอหามความสมบรณ และ

โครงสร างภาษ าท ใช ม ความช ด เจน ถ กตองตามหลกทางว ชาการ ทงสมมต ฐาน / วตถประสงค การน าเสนอมความชดเจนกระชบ และการจดรปแบบของบทความ การอภปรายผล และการอางองท ถกตองตามหลกวชาการ

บทความจะตองไดรบการประเมนโดยผทรงคณวฒในสาขาวชานนๆ อยางนอย 3 ทาน ซงกองบรรณาธการอาจใหผเขยนปรบปรงใหเหมาะสมยงขน และสงวนสทธในการตดสนลงพมพหรอไมกได และเมอบทความไดรบการแกไข (หากม) อยางเหมาะสม ผเขยนตองสงตนฉบบ 1 ชด โดยสงเปนไฟลงาน .pdf และ .doc เปน Word 2010

4. วธกำรสงบทควำมเพอตพมพในวศวสำรลำดกระบง

บทความทสง เปดรบทงจากบคคลภายใน และภายนอกสถาบนฯ โดยบทความนน ตองมความยาวไมเกน 14 หนา 2 คอลมน ผเขยนจะตองสงตนฉบบ 1 ชด โดยหนาแรกของบทความจะมชอทอยของผเขยน 1 หนา และหนาแรกของบทความทไมระบชอผเขยนอก 1 หนา รวมทงหมด 15 หนา และกรณาระบชอ-นามสกล ทอย เบอรโทรตดตอ และ E-mail address ใชชดเจนในแบบฟอรมการสงบทความดวย ผเขยนสามารถสงผานระบบวารสารออนไลน โดยลงทะเบยนและสงบทความ ผานทางเวปไซตของวศวสารลาดกระบงได ท https://ph01.tci-thaijo.org/index.php/lej/about/submissions

ผประสำนงำนและสถำนทตดตอ: นางสาวชนญชดา นอบนอม งานวจยและนวตกรรม (สวนวศวสารลาดกระบง) สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง คณะวศวกรรมศาสตร อาคาร 6 ชน (ตก A) ชน 2 เลขท 1 ซอยฉลองกรง 1 แขวงลาดกระบง เขตลาดกระบง กรงเทพฯ 10520 E-mail : [email protected] หมายเลขตดตอ : โทรศพท(เบอรกลาง) 02-329-8000 ตอ 3465 โทรศพทสายตรง/โทรสาร : 02-327-8317 โทรศพทมอถอ 086-106-4414

https://ph01.tci-thaijo.org/index.php/lej/about/submissions


แบบฟอรมการสงบทความ

วนทสง.....................................................................

ชอบทความ (ภาษาไทย)............................................................................................................................. .........… ............................................................................................................................. .................................................... ชอบทความ(ภาษาองกฤษ).................................................................................................................................... ............................................................................................................................. .................................................... ประเภทบทความ บทความวชาการ บทความวจย Keywords (คำสำคญ)............................................................................................................................ .............. ............................................................................................................................................................................... .. ชอ - นามสกล ผเขยน (ภาษาไทย) และ (ภาษาองกฤษ) 1................................................................. ........... 1................................................................................. 2............................................................................ 2................................................................................. 3............................................................................ 3................................................................................. จำนวนหนา....................หนา

ชอและทอยผเขยนทสามารถตดตอได ชอ - นามสกล............................................................................................................................. ...................…….. ทอย....................................................................................................................................... .................................. ................................................................................................ ................................................................................. เบอรโทรศพท..........................................E-mail........................................................................... .........................

ขาพเจาไดแนบบทความทมความถกตองสมบรณตามคำแนะนำรปแบบการเขยนบทความมาพรอมน และรบรองวา ไดรบความเหนชอบในการสงบทความครงนจากผรวมเขยนบทความแลว (ถาม) ขาพเจา และผรวมเขยนบทความ (ถาม) จะรบผดชอบเกยวกบลขสทธของตนฉบบในทกกรณ ขาพเจาขอรบรองวาบทความยงไมเคยตพมพ หรออยระหวางการพจารณาเพอขอรบการตพมพในวารสารอน

******************************** รายนามผทรงคณวฒ ซงสามารถประเมนบทความของทานได จำนวน 2 ทาน โดยระบชอ-นามสกล ตำแหนงทางวชาการ, E-mail และเบอรโทรศพททสามารถตดตอได)

1. ชอ-นามสกล.........................................................................ตำแหนงทางวชาการ.............................................. E-mail : …………………………………………………….............…...โทรศพท................................................................

2. ชอ-นามสกล.........................................................................ตำแหนงทางวชาการ.............................................. E-mail : …………………………………………………….............…...โทรศพท................................................................

คณะวศวกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง งานวศวสารลาดกระบง โทรศพท 02-329-8317, 02-329-8000 ตอ 3465

เลขทอางอง.......................

ใบรบรอง

ขาพเจา (นาย/นาง/นางสาว).................................................... ............................................................................... ตำแหนง..........................................สถานททำงาน................................................................................................... ทอย.................................................................................................................... ...................................................... โทรศพท..........................................มอถอ....................................................โทรสาร................................................ e-mail : ……………………………………………………………………………………….. Line : …………………………………………… ขอรบรองวา(นาย/นาง/นางสาว)...................................................................................................................... ......... เปนนสต/นกศกษามหาวทยาลย.......................................................................................ปการศกษา...................... ระดบปรญญา....................................ชนปท ................ จรง และไดพจารณาบทความแลววามความเหมาะสมทจะขอเสนอเพอลงตพมพในวารสารวศวสารลาดกระบง

***********************************

***กรณทเปนนสตนกศกษา ตองใหอาจารยทปรกษากรอกใบรบรอง (วทยานพนธ / การศกษาคนควาอสระ)

Ladkrabang Engineering Journal The Ladkrabang Engineering Journal is a technical journal belonging

to the School of Engineering, King Mongkut’s Institute of Technology Ladkrabang, (KMITL). The objectives are to:

1. publish high quality research papers in the field of engineering and technology at national and international levels

2. disseminate research works and development in the field of engineering and technology

3. be a medium of exchanging research works and new body of knowledge in the field of engineering and technology among students, researchers, lecturers, and interested persons

4. be an archive of research reports and articles that are interesting and valuable in the field of engineering and technology.

Frequency: The journal is published quarterly.

Policy: Articles and reports should have engineering research values

whether containing substantial supported theories, innovative works, substantial experiment results and/or fulfilled with useful and constructive discussions or reviews standardized to regional or international acceptance. Manuscripts: Manuscripts can be written in either Thai or English, complying with the journal format, which are ready to be submitted in camera ready form. To ensure that all papers are at the same standard, authors are asked to prepare their manuscripts using Microsoft Word for windows. Others associated components such as graphs or figures should be prepared using windows-based packages. For convenience in printing and to common standard in publication, submitted manuscripts should conform to the following orders. Titles: Should be given in both Thai and English. Author and co-authors: Are given without any title. Correspondent address: Specify short address of authors. If authors are students, institution address (department, faculty and institution) is required. Abstract: Should be given in both Thai and English. Main theme: Should contain the following sections. 1. Introduction 2. Theory 3. Construction and experimental procedures 4. Experimental results and discussions 5. Conclusion or Summary

Acknowledgement: (if required) References: Should follow the pattern given below. [1] P. Choeysuwan and S. Choomchuay, “The Economics Analysis

of RFID Implementation in Logistic,” Ladkrabang Engineering Journal, vol.30, no.1, pp.7-12, March, 2556.

[2] I. M. Filanovsky and H.P. Baltes, “Simple CMOS Analog Square-Rooting and Squaring Circuits,” IEEE Trans. Circuits and Systems, vol.39, no.4, pp.312-315, Sept., 1992.

[3] R. E. Blahut, Theory and Practice of Error Control Codes, Addison-Wesley, Reading, MA, 1983.

Submission: Manuscripts from inside and outside King Mongkut’s Institute of

Technology Ladkrabang can be submitted to the journal. The first page of the manuscript contains the authors' names and complete affiliations. Please duplicate the first page of the manuscript with the names and affiliations made anonymous. The manuscript length is between 8-14 pages of A4. The manuscript that exceeds the length limitation may not be considered for publication depending on the editorial judgment. Please also clearly fill out name-surname, address, phone number, and e-mail address in the submission form. Authors can submit their manuscripts online via the journal system at the url: https://ph01.tci-thaijo.org/index.php/lej/about/submissions.

Published by:

School of Engineering, King Mongkut’s Institute of Technology Ladkrabang, Bangkok 10520, Thailand. Tel: (662) 329-8000 Ext. 3464, 3465 Fax: (662) 329-8317

Advisors: Dean School of Engineering Assoc.Prof.Dr.Somyot Kaitwanidvilai

Editor-in-chief: Prof.Dr.Uma Seeboonruang

Associate Editor: Assoc.Prof.Dr.Jakrapong Pongpeng Assistant Editor: Dr.Pinit Tanachaichoksirikun

Editorial Staff: Miss.Chanunchida Nobnom Liaise & Member Relationships Create Original Artwork Mr.Virun Chulkaivalsucharit Proofreading and Photo Books Mr.Thanongsak Chaichuensaen Cover Design

คณะวศวกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง

Volume 38 Number 3 September 2021

Research Papers

1. Electro-Static Discharge Reduction in Silicone Filter Process using Faraday Cage with Ground Technique 1 K. Lertlam and C. Photong

2. Performance Enhancement of Highway Subproject Management 11 W. Srisomboon N. Wongwai S. Malaikrisanachalee and S. Weravattanayingyong

3. Effect of Biodiesel-ethanol Fuel Blends on Performance and Combustion Characteristics in a Small Diesel Engine during Start of Engine 24 K. Iempremjit

4. Applying the Model of Goal-Directed Behavior to Explain Cycling Behaviors Characterised by Traveler’s Gender and Car Ownership in Chonburi Urban Areas 33 C. Intanu and S. Piriyawat

5. A Study of Factors of Human Resource Management Influencing the Performance of Thai Infrastructure Contractors Using Structural Equation Modeling 53

C. Kawapapong and N. Kokkaew

6. Application of Failure Mode and Effects Analysis to Reduce Wastes Power Pole Production Process 63 K. Athikulrat S. Jangruxsakul and J. Plychumpol

7. Waste Reduction in Bottled Water Production Process 77

S. Ponpakdee

คณะวิศวกรรมศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหาร ...

Documents