Psycho-en Neurolinguïstiek: een inleidinghomepages.vub.ac.be/~estruys/Psycho en neurolinguistiek.pdf · een inleiding 13 december 2011 ... –Grondlegger van de experimentele psychologie
Post on 07-Feb-2018
220 Views
Preview:
Transcript
14-12-2011 1ATW Avondcursus
Psycho- en Neurolinguïstiek: een inleiding
13 december 2011
Algemene TaalWetenschap
Pag.14-12-2011 2
ATW Avondcursus
Esli Struys
-assistent Piet Van de Craen
-onderzoek in de experimentele neurolinguïstiek
-breinontwikkeling meertalige kinderen
-Bureau 5B415
estruys@vub.ac.be
homepages.vub.ac.be/~estruys/teaching.html
Pag.14-12-2011 4
ATW Avondcursus
Plaats binnen taalwetenschap
-studie van taalmateriaal(gesproken / geschreven)
tegenover
-studie van processen die
hieraan ten grondslag liggen–Productie, receptie en verwerving
Pag.14-12-2011 5
ATW Avondcursus
Geschiedenis
-Wilhelm Wundt (1832-1920)– Grondlegger van de experimentele psychologie
– Mentale processen centraal / introspectie
-Structuralisme vs Gestaltpscyhologie– Elementaire bouwstenen vs geheel
-Behaviorisme vs Chomsky’s mentalisme– Enkel aandacht voor waarneembaar gedrag >< aandacht voor de « mind »
– Cf. p. 156, r.12: Hierbij stond vaak …
Pag.14-12-2011 6
ATW Avondcursus
Overzicht
Invloed van -interactionele principes -communicatieve patronen -cognitieve organisaties op -menselijke ontwikkeling -taalontwikkeling
Pag.14-12-2011 7
ATW Avondcursus
Interactie
-wolfskind Genie– Totale verwaarlozing, geen interactie
– Taalontwikkeling geen automatisme
-dubbele binding– Ontvangen van tegenstrijdige info
– « Situatie waar je nooit als winnaar te voorschijn kan komen »
– Interpretatieve schema’s op hol, oorzaak van schizofrenie?
Pag.14-12-2011 8
ATW Avondcursus
Conclusie
-Mens als betekeniszoekend wezen–Prototaal of paleosymboliek
–Taalverwerving steeds in betekenisgeladen context–Vgl. radio
Pag.14-12-2011 9
ATW Avondcursus
Communicatie
-Verschil mens vs. Mensaap–Dieren hebben ook communicatief vermogen
–Voornamelijk kwalitatief verschil–Op gebied van betekenisvorming, symboolvorming en interpretatie
–Cf. Mead– Invloed van context op menselijke interactie (cf. schelden)
Pag.14-12-2011 10
ATW Avondcursus
4 communicatieniveaus
-dierlijke signaalniveau
-interioriserende niveau
-interpretatieve niveau
-normatieve niveau
Pag.14-12-2011 11
ATW Avondcursus
Kenmerken voor communicatie
-Eenheid van interactie
-Intersubjectiviteit
-Besef vh onderscheid subject/object
-Besef vd intersubjectiviteit vd relatie ik vs. de groep
-Besef v onderscheid tss interpretatieve schema’s die object- en subjectgericht zijn
Pag.14-12-2011 12
ATW Avondcursus
Cognitie
-Menselijke kennisleer
-Piagets conservatie-experiment
-Cognitie als omzetting van ervaringen in kennis
-Universeel proces?–West-Afrikaanse Wolof-kinderen
– Collectivistisch vs individualistisch– Eigen inschatting tov de natuur
Pag.14-12-2011 13
ATW Avondcursus
Effect v interactie op cognitie
-Categorisatie–Interactie tussen ontwikkelingsaspecten en sociaal-culturele factoren
-Belang van scholing–« Alle mensen die een huis bezitten … »
–Introductie logisch denken
Pag.14-12-2011 14
ATW Avondcursus
Taalverwerving
-Gedomineerd door Chomsky–Criteria voor taalverwerving
–LAD
-3 claims–Kwaliteit en inputwijze vrij onbelangrijk
–Rol van semantiek marginaal
–Taalverwerving cognitief onafhankelijk
Pag.14-12-2011 15
ATW Avondcursus
Relatieve belang vd input
- »poverty of the stimulus »
-passen volwassenen taalgebruik aan?– Motherese
– Wat onderscheidt snelle van trage leerders?
– Niet syntactische complexiteit
– Maar verstaanbaarheid
– En conversationele aspecten vh taalaanbod
– Weerlegging van Chomsky’s hypothese
Pag.14-12-2011 16
ATW Avondcursus
Marginale rol vd semantiek
-Aandacht voor formele aspecten taalgebruik door formele taalkundigen
-Maar wat zijn de basisfuncties van taalgebruik?– Instrumentele functie– Regulatorische functie– Interactionele functie– Persoonlijke functie
Pag.14-12-2011 17
ATW Avondcursus
Cognitieonafhankelijkheid
-taalgebeuren ontwikkelt zich parallel aan cognitieve ontwikkeling
-stilistische verschillen taalontwikkeling
Pag.14-12-2011 18
ATW Avondcursus
Onderverdeling van het brein
-Grote hersenen (cerebrum)–Cerebrale cortex
–Limbisch systeem
–Basale ganglia
-Kleine hersenen (cerebellum)
-Hersenstam
Pag.14-12-2011 20
ATW Avondcursus
Cerebrale cortex
-2 hemisferen
-4 kwabben
-gyri & sulci–Centrale sulcus of fissuur (van Rolando)
–Laterale sulcus of fissuur (van Sylvian)
Pag.14-12-2011 21
ATW Avondcursus
Verschillende perspectieven
-LOKALISME versus HOLISME -2 extremen op een continuüm
-2 verschillende antwoorden op de vragen hoe het brein hogere cognitieve functies verwerkt &
hoe afasie ontstaat? -lokalisatie in specifieke taalcentra versus de idee dat het brein als geheel werkt
Pag.14-12-2011 22
ATW Avondcursus
Tussen de 2 extremen
-Associationisme (of connectionisme)
-Dynamische lokalisatie van functie
-Hiërarchisch of evolutionair perspectief
Pag.14-12-2011 23
ATW Avondcursus
Associationisme
-Hogere cognitieve functies
afhankelijk van connectiestussen specifieke cognitieve centra in het brein
Pag.14-12-2011 24
ATW Avondcursus
Dynamische lokalisatie v functie
-Subfuncties gelokaliseerd in verschillende hersendelen
-Gecombineerd leiden subfuncties tot complexe functies
-Complexer en dynamischerbeeld op afasie
-Alexander Luria
Pag.14-12-2011 25
ATW Avondcursus
Hiërarchisch of evolutionair perspectief
-gelaagde structuur van het brein (cf. pg. 185)
-van basale / primitieve naar hoog cognitieve lagen–Kritiek: teleologisch
-Jackson & Brown
Pag.14-12-2011 27
ATW Avondcursus
Franz Joseph Gall
-Vader van het lo-
kalisme & frenologie
-27 vaardigheden gelinkt aan 27 breinregio’s
-link tussen ontwikkeling
brein en ontwikkeling
schedel
Pag.14-12-2011 28
ATW Avondcursus
Drie gevolgen (p. 178)
-misbruikt voor racistischedoeleinden
-opkomst van craniometrie
-eerste maal aandacht voor
cortex en schedel
Pag.14-12-2011 29
ATW Avondcursus
Voedingsbodem voor controverse
-Tussen lokalisten & unitaristen–Politieke, religieuze en maatschappelijke implicaties
-Pierre Flourens–equipotentialiteit
Pag.14-12-2011 30
ATW Avondcursus
Pierre Paul Broca
-Vader van de neurolinguïstiek?
-Bouillaud & Aubertin–Link frontale kwab met taalstoornis
–Betere anatomische kennis van het brein (Rolando & Gratiolet)
–Nog steeds controverse
Pag.14-12-2011 31
ATW Avondcursus
Pierre Paul Broca
-1861, geboortejaar neurolinguïstiek
-2 belangrijke vernieuwingen–Mogelijk om cognitieve functies in breinkronkelingen (gyri) te lokaliseren
–Lateralisatie in de linkerhemisfeer
Pag.14-12-2011 32
ATW Avondcursus
Carl Wernicke
-Regio van Wernicke
-Associationisme–Belang van connecties tussen Broca & Wernicke
–Associaties tussen verschillende zintuigen
–3 vormen van afasie
Pag.14-12-2011 33
ATW Avondcursus
Architectuur van het brein
-2 hemisferen– Taal links in 95% rechtshandigen en meer dan 60% linkshandigen
– Overige linkshandigen rechts gelateraliseerd of bilateraal
– Communicatie dmv hersenbalk (corpus callosum)
– Corpus callosotomie � split-brainpatiënten
Pag.14-12-2011 34
ATW Avondcursus
Hoofdfuncties kwabben
-Frontale kwab– Motorische cortex
-Temporale kwab– Auditieve cortex
-Pariëtale kwab– Sensorimotorische cortex
-Occipitale kwab– Visuele cortex
Pag.14-12-2011 35
ATW Avondcursus
Brodmann-area’s
Waar ligt -Broca? -Wernicke? -auditieve cortex? -gyrus supramarginalis & angularis? -inferotemporale cortex? -visuele cortex? -prefrontale cortex? -motorische cortex? -sensorimotorische cortex?
Pag.14-12-2011 37
ATW Avondcursus
Grijze tegenover witte massa
-grijze massa bevat cellichamen
-witte massa bevat axonen
-vanwaar het verschil in kleur?–Myeline is wit
Pag.14-12-2011 39
ATW Avondcursus
Leren & het plastische brein
-Leren door connecties toevoegen of verwijderen
-Leren door verandering in de sterkte van de connecties
-Leren door aanmaak van nieuwe cellen (neurogenese)
Pag.14-12-2011 43
ATW Avondcursus
Lateralisatie
-Wat weet je nog over lateralisatie?
-Welke aspecten taal zijn bij de meeste rechtshandigen rechtsopgeslagen?
-Waar is taal bij linkshandigenopgeslagen?– Problemen met lateralisatie
Pag.14-12-2011 44
ATW Avondcursus
Lateralisatie
-Contextafhankelijke vs
contextonafhankelijkepersoonlijkheid
-Verschillen in lateralisatie?
Pag.14-12-2011 45
ATW Avondcursus
Culturele verschillen
-Lateralisatie taalfuncties–Meer bilateraal bij Aziaten en « Native Americans » dan Europeanen
-Turken vs joden–Verschillende socialisatiepatronen
-Belangrijke nuance
Pag.14-12-2011 46
ATW Avondcursus
Variatie in socialisatiepatronen
-verschillen tussen Joodse en Turkse socialisatie– Joods: nadruk op taal– Turks: nadruk op spatiële cognitie
-geen etnische verschillen, maar te wijten aan distinctie urbaan/ruraal
-implicaties voor onderwijs -terugkoppeling naar Sapir/Whorf
Pag.14-12-2011 47
ATW Avondcursus
Te onthouden
-Invloed van sociale interactie op hersenwerking
-Sociale interactie verstoord �
hersenwerking (lateralisatie) verstoord
-Hersenwerking als interactioneel proces
Pag.14-12-2011 50
ATW Avondcursus
Neuroplasticiteit
-Vermogen om te reageren op interne / externe prikkels–Ervaringsonafhankelijk
–Ervaringsverwacht
–Ervaringsafhankelijk
-Gebaseerd op principe van het Hebbiaans leren
Pag.14-12-2011 51
ATW Avondcursus
Principes & achtergrond meertalig onderwijs
1. leerlinggericht
2. impliciete leerprocessen
3. sociolinguïstische analyse vd situatie
4. nadruk op verwerving vd inhoud
5. simultane talenverwerving mogelijk
6. meertalige leraren
Pag.14-12-2011 52
ATW Avondcursus
Win-win-winsituatie
-Franstalige leerlingen
-Nederlandstalige leerlingen
-anderstalige leerlingen
(aanwenden didactisch potentieel leerlingen)
top related