Turkiyenin Deprem Gercegi Paneli Kitabi
Post on 15-Sep-2015
245 Views
Preview:
DESCRIPTION
Transcript
TRKYENN
DEPREM GERE
PANEL
GAZ NVERSTESDEPREM ARATIRMA ve UYGULAMA MERKEZ YAYINI
Editrler
Prof.Dr. Hsn CAN
Jeoloji Yksek Mhendisi Blent ZMEN
Mizanpaj
Gazi niversitesi Basn ve Halkla likiler Mavirlii
Zeynep Acun
Kapak Tasarm Yetkin Yac
Bask Adeti
400
ISBN
**********
Basm Yeri ve Yl
Ankara - 2010
Basm
Gazi niversitesi Gazi Basmevi
2010 Gazi niversitesi DEPAR
www.deprem.gazi.edu.tr Bu almann btn haklar
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezine aittir. zin alnmakszn herhangi bir ekilde baslamaz / oaltlamaz ve datlamaz.
GAZ NVERSTESDEPREM ARATIRMA ve UYGULAMA MERKEZ
TRKYENN DEPREM
GERE PANEL
11 ARALIK 2009
Gazi niversitesi Mhendislik ve Mimarlk Fakltesi
Akademi Salonu Maltepe / ANKARA
Editrler
Prof.Dr. Hsn CAN*
Jeoloji Yksek Mhendisi Blent ZMEN**
* husnucan@gazi.edu.tr (0312 582 3112)
** bulentozmen@gazi.edu.tr (0312 582 3110)
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi
Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Eti Mah. Ykseli Sok. No:5 1.Kat Maltepe / ANKARA
(www.deprem.gazi.edu.tr)
SUNU
lkemiz jeolojik zellikleri, toporafik yaps ve iklimi nedeniyle doal afetleri
ska yaamaktadr. Doal afetler neden olduklar can kayb yannda nemli
ekonomik kayplar da meydana getirmektedirler. Bu konudaki istatistikler
incelendiinde, doal afetlerin her yl Trkiye gayri safi milli haslasnn %1i
orannda dorudan ekonomik kayba yol at grlmektedir. Ancak dorudan
ekonomik kayplarn yannda pazar kayb, retim kayb, isizlik gibi dolayl
ekonomik kayplar da gz nnde bulundurulduunda toplam kaybn gayri safi
milli haslann %1inden ok daha fazla olduu grlmektedir.
Trkiye, yer yznn en aktif fay zonlar ierisinde bulunan ve her zaman byk
deprem tehlikesi ve riskine maruz olan bir lkedir. Trkiye deprem blgeleri
haritas esas alndnda lke topraklarnn % 96snn farkl oranlarda deprem
tehlikesine sahip blgeler ierisinde yer ald ve nfusun % 98inin bu blgelerde
yaad grlmektedir. Bu blgelerin % 66s 1. ve 2. derece deprem blgeleri,
baka bir deyile aktif fay zonlar ierisindedir. 1900-2009 yllar arasnda,
Trkiyede nemli lde can ve mal kayplarna yol aan yze yakn deprem
olmu ve bu depremler nedeniyle 100,000 kii hayatn kaybetmi, 180,000e
yakn kii yaralanm ve 600,000 konut yklm veya kullanlamaz hale gelmitir.
17 Austos ve 12 Kasm 1999 tarihlerinde meydana gelen ve lkemizi derinden
sarsan Marmara ve Dzce depremlerinin onuncu ylnn ve 27 Aralk 1939 tarihinde
meydana gelen Trkiye Cumhuriyet tarihinin en byk depremi olan 1939 Erzincan
Depremi nin yetmiinci yldnmne denk gelen bu gnlerde, lkemizin deprem
asndan durumunu ortaya koymak, yaplmas gereken almalar ve zm
nerilerini tartmak zere; Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama
Merkezi olarak byle bir panel dzenlenmitir. Panelde yaplm olan konumalar
ve sunular bir araya getirerek birbirinden deerli konuklarn Trkiyenin Deprem
Gerei zerine yapm olduklar gr ve nerileri kalc hale getirmek ve
daha fazla insann yararlanmasn salamak amacyla bu yayn hazrlanmtr.
Emei geen herkese ve btn katlmclara teekkr eder, sayglarm sunarm.
Prof. Dr. Hsn CAN
NDEKLER
Sunu
Al Konumaclar ........................................................................................1
Prof. Dr. Hsn CAN (Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi Mdr)............3
Prof. Dr. Rza AYHAN (Gazi niversitesi Rektr)................................................................................7
Trkiyenin Deprem Gerei Paneli...............................................................9
Prof. Dr. Sinan ALTIN (Panel Yneticisi) (Gazi niversitesi Mhendislik Fakltesi naat Mhendislii Blm retim yesi).....................................................................................11
Prof. Dr. Turul TANKUT (Panelist)(Orta Dou Teknik niversitesi Mhendislik Fakltesi naat Mhendislii Blm retim yesi ve Ulusal Deprem Konseyi Eski Bakan)..................15
Mahmut KK (Panelist)(Bayndrlk ve skan Bakanl Mstear Yardmcs).....................................47
Oktay ERGNAY (Panelist) (Bayndrlk ve skan Bakanl Afet leri Eski Genel Mdr)......................55 smail BAYRAM (Panelist) (Dzce Belediye Bakan)..................................................................................81
Sorular Yantlar ...........................................................................................119
Panelden Baz Fotoraflar..............................................................................135
1TRKYENN DEPREM GERE PANEL
AILI KONUMACILARI
Prof. Dr. Hsn CAN
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi Mdr
Prof. Dr. Rza AYHAN
Gazi niversitesi Rektr
2GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
3TRKYENN DEPREM GERE PANEL
Sayn Rektrm, Sayn Mstear Yardmcm, Sayn Dekanm, Sayn Vali
Yardmcm, Deerli Belediye Bakanlarm, Deerli retim yesi arkadalarm,
Basnmzn Saygdeer Mensuplar, Deerli renciler ve Sevgili Misafirler,
Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezimizin dzenlemi olduu Trkiyenin
Deprem Gerei konulu panelimize ho geldiniz, bizleri onurlandrdnz. Sevgi
ve sayglarm sunuyorum.
Deerli konuklar;
Hepimizin bildii gibi 1999 depremlerinin zerinden on yl gemitir. Kuzey
Anadolu fay zonunun 17 Austos 1999 tarihinde, saat 03:02 de Adapazar,
Kocaeli, Glck segmentleri zerinde bykl 7,4 olan ve yaklak 45 saniye
sren bir deprem meydana gelmitir. Deprem Marmara Blgesinin tamamyla,
Kuzey Anadolu fay zonunun dou ynndeki uzantsnda yer alan Dzce ve
Bolu gibi ehirleri etkilemitir. 17 Austos depreminin endstrilemenin ve
ehirlemenin en youn olduu Marmara Blgesinde meydana gelmi olmas,
can kaybnn ve hasarn ok byk olmasna sebep olmutur. 17 Austos 1999
depremi stanbulun Avclar, Kkekmece, Tuzla ileleri ile zmit, Adapazar,
Glck, Yalova, Dzce ve Bolu ehirlerinde resmi kaytlara gre, 17 bin 480
kiinin yaamn yitirmesine, 44 bin kiinin yaralanmasna, 200 bin kiinin evsiz
kalmasna yol amtr. Depremde 66 bin 441 konut, 10 bin 901 i yeri yklmtr.
Ayrca 68 bin konut, 10 bin iyerinin orta hasarl, 80 bin konut ve 10 bin i yerinin
de az hasarl olduu belirlenmitir.
Depremin ekonomik maliyeti de ok yksek olmutur. Uluslararas kurulularn
Afet veri tabanlarnda yer alan bilgilere gre 17 Austos depremi, dnyada
Prof. Dr. Hsn CANGazi niversitesiDeprem Aratrma ve Uygulama Merkezi Mdr
4GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
1900-2009 yllar arasnda meydana gelen depremler arasnda 20 milyar dolar
ile, ok byk lde ekonomik kayp yaratan altnc byk deprem olarak
belirlenmitir. Ayrca depremin halkmzn zerinde yaratt derin korku ve
psikolojik kntnn oran da henz bilinmemektedir.
Deerli konuklar;
17 Austos 1999 depreminin zerinden 10 yl gemitir. Geen 10 ylda siyasiler,
teknik adamlar ve deprem tellallar tarafndan on binden fazla laf edilmitir.
Zaman zaman kimilerinin aclar tazeliini koruyor korumasna ama, toplumsal
hafzamz zayf olduu iin o gnleri unutanlar maalesef ounlukta kalyor.
Yaananlardan ders karma yetisini seferber edemezsek, bireysel ve toplumsal
akl kullanamazsak, yeni felaketlerin kanlmaz olaca bir gerektir.
Deerli konuklar;
Genelde yap hasarlarnn, yerel ve ulusal can kayplarna da yol aan ok nemli
bir faktr olduu bilinmektedir. Bu konuda uzmanlar zaman zaman uyarlarn
srdrmektedirler. Yetersizlii belirlenmi yap stokunun glendirilmesi veya
onarlmas henz sonulandrlm da deildir. Halen yaklak iki binin zerinde
orta hasarl bina onarm iin beklemektedir. Bayndrlk ve skan Bakanlnn son
olarak 26 ubat 2009 tarihine kadar bu tr yaplarn onarm iin tand srenin,
tekrar Bakanlk tarafndan 31 Aralk 2009 tarihine kadar uzatld bilinmektedir.
stanbul bata olmak zere hastane, okul ve itfaiye gibi kritik kamu kurulularnn
binalarnn glendirilmeleri de halen tamamlanamamtr. Olas bir yeni depremin
en iyimser tahminle 40 bin civarnda cana mal olaca bilim evreleri tarafndan
sylenmektedir. zel yap stokundaki glendirme oran da hi de i ac deildir.
Sayn konuklar, aslnda afetin doada deil, iimizde olduunu kabul etmek
gerekiyor. Uluslarn gelimilik dzeyleri, artk kahramanlk destanlar ile
llmyor. Uluslar baarl ve gelimi klan evrensel ller, bilimin, dolaysyla
akln yol gstericiliinden ve organizasyon yeteneinden geiyor.
Deprem olgusu bir lkedeki yap dzeyi dkln en acmasz biimde ortaya
koymaktadr. Bu olgu; olayn sosyo-teknik ve hatta bir lde sosyo-politik ve
sosyo-ekonomik boyutlar bulunduunu da gndeme getirmektedir.
5TRKYENN DEPREM GERE PANEL
Deerli konuklar;
Deprem kanlmaz bir doal olaydr. nsanolu doa ilikisinin pek ok
rneinde belirleyici ve hkmedici unsur, hep doa olmutur. Bu nedenle
depremi ortadan kaldrmann olanakszl dolaysyla, deprem etkilerini, hasar ve
kayplarn azaltma yoluna gidilmelidir. Bu yolda da ada bilim ve teknolojiden
yararlanlmaldr. Baka bir deyile deprem risklerini azaltarak onunla birlikte
yaamak ana felsefemiz olmaldr.
O halde, depremlere ilikin aratrma ve gelitirme faaliyetleri desteklenmelidir.
lke genelindeki depremsellik ivedilikle kayt altna alnmal ve dikkatlice
gzlenmelidir. Deprem blgelerinde yerleim alanlar dikkatlice belirlenmelidir.
Yap projelendirme ve uygulama kalitesine ve denetimine iddetle nem verilmelidir.
Depremin fiziksel, sosyal, ekonomik ve evresel etkileri kesinlikle giderilmeli ve
can kayplar mutlaka nlenmelidir. Depremin hemen sonrasnda sosyo-ekonomik
yaama dn ok hzl bir ekilde yrtlmeli ve gerekletirilmelidir.
Deerli Konuklar;
Her ne kadar ktmser olsak da, ada bilim ve teknoloji, afetlerin neden olduu
ykmlar doru biimde alglayp deerlendirme ve bunlarn zararlarn azaltma
gayreti iindedir.
Deerli Konuklar;
Bugn burada deerli panelistlerimiz bizlere faydal bilgiler aktararak bizleri
bir kez daha lkemizin deprem gerei hakknda bilinlendireceklerdir.
Katlmnzdan dolay siz deerli konuklara ve panelistlerimize, niversitemiz ve
merkezimiz adna teekkr eder sevgi ve sayglarm sunarm.
6GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
7TRKYENN DEPREM GERE PANEL
Sayn Valim, Saygdeer Bakanlarm, Deerli Katlmclar, Sevgili renciler,
Hanmefendiler, Beyefendiler,
Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi tarafndan tertiplenen bu bilimsel
toplantya hogeldiniz, sefalar getirdiniz.
Konu deprem ve gerei. Slaytlardaki grntleri izlerken bundan on yl evveline
gittim. Yreim yaraland. O gnlerde gazetelerin her sayfasnda, televizyonlarda
depremle ilgili fotoraflara, grntlere yer veriliyordu. Ama baktm on yl
iinde unutmuuz. Halbuki unutmamamz gerekir. Bu corafyada yayor isek,
bu corafyann gereklerini iyi bilmemiz arttr. Bu corafyann % 96s deprem
blgesidir. Kimi zaman birinci derecede, kimi zaman ikinci derecede. Ama burann
% 96s hocalarmzn tespitine gre deprem blgesidir.
Trkiyede deprem ilk defa olmamtr. yle bir bakyoruz, 1900l yllardan
balayarak 2008e gelinceye kadar bykl kkl ikiyze yakn deprem
olmutur. Demek ki yl ortalamas asgari iki deprem ve bunlar can ve mal kaybna
yol aan depremler. Bu sre iinde yaklak yzbin vatandamz, insanmz
hayatn kaybetmi ve yaklak ikiyz bine yakn olan ise yaralanmtr. Altyz bin
konut yklm, yahut ciddi manada hasar grd iin yklmak mecburiyetinde
kalnm. Biz bunlarn hepsini birden dzeltemeyiz. Can kayplarn tekrar yerine
getiremeyiz. Ama Trkiye Cumhuriyetine bu kayplarn zarar gayri safi milli
hasla dediimiz rakamn yani tm gelirlerimizin % 1i. Her yl biz buna, bu
zararlara dnyann parasn harcyoruz. Bu corafya bizim corafyamz. Buradan
bir yere gidebilir miyiz? Hayr. Buras bizim anayurdumuz. Deprem kuan
Prof. Dr. Rza AYHAN Gazi niversitesi Rektr
8GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
da yok sayabilir miyiz? Hayr. Deprem bir gerek. Sadece depremle yaamasn
bilmemiz, depremle yaamasn idrak etmemiz lazm. yle bir bakyorum. Yl
1939. Erzincanda korkun bir deprem olmu. Trkiyenin yaad en byk
deprem. Erzincan yerle bir olmu. zerinden ka yl gemi? Yetmi yl. Ama
daha yetmi yl gemeden Erzincanda 1992 ylnda bir deprem daha yaanm.
Yani yaayacamz belli. Bizim buna kar tedbirler retmemiz gerekir. Bir an
evvel bu tedbirleri alp, bu tedbirlerle ilgili yaklamlar sergileyip, depremle
yaama gereiyle birlikte mutlu olmamz bilmemiz lazm. Burada kime i
dyor? Siyasi otoriteye, hkmetlere ok i dyor. imdi bir bakyoruz
buras mhendislik mimarlk fakltesi. Kim mteahhitlik yapabilir? yle
bir bakyorum bir ok meslei yapabilmek iin en az ilkretim diplomasna
ihtiya var. Ama mteahhitlik yapmak iin byle bir arta ihtiya yok. Bunun bir
tedbirinin alnmas lazm. i ehline emanet etmek gerekir. niversitelerimizin de
buna uygun tedbirleri almas gerekir. Yanl biliyorsam ltfen dzeltin. Mimarlk
fakltelerinde depreme dayankl mimari tasarmla alakal ilk dersler 1992 ylnda
mfredata girdi. Balangta depreme dayankl bir mimari proje izilecek ki ona
uygun yaplar ina edilsin.
Eer biz bu tedbirleri alabilirsek, bu uuru yaratabilirsek sadece panellerde deil,
bu gerei her zaman bilerek yaarsak bu cennet vatanda mutlu ve mreffeh
oluruz.
Bundan sonra bu tedbirlerin alnmas midiyle, bir daha felaketler yaanmamas
dileiyle, panelin hayrlara vesile getirmesini diliyor, hepinizi sayglarmla
selamlyorum.
9TRKYENN DEPREM GERE PANEL
PANELSTLER
Prof. Dr. Sinan ALTIN
Gazi niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi
naat Mhendislii Blm retim yesi (Panel Yneticisi)
Prof. Dr. Turul TANKUT
Orta Dou Teknik niversitesi Mhendislik Fakltesi
naat Mhendislii Blm retim yesi ve
Ulusal Deprem Konseyi Eski Bakan
Mahmut KK
Bayndrlk ve skan Bakanl Mstear Yardmcs
Oktay ERGNAY
Bayndrlk ve skan Bakanl Afet leri Eski Genel Mdr
smail BAYRAM
Dzce Belediye Bakan
10
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
11
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
Teekkr ediyorum. Deerli konuklar, sevgili renciler. lk olarak sizlere paneli
biraz tantmak istiyorum. Bu arada ortam da biraz stacam. Birazda panelistleri
provoke edeceim. Bu konu ierisinde konumaclara bunlardan sonra sz vermek
istiyorum. imdi bilime, mhendislie ve akla aykr uygulamalarla birlikte, rant
politikalar nedeniyle lkemiz bir deprem ve afet noktas durumuna gelmitir.
Bilinsiz yer seimleri, mhendislik verilerinden yoksun imar planlar, dk
dzeyli veya mhendislik hizmeti grmemi yap ynetimi, tasarmsz, plansz
kentleme. Btn bunlarn sonucunda irili ufakl her deprem lkemizde hem insani,
hem sosyal, hem de ekonomik ykmlara dnmektedir. 10 yl nce yaadmz
Marmara depremleri ve byk kayplar bizi, hepimizi derinden etkiledi.
Etrafmza yle dikkatle bakacak olursak gelimi lkeler, bu tr felaketlerden
sonra yaananlardan ders alarak, toplumlarnda birok eyin esastan deiimini
salamlardr. Ancak Trkiye lei, Trkiye gerei biraz farkl. Yaanan
Marmara depreminden sonra lkemizde bir ok eyin kkl deiecei umut
edilirken bilimin nderliini ok fazla benimsemeyen toplumumuzda, afet bilinci
ykseltmede ve afete duyarl bir toplum oluturmada ok yeterli olunamadn
dnyorum. yleki biraz nceki konumaclarda, al konumaclar da
tekrarladlar. Ara sra depremler kendilerini hatrlatmasa yada biraz nceki
fotoraflar hi grmesek, yaananlar unuttuk gibi. Arkadalar gelecekte olacak
yeni depremlere on yl ncesinde olduu gibi yine kader anlayyla toplum olarak
bakmay tercih ediyoruz. Yani size burada baz istatistikler vereceim. Devletin
bilgilerinden, Trkiye statistik Kurumu verilerinden. Trkiyede yaklak onbe
milyon bina var, konut var. Bunlarn %55i ruhsatsz ve kaak. Bunlarn %60
Prof. Dr. Sinan ALTIN Gazi niversitesi Mhendislik Fakltesinaat Mhendislii Blm retim yesi
12
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
yirmi ya zerinde. Yal apartmanlar, binalar. Bunlarn %40 depreme kar
gvensiz. Bunlarn iinde %10luk yle bir ksm var ki hemen yklp yenilenmesi
gerekir der, bu veriler. Ben bunlar ifadeye dntrdm. Bu yaplar bulunduklar
blgelerde henz deprem olmad iin ayakta kalmaya devam etmekteler,
etmektedirler. Yoksa bunlarda depremlerle gen, ar hasar alan veya orta hasar
alan yaplara benzer karakteristiklerde yaplardr. Sadece deprem olmad iin u
an ayakta duruyorlar.
Deerli Konuklar;
Bizler bu corafyada ve bu faylarn zerinde yaamaya devam edeceiz. Baka
gidecek yerimiz yok. Hemde her an yeni bir deprem olasln bilerek. Bu
bilgiye zellikle de Marmara depremi sonrasndaki srete deprem zararlarn
azaltma konusunda lkemizde neler yapld? Yeterli mi? Yetersizse daha neler
yaplmal? Neden yaplamyor? Deprem sorunu Trkiyede nasl alabilir? Bu
konuda duyarl bir toplum oluturmada glk nerede? Tabi milyonlarca soruyu
arka arkaya sralama imkanna sahibiz. te bu gibi sorular, Trkiyedeki deprem
gereini iaret etmekte aslnda. Panelde bu sorulara ve sorunlara bilimsel
yaklamlar, cevaplar aramaya alacaz. Ve buradaki konumalarn sonucunda
da Trk kamuoyuna bir takm mesajlar vermeye alacaz. Panelde konularnda
uzman drt deerli konumac yeralmakta. Biraz nce sizlere tantld. Panelistlere
katlmlarndan dolay ve katklarndan dolay hepinizin huzurunda, ncelikle
teekkr etmek isterim. Konumaclar Trkiyenin deprem gereine akademik
boyutla, uygulamac olarak, devlet ve yerel perspektifler ynnden ilgin
yaklamlar getirecekler. nce konuma sralarna gre deerli panelistleri sizlere
zgemileriyle tantmak isterim.
lk konumacmz Prof. Dr. Turul Tankut olacak. Turul Tankut inaat mhendisidir
ve Orta Dou Teknik niversitesi retim yesi. Gazi niversitesi naat
Mhendislii Blmnde de bir sre retim yelii yapt ve blm bakanl
grevinde de bulundu. Trkiyedeki yap mekanii laboratuvarlarnn kurulmas
ve aratrmalarnn nclerinden birisi, depreme kar gvenlik konularnda.
Marmara depremi sonrasnda da Ulusal Deprem Konseyi kuruldu, bunun bakan.
u anda inaat mhendisleri odasnda Trk mhendislerine ok nemli katklarda
bulunmakta. Yetkin Mhendislik Kurulu bakanln yrtmekte. Bizimde Gazi
13
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi danmanlarndan birisi. En
nemlisi ODTden hocam.
kinci konumacmz Sayn Mahmut Kk. naat mhendisi. Bayndrlk
ve skan Bakanl Yap leri Genel Mdrlnde kontrol mhendislii ve
statik bro eflii grevlerinde bulundu. Daha sonra Yap leri Teknik Daire
bakanlnda grev ald ve bu dairenin bakanln yrtt. Bayndrlk ve skan
Bakanl Yksek Fen Kurulunda yelik yapt. 2001 ylndan beri Bayndrlk ve
skan Bakanl Mstear Yardmcl grevinde bulundu. Bayndrlk ve skan
Bakanlnn getiimiz senelerde gerekletirdii Deprem ras Yrtme
Kurulu Bakanln ve lkemizde zellikle deprem konusunda, imar konusunda
birok kanunun yasalama srelerinde katklarda bulundu.
nc konumacmz Oktay Ergnay. Jeofizik mhendisi. Bayndrlk ve skan
Bakanl Afet leri Genel Mdr. Bu sre ok uzun. 1972 ile 1999 yllar
arasnda yirmibe sene neredeyse. Bu srete Varto depreminden balayarak
birok depremi bakanln en ilgili biriminde yaad ve grev yapt. Bayndrlk
ve skan Bakanl Yksek Fen Kurulu yeliinde bulundu. Daha sonra Kzlay
Genel Mdr Yardmcl ve Genel Mdr vekillii grevlerinde bulundu. Sayn
Ergnayn birok birlie yelii var. Bir iki tanesini burda dile getirmek istiyorum.
Amerika ve Avrupa Sismoloji Birliine, Trkiyedeki Deprem Mhendislii
Trk Milli Komitesine ve dier birliklere ye. Bunun haricinde yine Marmara
Depremi sonrasnda kurulan Ulusal Deprem Konseyinde Bakan Yardmcl
grevi yapt. Bizim niversitemizin Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezinin
danmanlarndan birisi.
smail Bayram Dzce Belediye bakan. Drdnc konumacmz. Dzce
doumlu. Uluda niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi mezunu.
Mezuniyetinden sonra Erdemir ve Bal kurulularnn Denetim Kurullarnda
grev yapt. 2004 yerel seimlerinde Dzce Belediye Meclis yeliinde bulundu.
2009 yerel seimlerinde Dzce Belediye bakanlna seildi ve halen grevini
yrtmekte ve o Dzce depremini de yaayan kiilerden birisi.
Efendim panelistlere bu sre ierisinde sz vereceim. lk sz Prof. Dr. Turul
Tankutun. Her paneliste konumas ncesinde bir soru sormak istiyorum. Hocam,
Trkiye deprem sorununu neden zemiyor? Buyrun efendim sz sizin.
14
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
15
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
Teekkr ederim sayn bakan, saygdeer yneticiler, deerli meslektalarm,
sevgili renciler hepinizi saygyla selamlyorum. Ve u srada duyduum bir
sknty sizlerle paylamam gerektiini dnyorum. Normal olarak bu gibi
toplantlarda konuma yapacam zaman konumam dinleyici kitlesinin yapsn
gz nne alarak hazrlarm. Ama bugn bir srprizle karlatm. ok sayda gen
renci var dinleyiciler arasnda. Oysa benim imdi sizlere sunacam konuma,
onlar korkarm epeyce skacak. nk ben bu ii bir para felsefi yanndan alp,
eletirel bir gzle deerlendirme abasnda olacam. Onlarda nerden kt bu
ihtiyar, bize masal anlatyor diyecekler. Onun iin kusura bakmasnlar, imdiden
zntlerimi belirtmi oluyum. Efendim, sayn bakan nasl zmlenecek
diye sordu. Bende ona soruyla yant veriyorum. Neden zmlenemez?
Trkiyede deprem sorunlarnn nasl zmleneceini deil, neden kolay kolay
zmlenemeyeceini anlatmaya alacam aslnda bunu akla kavuturmak
iin. zninizle size u bilinen baloncu hikayesini nce anlatmak istiyorum. Adamn
biri balonculua merak sarm. Bir balona binip bo zamanlarnda ykseliyormu
ve bundan ok byk bir keyif alyormu. Gnn birinde bir frtnaya kaplm,
frtna bunu alm gtrm uzaklara. Saatlerce, gnlerce nereye gittiini bilmeden
uzaklam. Sonra hava sakinlemi, balon alalm. Ama meraktan lyor,
nerelere geldim acaba diye. Balonu aaya indirmi, bakm aadan yoldan bir
adam geiyor. Seslenmi beyefendi, beyefendi demi. Adam kaldrm ban, ya
ben nerdeyim sylermisiniz bana. Adam bakm, evet demi sen yerden otuz metre
kadar yksekte, bir balonun sepeti iindesin. Aaya doru sarkmsn ve benimle
konuuyorsun. Yukardaki seslenmi, teekkr ederim hocam saolunuz. Bu sefer
aadaki seslenmi peki ama sen nerden bildin benim profesr olduu mu?
Prof. Dr. Turul TANKUT Orta Dou Teknik niversitesi Mhendislik Fakltesi naat Mhendislii Blm retim yesi
16
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
ok kolay demi. Verdiin bilgi tam tamna doru. Ama hibir halta yaramaz.
O nedenle bende tam tamna doru bilgiler vereceim, ama ne ie yarayaca
hakknda pek bir fikrim yok. O nedenle bu konumay byle tanmlyorum.
Sunu dzenim yle olacak. nce bir ksa giri, arkasndan aydnlanma kavramn
biraz felsefi anlatacam, ksaca aydnlanma nedir. Daha sonra da depremle
aydnlanma ilikisini tartp irdeleyeceim burada, deiik boyutlaryla. Depremi
lkenin deiik kesimleriyle biraraya getirip bakacam olaylara. Bildiiniz gibi
Trkiyedeki deprem ar yap hasarna, dolaysyla ar can kaybna yol aar.
Bunu hepimiz biliriz. nk benzer depremler gelimi lkelerde ayn sonucu
dourmaz. Neden? Buna verdiimiz bir sr yant vardr. Mhendislik baarszda
ondan diyenlerimiz vardr, yap denetimimiz yetersizde ondan deriz, kt niyetli
ykleniciler yapyor yaplarmz ondan deriz, malzeme kt kullanlyor deriz,
yetersiz alm gc nedeniyle iyi iler yaplamyor deriz ve deriz de deriz. Yalnz
btn bunlar bana gre neden deil sonu aslnda. Bir baka nedenden kaynaklanan
sonu. Bu soruya neden ar hasar sorusuna ben yle yant veriyorum. Hepsinin
temel nedeni bunlarn, trk aydnlanmas tamamlanamamtr. Bilimsel ve aklc
dnce dogmatik kafa yapsnn yerini alamamtr da ondan. Bu benim bu
konumamdaki savm, tezim. Bunu kantlamaya alacam, eitli rneklerle az
sonra. nce aydnlanma nedir? Kabaca bundan sz edelim olabildiince ksa bir
biimde. Ansiklopedileri aarsanz, ansiklopediler derki; aydnlanma 18. yzylda
gelien ve aklcl n plana karan bir felsefi akmdr. Kanmca tamamen yetersiz
ve yanltc bir tanmdr bu. Aydnlanma bunun tesinde ok nemli bir dnmn
ad dr. Dnsel, kltrel ve sosyal bir dnm olgusunun ad dr aydnlanma.
Sz konusu olan felsefi akm ise aydnlanmann gelimesine, olumasna dier
birok faktrle birlikte yol am katkda bulunmu bir faktrdr, etkendir hepsi o
kadar. yleyse aydnlanmay ben basite yle tanmlamay yeliyorum. Dogmatik
kafa yapsndan kurtularak, dncenin zgrletirilmesi ve rasyonel dnce
ynteminin benimsenmesidir diye tanmlayabiliyorum. imdi burda kullanlan
deyimleri biraz aklamak gerektiini dnyorum. Ama ona girmeden nce bir
deyimi izninizle hepimizin bildii ama bir kez altnn izilmesinde yarar grdm
dogma ne demek? Dogma, doruluuna tartmasz inanlan ispat, kant olmayan
nerme demektir. Ben bir nermede bulunuyorum, bunun doruluunu aratrmam
sizinde aratrmanz mmkn deildir ve gerek grlmez. spat kant da yoktur.
17
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
Bu byledir, dorudur diye buna elbirliiyle inanyorsak bu bir dogmadr. ok
nemli bir tanm, nk ilerdeki tanmlara temel oluturacak. Aslnda dogmadan
sz edince hemen inan gelir insanlarn aklna. nk dogma bize retilmitir,
kt bir eydir. Asla dogmalara sahip olmayn diye, en kk yatan balanarak.
Buna karlk inan kutsal bir eydir, deer verdiimiz bir eydir. Bunlar
birbiriyle nasl badatrlr. O nedenle insanlar birbirlerinden bunlar ayrmaya
alr dururlar. Ama bana gre bu tamamen bounadr. nk her inan sistemi
dogmalara dayaldr. Ama bunu eer anlaml bir biimde deerlendiriyorsanz, bu
sizin bileceiniz bir itir. nancnza sayg duyarm, sayg duyarz. Ama bunun
dogmalardan bamsz olmad da bir gerektir. imdi geri dnelim kendi
tanmmza. Dedik ki dogmatik kafa yapsndan kurtulmak gerekiyor. Ne demek
dogmatik kafa yapsndan kurtulmak. Doann, doa olaylarnn inanla deil, be
duyu ve aklla yorumlanmas demektir. Son derece basit. Onaltnc ve onyedinci
yzylda kilise iddia ediyordu ki evrenin merkezi dnyadr, gne onun etrafnda
dnmektedir. E bunun byle olmadn bilimsel olarakta kantladnz zaman
doann inanla deil, dogmayla deil, be duyu ve aklla yorumlanmas demektir.
Dogmatik kafa yapsndan kurtulmak inanlarn fiziksel dnyadan karlmas,
vicdanda saklanmas demektir. Bu aslnda gerek anlamda laikliinde tanmdr.
Rasyonel dnceyi benimsemek denir. O ne demek? Evrenin bilimsel yaklamla
yorumlanmas demektir. Dolaysyla bilimin nem kazanmas, bilimsel gelimenin
hzlanmas demektir. Devam ediyorum. Dogmalarn yerini akln almas dedik. O
ne demek? Kilisenin ynetim zerindeki etkilerinin azalmas demektir, zellikle
aydnlanma anda. Dolaysyla gcn inanlardan alan din adamlarnn
neminin azalmas, normal insanlarn deer kazanmas toplumda, demektir.
Bunun sonucunda, aydnlanmann sonucunda Fransz ihtilali gereklemitir. Yani
totaliter rejimlere ba kaldrlmas, eitlik araylarnn balamas demektir. Evet
kabaca tanmladktan sonra, aydnlanmann vazgeilemeyecek koullarndan sz
etmek istiyorum. Olmazsa olmazlar diyorum bunlara.
Birincisi zgr dnce. zgr dnemeyen insan aydn, zgr dnemeyen
insanlardan oluan toplum, aydnlanm bir toplum saylamaz. zgr dnce
aydnlanmann temelidir, dogmalardan kurtulmaktr. Dogma zgr dncenin
en nemli, en etkin engelidir. zgr dnebilmek iin dogmalar bir kenara
koymak zorunluluu vardr. Rasyonel yaklam, nc olmazsa olmaz. Ne
18
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
demek? Be duyuyla toplanan verileri akl ve mantk ile muhakeme etmek
demektir. Muhakeme ok nemli bir deyimdir. Drdnc olmazsa olmaz laikliktir.
nan ve bilim alanlarnn kesin izgilerle biribirinden ayrlmas demektir. Doa
olaylarnn yorumlanmasnda bilimin geerli klnmas, insann vicdan ve
kutsal dnyasnda inancn geerli olmas demektir. Bu drt temel nokta olmadan aydnlanmadan sz edilemez.
imdi epeyce sizleri yorduumun farkndaym. Ama aydnlanmay ben nasl
anlyorum, bunu sizlerle paylam oldum. Ben aydnlanma olmadan deprem
sorunu zlemez derken, bu tr bir aydnlanmadan sz ediyordum. imdi
gelelim depremle aydnlanmann ilikisine. Bu slayt daha nce grmtk.
Neden zmlenemez? nk Trk aydnlanmas tamamlanamamtr da ondan
demitim. Trkiyede deprem sorunu teden beri bilinen nemli bir sorun. Ama
zellikle 90 lardaki depremler. 92 Erzincan, ardndan Dinar, ardndan Ceyhan,
ardndan Marmara, ardndan Dzce toplumu ok derinden etkiledi ve ok
kayglandrd. ok doal, son derece insancl olan bu kayg karsnda aydnlanm
insanlar nasl davranrlard. Tam aydnlanmam olduunu dndm trk
insan nasl davrand, bu karlatrmay yapacam deiik ereveler iinde
ve bununla kantlayacam savm. nce depremin toplumla ilikisine bakalm.
Aydnlanm bir toplumun insanlar bu skntlar yaadktan sonra yada
yaarken depremin ne olduunu renirlerdi. Riskin bykln ve bu riskin
nasl azaltlacan renmeye alrlard. Evlerinin, yaadklar yerin deprem
gvenliini, bunu azaltmak iin alnmas gereken nlemleri aratrrlard. Bu iler
iinde kendi grevlerini renirlerdi. Kendileri neler yapmak durumundalar bunu
anlarlard. Peki bunu yaparken kimden nasl destek alacaklarn aratrrlard.
Bunun sonucunda bir takm skntlara katlanp, gerekenleri yerine getirirlerdi
ve sonunda da evlerinde i rahatlyla uyurlard. imdi gelelim trk insannn
nasl davrandna. O getiimiz on yl iine yle bir bakalm. zellikle 2,
3, 4 ylna bu on yllk dnemin. Trk insan depremi ayrntsyla rendi.
Yerbilimci sevgili dostlarmz doru, yanl iyi, kt rettiler. Olaslklardan
sz etti, bunlardan pek bir ey anlamad trk insan. stanbuldaki depremin 7
byklnde olacan syleyenlere kzd, dertlendi, tasaland. Baka birisi
yok 7 olmaz, 6.5ta kalr deyince sevindi ona inand. O gece rahat uyudu. Evini
gsterdi mhendislere. Evine bakp iyi gzkyor abi diyen mhendislere hemen
19
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
inand ve konuyu unuttu. Ve evim salamm Mahmut bey byle syledi dedi.
Zayf diyen mhendise ok kzd, gidip bakasn buldu. Ta ki birisi kpta ya
pekte fena deil senin evin desin. Bunu dedirtince gene rahatlad. Sonunda nlemi
devlet alsn dedi, yine unuttu. E bu gsteriyor ki trk insannn, trk toplumunun
depreme yaklam pek rasyonel saylmaz. Bylece ne yapm olduk, sorumluluk
ve zahmetten kurtulduk. Depremin genel sorumluluunu tanrya havale ettik,
iyi bir kul olduk. Zarar azaltma sorumluluunu devlet babaya havale ettik, iyi
bir evlat olduk. Ama bunlar riski hi azaltmad iin kendini ncelikle kendini
ve yaknlarn, ocuklarn aldatm oldu. Gene topluma bakyorum zellikle o
ilk birka ylda stanbulda, stanbullular korkun tedirgin idiler. imdi biraz
unuttular ve en ufak bir kprtda sokaklara dklyorlard ve benim pek ok
arkadam var stanbulda yaayan, Ankarada yaayanlara kzyorlard. Sizin
orada deprem yok tabi, siz olaya souk kanllkla bakabiliyorsunuz, siz burada
yaamyorsunuz diye. Bende onlarla urayordum, diyordum ki kardeim senin
bak evinden iine gidip gelirken getiin yollar, bindiin aralara baknca trafik
kazasnda can verme olasl, senin depremde can verme olaslndan en az on
kat daha fazla. Hesaplar byle gsteriyor. Ardndan da aka yollu soruyordum,
niye ie gitmekten vazgemiyorsunuz da o trafiin iine giripte, o riski alyorsun
diye ve hepsi fena halde kzyorlard. Ama yaptklar i benim gzmde uydu.
Grdkleri eitim sisteminin dogmatik anlayla iyi badaan deterministik bir
sistem olduunu sergiliyorlard bana. Bizim eitim sistemimiz dogmatik anlaya
ok yatkn, deterministik saylabilecek, probabilistik yaklamdan haberi olmayan
bir eitim sistemidir. Bu sistemde yetien adamn, bana byle tepki vermesini
hi yadrgamyorum. Aslnda lisede okumutuk probabiliteyi. Ama tavlada zar
atarken, aka yollu imdi e be gelme ihtimali 36da bir diyebiliyorum. Oysa
unu bilmesi gerekiyor, yaayan herkesin herzaman riskler tadn, risklerin
hi bir ekilde sfrlanamayacan. Ama riski azaltmak iin nlemler almak
gerektiini, bunun kendi grevi olduunu da. Deprem riskininde bunlardan farkl
olmadn anlatp durdum bu topluma. Ben byk skntyla karlatm, abalar
gsterdiim dnemlerde. Artk laf aramzda bu abalar gstermiyorum.
imdi gelelim deprem ve mhendisin ilikisine. E mhendiste bu toplumun
ocuu. Burda bir sr mhendis ve mhendis aday renci var. Onun iin
onlara da gidiyor bu laf. Onun yaklam da fazla farkl deil. nk mhendis
20
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
bilir, deprem probabilistik bir olaydr. Ne zaman olur? Olursa ne kadar olur? Bir
ihtimaldir benim yaptm yap, deprem grmeden kullanm sresini tamamlar
diye. Ayrca da biliyor ki ite denetim sisteminin etrafndan dolamann yollar
vardr. Depremle bunlar gz nnde bulundurup, kumar oynuyor mhendis.
Doru dzgn depremle ilgili nlemleri almayabiliyor. te yandan depreme
benzeyen baka bir olgu daha var, mhendisin uramak zorunda kald. Yer
ekimi, arlk ykleri. Yerekiminin probabilistik deil her yerde, her zaman,
her koulda var olduunu da ok iyi biliyor. Yani depremle akalalabilir belki,
bir kumardr ama, yerekimiyle akalaamazsn. Bunu ok iyi bildiinden onunla
kumar oynamyor. Yerekimi iin gerekli nlemi her zaman zenle alyor. E tabi
ne kadar olsa da, biraz daha uyank mhendis olduu iin.
Deprem devlet ilikisine bir bakalm imdi. Daha ncede belirtildi, depremin
nlenemeyen bir doa olay olduu. nsanlarn yapmas gereken ey zarar azaltma
almas. Ne demek zarar azaltma almas. Genelde bunu sanyorum Oktay bey
daha kapsaml olarak anlatacak. Biz iki grupta toplarz. Afet Ynetimi depremden
sonra yaplacak almalar, arama-kurtarma, ilk yardm filan gibi. kinci grupta
ise risk ynetimi, deprem ncesinde yaplacak almalar. Burada gvenli kent
ve blge planlamas, gvenli yap tasarm, mevcut yaplarn deerlendirilmesi
filan filan gibi. Uzun vadeli geni kapsaml iler. Ben buna baktm zaman
afet ynetimini buz dann su stndeki blm, risk ynetimini de asl su
altndaki gvdesi diye gryorum, zarar azaltmas almasn. Szn ettiim iki
kategorideki iler iyi bir planlama ve sebatla uygulanacak bir devlet politikasyla
gerekletirilebilir. Hkmet politikas yetmez, devlet politikas on yllar boyunca
srekli uygulanacak bir politika gerektirir. Gereki bir eylem plan yaplmal ve
siyaset d bir anlayla on yllar boyu sabr ve sebatla uygulanmaldr bu plan. Bu
yaklam da trk toplumuna ok yabanc. Pek bizim houmuza giden iler deil,
uzun vadeli planl iler. Soukkanl ve aklc, rasyonel bir bak gerektirir bu iler.
Toplum buna pek hazrm gibi grnmyor dorusu. Afet ynetimi, deprem
sonrasnda yaplacak ilerin nitelii yle tanmlanabilir. Bunlar ksa dnemli
gze grnen, yara sarma edebiyatna elverili dolaysyla oya dnebilen
ama sonuca fazla katk yapmayan almalardr. Afet ynetimini en st dzeyde
en baarl ekilde yaparsanz gayet tabi iyi olur. Amma bunun sonucunda l
saysn %1 bile azaltamazsnz, zarar maddi zarar %1 bile azaltamazsn. Oysa
21
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
risk ynetimi, can ve mal kaybn byk lde azaltabilir. %1e bile indirebilir,
doru drst ve yeterli bir sre uygulanrsa. ok kabaca syleyeyim. stanbulda
can kaybn eitli senaryolar 40-50 bin civarnda veriyorlar. unu sylyorum,
ne dediimin farkndaym. 50 bini 5 bine deil 500e indirebilirsiniz. Eer bu
ileri doru drst gerektii gibi, gereken sre yrtebilirseniz. Ne demektir
bunun tercmesi. 45 bin kii, ya da 49 bin 500 kiiyi kurtarabilirsiniz demektir.
Ama ne varki burdaki iler yle kolay sonu veren iler deil. On yllar boyunca
aba gerektiren ve byk yatrmlar gerektiren ve de ok garip bir ekilde oya pek
dnmeyen almalardr. Gzle grlmez bugn yaptnz almalar. Belki
otuzyedi yl sonra takdir edilir, ama size iki yl sonra oy gereklidir. O nedenle
bu tr almalar yneticiler pek sevmezler bu zahmetli ileri. Deprem ve devlet
ok nemli bir konu. mar aff sizi temin ederim ben yzlerce binlerce yabanc
uzmanla dp kalktm son krk yldr, bunlarla eitli konular tarttm. Ben imar
aff kavramn hibir yabanc lke uzmanna anlatamadm. Ne demek nk imar
aff. Tercme edeyim, net bir trkeyle syleyim imar affnn ne olduunu. u
demek. Sevgili yurttam, teknik gereklere uymadan yaptn bu evin, depremde
ocuklarna mezar olacan bilerek bu durumu yasallatryor ve burada yaamana
izin veriyorum demektir. Bunun baka akas tesi yoktur. Bu anlalabilir bir olay
deildir. Ama Trkiyede sk sk kartlr. ok sevilen bir uygulamadr. nk bu
yurttaa ksa dnemli yarar salar. Onu bylece mutlu eder ve bunun oy cinsinden
getirisi yksektir. Bilmem anlatabildim mi?
imdi gelelim Deprem ve Yurtta ilikisine. Yurtta son derece kaygl hakl
olarak. Ama kadercilik ile, umursamazlk arasnda gidip gelmektedir. Kadercilik
demek dogmatik yaklamclk demektir. Umursamazlk demek aklc dnceden
uzak olmak demektir. Hereyi devletten beklemektedir. Hi kimse benim atm
akyor, benim atm gelsin devlet tamir ettirsin demez. Ama benim evim depreme
gvenli deil, devlet gelsin depreme dayankl hale getirsin diye oturup bekler.
Aslnda iki olay arasnda hi bir fark yoktur. Ama yurtta bu ii byle alglar
her ne hikmetse. Baz toplum bilimciler bilirsiniz derler ki bizim toplumumuzda
salkl bir devlet yurtta ilikisi olumad. Derler ki yurttalk bilinci gelimedi.
Galiba hakl bu adamlar. Yurtta derki param olsa gvenli yapda yaamaz
mym. Deprem gvenli yap. Bu savunma bana hi geerli grnmyor. Pembe
iekli fayanslar, banyonuza taktrdnz bedava m veriyorlar onlar. Ona para
22
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
veriyorsan tekine de para vermek senin grevindir. Yapda deprem gvenliinin
maliyeti, bu tabi biraz haddini aan bir rakam vermek ama, ok ok kaba bireyler
syleyeceim. Yeni yapda deprem gvenliini salamak iin maliyetin en ok
%3 - %5i mertebesinde bir ek harcama sz konusu olur. Var olan yapy deprem
gvenli hale getirmek iin %20 ila %20 - %30 gibi bireyler harcamak gerekir.
Oysa gmenin maliyeti ile karlatrmak gerek bu rakamlar. Gmenin maliyeti
nedir? Maln, cann, ocuklarn hayatlar tehlikede, bu karlatrmay yaparak
maliyet deerlendirmesi yapmak zorunda yurtta. Sk sk sorarlar. Hocam yaplar
ne zaman depreme gvenli olacak? Cevab ok basittir bunun. Yurttalar pembe
fayanslara dedikleri kadar paray gvenlie de vermeye hazr olduklar zaman
bu problem zmlenecektir. Nitekim yava yava da olsa bu yolda son be alt
yldr epey bir gelime var. Zira gerekli bilgi ve teknoloji yllardr var. Bugn
olumad bu, toplumda bu ii becerecek mhendislik birikimi. En az 30-40 yldr
var bu toplumda. Ama bunu kullanamadk, kullanmaya gerek grmedik. Ne
zaman talep doacak, o zaman bunlar hemen arz edilecek ve problem yava yava
zmlenmeye doru gidecek. ok iyi yurtta soruyor, yeni yaplarn depreme
gvenli olmas iin ne yapmak lazm? ok basit, ynetmelikleri uygulamalar
yeterli. Etkin bir yap denetimi sisteminiz varsa, doru drst uygularsanz
sorun kalmaz. Bunu demek ok kolay da gerekletirmek ok zor. nk yurtta
anlayp benimsemedike yasa, kural, yaptrm, ceza para etmiyor. Yurttan bunu
benimsemesi art. Kurallar arptarak uygulamak, drst yurtta zyor. Pardon
kurallar drst yurtta zyor, iini zorlatryor. ini bilen bu iten syrtyor.
Doru drst uygulanmad srece bu kurallarn kimseye bir yarar yok. Bugn
bir bina yaptrmak isterseniz dzinelerle onay, ruhsat, imza almanz gerekiyor
ama bu ak sylyorum dzinelerle. Kuramsal olarak gvenli ve salkl bir yap
elde etmek iin bu kadar ok kontroldan, bu kadar ok onaydan geince sonunda
ortaya kan gvenli bir yap olacak, bu ok mantkl grlen bir durum. Ama
gerekte yle olmuyor. Yurtta iin bunlar bu kurallar glk, engel, hatta zaman
zaman ikenceye dnen uygulamalar. Birok grevli iinde haksz kar frsat.
Filanca onayn verilmesinin koullar filan gibi. Diyebilirsiniz ki bu sistem kt,
yeni bir sistem kuralm. Hi yle dnmyorum. Eminim ki onu da derhal
baaryla dejenere ederiz. nk kafalar ayn kafalar olduka kurallar, sistemi
dilediiniz kadar deitirin uygulamalar ayn olduka hibir ey deimiyor.
Haksz kardan sz etmiken hemen ufak bir parantez aym burda. Cinsellie
23
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
endeksli ilkel bir ahlak anlay var bu toplumda, toplumumuzda. yleki cinsel
ahlakszlklar dndaki tm ahlakszlklar hogryle karlanyor. Bunlar ayp
mayp olmaktanda kt. Hatta zaman zaman olaan karlanyor, tre cinayetiyle
temizlenen namus. Olaan saylan yalan, rvet, torpil. Byle bir ortamda
enayilikle e anlaml saylan drstlk, marifet saylan ke dnmecilik iinde
hangi etikten nasl sz edebilirsiniz. Deprem ve medya. Deprem ve zarar azaltma
konusunda hi kukusuz medya ok nemli grevler yapabilir, ok etkin olabilir.
24
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
1
G Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi
DEPREM VE AYDINLANMA
Turul Tankut
2
NEDEN ZMLENEMEZ ?
Trkiyede deprem sorununun nasl zmleneceini deil, neden kolay kolay zmlenemeyeceini anlatan konuma...
Bilinen baloncu yks...
Bir hocadan da bu beklenir zaten...
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 22
25
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
3
SUNU DZEN
* Giri* Aydnlanma Kavram* Deprem-Aydnlanma likisi
- Deprem ve Toplum- Deprem ve Mhendis- Deprem ve Devlet- Deprem ve Yurtta- Deprem ve Medya
4
AIRI HASARTrkiyede deprem ar yap hasarna ve
ar can kaybna yol aar. Neden ?* Baarsz mhendislik ?* Yetersiz yap denetimi ?* Kt niyetli yklenici ?* Kt malzeme ?* Yetersiz alm gc ?* vb vb vb
Bunlar neden deil, sonu...
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 23
26
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
5
AIRI HASARTrkiyede deprem ar yap hasarna ve
ar can kaybna yol aar. Neden ?
Hepsinin temel nedeni:Trk Aydnlanmas tamamlanamamtr;
Bilimsel ve aklc dnce, dogmatik kafa yapsnn yerini alamamtr
da ondan...
6
AYDINLANMAKAVRAMI
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 24
27
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
7
TANIM DENEMES
Ansiklopedilere bakarsanz,* Aydnlanma, 18. yzylda gelien
ve aklcl n plana karan bir felsefe akmdr.
Yetersiz ve yanltc...
8
TANIM DENEMES
Yetersiz ve yanltc. nk aydnlanma,* ok nemli bir dnsel, kltrel ve
sosyal dnm olgusunun addr;* Bu dnmn gereklemesine, dier
faktrlerle birlikte, yardmc olan dnce akmnn ad deil.
yle ise...
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 25
28
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
9
TANIM DENEMES
Aydnlanma basite,* Dogmatik kafa yapsndan kurtularak,
dncenin zgrletirilmesi ve rasyonel dnme ynteminin benimsenmesidiye tanmlanabilir.
Ne demek yani ?...
10
TANIM DENEMES
Kk bir anmsatma,* Dogma, doruluuna tartmasz inanlan,
ispat, kant olmayan nerme demektir.* nsanlar, dogma ile inanc biribirinden
ayrmak iin rpnr dururlar ama,* Her inan sistemi dogmalara dayaldr.
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 26
29
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
11
TANIM DENEMES
Dogmatik kafa yapsndan kurtulmak demek,* Doann inanla deil, be duyu ve aklla
yorumlanmas demektir;* nanlarn fiziksel dnyadan karlmas,
vicdanda saklanmas demektir; yani,* Gerek anlamda laiklik demektir.
12
TANIM DENEMES
Rasyonel dnceyi benimsemek demek,* Evrenin bilimsel yaklamla yorumlanmas
demektir; dolaysyla,* Bilimin nem kazanmas, bilimsel
gelimenin hzlanmas demektir.
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 27
30
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
13
TANIM DENEMES
Dogmalarn yerini akln almas demek,* Kilisenin ynetim zerindeki etkilerinin
azalmas; dolaysyla,* Gcn inanlardan alan din adamlarnn
neminin azalmas, normal insanlarn deer kazanmas demektir;
* Totaliter rejimlere bakaldrlmas, eitlik araylarnn balamas demektir.
14
AYDINLANMANINOLMAZSA OLMAZLARI
* zgr Dnce - zgr dnemeyen insan aydnlanm saylamaz.
* Dogmalardan Kurtulma Dogma, zgr dncenin en nemli engelidir.
* Rasyonel Yaklam - Be duyu ile toplanan verileri akl ve mantk ile muhakeme etme.
* Laiklik - nan ve bilim alanlarnn kesin izgilerle ayrlmas; doa olaylarnda bilim, insann vicdan ve kutsal dnyasnda inan.
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 28
31
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
15
DEPREM-AYDINLANMA
LKS
16
TRKYEDE DEPREM SORUNU
Trkiyede deprem sorunu zmlenemedi ve kolay kolay zmlenemez. Neden ?
Trk Aydnlanmas tamamlanamamtr;
Bilimsel ve aklc dnce, dogmatik kafa yapsnn yerini alamamtr
da ondan...
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 29
32
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
17
TRKYEDE DEPREM SORUNU* 1990lardaki depremlerde ortaya kan
felaket tablosu, doal olarak toplumu derinden kayglandrd. Son derece insancl olan bu kayg karsnda,
* Aydnlanm insanlar nasl davranrd? Trk insan nasl bir davran sergiledi?
Bakalm nasl...
18
DEPREM VETOPLUM
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 30
33
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
19
DEPREM VE TOPLUMAydnlanm bir toplumun insanlar,* Depremin ne olduunu,* Riskin bykln, nasl azaltlacan,* Evlerinin gvenliini, alnacak nlemleri,* Kendi grevlerini, destek olanaklarnaratrp renirlerdi;* Skntya katlanp gerekenleri yaparlar,* Evlerinde i rahatlyla uyurlard.
Sylemesi kolay...
20
DEPREM VE TOPLUMTrk insan ise,* Depremi ayrntsyla rendi;* Olaslklardan pek birey anlamad;* 7.0 olacan syleyenlere kzd, 6.5
olur diyene inand, rahat uyudu;* Evi iin yi grnyo abi diyene inand
ve konuyu unuttu; * Zayf diyene kzd, yi diyeni buldu;* nlemi devlet alsn dedi, yine unuttu.
Haydi hayrls...
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 31
34
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
21
DEPREM VE TOPLUM
Trk insan bylece,* Sorumluluktan ve zahmetten kurtuldu;* Depremin genel sorumluluunu Tanrya
havale etti, iyi bir kul oldu;* Zarar azaltma sorumluluunu Devlet
Babaya havale etti, iyi bir evlat oldu;* Ama bunlar riski hi azaltmad iin,
kendini ve yaknlarn aldatm oldu.Ne gzel dii mi...
22
DEPREM VE TOPLUM
Korkudan uyuyamayan stanbulluya,* Trafik kazasnda can verme olaslnn,
depremden on kat fazla olduu sylenip,* Yola kmaktan neden vazgemedii
sorulunca Ankaralya kzd; bylece,* Eitim sisteminin dogmatik anlayla iyi
badaan deterministik bir temele oturduunu rneklemi oldu.
Doru dii mi...
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 32
35
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
23
DEPREM VE TOPLUM
Lisede okuduu probabiliteyi tavlada zar atarken anmsayan Trk okur-yazarna,
* Yaayan herkesin riskler tadn,* Risklerin sfrlanamayacan,* Riski azaltmak iin nlem gerektiini,* Deprem riskinin de farkl olmadnanlatp zmsetmek hi kolay deil.
Hayat zor...
24
DEPREM VE MHENDS
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 33
36
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
25
DEPREM VE MHENDSMhendis de bu toplumun ocuu; onun
yaklam da fazla farkl deil...* Depremin probabilistik bir olay, denetim
sisteminin yetersiz olduunu dnp depremle kumar oynuyor; oysa,
* Yerekiminin aka kaldrmadn biliyor, onunla kumar oynamyor.
Ne olsa, daha uyank...
26
DEPREM VEDEVLET
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 34
37
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
27
ZARAR AZALTMA
Deprem nlenemeyen bir doa olay; yaplacak ey zarar azaltma almas:
* Afet Ynetimi (Deprem sonras) Arama kurtarma, ilk yardm, salk, doyurma, barndrma, geici/kalc konut vb.
* Risk Ynetimi (Deprem ncesi) Bilgi altyaps, gvenli kent/blge planlamas, gvenli yap tasarm/yapm, mevcut yapdeerlendirmesi/glendirilmesi vb.
28
DEPREM VE DEVLET
Zarar azaltma, iyi bir planlama ve sebatla uygulanacak devlet politikas gerektirir.
* Gereki bir eylem plan yaplmal ve* Siyaset d bir anlayla, onyllar boyu
sabr ve sebatla uygulanmaldr.Bu yaklam Trk toplumuna yabanc;* Soukkanl ve aklc bak gerektiriyor;* Toplum buna hazrm gibi grnmyor.
Krk frn ekmek...
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 35
38
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
29
DEPREM VE DEVLETAfet ynetimi, buzdann grnen ucu* Ksa dnemli, gze grnen, yara sarma
edebiyatna elverili, oya dnebilen ama sonuca fazla katk yapmayan almalar.
Risk ynetimi, buzdann gvdesi* Can ve mal kaybn %1e indirebilecek ama
onyllar sonunda sonu veren, oya dntrlemeyen ve dolaysyla,
* Yneticilerin sevmedii zahmetli iler.Ah u politikaclar...
30
DEPREM VE DEVLET
mar aff...Sevgili yurttam, teknik gereklere uymadan yaptn bu evin depremde ocuklarna mezar olacan bilerek, bu durumu yasallatryor ve burada yaamana izin veriyorum diyerek Devletin yurttana ksa dnemli yarar salamas ve onu bylece mutlu etmesi
Trk zekasnn esiz buluu...
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 36
39
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
31
DEPREM VEYURTTA
32
DEPREM VE YURTTAYurtta son derece kaygldr, amma,* Kadercilik (dogmatik yaklam) ile
umursamazlk (aklc dnceden uzaklk)arasnda gidip gelmekte;
* Her eyi devletten beklemektedir.Baz toplumbilimciler hakl galiba:* Salkl bir devlet-yurtta ilikisi ve* Yurttalk bilinci var gibi grnmyor.
Kolay deil...
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 37
40
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
33
DEPREM VE YURTTAParam olsa gvenli yapda yaamaz mym?* Bu savunma pek geerli deil;
Pembe iekli fayanslar bedava m?Yapda deprem gvenliinin maliyeti:* Yeni yapda, toplamn % 3 ~ 5i;
Varolan yapda, % 20 ~ 30u (kabaca)Oysa, gmenin maliyeti:* Maln, cann, ocuklarn tehlikede
yi dn kardeim...
34
DEPREM VE YURTTA
Hocam, yaplar ne zaman gvenli olacak?* ok basit, yurttalar pembe fayanslara
dedikleri kadar paray gvenlie de vermeye hazr olduklar zaman...
Zira,* Gerekli bilgi ve teknoloji yllardr var;* Talep dounca, arz hemen oluacak.
Yeter ki, biz akllanalm...
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 38
41
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
35
DEPREM VE YURTTAYeni yaplarn depreme gvenli olmas iin,* Ynetmelikleri uygulamak yeterli, bu da
Etkin bir yap denetim sistemi gerektirir.Demek kolay da gerekletirmek ok zor;* Yurtta anlayp benimsemedike,
Yasa, kural, yaptrm, ceza para etmiyor.* arptlarak uygulanan kurallar, drst
yurtta zyor, iini bilen syrtyor.Bugne bir bakalm...
36
DEPREM VE YURTTASradan bir bina yaptrmak iin dzinelerle
onay, ruhsat, imza gerek. Btn bunlar,* Kuramsal olarak, gvenli/salkl yap iin;* Yurtta iin, glk, engel, ikence;* Birok grevli iin, haksz kar frsat.Bu sistem kt, yenisini getirsek...* Onu da derhal baaryla dejenere ederiz.
Kafalar deimedike...
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 39
42
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
37
DEPREM VE YURTTA
Haksz kardan sz etmiken,* Cinsellie endeksli ilkel bir ahlak anlay;* Tre cinayeti ile temizlenen namus;* Olaan saylan yalan, rvet, torpil vb.* Enayilikle eanlaml drstlk;* Marifet saylan ke dnmecilik;* Etik mi, o da ne?
Bilmem anlatabildim mi...
38
DEPREM VEMEDYA
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 40
43
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
39
DEPREM VE MEDYADeprem ve zarar azaltma konusunda medya,* nemli grevleri etkin biimde yapabilir;Yapabilir de, yapar m acaba ?* Medyay bu toplumun uyanklar ynetir;* Tek kaygs tiraj ve izlenme orandr;* Neden olduu olumsuzluu umursamaz;* Haberi uydurmak, arptmak marifettir;* Etik denilen kavramdan habersizdir.
(Geri niversite de farkl deil ya, neyse)Neremiz doru ki...
40
SONSZ
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 41
44
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
41
SONSZ
Aklc dncenin dogmatik kafa yapsnn yerini alamam olmas nedeniyle,
* Yalnzca deprem sorunu deil,* Trafik sorunu da,* Eitim sorunu da,* Salk sorunu da,* Ve aklnza gelebilecek dier sorunlar dakolay kolay zmlenemiyor, zmlenemez...
yimser olamyorum...
42
AFFOLA...
Sr-i lisanettik ise...
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 42
45
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
43
TEEKKRLER
Sabrnz ve dikkatiniz iin...
44
G Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi
DEPREM VE AYDINLANMA
Turul Tankut
Trkiye'nin Deprem Gerei Paneli
Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama Merkezi 43
46
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
47
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
Prof. Dr. Sinan ALTIN (Panel Yneticisi)
Turul Tankuta teekkrlerimi sunuyorum. Ben size sylemitim, ok deiik
fikirler ortaya kacak diye. lk konumacmzdan itibaren bu fikirler ortaya kt
ve ortam snd. Efendim ikinci konumac Mahmut Kk. Ona da yle bir soru
sormak istiyorum. Sayn Kk, Marmara depreminden sonra on yllk srete
devlet ne yapt? Ne dzeyde baarl olduk? Gelecee hazrlkl myz? Buyrun
efendim.
Sayn bakan, niversitelerimizin deerli retim yeleri, sayn meslektalarm,
deerli katlmclar, hanmefendiler, beyefendiler. Szlerime balamadan nce,
hepinizi saygyla selamlyorum. Trkiyenin Deprem Gerei konulu paneli
dzenlemelerinden dolay Gazi niversitesi Deprem Aratrma ve Uygulama
Merkezinin deerli grevlilerini ve bu konuda tm emei geenleri kutlamak
istiyorum. Benden bu panelde, 17 Austos 1999 Glck ve 12 Kasm Dzce
depremlerinden sonra konuyla ilgili olarak bakanlmzca yaplan almalar,
mevzuat dzenlemeleri ve alnan nlemler hakknda bilgi verilmesi istenmitir.
Bu cmleden olarak lkemizin konumundan balayarak aadaki bilgileri vermek
istiyorum.
Sayn bakan, deerli katlmclar Trkiye jeolojik yaps, toporafyas ve iklim
zellikleri nedeniyle her zaman eitli doal tehlikelerle kar karya bulunan bir
lkedir. Bu konumu ve yksek fiziksel ve sosyal zarar grebilirlikleri nedeniyle
gemite doal afetler sonucunda byk lde can kayplar, yaralanmalar ve
mal kayplaryla karlamtr. 17 Austos 1999 tarihinde meydana gelen 7.4
Mahmut KK Bayndrlk ve skan Bakanl, Mstear Yardmcs
48
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
byklndeki zmit Krfezi depremi ve 12 Kasm 1999 tarihinde meydana
gelen 7.2 byklndeki Dzce depremi; Trkiyedeki doal afetlerin tehlikesi
ve riskinin nemini birkez daha gndeme getirmitir. Bu iki byk depremde
18 bin kii hayatn kaybetmi, 50 bin kii yaralanm, Trkiyenin sanayi ve
haberlemesi, altyaps byk lde zarar grmtr. Yaplan hasar tespitlerinde
66.440 konut, 10.900 iyeri ykk ve ar hasarl, 67.242 konut ve 9.922 iyeri
orta hasarl, 80.160 konut ve 9.712 iyeri az derecede hasarl olmak zere toplam
244.303 adet konut ve iyerinin hasar grd belirlenmitir.
Sayn bakan, deerli katlmclar. Bugnk bilgilerimiz ve halen yrrlkte olan
Trkiye deprem blgeleri haritas esas alndnda lke topraklarnn %96snn
farkl oranlarda deprem tehlikesine sahip blgeler iinde yer ald ve nfusunun
%98inin bu blgelerde yaad grlmektedir. Bu blgelerin %66s birinci ve
ikinci derece deprem blgeleri baka bir deyile fay zonlar ierisindedir. Son
yzyl ierisinde lkemizde hasar yapan 130 deprem meydana gelmi olmas da
hasar yapan depremlerin devam edeceini gstermektedir. Byk apl afetlerin
meydana gelme skl asndan dnya lkeleri arasnda ilk srada yeralmann
doal sonucu olarak herhangi bir byk apl afet meydana geldiinde, lkemiz
kendi z kaynaklar ve i dinamikleriyle mdahaleye yetersiz kalmaktadr. Bu
durum ayn zamanda lkemizin srdrlebilir kalknmasn da olumsuz ynde
etkilemektedir.
Sayn bakan, deerli katlmclar. 17 Austos ve 12 Kasm 1999da yaanan
Marmara depremi ile eitli depremler sonras meydana gelen can ve mal
kayplar denetimsiz yerleme ve yaplamalarn yol aabilecekleri zararlar btn
aklyla, yeniden gz nne sermitir. Deprem sonras yaplan gzlemlerde
meydana gelen hasar ve gmelerin byk bir ounluunun gerekli zemin
aratrmasnn yaplmamasndan, depreme uygun olmayan mimari ve tayc
sistemden, eksik ve yanl donatdan, standartlara uygun malzeme kullanlmamas
ve imalat yaplmamasndan, en nemlisi de yapm srasnda yeterli denetimin
yaplmamasndan kaynakland anlalmtr. lkemizdeki yap denetim
sistemi ve yapm aamasnda grev alan mteahhit, proje mellifi, fenni mesul
ve denetim yapmakla grevli yerel ynetimlerin grevlerini gerektii gibi yerine
getirmedikleri bu deprem felaketi sonucunda bir kez daha ortaya kmtr. Bu ksa
bilgilerden sonra 1999 depremini mteakip bakanlmzca yaplan almalara
49
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
deinmek istiyorum.
Sayn bakan, deerli katlmclar; Bakanlmz yaadmz depremin ardndan
deprem blgelerinin yeniden imar ve inasna ayr bir nem ve ncelik vererek
bir dizi proje ve almay birbiri ardna gerekletirmitir. Yaplan almalar
aadaki ekilde dile getirmek mmkndr. Blgenin imarna ynelik almalar
olarak ncelikle konutlar ykp, ar ve orta derecede hasar gren afetzedelere
kira, az hasar grenlerede onarm yardm yaplmtr. Afetzedelerin, k artlarnda
geici iskanlarn salamak zere 25.512 prefabrik konut ve konteynr yaplarak
geici iskan salanmtr. Hak sahibi olan afetzedeler iin bir yl ierisinde
45.582 si bakanlmzca olmak zere, 52.000 konut ve 5860 iyeri yaptrlarak
haksahiplerine teslim edilmitir. Doal afetler nedeniyle alt ve st yap hasarlarna
urayan belediyelerimize katk salamak amacyla afet tertip hesabndan denek
aktarlmas yaplmtr. Alt yaps tamamen tahrip olan, bata Adapazar olmak
zere, Glck ve Krfezide kapsayan 28 belediyenin alt yaps yeniden ina
edilmitir.
Mevzuat almalarna gelince; bilindii gibi Afetlere ve Trkiye zerinde
deprem olgusuna duyarl, kolay anlalabilir ve uygulanabilir bir mevzuat sistemi
depremlere hazrlanmada ve deprem zararlarnn azaltlmasnda bir toplumun
en gl aracdr. Bu cmleden olarak, 3030 sayl kanun kapsam dnda kalan
belediyelere ait tip imar ynetmeliinde deiiklik yaplarak, ki bu bugnk adyla
planl ve plansz tip imar ynetmelii. Yeni yerleim alanlarnn imara almas ve
yaplamas kurallar yeniden dzenlenmi, yerleim yerlerinin seiminde sondaja
dayal etdler ngrlm jeoteknik incelemeler, ilave kriterler getirilmitir.
Yapda can ve mal gvenlii salamak, kaynak israfna sebep olan plansz,
kontrolsuz ve kalitesiz yaplamay nlemek, ada norm ve standartta yap
retmek ve bunun iin yap denetimini salamak amacyla 29.06.2001 tarihinde,
4708 sayl Yap Denetimi Hakkndaki Kanun yrrle konulmutur. Afetlerde
etkin ve hzl mdahale etmeyi teminen, il ve ile belediyelerinin kent bilgi sistemi
oluturmas ynndeki faaliyetlerin yaygnlatrlmasna allmtr. Yine
yaplama mevzuatndaki deiikliklerle beraber mevcut yap stokununda depreme
dayankl bir hale getirilmesi iin almalar devam etmektedir. Olas bir depremde
yklmas istenmeyen hastane, iletiim binalar gibi nemli binalar tespit edilerek
50
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
depreme kar glendirilmeleri salanacaktr. te yandan inaatlarda noksan ve
kt malzeme kullanmn nleyecek hukuki ve mevzuat dzenlemelerine ilave
olarak, teknik mevzuatta da gerekli dzenlemelere gidilerek her malzeme ve
hizmet iin standart ve teknik artlar oluturulmas, son teknik gelimeler nda
afet blgelerinde yaplacak yaplar hakkndaki ynetmelikte ve binalarn s
yaltm ynetmeliinde, binalarn yangndan korunmas hakkndaki ynetmelik
ile TSE 500 ve betonarme hesap ve yapm kural ve standartlar ve dier malzeme
standartlarnda revizyon yaplmtr. Bu konudaki en nemli gelime, yap malzeme
ynetmeliinin hazrlanmas olmutur. Bu ynetmelik ile yap malzemelerinin
tamas gereken temel gerekler ve uygunluk deerlendirme prosedrleri ile
piyasa gzetim ve denetim ilemleri ile ilgili usul ve esaslar belirlenmitir. AB
muktesabat ile de uyumu salayan sz konusu ynetmelik, 2004 tarihinde
yrrle girmek zere, 2002 tarihinde 24870 sayl resmi gazetede yaynlanarak
yrrle konulmutur. Yaplarda bu dzenleme beraberinde standardizasyonu,
metodolojiyi, kalibrasyonu, kalite ve akreditasyon lmlerine yeni bir boyut
getirmitir. 3038 sayl raklk Mesleki Eitim kanununa gre sertifikal usta ve
iilerin altrlmasna zen gsterilerek, inaatlarda erbap iiliinin nnn
almasna imkan salanmtr. 17 Austos 99 Marmara depreminden sonra
eitli kamu kurum ve kurulular almalar yapmlardr. zellikle karayolu
ulamnda stlendikleri nemli fonksiyon gz nne alnarak otoyollar zerinde
kpr, viyadk, tnel ve benzeri sanat yaplarnn deprem riskini azaltmak iin bir
dizi nlemler alnm, bunlardan byk bir blmnn yapm gerekletirilmitir.
Sayn bakan, deerli katlmclar. Kamu binalarnn envanterinin kartlmas ve
gvenlik deerlendirmesi konusunda yaplan almalarda lkedeki bina saylar,
okul, hastane, salk binalar ve bunlarn haricindeki dier binalar olmak zere 3
kategoride toplanm, bu kategorilere giren bina says, binalarn bina inceleme
ve gvenlik deerlendirmesi bedeli, glendirme projesi hazrlanmas bedeli,
glendirme imalat yapm bedeli olarak ayr ayr hesaplanmtr. Bunlarn toplam
olarak lke genelinde tm kamu binalarnn toplam glendirme, rehabilitasyon
bedelleri hesaplanm, bunlara ait ayrntl bilgiler elde edilmitir. Bu bilgiler
sonucunda lke genelinde yaklak olarak 77.552 adet kamu binasnn bulunduu,
bunlarn toplam kullanm alanlarnn 97 milyon metrekare olduu, bunlarn
inceleme gvenlik deerlendirmesi ve glendirme projelerinin hazrlanmas,
51
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
glendirme imalat yapm olmak zere toplam olarak yaklak 6 milyar 600
milyon YTLlik bir denek gerektii anlalmtr. Dier taraftan zel planlarnn
envanterinin kartlmas ve gvenlik deerlendirmesi yaplmas konusunda
yap stokunun belirlenmesi ve gvenlik deerlendirilmesinin yaplabilmesi iin
rnek formatlar oluturulmu, bu formatlarla toplanan bilgilerden yararlanarak
almalara balanlmtr. Bu surette tm sorumlulara ve yerel yneticilere can
ve mal kaybnn bilincinde olunmas, sorumluluk yklenmesi almalar derhal
balatlarak muhtemel bir depremde meydana gelebilecek hasar ve can kayplarnn
asgari dzeye indirilmesi hususunda eylem plan oluturulmutur.
Sayn bakan, deerli katlmclar. Marmara depremi sonrasnda yaplan nemli
bir almada deprem rasnn dzenlenmi olmasdr. Kamu ynetiminin
yeniden yaplandrlmasna paralel olarak, yeni dnemde merkezi hkmetin
grevleri arasnda bulunan yasa yapan, kural koyan ve standart oluturan grevleri
kapsamnda bakanlmzca mevzuat deerlendirmesi almalar yaplmaktadr.
Bilindii zere lkemizde deprem bilincini oluturarak toplumun tm kesimlerine
etkin bir ekilde anlatlabilmesi ve yrrle konulmas planlanan yasal ve
kurumsal dzenlemelere kaynak salayabilmesi amacyla bakanlmzca; 29-30
Eyll 1 Ekim 2004 tarihleri arasnda gerekletirilen deprem rasnda alnan
kararlar ve grler dorultusunda hazrlanan sonu bildirgesinde ngrlenlerin,
hayata geirilebilmesi iin dzenlenen eylem plan erevesinde bir program
balatlmtr. Bu program dahilinde birincil mevzuat olarak imar kanunu, afet
kanunu, yap kanunu, yetkin mhendislik kanunu, kat mlkiyeti kanununda
deiiklik yapan kanun olmak zere 5 kanun tasars hazrlanarak yasalamas
sreci balatlmtr. Kat mlkiyeti kanununda deiiklik yapan kanun 28.11.2007
tarihinde 26714 sayl resmi gazetede yaynlanarak yrrle girmitir.
kincil mevzuat ve ynetmelik olarak mevcut binalarn glendirilmesini kapsayan
Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakkndaki Ynetmelik hazrlanarak 6
Mart 2007 tarihinde ve 20100 sayl resmi gazetede yaynlanmtr. Temel zemin
ettleri format hazrlanarak 10 Austos 2005 tarihinde yrrle konulmas
yansra, ayn yl ierisinde Karayollar Genel Mdrlnce Karayolu Yol Boyu
Mhendislik Yaplar iin Afet Ynetmelii, ller Bankas Genel Mdrlnce
Alt Yaplar iin Afet Ynetmelii, Afet leri Genel Mdrlnce Yerbilimleri
Rapor Format, Mikroblgeleme Standard ve Afet Ynetimi Stratejik Plan olmak
52
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
zere ynetmelikler hazrlanarak yrrle konulmutur. Belli bir zamana bal
olarak, uzun vadede yaplacak olan almalar veya devam eden dzenleyici
ilemler ise lke deprem parametreleri, tehlike haritalar, ulusal sismik a, diri
fay veri taban, afet bilgi sistemi oluturulmas, kurumlar aras bilgi paylam,
halkn bilgilendirilmesi, depreme dayankl yap malzemesi olarak sralamak
mmkndr. Eylem plan kapsamnda yaplan bu almalara ilave olarak afet
sigorta sisteminin gelitirilmesi, afetlerle ilgili doru ve hzl bilgi ak, resmi
kurumlarla medya ilikisi, depremin nceden tahmini ile ilgili etik kurallarn
uygulanmas, afet ynetimi ve risk ynetimi olgusunun idari dzenlemelerde yer
almas, afetler konusunda yaygn eitim ve niversite retim programlarnn
yenilenmesi, kamu yneticileri iin eitim, halkn afet konusunda bilgilendirilmesi
ve bilinlendirilmesi konularndaki almalar yaplm bulunmaktadr. Bakanlk
olarak sektrn ve lkenin nn aan temel dzenlemeleri ve idari ilemleri
zamannda oluturmaya almak zorundayz.
Sayn bakan, deerli katlmclar. Afet ynetimi erevesinde zarar azaltma,
hazrlkl olma ve iyiletirme aamalarn bir plana balayan afet ynetimi
stratejik plan hazrlanmtr. Ulusal sismik an uydu iletiim kayt cihazlaryla
glendirilmesi ve ulusal deprem izleme ve veri deerlendirme merkezi kurulmu
olup lke genelinde yaygnlatrlacaktr. Bu kapsamda 20 adet uydu iletiimli yeni
geniband, 30 adet online telefon iletiimli ksa periyotlu deprem kayt istasyonlar
ile, tm Trkiyedeki deprem aktiviteleri 24 saat sreyle izleme imkan getirilecektir.
Deprem dahil riskli alanlarn belirlenmesi ve gerekli nlemlerin alnmas iin diri
fay veri taban ve btnleik afet tehlike haritalar hazrlanacaktr. Trkiyenin
deprem riski yksek ancak tektonik rejimleri farkl blgelerinde deprem
davrannn ok disiplinli yaklamlarla aratrlmas projeleri tamamlanacaktr.
Ulusal kuvvetli yer hareketi kayt ebekesi veri taban, uluslararas leklere gre
deerlendirilmesi projesi ODT Deprem Mhendislii Aratrma Merkezi ile
ortaklaa gerekletirilecektir. Deprem tehlikesi yksek olan krsal alanlardaki
konutlarn rehabilitasyonu projesi kapsamnda, afet sonras acil durum iyiletirme
ve yeniden ina faaliyetlerine devam edilecektir. Bakanlmzca halen 7 gn 24
saat esasna gre 31 zayf, 152 kuvvetli yer hareketi gzlem istasyonu arac ile
yer hareketleri gzlenmek suretiyle yerine getirilmektedir. Bu hizmetlerin daha
yaygn ve etkin olarak yaplabilmesi iin Ulusal Sismik A projemizi gelitirmek
53
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
amacndayz. Bunlarn yannda diri faylar izlemek, yaplamaya yasak tampon
blgelerin belirlenmesi, depremin ikincil etkileri snrlama, heyelan, v.b.
aratrmalarn yaplmas almalarda birimlerimizce yrtlmekte olup,
deprem olgusunun bunlarla birlikte bir btncl olarak ele alnmas kanlmaz
olmaktadr. Ayrca halk zerinde olumsuz etki yapan, dolaysyla paniklere neden
olan, deprem felaketi konusunda aklamalarn tek elden ilgili birim tarafndan
yaplmas gerei vardr. Yukarda deinildii gibi afetlerle ilgili her trl grev
ve yetki, ilgili mevzuat erevesinde azami bir gayret ve titizlik ierisinde yerine
getirilmeye allmaktadr.
Sayn bakan, deerli katlmclar. Afet ve acil durumla ilgili sivil savunmaya
ilikin hizmetlerin lke dzeyinde, etkin bir ekilde gerekletirilmesi iin
gerekli nlemlerin alnmas ve olaylarn meydana gelmesinden nce hazrlk ve
zarar azaltma, olay srasnda yaplacak mdahale ve olay sonrasnda iyiletirme
almalarn yrten kurum ve kurulular arasndaki koordinasyonun salanmas
ve bu konuda politikalar retilmesi, uygulanmas ve ok ball ortadan kaldran
tek bir merkezi ynetimi salayan, afet ve acil durumlarla ilgili sivil savunmaya
ilikin hizmetleri yrtmek zere Babakanla bal Afet ve Acil Durum Ynetimi
Bakanl kurulmu olup 17.06.2009 tarih ve 27261 sayl resmi gazetede
yaynlanarak 01.01.2010 tarihinde yrrle girecektir. Bu suretle lkemizde afet
ynetiminde yeni bir dneme girilmi olacaktr.
Sayn bakan, deerli katlmclar. Sonu olarak, btn dnyada deprem zararlarnn
azaltlmas iin lkenin deprem tehlikesi ve riskinin gereki olarak belirlenmesi
toplumun her kesiminin bu konuda bilgilendirilmesi ve bilinlendirilmesi, deprem
blgelerinde yaplacak yaplarn bal olaca kurallarn ve standartlarn yasa
ve ynetmeliklerde net bir ekilde belirlenmesi, zorunlu olarak uygulamaya
konulmas, yerleimlerin ve yaplarn denetimi iin etkin ve ada denetim
sistemlerinin uygulanmas, sigortann gerek kaynak ann giderilmesi, gerekse
kalitenin ykseltilmesi asndan yap denetiminden yararlanlmas, mevcut yap
stokunun depremler karsnda glendirilmesi, bunlarn temelinde asl sorun
imar ve yap mevzuatnn etkin kullanmnn salanmas, bunun iin gerekli
dzenleme ve rgtlerin etkinliklerinin salanmas, afet ynetimi konusunda
kurumsal ve teknik kapasitenin gelitirilmesi, halkn acil durumlara hazrlk ve
mdahale bilincinin artrlmas, ulusal afet almalarnn desteklenmesi gerekli
54
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
ve kanlmaz bir zorunluluk olarak grlmektedir.
Sayn bakan, deerli katlmclar. Bu anlatlanlardan, yaplanlardan sonra
lkemizde Marmara depremi sonras ne deiti? diyecek olursanz, toplumun
deprem konusunda bilinlendirilmesi olmutur. Buna ister korku deyin, ister
can gvenlii deyin tedbirli vatandalarmz oturduu konutlar sorgulamaya
ve depreme dayankl konutlarda oturmaya abalamaktadr. Satc ve reticiler
binalarn satarken depreme dayankl oluumlardan bahsetmektedirler.
niversitelerimiz deprem ve afet konusuna daha ok yer vermeye, mfredatlarn
buna gre hazrlamaya, depreme daha ok yer vermeye baladlar. Devlet eitli
yasa ve dzenleyici ilemler tesis etmeye devam etmektedir. Depremde sivil
kurtarma rgtleri daha etkin olmaya ve daha da insiyatif almaya baladlar.
Trkiyenin en byk problemi koordinasyondaki zaafiyetti. Bunun yolu da
etkili ve tek bir kurumdan geer. Yeni kurulan bu kurumla ok ballk ortadan
kaldrlarak yeni bir rgtlenme salanm olacaktr. Beni sabrla dinlediiniz iin
teekkr eder, hepinize sayglar sunarm.
55
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
Prof. Dr. Sinan ALTIN (Panel Yneticisi)
Sayn Kke teekkr ediyorum. Efendim panel programnn nc
konumacs Oktay Ergnay. Ona da unu sormak isterim; Deprem riskinin
azaltlmasnn tarihsel geliiminde Trkiye nerede dir? Buyrun efendim.
Sayn bakan, deerli katlmclar. Ben ok fazla vaktinizi almak istemiyorum.
ok genel bir yaklamla Trkiyenin deprem gerei konusunda hafzanz
tazeleyeceim. Aslnda Turul bey yllardr tarttmz konularn zetini syledi.
Trkiye, lkenin deprem gereini 1999 dan sonra renmedi. Bu gerei
hepimiz, ok eskiden beri de biliyorduk. Ama u veya bu ekilde belirli zmleri
gelitiremiyorduk. Bu nedenle ben tarihsel bir bak ierisinde neler yapldna
ilikin bilgiler aktarmak istiyorum sizlere. Trkiyenin deprem gereini baz
haritalar gstererek, ok ksa bir ekilde geeceim. Burda dnya deprem haritasn
ve plaka snrlarn gryorsunuz. u sar renkte gsterilenler byk depremlerin
merkezlerini gsteriyor, krmzlar da aktif volkanlarn olduu yerler ve Trkiye u
konumda, iersinde bulunduumuz kuaa Alp Himalaya kua diyoruz, yani
depremlerin odakland ve younlat bir yer. Bu harita daha bilimsel bir harita,
yer ivmelerine gre hazrlanm bir harita. Trkiyenin bulunduu konumda, ite
ortalama yer ivmelerinin 0.5 gnin zerinde olduunu gsteren bir harita. Efendim,
bu Avrupa deprem tehlike haritas. Burda da Trkiyenin bulunduu konumu
grmektesiniz. Trkiye, Yunanistan ve talya gibi lkelerin bulunduu konum.
Deprem tehlikesinin ve deprem byklklerinin, riskin ok byk olduunu
gsteriyor. Bu klasik bir harita. Trkiyedeki aktif fay zonlarn ve bu faylardaki
Oktay ERGNAY Bayndrlk ve skan Bakanl, Afet leri Eski Genel Mdr
56
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
ortalama kabuk hareketlerini gsteren bir harita. Ve zetlersek, Arap plakas
Trkiyeyi sktryor ylda yaklak olarak 2 cm lik bir hzla, kuzey ve kuzey
douya hareket ediyor. Bu Asya Avrupa deprem plakas da urda dalma-batma
zonunda. Avrupa plakasnn altna giriyor. urda bizim mehur Kuzey Anadolu Fay
zonumuz, bu da Dou Anadolu Fay zonumuz. Trkiyenin ana deprem kuaklar
bunlar. Trkiyenin resmi deprem blgeleri haritasn bu ekilde grmektesiniz.
Trkiyedeki risk altndaki unsurlar neler dediimiz zaman yle ana bir tablo
var hepinizin bildii ite. Topraklarmzn %96s az veya ok deprem tehlikesine
sahip, nfusumuzun %98i bu blgelerde yayor. Endstri merkezlerimizin ise
aa yukar %98i de deprem tehlikesi altnda ve barajlarmznda %94 deprem
tehlikesine sahip blgeler iinde yer alyor. Turul beyde bahsetti olaya olaslk
olarak baktmzda ite u tabloda grdnz gibi, Trkiyede aa yukar hasar
yapan depremlerin hemen her yl olduu grlmekte. Bu slaytta ise Depremlerde
uradmz kayplar gryorsunuz. Bunlardan sayn rektr, dier arkadalar ve
Mahmut beyde bahsetti. Yani bunlar tm afetler nedeniyle uradmz kayplar ve
ierisindeki deprem kayplar. Bu da zarar grebilirlik tablomuz. Yani Trkiyede
deiik afet trleri ierisinde ite urda grdnz gibi ylda ortalama olarak
3 tane hasar yapan deprem olabiliyor. urda o depremlerin oluturabilecei
ortalama zarar deerleri verilmekte. Tabi bunlar ortalama deerler. rnein 2003
ten bu yana Trkiyede byk deprem yok. Ama olduu zamanda ite, bu aradaki
boluklar dolduruyor.
Bu sunumda lkede deprem almalarna tarihsel bir sre iersinde bakmay
tercih ettim. Bu srecin bir nc sreci var ve hi bir ey gkten zembille inmiyor.
Bunu zellikle gen arkadalar, kolay elde edemezler diye buraya koymakta
yarar grdm. Ta Osmanldan beri Trkiyede bir takm nc yaplanmalar ve
almalar var. Bunlar deprem tehlikemiz ve deprem faaliyetlerimizle dolayl
olarak ilgili. te ilk niversitenin kuruluu, ite kandillinin kuruluu, ilk inaat
mhendislii eitiminin balamas bir hayli eski tarih. uray krmzyla izdim
1894 stanbul depremi olaynda ilk kez bilimsel inceleme ihtiyac duyulmu.
Tabi Osmanl diyelim aklc ve aydnlanm bir toplum deildi. Ama bu deprem
Osmanl da bile bu ilerin haclarla, hocalarla, fetvalarla zm bulunumayacan
gstermi. nk ok byk diyelim. te stanbul batacak, adalar kecek, yle
olacak byle olacak ayialar var. Ya unu allah akna bir bilim adam bulalmda
57
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
bir inceletelim mantyla o gn dnyada talya ve Yunanistanda bilim insanlar
var, Trkiyede yok tabi. Ordan Yunanistan rasathane mdr Atina rasathane
mdr ginitisi armlar, mehur Agamemnonu talyada bulmular.
Bu kiiler gelmi inceleme yapmlar, padiaha bir rapor sunmular bu raporlar
vardr oumuzda. Deerli rahmetli arkadamz Feriha hanm bu raporu trkeye
evirip yaynlamt. 1894 depremi ile ilgili. Bu depremle birlikte artk bu ie biraz
daha aklc bakalm, ne yapalm gibi yaklamlar balam. Ondan sonra devam
ediyor, bunlar geelim. Tabi Cumhuriyet dnemine geiyoruz ve 1933 niversite
reformu burda ok nemli. Daha da nemlisi baz Alman ve Avusturyal bilim
insanlarnn Trkiyeye gelii. Ki bu yerbilimleri ile ilgili jeoloji, jeofizikle ilgili
temel bilimlerin stanbul niversitesinde kuruluunun balangc oluyor. 1933
te stanbul niversitesinde ilk Jeoloji krss kuruluyor. 1935te Maden Tetkik
ve Arama Enstits kuruluyor. Bunlar Cumhuriyetin byk kazanmlar. Bunlar
o 1939 byk Erzincan depremine kadar olan nc gelimelerimiz. Alt yap
oluturma almalar. Olaya bir yandan bilimsel bakma eilimi var. Biryandan
da pratik nlemler alma ihtiyac var. Nitekim bu ihtiya 1894 depreminde,
hatta hatrlayacaksnz tm osmanl zamannda, 1509 depreminden sonra bile,
o gn yasa koyucular bir takm tedbir alma ihtiyacn hissetmiler. rnein
1509 da biliyorsunuz stanbulda ta yaplar yasaklanmtr fermanla. II.Beyazt
zamannda ferman karlmtr. nk bizanstan kalan btn ta yaplar byk
hasar grmtr. Ahap yaplara dnlsn demitir. Yedikulenin n tarafnda,
Bostanl tarafnda yerlemeler yasaklanmtr. Oralar deniz basyor, oralar ok
hasar gryor diye. Ta o zamandan beri bir afet sonrasnda kaderci bir yaklam
yerine, birazda bir eyler yapma, nlem alma eilimleri var. Ama asl 1939 dan
sonra pepee biliyorsunuz, yani ortalama yedi ay gibi ksa srelerle Trkiye
urada grdnz drt byk depremi yaad ve bu depremler sonucunda da
artk bu iin byle olmayaca bireyler yapmak gerektii gereini kavrad. O
zamanda btn dnyada yaplan almalar incelenerek ilk defa biliyorsunuz
bugnk afetler kanununun da byk babas olan bu yersarsntlarndan evvel
ve sonra alnacak tedbirler hakknda kanun karlmtr, 1944 ylnda. 45te
ilk resmi deprem blgeleri haritas ve deprem ynetmelii karlm. Ayrca
Mahmut beyde hatrlayacaktr 1948 ylnda ilk defa Trkiyede bir Yap Kongresi
toplanyor. O zaman ralar bugnknden ok daha hazrlkl, ok daha ciddi ve
58
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
Trkiyenin mhendislik ve kentlemesiyle ilgili btn kurallar aslnda bu rada
belirleniyor. Ve bu ra ncesinde aa yukar iki yl, btn niversiteler, btn
zel sektr, kamu kurulular yetkilileri alarak bir takm komisyon raporlar
hazrlyorlar. On iki komisyon kuruluyor. Bu komisyonlarn ierisinde istimlak
ilerinin nasl yaplaca, imar planlarnn nasl gelitirilecei, depreme kar
neler yaplacana kadar bir sr konu var ve bunlar daha sonra greceiz, bunlar
hep uygulamaya geiriliyor. Yani stanbul niversitesinde jeoloji blmn,
stanbul Teknik niversitesinde sismoloji enstitsnn kurulmas, japon bilim
adamlarnn Trkiyeye gelii, ki bende onlarn rencilerinden bir tanesiyim,
aramzda da var deerli arkadalarmz. te ilk Trkiyenin Deprem Tehlike
haritas. Yani byle hazrlanm ilk 45te ve Bayndrlk ve skan Bakanlmz o
zaman, ne yapsn bir ok konuyu incelemi bakm talyann 1908 depreminden
sonra hazrlad talimatname var, bunu trkeye evirmi. 1940 tarihli. Bakn
bu yayn Bayndrlk Bakanlnn kendi yaplarnda, resmi yaplarda uzun sre
bu talimatnamenin hkmlerini aynen uygulam ve yine burda bir tarihi belge.
Mhendis arkadalarmz bunu bilirler, 1941 ylnda ilk defa rahmetli hocamz
Prof.Dr.hsan nan tarafndan hazrlanm olan bir deprem hesab nasl yaplr,
konulu bir yayn hazrlam. Dnyadaki gelimelere paralel olarak hazrlanm
olan bu yayn, Bayndrlk Bakanl adna hazrlanm. Ve daha sonra bu yaynda
belirtilen hesap esas, Trkiyenin Deprem Ynetmeliine dnm. Burda ilk defa
Kuzey Anadolu Fay zonunu kefeden rahmetli hocamz hsan Ketin var. Kuzey
Anadolu Fay Zonunu 48 ylnda tespit etmitir. Burda enteresan bir isim var
dikkatinizi ekmek isterim. Dnyada ilk defa 1956 ylnda Birinci Dnya Deprem
Mhendislii Konferans dzenlendi. Bu 1956 ylnda toplanan bu toplantya,
Trkiyeden bir tek, bunu iftiharla sylemek lazm, Cumhuriyetin kazanm, bir
tek kadn var o tarihte u grdnz toplantya katlan insanlar ierisinde, o da bir
Trk. Prof.Dr.Nuriye Pnar Erdem ve toplantda tek Trk bilim insan ve deprem
konusunda birde bir almas ve gzel bir sunumu var. O tarihin bilgi dzeyi
asndan gzel bir sunum. Daha sonra rahmetli hocamz Prof.Dr.Rfat Yararn
deprem mhendisliinde nclk roln ele almas nedeniyle gelimeler var, hzl
gelimeler. te 1956da imar kanununun kmas, mar ve skan Bakanlnn 58
de kurulmas, 1959da afetler kanununun karlmas, 1963te Bilimsel Teknik
Aratrma Kurumunun kurulmas gibi. u yansda grlen bir ok almay da
belirtmek gerekiyor, bunlar hep Trkiyede deprem mhendislii, mhendislik
59
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
sismolojisi almalarnn geliiminde birer nemli pozitif adm. Tabi hepsini
buraya sdrma imkan bulamadm. Daha nemli admlarda tabi burda var. urda
daha yakn zamanlara kadar geliyoruz ve hakikaten Ulusal Deprem Konseyinin
kurulmas, Avrupa komisyonunun 6 ve 7 inci ereve programlar. Bunlar iersinde
Trk bilim insanlarnn aktif rol almas, niversitelerimizde Deprem Aratrma
ve Uygulama Merkezlerinin nemli oranda art ve ynetimlerce desteklenmesi.
Btn bunlar bu konuda nemli gelimeler.
imdi gnmze gelelim. Gnmzde Mahmut beyde bahsetti, ben birazdan
syleyeceim. Biz maalesef u geleneksel yrymz terk edemiyoruz. Yani
bakn Mahmut bey bir sr faaliyetlerden bahsetti. imdi o faaliyetlerin hepsini
yrten kurumu kapatyoruz, onlar bir yere balyoruz, nasl balyacamzda
ok belli deil. Yani onlar kapatyoruz. Aynen 1983 ylnda bakanln ilk
kuruluunda yeralan Yap Malzemesi, bende son genel mdr idim, Genel
Mdrln kapatp imdi yeniden kurmaya almamz gibi. Avrupa Birliinin
etkisiyle Yap Malzemelerinin denetimine, retimine birden bire nem vermemiz
gibi. nsana sorarlar yleydi de 83 te koca Genel Mdrl niye kapattn. Ama
hemen hemen her konuda u geleneksel mehter takm yry temposuyla
yrmeye devam ediyoruz. Tabi bu da lkemize ok ey kaybettiriyor.
Deerli arkadalarm ok genel olarak, deprem riskinin azaltlmasnda
biliyorsunuz drt temel unsur saylabilir. Bunlar bir nevi ke ta gibi olmazsa
olmaz unsurlar. Bunlar; etkin kamu politikalar nedir? Bu etkin kamu politikalar.
te Mahmut beyin sayd, daha sayacamz tm yasalar, yeniden dzenlemeler,
yeni kurumlar, kurumlar oluturmalar vesaire vesaire. Bunlarn hepsi birer etkin
kamu politikasdr. Ondan sonra gvenli yerleme ve yaplamann salanmas.
te gvenli yerlemeler, yaplamalar. Btn imar mevzuat, yap denetimi bunla
ilgili herey bu ana kavram iersinde irdelenebilir. Daha sonra toplumsal talep
ve katlm ok nemli bir ey. Toplumumuzun talebi olacak. Btn arkadalar
vurgulad, toplumun byle bir talebi yok. Yani toplumumuz u anda evet korkuyor,
zaman zaman endieleniyor. Hatta kk bir deprem olunca kendini kaldrp
pencereden aa da atabiliyor. Ama gvenli yap elde etmek iin ondan gelen bir
talep ve bask yok. Demokratik lkelerde toplumsal talep yoksa karar vericiler bu
konulara ilgi duymazlar. Bu tm dnya iin geerli, Amerikada bile yle. Yani
toplumsal talep yoksa o zaman gerekten, Turul beyin dedii gibi, siyasi otoriteler
60
GAZ NVERSTES DEPREM ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ
ve yerel ynetimler veya merkezi ynetimler kendiliinden bireyler yapmyor.
nk onlar ters ynde bask altnda. Hatrlayn, zmit Krfezi depreminden nce
Yalovada belediye bakan bile bunu kp aka vurgulad. Yani o Hacosman
ayn ve benzeri yerlerde daha yksek younluklu yerlemeler iin dernekler
kurup, seimler ncesinde belediyelerle pazarlk ediyor halkmz. Daha yksek
katl yaplara ve daha youn yerlemelere izin verilmesi iin. Yani halkmz
Yalovann deprem tehlikesi altnda olduunu bilmiyor mu? Veya biliyorda bana
birey olmaz diye mi dnyor? Bir karikatr geti al konumalar srasnda,
oradaki grnt temel yaklam, temel gerek. te imdi etkin kamu politikalar
olarak bakn ognden bugne, imdi Mahmut bey gayet gzel vurgulad. te bir
takm u u yasalar hepsinin deimesi lazm. Kim dedi bunu. te deprem ras
srasnda, hepimiz daha bizlerin bir ka kat kadar bu iten anlayan insanlar bir
araya geldi, bir seneden fazla alt, bakanlk byk bir gayret gsterdi, koca
koca raporlar yaynland, koca koca ciltlerce kitaplar yaynland, bir takm
nerilerde bulunuldu farkl konularda. 7 ayr komisyon kuruldu. Bunlardan bir
tanesi de kurumsal yaplanma komisyonu, bir dieri mevzuat komisyonu. Ama
mesela kurumsal yaplanma komisyonu raporuna bakarsanz, 5902 sayl yeni
kan kanunda grdnz gibi bir kurulu kurmak hi nerilmedi, hi ama.
Yani bunun mantnda anlamak ok zor. Yani deniyor ki efendim, koordinasyon
salayacaz. Trkiyede sknt merkezi dzeyde koordinasyon salayamamak
deildi ki. Birok koordinasyon kurulu var, bu yeni yasa onlarda kaldrmad iin
kts. 1978 tarihinde 5 bakandan oluan Doal Afetler Koordinasyon Kurulu
kararnamesi var, kriz ynetiminin getirdii kurullar var. Bunlar hepsi yrrlkte
u anda. Afetler kanunununda getirdii var. Bu yeni kanunun getirdii var imdi.
Tabi bu en yeni olduu iin herhalde bu uygulanacak imdi diye alglyoruz.
Dolaysyla bu yeni yasann gerekelerini anlamak, mantn anlamak ok zor.
te burda Turul beye aynen katlyorum. O aklcl gsteremiyoruz. Niin?
Niin kim dedi? Yani bu almalar aranzdaki ou kiiye gelmitir, bana da geldi,
banada sordular. Ya kardeim diyorsun, niye ihtiya duydunuz byle bir yasaya?
Sorun nerede? Neyi zecek bu yasa? nk kurumlar kapatmak, Trkiyede var
olan eyi ykmak ok kolay. Bu kurumlar grev yapmyorsa, etkin deilse bunlar
etkin hale getirmenin yol ve yntemini ararsnz. Ama ve grevleri birbirinden
ok farkl kurumu biraraya getirerek hi bir sorunu zmek mmkn deildir.
Yeni yasaya bakarsanz, o kadar kt yazlm bir yasa ki. Ne olduu belli deil.
61
TRKYENN DEPREM GERE PANEL
Dairelerin grevleri arasnda bile, byk giriimler var. Amac belli deil. Yerel
lekte nasl rgtlenilecei belli deil ve yasalara aykr. te yani 3 kurumu
biraraya getirelim, maksat deiiklik olsun. Byle bir kanun kardk. 17 Aralktan
itibaren bu yeni kurum resmen yrrle girecek.
top related