SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)
Post on 25-Jun-2015
58 Views
Preview:
Transcript
Onderwijs voor Duurzame Ontwikkeling
Niko Roorda
B
B
Disciplinaire specialisatie m.b.t. DO
Introductie DO
Organisatievisie omtrent onderwijs en DO
Interdisciplinaire samenwerking m.b.t. DO
Boom-model:•Wortels: Visie, missie, onderwijsdoelen
•Biochemie & fysiologie: Onderwijsmethoden
•Stam: Basismodule / introductie van DO
•Takken: Disciplinaire integratie
•Bos, ecosysteem: Interdisciplinaire integratie
•Groeiproces: Ontwikkeling en onderhoud van studieprogramma
•Vruchten: Output: effect op beroepenveld en samenleving
+
Nodig voor DO: transitie van beroepenveld en samenleving.Alléén het onderwijs kan daarvoor zorgen!
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Nodig voor DO: transitie van beroepenveld en samenleving.Alléén het onderwijs kan daarvoor zorgen!
Coach
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf Overheid
Consultant
NGO
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf Overheid
Consultant
NGO
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf Overheid
Consultant
NGO
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf Overheid
Consultant
NGO
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf Overheid
Consultant
NGO
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf Overheid
Consultant
NGO
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudentBedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudentBedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
BedrijfZiekenhuis
Overheid
NGO
UniversiteitBank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
Winkel
SchoolNGO
BedrijfUniversiteitSchool
Bedrijf OverheidNGO
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bedrijf
Ziekenhuis
Overheid
NGOUniversiteit
StudentStudent
Student
Docent
StudentStudent
Bank
Bedrijf
Onderzoekscentrum
WinkelSchool
StudentStudent
Nodig voor DO: transitie van beroepenveld en samenleving.Alléén het onderwijs kan daarvoor zorgen!
* Sterling, Stephen (2004): “Higher Education, Sustainability and the Role of Systemic Learning.” In: Corcoran, P.B., A.E.J. Wals (eds.) (2004): “Higher Education and the challenge of sustainability”. Kluwer, Dordrecht.
Niveaus van verandering (volgens Sterling)
Niveau 1:Aanpassing
Niveau 2:Herziening
Niveau 3:Transformatie
(transitie)
Resultaat ‘Opgeplakt’ Ingebed Systeem herontwerp
Effect op onderwijs Kosmetische verandering
Werkelijke verandering
‘In de genen ingebakken’
Continuïteit Kan zomaar weer wegvallen
Kan gemakkelijk geschrapt worden
Verankerd
Bron: Sterling (2004) *
Niveaus van verandering (volgens Sterling)
Niveau 1:Aanpassing
Niveau 2:Herziening
Niveau 3:Transformatie
(transitie)
Resultaat ‘Opgeplakt’ Ingebed Systeem herontwerp
Effect op onderwijs Kosmetische verandering
Werkelijke verandering
‘In de genen ingebakken’
Continuïteit Kan zomaar weer wegvallen
Kan gemakkelijk geschrapt worden
Verankerd
Bron: Sterling (2004) *
Niveaus van verandering (volgens Sterling)
Niveau 1:Aanpassing
Niveau 2:Herziening
Niveau 3:Transformatie
(transitie)
Resultaat ‘Opgeplakt’ Ingebed Systeem herontwerp
Effect op onderwijs Kosmetische verandering
Werkelijke verandering
‘In de genen ingebakken’
Continuïteit Kan zomaar weer wegvallen
Kan gemakkelijk geschrapt worden
Verankerd
Bron: Sterling (2004) *
Niveaus van verandering (volgens Sterling)
Niveau 1:Aanpassing
Niveau 2:Herziening
Niveau 3:Transitie
Resultaat ‘Opgeplakt’ Ingebed Systeem herontwerp
Effect op onderwijs Kosmetische verandering
Werkelijke verandering
‘In de genen ingebakken’
Continuïteit Kan zomaar weer wegvallen
Kan gemakkelijk geschrapt worden
Verankerd
Bron: Sterling (2004) *
SISD System Integration of Sustainable Development
Veranderingen in het onderwijs zelf
AISHE
PLAN
DO
CHECK
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
1.1 Visie
1.2 Beleid
1.3 Communicatie
1.4 Interne milieuzorg
2.1 Netwerk
2.2 Expert-groep
2.3 Ontwikkelingsplan personeel
2.4 Onderzoek, externe dienstverlening
3.1 Profiel van de afgestudeerde
3.2 Onderwijsmethodologie
3.3 Rol van de docent
3.4 Toetsing
4.1 Curriculum
4.2 Geïntegreerde probleemaanpak
4.3 Stages, afstuderen
4.4 Specialisme
5.1 Waardering door medewerkers
5.2 Waardering door studenten
5.3 Waardering door werkveld
5.4 Waardering door maatschappij
0 1 2 3 4 5AISHE
PLAN
DO
CHECK
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
1.1 Visie
1.2 Beleid
1.3 Communicatie
1.4 Interne milieuzorg
2.1 Netwerk
2.2 Expert-groep
2.3 Ontwikkelingsplan personeel
2.4 Onderzoek, externe dienstverlening
3.1 Profiel van de afgestudeerde
3.2 Onderwijsmethodologie
3.3 Rol van de docent
3.4 Toetsing
4.1 Curriculum
4.2 Geïntegreerde probleemaanpak
4.3 Stages, afstuderen
4.4 Specialisme
5.1 Waardering door medewerkers
5.2 Waardering door studenten
5.3 Waardering door werkveld
5.4 Waardering door maatschappij
0 1 2 3 4 5
Fase 1: Losse activiteiten
Fase 2: Proces
Fase 3: Systeem
Fase 4: Keten
Fase 5: Samenleving en Ecosysteem
Organisatieontwikkeling (volgens INK, AISHE): 5 fasen
Lawine van nieuwe opleidingen
Kanteling van deorganisatie
Nieuwe onderwijsmethoden
Herstructurering HBO
HBO lectoraten
Externe kwaliteitsborging
Intern kwaliteitsmanagement
Flexibele leerroutes
Nieuwe structuren na Bologna
Verbeterde toegankelijkheid
Milieukunde - onderwijs
Internationalisering
Golf van fusies
ICT
Faciliterendeprocessen
Innoverendeprocessen
X1 . M2 opleiding (1991)
X2. M2 herontwerp (1994)
X3. Cirrus Project (1998)
X4 . AISHE & Keurmerk(2000)
X5 . Basisboek Duurz.Ontw. (2004)
Duurzaamheids-processen
HBO Transformatie Landkaart 1990 - 2010
1990
Fase 2 - Proces georiënteerd
Fase 3 - Systeemgeoriënteerd
Fase 4 - Keten georiënteerd
Fase 1 - Activiteiten georiënteerd
EFQM / INK /AISHE fase
‘Zeilen op de wind van verandering’
‘Zeilen op de wind van verandering’
Lawine van nieuwe opleidingen
Kanteling van deorganisatie
Nieuwe onderwijsmethoden
Herstructurering HBO
HBO lectoraten
Externe kwaliteitsborging
Intern kwaliteitsmanagement
Flexibele leerroutes
Nieuwe structuren na Bologna
Verbeterde toegankelijkheid
Milieukunde - onderwijs
Internationalisering
Golf van fusies
ICT
Faciliterendeprocessen
Innoverendeprocessen
X1 . M2 opleiding (1991)
X2. M2 herontwerp (1994)
X3. Cirrus Project (1998)
X4 . AISHE & Keurmerk(2000)
X5 . Basisboek Duurz.Ontw. (2004)
Duurzaamheids-processen
HBO Transformatie Landkaart 1990 - 2010
1990
Fase 2 - Proces georiënteerd
Fase 3 - Systeemgeoriënteerd
Fase 4 - Keten georiënteerd
Fase 1 - Activiteiten georiënteerd
EFQM / INK /AISHE fase
X8 . AISHE 2.0 (2007)
Logische volgende stap
SISDConvenant SISD HBO ODO ExpertiseCentrum
SISD: Systeem Integratie van Duurzame Ontwikkeling ODO : Onderwijs voor Duurzame Ontwikkeling
Fase 5 - Samenleving & Ecologie georiënteerd
Samenleving
Ecosysteem
Voortgezetonderwijs
Beroeps-leven
HBO Handvest Duurz.. Ontw..
Convenant Duurzaam Inkopen
RCE's
HBO 1990 – 2010: Transitie, maar: nog incompleet, om 2 redenen
Iteratief proces (niet lineair)
= Keurmerk
Tijd
Innovatie-niveau
Tijd
Innovatie-niveau
Transitie door elkaar versterkende veranderprocessen
Voornaamste conclusies (proefschrift)
• Het HBO in Nederland voerde tussen ca. 1990 en 2010 een ware (maar nog incomplete) transitie uit.
• Deze transitie kan worden voltooid:
• door hem consequent overal in het HBO door te voeren; en …
• … door systeemintegratie van duurzame ontwikkeling op grote schaal te realiseren.
• ‘Zeilen op de wind van verandering’ is daarbij een effectieve strategie.
Ontwerp nieuw onderwijs Verander bestaand onderwijs
Vier lagen in de onderwijsstructuur:
Onderwijsinhoud
Onderwijsmethoden
Onderwijsorganisatie
Onderwijsvisie
Onderwijsinhoud
Onderwijsmethoden
Onderwijsorganisatie
Onderwijsvisie
Table 1. Strategieën voor ODO ontwikkeling
Ontwerp nieuw onderwijs Verander bestaand onderwijs
Onderwijs-inhoud
Ontwikkel nieuwe opleiding X1 Integreer DO in opleidingen X3
Ontwikkel onderwijsmateriaal X5
Onderwijs-methoden
Ontwerp nieuwe methodologie Introduceer methodologieën X2
Ontwikkel competentiegericht onderwijs X6, X7
Onderwijs- organisatie
Ontwerp nieuwe organisatiestructuur Integreer DO in kwaliteitsmanagement X4
Introduceer interdisciplinair leren
Onderwijs-visie
Sticht nieuwe instelling Herdefinieer instellingsmissie X8
Strategieën voor ESD(‘Education for Sustainable Development’):
Strategiebepaling m.b.v. AISHE toegepast:
• Nederland
• België
• Duitsland
• Oostenrijk
• Spanje
• Oekraïne
• Zweden (Zweedse vertaling: ISBN 978-86135-17-1, 2008)
• Bangladesh
• Brazilië
AISHE
PLAN
DO
CHECK
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
1.1 Visie
1.2 Beleid
1.3 Communicatie
1.4 Interne milieuzorg
2.1 Netwerk
2.2 Expert-groep
2.3 Ontwikkelingsplan personeel
2.4 Onderzoek, externe dienstverlening
3.1 Profiel van de afgestudeerde
3.2 Onderwijsmethodologie
3.3 Rol van de docent
3.4 Toetsing
4.1 Curriculum
4.2 Geïntegreerde probleemaanpak
4.3 Stages, afstuderen
4.4 Specialisme
5.1 Waardering door medewerkers
5.2 Waardering door studenten
5.3 Waardering door werkveld
5.4 Waardering door maatschappij
0 1 2 3 4 5 AISHE
PLAN
DO
CHECK
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
1.1 Visie
1.2 Beleid
1.3 Communicatie
1.4 Interne milieuzorg
2.1 Netwerk
2.2 Expert-groep
2.3 Ontwikkelingsplan personeel
2.4 Onderzoek, externe dienstverlening
3.1 Profiel van de afgestudeerde
3.2 Onderwijsmethodologie
3.3 Rol van de docent
3.4 Toetsing
4.1 Curriculum
4.2 Geïntegreerde probleemaanpak
4.3 Stages, afstuderen
4.4 Specialisme
5.1 Waardering door medewerkers
5.2 Waardering door studenten
5.3 Waardering door werkveld
5.4 Waardering door maatschappij
0 1 2 3 4 5
Interesse:
• Argentinië, Colombia, Venezuela, Ecuador (cursus Buenos Aires, 2009)
• Wit-Rusland
• Canada
• Portugal
• Australië
Maa
tsch
app
ij
Bed
rijf
svoe
ring
On
der
zoek
On
der
wij
s
M iss ie
E v aluatie en rappo rtag emodule
Bedrijfsvoeringmodule
Onderwijsmodule
Onderzoekmodule
Samenleving
module
Identiteit
Rapportage
Certificering
AISHE 2.0
moduleBedrijfsvoering
moduleOnderwijs
moduleOnderzoek
moduleSamenleving
module
Identiteit
Rapportage
Certificering
AISHE 2.0
Tweede editie: mei 2011
Engelse vertaling: januari 2012(Uitgeverij Earthscan, London)
ESD Toolkit (t.b.v. consultancy):
AISHE
PLAN
DO
CHECK
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
1.1 Visie
1.2 Beleid
1.3 Communicatie
1.4 Interne milieuzorg
2.1 Netwerk
2.2 Expert-groep
2.3 Ontwikkelingsplan personeel
2.4 Onderzoek, externe dienstverlening
3.1 Profiel van de afgestudeerde
3.2 Onderwijsmethodologie
3.3 Rol van de docent
3.4 Toetsing
4.1 Curriculum
4.2 Geïntegreerde probleemaanpak
4.3 Stages, afstuderen
4.4 Specialisme
5.1 Waardering door medewerkers
5.2 Waardering door studenten
5.3 Waardering door werkveld
5.4 Waardering door maatschappij
0 1 2 3 4 5 AISHE
PLAN
DO
CHECK
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
1.1 Visie
1.2 Beleid
1.3 Communicatie
1.4 Interne milieuzorg
2.1 Netwerk
2.2 Expert-groep
2.3 Ontwikkelingsplan personeel
2.4 Onderzoek, externe dienstverlening
3.1 Profiel van de afgestudeerde
3.2 Onderwijsmethodologie
3.3 Rol van de docent
3.4 Toetsing
4.1 Curriculum
4.2 Geïntegreerde probleemaanpak
4.3 Stages, afstuderen
4.4 Specialisme
5.1 Waardering door medewerkers
5.2 Waardering door studenten
5.3 Waardering door werkveld
5.4 Waardering door maatschappij
0 1 2 3 4 5
moduleBedrijfsvoering
moduleOnderwijs
moduleOnderzoek
moduleSamenleving
module
Identiteit
Rapportage
Certificering
AISHE 2.0
moduleBedrijfsvoering
moduleOnderwijs
moduleOnderzoek
moduleSamenleving
module
Identiteit
Rapportage
Certificering
AISHE 2.0
Handbook of ESD januari 2012
(Earthscan, London)
Proefschrift downloaden als pdf:Via Linkedin – Niko Roorda
DO Curriculumscan
ESD Toolkit (2)
Serious Games en andere workshops en docententrainingen
Boommodel(beleidsoriëntatie)
DO Competentiematrix
DO Checklist
Consultancy namens DHO (Stichting Duurzaam Hoger Onderwijs)
o.a. bij
Fontys HogescholenHogeschool InhollandHogeschool van Arnhem en NijmegenHogeschool RotterdamHanzehogeschool GroningenHogeschool UtrechtSaxion HogescholenHogeschool van AmsterdamAvans HogeschoolHaagse Hogeschool / TH RijswijkHogeschool ZuydHogeschool WindesheimHoge Agrarische School Den Bosch
Marnix AcademieChristelijke Agrarische Hogeschool DrontenStenden HogeschoolHogeschool Van Hall LarensteinHogeschool ZeelandChristelijke Hogeschool EdeStoas HogeschoolHogeschool IpaboNoordelijke Hogeschool LeeuwardenHogeschool DomstadHogeschool voor de Kunsten UtrechtNHTVGereformeerde Hogeschool
Resultaten tonen aan:• SISD is in verschillende hogescholen gerealiseerd of dicht genaderd• AISHE, consultancy en Keurmerk speelden daarbij een significante rol• Cases: volgende presentatie (door Roos Wemmenhove)
top related