PUNIM DIPLOME - mjeksia.uni-gjk.org Muzlijaj... · Ushqyerja me gji është e shëndetshme, natyrale, e përshtatshme dhe pa kosto ekonomike. Kjo Kjo është gjithashtu mënyra natyrale
Post on 17-Sep-2019
44 Views
Preview:
Transcript
UNIVERSITETI I GJAKOVEumlS ldquo FEHMI AGANIrdquo
FAKULTETI I MJEKEumlSISEuml
PROGRAMI MAMI
PUNIM DIPLOME
Tema Ushqyerja me gji dhe pozicionet e gjidhenjeumls
Mentori Kandidatja
Prof Ass Dr Haxhi Kamberi Merita Muzlijaj
Gjakoveuml 2017
2
Deklarata studentore
Uneuml Merita Muzlijaj studente e Universitetit teuml Gjakoveumls lsquorsquo Fehmi Aganilsquorsquo Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Dega ndash Mami deklaroj se Tema e Diplomeumls me titull Ushqyerja me gji dhe pozicionet e
gjidheumlnjes eumlshteuml punimi im origjinal prandaj jam kujdesur qeuml teuml punoj me peumlrkushtim teuml madh
neuml keumlteuml temeuml
Teuml njejtin punim nuk e kam kopjuar nga punimet e studenteve tjereuml apo nga ndonjeuml burim tjeteumlr
peumlrveq atyre burimeve dhe literaturave teuml cituara neuml referenca
3
FALENDERIMET
Dikur veumlteumlm eumlndeumlrr dhe fal forceumls dhe peumlrkushtimit gjitheuml ccedilka po beumlhet realitet Veumlrteteuml eumlshteuml njeuml
ndjenjeuml e bukur qeuml ndoshta as nuk peumlrshkruhet por jam shumeuml e lumtur qeuml po e peumlrjetojeuml
Pa mbeumlshtetjen e familjes sime sot nuk mund teuml isha askund faleminderit familja ime krenaria
ime qe me mbeumlshtetet dhe vazhdoni te meuml mbeumlshteteni peumlr ccedildo veprim gjateuml keumltyre viteve
Rrugeumln qeuml e nisa uneuml eumlshteuml fal juve dhe sot po e peumlrfundojeuml me sukses do ju jem falenderuese
gjateuml gjitheuml jeteumls
Njeuml meriteuml e veccedilant shkoneuml peumlr Mentorin tim Prof Ass Dr Haxhi Kamberi peumlr respektin qeuml ka
treguar gjateuml keumltyre viteve peumlr kohen dhe keumlshillimin gjateuml punimit teuml keumlsaj teme keumlshillat dhe
mendimet tua kishin shumeuml reumlndeumlsi peumlr mua Do teuml jem mireumlnjoheumlse gjithmoneuml
Mikja ime fjaleumlt e tua gjithmoneuml ishin keumlshilla peumlr mua qeuml meuml deumlrgonin drejt arritjeve
peumlrkushtimi yt koha dhe respekti do te vlersohen gjithmoneuml nga uneuml Seuml bashku gjithqka u beuml
meuml e lehteuml peumlr ne
Faleminderit teuml gjitheumlve
4
Peumlrmbajtja
1 ABSTRAKT 5
2 HYRJE 6
3 Qeumlllimi dhe Objektivat 7
4 Metodologjia 7
KAPITULLI 1 8
11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit) 8
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT 9
KAPITULLI 2 12
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN
ARTIFICIALE JANEuml 12
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji 13
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml 14
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT ) 16
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit 17
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral 19
KAPITULLI 3 21
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji 21
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji 21
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna 26
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls 28
35 Qeumlllimet e mamiseuml 30
KAPITULLI 4 31
41Diskutimi 31
42 Peumlrfundimi 33
43 Rekomandimet 34
5 a Rezyme 35
5 b SUMMARY 36
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae ) 38
5
1 ABSTRAKT
Ky punim eumlshteuml realizuar me qeumlllim teuml zgjerimit teuml njohurive peumlr teuml gjitha neumlnat e reja neuml lidhje
me ushqyerjen natyrale peumlr foshnjet e tyre dhe teuml zgjidhet njeuml pozicion i rahatsheumlm peumlr neumlneumln
dhe foshnjeumln si dhe rolin e mamiseuml neuml keteuml rast
Teuml gjitheuml lexuesit mund ta sheumlrbejneuml keumlteuml punim si informateuml neuml lidhje me gjidheumlnjeumln dhe
reumlndeumlsin e pozicioneve gjateuml gjidheumlnjes
Punimi im eumlshteuml rishikim literature dhe peumlrfshineuml informacione neuml lidhje anatomin dhe
fiziologjineuml e gjidheumlnjeumls reumlndeumlsineuml e gjidheumlnjeumls peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale pozicionet
gjateuml gjidheumlnjes informimin dhe keumlshillimin nga mamia
Hartimi i keumlsaj teme eumlshteuml beumlreuml neuml Universitetin publik teuml Gjakoveumls lsquorsquoFehmi Aganirsquorsquo Fakulteti i
Mjekeumlsiseuml Programi ndash Mami
Mentori im eumlshteuml Prof Ass Dr Haxhi Kamberi
Punimi peumlrfshineuml 36 faqe 4 tabela 13 figura
6
2 HYRJE
Peumlrzgjedhja dhe parashtrimi i temeumls
Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto ekonomike Kjo
eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln e saj Pothuajse
teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe mbeumlshtetje teuml
familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Kolostrum qumeumlshti i gjirit i verdheuml dhe i ngjeshur i prodhuar neuml fund teuml shtatzeumlniseuml
rekomandohet nga OBSH si ushqim i peumlrsosur peumlr teuml porsalindurin dhe ushqimi duhet teuml fillojeuml
brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml shumeuml
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri ka peumlrparsiteuml e veta prandaj peumlrzgjedhja e keumlsaj teme do teuml ju
pasuronte sado pak me njohuri rreth gjidheumlnjes peumlrparsiteuml e sajeuml gjithashtu pozicionimi gjateuml
gjidheumlnjes luan rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml njeuml gjidheumlnjeuml sa meuml efektive
Duke pretenduar drejteuml teuml mundureumls supuzojmeuml se ky punim do teuml sjell driteuml apo disa informata
qeuml ende nuk i kaneuml teuml njohura shumeuml gra apo neumlna teuml reja rreth keumlsaj fushe
Besojeuml se rrezultatet e keumltij punimi do teuml veumljneuml neuml pah teuml gjitha mundeumlsiteuml e informimit teuml neumlnave
teuml reja dhe ti keumlshillojmeuml teuml gjitha neumlnat e reja peumlr ushqyrje natyrale apo ushqim me qumeumlsht gjiri
neuml teuml gjitha rastet (neuml peumlrjashtim teuml kundeumlrindikacioneve teuml ndryshme mjekeumlsore )
Arsyeja kryesore peumlr teuml peumlrzgjedhur keumlteuml temeuml ka qeneuml edhe deumlshira ime peumlr teuml eksploruar neuml
lidhje me gjidheumlnjen peumlr peumlrparsiteuml e gjidheumlnjes dhe pozicionimin e foshnjeumls gjateuml gjidheumlnjeumls
dhe keumlshillimi i teuml gjitha grave peumlr benefitet e ushqyerjeumls natyrale si peumlr neumlneumln ashtu edhe peumlr
foshnjen e tyre1
1 httpwwwwhoint World Health Organization
7
3 Qeumlllimi dhe Objektivat
Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml
sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri
peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
4 Metodologjia
Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar
literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe
burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln
8
KAPITULLI 1
11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e
lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml
organe rudimentale
Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e
peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus
anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml
Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur
papilla mammae
Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i
theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls
Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml
madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml
neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e
femijeumls2
Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve
2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
9
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls
ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i
siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e
mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale
Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i
punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve
Fig12 Ushqyrja natyrale 3
Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e
adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr
latanteumlt e sheumlndosheuml )
Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i
peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia
3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding
10
Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml
neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri
Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e
neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml
Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml
gjashteuml muajve teuml pareuml
Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml
shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml
foshnja)
Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e
merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit
Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet
gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml
Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron
foshnjeumln nga infeksioni
Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon
neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr
neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6
muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave
ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14
muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml
seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse
11
4
4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit
2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave
3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e
meumlkimit
4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin
5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit
neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre
6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml
gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor
7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml
diteuml lsquoʽ rominginʼʼ
8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit
9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese
10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua
rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali
12
KAPITULLI 2
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME
USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia
e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll
Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B
dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml
deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e
latantit
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml
latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml
neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin
e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml
Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml
Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml
eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara
5
5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
2
Deklarata studentore
Uneuml Merita Muzlijaj studente e Universitetit teuml Gjakoveumls lsquorsquo Fehmi Aganilsquorsquo Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Dega ndash Mami deklaroj se Tema e Diplomeumls me titull Ushqyerja me gji dhe pozicionet e
gjidheumlnjes eumlshteuml punimi im origjinal prandaj jam kujdesur qeuml teuml punoj me peumlrkushtim teuml madh
neuml keumlteuml temeuml
Teuml njejtin punim nuk e kam kopjuar nga punimet e studenteve tjereuml apo nga ndonjeuml burim tjeteumlr
peumlrveq atyre burimeve dhe literaturave teuml cituara neuml referenca
3
FALENDERIMET
Dikur veumlteumlm eumlndeumlrr dhe fal forceumls dhe peumlrkushtimit gjitheuml ccedilka po beumlhet realitet Veumlrteteuml eumlshteuml njeuml
ndjenjeuml e bukur qeuml ndoshta as nuk peumlrshkruhet por jam shumeuml e lumtur qeuml po e peumlrjetojeuml
Pa mbeumlshtetjen e familjes sime sot nuk mund teuml isha askund faleminderit familja ime krenaria
ime qe me mbeumlshtetet dhe vazhdoni te meuml mbeumlshteteni peumlr ccedildo veprim gjateuml keumltyre viteve
Rrugeumln qeuml e nisa uneuml eumlshteuml fal juve dhe sot po e peumlrfundojeuml me sukses do ju jem falenderuese
gjateuml gjitheuml jeteumls
Njeuml meriteuml e veccedilant shkoneuml peumlr Mentorin tim Prof Ass Dr Haxhi Kamberi peumlr respektin qeuml ka
treguar gjateuml keumltyre viteve peumlr kohen dhe keumlshillimin gjateuml punimit teuml keumlsaj teme keumlshillat dhe
mendimet tua kishin shumeuml reumlndeumlsi peumlr mua Do teuml jem mireumlnjoheumlse gjithmoneuml
Mikja ime fjaleumlt e tua gjithmoneuml ishin keumlshilla peumlr mua qeuml meuml deumlrgonin drejt arritjeve
peumlrkushtimi yt koha dhe respekti do te vlersohen gjithmoneuml nga uneuml Seuml bashku gjithqka u beuml
meuml e lehteuml peumlr ne
Faleminderit teuml gjitheumlve
4
Peumlrmbajtja
1 ABSTRAKT 5
2 HYRJE 6
3 Qeumlllimi dhe Objektivat 7
4 Metodologjia 7
KAPITULLI 1 8
11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit) 8
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT 9
KAPITULLI 2 12
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN
ARTIFICIALE JANEuml 12
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji 13
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml 14
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT ) 16
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit 17
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral 19
KAPITULLI 3 21
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji 21
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji 21
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna 26
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls 28
35 Qeumlllimet e mamiseuml 30
KAPITULLI 4 31
41Diskutimi 31
42 Peumlrfundimi 33
43 Rekomandimet 34
5 a Rezyme 35
5 b SUMMARY 36
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae ) 38
5
1 ABSTRAKT
Ky punim eumlshteuml realizuar me qeumlllim teuml zgjerimit teuml njohurive peumlr teuml gjitha neumlnat e reja neuml lidhje
me ushqyerjen natyrale peumlr foshnjet e tyre dhe teuml zgjidhet njeuml pozicion i rahatsheumlm peumlr neumlneumln
dhe foshnjeumln si dhe rolin e mamiseuml neuml keteuml rast
Teuml gjitheuml lexuesit mund ta sheumlrbejneuml keumlteuml punim si informateuml neuml lidhje me gjidheumlnjeumln dhe
reumlndeumlsin e pozicioneve gjateuml gjidheumlnjes
Punimi im eumlshteuml rishikim literature dhe peumlrfshineuml informacione neuml lidhje anatomin dhe
fiziologjineuml e gjidheumlnjeumls reumlndeumlsineuml e gjidheumlnjeumls peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale pozicionet
gjateuml gjidheumlnjes informimin dhe keumlshillimin nga mamia
Hartimi i keumlsaj teme eumlshteuml beumlreuml neuml Universitetin publik teuml Gjakoveumls lsquorsquoFehmi Aganirsquorsquo Fakulteti i
Mjekeumlsiseuml Programi ndash Mami
Mentori im eumlshteuml Prof Ass Dr Haxhi Kamberi
Punimi peumlrfshineuml 36 faqe 4 tabela 13 figura
6
2 HYRJE
Peumlrzgjedhja dhe parashtrimi i temeumls
Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto ekonomike Kjo
eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln e saj Pothuajse
teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe mbeumlshtetje teuml
familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Kolostrum qumeumlshti i gjirit i verdheuml dhe i ngjeshur i prodhuar neuml fund teuml shtatzeumlniseuml
rekomandohet nga OBSH si ushqim i peumlrsosur peumlr teuml porsalindurin dhe ushqimi duhet teuml fillojeuml
brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml shumeuml
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri ka peumlrparsiteuml e veta prandaj peumlrzgjedhja e keumlsaj teme do teuml ju
pasuronte sado pak me njohuri rreth gjidheumlnjes peumlrparsiteuml e sajeuml gjithashtu pozicionimi gjateuml
gjidheumlnjes luan rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml njeuml gjidheumlnjeuml sa meuml efektive
Duke pretenduar drejteuml teuml mundureumls supuzojmeuml se ky punim do teuml sjell driteuml apo disa informata
qeuml ende nuk i kaneuml teuml njohura shumeuml gra apo neumlna teuml reja rreth keumlsaj fushe
Besojeuml se rrezultatet e keumltij punimi do teuml veumljneuml neuml pah teuml gjitha mundeumlsiteuml e informimit teuml neumlnave
teuml reja dhe ti keumlshillojmeuml teuml gjitha neumlnat e reja peumlr ushqyrje natyrale apo ushqim me qumeumlsht gjiri
neuml teuml gjitha rastet (neuml peumlrjashtim teuml kundeumlrindikacioneve teuml ndryshme mjekeumlsore )
Arsyeja kryesore peumlr teuml peumlrzgjedhur keumlteuml temeuml ka qeneuml edhe deumlshira ime peumlr teuml eksploruar neuml
lidhje me gjidheumlnjen peumlr peumlrparsiteuml e gjidheumlnjes dhe pozicionimin e foshnjeumls gjateuml gjidheumlnjeumls
dhe keumlshillimi i teuml gjitha grave peumlr benefitet e ushqyerjeumls natyrale si peumlr neumlneumln ashtu edhe peumlr
foshnjen e tyre1
1 httpwwwwhoint World Health Organization
7
3 Qeumlllimi dhe Objektivat
Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml
sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri
peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
4 Metodologjia
Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar
literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe
burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln
8
KAPITULLI 1
11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e
lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml
organe rudimentale
Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e
peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus
anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml
Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur
papilla mammae
Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i
theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls
Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml
madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml
neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e
femijeumls2
Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve
2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
9
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls
ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i
siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e
mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale
Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i
punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve
Fig12 Ushqyrja natyrale 3
Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e
adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr
latanteumlt e sheumlndosheuml )
Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i
peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia
3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding
10
Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml
neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri
Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e
neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml
Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml
gjashteuml muajve teuml pareuml
Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml
shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml
foshnja)
Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e
merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit
Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet
gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml
Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron
foshnjeumln nga infeksioni
Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon
neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr
neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6
muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave
ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14
muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml
seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse
11
4
4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit
2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave
3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e
meumlkimit
4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin
5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit
neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre
6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml
gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor
7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml
diteuml lsquoʽ rominginʼʼ
8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit
9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese
10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua
rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali
12
KAPITULLI 2
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME
USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia
e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll
Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B
dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml
deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e
latantit
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml
latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml
neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin
e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml
Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml
Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml
eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara
5
5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
3
FALENDERIMET
Dikur veumlteumlm eumlndeumlrr dhe fal forceumls dhe peumlrkushtimit gjitheuml ccedilka po beumlhet realitet Veumlrteteuml eumlshteuml njeuml
ndjenjeuml e bukur qeuml ndoshta as nuk peumlrshkruhet por jam shumeuml e lumtur qeuml po e peumlrjetojeuml
Pa mbeumlshtetjen e familjes sime sot nuk mund teuml isha askund faleminderit familja ime krenaria
ime qe me mbeumlshtetet dhe vazhdoni te meuml mbeumlshteteni peumlr ccedildo veprim gjateuml keumltyre viteve
Rrugeumln qeuml e nisa uneuml eumlshteuml fal juve dhe sot po e peumlrfundojeuml me sukses do ju jem falenderuese
gjateuml gjitheuml jeteumls
Njeuml meriteuml e veccedilant shkoneuml peumlr Mentorin tim Prof Ass Dr Haxhi Kamberi peumlr respektin qeuml ka
treguar gjateuml keumltyre viteve peumlr kohen dhe keumlshillimin gjateuml punimit teuml keumlsaj teme keumlshillat dhe
mendimet tua kishin shumeuml reumlndeumlsi peumlr mua Do teuml jem mireumlnjoheumlse gjithmoneuml
Mikja ime fjaleumlt e tua gjithmoneuml ishin keumlshilla peumlr mua qeuml meuml deumlrgonin drejt arritjeve
peumlrkushtimi yt koha dhe respekti do te vlersohen gjithmoneuml nga uneuml Seuml bashku gjithqka u beuml
meuml e lehteuml peumlr ne
Faleminderit teuml gjitheumlve
4
Peumlrmbajtja
1 ABSTRAKT 5
2 HYRJE 6
3 Qeumlllimi dhe Objektivat 7
4 Metodologjia 7
KAPITULLI 1 8
11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit) 8
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT 9
KAPITULLI 2 12
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN
ARTIFICIALE JANEuml 12
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji 13
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml 14
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT ) 16
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit 17
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral 19
KAPITULLI 3 21
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji 21
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji 21
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna 26
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls 28
35 Qeumlllimet e mamiseuml 30
KAPITULLI 4 31
41Diskutimi 31
42 Peumlrfundimi 33
43 Rekomandimet 34
5 a Rezyme 35
5 b SUMMARY 36
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae ) 38
5
1 ABSTRAKT
Ky punim eumlshteuml realizuar me qeumlllim teuml zgjerimit teuml njohurive peumlr teuml gjitha neumlnat e reja neuml lidhje
me ushqyerjen natyrale peumlr foshnjet e tyre dhe teuml zgjidhet njeuml pozicion i rahatsheumlm peumlr neumlneumln
dhe foshnjeumln si dhe rolin e mamiseuml neuml keteuml rast
Teuml gjitheuml lexuesit mund ta sheumlrbejneuml keumlteuml punim si informateuml neuml lidhje me gjidheumlnjeumln dhe
reumlndeumlsin e pozicioneve gjateuml gjidheumlnjes
Punimi im eumlshteuml rishikim literature dhe peumlrfshineuml informacione neuml lidhje anatomin dhe
fiziologjineuml e gjidheumlnjeumls reumlndeumlsineuml e gjidheumlnjeumls peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale pozicionet
gjateuml gjidheumlnjes informimin dhe keumlshillimin nga mamia
Hartimi i keumlsaj teme eumlshteuml beumlreuml neuml Universitetin publik teuml Gjakoveumls lsquorsquoFehmi Aganirsquorsquo Fakulteti i
Mjekeumlsiseuml Programi ndash Mami
Mentori im eumlshteuml Prof Ass Dr Haxhi Kamberi
Punimi peumlrfshineuml 36 faqe 4 tabela 13 figura
6
2 HYRJE
Peumlrzgjedhja dhe parashtrimi i temeumls
Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto ekonomike Kjo
eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln e saj Pothuajse
teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe mbeumlshtetje teuml
familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Kolostrum qumeumlshti i gjirit i verdheuml dhe i ngjeshur i prodhuar neuml fund teuml shtatzeumlniseuml
rekomandohet nga OBSH si ushqim i peumlrsosur peumlr teuml porsalindurin dhe ushqimi duhet teuml fillojeuml
brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml shumeuml
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri ka peumlrparsiteuml e veta prandaj peumlrzgjedhja e keumlsaj teme do teuml ju
pasuronte sado pak me njohuri rreth gjidheumlnjes peumlrparsiteuml e sajeuml gjithashtu pozicionimi gjateuml
gjidheumlnjes luan rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml njeuml gjidheumlnjeuml sa meuml efektive
Duke pretenduar drejteuml teuml mundureumls supuzojmeuml se ky punim do teuml sjell driteuml apo disa informata
qeuml ende nuk i kaneuml teuml njohura shumeuml gra apo neumlna teuml reja rreth keumlsaj fushe
Besojeuml se rrezultatet e keumltij punimi do teuml veumljneuml neuml pah teuml gjitha mundeumlsiteuml e informimit teuml neumlnave
teuml reja dhe ti keumlshillojmeuml teuml gjitha neumlnat e reja peumlr ushqyrje natyrale apo ushqim me qumeumlsht gjiri
neuml teuml gjitha rastet (neuml peumlrjashtim teuml kundeumlrindikacioneve teuml ndryshme mjekeumlsore )
Arsyeja kryesore peumlr teuml peumlrzgjedhur keumlteuml temeuml ka qeneuml edhe deumlshira ime peumlr teuml eksploruar neuml
lidhje me gjidheumlnjen peumlr peumlrparsiteuml e gjidheumlnjes dhe pozicionimin e foshnjeumls gjateuml gjidheumlnjeumls
dhe keumlshillimi i teuml gjitha grave peumlr benefitet e ushqyerjeumls natyrale si peumlr neumlneumln ashtu edhe peumlr
foshnjen e tyre1
1 httpwwwwhoint World Health Organization
7
3 Qeumlllimi dhe Objektivat
Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml
sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri
peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
4 Metodologjia
Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar
literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe
burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln
8
KAPITULLI 1
11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e
lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml
organe rudimentale
Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e
peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus
anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml
Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur
papilla mammae
Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i
theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls
Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml
madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml
neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e
femijeumls2
Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve
2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
9
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls
ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i
siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e
mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale
Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i
punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve
Fig12 Ushqyrja natyrale 3
Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e
adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr
latanteumlt e sheumlndosheuml )
Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i
peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia
3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding
10
Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml
neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri
Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e
neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml
Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml
gjashteuml muajve teuml pareuml
Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml
shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml
foshnja)
Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e
merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit
Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet
gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml
Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron
foshnjeumln nga infeksioni
Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon
neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr
neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6
muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave
ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14
muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml
seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse
11
4
4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit
2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave
3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e
meumlkimit
4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin
5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit
neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre
6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml
gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor
7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml
diteuml lsquoʽ rominginʼʼ
8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit
9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese
10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua
rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali
12
KAPITULLI 2
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME
USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia
e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll
Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B
dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml
deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e
latantit
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml
latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml
neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin
e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml
Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml
Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml
eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara
5
5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
4
Peumlrmbajtja
1 ABSTRAKT 5
2 HYRJE 6
3 Qeumlllimi dhe Objektivat 7
4 Metodologjia 7
KAPITULLI 1 8
11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit) 8
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT 9
KAPITULLI 2 12
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN
ARTIFICIALE JANEuml 12
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji 13
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml 14
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT ) 16
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit 17
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral 19
KAPITULLI 3 21
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji 21
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji 21
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna 26
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls 28
35 Qeumlllimet e mamiseuml 30
KAPITULLI 4 31
41Diskutimi 31
42 Peumlrfundimi 33
43 Rekomandimet 34
5 a Rezyme 35
5 b SUMMARY 36
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae ) 38
5
1 ABSTRAKT
Ky punim eumlshteuml realizuar me qeumlllim teuml zgjerimit teuml njohurive peumlr teuml gjitha neumlnat e reja neuml lidhje
me ushqyerjen natyrale peumlr foshnjet e tyre dhe teuml zgjidhet njeuml pozicion i rahatsheumlm peumlr neumlneumln
dhe foshnjeumln si dhe rolin e mamiseuml neuml keteuml rast
Teuml gjitheuml lexuesit mund ta sheumlrbejneuml keumlteuml punim si informateuml neuml lidhje me gjidheumlnjeumln dhe
reumlndeumlsin e pozicioneve gjateuml gjidheumlnjes
Punimi im eumlshteuml rishikim literature dhe peumlrfshineuml informacione neuml lidhje anatomin dhe
fiziologjineuml e gjidheumlnjeumls reumlndeumlsineuml e gjidheumlnjeumls peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale pozicionet
gjateuml gjidheumlnjes informimin dhe keumlshillimin nga mamia
Hartimi i keumlsaj teme eumlshteuml beumlreuml neuml Universitetin publik teuml Gjakoveumls lsquorsquoFehmi Aganirsquorsquo Fakulteti i
Mjekeumlsiseuml Programi ndash Mami
Mentori im eumlshteuml Prof Ass Dr Haxhi Kamberi
Punimi peumlrfshineuml 36 faqe 4 tabela 13 figura
6
2 HYRJE
Peumlrzgjedhja dhe parashtrimi i temeumls
Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto ekonomike Kjo
eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln e saj Pothuajse
teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe mbeumlshtetje teuml
familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Kolostrum qumeumlshti i gjirit i verdheuml dhe i ngjeshur i prodhuar neuml fund teuml shtatzeumlniseuml
rekomandohet nga OBSH si ushqim i peumlrsosur peumlr teuml porsalindurin dhe ushqimi duhet teuml fillojeuml
brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml shumeuml
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri ka peumlrparsiteuml e veta prandaj peumlrzgjedhja e keumlsaj teme do teuml ju
pasuronte sado pak me njohuri rreth gjidheumlnjes peumlrparsiteuml e sajeuml gjithashtu pozicionimi gjateuml
gjidheumlnjes luan rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml njeuml gjidheumlnjeuml sa meuml efektive
Duke pretenduar drejteuml teuml mundureumls supuzojmeuml se ky punim do teuml sjell driteuml apo disa informata
qeuml ende nuk i kaneuml teuml njohura shumeuml gra apo neumlna teuml reja rreth keumlsaj fushe
Besojeuml se rrezultatet e keumltij punimi do teuml veumljneuml neuml pah teuml gjitha mundeumlsiteuml e informimit teuml neumlnave
teuml reja dhe ti keumlshillojmeuml teuml gjitha neumlnat e reja peumlr ushqyrje natyrale apo ushqim me qumeumlsht gjiri
neuml teuml gjitha rastet (neuml peumlrjashtim teuml kundeumlrindikacioneve teuml ndryshme mjekeumlsore )
Arsyeja kryesore peumlr teuml peumlrzgjedhur keumlteuml temeuml ka qeneuml edhe deumlshira ime peumlr teuml eksploruar neuml
lidhje me gjidheumlnjen peumlr peumlrparsiteuml e gjidheumlnjes dhe pozicionimin e foshnjeumls gjateuml gjidheumlnjeumls
dhe keumlshillimi i teuml gjitha grave peumlr benefitet e ushqyerjeumls natyrale si peumlr neumlneumln ashtu edhe peumlr
foshnjen e tyre1
1 httpwwwwhoint World Health Organization
7
3 Qeumlllimi dhe Objektivat
Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml
sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri
peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
4 Metodologjia
Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar
literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe
burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln
8
KAPITULLI 1
11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e
lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml
organe rudimentale
Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e
peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus
anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml
Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur
papilla mammae
Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i
theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls
Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml
madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml
neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e
femijeumls2
Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve
2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
9
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls
ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i
siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e
mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale
Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i
punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve
Fig12 Ushqyrja natyrale 3
Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e
adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr
latanteumlt e sheumlndosheuml )
Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i
peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia
3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding
10
Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml
neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri
Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e
neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml
Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml
gjashteuml muajve teuml pareuml
Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml
shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml
foshnja)
Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e
merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit
Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet
gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml
Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron
foshnjeumln nga infeksioni
Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon
neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr
neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6
muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave
ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14
muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml
seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse
11
4
4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit
2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave
3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e
meumlkimit
4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin
5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit
neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre
6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml
gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor
7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml
diteuml lsquoʽ rominginʼʼ
8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit
9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese
10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua
rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali
12
KAPITULLI 2
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME
USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia
e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll
Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B
dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml
deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e
latantit
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml
latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml
neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin
e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml
Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml
Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml
eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara
5
5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
5
1 ABSTRAKT
Ky punim eumlshteuml realizuar me qeumlllim teuml zgjerimit teuml njohurive peumlr teuml gjitha neumlnat e reja neuml lidhje
me ushqyerjen natyrale peumlr foshnjet e tyre dhe teuml zgjidhet njeuml pozicion i rahatsheumlm peumlr neumlneumln
dhe foshnjeumln si dhe rolin e mamiseuml neuml keteuml rast
Teuml gjitheuml lexuesit mund ta sheumlrbejneuml keumlteuml punim si informateuml neuml lidhje me gjidheumlnjeumln dhe
reumlndeumlsin e pozicioneve gjateuml gjidheumlnjes
Punimi im eumlshteuml rishikim literature dhe peumlrfshineuml informacione neuml lidhje anatomin dhe
fiziologjineuml e gjidheumlnjeumls reumlndeumlsineuml e gjidheumlnjeumls peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale pozicionet
gjateuml gjidheumlnjes informimin dhe keumlshillimin nga mamia
Hartimi i keumlsaj teme eumlshteuml beumlreuml neuml Universitetin publik teuml Gjakoveumls lsquorsquoFehmi Aganirsquorsquo Fakulteti i
Mjekeumlsiseuml Programi ndash Mami
Mentori im eumlshteuml Prof Ass Dr Haxhi Kamberi
Punimi peumlrfshineuml 36 faqe 4 tabela 13 figura
6
2 HYRJE
Peumlrzgjedhja dhe parashtrimi i temeumls
Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto ekonomike Kjo
eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln e saj Pothuajse
teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe mbeumlshtetje teuml
familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Kolostrum qumeumlshti i gjirit i verdheuml dhe i ngjeshur i prodhuar neuml fund teuml shtatzeumlniseuml
rekomandohet nga OBSH si ushqim i peumlrsosur peumlr teuml porsalindurin dhe ushqimi duhet teuml fillojeuml
brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml shumeuml
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri ka peumlrparsiteuml e veta prandaj peumlrzgjedhja e keumlsaj teme do teuml ju
pasuronte sado pak me njohuri rreth gjidheumlnjes peumlrparsiteuml e sajeuml gjithashtu pozicionimi gjateuml
gjidheumlnjes luan rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml njeuml gjidheumlnjeuml sa meuml efektive
Duke pretenduar drejteuml teuml mundureumls supuzojmeuml se ky punim do teuml sjell driteuml apo disa informata
qeuml ende nuk i kaneuml teuml njohura shumeuml gra apo neumlna teuml reja rreth keumlsaj fushe
Besojeuml se rrezultatet e keumltij punimi do teuml veumljneuml neuml pah teuml gjitha mundeumlsiteuml e informimit teuml neumlnave
teuml reja dhe ti keumlshillojmeuml teuml gjitha neumlnat e reja peumlr ushqyrje natyrale apo ushqim me qumeumlsht gjiri
neuml teuml gjitha rastet (neuml peumlrjashtim teuml kundeumlrindikacioneve teuml ndryshme mjekeumlsore )
Arsyeja kryesore peumlr teuml peumlrzgjedhur keumlteuml temeuml ka qeneuml edhe deumlshira ime peumlr teuml eksploruar neuml
lidhje me gjidheumlnjen peumlr peumlrparsiteuml e gjidheumlnjes dhe pozicionimin e foshnjeumls gjateuml gjidheumlnjeumls
dhe keumlshillimi i teuml gjitha grave peumlr benefitet e ushqyerjeumls natyrale si peumlr neumlneumln ashtu edhe peumlr
foshnjen e tyre1
1 httpwwwwhoint World Health Organization
7
3 Qeumlllimi dhe Objektivat
Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml
sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri
peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
4 Metodologjia
Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar
literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe
burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln
8
KAPITULLI 1
11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e
lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml
organe rudimentale
Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e
peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus
anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml
Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur
papilla mammae
Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i
theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls
Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml
madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml
neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e
femijeumls2
Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve
2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
9
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls
ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i
siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e
mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale
Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i
punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve
Fig12 Ushqyrja natyrale 3
Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e
adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr
latanteumlt e sheumlndosheuml )
Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i
peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia
3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding
10
Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml
neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri
Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e
neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml
Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml
gjashteuml muajve teuml pareuml
Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml
shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml
foshnja)
Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e
merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit
Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet
gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml
Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron
foshnjeumln nga infeksioni
Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon
neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr
neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6
muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave
ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14
muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml
seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse
11
4
4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit
2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave
3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e
meumlkimit
4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin
5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit
neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre
6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml
gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor
7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml
diteuml lsquoʽ rominginʼʼ
8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit
9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese
10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua
rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali
12
KAPITULLI 2
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME
USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia
e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll
Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B
dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml
deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e
latantit
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml
latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml
neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin
e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml
Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml
Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml
eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara
5
5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
6
2 HYRJE
Peumlrzgjedhja dhe parashtrimi i temeumls
Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto ekonomike Kjo
eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln e saj Pothuajse
teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe mbeumlshtetje teuml
familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Kolostrum qumeumlshti i gjirit i verdheuml dhe i ngjeshur i prodhuar neuml fund teuml shtatzeumlniseuml
rekomandohet nga OBSH si ushqim i peumlrsosur peumlr teuml porsalindurin dhe ushqimi duhet teuml fillojeuml
brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml shumeuml
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri ka peumlrparsiteuml e veta prandaj peumlrzgjedhja e keumlsaj teme do teuml ju
pasuronte sado pak me njohuri rreth gjidheumlnjes peumlrparsiteuml e sajeuml gjithashtu pozicionimi gjateuml
gjidheumlnjes luan rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml njeuml gjidheumlnjeuml sa meuml efektive
Duke pretenduar drejteuml teuml mundureumls supuzojmeuml se ky punim do teuml sjell driteuml apo disa informata
qeuml ende nuk i kaneuml teuml njohura shumeuml gra apo neumlna teuml reja rreth keumlsaj fushe
Besojeuml se rrezultatet e keumltij punimi do teuml veumljneuml neuml pah teuml gjitha mundeumlsiteuml e informimit teuml neumlnave
teuml reja dhe ti keumlshillojmeuml teuml gjitha neumlnat e reja peumlr ushqyrje natyrale apo ushqim me qumeumlsht gjiri
neuml teuml gjitha rastet (neuml peumlrjashtim teuml kundeumlrindikacioneve teuml ndryshme mjekeumlsore )
Arsyeja kryesore peumlr teuml peumlrzgjedhur keumlteuml temeuml ka qeneuml edhe deumlshira ime peumlr teuml eksploruar neuml
lidhje me gjidheumlnjen peumlr peumlrparsiteuml e gjidheumlnjes dhe pozicionimin e foshnjeumls gjateuml gjidheumlnjeumls
dhe keumlshillimi i teuml gjitha grave peumlr benefitet e ushqyerjeumls natyrale si peumlr neumlneumln ashtu edhe peumlr
foshnjen e tyre1
1 httpwwwwhoint World Health Organization
7
3 Qeumlllimi dhe Objektivat
Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml
sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri
peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
4 Metodologjia
Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar
literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe
burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln
8
KAPITULLI 1
11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e
lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml
organe rudimentale
Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e
peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus
anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml
Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur
papilla mammae
Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i
theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls
Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml
madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml
neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e
femijeumls2
Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve
2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
9
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls
ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i
siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e
mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale
Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i
punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve
Fig12 Ushqyrja natyrale 3
Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e
adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr
latanteumlt e sheumlndosheuml )
Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i
peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia
3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding
10
Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml
neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri
Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e
neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml
Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml
gjashteuml muajve teuml pareuml
Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml
shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml
foshnja)
Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e
merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit
Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet
gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml
Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron
foshnjeumln nga infeksioni
Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon
neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr
neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6
muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave
ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14
muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml
seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse
11
4
4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit
2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave
3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e
meumlkimit
4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin
5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit
neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre
6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml
gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor
7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml
diteuml lsquoʽ rominginʼʼ
8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit
9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese
10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua
rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali
12
KAPITULLI 2
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME
USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia
e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll
Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B
dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml
deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e
latantit
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml
latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml
neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin
e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml
Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml
Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml
eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara
5
5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
7
3 Qeumlllimi dhe Objektivat
Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rreth gjidheumlnjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes le teuml
sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja natyrale me qumeumlshteuml gjiri
peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
4 Metodologjia
Peumlr realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikim literature Eumlshteuml shfryteumlzuar
literatureuml e mjaftushme duke peumlrfshireuml edhe literatureuml nga bibloteka e Universitetit si dhe
burime teuml ndryshme shkencore nga interneti dhe literatura teuml ndryshme neuml lidhje me temeumln
8
KAPITULLI 1
11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e
lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml
organe rudimentale
Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e
peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus
anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml
Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur
papilla mammae
Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i
theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls
Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml
madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml
neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e
femijeumls2
Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve
2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
9
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls
ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i
siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e
mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale
Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i
punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve
Fig12 Ushqyrja natyrale 3
Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e
adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr
latanteumlt e sheumlndosheuml )
Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i
peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia
3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding
10
Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml
neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri
Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e
neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml
Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml
gjashteuml muajve teuml pareuml
Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml
shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml
foshnja)
Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e
merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit
Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet
gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml
Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron
foshnjeumln nga infeksioni
Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon
neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr
neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6
muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave
ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14
muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml
seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse
11
4
4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit
2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave
3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e
meumlkimit
4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin
5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit
neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre
6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml
gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor
7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml
diteuml lsquoʽ rominginʼʼ
8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit
9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese
10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua
rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali
12
KAPITULLI 2
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME
USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia
e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll
Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B
dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml
deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e
latantit
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml
latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml
neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin
e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml
Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml
Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml
eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara
5
5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
8
KAPITULLI 1
11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
Glandula mammae janeuml dy gjeumlndrra teuml cilat prodhojneuml qumeumlsht dhe futen neuml gjeumlndrat e
lekureumls beumljneuml pjeseuml neuml grupin e organeve gjenitale sekondare tek femrat pasi tek meshkujt janeuml
organe rudimentale
Funksionin e tyre ato e fillojneuml pas lindjes neuml peumlriudhen e laktacionit Gjendet neuml pjeseumln e
peumlrparme teuml gjoksit mbi muskulin pektoralis major dhe pjeseumlrishteuml mbi muskulin seratus
anterior ndeumlrmjet brinjeumls seuml 3-4 nganjeumlhereuml edhe deri tek brinja e 8-teuml
Neuml sipeumlrfaqen e peumlrparme teuml gjeumlndrreumls neuml mesin e saj gjindet njeuml ngritje e vogeumll e quajtur
papilla mammae
Kjo rrethohet nga nje sektor i holleuml leumlkure i quajtur areola mammae Pigmentacioni eumlshteuml meuml i
theksuar gjateuml periudheumls seuml gravidenceumls
Gjeumlndrat e qumeumlshtit tek grateuml karakterizohen nga njeuml leumlkureuml e holleuml e leumlmuar me zhvillim teuml
madheuml teuml indit adipoz i cili i jep gjeumlndrreumls njeuml formeuml rrumbullake karakteristike Duhet shtuar qeuml
neuml formeumln dhe struktureumln e gjeumlndrreumls mamare ndikon seuml tepeumlrmi gravidanca dhe ushqyerja e
femijeumls2
Fig 11 Anatomia e gjinjeumlve
2 Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
9
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls
ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i
siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e
mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale
Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i
punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve
Fig12 Ushqyrja natyrale 3
Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e
adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr
latanteumlt e sheumlndosheuml )
Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i
peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia
3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding
10
Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml
neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri
Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e
neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml
Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml
gjashteuml muajve teuml pareuml
Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml
shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml
foshnja)
Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e
merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit
Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet
gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml
Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron
foshnjeumln nga infeksioni
Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon
neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr
neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6
muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave
ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14
muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml
seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse
11
4
4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit
2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave
3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e
meumlkimit
4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin
5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit
neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre
6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml
gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor
7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml
diteuml lsquoʽ rominginʼʼ
8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit
9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese
10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua
rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali
12
KAPITULLI 2
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME
USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia
e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll
Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B
dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml
deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e
latantit
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml
latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml
neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin
e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml
Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml
Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml
eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara
5
5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
9
12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
Ushqyerja e latantit me qumeumlshteuml teuml neumlneumls ( qumeumlshteuml gjiri ) pa ushqyerje me qumeumlsht teuml lopeumls
ose me formula teuml qumeumlshtit quhet ushqyerje natyrale
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml qumeumlshti meuml ideal peumlr latanteumlt neuml gjashteuml muajt e pareuml teuml jeteumls sepse i
siguron latantit marrjen optimale teuml teuml gjitha materieve energjetike ndeumlrtuese mbrojteumlse dhe e
mbron ateuml prej ccedilrregullimeve teuml shumta qeuml ekspozohen neuml periudheumln postpartale
Rekomandimi dhe propagandimi i ushqyerjeumls natyrale neuml peumlriudhen e latantit eumlshteuml obligim i
punonjeumlsve sheumlndetsoreuml teuml cileumlt merren me mbrojtjen sheumlndetsore teuml neumlnave dhe feumlmijeumlve
Fig12 Ushqyrja natyrale 3
Arsimimi sheumlndetsoreuml dhe peumlrgaditja peumlr ushqyerje natyrale duhet teuml fillojeuml neuml periudheumln e
adoleshenceumls seuml feumlmijeumls duke vazhduar gjateuml shtatzeumlniseuml dhe pas lindjes ( neuml keumlshillimore peumlr
latanteumlt e sheumlndosheuml )
Neuml peumlrgaditjen e neumlnes peumlr meumlkim ( gjidheumlnjie ) duhet teuml marreuml pjeseuml ekipi i eksperteumlve i
peumlrbeumlreuml nga obstetri pediatri dhe mamia
3 Fig 12-httpswwwuniceforgukbabyfriendlywhat-is-baby-friendlythe-benefits-of-breastfeeding
10
Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml
neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri
Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e
neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml
Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml
gjashteuml muajve teuml pareuml
Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml
shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml
foshnja)
Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e
merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit
Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet
gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml
Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron
foshnjeumln nga infeksioni
Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon
neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr
neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6
muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave
ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14
muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml
seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse
11
4
4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit
2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave
3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e
meumlkimit
4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin
5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit
neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre
6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml
gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor
7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml
diteuml lsquoʽ rominginʼʼ
8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit
9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese
10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua
rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali
12
KAPITULLI 2
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME
USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia
e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll
Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B
dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml
deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e
latantit
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml
latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml
neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin
e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml
Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml
Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml
eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara
5
5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
10
Peumlr rritjen sheumlndetin dhe zhvillimin meuml teuml mireuml teuml foshnjeumls dhe sheumlndetin meuml teuml mireuml teuml
neumlneumls foshnjat duhet teuml ushqehen veteumlm me qumeumlsht gjiri
Teuml ushqyerit veteumlm me qumeumlsht gjiri neumlnkupton qeuml foshnja teuml pijeuml veteumlm qumeumlshtin e
neumlneumls dhe teuml mos pijeuml asgjeuml tjeteumlr apo ujeuml
Qumeumlshti i gjirit siguron teuml gjitheuml ushqimin dhe ujin peumlr teuml cilin foshnja ka nevojeuml gjateuml
gjashteuml muajve teuml pareuml
Foshnja duhet teuml niseuml teuml pijeuml gji breumlnda oreumls seuml pareuml pas lindjes
Asgjeuml tjeteumlr nuk i duhet dheumlneuml foshnjeumls peumlrpara se teuml niseuml teuml pijeuml gji pasi mund teuml
shkaktojeuml alergji ose infeksion dhe nuk eumlshteuml ushqimi qeuml foshnja ka nevojeuml
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml bazeuml teuml keumlrkeseumls qeuml ka (sa hereuml dhe aq gjateuml sa teuml dojeuml
foshnja)
Foshnja nuk ka nevojeuml peumlr ujeuml madje as neuml njeuml diteuml teuml nxehteuml pasi ujin e nevojsheumlm e
merr neumlpeumlrmjet qumeumlshtit teuml gjirit
Neumlse njeuml foshnjeuml pi ujeuml do teuml pijeuml meuml pak gji dhe do teuml jeteuml meuml pak i mireuml ushqyer
Foshnja duhet teuml ushqehet neuml njeumlrin gji deri sa ta keteuml zbrazur ateuml peumlrpara se teuml ofrohet
gjiri tjeteumlr neuml meumlnyreuml qeuml foshnja teuml marreuml qumeumlshtin e voneuml me kalori meuml teuml larteuml
Kur neumlna eumlshteuml seumlmureuml feumlmija nuk duhet teuml largohet prej saj pasi qumeumlshti i gjiri mbron
foshnjeumln nga infeksioni
Neumlse eumlshteuml e mundur foshnja nuk duhet teuml ushqehet artificialisht Teuml ushqyerit artificial ccedilon
neuml njeuml inteligjenceuml meuml teuml uleumlt sheumlndet meuml teuml dobeumlt peumlr foshnjeumln dhe rreziqe sheumlndeteumlsore peumlr
neumlneumln Feumlmijeumlt duhet teuml ushqehen me gji deri neuml dy vjeccedil e sipeumlr dhe me ushqime shteseuml pas 6
muajve Qumeumlshti i gjirit mund teuml sigurojeuml gjysmeumln ose pjeseumln meuml teuml madhe teuml nevojave
ushqyese teuml foshnjeumls nga 6 deri neuml 12 muajsh dhe 13 ose meuml shumeuml teuml foshnjeumls nga 12 - 14
muajsh Teuml ushqyerit me gji duhet teuml vazhdojeuml pasi qumeumlshti i gjirit ndihmon foshnjeumln teuml luftojeuml
seumlmundjet Ai eumlshteuml burimi i veteumlm peumlr marrjen e trupeumlzave mbrojteumlse
11
4
4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit
2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave
3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e
meumlkimit
4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin
5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit
neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre
6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml
gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor
7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml
diteuml lsquoʽ rominginʼʼ
8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit
9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese
10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua
rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali
12
KAPITULLI 2
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME
USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia
e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll
Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B
dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml
deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e
latantit
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml
latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml
neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin
e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml
Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml
Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml
eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara
5
5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
11
4
4 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali Kapitulli 3 Faqe 52 53 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
1 Rregullat peumlr meumlkim duhet teuml jeneuml neuml formeuml teuml shkruar dhe trsquoi sheumlrbejneuml teumlreuml personelit
2 Teumlreuml personeli sheumlndetsoreuml duhet meumlsuar peumlr aplikimin e keumltyre rregullave
3 Teuml gjitha shtatzeumlnat duhet informuar peumlr peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe tekniken e
meumlkimit
4 Brenda gjysmeuml ore pas lindjes seuml femijeumls neumlnat duhet teuml fillojneuml meumlkimin
5 Neumlnave duhet meumlsuar teknikeumln e meumlkimit si dhe duhet ruajtur sekretimin e qumeumlshtit
neumlse janeuml teuml ndara prej latanteumlve teuml tyre
6 Teuml porsalindurit nuk duhet dheumlne kurrfareuml ushqimi tjeteumlr ose pije peumlrveccedil qumeumlshtit teuml
gjirit teuml neumlneumls neumlse nuk ekziston indikimi mjekeumlsor
7 Teuml organizohet qeumlndrimi i peumlrbashkeumlt i neumlneumls dhe feumlmijes neuml teuml njejteumln dhomeuml 24 oreuml neuml
diteuml lsquoʽ rominginʼʼ
8 Neumlna duhet teuml beumljeuml meumlkimin me keumlrkeseumln e teuml porsalindurit
9 Feumlmijeve nuk duhet dheumlneuml thitheumln mashtruese
10 Teuml stimulohet formimi i grupeve peumlr mbeumlshteumltjen e ushqyerjeumls neuml gji teuml neumlneumls duke ua
rekomanduar neumlnave gjateuml leumlshimit nga spitali
12
KAPITULLI 2
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME
USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia
e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll
Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B
dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml
deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e
latantit
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml
latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml
neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin
e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml
Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml
Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml
eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara
5
5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
12
KAPITULLI 2
21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME
USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
Qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia
e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml meuml e vogeumll
Qumeumlshti i neumlneumls peumlrmbaneuml materie mbrojteumlse qelizore ( makrofag neutrofile limfocite T dhe B
dhe humorale) IgA sekretore faktorin bifidus interferonin etj) me veprim kundeumlr bakterieve teuml
deumlmshme qeuml neuml javeumlt e para pas lindjes e rrisin rezistenceumln ndaj infeksioneve
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet nevojave optimale peumlr rritjen dhe zhvillimi e
latantit
Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml enzimeve teuml traktit treteumls teuml
latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml
neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls nuk shkaktojneuml sensibilizim alergjik neuml krahasim meuml qumeumlshtin
e lopeumls i cili shkaktoneuml reaksionin e peumlrmendur meuml pareuml
Ushqyerja natyrale stimulon lidhjet emotive - fizike neumlneuml feumlmijeuml
Ushqyerja natyrale neuml aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml
eumlshteuml shumeuml e reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara
5
5 Manuali Nelson i pediatrisw ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
13
23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
Personeli i kujdesit sheumlndetsoreuml pediatrik duhet teuml ndjehet i qehteuml gjateuml veumlzhgimit dhe
ndihmeseumls seuml grave qeuml ushqejneuml me gji foshnjet e tyre neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml gjateuml periudheumls
neonatale ekzaminimit teuml kontrollit teuml pareuml si dhe kur lindin probleme teuml tilla si shtim i vogeumll
neuml pesheuml ose ushqyerje e dhimbeumlshme Njeuml vlereumlsim i ploteuml peumlrfshineuml njeuml historik njeuml
ekzaminim teuml gjinjeve teuml neumlneumls vrojtim teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja pozicionimin dhe
vlereumlsim teuml leumlvizjeumls seuml qumeumlshtit Njeuml pjeseuml e kujdesit sheumlndetsoreuml mund ta keneuml meuml teuml lehteuml
teuml kryejneuml ekzaminimin e gjirit teuml neumlneumls me njeuml kaperon siq veprohet me ekzaminimin e
organeve gjenitale
Historiku - duhet teuml jeteuml i duhur peumlr viziteumln Neuml viziteumln e neonateumlve dhe viziteumln e pareuml pas
lindjes duhet teuml peumlrfshihet historiku i shtateumlzaniseuml dhe i lindjes frekuenca zgjatja dhe lloji i
ushqyerjeumls frekuenca e teuml dalave jashteuml frekuenca dhe tipi i feqeumlve ndryshimet neuml pesheuml ikteri
dhimbjet gjateuml ushqyerjeumls dhe shqeteumlsimet e neumlneumls
Egzaminimi i gjirit - Neumlse njeuml grua ka veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit nga foshnja gjateuml periudheumls
neonatale ose neumlse ajo ankohet peumlr dhimbje neuml ccedildo koheuml gjinjet e saj duhet teuml egzaminohen
Peumlr sa i peumlrket problemeve teuml kapjes seuml gjirit nga foshnja eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml peumlrcaktohet
neumlse gruaja ka thitheuml teuml sheshteuml apo teuml kthyer Thitha normalisht eumlshteuml e kthyer neumlse del peumlrpara
gjateuml shtreumlngimit teuml areoleumls e peumlrmbysur kur teumlrhiqet neuml drejtim teuml gjirit kur areola shtypet dhe
e shesheumlt kur as nuk del peumlrpara as teumlrhiqet Megjithateuml thithat e sheshta ose teuml kthyera mund teuml
veumlshtirsojneuml kapjen e gjirit nga foshnjat sidomos diteumlt e para grateuml qeuml kaneuml thimth teuml tilleuml nuk
duhet teuml dekurajohen rreth ushqyerjeumls me gji sepse neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml rasteve kur
thithat janeuml teuml sheshta ose teuml kthyer bebet e kapin gjirin paveumlshteumlrsi Sidoqofteuml neumlse foshnja
paraqet veumlshteumlrsi neuml kapjen e gjirit eumlshteuml e neumlvojshme teuml shqyrtohet dyshja foshnje - neumlneuml
brenda diteumlve teuml para teuml lindjes 6
6 American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of
human milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
14
24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
Organizata boteumlrore e sheumlndeteumlsiseuml peumlr teuml siguruar suksesin e ushqyerjeumls me gji ka zhvilluar 10
parimet peumlr gjidheumlnje
Keumlto parime janeuml mbeumlshtetur dhe kryhen pothuajse neuml teuml gjitha spitalet tona
-Parimi i pareuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Peumlrmbajtja neuml meumlnyreuml rigoroze e rregullave
teuml peumlrcaktuara peumlr ushqyerje me gji dhe teuml sjelleuml ato rregulla neuml veumlmendjen e grave shtateumlzeumlna
dhe kujdestareumlve Ky rregulleuml eumlshteuml menduar kryesisht peumlr puntoreumlt e kujdesit sheumlndetsoreuml
Neuml qofteuml se spitali juaj apo klinikeuml - feumlmijeuml themelojneuml rregulla teuml tilla ateumlhereuml ajo eumlshteuml caktuar
si lsquorsquoBaby ndashFriendly Hospitalrsquorsquo
-Parimi i dyteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Trajnimi i personelit mjekeumlsoreuml me afteumlsiteuml e
nevojshme peumlr ushqyerje me gji Kjo do teuml thoteuml qeuml kur grateuml teuml keumlrkojneuml ndihmeuml nga mjeku
apo infermiereumlt lidhur me gjidheumlnje duhet teuml marrin peumlrgjigjie teuml sakteuml neuml lidhje me ushqyerjen
me gji peumlr krijimin e njeuml pocesi teuml mireuml teuml ushqerjeumls me gji
-Parimi i treteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Informimi i grave shtatzeumlna neuml lidhje me
peumlrfitimet- peumlrparsiteuml dhe teknikat e ushqerjeumls me gji
-Parimi i kateumlr i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Ndihmoni neumlnat e reja neuml vendosjen e
ushqyerjeumls me gji brenda oreumls seuml pareuml pas lindjes ( gjysmeuml ore pas lindje )
-Parimi i pesteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Meumlsimin e neumlnave se si duhet teuml ushqejneuml
feumlmijeumln me gji dhe si duhet ruajtur prodhimin e qumeumlshtit
-Parimi i gjashteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni teuml porsalindurit ushqim apo
pije tjeteumlr peumlrveq ushqimit me gji veteumlm neuml raste teuml indikacioneve mjeksore
-Parimi i shtateuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksesheumlm Vendoseni neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml njejteumln
hapsireuml dhomeuml ( rommingin ) Kur neumlna dhe foshnja janeuml seuml bashku teuml dyjat janeuml meuml teuml qehta
meuml shpejteuml peumlrshtaten njeumlra me tjetreumln dhe meumlsojneuml peumlr teuml kuptuar keumlrkesat dhe deumlshirat e njeumlra
tjetreumls
-Parimi i teteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Nxiteumlni neumlneumln peumlr teuml ushqyreuml foshnjeumln neuml bazeuml
teuml keumlrkeseumls seuml feumlmijeumls dhe jo neuml njeuml orar teuml caktuar
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
15
-Parimi i neumlnteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Mos i jepni biberona foshnjeumls seuml porsalindur
dhe qehteumlsues Neumlse njeuml feumlmijeuml eumlshteuml keq dhe tregon shqeteumlsim ofrimi neuml gjoksin e neumlneumls seuml
tijeuml ndikon qeuml foshnja teuml qehteumlsohet Peumlrdorimi i biberonave mund teuml ndikoj negativisht neuml
ushqyerjen me gji apo teuml sheumlrbej edhe si njeuml refuzim i gjrit
-Parimi i dhjeteuml i ushqyrjeumls me gji teuml suksessheumlm Inkurajimi dhe organizimi i grupeve
mbeumlshteteumlse peumlr gjidheumlnje teuml cilat drejtohen prej neumlnave teuml reja Keumlto grupe mund teuml japin
peumlrgjigje peumlr ccedildo pytje mbi organizimin e gjidheumlnjes
Prandaj ne si profesionisteuml sheumlndetsoreuml seuml pari duhet ti peumlrmbahemi keumltyre parimeve peumlr njeuml
ushqyerje me gji sa meuml teuml sukseshme dhe informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls
seuml tyre me qumeumlshteuml gjiri si dhe keumlshillimi na deumlrgon drejteuml njeuml rruge teuml suksesshme peumlr teuml
gjitha ato neumlna teuml reja teuml cilat ende nuk kane njohuri rreth gjidheumlnjes 7
Fig14 Ushqyerja me qumeumlshteuml gjiri8
7 Pediatria dhe kujdesi infermieror ndashMehmedali Azemi Vlora ismaili ndashJaha me bashkeumlautoreuml
8 Fig httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-celebration-week-2017
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
16
25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
Qumeumlshti i neumlneumls eumlshteuml produkteuml i gjeumlndrreumls seuml qumeumlshtit ( gjirit) Gjateuml shtatzeumlniseuml zhvillimit
anatomik i gjirit beumlheumlt neumln veprimin e estrogjenit dhe progresteronit ( Faza e Mamogjenezeumls)
Ka fundi i shtatzeumlniseuml zvogeumllohet sekretimi i estrogjenit dhe progresteronit kurse rritet sekretimi
i prolaktineumls neumln veprimin e faktorit ccedillirues teuml prolaktineumls neuml hipotalamus Ky eumlshteuml fillimi i
sintezeumls dhe tajimit teuml qumeumlshtit qeuml niseuml rreth 12 javeuml para lindjes dhe zgjateuml edhe neuml javeumlt e
para pas lindjes
Prolaktina e rrit sintezeumln e qumeumlshtit dhe leumlshimin e tijeuml neuml alveole (acinuese) teuml gjeumlndrres seuml
qumeumlshtit Akti i thithjes rrit sintezeumln e oksitocineumls qeuml e rrit kontraksionin e qelizave
mioepiteliale teuml cilat rrethojneuml ccedildo alveole Me kontraksionin e tyre qumeumlshti prej alveoleve
kalon neuml kanaleumlzat e gjeumlndreumls seuml qumeumlshtit e pastaj neuml kanale neuml sinusin laktifer dhe mbaron neuml
vrimeumln e majeumls seuml gjirit ( thimtha ) Kjo arrihet peumlrmes refleksit psikosomatik teuml tajimit teuml
qumeumlshtit ndash refleksit teuml lirimit teuml qumeumlshtit ( ang Let down reflex )
9
Fig 15 ndash Paraqitja sistematike e rregullimit neuroendokrin teuml laktacionit
9 Fig 15 httpswwwschwangerschaftsfahrplandegeburtshilfenormales-wochenbett
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
17
26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
Faktoreumlt nxiteumls Faktoreumlt frenues
Thithja e feumlmijeumls Frika
Ngacmimi i majeve teuml gjirit Lodhja
Qarja e feumlmijeumls Shqeteumlsimi
Shiqimi i feumlmijeumls Rraskapitja
Ngrohja Teuml ftoftit
Stabiliteti psiqik Dhimbja
Veteuml besimi Duhani Alkoholi
Sa meuml shumeuml qeuml feumlmija pineuml dhe i zbrazeuml gjinjeumlt aq meuml shumeuml tajohet qumeumlshti
Gjinjeumlt janeuml organe qeuml prodhojneuml prodhim te vetin aq sa feumlmija keumlrkon
Ndyshimi i qumeumlshtit teuml neumlneumls gjateuml laktacionit
Qumeumlshti i neumlneumls ka keumlto faza
a ) Kulloshtreumls ndash Collustrum
b) Qumeumlshti kalimtar
c) Qumeumlshti i pjekur
Colustrum dita 1-3 peumlrmbaneuml meuml shumeuml proteina (antitrupa dhe meuml pak yndyreuml dhe
karbohidrate)
Ngjyra e verdheuml eumlshteuml transparente peumlr shkak teuml sasiseuml seuml madhe teuml carotenit vitaminave dhe
vitamineumls A peumlrmbaneuml kripeuml
Imunoglubolinat ndash ndihmojneuml neuml zbrazjen e zorreumlrve shkarkimin e pareuml teuml mekoniumit roli
meuml i reumlndesishem eumlshteuml peumlr teuml mbrojtur organizimin
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
18
Qumeumlshti kalimtar dita e 4 -20 rritet peumlrbeumlrja me yndyreuml dhe karbohidrate dhe bie peumlrbeumlrja e
proteinave dhe imunoglobulinave si dhe vitaminave liposulobile
Qumeumlshti i pjekur 3 - 4 javeuml pas lindjes pra neuml fund teuml muajit teuml pareuml formohet qumeumlshti
kalimtar Makroskopisht duket sikur qumeumlshti i lopeumls me shije teuml eumlmbeumll me vlera bruto kalorike
68 kcal 100 ml Neuml fillim teuml ushqyerit me gji peumlrmbaneuml meuml shumeuml ujeuml dhe meuml pak yndyreuml
peumlr keumlteuml arsyeje eumlshteuml e nevojshme qeuml feumlmija teuml zbrazeuml gjirin neuml meumlnyreuml qeuml teuml marreuml qumeumlshtin
e pasur me yndyreuml teuml ashtuquajtur lsquorsquoqumeumlshti i fshehurrsquorsquo
-Ablaktacioni
Ablaktacioni eumlshteuml ndeumlrprerja e gjidheumlnjes
Ndeumlrprerja beumlhet spontanisht peumlr rreth 14 diteuml nese nuk ka ngacmim teuml gjinjeumlve per thithje
Nga feumlmija ndeumlrprerja mund teuml beumlhet
Shkalleuml shkalleuml kur feumlmija kalon neuml qumeumlshteuml teuml forteuml apo qumeumlshteuml lope
Menjeumlhereuml kur egzistojneuml kundeumlrindikacione absolute teuml gjidheumlnjeumls
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
19
27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
Peumlrbeumlrsit kryesoreuml teuml ushqimit natyral janeuml
Proteinat
Yndyrnat
Hidratet e karbonit
Vitaminat
Mineralet
Oligoelementet
Uji
Proteinat e qumeumlshtit teuml neumlneumls janeuml
-Kazeina
-Proteina Hirreuml
-Imunoglubolinet dhe glykoproteinat tjera
Qumeumlshti i neumlneumls ka tri hereuml meuml pak proteina sesa qumeumlshti i lopeumls dhe eumlshteuml peumlrshtatur neuml
meumlnyreuml teuml peumlrkryer osmozeumls seuml veshkeve teuml feumlmijeumls
Karbohidratet
Qumeumlshti i pjekur peumlrmban 7 karbohidrate ndeumlrsa i lopeumls 5
Karbohidrati kryesor i qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml laktoza qe i jep meuml shumeuml eumlmbeumllsi qumeumlshtit
Mesi acidik nga shpeumlrbeumlrja e laktozeumls pengon rritjen e EColi Neuml qumeumlshtin e neumlneumls faktori
bifidus e mundeumlson zhvillimin e floreumls specifike neuml zorreumln e trasheuml (Bifidus Laktobacillus )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
20
Yndyrnat
Nga qumeumlshti i neumlneumls treten rreth 90 e yndyrnave neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls qeuml
treteumln veumlteumlm 60 e yndyrave Qumeumlshti i gjirit peumlrmban acide yndyrore teuml pangopura ( oleic
linoleik linolenic etj ) Acidet yndyrore teuml pangopura janeuml teuml reumlndesishme peumlr zhvillimin e
myelineumls10
Vitaminat
Vitaminat nuk janeuml teuml peumlrfaqeumlsuara sa duhet neuml qumeumlshtin e gjirit dhe ccedildo feumlmijeuml ka nevoj peumlr
vitaminen D veqaneumlrisht neuml zonat ku ka pak rreze dielli
Fig 16 Vitamina D
10 Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
21
KAPITULLI 3
31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml eksperienceuml e mrekullueshme mes neumlneumls dhe feumlmijeumls Eumlshteuml diccedilka
gjateuml seuml cileumls neumlnat duhet teuml ndjehen neuml meumlnyreuml sa meuml teuml rehatshme Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji
zgjat teuml pakteumln 10 minuta prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml zgjidhet njeuml pozicion i cili do ta beumljeuml
ushqyerjen sa meuml teuml lehteuml si peumlr foshnjёn ashtu edhe peumlr neumlneumln
Gjidheumlnja eumlshteuml njeuml afteumlsi natyrore me teuml cilen eumlshteuml pajisur femra
Ushqyerja me gji eumlshteuml mjaft e reumlndeumlsishme
Eumlshteuml njeuml eksperienceuml e bukur neuml mes teuml neumlneumls dhe feumlmijeumls prandaj neumlna duhet teuml
peumlrgatitet para dhe menjeumlhereuml pas lindjes
Ccedildo ushqyerje neuml secilin gji duhet teuml zgjateuml 10- 15 min prandaj eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml
zgjidhet njeuml pozicion peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln neuml teuml cilin do beumlheumlt ushqyerja e feumlmijeumls
Si dhe teuml njihen me meumlnyren e marrjes seuml gjirit dhe perfundimin e gjidheumlnjes11
32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
Janeuml kateumlr pozicione meuml teuml mira peumlr ushqyerjen e feumlmijeumls me qumeumlshteuml gjiri
Pozicioni i peumlrqafimit
Pozicioni i kryqeumlzuar i peumlrqafimit
Pozicioni i kapjes seuml topit ( futbollistit )
Pozicioni i shtrireuml
11 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali kapitulli 3 faqe 64
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
22
Pozicioni i peumlrqafimit
Eumlshteuml pozicion klasik dhe meuml i peumlrdorur
Duhet qeuml koka e foshnjeumls teuml arrijeuml deri tek gropa e krahut teuml neumlneumls dhe shtrihet neuml parakrah
Keumlmbeumlt duhet teuml jeneuml teuml mbeumlshtetura neuml njeuml stol neuml meumlnyreuml qe teuml mos lejohet rreumlshqitja e
bebeumls Foshnja vendoset direkt mbi preheumlr ( ose mbi njeuml jastek mbi preheumlr ) dhe feumltyra e tijeuml
eumlshteuml paralel me teuml neumlneumls Pelviku i feumlmijeumls duhet teuml vendoset mbi stomakun e neumlneumls ndeumlrsa
hunda duhet teuml vendoset mbi thithin e gjirit Neumlse foshnja ushqehet neuml gjirin e djathteuml koka e
feumlmijeumls vendoset neuml gropen e krahut teuml djathteuml Shtrihet parakrahu dhe dora e neumlneumls peumlrgjateuml
kurrizit teuml foshnjeumls peumlr ta mbajtur kokeumln e tijeuml Vendosen gjunjёt e tijё pёrreth trupit tё nёnёs
ose nёn gjirin e majtё Nё kёtё mёnyrё mund tё pozicionohet foshnja horizontalisht ose me njё
kёnd tё vogёl pozicion qё ia lehtёson gjimarrjen foshnjёs Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pёr
foshnjёt e lindura nё kohё dhe nё rrugё natyrale (vaginale) Disa nёna e gjejnё kёtё pozicion tё
vёshtirё pasi e kanё tё vёshtirё tё drejtojnё gojёn e foshnjёs drejt thimthit pёrshkak tё dobёsisё
fiziologjike qё kanё muskujt e qafёs sё tё porsalindurit Ky pozicion ёshtё i pёrshtatshёm pas
muajt tё parё tё jetёs sё foshnjёs kur kёta muskuj tonizohen
Fig 17 Pozicioni i peumlrqafimit 12
12 Burimi httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
23
Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar
Ky pozicion ndryshon nga i pari pasi neuml keumlteuml pozicion ju nuk e mbeumlshtetni kokeumln e bebit neuml
gropen e krahut Meuml sakteuml keumlmbeumlt tuaja keumlmbejneuml rolet Nese e ushqeni bebeumln me gjirin e
djathteuml peumlrdorni doren dhe krahun e majteuml peumlr ta mbajtur beben Rrotullohet trupi i bebeumls drejteuml
neumlneumls keumlshtu qeuml gjoksi dhe barku i tijeuml janeuml teuml pozicionuar drejt neumlneumls
Me gishtin e madh dhe gishtat tjereuml pas kokeumls dhe poshteuml veshit neumlna e drejton gojen e foshnjes
drejt gjirit teuml vet
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozcion
Kur foshnjet janeuml me pesheuml teuml vogel dhe feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml veumlshteumlrsi gjateuml ushqyerjeumls me
gji pra qeuml nuk janeuml peumlrshatur mireuml me gjirin
Fig 18 Pozicioni peumlrqafues i kryqeumlzuar 13
13 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo Fq 59
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
24
Pozicioni i futbollistit
Neuml keumlteuml pozicion foshnja futet poshteuml kraheumlve teuml neumlneumls ( neuml teuml njeumljteumln aneuml neuml teuml cileumln kryhet
ushqyerja ) si topi i ragbit fillimisht beba pozicionohet anash neumlneumls poshteuml krahut teuml sajeuml
Ai duhet teuml jeteuml peumlrballeuml neumlneumls me hunden neuml nivelin e thimthit teuml gjirit dhe keumlmbeumlt rreth trupit
teuml neumlneumls drejt shpineumls seuml sajeuml
Mbeumlshtetet krahu mbi njeuml jastek teuml vendosur mbi preheumlr teuml neumlneumls ose anash saj dhe mbahen
shpatullat koka dhe qafa neuml krahun dhe doreumln e neumlneumls
Duhet peumlrdorur njeuml kapje si ndash C- peumlr gjirin me aneumln e doreumls tjeteumlr drejtohet foshnja drejt thimthit
teuml gjirit fillimisht mjekrra Prakrahu peumlrdoret peumlr ta mbajtur shpatullat e foshnjeumls
Fig 19 Pozicioni i futbollistit Fig 20 Pozicioni i futbollistit tek bineqet
Kur eumlshteuml i peumlrshtasheumlm ky pozicion
Ky pozicion eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm kur neumlna i eumlshteuml neumlnshtruar operacionit cezarian peumlr teuml mos e
vendosur foshnjeumln mbi bark pasi qeuml kjo vendosje mbi bark shkaktoneuml dhimbje tek neumlna
Ky pozicion mund teuml rekomandohet neumlse foshnja ka pesheuml teuml vogeumll apo haseuml neuml veumlshteumlrsi peumlr
ta vendosur ateuml neuml gji
Ky pozicion eumlshteuml i volitsheumlm nese neumlna ka gji teuml meumldhenjeuml apo thimtha gjiri teuml sheshta Po
ashtu ky pozicion mund teuml zgjidhet nese neumlna ka binjak per ti ushqyer dyteuml neuml teuml njejteumln koheuml 14
14 Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
25
Pozicioni shtrireuml
Peumlr ta ushqyer foshnjen neuml keumlteuml pozicion vendosen disa jastek peumlr ta mbeumlshtetur shpineumln e
neumlneumls Neumlna mund teuml vendos njeuml jastek poshteuml kokeumls dhe shpatullave Qeumlllimi eumlshteuml qeuml shpina
dhe kraheumlt teuml vendosen neuml njeuml keumlnd teuml leumlhteuml Foshnja vendoset peumlrballeuml neumlneumls mjafteuml praneuml
duke e shtyer me doreuml kokeumln e tijeuml drejt gjirit Neumlse foshnja duhet teuml vendoset pak meuml larteuml
ose afeumlr neumlneumls pasi nuk e arrineuml doteuml gjirin ateumlhereuml vendoset njeuml jastek i vogeumll ose batanije
poshteuml kokeumls se foshnjeumls Koka e foshnjeumls duhet teuml jeteuml paralel me gjirin e jo meuml poshteuml tijeuml
Fig 21 Pozicioni shtrireuml 15
Kur eumlshteuml i peumlrshtatsheumlm ky pozicion
Neumlse eumlshteuml kryer njeuml lindje e veumlshtireuml peumlrmes rrugeumlve normale traumatike ose me epiziotomi
Oreumlt e para pas prerjes cezariane
Kur qendrimi ulur eumlshteuml i parahatsheumlm peumlr neumlneumln
Ky pozicion mund teuml peumlrdoret nese duam ti japim gji foshnjeumls shtrireuml gjateuml nateumls16
15 httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji 16 Unicef Who ldquoKeumlshillimi mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
26
33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
Gjateuml laktacionit gjinjeumlt zmadhohen tendosen dhe reumlndohen
Mbajtja e gjirit neuml formeumln e shkronjeumls C deri sa teuml ushqehet foshnja duhet teuml peumlrdoret dora e
lireuml peumlr ta mbajtur gjirin me njeuml kapje neuml formeuml teuml C- ( kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i
madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml shkronjeumln C
Fig 23 Mbajtja e gjirit neuml formeuml teuml shkronjeumls C
Mbajtja e gjirit ne formeumln e shkronjeumls U
Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji Kjo mbajtje
eumlshteuml e peumlrshtatshme peumlr pozicionin e kryqeumlzuar
Fig 24 Mbajtja e gjirit neuml formen e shkronjeumls U 17
17 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
27
Kapja e gjirit nga foshnja
Peumlr teuml ushqyer me sukses foshnja duhet
Teuml vendoseuml teumlreuml thimthin neuml gojeuml
Teuml kapeuml sa meuml shumeuml pjeseuml teuml areoleumls
Nese beba ka marreuml pjeseuml meuml teuml madhe teuml areoles dhe thimthit hunda dhe mjekrra ngacmojneuml
gjirin 18
Fig 25 ndash Kapja e gjirit
18 Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
Fig 25- httpswwwusaidgov
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
28
34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
Mbeumlshtetje trupin tuaj
Zgjidhni njeuml karrige teuml rehatshme dhe peumlrdorni jasteumlkeuml peumlr teuml dheumlneuml njeuml mbeumlshtetje shteseuml
mbrapa dhe kraheumlve (Shumica e kolltukeumlve nuk janeuml mjaft teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln gjateuml
gjidheumlnjeumls nuk ofrojneuml mbeumlshtetje adekuate )
Cilido pozicion usheumlqyes qeuml peumlrdorni sigurohuni qeuml teuml sjellni feumlmijeumln tuaj neuml gjidhe teuml ndiheni
teuml rahatsheumlm gjateuml gjidheumlnjes si neumlna ashtu edhe feumlmija
Gjateuml ushqyerjeumls peumlrdorni doreumln tuaj teuml lireuml peumlr teuml mbeumlshtetur gjoksin tuaj me njeuml mbajtje C
(kateumlr gishta poshteuml gjirit dhe gishti i madh neuml drejtim teuml oreumls 9 ndashteuml ) ashtu qeuml formojneuml
shkronjeumln C ose njeuml mbajtje ne formeuml teuml shkronjeumls U- Fillon ashtu qeuml neumlna vendos kateumlr
gishtrinjeuml neumln gji ndeumlrsa gishti i madheuml mbi gji
Eumlshteuml e reumlndeumlsishme qeuml gishtat teuml mbahen teuml pakteumln 2 centimetra mbrapa thithit dhe areoleumls neuml
meumlnyreuml qeuml feumlmija juaj teuml kapeuml thithin dhe pjeseumln meuml teuml madhe teuml areoleumls
Mbeumlshteteni feumlmijeumln tuaj
Ndjenja e rehatshme dhe e sigurt do teuml ndihmojeuml feumlmijeumln tuaj peumlr njeuml ushqyerje teuml mireuml dhe me
efikasitet Peumlrdorni krahun dhe doreumln tuaj plus jasteumlkeumlt ose njeuml batanije teuml palosur peumlr teuml
mbeumlshtetur kokeumln qafeumln shpineumln e feumlmijeumls suaj dhe mbani ato neuml vijeuml teuml drejteuml Ju mund ti
mbani kraheumlt praneuml saj peumlr teuml beumlreuml meuml teuml lehteuml ushqyerjen
Ndryshoni rutineumln tuaj
Eksperimentoni peumlr teuml gjetur njeuml pozicion ushqyes meuml teuml rehatsheumlm Shumeuml gra mendojneuml se
meumlnyra meuml e mireuml peumlr teuml shmangur bllokimin e kanaleve teuml qumeumlshtit eumlshteuml qeuml rregullisht teuml
ndryshojneuml mbajtjen e gjirit Peumlr shkak se ccedildo mbajteumlse veuml presion neuml njeuml pjeseuml tjeteumlr teuml thithit
tuaj ju mund teuml shmangni edhe bllokimin e tyre
Njeuml tjeteumlr keumlshilleuml Neumlse ju alternoni neuml teuml dy gjinjeumlt gjateuml ushqyerjes me gji ju do teuml rritni
prodhimin e qumeumlshtit
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
29
Relax pastaj ushqyerjes
Merrni pak frymeuml thelleuml mbyllni syteuml dhe mendoni peumlr qeteumlsi qendroni larg stresit Mbani njeuml
goteuml teuml freskeumlt me ujeuml qumeumlsht ose leumlng peumlr teuml pireuml gjateuml koheumls qeuml ushqeni me gji Qeumlndroni teuml
hidratuar sepse ndihmon neuml prodhimin e qumeumlshtit
Koha peumlr teuml ndaluar ushqyerjen
Neuml rastin ideal feumlmija juaj do teuml vendoseuml se ai kur ta ndaloj ushqyerjen pra kur teuml ndihet i
ngopur Mos e largoni feumlmijeumln nga gjinjeumlt pa keumlrkuar veteuml foshnja pasi qe kur teuml ndihet e ngopur
ajo veteuml do teuml terhiqet Ushqeni feumlmijen tuaj sa hereuml teuml keumlrkojeuml jo me orar19
Ngopja e Foshnjes
Si vlereumlsohet ngopja e feumlmijeumls peumlr gjidheumlnje
Shtimi neuml pesheuml
Neumlse foshnja fleneuml mireuml
Neumlse foshnja lageuml pelenat 5-6 24 oreuml
19 Burime httpswwwbabycentercom0_positions-and-tips-for-making-breastfeeding-work_8784bc
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
30
35 Qeumlllimet e mamiseuml
-Keumlshillimi
-Informimi
-Motivimi
-Vlereumlsimi i thimthave teuml gjirit
-Ndihma dhe peumlrkujdesi gjateuml gjidheumlnjes
Informimi i neumlnave teuml reja peumlr ushqyerje natyrale ndikon shumeuml neuml vendimarrjen e ushqyerjeumls
seuml latantit Gjateuml shtatzeumlniseuml teuml gjitha neumlnat e reja duhet te ju ofrohet keumlshillim dhe informata peumlr
gjidheumlnje natyrale neuml meumlnyreuml qe pas lindjes seuml foshnjeumls teuml jeneuml teuml vendosuar peumlr ushqyerje
natyrale
Mamia luan njё rol thelbёsor gjatё periudhёs sё ushqyerjeumls me qumeumlsht gjiri pasiqё ёshtё
personi i parё qё takohet me foshnjёn dhe ajo fillon me hapat qё dёrgoin drejteuml njё ushqyerje tё
suksesshme me qumёshtin e gjirit Mamia duhet qeuml ta mbёshtesё dhe inkurajoj nёnёn pёr
ushqyerjen e foshnjёs me qumёsht gjiri Tё ndihmoj nёnёn tё fitoj vetbesim pёr fillimin e
gjidhёnjes tё nxitё nёnёn ta mbaj foshnjёn sa mё shumё nё kontakt lёkurё me lёkurё dhe tё nis
dhёnien e gjirit brenda orёs sё parё tё lindjes Tё irsquoa mёsojё nёnёs pozicionet dhe teknikat e
ushqyerjeumls me gji prodhimin dhe nxjerrjen e qumёshtit shpeshtёsin dhe faktorin ushqyes
marrjen e qumёshtit nёse nevojitet dhe vlersimin e gjendjes ushqyese tё foshnjёs
Tё jetё e gatshme tё dёgjojё shqetёsimet e nёnёs dhe ta ndihmoj atё pёr ҫdo vёshtёrsi
Duhet ti tregohet neumlneumls qeuml feumlmijeumln ta ushqejeuml me gji sa her teuml keumlrkojeuml dhe jo me orareuml20
20 Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
31
KAPITULLI 4
41Diskutimi
Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml ushqimi meuml i peumlrshtatsheumlm peumlr foshnjeumln gjateuml vitit teuml pareuml
jeteumls i cili i ploteumlson teuml gjitha nevojat nutritive teuml feumlmijeumls
Pozicionimi i foshnjeumls neuml gji ka reumlndeumlsi teuml madhe si peumlr neumlneumln ashtu edhe foshnjeumln peumlr njeuml
gjidheumlnje teuml suksesshme Prandaj gjateuml gjidheumlnjeumls duhet teuml gjitha neumlnat teuml pozicionohen sa meuml
rehatsheumlm pa marreuml parasysh cilin pozicion e praktikojneuml
Ushqimi natyral duhet keumlshilluar ccedildo neumlne teuml re e cila ende nuk posedon informata adekuate
peumlr ushqyerje natyrale dhe ta informojmeuml se asnjeuml qumeumlsht nuk i ploteumlson nevojat nutritive teuml
feumlmijeumls dhe asnjeuml qumeumlsht nuk i afrohet qumeumlshtit teuml neumlneumls Ushqyerja me gji eumlshteuml njeuml nga
meumlnyrat meuml efektive peumlr teuml siguruar sheumlndetin e feumlmijeumlve dhe mbijeteseumln Njeuml nga peumlrparsiteuml
kryesore teuml ushqyerjeumls natyrale eumlshteuml se qumeumlshti i neumlneumls thithet drejt peumlr drejt nga gjiri i neumlneumls
eumlshteuml paraprakisht steril ndaj mundeumlsia e infeksioneve teuml latantit me ushqyerje natyrale eumlshteuml
meuml e vogeumll
Veumlnia e feumlmijeumls neuml njeuml pozicion sa meuml teuml rehatsheumlm dhe komod si peumlr neumlneumln dhe feumlmijeumln na
deumlrgon drejt njeuml ushqyerje natyrale teuml suksesshmeuml Rekomandohen teuml gjitha neumlnat e reja qeuml teuml
zgjidhin njeuml pozicion komod dhe koheuml pas kohe teuml ndeumlrrojneuml pozicionin peumlr teuml peumlnguar bllokimin
e kanale teuml gjirit Nga diskutimet e njeuml studimin neuml njeuml spital teuml Libiseuml tregon se njeuml shumiceuml e
neumlnave (75 ) e tyre kishin njeuml poziteuml dhe njeuml gjidheumlnje teuml sukseshme gjeuml qeuml mund teuml ishte
rrezultat i peumlrvojeumls seuml tyre gjithashtu neuml Brazil raportuan femrat qeuml foshnjat e teuml cilave ishin teuml
pozicionuara gabimisht janeuml 194 hereuml neuml rrezik teuml zhvillimit teuml traumave neuml krahasim me
grateuml foshnjat e teuml cilave ishin pozicionuar sakteuml
OBSH-ja neuml meumlnyreuml aktive promovon ushqyerjen me gji si burimi meuml i mireuml i ushqimit peumlr
foshnjat dhe feumlmijeumlt e vegjeumll Ky faktor shqyrton shumeuml peumlrfitime teuml praktikeumls dhe se sa
mbeumlshtetje e forteuml peumlr neumlnat mund teuml rrisin ushqyerjen me gji neuml mbareuml boteumln
Akademia e Mjekeumlsiseuml seuml Ushqyerjeumls me gji eumlshteuml njeuml organizateuml mbareumlboteumlrore e mjekeumlve teuml
dedikuar peumlr promovimin mbrojtjen dhe mbeumlshtetjen teuml ushqyerjes me gji dhe teuml laktacionit
Misioni i tyre eumlshteuml qeuml teuml bashkohen neuml njeuml aneumltar teuml shoqateumls me keumlteuml qeumlllim teuml peumlrbashkeumlt
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
32
Kjo akademi peumlrcakton ushqyerjen me gjisi akt i transferimit teuml qumeumlshtit neumlneumln - foshnjeuml dhe
tregon reumlndeumlsin e ushqyerjes natyrale peumlr teuml gjitha foshnjeumlt 6 muajt e pareuml teuml jeteumls Bashkeuml teuml
gjitheuml peumlr njeuml ushqyerje teuml sheumlndetshme 21
21 The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision 2010)
Breastfeeding Medicine 54 173-177
Breastfeeding practices Positioning attachment (latch-on) and effective suckling ndash A hospital-based study in Libya
Ram C Goyal Ashish S Banginwar1 Fatima Ziyo2 and Ahmed A Toweir2
httpswwwncbinlmnihgovpmcarticlesPMC3159232
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
33
42 Peumlrfundimi
Njeumlri nga veprimet e para peumlr ccedildo neumlneuml teuml re apo neumlneumln teuml cileumln eumlshteuml neuml pritje teuml feumlmijeumls eumlshteuml
neumlseuml foshnja do teuml ushqehet me qumeumlshteuml natyral apo artificial do teuml ishte meuml mireuml teuml vendoset
disa koheuml para se foshnja teuml lindeuml Gjidheumlnja eumlshteuml gjeumlja meuml e natyrshme neuml boteuml Megjithateuml
eumlshteuml njeuml afteumlsi teuml cileumln ccedildo neumlneuml duhet ta meumlsojeuml Neumlse keni probleme dhe nuk dini meuml ccedilfareuml teuml
beumlni keumlrkoni keumlshillimin e njeuml personi profesionist Ccedildo neumlneuml ka teuml drejteumln e keumlshillimit sidomos
neumlnave teuml reja duhet te ju ofrohet shumeuml peumlrkrahje si nga familja ashtu edhe nga shoqeumlria dhe
ekipi sheumlndetsoreuml
Gjidheumlnja peumlrkrah marreumldheumlniet e ngushta midis neumlneumls dhe feumlmijeumls dhe peumlr feumlmijeumln neumlnkupton
interesim afeumlrsi dhe ngrohteumlsi Feumlmijeumlt teuml cileumlt kaneuml pireuml gji janeuml meuml pak teuml rrezikuar nga
mbipesha Peumlrveccedil keumlsaj gjidheumlnia ul rrezikun peumlr seumlmundjet e qarkullimit teuml gjakut peumlr tensionin
e larteuml dhe alergjiteuml edhe neuml mosheumln e meumlvonshme feumlmijeumlrore dhe ka njeuml ndikim pozitiv neuml
zhvillimin optimal teuml muskulatureumls seuml fytyreumls dhe teuml gojeumls si dhe teuml nofullave
Ushqimi me gji ka peumlrparsiteuml praktike dhe psikologjike si rrjedhojeuml gjitha neumlnat duhet nxitur teuml
ushqejneuml me gji teuml gjitha foshnjat e tyre por nuk duhet te detyrohen ta beumljneuml keumlteuml Eumlshteuml i feskeumlt
dhe i pasteumlr nga kontaminimi bakterial si rrjedhojeuml ul shancet peumlr shqeteumlsime gastrointenstinale
Qumeumlshti i gjirit peumlrmban antitrupa bakteriale dhe virale duke peumlrfshireuml dhe peumlrqendrimet
realativisht teuml larta teuml imunoglobulineumls A sekretore qeuml parandalon mikroorganizmat teuml aderohen
neuml mukozeumln intestinale Gjateuml ushqyerjes me gji foshnja zhvillon njeuml marreumldheumlnie teuml ngushteuml dhe
rahati fizike me neumlneumln Peumlrbeumlrja biokimike e qumeumlshtit teuml neumlneumls i peumlrshtatet peumlrmbajtjes seuml
enzimeve teuml traktit treteumls teuml latantit prandaj tretja dhe absorbimi i materieve ushqyese teuml
qumeumlshtit teuml neumlneumls eumlshteuml meuml i mireuml neuml krahasim me qumeumlshtin e lopeumls Ushqyerja natyrale neuml
aspektin ekonomik eumlshteuml meumlnyra meuml e lireuml dhe meuml e lehteuml e latantit qeuml eumlshteuml shumeuml e
reumlndesishme sidomos neuml vendet e pazhvilluara Prapeuml se prapeuml vendimi i takon neumlneumls por ne
duhet si staf sheumlndetsoreuml ta informojmeuml ta keumlshillojmeuml peumlr njeuml ushqyerje sa meuml teuml sheumlndetshmeuml
ushqyerje natyrale dhe arritjen e njeuml pozicioni sa me komod dhe teuml rahatsheumlm peumlr neumlneumln dhe
feumlmijeumln
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
34
43 Rekomandimet
Duke u bazuar neuml gjitheuml literature e shfletuar lidhur me reumlndeumlsin e gjidhenjs dhe pozicionet e peumlr
gjidheumlnje rekomandojmeuml
Edukimi i neumlnave te reja per reumlndesin e ushqimit te foshnjeve me qumeumlsht gjiri
Inkurajimi i neumlnave per gjidhenje
Edukimi i neumlnave peumlr pozicionet e gjidheumlnjes dhe reumlndesin e tyre
Njoftimi i neumlnave me dhjeteuml parimet e ushqyerjes sipas OBSH-seuml
Trajnimi i mamive lidhur me format e ushqyerjes dhe pozicionet e gjidheumlnjes
Ushqimi i sheumlndetsheumlm peumlr neumlnat gjateuml gjidheumlnjes
Mos konsumimi i alkoholit dhe duhanit nga neumlnat gjidheumlneumlse
Mos peumlrdorini medikamente nga neumlnat pa keumlshilleumln e mjekut
Gjidheumlnia ndash njeuml fillim i sheumlndetsheumlm neuml jeteuml
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
35
5 a Rezyme
Hyrje- Ushqimi me qumeumlsht gjiri eumlshteuml njeuml nga format meuml teuml mira teuml ushqyerjeumls seuml feumlmijeumls teuml
porsalindur Ushqyerja me gji eumlshteuml e sheumlndetshme natyrale e peumlrshtatshme dhe pa kosto
ekonomike Kjo eumlshteuml gjithashtu meumlnyra natyrale dhe meuml e mireuml peumlr lidhjen e neumlneumls me feumlmijeumln
e saj Pothuajse teuml gjitha neumlnat mund teuml japin gji me kusht qeuml teuml keneuml informacion teuml sakteuml dhe
mbeumlshtetje teuml familjes seuml tyre sistemit teuml kujdesit sheumlndeteumlsor dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi
Ushqyerja ekskluzive me gji rekomandohet deri neuml mosheumln 6 muajsh me ushqyerjen e
vazhdueshme me gji seuml bashku me ushqimet ploteumlsuese ploteumlsuese deri neuml dy vjet ose meuml gjereuml
Neuml detyrat kryesore teuml prindeumlrve dhe teuml profesionisteumlve sheumlndetsoreuml eumlshteuml ushqyerja meuml e mireuml
e feumlmijeumls
Qeumlllimi i studimit- Qeumlllimi i keumlsaj teme eumlshteuml zgjerimi i njohurive rredh gjidheumlnjes dhe
pozicionet e gjidheumlnjes le teuml sheumlrbejeuml si informim peumlr neumlnat e reja duke perfshireuml Ushqyerja
natyrale me qumeumlshteuml gjiri peumlrparsiteuml e ushqyerjeumls natyrale dhe pozicionet gjateuml gjidheumlnjes
Metodologjia - Neuml realizimin e keumltij punimi eumlshteuml peumlrdorur metoda e rishikimit teuml literatures
Peumlrfundimi ndash Parandalimi i keumlsaj dukurie peumlr ushqyerje artificiale inkurajimi i neumlnave peumlr
ushqyerje natyrale edukimi i neumlnave peumlr gjidheumlnje dhe pozicionet e gjidheumlnjes mbeumlshtetje
morale nga profesioniteumlt sheumlndetsoreuml mbeumlshteumltje familjare peumlr teuml gjitha neumlnat sidomos neumlnat e
reja peumlr njeuml ushqyerje me gji sa meuml teuml suksesshme
Fjaleumlt kyccedile ( Ushqyerja natyral Gjidheumlnja Pozicionet e gjidheumlnjes rishikim literature )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
36
5 b SUMMARY
Introduction- Breastfeeding is one of the best ways to nourish a newborn baby Breastfeeding is
healthy natural convenient and economical This is also the natural and the best way to connect
a mother to her baby Almost all mothers can breastfeed provided they have accurate
information and support of their family health care system and society in general Exclusive
breastfeeding is recommended up to 6 months of age with continuous breastfeeding along with
complementary supplements for up to two years or more
In the main tasks of parents and health professionals is the best nutrition of the child
Purpose of the Study - The purpose of this topic is to expand breastfeeding knowledge and
breastfeeding positions serve as information for new mothers including Natural breastfeeding
breast feeding and nursing positions during breastfeeding
Methodology - In the realization of this paper the method of reviewing the literature was used
Conclusion - Prevention of this phenomenon for artificial feeding Encouragement of mothers
for natural nourishment Nursing mothers education and breastfeeding positions Moral support
from health professions Family support for all mothers especially young mothers for
breastfeeding more successful
Key words (Natural Nutrition Breastfeeding Breastfeeding Positions Literature Review)
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
37
6 Referencat
Anatomia normale e njeriut Prof Ass Dr Drita Totozani Prof Ass Dr Sofika Qamili
Pediatria dhe Kujdesi infemieror -Mehmedali Azemi Vlora Ismali me bashkeumlautoreuml
American Academy of Pediatrics Work Group on breastfreeding Breastfreeding and the use of human
milk Pediatrics 100 1035-1039 1997
Manuali Nelson i pediatriseuml ndash Kliegman Behrman Jenson Stanton
American Academy of Pediatrics Dietary recommendations for children and adolescents A guide for
practitioners Pediatrics 2006 117 544-559 American Academy of Pediatrics Policy Statement
Breastfeeding and use of human milk Pediatrics 2001 1071210-1213
Philipp Bl Merewood A The baby friendly way The best breastfeeding startPediat Clin N Am
200451761
Academy of Breastfeeding Medicine Available at http wwwbfmedorg
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwho intnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
Unicef WHO ldquo Keumlshillim mbi teuml ushqyerit me gjirdquo
Basil J Zitelli Holly W Davis lsquorsquoAtlasi i diagnozeumls seuml egzaminimit pediatrikrdquo
World Health Organization (WHO) International Code of Marketing of Breast-Milk Substitutes 1981
httpwwwwhointnutritionpublicationscode_englishpdf (accessed 10 February 2008)
The Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee 2010 ABM Clinical Protocol 7 Model
Breastfeeding Policy (Revision 2010)ABM Clinical Protocol 7 Model Breastfeeding Policy (Revision
2010) Breastfeeding Medicine 54 173-177
httpwwwparentsrightsusacombest-breastfeeding-positions
httpbotaebebavecompozicionet-korrekte-te-te-dhenit-gji
httpwwwushqyerjaefeumlmijevecom httpswwwuniceforgukbabyfriendlynational-breastfeeding-
celebration-week-2017
httpwwwwhoint World Health Organization httpswwwusaidgov
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
38
Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
Informata peumlrsonale
Emri dhe Mbiemri Merita Muzlijaj
Dateumllindja 21051996
Gjinia Femeumlr
Vendlindja Pejeuml
Nr Personal 1234545520
Teuml dheumlnat kontaktuese
Nr I telefonit 049478929
Adresa Rruga Martireumlt e liriseuml Nr 23
E-mail meritamuzlijajoutlookcom
Teuml dheumlnat e kualifikimit
Shkolla e mesme e larteuml Infermieri e peumlrgjithshme lsquoRamiz SadikursquorsquoPejeuml
Universiteti Universiteti i Gjakoveumls lsquoFehmi Aganirsquo
Fakulteti Fakulteti i Mjekeumlsiseuml
Programi Mami
Statusi E rregullt
Nr ID 140305028
- 1 ABSTRAKT
- 2 HYRJE
- 3 Qeumlllimi dhe Objektivat
- 4 Metodologjia
- KAPITULLI 1
- 11 Glandula mammae ( Gjeumlndrrat e gjirit)
- 12 USHQYERJA NATYRALE E LATANTIT
- KAPITULLI 2
- 21 PEumlRPARSITEuml E USHQYERJEumlS NATYRALE NEuml KRAHASIM ME USHQYERJEN ARTIFICIALE JANEuml
- 23 Vlereumlsimi i ushqyerjeumls me gji
- 24 Dhjeteuml hapat peumlr ushqyerje teuml sukseseumlshme me gji sipas OBSH-seuml
- 25 FIZIOLOGJIA E SEKRETIMIT TEuml QUMEumlSHTIT TEuml NEumlNEumlS (LAKTACIONIT )
- 26 Faktoreumlt ndikues neuml refleksin e leumlshuarjes ndash qumeumlshtit
- 27 Peumlrbeumlrsit e ushqimi natyral
- KAPITULLI 3
- 31 Pozicionimi i foshnjeumls ne gji
- 32 Pozicionet e ushqyerjeumls me gji
- 33 Mbajtja e gjirit nga neumlna
- 34 Keumlshilla peumlr ccedildo pozicion gjateuml ushqyerjeumls
- 35 Qeumlllimet e mamiseuml
- KAPITULLI 4
- 42 Peumlrfundimi
- 43 Rekomandimet
- 5 a Rezyme
- 5 b SUMMARY
- Biografi e shkurteumlr e kandidateumls ndash Cv ( Curriculum Vitae )
top related