VCA voor operationelen
Post on 01-Jan-2016
61 Views
Preview:
DESCRIPTION
Transcript
VCAVCA
voor operationelen
ModuleELEKTRICITEIT
Jacobs LudoTechnisch Instituut H.Hart
Hasselt
ELEKTRICITEIT
• Eenvoudig in gebruik
• Niet meer weg te denken in onze maatschappij
• Gevaarlijk bij ondoordacht gebruik– Risico’s: welke?– Veiligheidsmaatregelen?
EENHEDEN / GROOTHEDEN
• StroomsterkteStroomsterkte– Is het verplaatsen van elektronen– Symbool: II– Eenheid: AA (Ampère)
• SpanningSpanning– Is de kracht (druk) waarmee de elektronen
worden rond gestuurd in de kring– Symbool: UU– Eenheid:VV (Volt)
EENHEDEN / GROOTHEDEN
• WeerstandWeerstand– Is de tegenstand welke de elektrische stroom
ondervindt doorheen de elektrische stroomkring. Deze weerstand zorgt ervoor dat de stroom(sterkte) niet te groot wordt
– Symbool: RR– Eenheid: ΩΩ (Ohm)
DE WET VAN OHM
I
UR
R
UI
of
of
RIU .
DE WET VAN OHM
• BESLUITEN– Bij gelijkblijvende U :
• I als R en • I als R
– Bij gelijkblijvende R:• I als U en• I als U
I=UR
ELEKTRISCH VERMOGEN
IUP . Gevolg:
Als U = en I dan zal P
RIP .2 Gevolg:
Als R = en I dan zal P
oververhitting!
ELEKTRICITEIT - MENS• INVLOEDSFACTOREN I door lichaam
• R lichaam (Rm)
• R huid (Rc)
• Aanrakingsoppervlak(Rc)
• R plaats waar je staat(Rma)
(hout – ijzer)
Rc
Rm
Rma
R= Klein
I= Groot
R= groter
I= Kleiner
R= Groot
I= Klein
ELEKTRICITEIT - MENS
• SOORTEN SPANNING– Wisselspanning ~ vb. 230V / 50Hz
• 50 wisselingen per seconde
– Gelijkspanning ~ • stroomt steeds in dezelfde richting
* Wisselspanning is gevaarlijker (bij dezelfde spanning) dan gelijkspanning
ELEKTRICITEIT - MENS
• BIJKOMENDE INVLOEDSFACTOREN
– Duur van het contact (kort – lang)
– Gevolgde stroomweg• Vinger – vinger• Hand - voet (via hart !!)• …
0.4
1.5
1
INVLOED van de grootte van de stroom(1)
STROOM FYSIOLOGISCHE REACTIES0,01 – 1 mA Kriebeling in de hand
1 – 5mA Gevoel in de hand verdwijnt/ lichte verstijving van de hand en de onderarm
5 – 15mA Krampvorming in de hand en onderarm. Een in de hand gehouden geleider kan nog nauwelijks losgelaten worden.
15 – 25mA Krampvorming verhoogd. De geleider kan niet meer losgelaten worden.
25 – 50mA Verhoging van de bloeddruk. Hartslagritme wordt onregelmatig. Omkeerbare stilstand van het hart.
INVLOED van de grootte van de stroom(2)
STROOM FYSIOLOGISCHE REACTIES50 - 80mA Verlies van het bewustzijn
80 mA – 3A Verlies van het bewustzijn. Hartkamerfibrilatie (t>0,3sec)
> 3A Verhogen van de bloeddruk. Hartslagritme wordt onregelmatig. Onomkeerbare stilstand van het hart. Meestal verlies van het bewustzijn.
ELEKTRICITEIT - MENS• RISICO’s en ONGEVALSONDERZOEKRISICO’s en ONGEVALSONDERZOEK
– oorzaken:• Defecte of slechte machines, toestellen en leidingen
• Slechte of ontbrekende aardverbindingen
• Foutieve aanleg of montage
• Indirecte of directe aanraking van delen die onder spanning staan
• Verkeerd gebruik van elektrische installaties en/of materialen
• Onoplettendheid, onachtzaamheid en onwetendheid
Brand
Explosie
Reactie/ val
Risico’s van elektriciteit voor de mens en omgeving
Elektrocutie
ElektriseringVerbranding
VLAMBOGEN en EXPLOSIE• ELEKTRISCHE BOOG
– De lucht tussen 2 punten wordt geleidend t.g.v. de hoge spanning
• Kortsluiting
• EXPLOSIE
– T.g.v. warmte (warmte, oververhitting, …) en
explosief mengsel explosie
PREVENTIE
• Elektriciteit is onzichtbaar (maar wel gevaarlijk en voelbaar)
• Hoe gevaren uitschakelen?– Risico’s uitschakelen– Collectieve bescherming– Veiligheidsspanning
RISICO’s UITSCHAKELEN
• Werken zonder elektriciteit– Andere risico’s (vb. pneumatisch, oliedruk, …)
• Spanningsloos werken– Procedure volgen (= belangrijke 8{vitale5})
• Uitschakelen;
• Vergrendelen;
• Meten;
• Afschermen;
• Kortsluiten en aarden.
19
DE VITALE 5
1. Vrijschakelen (buiten spanning stellen)
2. Vergrendelen tegen terug inschakelen (plaatsen van een slot)
3. Meten van het spanningsloos zijn (testen op aan-/afwezigheid van spanning)
4. Aarden en kortsluiten (op veilige wijze, volgens goed vakmanschap)
5. Afbakenen van de werkzone (afschermen, waarschuwingsbord)
1
De vitale 5
2
3
4
Spanning niet
inschakelen
Men werkt op het net !!!
5
SPANNINGSLOOS WERKEN
• Uitzondering– Dringende noodzaak ENEN– Werkverantwoordelijke geeft schriftelijke
toestemming– Installatie is geschikt om werken onder
spanning uit te voeren– Aangepaste maatregelen genomen
COLLECTIEVE BESCHERMING
• Fysieke afscherming belet het aanraken van onder spanning staande delen– Vb.
• Schakelkast (beschermingsgraad – zie verder)
• Omhulsel wasmachine
• Verwijdering (hoogspanningslijn)
• Isolatie (= niet geleidend materiaal)– Vb. draden, kabels, …
BESCHERMINGSGRAAD
• Voorstelling IP XYZ• Omschrijving:
– Is de bescherming tegen het aanraken van onder spanning staande delen door
• mens• materiaal
– en de bescherming tegen het binnendringen van vreemde vaste voorwerpen ENEN
– bescherming tegen het binnendringen van vloeistoffen
BESCHERMINGSGRAAD
• Voorbeeld– IP 445
• 1ste cijfer (4): binnendringen van vaste delen >1mm
• 2de cijfer (4): binnendringen van vocht – waterprojecties uit alle richtingen
• 3de cijfer (5): schokbestendigheid
COLLECTIEVE BESCHERMING
• Isolatie– Enkelvoudig– Bijkomende – Dubbele isolatie
• Symbool:
COLLECTIEVE BESCHERMING
• AardingAarding
– Is een verbinding van de uitwendige metalen delen van
elektrische toestellen met de aarde
– DOEL:
• Aanraakbare geleidende delen op aardpotentiaal brengen
• Bij een isolatiefout de kans op elektrocutie verkleinen
• EquipotentiaalverbindingEquipotentiaalverbinding
– Alle geleidende metalen delen van de installatie worden
met mekaar verbonden en vervolgens met de aarde
27
M
Goede aarding
Slechte aarding
Geen aarding
Veel stroom
Minder stroom
Niets
Weinig stroom
Alles
Veel stroom
COLLECTIEVE BESCHERMING
• AardlekschakelaarAardlekschakelaar
– Doel: de elektrische installatie onderbreken bij
een te grote lek- of foutstroom
– Gevolg: beveiliging tegen onrechtstreekse
aanraking van onder spanning staande delen
– Is geen beveiliging tegen overstroom of
kortsluiting
COLLECTIEVE BESCHERMING
• ZEKERING - BEVEILIGINGSAUTOMAAT
– Doel: beveiliging tegen overbelasting (kleine
overstromen) en kortsluiting (grote overstromen)
– Is geen beveiliging van de mens tegen
elektrocutiegevaar!!
– Is een beveiliging van de installatie
COLLECTIEVE BESCHERMING
• VEILIGHEIDSSPANNINGVEILIGHEIDSSPANNING
– Veiligheidsspanning is een spanning die zo laag is
dat de aanraking ervan ongevaarlijk is
• Droge omstandigheden: 50V ~ of 120V=
• Zeer Lage VeiligheidsSpanning (ZLVS)
– 12V= vochtige omgeving
STATISCHE ELEKTRICITEIT
• Ontstaat bij wrijving tussen 2 NIET geleidende stoffen– Mens: schrikreactie gevolg: val, …– Installatie: vonkoverslag ontploffing
STATISCHE ELEKTRICITEITMOGELIJKE SITUATIES
– Lopen over nylon vloerbedekking– Wrijven over kunststof– Kleding die wrijft over menselijk lichaam– Verfspuiten en gelijkaardige activiteiten– Laden en lossen van poeder– Pneumatisch transport van poeders en korrels in
mengers en doseersluizen van weegbunkers– Opstijgende gas- of dampbellen die turbulentie
veroorzaken– Stromen van olie door een leiding naar een tank– Uitstromen uit leidingen– Gebruik van drijfriemen
STATISCHE ELEKTRICITEITHoe beperken?
– Antistatisch schoeisel en kledij dragen– Aarding aanbrengen– Equipotentiale verbindingen bij het overtappen
en bij assemblage van elektronische toestellen– Metaalvezels verwerken in het product– De relatieve vochtigheid verhogen (>65%)– Plaatselijk afzuiging (onder de onderste
explosiegrens)
STATISCHE ELEKTRICITEITTransport van vloeistoffen en gassen
Specifieke maatregelen
– Stroomsnelheid van de vloeistof beperken
– Pijpleidingen, apparatuur en tanks aarden
– Bij lossen of laden, eerst de aardkabel aanbrengen (equipotentiaalverbinding)
– De valhoogte van het product beperken
– Antistatische dope toevoegen
– Bij verfspuiten of gritstralen: apparatuur aarden en de stroomsnelheid beperken
– Stikstof in plaats van lucht als drijfgas gebruiken bij pneumatisch transport
ELEKTRISCH MATERIEEL
• Haspels en verlengsnoeren– Gebruik de juiste leidingdikte (i.f.v. stroom-
sterkte)– Het aangesloten vermogen < toegelaten
vermogen van de haspel– Haspel volledig afrollen Inductie
ELEKTRISCH MATERIEEL
• Elektrisch materieel– Elektrisch aangedreven arbeidsmiddelen
moeten volgens de VCA-richtlijnen jaarlijks nagekeken worden – aandachtspunten:
• Goede werking• Staat van onderhoud• De mate van elektrische veiligheid• Aanwezige veiligheden• Invoeringen van kabels in stekkers en in het
apparaat
ELEKTRISCH MATERIEEL
• Elektrisch materieel– Beschadigde snoeren, haspels en stopcontacten
onmiddellijk vervangen– Elektrisch draagbaar handgereedschap: dubbele
isolatie• !! Geen beveiliging tegen vocht !!• CE- markering dragen
– De aarding van verplaatsbare elektrische installatie en de aansluitpunten op werfinstallaties en mobiele installaties moet gecontroleerd worden
KWALIFICATIESBETEKENIS BA
• BA staat voor bekwaamheid van personen voor
het werken aan elektrische installaties
• In het AREI zijn de voorwaarden vastgelegd
waaronder de toekenning van de codificatie mag
gebeuren
BA - CODIFICATIECode OMSCHRIJVING Voorwaarden Voorbeelden
BA1 GEWONE
Niet heronder geclassificeerde personen
Lokalen voor huishoudelijk of analoog gebruik. Lokalen gewoonlijk toegankelijk voor het publiek.,…
BA2 KINDEREN
Kinderen die zich bevinden in de voor hen bestemde lokalen
Kinderbewaarplaatsen en kinderkribben, …
BA3 GEHANDICAPTEN
Personen die niet over al hun fysische of geestelijke vermogens beschikken
Rusthuizen voor invaliden, ouderlingen of mentaal gehandicapten,…
BA4 GEWAARSCHUWDENBA5 VAKBEKWAMEN
CODIFICATIE: BA4
• GEWAARSCHUWDEN– zijn personen die:
• ofwel voldoende onderricht werden aangaande de elektrische risico's verbonden aan de hen toevertrouwde werkzaamheden
• ofwel permanent bewaakt door een vakbekwaam persoon tijdens de hen toevertrouwde werkzaamheden
• teneinde de aan elektriciteit verbonden risico's tot een minimum te herleiden
CODIFICATIE: BA5• VAKBEKWAMEN
– zijn personen die:• via kennis, verkregen door opleiding of ervaring, de
gevaren verbonden aan de uit te voeren werkzaamheden zelf kunnen inschatten en maatregelen kunnen bepalen; teneinde de specifieke risico’s te elimineren of tot een minimum te beperken.
• Voorbeelden:– Elektrotechnici en ingenieurs belast met de uitbating van
elektrische installaties;
– Leerkracht in zijn lokaal
– ….
Kwalificaties
• Voor het werken aan elektrische
installaties en voor het betreden van
lokalen van de elektrische dienst,
MOET minstensminstens iedereen BA 4BA 4 zijn
VOORBEELDVRAAG 1
• Wat is het effect van een grotere spanning bij elektriciteit– a) de weerstand tussen de contactpunten wordt
kleiner– b) de stroom die via het contact loopt is groter– c) de stroom die via het contact loopt is kleiner
• Antwoord:
– bb
VOORBEELDVRAAG 2
• Welke factor beïnvloedt de grootte van de stroom bij een stroomdoorgang door het lichaam?– a) Het gewicht, hoe zwaarder de persoon des te groter
de stroom
– b) De dikte van de huid: hoe dikker de huid des te groter de stroom
– c) Het aanrakingsoppervlak: hoe groter het aanrakingsoppervlak des te groter de stroom
• Antwoord:
– cc
VOORBEELDVRAAG 3
• Vanaf welke lekstroom moet de aardlekschakelaar (differentieelschakelaar) op een werf de stroom onderbreken?– a) 3 mA– b) 30mA– c) 75mA
• Antwoord:– bb
VOORBEELDVRAAG 4
• Tegen wat beschermt een automaat of zekering in een elektrische installatie?– a) elektrocutie– b) kortsluiting– c) statische elektriciteit
• Antwoord:
– bb
VOORBEELDVRAAG 5
• Welke personen vallen onder de categorie “gewaarschuwde BA4”?– a) gewone werknemers– b) ingenieurs en hoog gekwalificeerde technici
bekend met de elektrische installatie– c) uitbatings- en onderhoudspersoneel van
elektrische installaties
• Antwoord:
– cc
top related