การพยาบาลผู้ป่ว ยส่อ งกล้องหลอดลม Nursing Care for Patients ...

การพยาบาลผปวยสองกลองหลอดลม / Nursing Care for Patients Undergoing Bronchoscopy

วารสารพยาบาลสภากาชาดไทย ปท 13 ฉ.1 ม.ค.-ม.ย. 63 ...1

การพยาบาลผปวยสองกลองหลอดลมNursing Care for Patients Undergoing Bronchoscopy ลาวรรณ สรสทธรงสกล*

Lavan Sorasitrungsakun*

บทคดยอ

Bronchoscopy เปนหตถการทใชเพอการวนจฉยและรกษาโรคในระบบการหายใจ เชน ผปวย

ทมกอนเนองอก ผปวยทมปอดอกเสบตดเชอ ผปวยทมหลอดลมถกกดทบ หรอมเนองอกในหลอดลม หรอ

หลอดลมตบ Bronchoscopy เปนหตถการทมการทำาแพรหลายมากขน มผปวยเขามารบการรกษา

มากขน แตการพยาบาลผปวยสองกลองหลอดลมยงมการศกษาจำากด ในบทความนจงขอกลาวถงการ

พยาบาลผปวยสองกลองหลอดลมทจำาเปนสำาหรบพยาบาลวชาชพ เพอใหมความร ทกษะในการดแล

ผปวยใหการดแลมคณภาพ และลดความเสยงในการเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ลกษณะงานการพยาบาล

หองสองกลองหลอดลมเปนความสามารถในงานทใชเฉพาะหนวยงาน ปฏบตงานดแลผปวยตงแตระยะ

เรมกระบวนการจนกระทงสนสดการรกษา ครอบคลมถงการพยาบาลผปวยสองกลองปอดและหลอดลม

กจกรรมการพยาบาลแบงเปน 3 ระยะคอ ระยะทหนงกอนทำาหตถการ โดยการตรวจความพรอมของ

ผปวยทางดานจตใจและทางดานรางกาย การเตรยมความพรอมของเครองมอและอปกรณ ระยะทสอง

การใหการพยาบาลดแลผปวยขณะทำาหตถการ การชวยแพทยในการทำาหตถการ ระยะทสามการใหการ

พยาบาลดแลผปวยภายหลงทำาหตถการ

คำ�สำ�คญ: บทบาทพยาบาลหองสองกลองหลอดลม การสองกลองหลอดลม หตถการทางทรวงอก

และหลอดลม

Received: January 28, 2019 Revised: October 28, 2019 Accepted: May 12, 2020

* พยาบาลวชาชพหนวยโรคระบบการหายใจและภาวะวกฤต ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย E-mail: [email protected]* Nurse/ Division of Pulmonary and Critical Care Medicine, Department of Nursing, Faculty of Medicine, King Chulalongkorn Memorial Hospital. E-mail: [email protected]

ลาวรรณ สรสทธรงสกล / Lavan Sorasitrungsakun

2... วารสารพยาบาลสภากาชาดไทย ปท 13 ฉ.1 ม.ค.-ม.ย. 63

การสองกลองตรวจหลอดลมเปนหตถการ

พเศษทมการใสกลองสองตรวจเขาไปในปากหรอ

จมกผานเขาไปในหลอดลม ขนตอนการตรวจตาง ๆ

ลวนมผลตอจตใจและรางกายของผปวย ดงนน

การเตรยมดานรางกายและจตใจจงมความสำาคญ

ในการสองกลองตรวจหลอดลม จากสถตตงแตป

พ.ศ. 2557-2561 มผมารบบรการสองกลองตรวจ

หลอดลมทงหมด 4,833 ราย มอตราการเลอนและ

งดสองกลองตรวจหลอดลม 580 ราย1 คดเปน

รอยละ 11 สาเหตสวนใหญเกดจากความวตกกงวล

การใหขอมลทเหมาะสมและตรงกบความตองการ

ของผปวยสามารถชวยลดความวตกกงวลลงได

ทำาใหผปวยใหความรวมมอในการปฏบตตวทงกอน

ทำาหตถการ ขณะทำา และหลงทำาหตถการ ซงสง

ผลใหความสำาเรจในการสองกลองหลอดลมม

มากขน2

นอกจากนพยาบาลหองสองกลองหลอดลม

ยงตองประสานงานกบทมงานสาขาวชาชพท

เกยวของ เพอใหผปวยไดรบการดแลรกษาตอเนอง

อยางมประสทธภาพและเกดความปลอดภยมาก

ทสด ดงนนพยาบาลประจำาหองสองกลองหลอดลม

จงเปนบคลากรในทมสขภาพทมบทบาทสำาคญ

อยางยงในการดแลผปวย

ผปวยทเขารบการสองกลองปอดหลอดลม

อาจมความกงวล ความกลวจากความไมร ความ

วตกกงวลเรองความเจบปวย การตองเผชญกบ

ความเจบปวดกบพยาธสภาพของโรค ความทกข

ทรมานขณะลำากลองไหลผาน อาการอดอดหายใจ

ลำาบากจากลำากลอง และการทำาหตถการการลาง

หลอดลม (bronchial wash) การลางถงลม

(bronchoalveolar lavage) หรอการทำาหตถการ

อนททำารวมกบการสองกลองหลอดลม3 เชน การ

ตดชนเนอของหลอดลม (bronchial biopsy)

การตดชนเนอของปอด (transbronchial lung

biopsy) การแปรงหลอดลม (bronchial brushing)

ดวยการใสอปกรณเกบชนเนอเขาภายในหลอดลม

Abstract

Bronchoscopy is a procedure used to diagnose and treat various diseases in the

respiratory system. It has gained recognition and is performed more frequently. This study

of nursing care for patients undergoing bronchoscopy is limited. Therefore, it is important

to study the topic in order to improve the quality of patient care and reduce the risk

of complications. In general, this type of care includes the pre-procedure which is the

preparation of patients both physically and psychologically and preparation of the

equipment. During the procedure, nursing care focuses on monitoring, caring for patients,

and facilitating bronchoscopic procedures. In the post procedure, nursing care focuses on

monitoring possible complications and the care of patients.

Keywords: role of nursing care in bronchoscopy, bronchoscopy, interventional pulmonology



เพอการตรวจวนจฉยและรกษาโดยทางกลองสอง

หลอดลม อกทงการถกจำากดดานการพดตดตอ

สอสาร เนองจากตองใสอปกรณปองกนการกดของ

ฟนและลำากลอง การถกจำากดการเคลอนไหวดวย

สายรดเพอปองกนการตกเตยง และไดรบการจด

ทานอนเพอใหเกดความเหมาะสมและปลอดภย

จากภาวะแทรกซอนของหตถการสองกลอง

หลอดลม ตลอดจนเสยงและอปกรณทตดตวผปวย

เพอสงเกตอาการและความปลอดภย สงเหลานจะ

เปนสงเราทจะกระตนระบบลมปค (limbic) ใน

สวนทรบรอารมณดานลบ ทำาใหเกดเปนความวตก

กงวลขน4

การไดรบขอมลทจำาเปนและสนองความ

ตองการทางอารมณและจตใจจะชวยผอนคลาย

ความวตกกงวล ความเครงเครยด ในขณะเขารบ

การรกษาพยาบาลในโรงพยาบาลได การไดรบ

ขอมลจะชวยใหมการประเมนเหตการณใหม

(reappraisal) ระหวางเหตการณทถกคกคาม

ขอมลทไดรบทำาใหความวตกกงวลลดลง แตจำาเปน

ตองมขอมลมากเพยงพอและตรงกบความตองการ

ถาผปวยสองกลองหลอดลมรสกวาไมไดรบขอมลท

เปนประโยชนหรอเพยงพอ หรอไดรบขอมลทไม

ชดเจนจะทำาใหผปวยรสกขาดความมนใจและไม

แนใจ สงผลตอการเพมระดบความวตกกงวล5,6

การใชรปแบบการใหขอมลตามแนวคดของสำานก

การพยาบาล กรมการแพทยทกลาววา การให

ขอมลแกผปวยประกอบดวยขอมลเกยวกบภาวะ

ของโรคและแผนการรกษา วธการสองกลอง

หลอดลม ขนตอนการสองกลองหลอดลมและทม

สหสาขาวชาชพทดแล การปฏบตตนระยะกอน

ระหวาง และหลงการสองกลองหลอดลม สทธท

พงไดรบจากทมสหสาขาวชาชพและโรงพยาบาล

การใชสถานท สงแวดลอม สงอำานวยความสะดวก

ในหองหตถการปอดและหลอดลม การชแจงราย

ละเอยดใหผปวยเขาใจเหตผลและความจำาเปนของ

การลงนามยนยอมรบการรกษา ซงเปนแนวทาง

การดแลผปวยตามปญหาและตรงตามความ

ตองการของผปวยแตละราย ดงนนปฏบตการ

พยาบาลผปวยสองกลองหลอดลม และการให

ขอมลอยางถกตองและเหมาะสม ตงแตแรกรบใน

ระยะกอนทำา ระหวางทำา และระยะหลงทำาหตถการ

สองกลองหลอดลม จนกระทงสงตอการดแลรกษา

ไปยงหอผปวย หรอการดแลตนเองเมอยายออก

จากหองพกฟนเพอกลบบานจงเปนสงสำาคญมาก7,8

รปท 1 : สวนประกอบของกลองสองหลอดลม

(bronchoscopy)

การพยาบาลผปวยสองกลองหลอดลมแบงเปน 3

ระยะ คอ

1. การพยาบาลผปวยกอนการสองกลอง

หลอดลม

2. การพยาบาลผปวยขณะทำาการสองกลอง

หลอดลม

3. การพยาบาลผปวยหลงการสองกลอง

หลอดลม



การใหคำาแนะนำาในการปฏบตตนกอนเขารบ

การสองกลองหลอดลม เปนสงทสำาคญสำาหรบ

ผปวย เนองจากมสวนชวยใหผปวยไดรบความ

ปลอดภยตลอดระยะเวลาทเขารบการทำาหตถการ

ดงกลาว พยาบาลควรอธบายใหผปวยเขาใจและ

สามารถปฏบตตนไดอยางถกตองเหมาะสม อนจะ

เปนประโยชนตอผปวย คำาแนะนำาในการปฏบตตน

มดงน

1. พยาบาลหองสองกลองตรวจหลอดลม

อธบายเหตผลและความจำาเปนทตองตรวจดวยการ

สองกลองหลอดลมแกผปวย หากมขอสงสยหรอ

ขอซกถาม เมอแพทยสงมาทำาการนดหมาย


ตรวจสอบคำาสงแพทย ประวตผปวย และรายการ

ยาเดมของผปวยวาจำาเปนตองกนยาหรอหยดยา

หรอบรหารยาใดกอนสองกลองหรอไม เชน

2.1 ตรวจสอบและประเมนการหยดยา

ละลายลมเลอด เชน warfarin และยาตานเกลด

เลอดบางชนด เชน clopidogrel เปนตน เวลาท

ใชในการหยดยาขนอยกบการพจารณาของ

แพทย

2.2 ไมควรหยดยาลดความดนโลหตมอ

เชาวนสองกลอง หลงกนยาใหดมนำาตามนอย ๆ ได

ทงนขนอยกบการพจารณาของแพทยดวย

2.3 หยดยาเบาหวานตามคำาสงของแพทย

เนองจากวนสองกลองจำาเปนตองงดนำา งดอาหาร

อาจทำาใหเกดภาวะนำาตาลในเลอดตำาได

2.4 ตรวจสอบความถกตองและจดเตรยม

การใหสวนประกอบของเลอดตามคำาสงการรกษา

ของแพทย เชน platelet concentration, fresh

frozen plasma เปนตน กรณทผปวยมความเสยง

ตอการเกดภาวะเลอดออกงาย


แนะนำาวธการปฏบตตวเมอมาสองกลองหลอดลม

ดงน

3.1 งดนำาและอาหารทกชนดหลงเทยงคน

กอนวนสองกลอง หรออยางนอย 6-8 ชวโมงกอน

การสองกลองหลอดลม เพอปองกนการสำาลกเอา

นำา เศษอาหาร หรอสงคดหลงในกระเพาะอาหาร

เขาไปในทางเดนหายใจ ในขณะทผปวยไดรบการ

ใหยาระงบความรสกทางหลอดเลอดดำา ซงอาจ

ทำาใหผปวยขาดออกซเจน และเปนอนตรายถงแก

ชวตได หากผปวยมอาการปากหรอคอแหง ควร

แนะนำาใหบวนปาก กลวคอดวยนำาเปลาบอย ๆ จะ

ชวยบรรเทาอาการกระหายนำาได ในกรณทผปวย

จำาเปนตองงดนำา งดอาหารเพอเขารอทำาหตถการ

เปนเวลานาน พยาบาลควรรายงานแพทย เพอ

พจารณาสงการรกษา โดยใหสารนำาหรออาหาร

ทางหลอดเลอดดำาตอไป

3.2 ทำาความสะอาดปากและฟน ให

เรยบรอยรวมทงการดแลเกยวกบฟนปลอม ผปวย

ตองถอดฟนปลอมออก เนองจากขณะทไดรบการ

ใหยาระงบความรสกทางหลอดเลอดดำา กลามเนอ

บางสวนจะมการคลายตว เปนผลใหฟนปลอมอาจ

หลด และตกลงไปในหลอดลม ทำาใหผปวยมอาการ

หายใจลำาบากหรอไมสามารถหายใจดวยตนเองได

ซงอาจทำาใหเกดอนตรายถงแกชวตได

3.3 วนสองกลองตองพาญาตมาดวย 1

ทาน เพอดำาเนนการในเรองเอกสารสทธในการ

รกษาพยาบาลและชวยเหลอในการนำาผปวยกลบบาน

3.4 แจกแผนพบขนตอนการสองกลองให

ศกษาซงมขอมลเกยวกบขนตอนการสองกลอง

หลอดลม การปฏบตตวและภาวะแทรกซอนทอาจ

จะเกดขน



3.5 พยาบาลหองสองกลองแจงคาใชจายโดยประมาณใหทราบ ซงรวมคาทำาหตถการและคาตรวจทางหองปฏบตการ 3.6 แจงผปวยใหมาตรวจตรงวนและเวลานดหมายทหองสองกลองหลอดลม ศนยการหายใจสนตวน อาคารภมสรมงคลานสรณชน 10 โซนเอ หากตองการยกเลกการนดใหโทรศพทตดตอแจงลวงหนา 3.7 พยาบาลหองสองกลองตองจดเตรยมอปกรณทจะใชใหพรอม และตองสะอาดปราศจากเชอ พรอมทงทำาการทดสอบใหใชงานไดดเสมอ โดยอปกรณอาจแตกตางกนไปตามสถาบนและหตถการทจะทำารวมดวย ไดแก - 2% lidocaine viscous, 10% lido-caine spray ใชในการเตรยมชองปากและลำาคอกอนการใสกลอง - 1% lidocaine solution ใชเตมในขณะทำาการสองกลอง - 2% lidocaine gel ใชในการหลอลนตวกลองสองตรวจ - mouth gag ใชปองกนกลองสองตรวจ โดนกด - normal saline และ syringe 25 ml

ใชในการลางหลอดลม เพอเกบสงสงตรวจ

รปท 2 : การจดเตรยมอปกรณสองกลองหลอดลม

(bronchoscopy)

ขนตอนการเตรยมผปวย ขนตอนการเตรยมผปวยกอนสองกลอง

หลอดลมมวตถประสงคเพอใหผปวยไดรบทราบ

ขนตอนของการสองกลอง และเตรยมความพรอม

ของผปวยใหมความสขสบาย และไมเกดภาวะ

แทรกซอนจากการสองกลองหรอเกดนอยทสด โดย

ในแตละสถานทอาจมวธการทแตกตางกนไป แต

โดยหลกทวไปแลวจะมขนตอนการเตรยมดงน

1. พยาบาลหองสองกลองประเมนอาการ

รวมถงขอบงชของการสองกลองหลอดลมของ

ผปวย และถามยนยนระยะเวลางดนำาและอาหาร

กอนการตรวจ ซงควรงดนำาและอาหารอยางนอย

6-8 ชวโมงพรอมทงใหผปวยลงนามในใบยนยอม

ใหทำาหตถการ

2. พยาบาลหองสองกลองตรวจสอบคำาสง

ในการใหสารนำาทางหลอดเลอดดำา และดำาเนนการ

ใหสารนำาทางหลอดเลอดดำาตามแผนการรกษาของ

แพทยใหถกตอง

3. พยาบาลหองสองกลองดแลใหผปวยถอด

ฟนปลอม แวนตา สรอยคอ และเอาสงของทบ

รงสออกจากกระเปาเสอผาใหญาตเกบไว

4. พยาบาลหองสองกลองพาผปวยเขาหอง

สองกลอง ใหผปวยนงบนเกาอเตรยมตรวจใหสบาย

และเรมใหยาชาเฉพาะทโดยการพนเขาทางจมก

กรณจะใสกลองทางจมก และลำาคอของผปวย

กรณจะใสกลองทางปาก ใหผปวยอมยาชา 2%

lidocaine viscous 5 ml อมกลวคอนาน 2 นาท

แลวบวนทง (lidocaine used 100 mg) หลงจาก

นนผปวยจะไดรบยาชา 10% lidocaine spray

บรเวณกระพงแกมซาย ขวา และโคนลน จดละ

1 puff รวม 3 puff ทำา 3 รอบ เทากบ 9 puff

(lidocaine used 90 mg) หรอใช 10% lidocaine



ปรมาณ 3 มลลกรมตอนำาหนกตว 1 กโลกรม เพอ

ใหเกดอาการชาและลดอาการไอ หรอสำาลกขณะ

เรมทำาการสองกลอง กรณผปวยใสทอหายใจแลว

อาจไมจำาเปนตองใหยาชาเฉพาะท

5. พยาบาลหองสองกลองและผชวยพยาบาล

พาผปวยนอนบนเตยงตรวจทปผาทสะอาดไวแลว

6. พยาบาลหองสองกลองและผชวยพยาบาล

ตดอปกรณวดสญญาณชพ ไดแก เครองวดความ

ดนโลหต และออกซเจนปลายนว และตดเครอง

ตดตามจงหวะการเตนของหวใจ

7. พยาบาลหองสองกลองใหออกซเจนชนด

อตราการไหลตำา แคนนลา ในอตรา 3 ลตรตอ

นาท

8. ผชวยพยาบาลนำาผาสเหลยมปดตาผปวย

ไว เพอปองกนสารนำาและสงคดหลงกระเดนเขา

ตา และสอด mouth gag พรอมทงแนะนำาใหผ

ปวยกดไวเพอสอดกลอง

9. พยาบาลหองสองกลองรายงานใหแพทย

ทราบวาเตรยมผปวยพรอมแลว

ระยะทหนง การพยาบาลผปวยกอนทำาการ

สองกลองหลอดลม 1. การประเมนทางดานรางกาย

1.1 วดสญญาณชพ คอ อณหภม ชพจร

อตราการหายใจ และความดนโลหต ชงนำาหนก

วดสวนสงของผปวย (ในกรณทผปวยลกยนไหว)

เพอเปนขอมลประกอบการรกษา

1.2 ประเมนความสามารถในการทำางาน

ของระบบไหลเวยนโลหต โดยการตรวจคลนไฟฟา

หวใจ ประเมนภาวะซดจากการตรวจรางกาย รวม

ทงการตดตามผลเลอด เชน ผลการตรวจนบ

จำานวนเมดเลอดอยางสมบรณ (complete blood

count :CBC) การแขงตวของเลอด (coagulo-

gram) ภาพรงสทรวงอก (chest radiograph)

และคลนไฟฟาหวใจ (electrocardiogram)

1.3 ประเมนความสามารถในการทำางานของ

ระบบทางเดนหายใจ โดย

1.3.1 ตรวจดลกษณะรปรางของทรวงอก

ขนาดและการเคลอนไหวของทรวงอกแตละขางวา

มความผดปกตใด ๆ เกดขนกอนการใสกลองเขาส

หลอดลม

1.3.2 คลำาหลอดลมวาอยตรงกลางหรอไม

การคลำาการขยายตวของปอด เพอประเมนวาการ

ขยายตวของทรวงอกทง 2 ขางเทากนหรอไม

1.3.3 ประเมนภาวะพรองออกซเจน

(hypoxia) และภาวะคารบอนไดออกไซดคง

(hypercapnia) เชน ดคา oxygen saturation

(คาปกต 95-100%) และ arterial blood gas

กรณผปวยใน (ถาม) (คาปกต pH = 7.35-7.45,

PaCO2 = 35-45 mmHg, HCO3 = 22-26 mEq/

liter, SaO2 = 95-100%) เปนตน ถาพบความ

ผดปกต รายงานแพทยทนท

1.3.4 ตดตามการประเมนผลภาพถาย

รงสทรวงอกจากแพทย หากพบวาผปวยมอาการ

ผดปกต เชน หายใจลำาบาก มอาการหอบเหนอย

ไอมาก เปนตน ใหรายงานแพทยทนท

2. ก�รประเมนคว�มพรอมท�งด�นจตใจ

ของผปวย

เปนสงทพยาบาลควรตระหนกและใหความ

สำาคญ เนองจากผปวยมกมความวตกกงวล ความ

กลว และความไมสบายใจในหลาย ๆ ดาน พยาบาล

ควรใหการดแลผปวยตามปญหาและความตองการทเกดขน ผปวยทมความกลวและวตกกงวลจาก



ความไมรเกยวกบโรค ความเจบปวย วธการสองกลองหลอดลม รวมทงความไมรเกยวกบการปฏบตตนทเหมาะสมทงในระยะกอน ขณะทำาการสองกลอง และหลงการสองกลองหลอดลม พยาบาลควรมบทบาทในการใหความชวยเหลอ โดยการสรางสมพนธภาพกบผปวย เพอเปดโอกาสใหผปวยไดระบายความรสก และควรมการประเมนเกยวกบความร ความเขาใจเกยวกบเรองดงกลาว กอนทจะใหความรหรอคำาแนะนำา เพอผปวยจะไดไมตองรบรขอมลทมากเกนความจำาเปน จนทำาใหเกดความกงวลมากขน การใหขอมลควรใชคำาพดทเขาใจงาย หรออาจใชสอการสอนรปแบบแผนพบ แผนพลก โปสเตอร หนงสอ หรอวดทศนประกอบ เพอความเขาใจไดงายขน ระยะทสอง การพยาบาลขณะสองกลองหลอดลม 1. เมออปกรณพรอม พยาบาลหองสองกลองเปนผบรหารยาระงบความรสกทางหลอดเลอดดำาตามคำาสงการรกษาของแพทยดวย mid-azolam 2-5 มลลกรม รวมกบ fentanyl 25-50 ไมโครกรม โดยตองระวงในผปวยทอายมาก มโรคไตวายหรอโรคตบ หรอเสยงตอการเกดภาวะการหายใจลมเหลว 2. พยาบาลหองสองกลองเตรยม 1% lido-caine without adrenalin ประมาณ 2 มลลลตรและดดลมอกประมาณ 8-10 มลลลตร เมอแพทยสองกลองถง vocal cords พยาบาลจะเรมใหยาชาโดยหนบสายยางทตอกบเครองดด (suction) ไวเพอปองกนไมใหยาชาทใสถกดดทงไป จากนนใสยาชาเขาทาง working channel ของกลองตามดวยลมทดดเตรยมไวและทำาเชนเดยวกนกรณใหยาชาในหลอดลม

3. พยาบาลหองสองกลอง เตรยมอปกรณ

และชวยทำาหตถการตามขอบงช ไดแก

3.1 brochoalveolar lavage และ

bronchial wash

3.1.1 พยาบาลหองสองกลองเตรยม

ดด 0.9% NSS ปรมาณ 25 มลลลตรเตรยมไว

(กรณทำา bronchial wash อาจใชครงละ 10

มลลลตร)

3.1.2 ผชวยพยาบาลเตรยมหลอด

พลาสตกและตอปลายขางหนงกบสาย suction

และปลายอกขางหนงกบกลองสองหลอดลม

3.1.3 เมอแพทยสงใหใส 0.9% NSS

ทเตรยมไวเขาไปในหลอดลม พยาบาลหองสอง

กลอง ฉดผานทาง working channel ในขณะใส

นำา ใหหนบสาย suction ไวเชนเดยวกบตอนใส

ยาชา หลงจากใสนำาหมด รอจนแพทยดดนำากลบ

และสงใหใสนำาอกครงจงทำาการใสนำาอกครง โดยการ

ทำา BAL จะใชนำารวมประมาณ 100-150 มลลลตร

(ใส 4-6 ครง) สวน bronchial wash จะใสจน

ไดนำาทดดกลบในปรมาณทเพยงพอตอการสงตรวจ

รปท 3 : สารนำาหรอสารคดหลงจากตวผปวยหลง

การทำา brochoalveolar lavage/ bronchial

wash



3.2. transbronchial lung biopsy และ

bronchial biopsy

3.2.1 ผชวยพยาบาลเตรยม biopsy

forceps และตรวจสอบการเปด-ปดของ forceps

ใหพรอม ผชวยพยาบาลเปดและปด forceps

ตามคำาสงของแพทยอยางเครงครด

3.2.2 หากมการใชเครองเอกซเรย

fluoroscopy เพอระบตำาแหนงของรอยโรคในปอด

และตำาแหนงของ biopsy forceps รวมดวย ผชวย

พยาบาลอกคนจะเปนผควบคมการปดเปดการทำางาน

ของเครอง fluoroscopy ดวยปมสวตชมอหรอเทา

3.2.3 การเขยชนเนอจาก forceps เมอ

ดง biopsy forceps ออกจากกลอง ผชวยพยาบาล

เปดปาก forceps ในขณะเดยวกน พยาบาลหอง

สองกลองใชไมจมฟนทฆาเชอแลวเขยชนเนอใส

ภาชนะทเตรยมไว ถาชนเนอยยมาก เขยไมออก

ควรจม forceps ลงใน NSS แลวแกวง forceps

ไปมา 2-3 ครง ชนเนอจะหลดออกมา เพอการสง

ตรวจชนเนอทไดควรวางบนกระดาษกรองสเหลยม

จตรสขนาด 1x1 เซนตเมตร กอนใสลงในขวดชน

เนอ เพอใหเกดความสะดวกในการตรวจทางพยาธ

วทยาหรอชววทยา

รปท 4 : การทำา transbronchial lung biopsy

และ bronchial biopsy

3.3. bronchial brush

3.3.1 ผชวยพยาบาลเตรยม bronchial

brush ใหพรอม และทดสอบการขยบของแปรง

3.3.2 ผชวยพยาบาลดนหวแปรงเขา

และออกตามคำาสงแพทยอยางเครงครด

3.3.3 หากมการใชเครอง fluoroscopy

เพอระบตำาแหนงของรอยโรคในปอดและตำาแหนง

ของ bronchial brush รวมดวย ผชวยพยาบาล

อกคนจะเปนผควบคมการปดเปดการทำางานของ

เครอง fluoroscopy ดวยปมสวตชมอหรอเทา

รปท 5 : การทำา bronchial brush

วธการเกบสงสงตรวจก�รเกบชนเนอสงตรวจ

1. อปกรณก�รเกบชนเนอ

1.1 ขวดแกวหรอขวดพลาสตก มฝา

ปดสนท บรรจนำายา 40% formalin โดยใส

ประมาณครงหนงของขวด

1.2 ปายกระดาษตดทขวด ระบชอ

นามสกล อาย เลขทผปวย โดยตองไมมรอยฉก

ขาด และตวหนงสอเหนชดเจน

2. ขนตอนก�รเกบชนเนอ

2.1 เมอทำาการตดชนเนอและนำา biopsy



forceps ออกจากลองแลว ผชวยพยาบาลเปด

forceps และพยาบาลหองสองกลองใชวตถปลาย

แหลมเกบชนเนอทไดใสในขวดเกบชนเนอทบรรจ

40% formalin ไวทนท หากไมสามารถสะกดชน

เนอออกไดหมด อาจนำาปลาย forceps ไปแกวง

ใน 40% formalin ใหชนเนอหลดออกมากได

(กรณเกบชนเนอสงเพาะเชอ ใหนำาชนเนอทไดใส

ในขวดเกบชนเนอทบรรจ NSS ไวทนท โดยปฏบต

เชนเดยวกน)

2.2 เมอเกบชนเนอครบแลว ปดฝาขวดใหสนท

และตดปายชอใหเรยบรอย โดยพยาบาลตรวจสอบ

ใหตวหนงสอชดเจน และชอตรงกบผปวยรายนน ๆ

2.3 นำาสงหองปฏบตการทางการแพทย

รปท 6 : อปกรณการเกบชนเนอ

ก�รเกบนำ� bronchoalveolar lavage และ

bronchial wash

1. อปกรณก�รเกบนำ�

bronchoalveolar lavage และ bronchial

wash

1.1 หลอดพลาสตก sterile มฝาปดสนท

1.2 ปายกระดาษปดทขวด ระบชอ


ขาด และตวหนงสอเหนชดเจน

2. ขนตอนก�รเกบส�รนำ�สงตรวจ

2.1 เมอเกบสารนำาสงตรวจไดครบแลว

ใหแยกนำาสงตรวจตามทแพทยสง และปดฝาใหสนท

2.2 ตดปายชอใหเรยบรอยโดยพยาบาล

ตรวจสอบใหตวหนงสอชดเจน และชอตรงกบผปวย

2.3 พยาบาลตรวจสอบปรมาณนำาสงตรวจ

และชนดของการสงตรวจ วาเพยงพอ ถกตองและ

เหมาะสมหรอไม เชน การสงนำาสงตรวจทางเซลล

วทยา (cytology) ควรแบงสงตรวจอยางนอย 15

มลลลตร เปนตน


รปท 7 : อปกรณการเกบนำา bronchoalveolar

lavage และ bronchial wash



การเกบสงสงตรวจจาก bronchial brush 1. อปกรณก�รเกบสงสงตรวจจ�ก bron-

chial brush การเกบสงสงตรวจจาก bronchial

brush นนขนอยกบแพทย และสถาบนทตรวจ

โรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย สงตรวจ

เซลลวทยา ดวยการปายสงสงตรวจลงสไลดโดยใช

อปกรณ ดงน

1.1 สไลดแกว เขยนชอ นามสกล และ

เลขทผปวยใหชดเจนดวยดนสอดำา เพอระบตว

ผปวยและแสดงใหทราบวาดานไหนเปนดานหนา

สไลด

1.2 ขวดใส 95% Ethanol โดยให

ปรมาณนำายาทวมสไลดแกว

1.3 ปายกระดาษตดทขวด ระบชอ


ขาดและตวหนงสอเหนชดเจน

2. ขนตอนก�รเกบสงสงตรวจ

2.1 นำาหวแปรงปายสงสงตรวจบนสไลด

แกว โดยไมใหหนาจนเกนไป

2.2 นำาสไลดแกวแชใน 95% ethanol

ทนทโดยใหทวมสไลดแกวทงหมด

2.3 ตดปายชอทขวด ระบชอ นามสกล

อาย เลขทผปวย โดยพยาบาลตรวจใหตวหนงสอ

ชดเจนและตรงกบชอผปวย และไมมรอยฉกขาด


การพยาบาลผปวยหลงการสองกลอง

หลอดลม ผปวยหลงการสองกลองหลอดลม สวนใหญ

จะนำามาพกฟนในหองพกฟน (recovery room)

เพอสงเกตอาการ และประเมนภาวะแทรกซอนท

อาจเกดขนภายหลงการตรวจสองกลองหลอดลม

ปอดอยางใกลชด

รปท 8 : อปกรณการเกบสงสงตรวจจาก bron-chial brush

โดยทวไปภาวะแทรกซอนดงกลาวมกไมรนแรงและหายไปไดเอง เชน เจบคอ ไอปนเลอดหลงการสองกลอง แตในบางกรณอาจมอาการรนแรง และเปนภาวะเรงดวนได เชน ลมรวในชองเยอหมปอด หวใจเตนผดจงหวะ ภาวะการหยดหายใจหรอหวใจหยดเตน เปนตน9 สามารถแบงประเภทของภาวะแทรกซอนในการสองกลองหลอดลมไดดงน 1. ภาวะแทรกซอนทเกยวกบการสองกลองและหตถการทเกยวของ 1.1 อนตรายตอเยอบหลอดลมขณะทำาการสองกลอง (trauma) 1.2 laryngospasm และ broncho-spasm 1.3 ภาวะเลอดออกในหลอดลม 1.4 ภาวะลมรวในชองเยอหมปอด 1.5 ภาวะออกซเจนในเลอดตำา

1.6 ภาวะคารบอนไดออกไซดคงในเลอด

1.7 การสำาลกหรอคลนไสอาเจยน



1.8 ภาวะหวใจเตนผดจงหวะ

1.9 ภาวะหยดหายใจหรอหวใจหยดเตน

2. ภาวะแทรกซอนทเกยวกบยาทให

2.1 แพยาแกปวดหรอยาชาเฉพาะท

ทให

2.2 ซมมากหรอหยดหายใจจากการใช

ยาระงบความรสก

บทบาทสำาคญของพยาบาลในการดแลเฝา

ระวงมดงน คอ 1. ประเมนระดบความรสกตวของผปวย

ดวยการเรยกชอและซกถาม สงเกตการณการ

ตอบสนองของผปวย รวมทงการเคลอนไหวของแขนขา

หามใหผปวยขบขยานพาหนะ หรอทำางานท

เกยวของกบเครองจกร เครองยนต ความรอน เมอ

ไดรบอนญาตใหกลบบานไดหลงการดอาการทหอง

พกฟนเสรจเรยบรอยแลว เพราะระดบความรสก

ตวทยงไมกลบคนสภาวะปกตจากยาระงบความ

รสกตวทไดรบขณะทำาหตถการสองกลองหลอดลม

2. ประเมนสภาพทางเดนหายใจของผปวย

ประกอบดวย

2.1. ความสามารถในการหายใจของ

ผปวย โดยประเมนวาผปวยสามารถหายใจไดเอง

หรอตองทำาการชวยการหายใจ ทางเดนหายใจโลง

หรอมสงอดตนหรอไม ผปวยสามารถหายใจได

สะดวกหรอไม นอกจากนควรสงเกตอาการและ

อาการแสดงทบงบอกถงการมภาวะอดตนในระบบ

ทางเดนหายใจ เชน สของผวหนง รมฝปาก เลบ

มอ เลบเทามการเปลยนสคลำาลง การขยายตวไม

เตมทของทรวงอกขณะหายใจเขา ระยะเวลาการ

หายใจเขาหรอออกยาวนานกวาปกต มการใชกลาม

เนอหนาทองและกลามเนอคอชวยในการหายใจ

หรอไม เปนตน ถามทางเดนหายใจอดตนหรอตบ

แคบจะมเสยงดงไมปกต หรออาจมเสยง rhonchi

เสยง stridor ผปวยจะมอาการกระสบกระสาย

สบสน เหงอออก หรอมชพจรเตนเรวขน เปนตน

นอกจากนตองประเมนอตราการหายใจ ถาอตรา

การหายใจนอยกวา 8-10 ครง/นาท หรอมอตรา

การหายใจมากกวา 30 ครง/นาท ใหรายงานแพทย

และควรเตรยม self-inflating bag พรอมสายตอ

ออกซเจนไวใหพรอมใชงานขางเตยงเสมอ รวมทง

อปกรณการใสทอชวยหายใจ เครองชวยหายใจให

พรอมใชงานไดทนท ในกรณทผปวยมภาวะการ

หายใจลมเหลว

2.2 ระดบความเขมขนของออกซเจนใน

เลอด (oxygen saturation หรอ pulse oxi-

metry) การวดคาความเขมขนของออกซเจนใน

เลอดเปนสงจำาเปน โดยเฉพาะในผปวยทไดรบยา

ระงบความรสกทางหลอดเลอดดำา และไดรบการ

ระงบความรสกทวรางกาย เพอประเมนปรมาณ

ออกซเจนในเลอด (คาปกต 95-100%) ถา

oxygen saturation < 92% ควรรายงานแพทย และ

ดแลใหผปวยไดรบออกซเจนตามแผนการรกษา

2.3 ลกษณะของเสมหะหรอสงคดหลง

ประเมนและบนทกจำานวน ลกษณะของเสมหะ สง

คดหลงทผปวยไอหรอดดออกมา ซงเสมหะหรอ

เมอกจากหลอดลมใหญและลำาคอโดยปกตจะไมมส

มลกษณะใส ไมเหนยวมากเกนไป สวนเสมหะหรอ

เมอกจากปอดและหลอดลมจะมลกษณะขนเหนยว

และมสเหลองเลกนอย หากพบสงผดปกต เชน

เสมหะมเลอดสดปนออกมามาก หรอสของเสมหะ

เปลยนไปจากเดมควรรายงานแพทย ในกรณท

ผปวยมเสมหะมาก ควรแนะนำาและกระตนใหผปวย



ไอเอาเสมหะออก และหากผปวยไมสามารถไอเอา

เสมหะออกไดเอง ควรดแลดดเสมหะให และจด

ใหผปวยอยในทานอนศรษะสง เพอใหปอดขยาย

ตวไดดและไอเอาเสมหะออกไดงาย

3. ประเมนสภาพการเปลยนแปลงในระบบ

ไหลเวยนโลหตภายหลงการสองกลอง ควรใหผปวยนอน

พกดอาการประมาณ 1-2 ชวโมง โดยมการเฝา

ตดตามสญญาณชพอยางใกลชด ไดแก ชพจร

ความดนโลหต การหายใจ และคาออกซเจนใน

เลอด (oxygen saturation) จากการวดออกซเจน

ปลายนว (pulse oximetry) ควรมการประเมน

ทก 15 นาท ใน 1 ชวโมงแรก หรอจนกวาระดบ

สญญาณชพจะคงท ประเมนลกษณะของผวหนง

อณหภมและความชมชน หากมความดนโลหตตำา

รวมกบชพจรเรวและผวหนงเยนชน แสดงวาผปวย

อาจอยในภาวะชอคจากการไหลเวยนโลหตลดลง

ควรรายงานแพทยเพอใหการรกษา

4. ใหงดอาหารและนำาตออกประมาณ 1-2

ชวโมง ใหยาชาหมดฤทธ เพอปองกนการสำาลก

ผปวยจะเรมรบประทานอาหารไดหลงจากทหมดฤทธ

ของยาชา lidocaine และยาลดระดบความรสก

ตวทใชในการทำาหตถการ โดยพจารณาจากผปวย

รสกตวด รบคคล สถานท เวลา หรออยางนอย

รตวเทากบกอนการสองกลอง และม vital signs

คงทไมตำากวา 1 ชวโมงหรออาจแนะนำาใหจบนำา

กอนการเรมรบประทานอาหาร ถาจบนำาไดด กลน

นำาลง ไมตดคอ ไมมอาการสำาลก จงใหรบประทาน

อาหารไดตามปกต

5. เฝาระวงและตดตามภาวะแทรกซอนท

อาจเกดขนได หลงการทำา bronchoscope โดย

แนะนำาใหผปวยสงเกตอาการหลงกลบบาน และ

การปฏบตตว ดงน

5.1 เสมหะอาจมเลอดปนไดซงสามารถ

หยดเองได ถาออกปรมาณมากหรอมอาการ

หนามด ใหรบมาพบแพทยทนท

5.2 หากมอาการหอบเหนอยหรอแนน

หนาอก oxygen saturation ตำากวาปกต มภาวะ

เขยว เปนตน ใหรบมาพบแพทยทนท เนองจาก

อาจมภาวะลมรวในชองเยอหมปอด (pneumotho-

rax) และควรเตรยมอปกรณทใชในการใสทอ

ระบายทรวงอกใหพรอมใชงานไดทนท ในกรณ

ฉกเฉน

5.3 การตดเชอ โดยหลงการสองกลอง

หลอดลม (bronchoscope) ผปวยอาจมไขตำาๆ ได

ใหตดตามประเมนการเปลยนแปลงของอณหภม

รางกายทก 4 ชวโมง หากพบวามไขสงเกน 38

องศาเซลเซยส แนะนำาใหมาพบแพทยทนท

5.4 นดมาฟงผลการตรวจทางหองปฏบต

การทางการแพทย

6. ประเมนความปวดและความไมสขสบาย

ของ ผ ปวย ท ไ ด รบการ สองก ลองหลอดลม

(bronchoscope) ผปวยมกมอาการชาและเจบคอ

หลงการใสกลองหลอดลม พยาบาลควรสงเกต

พฤตกรรม อาการแสดงทเกดขนรวมกบการ

สอบถามจากผปวยเกยวกบระดบความเจบปวดท

ไดรบ อาจใช visual analog scale ในการประเมน

หากพบวามอาการเจบคอมาก ใหยา paracetamol

ตามแผนการรกษา หรอใหอมกลวคอดวย NSS

mouth wash เพอความสะอาด ความสขสบาย

และเพอปองกนการตดเชอ

7. ประเมนปญหาและความตองการดาน

จตใจ พยาบาลควรสรางสมพนธภาพกบผปวย เมอ

ผปวยถกนำามาพกฟนในระยะหลงการสองกลอง

หลอดลม โดยการเขาไปทกทายพดคย แนะนำา



ตนเอง สอบถามเกยวกบอาการและอาการแสดง

ทวไป รวมทงความรสกกลวหรอความวตกกงวลใน

เรองตาง ๆ และควรเปดโอกาสใหผปวยไดระบาย

ความรสกทเกดขน โดยการรบฟงความรสกของ

ผปวยอยางตงใจ คอยปลอบโยนและใหกำาลงใจ ซง

อาจใชการสมผสเพอใหผปวยรสกอบอนและไมถก

ทอดทง พยาบาลควรใหความสนใจตอพฤตกรรม

ของผปวย โดยพยายามทำาความเขาใจและ

ตอบสนองความตองการของผปวยอยางเหมาะสม

หากพบวาผปวยมความวตกกงวลสง ควรรายงาน

แพทยเพอใหการดแลรกษาทเหมาะสมตอไป

สรป ปจจบนการสองกลองหลอดลมมความสำาคญ

อยางยงสำาหรบแพทยและผปวย เพอชวยในการ

วนจฉยและรกษาโรคระบบทางเดนหายใจ

ประกอบกบมการพฒนาอปกรณและวธการใหม ๆ

ในการสองกลองหลอดลมอยางตอเนอง แพทยและ

บคลากรทางการแพทยทเกยวของจงมบทบาท

สำาคญมาก และตองมการเรยนรและฝกฝนอยาง

ตอเ นอง เ พอใ หการ ดแล ผ ปวยไ ดอ ยาง ม

ประสทธภาพสงสดโดยเฉพาะพยาบาลประจำาหอง

สองกลองหลอดลมซงเปนบคลากรในทมสขภาพ

ใกลชดและมบทบาทสำาคญอยางยงในการดแล

ผปวย ควรมความร ความเขาใจในการเตรยมความ

พรอมผปวยทงกอน ระหวาง และหลงการสอง

กลองหลอดลม เพอใหผปวยไดรบความปลอดภย

จากการเขารบบรการงานหตถการสองกลอง

หลอดลม ปองกนภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขน

และ เ พม คณภาพการ ดแล รกษา ผ ป วยใน

โรงพยาบาล

กตตกรรมประกาศ ผนพนธขอขอบคณทมพยาบาลและเจา

หนาทหองสองกลองตรวจหลอดลม หนวยโรค

ระบบการหายใจและภาวะวกฤต โรงพยาบาล

จฬาลงกรณ สภากาชาดไทย และขอบพระคณ

อาจารยนายแพทยธตวฒน ศรประสาธน อาจารย

ประจำาหนวยโรคระบบการหายใจและภาวะวกฤต

ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตร

เอกสารอางอง

1. Statistics of Bronchoscope Records. Division of pulmonary and critical care 2014-2018.

Bangkok: Department of medicine, Faculty of Medicine King Chulalongkorn Memorial

Hospital; 2014.

2. Abuksis G, Mor M, Segal N, Shemesh I, Morad I, Plaut S, et al. A patients education

program is cost-effective for preventing failure of endoscopic procedure in a gastro-

enterology department. Am J Gastroenteral 2001;96(6):1786-90.



3. Du Rand IA, Blaikley J, Booton R, Chaudhuri N, Gupta V, Khalid S, et al.

British Thoracic Society guideline for diagnostic flexible bronchoscopy in adults:

accredited by NICE. Thorax 2013;68(Suppl 1):i1. doi: 10.1136/thoraxjnl-2013-203618

4. Cook CJ. Glucocorticoid feedback increase the sensitivity of the limbic system to

stress. Physiol Behav 2002;75(4): 455-64.

5. Spielberger CD. The measurement of State and Trait anxiety. Conceptual and

methodological issues. New York: Raven Press; 1985.

6. Spielberger CD, Reheiser EC. Assessment of emotion: anxiety, anger, depression and

curiosity. Applied Psychology 2009;1(3):271-302.

7. Chariya L, Sabaitip C, Benja T. Effect of education information with video compact

disc on anxiety level of patients undergoing bronchoscopy. Rama Nurs J 2017;23(2):

195-207. (in Thai)

8. Hartifield MJ, Cason CL, Cason GJ. Effect of information about a threatening procedure

on patients’ expectations and emotional distress. Nurs Res 1982;31(4):202-5.

9. Facciolongo N, Patelli M, Gasparini S, Lazzari Agli L, Sailo M, Simonassi C, et al.

Incidence of complications in bronchoscopy. Multicenter prospective study of 20,986

bronchoscopies. Monaldi Arch Chest Dis 2016;71(1):8-14.

การพยาบาลผู้ป่ว ยส่อ งกล้องหลอดลม Nursing Care for Patients ...

Documents