Top Banner
1UULcS 1Ur S!urUPLmrr t.nrUQ3mS Uf'PUf'Ut.C bo.l. «umf'P O!iUtut.bf'p» Uf'8UtumU PWflWPl nLfI/I UflPWflW{j[l eWpwPLmp t 1wGpwUlbUlnlPJwG UJG 1,5 hw UlW- t, m2 Gbpw- nn'l 2b pUlbp, 2P2wUlwUlljw6 t hqnp L.. t tlW'l L.. UJG' t, hwGpw- hWJUl hbnnl t L.. WJU ljw'lmg wp- pWljwpwp L.. pljwqpljwo hbUl LWJG hGwpw- tlnpnlPJmG WJuUlb'l bG 1996p, 0 C\nuUlnu 11 QUU L.. wqqwqpmpJwG L.. L. bppnpll' hwppw- Ulb'lljbL t IlWPJwG uppwpwG, wJG ' pJmG t' wpL..buwG m'l- L.. pn'lnlj 1) : owljwLw- m'l- 'lljwompJmGQ L.. 6wp- hwG- qmJgGbpQ bu , np qnp6 mGbul1 hbUl : wJu hbUl hWJUlUWpbpljbg ! npu l1wpb- uUlb'loljw o o2wtu, 2mp 2Q uLjmljwo XII -XIV tubgb'lb- hWPJmp 6WPUlwpwUlbUlmpJwG wG- Ujw6mJ6 UlbuEQ, bG , np , St u "ItUlf1nUjWU. L. uU//lultnU/nujwli, 3m, UUf1jwli, <I , Uw/!wf1jwli, <I , Pw/wjwli , <I, , tlIl wluntqw- 4 wu XI hw unwUitlIlw- 4 wu UUlIlW2n2WU, tn .. 1998, t2 53-54 : 347
10

Քարաբլուրի նորագյուտ սրբարանը և ՙսուրբ օջախների՚ պաշտամունքն Արցախում // Հայոց սրբերը և սրբավայրերը,

Jan 18, 2023

Download

Documents

Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Քարաբլուրի նորագյուտ սրբարանը և ՙսուրբ օջախների՚ պաշտամունքն Արցախում // Հայոց սրբերը և սրբավայրերը,

1UULcS ~cSrnU3UL 1Ur

S!urUPLmrr t.nrUQ3mS Uf'PUf'Ut.C bo.l. «umf'P O!iUtut.bf'p» ~ucsuumt.S!t. Uf'8UtumU

PWflWPl nLfI/I UflPWflW{j[l

eWpwPLmp pGw~WUlb'l~G QUlGljm~ t LbnGwJ~G 'lwpwpw'l~ 1wGpwUlbUlnlPJwG Uu~b­pwG~ 2P2wG~ Lmuw~np (Gwtu~~G Ubhp~2bG) QJm'l~ ~nUlW~WJl1m~ : UJG ~nUl 1,5 hw UlW­pw6mpJw~p bnwuUl~6wG ~~ hwppw~ t , mG~ ~~2~G ppnGq~g ~~G!L.. m2 ~~2GwllwPQ Gbpw­nn'l ~2w~mpwJ~G 2bpUlbp, 2P2wUlwUlljw6 t hqnp IlW~PwPwGwllw 2Ulbpnlj L.. qUlGljnl~ t tlW'l ppnGq~ Ilwp~g u~uw6 tu~UUl ~2w~mpwJGwgljw6 ~~ ~~2wljwJpm~ ' 4wp~wn~ L.. PWIlWpwJ~ ~~2wqbUll1m~ : UJG' Ulb'lwGl1~ w~bGw~2tun'l pwp~mGl1G t, tun2wLm~ hwGpw­hWJUl IlW~pwpwGwllw2Ul~g hbnnl t QGllw~bGQ ~b~ ~~Ln~bUlp , L.. WJU wnm~nlj ljw'lmg wp­~bG pWljwpwp hPWUlWPW~ljw6 L.. pljwqpljwo GJmpbp~ hbUl LWJG qmqwhbnGbp~ hGwpw­tlnpnlPJmG mG~ : 1bUlwtunlqw~wG Ulb'lm~GbpG WJuUlb'l ~pw~wGwgljbL bG 1996p, hmL~u-

0C\nuUlnu w~~uGbp~G' 11 QUU hGwq~UlmpJwG L.. wqqwqpmpJwG ~GuUl~UlmUl~ L.. Upgwtu~ lIlbUlw~wG hw~wLuwpwG~G ~~g 1WJWq~UlW~WG ~bGUlpnG~ hW~WUlb'l wP2wljwtu~P~

~n'l~~g (hw~w'lb~wljwpGbp' 1 ,~bUlpnuJwG , L. CUl~u~nUlnuJwG) ': 1m2wp~wG~ bppnpll'

w~bGwuUlnp~G hwppw-~m~ Ulb'lljbL t ~~2Gw­

IlWPJwG ~~ uppwpwG, wJG' wpL..~mUlE-wpL..bLl1

m'l'lljw6mpJw~p 2~Gm­

pJmG t' wpL..buwG m'l­'lwG~JmG Wpu~ll-pb~nlj

L.. ljbp2 ~G~u ~bGUlpnGm~ ~wGqGbgpwo ub'lwG-~n­

pn'lnlj (G~ , 1): owljwLw­J~G G~wG Lmom~Q , m'l­'lljwompJmGQ L.. 6wp­UlWPWUlbUlW~WG hwG­qmJgGbpQ lj~wJm~ bu, np qnp6 mGbul1 l1P~U ­

UlnGbw~wG ~wUlmn~

hbUl: Uw~wJG wJu w~b­G~ hbUl ~b~Ulb'l ~wUlmn~ w'lnpwupwhm~' pb~wnt2E~G ~~g hWJUlUWpbpljbg ! npu l1wpb­p~g uUlb'loljwo ~~ o2wtu, np~ 2mp 2Q uLjmljwo t~G XII-XIV Ilwpbp~G UlwUl~wGn'l tubgb'lb­G ~ ~ ~ EwG~ hWPJmp pb~n pGbp : C~umpJwG 6WPUlwpwUlbUlmpJwG hw~b~WUl o2wtu~ wG­Ujw6mJ6 UlbuEQ, tubgb'lbG~ 2bpUlWqpW~WG UlWUl~bpQ lj~wJnl~ bG, np u~qpGw14bu

, St u ~, "ItUlf1nUjWU. L. uU//lultnU/nujwli, 3m, UUf1jwli, <I, Uw/!wf1jwli, <I, Pw/wjwli, <I, ~nt/ut"'jwli, , tlIlwluntqw-

4wu Uib~n l~u t n Un gwlu~ ~WnwPlnt n huwtlwJnnt~ , ,~u 'WJWUlIlWU~ ~2w4nlJ~Q , , uwq~ lIlw4wu XI hwunwUitlIlw-4wu UUlIlW2n2WU, tn .. 1998, t2 53-54:

347

Page 2: Քարաբլուրի նորագյուտ սրբարանը և ՙսուրբ օջախների՚ պաշտամունքն Արցախում // Հայոց սրբերը և սրբավայրերը,

EPtlUtnnGhwljwG IlwtnmnQ pGt-pGt hwGqwllwGEGhpnlll qhpwcul.hl t «umpp o2wtuP»: uljw­tnp nlGhGwlnq, np tuhghl'\hGG mGp QG'lqoqwo tunhwGngwjpG pGmj~ (hwjtnGwphpqwo ph­ljnpGhpQ UjwtnljwGmll hG qwGwqwG ljCimCiGhpp, uwq,npGhpp, pwuhpp, UjGwljGhpp, wl'\w­

IlwGGhpp), ljwphlP t Gwl! hG~w'lphl uppwpwGmll QGpwgnl'\ Ohup QGIlqoqwo Ciwzljhpmpw­jpG pGmjpQ: tq pGt Q np tuPUtn ljwpLanp t" o2wtuP utnhl'\omupg hhtnn tP wL/hpqhl n't phuQ La n't tl wnwqhl Lau uhl'\wGQ, WjUpGEG' hGpwllphlP t EPpUtnnGhwljwG uwtnmnp La qnltn dnfln­qp'lwljwG uppwpwGp up hqwljp hWUWllpmpjmG, npG pGEGpG puwutnwqnpuwG La uzwljm­PWjpG qmqwhhnGhpp ljwPPE t qqmu' (Glj, 2) :

U r ~Q"> b 'l " 10\ 1' 100

_J_ _L_

ulj , 2, IlwpwPlmpp uppwpwGQ, hwtnwljwqpoQ La ljtnpqwOEQ

UjU tuG'IPpGhpp lmomuQ hGpwnpmu t Gwtu' hWtnnllj EGGm~jwG wpdwGwgGhl wp­gwtuwhwjmpjwG opuw-ljpnGwljwG La hwuwpwljwljwG ljjwGEP up mzwqpwq ljnl'\uQ, npo nhn wGgwo '1Wpp qhP2hppG lWjG tnwpwomu La ljhGgwl'\wqwpmu mGhp: 'lw, wjuUjhu ljnt­qwo, «umpp o2wtuP» UjwztnwumGEG t , npp hpuGwljwG pGmpwqpPO uhGE ljq,np<lhGE qh­pwljwGqGhl' hhGqhlnq «umpp o2wtuGhpp» qhpwphpjWl wqqwqpwljwG qpwljwGm~jwG,

pGtUjhu GwLa pu ljnl'\upg hwqwEwo IlwztnWjpG wqqwqpwljwG Gjmphpp qpw:

U[it{w[imu[! Opwfu pwnQ pmpEhphG WjG hqwljp pwnhppg t , npo lWjG tnwpwomu t utnwghluP ZWPll

nt wqqwljpg lhqmGhpmu, OGIl npmu UjwhUjwGhlnq pGplj lhqqnlu mGhgwo pp hpljnL

GwtuGwljwG puwutnGhpG tL' ljpw4Wtnhl'\ La QGtnwGpE3: 8wL/nE, hWjhphGmu Wjll pwnp

2 L wtuGw4wG hw~n~~m~G wJ~ ~wu~G lilt u 'I, '1Jtll>{mujw(i, U~gwtu~ G n~wqJmlll u~pw~wGo t. G~w wqqwq~w4wG qmqwhtnGt~o , '1wG ~wUjblllw4w G wqqwq~w4wG q~lIlwdn~n~, ~b4mgm~Gb~~ h~~Gw~~mJPGb~ , b~ " 1997, t2 47-48: 3 rampgbrtGnu} nlGbgw6' rt:lwUlJl(jbp~ hwtlw [1 Ultf u . A. H OOCKOK08, 1-1. A. f OAy6Plw, A. A. K R.J\1UAOBa H AV.

TYPCI(KO-PYCCKU tl ctOOapb, lvI. , 1973, c. 683-684, hWJI::i l1 tiGr hwtlwp ~(1. UrfWfJJwti, fantl1.pl::ip oGr wq'lbgmpJntO[! hWJb~bG~ ~~w t. IjIntuwnJwl pwnb~o 'l1nlu~ hWJ dn~n~~w4wG ltq~~G ~t2 hw~b~wlllwO -twG~, ~w~wpw~~ t. Ln~ Lwtu~2t.wG~ pw~ pwnGb~mG , « t~~GJwG wqqLUq~w4wG dn~n~wOm», h , U, Unu4~w--tW~W~IWUjwlll , 1902, t2 369: UII>, UW//UWUjw(ig, '1wJb~b G pwgwlll~w4wG pwnw~wG , h, 4, b~ " 1945, t2 609-6 1 0, nmub~bG~ hW~LU~ M, (/)acMep, JTHMOAOI'H'I ecK"" CAOBapl. p yccl(o r o Sl3h1Ka, T. 3, M ., 1987, c . 177, 4.flw9t;l1t(j~ hwllwp A. l /y6U1IOB,

rpY3 1ot IW-PYCCKIIII CAOIJUPb, e nG. , 1882, c. 1003, 1004:

348

Page 3: Քարաբլուրի նորագյուտ սրբարանը և ՙսուրբ օջախների՚ պաշտամունքն Արցախում // Հայոց սրբերը և սրբավայրերը,

L/1ntuwnm~JwG hwGqwuwGEGbp~ I.. tlW'l ll~pwnm~JwG tlbpwpbPJWl thw2n'ltlb9 hUlIlwll lIlb'lbllm~JnlGGbp qlllGbl:

Upgwtu~ «Umpp o2wtuGbp~ » tlbpwpbPJWl wnllw wqqwqpwllwG 'l~lIln'lm~JmGGbpo

pwtlwllwG uwGpwuwuG bG: UwllwJG 'lpwGE qqwl~ 'lcttlwpm~JmGGbp bG hwpmgmu , bpp L/1np6mu bGE l1lwpqbl «umpp o2wtuGbp~» !SWPlllWpWl1lblllwllwG lIlbUEO, ~Gm lIlLl.Jwl 'lbl1l­Emu tu~UlIl llwpl..np t, I.. bpllpnp'l, bpp L/1np6mu bGE hUlIlwllbgGbl l1lWllllwtlmGE~ I.. 6bu~ hblll llwl1ltlw6 hwGqwtlwGEbPO, ~Gm IlwpwPlmp~ uppwpwG~ wnGi.m~Jwtlp GmJGl1lbu tu~UlIl wnw2GwJ~G t ~tlmtl: UJ'l 'lcttlwpm~JmGGbp~ l1lwlll!SwnGbpo h~tlGwllwGnltl bpllmuG bG. Gllwpwqpm~JmGGbpmtl Gllwllltln'l lIlbpu~GwpwGwllwG lL/1n~G m lIlbtuO~llwllwG Gllw­pwqpm~JwG tlwllbpbuwJ~G tlwllwp'lwllo: Op~Gwll , t . LWlWJwGO, npG wnw2~GG t lIltlbl WJ U uppwpwGGbp~ oG'lhwGmp Gllwpwqpm~JmGo', 'lpwGE m'l'lwll~ wGtlwGmtl t opwju, i.0q­lIlwqnp6blntl wGqwtl 'lPwGg ctn'lntlp'lwllwG «umpp o2wtu (unpL/1 02W'l)>> wGtlwGmtlo , npo t . LWlWJwG~ Gllwpwqpm~JmG~g tlnlll bpbunlG lIlWP~ wGg tlwtlbpwgpbl t UlIl . L~u~gJwG05: U~wctwuwGwll , t . LWlWJwG~ Gllwpwqpm~JmGo tu~ulll ml wqpwtl t bpl..mJ~O pGm~wqpblm .wnmtlntl. o2wtu~ tlnlll l1luwll~ untlnpm~JmGo Gllwpwqpbl~u , hb'l~GwllQ qpmu t, np ~wpwG'lwJ~ ((Qf1!;p!; wu!;(j uft QJnLf/nLU /tw uft /twu !;f1/tnL opwju, nf1 Uf1Pwlfl!;f/ft t hwuwf1-I/nLu. /;/t/;f//;gft f/;f/Wo- qJnLf/nLU UfUW/tlJ pn(jf1ft /twu WJUUfftuft opwju(j/;f1ft I/f1W t /twlfIWf1l/nLu:

... 4ftf1w/tft [, lfIn(j Of1!;f1ft(j t[ 2wlfI /tw(jwJR q(jnLU nLjulfl /;{j w(jnLU WJr; opwju(j!;f1ft unlfl:

Uf1W(jR unl/nf1w/tw(j ((f/Wf1Wr;wuft~ opwju(j!;f1ftg nf (jfnl/ f /;{j lfIWf1P!;f1l/nllJ, lfI(j!;g/lti!;f1lJ unl/nf1w/tw(j d[,nl/ qnf1o-wo-nLu !;(j [, h/;lfIn unlfllJ uft unuw/tw[ [, uft ju(j/twuwli /;{j r;(jnllJ, nf1

nLjulflwl/nf1lJ /twf1nf/w(jw JnLf1 p!;f1Wo- unulJ I/wn!;[ [, junL(j/tlJ o-ju!;[.'

'1wl/wRwo-u lfI!;f/!;/tnLPJnL(j(j!;f1ftg !;f1[,wg, nf1 WJU opwju(j!;f1l! UfWlfl/tW(jnLU !;(j qJnLf/ft

hftu(jwr;ftf1(j/;f1/1ti [, /twu qJnLf/ft u!;P whwqft(j wqr;!;gnLPJnL(j nL(j!;gnf/ UWf1r;/tw(jg»6: UJu L/1nEP~1l hWllltlw6G wllGhwJlIlnpbG tlllwJmtl t, np o2wtu-uPpwtlwJP~ lIlwll hwullwgtlnltl t tl~wJG I.. tl~wJG lIlwG llpwllwlllb'l-llpwllwpwGo, pWJg 'ni. ~nG~po , npG Upgwtunltl pGwllbl~ hwtlwl~P~9 'lmpu tp qlllGtlmtl: t~b pmG 6~uwllwlllwpm~JwG wnmtlntl llwpl..nptlmtl tp 4Pwllwlllb'lO, WJl ni. qbP'lwulllwGO llwu OGlIlwG~EQ, Wl1lW WJU llwtl wJG llnGllpblll o2wtu~ QGlIlpnLJ~~ llwu uppwgtlwG hwpgmtl wP'lbG wnw2GwJ~G t 'lwnGmtl OGlIlwG~E-qbp'lwu­

lIlwG~ l1lwllltlm~JmGo llwtl llwpqwtl~!Swllo : UJu tlbp2~G hwGqwtlwGEO hUlllwllnpbG tlw­tlbpwgpbl t I.. UlIl . L~u~gJwGO' Glblntl, np «I' lIlwppbpm~JmG juwf"bp~ I.. unf1t/rbp~ , o2wtu­GbPO llpnltl bG lIlnhtlwJ~G wGtlwGmuGbp» ': UJul1l~untl, t . LWlWJwG~ I.. UlIl . L~u~gJwG~ hw­'lnp'lw6 lIlLl.Jwlbp~ . h~tlwG tlpw, wGtlwGtlwG tlb2 llwpbl~ t wnwG6GwgGbl bpllm tlwllwp­'lwll' OG'lhwGpwllwG wGmG , np~ tl~ pW'lllwgmg~ i.G WGl1lwJtlwG o2wtuG t, I.. llnGllpblll wGmG, npo lIlnhtlwJ~G , ni. wGhwlllwllwG wGmG t (Op~Gwll' SnLf/nLgnL(jg opwf/, RJnLjuw(jg

Opwf/, f)!;f1w(jg opwf/ I.. WJlG): QlnEP-~Gi. wGhwullwGwl~ t wJu hwpg~G wG'lPw'lwp6w6 u~ wJl q~lIlGwllwW r . 'llblllpmll..ullm hW'lnp'lmtlQ. c dnf/nl/f1r;w/tw(j unl/nf1nLJp(j!;f1lJ hWf1uw(jftR(j!;f1ft dwuw(jw/t hwlfwju UfWhUfW(jl/nLU !;(j, uwu(jwl/nf1WUf!;u hWf1uft hnf1lf1nL(jlJ

IP!;lnLg wnwp lfIW(j opwju-pn(jf1/1ti !;f1/tf1Ufwq!;[nL hWJlfI(jft o-!;Ul!, nf1ft uwuft(j (WJuft(jR(j '

((opwju-pn(jf1ft» - '1. '1/.) qJnLf/wg/lti!;f1(j WUnLU /;{j, p!; !;/t!;f/!;gnLg wl/!;Ift pWf1df1 [, /twf1[,nf1 t:

• 1;. Lw/wjwu, <.lwrwG~w (UJmpbr W14W'lW munl~Gwu~rmpJwG hw~wr ) , /;(I"Ii(l, h. 2, t; r ... 1988, t ~ 98-99, 159: 5 UUI. LllUflgjWU, LbnGwJ ~G '1wrwpw~~ hWlbp~ (wq'lwqpw~wG w~Gwp~) , 'Iwi wqqwqpmplmG ~ pwGwhlm­umplmG, 14PW~ 12, lor .. 1981, t~ 48: • 1;. Lw/wjwu, <.lwrwG~w, t ~ 98-98: , UUI. L/lu/lgjwU, LboGwJ~G '1wpwpw~~ hWlbp~ , t~ 59: /uwlli(lu m un(ll/lli(l(! uPPW~wl pb p ~ ~ G~hwGpw~wG wG~wGm~Gbp G bG Upgwtum~ :

349

Page 4: Քարաբլուրի նորագյուտ սրբարանը և ՙսուրբ օջախների՚ պաշտամունքն Արցախում // Հայոց սրբերը և սրբավայրերը,

'1Wt/WIfIW9jWI hWj qjnL'IwgnL hWUWfI Mug pnuftfl£! bfl/tfll1/wqblnL, Wjl nl pb b/tb'lbgw"wu l1/uw/tft ubp t /tWjWUnLU hWfluwub/twu abuft tnLPJnLU£!»8: SW4nQ, r . 'TlbUlpmzl..u4m rUi lilbu WjU , WjUlilbU tl ZWUl WJll)rUlWp4m~ubp , ni ~rWjU 4wutuw4wl-u14WUlW4WjrU bu' 14Wj~W­

uW4np4w6 aw~wuW4r hW4wQPrUUlnubw4wu-wpbrUUlW4Wu hpw~WjW4wun4, WJll.., ruw turuUl 4wpl..np t UltlJwll)rUlWp4~Wu hw~wp , ~W4bpbuwjru l.. utuWlWZWUl bu: Sljjwll)blll­Qm~ , rUi 14bu UlbuGm~ bGQ, r . 'TlbUlpmzl..u4rG GmjGwgunl~ t o2wtuG m pnGrpo (puwqrm~'

«Oqar -ToHAHP» ), rUiQ 'lwpWpW'lr I)b14Qnu!, bpp o2wtuO qUlu4m~ t pGw4blr hW~Wlrrr

Gbpum~ , rU4 !,nurpo' rJPum~ , OUrJmGblr i t : 'lwUlbln4 qrUlGw4wGr ~r wJl rJrUln'lmpjmurg' 4Wrblr t bqpw4w9Gbl , np uw UPPW4Wjpbpr ZWPQm~ OGrJhwuPWlIlbu ir wnwG~Gwgpbl umpp o2wtuGbPO, iUWjw6 l.. hwGrJr14bl t rJPwGg: hJnuQO 4bpwpbpm~ t 'IwrJpmpr UnwQjml qjm'lr ~r uppwpwur, npr ~wurG Gw hbUll..jWlG t qpm~ . «UjU lfIuwlflftflnp uUlflngft{j "/1g qlflut/nLU t «odft UnLflP£!» /twu nL'I'Iw/tft «opw'I£!» (puwqflnLu' (<ogJKah»). uw ftflnp opw/U/1

uft IfIbuw/t r IfIb'lwt/nflt/wa IfIWU /tftuwu/tnL'IwJftu hWfI/tnLu' unflftg wnwug Pflftulflnubw/twu /tWflWUnL )'": S14W4npmpjmuu WjU14rUrU t , pb ~buQ m'l'lw4r qnp6 mubuQ 14wUlwhw4WO ~r rJPul..nr ~wG , wJl ni pb npnZW4r 4wGnGwg~wG bGpwP44w6 14wZUlw~mOQiujrO bpl..mjpr l.. 4Wnmjgr hbUl :

Umpp o2wtuubpr wU4wuwpWUnlpjWU (l.. rUi 14bu 4UlbuubuQ uUlnpl..· ni ~rWjG W04W­uwpwumpjwu) 14WUl4bPO tllnQP-rOi tu664m~ t uwl.. WjU hwuqw~wGQr zGnphr4, np PmO U'l4wGQm~ hWjwtunu mrJrGbpr, qmgb l.. Gpwug zmP20 w14pn'l wrJPpb2wugrObpr 4w ~

qnOb WrJPpb2wuwtunu mrJrObpr ~b2 rOi -rui i wtlln4 UlWpw64W6 tp UPPW4WjpG OGrJhwO­PW14bU o2wtu 4ni blnl un4npmpjmuo: UjU14bU, OUUl U. ::lwlwUwOgr l.. 'lwqwp 'In4ubtlljwOr' U.iJ'lrzt wnwQjWlr 4wOQO, np qUlu4m~ tumtum hjmuruwjrG 4n'l~O , pmpQbpo 4nim~ bO «llbohOwj o6w'l» (4W~ (<0 2W'l») '0: QUUl Ubupn14 U~PWUljWOgr' Gw~wtunl qwG~w4 hWjw­pGw4 qjm'lO «nLuft ftfl UflPwlflb'l£! qjnL'I/1 unlfl, nfl t hft{j OPWf/ (£!lifJqanLuu Mu r '1. '1).) ' h/J{j awnbflft ubp, nfll! I.. wut/wut/nLU t uwhwlflw/t. ftu/t IfIqblflp wut/wuftu UnLflP qwudW,,»": unLJO 4tp14 tlllw~Wl UwpqruO qpm~ t urar w~tOwhWjUlGr UPPW4Wjpr ~wuru . «uftdnll! lfnlflwliwlig w'lPjfllfl/1 unlfl /twfl uft /tWf/UnLlfI. fJw UflPwlflb'lft tfl I.. /tnl t/fllu tfl pnt/nu1 '1f1wu /twu /tn/tng/1u opw/U", UuM uft uftdbgft /tft{j PWflb/tMfJwuft hft{jq2wPPft ofll!, u. </wflfJwuwug IfInuft{j, ut/bfl tfl pbflfllU WjfJlflb'l uft wpw'lw'l, unflPfllU tfl, qlnL/Uu nL nlflpbfll! uwunnlflwd awnft If;fll'lbflfllul1/whnuJ, uuwgwal! IfIWUnLUlflfllU btftnuJ, hWfll..wuubflftu pwdwunu!: cpb

WjfJ l wubfl, /tn/tngftu opw/Ul! /tuC'IWUWfl, /ttunnt/bfl I.. uflW hwt/bfll! /t/tnlflnflbfl: '1f1W hwuw(1 tl hWflI..wu PfllflPCfll! WjfJ ufllflPft{j pnt/fll'l '1nwu tftu WUfllU ... Ujlwqqftubflu tl bfl/tjfll'lWan­flM tftli t/CflWpbflt/nLU fJbl1/ft WjfJ I1/WIfI/twnblft /tW'IUflllfll!: Lbqqft IfI'IWUCfll! unlflw/tw l W­tftwflubflft9 lnfl l ntft tftu dn'lnt/nuJ, PWj g dbn l tftu fJftl1/gufllu /tw'Iuft awncflft IfIW/t pwtftt/wd

8 11. n f'mpyweBcl(uii , 0 I\OXpHC"THa UCKHX Be p OBaHHHX Kpect'bHII HaropHoro Kapa6dxa, J.1 :m . A3 rHvH1 , T. I, 8b/1I. 5, hill<Y, 1930, c. 4. 9 U. nemPYWCHCKuii , YK. COtl, c. 21:

" U. !Xw/w/bwOg. 6wDw LllWphnp ijOl~~l D ~ lIbOD 'WIWUlIlWD, ~wuD p, Stjttu~u , 1858, t2 375: 1wQ.Rwh. '1nt/uOl/lfwO, U4Dwp4Dbp OllIl~wg~ I. ~wh~b ijw4wD hWlbp~ ~wu~D, 1O~1>L~u , 1904, t2 40: " II UtJPWU1owOg. L4wpwq~p UnlPP UlIlbtjtw DDnu~ tjwDOlg Uw~~wD~ bl ~ ~ lU tjwDopt~g bl Oltulllwlllb~bwg blU bl ew~wewgD bl q~l~opt~g npe ~ Cw~wtulnl ~t~~, Stjttu~u , 1896, t2 551: nl2wqpWtj t, np U. PWfl/unlqwflfwOgO, npD Upgwtu~ ODOlDij tp (WIU~DeD wpgwtulwD «UOlPP o2wtuDbp~D» OwDn~ tp ~ ~nlll n) , wlu DOlID uP pwtjWI P~ D4wpwqpbL~u ~DijhwDpWLllbu !~ oqlllwqnpOOl~ o2wtu b<lJlwpwn~, lilt u. II PWfl/unlU1WflowOg, U~OlwD ~g bp4~p I. ijpwg~e, 1O~1> L~u , 1893, t2 196: 1I. U~pw llllwDg~ ~b 4 WIL ij~lIln~Ol~IOlD~g ijUllllbLntj (.'D~wp qlOl~~ ~nlll ~~ ewD~ ewpbp ~pwp ~n lll ijDbLn tj 2 ~ Db L bD o2Wtu .<D~pw~wn» wDOlDntj, OlP tjwnOl~ bD»), Dw o2wtu pwnD oqlllwqnpOOl~ t uppwtjwjp ~DijhwDpw4wD ~~wulllntj:

350

Page 5: Քարաբլուրի նորագյուտ սրբարանը և ՙսուրբ օջախների՚ պաշտամունքն Արցախում // Հայոց սրբերը և սրբավայրերը,

iff/OIi[l/10. «Ufll[lP/1lfll/10 l/1/I'1J[llil/1/lfIwlt/1l/[lW 'lOlil , tiM tIlifJP t>,"; pG!Ujbu 4Wpbl~ t ~w-4Wpbpbl WJU G4wpwqpmpJmG~g, uppwqwjpQ o2wtu ! tp UjwpmGw4m~ , upwGm~ wqbl~

hw~nqm~ bG Gwl.. U. S!WlwuwGg~ l.. b . LWlWjwG fl~tnnllmpjmGGbPQ : UjuUjbu, QUtn S!WlWl­jwGg~' uw ,d flljulflWlfllif//1 U/wlflliwl juWl l//1tIOl!, w[I'l1iO It/1uwltn[lowO))13 , ~U4 Qutn b. LWlWjwG~' WjG «tI/1l!wO/1 ownli[l/1 ulfll/Ii[l/1lflWIt hwOql nf/ tI/1 qli[lliqtIwO t »14: Uqbl~G, ~G!Ujbu 4Wpbl~ t flwtnbl GnljG eW~Wl Uwpq~u~ ~~ wJl fl~tnnllnLpjnLG~g , pb GmjG WjU 4wllGmtn~ ~ntn qtnGqnll l!SwG~wG WIlPjmp~ qbp~G ~wuQ 4n!qm~ tp 'lw~-pwpwG , npG Qutn hbll~Gw4~ ' mfl~bpbG G2wGw4m~ t «tunptnW4qwa tnmG, o2wtu» 15, 4Wpbl~ t bqpw4wgGbl, np hbll~Gw4G o2wtu pwnG oqtnwqnpam~ t ~p bp4pnpfl' tnmG, QGtnwG~e ~~wutnnq : [!utn mfl~Gbp~' ow~wGw4~ wnnL~nq w~bGwhbtnuwqnljG hbtnwqntnnll~' 1. huwnwtnjwW «0-2wtuGbpQ» Lj1nepw4Wnnljg (~ntn ~b4 ~btnp pwp/)pmpjwG, bp4pbe) UPpwtnbllbp bG, hwG­fl~Ujm~ bG pW4bpm~ , Wjq~GbpnL~ . UjwpqwUjbu !SwGwUjwph~ bqp~G : ... «02wtu» pwn~g pwg~ Wjfl uppwqwjpbpQ wqbl~ hWjtnG~ bG «tqbl» (mfl. umpp) wGmGnq, flPwGg G4Wtn~WP bppb~G 4~pwnqm~ t UflPpb2wGm~ lWjGnpbG tnWpwaqwa «Lj1~p » pwnQ» 16: 1. huwnwtnJwG~ G4Wpwqpwa ~ntn ~b4 tnWuGjW4 uppbp~g l.. n! ~b4Q o2wtuWj~G wtnp~pmtn~4W !mG~ ": t>G!Ujbu tnbuwGe' b. LWlWjwGQ. npQ hbtnwqntnbl l.. G4Wpwqpbl t Upgwtu~ umpp o2wtu­GbpQ . mfl~Gbp~ ~p G4Wpwqpwa uppwqwjpbpQ «02wtu» !~ 4n!m~ . ~U4 u. Pwptum­flWPjwGgG tl wJu ~~2wqwjp~ hw~wp ~~wJG ~~ flbUjem~ t oqtnwqnpanul o2wtu pwnQ' 2b2tnblnq uppwtl.WjP~ ~pw4wG-02wtuWj~G wtnp~pmtn~4wG 1.:

UjuUj~unq. wqbl~ ewG hwqwGw4wG t . np ~ tnwppbpmpjnLG Upgwtu~ «umpp o2wtu­Gb~~ ». npnGe wG~~2WUjbu awqm~ bG utnwg~nGwp pGw4wpwG~ ~pw4wG o2wtu~g l.. ~~WjG bp4pnpflwpwp bG 4wpl..npm~ tnmG-QGtnwG~e~ qWllwLj1wPQ. PmG UllqwGe~ pG~4Gbp~

~b2 , WjU hw~wtnbeutnm~. o2wtu~ tnW4 Gwtu l.. wnw2 hwu4wgqm~ tp uppwqWjpG QGflhwG­pWUjbu: Ujutnbll tnbll~G t G2bl. np WflPpb2wGg~GbpG tl 1/1/1[1 4W~ opWf/ t~G 4n!m~

hw~wPJw pnlnp uppwqwjpbpQ. «!GWjWa flpwGg ~bO ~wum~ 4PW4~ npl..t hbtne !4WP» ,. : PmG UllqwGe~ ~~2wqWjpm~ ~G/) hWjtnG~ wqqwqpw4wG ~~W4 G4wpwqpmpjmGQ. nptnbll «02wtu» wGqwGnll uppwqWjpG nLG~ ~pw4wG o2wtu' Ujwtn4wGm~ t Upgwtu~g GbpqwllPwa hWJbp~G20: U~bGwtw4wG tnwppbpmpjmGGbp~g ~b4G tl. QUtn ~u , 4WjwGm~ t GpwGm~ . np Upgwtu~ umpp o2wtuGbpQ 4WUj !mGbG qbpbq~wG~ 4W~ hwGqmgjWlGbp~ hbtn , WjG f\bUjem~ , bpp PmG UllqwGe~ tnWpWae~ «02wtuGbp~ » ~ba ~wuQ 4wnmgqwa t Gwhw­tnW4Gbp~ 4W~ tnnh~~ m qbpflwutnwG~ GwtuG~Gbp~ qbpbq~wG~ qpw21

• WjU~GeG' wnwqbl !wLj1nq hw~wUjwtnwutuwGm~ bG Upgwtu~ hbGg n'! o2wtuWj~G uppwqwjpbp~G : UjU

" Ub2pbpm~u ~uUl 'I. /uwnWlIljwO, ntr\l1ubp. UjwUl~w-wqqwqpw4wu hbUlwqnUlmpjmU, Obnwq~p , t2 177-178: Qbnwqp~g oqUltjblm hw~wp bpW"'UlWUjWPUl b~ hb~~UW4~U : " U. 9w[w[bwOg, t2 382: " t.Lw[wjwO, u~d~ ~ 4WP~2bu~ m~~ubp~ wqqwqpw4wu Ulbuw4bUl~g , , iuU, q~UlmpjWU ~ Wp tjbUUl~ ~ UUUl~­U1n lOl~ Olb~b4wq~P . 1926, N, I, t2 164: " 'I.. /uwnwlIljwO, U2tj. w2"'. , t2 178: " 'I.. /uwnwlIljwO, u2tj. W2'" t2 173-174: " 'I.. /uwnwlIljwO, U2tj. w2"' .. t2174-176: " CUOl hb~~UW4~ Cw~~~ 'n~~ qwtjw n ~ UbO Ujnqjmplnl qjnl~~ uppwtjwJ P ~ , n p~ PUW4~!ubp ~ iuw!bu~g bu l~u~qOm~u ~~u t- "'1 .), .Uf1 QblIlOw</mjl wI/bjlw/i t .... njl OuwO t bjlqf1l{wI/njl lIlwO IIIbqf1. ubp IIIbqmu OzuwjlI/mu t /ijlw/iwlIlbqf1 bqbjlRf1 lnjlU RWjlbjl/J, {IOlUjbu zf10l/WG bO unl/njlwpwjI QblIlOw</mjl 1II0bjl/J: Uhw WjU otfwqO t m/ulIlwlIlbqf10. OuwOwUjbu wOhwjlIl t bqb[mpjmOO.: u.PwjI/umlIlwjlbwOg, U~mwu~g bp4~P ~ I\I1wg~~, t2 222: 19 Shu HUpogbl KUBKa3u, T. 2. CepHH "HapoAf,>l MHpa" , M., 1962, c. 141. ~ St u N, 18 ~t2pbpm~~ : " Pmu U~4WU~~ UPPW4WjPtp~ WjU~~WUOl pumpwqpm~utp~ Olb u. t. Lw[wjwu. lof1d~ ~ 4WP~w2t u~ m~~"bp~ , t2164, 'I.. /uwnwlIljwu, "24. W2"'·, t2 176: '

35 1

Page 6: Քարաբլուրի նորագյուտ սրբարանը և ՙսուրբ օջախների՚ պաշտամունքն Արցախում // Հայոց սրբերը և սրբավայրերը,

EGGmI'JmG~g ~wpbL~ bqpw~wgGbL, np «umpp o2wtu~» l1lW2LnW~mGJ1~ qmLn wpgwtuJwG bpL.mJI' t:

4wnmgl/WtlPl! U~G! L. umpp o2wtuGbp~ ~wnmgt1.wci'J1~G wGgGbLO L. hbLnwqw 2l/lnl'mI'JmGGbp~g

tumuwl/lbLnl Gl1lwLnw~nt1., Gwtu ~~ l/lnJ1p ~wGq wnGbGJ1 wpgwtuJwG uppwt1.wJpbp~

o2wtuWJ~G ~~2wt1.WJPP t1.pw ~Gr)hwGpwl1lbu : 1WJLnGp l/lWULn t , np uppwt1.wJPP w~bGw­

~wpL.np qnpci'wnmJI'Gbppg ~b~~ dn'lnt1.pr)w~wG ~p2wt1.wJPm~ · ~WLnW'lP ~wLnmgm~G m Gpw 2p2wl1lwLnm~ uPPP l1lWLnt1.PG tuG2mJJ1~ ~wq~w~bpl1lnl~G tp:

CWLn uppwt1.wJpbp, GbpwnJwL WG2nl2Ln L. hWJLnGp t1.wGJ1wJpG hw~wLPpGbp~ , mGbGm~

t~G mtuLnwt1.npGbp~G Ul1lwuwp~bLnl hw~wp GwtuwLnbut1.wci' hJmpwLnGbp, qn~bp, bppbUG tL tunhwGngwJ~G L. ub'lwG~ ul1lwuJ1, m, WG2m2Ln , pwq~wl'~t1. pwg0I'Jw o2wtuGbp: Pwgol'Jw o2wtuGbp~ wnm~nt1. I'bpL.u m2wqpwt1. t GwL. ~WLnW'l~ tunpnt1.m~~ , ~G!~ hw~wunl~ t b~~'lbgw~wG ci'~uw~wpq~G : tunpnt1.wci'~ , r)wLnbLnt1. wpgwtuJwG XII-XIV r)r). tuwwwpbp~ ,

Wl1lW L. nl2 ~~2Gwr)wPJwG (XIV-XVIII r)r).) wpL.bLWhwJ~w~wG l1lwLn~bpwJ1wGr)w~Gbppg ,

~wht1.wG hW'll'whwp~wGG m'l'lt1.wci' tuG2mJJ1~ hp~Gw~wG nLnbLPJ1G tp22 : Upgwtum~ Upp~ nlll~G ~wq~w~bpl1lt1.n'l tuG2mJJ1~ ~wu~G 2WLn r)pl1lm~ t wpLnwhwJLnt1.bL LbnG. « ctn'lnt1.PIl~ ~b2 lIl~pm~ t ~p hw~nq~mGJ1' uppp LnW~ mpwtu LPGbL, J1b~ wGbL, L. w~bG ~b~~ w2tuwLnm~ t ~pwqnpci'bL WJr) hw~nq~mGJ1~ LWJG !wl/lbpnt1. ... w'lJ1WLn~ LnnG opbp~G upp~g wG~GbLm hw~wp qpwt1. t IlGm~ ~p t1.bp2~G wGhpwdb2Ln pwGbp~ , l/ln'l t wnGm~ L. ~p UPlll~

PW'lOwGJ1~ ~WLnWpnl~ »23: UWLnW'lG wGl1lWJ~wG UPPP nLn~ LnW~ t1.wJbLbLm unt1.npmJI'G wG2m211l Gl1lwuLnm~ tp , np uppwt1.wJPP 2p2wl1lwLnm~ hwGl1lwLnpWULn~ ~pw~wLnb'lbppG

qmqwhbn wnw2wGwG pwg0I'Jw , ~2LnW~wG 02WtuWlllb'lbp24: (,Gr)npm~ , ~WLnW'lwgmG bl/lbLm hw~wp wGhpwdb2Ln lIlbtuG~~w~wG l1lwpwqwGbp~ pwgw~wJmI'JnlG~ ~w~ r)pwGg. mtulllwt1.wJP hwugGbLm pwpr)mI'JmGGbp~ ~wpn'l t~G tul'wGbL ~WLnW'l~ tunpnt1.bLm LWJG ~bGgw'lwt1.wpm~~ Upgwtum~: Uw~wJG G~wG o2wtuGbp~ Uppnll'JwG npL.t G2wG !t~G ~pm~ L. n! tL npL.t uppwqwG qnpci'wnmJI' tpG uLnwGOGm~, IlPwGJ1 Lnb'lwr)pt1.m~ t~G hp~Gw~wG uppml'JmGpg npn2w~pnpbG wnwGOGwgt1.wci' ~w~ ~b~mu~:

UJul1lPunt1.· ~wpn'l bGJ1 bqpw~wgGbL, np uppwt1.wJpbpm~ mtuLnwt1.npGbpp hw~wp

GwtuwLnbut1.wci' qmLn ~~pwnw~wG' wJupGJ1G n!, l1lW211lw~mGJ1wJPG o2wtuGbp~ wn~w­

JmI'JmG~ , npnGJ1, hw~wOwJG ~bq hWJLnG~ l/lwULnbp~ , pwgwnwl1lbu pwg0I'JW t~G , npL.t ~bpl1l !t~G l1lwJ~wGwt1.npnl~ uppwt1.wJP~ «umpp o2wtu» ~n!bLm hwGqw~wGJ1~ : UJmu ~n'l~~g tL 2b211lbGJ1, np J1wpwPLmpm~ o2wtu~ qlllGt1.m~ t uppwpwG~ Gbpum~ L. wG2m2Ln !~ ~wpn'l hw~wr)pt1.bL t1.bp~ G~wpwqpt1.wci' qnlLn ~~pwnw~wG o2wtuGbpp hbLn:

UGgGbLnt1. umpp o2wtuGbppG, Gwtu l/lwULnbGJ1, np r)pwGJ1 hWlllm~ !t~G ~wnnlgt1.m~ .

IlPwGJ1 ~~WJG «bp~pnpllw~wG » ~ppwnm~nt1. tpG IlwnGm~ «UPpwqwG» wnwGg ~wnmg­t1.wci'EwJ~G npL.t l/lnl/lntunlI'JnlG ~pbLm : UGgwci' r)wpp t1.bp2~ hw~wp Upgwtunl~ ~wpbL~ t tunubL o2wtuP bp~m h~~Gw~wG LnPl1lbpp' qbLnGw~wci' o2wtu~ L. pmtuwpm ~wu~G : Unw-2PGO, pGw wG np hGwpwt1.np t hwu~wGwL LbnJp 2Wlll ~Gr)hwGmp ~~ G~wpwqpmI'JmG~g,

" Uwunw6wuu 1Il0 U 'i. "IIiIfl(lnu}wO. 4wJng ~nn~ lIlWl1lWUWEWnWJ~U EWUI)W~~ . Un~O UlIl~ hwunW11l0 1llW~WU UUlIlWln2WU. qt4mgm6uon~ h~ 6uw'll'mJ~uon . tn·. 1995, t2 53-54: 'i. "IIiIfl(lnu}wO, 'i. "I"""vwO. tnwCt1ll1l~ I. luu2mJE~ (~UlIl XVI-XVIII ~~. lIlWl1lWUWRwnwJ~U EWU~W~~ ). tnwdzlllmpJmu~ t. l1lW n ~ l1lw1Il4t nwQnmpJwu 6t2. 6~2wqqwJ ~u q~lIlwdn~ml. qt~mgm6utn~ h~6uw~nmJPuOn . t n ... 1995. t2 16-17: r. nempoCRH, K HHTepnpeT'~HH rpynnbl CIO)t(eTHbIX pellbe¢loB Ha Xa"4Kapax Ap~, HCl>>t<, 1997, N2 2. c. 164·171. 23 Llin. nllulllw~nn~ h~IWlllW~Wnwu~ , t n~On . h. 8. t n .. 1985, t2 22-23: ,. L6wu o2wluuon ~ ~wn6wnnlll u4wnwqnnlPJmu~ 1Il0 U H. n empyweBcKUli, ul l/. wl lu .. t2 24:

352

Page 7: Քարաբլուրի նորագյուտ սրբարանը և ՙսուրբ օջախների՚ պաշտամունքն Արցախում // Հայոց սրբերը և սրբավայրերը,

u~ , 3. PW2~ p~pmGg o 2wtu~ LnbuQO, q. tiwPLnWP

~ntljnlll tp GwL. t/(lpOpWjJ5, ~U~ pOltuwpol hwllwp Up-gwtumil unljnpw~wG tp pmjuw(I/"}j, bppbllG tL WZjuw{iw wGljwGmllo : CGflnpnlll , bpb wnw2~GG wljbL~ pGnpn2 tp (utuwLnOlG-l]wpwI1Wu/7{i L. pWI] lI7t/wa LnGhp~G , wUjw bp~pnpflG wljbL~ pGnlpwqpw~wG tp Gnp Ln~Uj~' hwpp 6w6~nlj, unljnpwpwp bp~hwp~ , LnGbp~ hwllwp: 'wp~ t G~wLnbL , np pmjuw(l/7qj-WZjuw{iw{i u~qpGwUjbu 6wqbL t qLtuWLnwG hwllwL~pOlIl , npUjbu upwh~ UjWLn~ Ilb2 LnbllwflPljw6 LPwgnlg~t o2wtu, npG oqLnwqnp6ljmll tp wllnwG wll~uGbp~G'6: nl2wqpwlj t , np Gnp Ln~Uj~ LnGb­pOlIl tL pOltuwp~G flWp6JWL LnbllwflPljOl Il tp h~IlGw­

~wGOlIl upwhGbpOlIl , ~u~ Gbpu~ o 2wtu~G Lj1ntuwp~GOlIl

tp bp~wPJw ljwnwpwGo: rGtUjbu hULnw~npbG lj~wJOlIl t G. LWLWJwGO ljbPO Ilb2pbpw6 hWLnljw6nlll , Ujw2Lnljnll o2wtuGbPO « unljnpw~wG « Ilwpwflwll~ » o2wtuGbp~g

nt Gtnlj t bG Lnwppbpljmll», wJu~GpG' uppwgljOlIl tp qbLnGwllw6 o2wtuO , pWJg nt pOltuwp~G27: QbLnGwllw6

o2wtuO qLnGljmll tp bpfl~~~ LnW~ ' bppbllG Il~ Lj1npp 2b­IlOlllnlj, npUjbuq~ bpfl~~~9 20lp ~wpbLOl flbUjpmll ' wJG o2wtuO H9lj~ : 4.bp2~Gu nt tunp (IlnLn 10 ull)' 2Olp2 50-

60 ull Lnpwllwq6nlj Il~ Lj1nunpw~ tp : Gqp~G bppbllG flPljOlIl t~G bp~nlu~g t npU pwpbp ~wll ,

np wljbL~ unljnpw~wG tp RoultwP/;{iRJ bp~wPJw bnnLnwGP' ~wpuw flGbLOl hwllwp: GP~W­

PJW bnnLnwG~G unljnpw~wG tp L. WZjuw{iWj/7 flbUjpOlIl : 02wtu~ 2mp20 wljbL~ OGflwp6w~ 2P2wGnlj 2wpljOlil t~G GwL. GULnbLOl pWpbp'8: I'll hwljwpw6 flW2 LnwJ~G GJmpbp~ LnljjwLGhpnlj, npn2 LnGbpOlIl o2wtuwJ~G uUjwupO Gbpwnnlll tp GwL. uwPO bp~wpb p~pbll~9 UjWLnpwULnljw6 Il~ ~~uwu~wljwnw~ , npo flPljOlIl tp o2wtu~ ljpw' bLGflwljnp Ilwuo flbUj~ ljbp nlllllljw6 lj~l'iw~mll : UW2G oqLnwqnp6ljOlil tp qwGwqwG Ln2bp (jnjuw, POPP/;(lmlt) L. dj7{iqjw/wt/ hwg ptubLOl hwllwp: G, LWLWJWGO G20lil t , ~GtUjbu LnbuwGp, np upp~

ljbpw6ljw6 o2wtuo ~wnOlgljw6pwJ~G npL.t Lj1nLj1ntuOlpJOlG t tp ~pmll , wJG 2wpOlGw~ljOlIl tp oqLnwqnp6ljbL ~p wnopJw GUjwLnw~Gbpnlj, ll~wJG ~nrteO flPljOlIl tp Iln llw~wL L. tuG~wllwG :

unLJGG t Lj1wuLnOlIl L. ULn. L~u~9JwGo' «Ujw2LnwIlOlGpwJ~G uUjwupO» hwllwLpbLnlj IlbLnwruw tuwt nlj, wljbLnwpwGnlj, wp6wPJw ~wll nu~bqo6 w2~ Lnbupnlj G2tuwpGbp~ LnOlLj1nlj'9: G~bllbgw~wG GllwG wLnp~pmLnGbpG wG~wu~w6 lj~wJOlIl bG, np unlpp o2wtuGbPO Ujw2LnW­IlmGpwJ~G uUjwup~ hWLnOl~ oGLnpwG~ tmGb~G GmJGw~wG t~G nt o 2wtuwJ~G uppwpwG­Gbp~ hbLn:

UJuUj~unlj, ~w nOlgljw6pwJ ~G wnmllnlj «uolpp o2wtuGbPO» IlwLnmnGbp tt~G , wJu~GpG'

! n lGb ~G IlwLnmnGbp~G JmpwhwLnOl~ OlllllwG~JOlG-bp~wJGw~wG hWLnw~wq~6 L. w-

"Stu Lbn. ~~ h~2WUlw4wpwGQ. G{lljb{l, h. 8, tpl..wG. 1985. t2 102: L~wG wGqwGnL~G WJlnLUUl hWJUlG~ It. ~tpl..u ~~Ul~ l~G ~ h{ll'0PW1 tp~~4 ~ ('\wpwpw~~ pwppwnnL~ h;fll{lp) Ulw4 qUlGqtlnL lllwUl6wnnq:

C. IIIU'U/(UQII, K H 3Y'lemu o apMHII CKHX KpecrbSl"HCKH X >KJtMHI\ (Kapa6axcKHA KilpaAdM). vbeecTHH KaHKa3-CKO I'O n c.TO pHKo-apXCOAOIWleCKoro Hhcrtt'ryra, T. 3, TH<pMtC. 1925, C. 104. Um. LtlU/1gjwu. !)wOqbqllLf1/1 hWj!;f1/J, tP .. 1969, t2 98: " G. Lw/w;wO. -1wpwG~w, t2 98: UJuoP hWJUlG~ UnLPP o2WtuGtp~ 2wpem~, npnGe lllwhlllwGt l t G ~ptGg Gwtu­Gw4wG 4wnmgqwoeQ (~~ Ultuwo umpp o2wtuGtp~g 2wUltpG wp~tG o2wtu ImGtG) tp4m Ul~lll wn4w tG: " 02Wtu~ UlttuG~4w4wG G4wpwqp~ ~wu~G npn2 Ult ~t4m~JnLGGtp Ult'U Gwl.. C A I/rullI/ail, K 113Y'ICIIHIO

~"'IHIICJ(,HX K llCCTbHII CK HX )'O tAItIl\, t2 103- 104, UPwfl/llmUlW{1l:iwtJg. Urtnlw(j~g tf1lt~f1 L. '1f1w9~R, t2 222: UII1. L/>u/>g;wO. LtnGwJ~G '\wpwpw~~ hWJtpQ. t2 60:

353

Page 8: Քարաբլուրի նորագյուտ սրբարանը և ՙսուրբ օջախների՚ պաշտամունքն Արցախում // Հայոց սրբերը և սրբավայրերը,

~u~OlUlQ-w~ublQ OlIlIlLJ.wOOlI'JOlu, pM qw~ UbIlWU. wJu puwqw~wu t~ (qn~onll, ll1LJ.wO, wLJ.b~wq qw~ Olllllwqr hru UlUWUlbll), ol~ qw~un~LJ.Ol~ t~ o2wtur lIuwqwu wnqwJOlI'JOlu~ (wuqw~ b~pb~ur qnJOlI'JOlu~) , n~r qr~wnwqwu qn~OwnOlJI'~ twqwu !t~ (uq. 3): Sbtuurqwqwu WJU 14whb~~ uqwUlr OlubGwlnLJ., qw~blr t bUl'w'l~bl, n~ «uOl~p o2wtuub~r» puwqwLJ.wJ~b~rg qw~ puwqwUlbllrub~rg wnwulluwgLJ.wo qnJOlI'JOlG~, r Ulw~pb~OlI'JOlu

WJl u~pwLJ.wJ~b~r, n~nuQ hw!Swtu nlGbunul bu wnwulluwgLJ.wo, ~bqOlur UlbIlW'l~OlI'JOlu ,

hw~w~Jw pwgwnLJ.Ol~ t~ : tLJ. r~nQ , hWJUlUr «uOl~p o2wtuub~r» Ulbllw'l~OlI'JOlu~ ~rwJu

qJOlllb~Ol~ u bqwqr 'lb14Qb~nl~ ' hru qJOlllwUlbllrut~Ol~ , lrnLJ.ru hW~W14WUlwutuwuOl~ t wJu bUl'w'l~OlI'Jwu~:

"w~blr t uwu l/lwuUlbl, n~ I'nUr~U, r Ulw~pb~OlI'Jnlu qnuq~bUl o2wtuub~r, n~nuQ

qw~nll tru LJ.b~woLJ.bl hw~wJuQwJru qw~ b~pb~u tl ~r2hw~wJuQwJru 14W2Ulw~OluQr qbuUl~nur, hw~w~Jw !tru w~ctwuwuol~ u~wu LJ.b~wpb~~OluQr: U~gwtuOl~ I'b~uu hr~­uwqwu 14WUl!Swnu wJu t~, n~ I'nur~~ Ulwu/puwqw~wur ~wu !t~ qwq~Ol~:

'T)w2lf1WUflL (jP[! "U!14bu U2bl bUQ LJ.b~uOl~ , uOl~p o2wtuub~~ lrnLJ.ru r~wqn~oOl~ tru wJu oruw-

14W2Ulw~OluQwJru qn~OwnOlJI'~, n~ pun~n2 t~ gwuqwgwO ~uUlwubqwu o2wtur30, uw­qWJu ~b~ QuuOlI'Jwu uJOlI'~ UlL\Jwl 'lb14QOl~ wJu hwLJ.buwl 'lb~wqwUlw~Ol~u t , n~ UUlwG­lIGOl~ trG uOl~p o2wtuGb~~ : eG'lhwG~w14bu qwpblr t wub[, n~ o2wtur hwLJ.buw[ u~pw­

gnl~~ hWJUlGr !wl/lnLJ. G2wuwqnl~ t~ G~w qn~OwnOljI'Gb~r hwu~wJGwgnul , ~wu­

GwLJ.n~w14bu· ~GUlwGbqwGrg hw~wJuwqwG OrUW-14W2UlW~nLGQWJrG qbGUl~nur LJ.b~woOl~ :

'lr2tGQ, n~ hr~GwqwGOl~ G~wG qn~ownOlJI' trG uUlwGOl~ qJnlllr hr~Gw'lr~ut~r' hw~wJG­

QWJrG ~wqw~'lwqnLJ. qn~oOlGtOlI'JOlu LJ.w~wo u2wuwLJ.n~ Ulnh~t~r qw~ ~GUlwGrQut~r

o2wtuGt~~ : '>r14LJ.wOwJGOlI'JwG u h~W2Qr 14wht~~ , n~ wJGQwG qw~un~LJ.Ol~ bu u~pw~wJ­~t~r wnw2wg~wu WnWU14tlwqwu hW~wUltQuUlt~Ol~ ' WJU 'lt14QOl~ rU14wn pwgwqwJOl~ bu: Uw n! wJl rU! t, tl'b n! bqtllbgwqwGru qnlqwhbn uwu w2tuw~hrq-~w~!wqwG uqqpr qw~un~Ol~G ol oruwqwGwgOl~~ hw~wJGQwJrG qJwGQOl~ :

UJu wnOl~n~ hWUlqwG2wqwG t , n~ unl~p o2wtuGb~~ wJG qJOl'lb~Ol~ , nl~ bqbllbgr !qw~'

l/lwuUln~bG l/lntuw~rGOl~ tru G~wu' r~bGg ~~w ~b~gublnLJ. 14Uwqr OruwqwUlw~OlI'JOlu~3 1 : UJu 'lb14pnL~ , b~p qJnLIlOl~ bqtlltgr qw~ u 14uwq~ qwUlw~~Ol~ t~ WJGUlbll, hw~uwGtqwu I'wl/ln~~ tqtllbgOlg 'lol~u qW[Olg hbUln «WU14WUl!Swn pnln~ hwG'lruwqwGGub~r nLllbq­gOlI'Jw~p U 'lw~Ol[-qOlnGr wnw2Un~'lOlI'Jw~p qGOl~ bG WJ'l o2wtuub~~ hw~pOl~Ol~ U W14W quOl~ r~bug UlOlU»32: «tqbllbgOlg w~pnll2 I'wl/ln~u OlIl'lOlI'JOlu t~ LJ.b~guOl~ 'lb14r uflLflP opw/l1-{jb~~ , ol~ b~rUlWUW~'lGb~~ OGqr qWLn~ ~n~ trG ~wnOl~ , tuOluq Otuol~ qw~ u~pOlI'JOlGub~~ hw~pnl~Ol~, n~rg hbUln 'lWU'lWIl ~b~w'lwnGOl~ trG hw~ur OGnllGb~r UlOlG» - q~nl~ t UUl . LrurgJwu~33: nl2wq~w~ t , n~ I'nGr~u t[ o2wturG hw~wqn~ hwG'lbu t~ qWLru n~14bu ~GUlwGbqwG Obub~r u w~W~nIlOlI'JOlGGb~r qrqwqbUl"" , uwqwJu hw~wJG-

JO C0ll1wOb4 WO o~wtu~ , 02Wtu-qb~~wull1wo~ ~w2111w~mOR~ u wIlwpwOw4wO ~04wlm~Ob~~ tuO~~~~ pwq~~gu ROOw~4~bl t hWJ wqqwpwOw4wO q~wllwOmplwO ~b2: U~bOw~b~2~0 u ~wO~w~wuO pOOOmpJmO~ qr'lw 4wGm~Jwup hwGr).l:i 116 Ulb 'u 3. Xapumll.JI, KYAbTOBblC MOTHBbI cecMcHIIHX o6 1d 'raeB II o6pSlAOO y apMSlII, A PMfHl ('f<'dSf Jl'II0 I'pa<tlM$I M Q:loAbKAOP, 17, EpeBdll , 1989, c. 39~42:

" C. LUJ/UJjUJu, "w~wO~w , t2 98, 159: " u mlO lI1b ~nl~ . h~~lI1 . Owl.' c . LUJ/UJjUJ(j, QwOdw4, b~4b~ , h. 2, t2 420: 3J Uifl. L/1u/1gjwO , Lb nOwI~O ~w~wpw~~ hWJb~~ , t2 48: ~ c. LUJ/UJjUJu. "w~wO~w, t2 99-100: to. "It lfl(1nLlLulj/1(j, ~O!Ujbu 02bl b ~ R~! ~b~u, OmJ O~u 4 ~~w~ hbll1 21j1 npm~ t o2wtuO m pnO~~ ~ 4w~Obln~. pb b~4muO tl OmJO 4wnmJg~ b~4m lI1w~pb~ wO~wOm~Ob~ O bO. 11. ncmPYUlelJClCtui, yK. CO'I .. , c. 4:

354

Page 9: Քարաբլուրի նորագյուտ սրբարանը և ՙսուրբ օջախների՚ պաշտամունքն Արցախում // Հայոց սրբերը և սրբավայրերը,

EWJ~G ~W~wpl1w~ml wJl1l1lhU tl umpp flnG~pGhp ~wnw2wgwG :

Umpp o2wtuGhp~ hp~pnpl1 ~wp!.np O~UW-l1lwZll1w~nlGEwJ~G qnpownmJflQ mtull1wqGw-9nlflJmGG tp' hWIl1~wl1lhu zwpwfl !. ~~pw~~ ophpQ: UJG Ghpwnm~ tp ~n~ I/wnhw. tumG~ otuhW !. ~WIl1Wrw35:

Opnz o2wtuGhp ~wuGwl/npwl1lhu hWJIl1G~ t~G npl1lhu h~l/wGl1mflJmGGhp pmdn'lGhp: qwG6w~~ <I>~l/l qJm'l~ Lwhwll1w~hGg o2wtuQ hWJIl1G~ tp npl1lhu ~~GWIl1W~~ pmd~~.

QGl1npm~. npl1lhu pmdwGJmfl hwGl1hu t qWl~u uppwll1h'l~g I/hpgpwo hn'lQ. npQ 2pnl/ ZW'lwtum~ !. I1Gnl~ t~G ~~GWIl1W~~ I/PW36

: UwpmzhGm~. QUill ~~ hwl/wEwo I1WZll1wJ~G GJmflhp~ . Pjm/llw{jg opwf/l! oqGm~ tp gwl/wqwpGhp~G !. wGI1W~WlnlJoGhp~G . upp~ hn'lQ. npQ unl/npwpwp ~n~l/m~ t m/ll{jwhnf/ (ophGwo hn'l), tuwnGm~ t~G 2P~ hhll1 4 tu~hgGm~ h~l/wGI1Ghp~G :

UJUl1l~unl/. ~wphl~ t l/lwull1hl. np umpp o2wtuGhpG WJl upphp~/uppwl/wjphp~ hw~h~wll1 ~pwqnponl~ t~G pwq~w~~ l1lWZll1w~mGEwJ~G qnpownnlJfl' ~~ I1hl1lEm~ npl1lhu qJm'lw~wG h~h'lhg~ . hp~pnpl1l1hl1lEm~ npl1lhu unl/npw~wG ~wll1mn-uppwI/WJP !. I/hp2Wl1lhU. np tu~UIl1 pGmflwqpw~wG t . npl1lhu hW~WJGEWJ~G O~UW-l1lWZll1w~mGEwJ~G ~hGll1pnGwll1h'l~ :

• • • UJd~ hflh l/lnp6hGE hw~h~wll1hl EwpWPlmp~ uppwpwGG m wpgwtuJwG umpp o2Wtu­

GhpQ. ~hGE ~wpn'l hGE I/wl/hpwgGhl npnz G~wGmflJmGGhp . pWJg !. ZWIl1 tw~wG Il1WP­phpmflJmGGhp: ~~~Gw~wG QGl1hwGpmflJmGQ flhp!.u WJG t. np hp~muG tl hw~wl1pm~ hG EP~ull1nGhw~wG !. dn'lnl/pl1w~wG hwl/WIl1Wl~EGhpQ , QGl1npm~ hflh UnLPP o2wtuGhp~

I1hl1lEm~ WJI1 hqpw~wgmflJwGQ hwGqnL~ hGE wl/wGl1l/wo ohuhp~g hlGhlnl/. Wl1lW Ewpw­PlnLP~ I1hl1lEnl~ WJG uppwpwG~ ~wnmgl/woE~9 wpl/n'l hhll1!'nLflJnLG t: tp~pnpl1 ~wp!.np QGl1hwGpnLflJnLGQ hhGg o2wtu~ wGflWEnLJg-gmgwl1pw~wG ~wp!.npm~G t. ~wphl~ t GnLJG~u~ WUhl' o2wtuWJ~G u~qp~ qhpw~WJmflJwG zhZll1m~G t : U~hGwtw~wG Il1wpphpmfl­JnLGQ flhp!.u WJG t . np umpp o2wtuGhpG mGhG wnw2wg~wG ~~wGqw~wJG WJl ~htuwG~q~ .

EwG EwpWPlnLP~ uppwl/wJPQ: UJmu h~~Gw~wG Il1wpphpnLflJmGQ. npQ ~GnL~ t npnz ~wl/lnl/ wnh'lol/wowJ~G' EwpwPlnlp~ uppwpwGnl~ Ul1lWUE~ G~wG WnWll1nLflJnLGG nl I1pwG~g ptun'l 6wZ~hpnLflWJ~G-tuG2mJEwJ~G ~~2wl/wJP~ ~wu~G hGflWl1pmflJmGG t : U~G~!' Upgwtu~ UnLpp o 2wtuGhp~G ~nll1~~~g owGnflwGwlQ' GpwGg 6wZ~hpnLflwJ~G-tunhwGngwJ~u pGmJpQ ~G6 ZWIl1 wl/hl~ hwl/wGw~wG tp pl/nL~ : 8wl/nE. wn~w EGGnLPJnLuQ I1W ~~ hWUIl1Wll1nL~ :

IlwpwPlmp~ uppwpwG~g hWJIl1Gwphpwo tuhgh'lhu~ ph~npGhp~ EGGmflJw~p ~wphl~

hwl/wull1hl. np wJG Ghp~wJwgGm~ t tunhwGngwJ~G !. uh'lwG~ Ul1lWUE~ w~hGwh~~Gw~wG .

pWJg pwgwnwl1lhu ZWPEWJ~G Il1huw~wG~G , op~Gw~ . tu~UIl1 pGnLflwqpw~wG t . np ~nll1

h~Gq hWPJmp~ hwuGn'l ph~npGhp~ ~h2 wn~w hG ~~wJG hp~m-hphE 2Gwpw~Wl1lWIl1 w­GnflGhp~ ph~npGhp : 4wphl~ t hGflWI1Phl. np tuhgh'lhGG wJull1h'l oqll1wqnpol/hl t Wl1lW­hnl/hlm hhGg l1lw ZIl1W~mGE~ ~WIl1W'lwJ~G-tuG2nlJEwJ~G I1pu!.npm~GhpQ : EW2 hWJIl1G~ t . np I/wGEWJ~G hw~wl~pGhpQ . npnGE unl/npwpwp !. tunznp mtull1wl/wjphp t~G . mGhGm~ t~G

hwl/wll1w9JWlGhp~ GI/~pwll1l/mpJnLGGhpnl/ qnJwgwo Ul1lWUE~ (hwll1~wl1lhu 11l'lG6h) ~ho hwl/wEwomGhp. ~u~ hW~WJGEWJ~G ~W~wpl1w~m~ G~wG ul1lwuE qnJwGnl~ tp qJm'lw~wG h~h'lhgnL~ . pWJg wl/hl~ hw6wtu qhphq~wGwll1wGQ ~~g. mp unl/npwpwp ~wll1mgl/m~ tp hnqhhwGqull1JwG 6wZQ: Umpp o2wtuGhpm~ ~WIl1W'l hl/lhlnL ~w~ tunpnl/hlm wqqwqpw-

" t, LW1Wjw(i, ~wpwG~w, t2 98-99, UII1, L/IU/lgjw(i. 'lwpwpw~~ hWJbpQ, t2 60: " t. LW1Wjw(i, QwG6w4, t2 420:

355

Page 10: Քարաբլուրի նորագյուտ սրբարանը և ՙսուրբ օջախների՚ պաշտամունքն Արցախում // Հայոց սրբերը և սրբավայրերը,

b

~wG G~wpw~pnlpjnlGGbp l~wG : UjuI1GI!G' UnLpp o2wtul1 ~nG~pbLn o2wtu~ 14w2Lnw~nLGI!11 ~b2 np[,t LnbtuGI1~w~wG ~np6'wnnLjp lnLGbp37: 'lbLn[,wpwp, I!wpwPLnlPIl uppwpwGIl WjU wnwGaGwhwLn~nLpjnLG~ Ilbn[,u ~GnL~ t ~2W~nLPWjI1G qnL~whbnGbpll ~wpnLn :

" UUJpm2tGg~ ~~ PUJGUJuUJg~ ~4UJJmpJUJ~p ' t~t[ tG l\bUU1bp, bpp o~UJf1JG oqU1UJqnpo~t[ t ~UJU1UJ~Q tl/lt [m hwtlwn:

356