Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr · Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 1 Teka edukacyjna IPN Legenda granica II RP (1938
Post on 04-Aug-2020
0 Views
Preview:
Transcript
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 1Teka edukacyjna IPN
Legenda granicaIIRP(1938r.)
obszarpaństwapolskiegopo1945r.
miastoliczebność gminy żydowskiej % mieszkańców miastaczas osiedlenia
Tarnów19 330 36 %XV w.
Kalisz16 220 35 %XII w.
Rzeszów14 000 36 %XV w.
Przemyśl17 326 34 %XIV w.
Łódź202 497 33 %XVIII w.
Warszawa352 659 29 %XV w.
Radom25 159 23 %XVII w.
Kielce18 083 40 %XVI w.
Częstochowa28 486 30 %XVIII w.
Będzin21 625 45 %XVII w.
Sosnowiec20 805 22 %XIX w.
Kraków56 515 26 %XIV w.
Drohobycz17 000 44 %XV w.
Stanisławów24 823 41 %XVII w.
Kołomyja15 000 33 %XVI w.
Tarnopol14 000 44 %XVI w.
Lwów99 595 33 %XIV w.
Łuck17 366 48 %X w.
Równe22 737 71 %XVI w.
Chełm13 537 47 %XV w.
Lublin38 937 35 %XIV w.
Kowel12 785 61 %XVI w.
Brześć Litewski21 440 52 %XIV w.
Pińsk20 220 75 %XVI w.
Międzyrzec Podlaski12 000 75 %XVII w.
Siedlce14 685 48 %XVI w.
Białystok39 165 45 %XVIII w.
Grodno21 159 42 %XIV w.
Wilno55 006 28 %XIV w.
Największe gminy żydowskie w Polsce w przededniu wojnyŹródło: Martin Gilbert, AtlashistoriiHolocaustu, Kryspinów, b.d.w., s. 35.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 2Teka edukacyjna IPN
KOMISARIATRZESZY
WSCHÓD(po 22 VI 1941 r.)
KOMISARIATRZESZY
UKRAINA(po 22 VI 1941 r.)
Dystrykt Galicja(po 22 VI 1941 r.)
ZIEMIE WCIELONE DO RZESZY
GENERALNE GUBERNATORSTWO
Cygany
Jastkowice
BoiskaCiepielów
PławowiceOpatkowice
Stara Wieś
Godowa
Biała Rawska
JarosławMaćkówka Orzechowce
Miejsce Piastowe
Stanisławów
Lwów
Przeworsk
Markowa
Łętownia
Wólka Pełkińska
Pogranicze
Sanok
Przemyśl
Tarnobrzeg
Grójec
Piotrków
Miechów
Rzeszów
Busko Zdrój
DeniskiKowale
Białystok
Warszawa Mińsk Mazowiecki
Będzin
Mierzęcice
Kraków
Olkusz
Nowy Sącz
Wymienione w Tece miejsca ukrywania Żydów przez Polaków
Legenda granicaIIRP(1938r.)
liniawyznaczonawukładzieRibbentropp–Mołotow(stanz28IX1939r.)
granicaGeneralnegoGubernatorstwa
obszarpaństwapolskiegopo1945r.
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 3
Wcz
asie
oku
pacj
ina
mur
ach
mia
sti
mia
-st
ecze
kpo
jaw
iały
się
obw
iesz
czen
iaw
ładz
ni
emie
ckic
h,in
for-
muj
ące
ore
pres
jach
w
obec
osó
bud
ziel
a-ją
cych
pom
ocy
prze
-śla
dow
anym
Żyd
om.
Kar
agr
oziła
nie
tylk
oty
m,k
tórz
yuk
ryw
ali
Żydó
w,a
leta
kże
tym
,kt
órzy
dos
tarc
zali
żyw
ność
,han
dlow
ali
zget
tem
,an
awet
nie
zł
ożyl
idon
osu
na
niep
rzes
trze
gają
cych
za
rząd
zeń
wła
dzn
ie-
mie
ckic
h.W
pie
rw-
szej
fazi
eok
upac
jiŻy
dzic
zęst
ost
aral
isię
prz
ekaz
aćw
ręce
za
przy
jaźn
iony
ch
Pola
ków
swe
mie
nie,
byo
chro
nićj
epr
zed
konfi
skat
ąpr
zez
okup
anta
.Za
prze
ję-
cie
taki
ego
maj
ątku
ró
wni
eżg
rozi
łak
ara.
Ar
chiw
um IP
N.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 4Teka edukacyjna IPN
ZapomocąantysemickichplakatówpropagandowychwładzeniemieckiechciaływzbudzićwPolakachnienawiśćdoŻydów.Archiwum IPN.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 5Teka edukacyjna IPN
Warszawa,24listopada1939r.AkcjęprzesiedlaniaŻydówdogettpoprzedziłozarządzenienakazująceŻydomnoszenieopaskizgwiazdąDawida.Archiwum IPN.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 6Teka edukacyjna IPN
Warszawa,15października1941r.ObwieszczenieinformująceokarześmiercidlaŻydówopuszczającychgettoorazPolakówudzielającychimschronienia.Ze zbiorów Muzeum Kamienica Orsettich w Jarosławiu.
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 7
Obw
iesz
czen
iew
ydan
epr
zed
likw
idac
jąg
etta
wP
iotr
kow
ie(1
5–21
paź
dzie
rnik
a19
42r.
),za
kazu
jące
opu
szcz
ania
get
tai
wym
iany
han
dlow
ejz
Żyda
mi.
Sank
cje
doty
czył
y
zaró
wno
Żyd
ów(r
ozst
rzel
anie
),ja
kih
andl
ując
ych
znim
iPol
aków
(um
iesz
czen
iew
obo
zie
prac
y). A
rchi
wum
IPN
.
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 8
Gró
jec,
30
paź-
dzie
rnik
a19
41r.
O
bwie
szcz
enie
za
kazu
jące
pod
pr
etek
stem
epi
de-
mii
tyfu
sup
lam
i-st
ego
udzi
elan
ia
pom
ocy
Żydo
m.
Gdy
oka
zało
się,
żesa
nkcj
eni
epr
zyno
szą
ocze
-ki
wan
ego
skut
ku,
prób
owan
oku
sićm
iejsc
ową
ludn
ośćr
ozda
-w
anie
mtr
udno
do
stęp
nych
dób
r–
zob.
kar
tan
r9.
Arch
iwum
IPN
.
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 9
Gró
jec,
19g
rud-
nia
1941
r.
Obw
iesz
czen
ie
obie
cują
cem
etr
żyta
każ
de-
mu,
kto
wyd
auk
ryw
ając
ego
sięŻ
yda
lub
pom
agaj
ącyc
hm
uPo
lakó
w.
Arch
iwum
IPN
.
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 10
Ogł
osze
nie
wję
zyku
nie
mie
ckim
,pol
skim
ibi
ałor
uski
m(B
iało
stoc
czyz
nęza
mie
szki
wał
aró
wni
eżlu
dnoś
ćbia
łoru
ska)
poc
hodz
ące
sprz
edli
kwid
acji
getta
w
Bia
łym
stok
u,k
tóra
nas
tąpi
ław
dni
ach
16–2
0sie
rpni
a19
43r.
,nak
azuj
ące
m.in
.odd
awan
iezb
iegł
ych
Żydó
ww
ręce
pol
icji.
Arc
hiw
um IP
N.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 11Teka edukacyjna IPN
Latem1942r.Niemcyprzystąpilidolikwidacjigett–rozpoczęłasięrealizacja„ostatecznegorozwiązania”.„Wysiedlenia”oznaczałyprzewiezieniedoobozówzagłady.NazdjęciulikwidacjagettawKrakowie,jednazwieluakcjiwysiedleńczychprzeprowadzonychwtymokresie.Archiwum IPN.
Zawiadomieniesprzed5września1942r.o„wysiedleniu”Żydówwokręgusanockimikarachzaudzielenieimpomocy.Zbiory prywatne.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 12Teka edukacyjna IPN
PolskaprasaemigracyjnazamieszczałanabieżącoinformacjedotycząceZagładyireakcjinanią.Zbiory prywatne.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 13Teka edukacyjna IPN
Warszawa,5września1942r.ObwieszczenieprzypominająceokarześmiercizawspieranieŻydówizwalniającezodpowie-dzialnościkarnejtychPolaków,którzyzgłosząnapolicjiswójudziałwpomaganiuŻydom.Pochodzizokresutzw.wielkiejakcjiwgetciewarszawskim–wywiezieniadoTreblinkiizagazowaniaok.400 tys.Żydów.Archiwum IPN.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 14Teka edukacyjna IPN
Przemyśl,19listopada1942r.ObwieszczeniegrożąceśmierciąkażdemuPolakowilubUkraińcowipróbu-jącemuudzielićpomocyŻydowi.Karzepodlegalirównieżci,którzyniedoniosąpolicjioukrywającychsięŻydach.Ze zbiorów Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej w Przemyślu.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 15Teka edukacyjna IPN
Warszawa,17grudnia1943r.Obwieszczenieinformująceorozstrzelaniu10osóbzaróżnewykroczeniaprzeciwprawuoku-pacyjnemu.Niewiemy,któreznichzostałyskazanezaprzechowywanieŻydów,alepojawiasięonowśródwymienianych„przestępstw”.Archiwum IPN.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 16Teka edukacyjna IPN
Kraków,23lutego1944r.Obwieszczeniezlistąskazanychnaśmierćzaróżneprzestępstwa,wtymzaukrywanieŻydów.Wyrokmiałzostaćwykonany,gdybywciągu3miesięcyodjegowydaniadoszłonapadunaNiemca.Ze zbiorów Muzeum w Przeworsku.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 17Teka edukacyjna IPN
PublicznaegzekucjaMichałaKruka,skazanegozapomaganieŻydom,inieznanegoznazwiskaŻydadokonanawewrześniu1943r.wPrzemyślu.Karytakienajczęściejwykonywanoprzezrozstrzelanielubpowieszenie.MieszkanieMichałaKrukaznajdowałosiętużobokparkanuoddzielającegogettoodpozostałejczęścimiasta.Takiepołożenieumożliwiałoudzielaniepomocymieszkańcomdzielnicyzamkniętej.Zbiory Leszka Włodka.
BiałystokBydgoszcz
Gdańsk
GorzówWielkopolski
Poznań
Szczecin
Kielce
Kraków
Opole
Wrocław
Łódź
Katowice
Lublin
Olsztyn
WARSZAWA
KolnoSok ół kaMo ń ki
Grajewo
August ó w
Sejny
E łk
Olecko
Pisz
Go łdap
Gi ż ycko
Suwa łki
Siemiatycze
Hajn ó wkaBielskPodlaski
WysokieMazowieckie
Zambr ó w
Pu ł tusk Wyszk ó w
Ostr ó wMazowiecka
Mak ó wMazowiecki
Przasnysz
Ciechan ó w
P ło ń sk
Sierpc
M ławaŻ uromin
Ostro łę ka
W ę gorzewo
Mr ą gowo
K ę trzyn
Szczytno
Nidzica
Dzia łdowo
NoweMiastoLubawskie
Ostr ó da
LidzbarkWarmi ń ski
BartoszyceBraniewo
Elbl ą g
Kwidzyn
Sztum
Malbork
Nowy Dw ó rGda ń ski
I ława
Rypin
Golub--Dobrzy ń
Brodnica
Soko łó wPodlaskiW ę gr ó w
Wo łomin
Mi ń skMazowiecki
Otwock
O ż ar ó wMazowiecki
Pruszk ó wGrodziskMazowiecki
Legionowo
Siedlce
GarwolinGr ó jec
Piaseczno
Nowy Dw ó rMazowiecki
Sochaczew
Gostynin
Ż yrard ó w
RawaMazowiecka
Ł uk ó w
Lipsko
Zwole ńSzyd łowiec
Przysucha
Bia łobrzegi Kozienice
Opoczno
Tomasz ó wMazowiecki
OstrowiecŚ wi ę tokrzyskiStarachowice
Skar ż ysko--KamiennaKo ń skie
Piotrk ó wTrybunalski
Radom
Sandomierz
Opat ó w
Tomasz ó wLubelski
Hrubiesz ó w
Bi łgoraj
Jan ó w Lubelski
Kra ś nikKrasnystaw
Łę czna
OpoleLubelskie
Pu ławyLubart ó w
W łodawa
Parczew
Radzy ńPodlaski
Nisko
Zamo ść
Che łm
Bia łaPodlaska
Tarnobrzeg
Gorlice
D ą browaTarnowska
Ś widnik
LubaczówPrzeworsk
Jarosław
Ustrzyki Dolne
SanokLesko
BrzozówJasło
RopczyceDębica
MielecKolbuszowa
Łańcut
Leżajsk
Stalowa Wola
Przemyśl
Rzeszów
Krosno
Strzyżów
SzczecinekCz łuch ó w
Byt ó wKo ś cierzyna
Chojnice
StarogardGda ń ski
PruszczGda ń ski
Puck
WejherowoL ę bork
Nak łonad Noteci ą
W ą brze ź no
Che łmno
Ś wiecieS ę p ó lnoKraje ń skie
Tuchola
Z łot ó w
Grudzi ą dz
SopotGdyniaS łupsk
Wa ł cz
S ławno
Ś widwin
DrawskoPomorskie
Bia łogardTczew
Kartuzy
Pi łaToru ń
Koszalin
My ś lib ó rz
Gryfino Pyrzyce
StargardSzczeci ń ski
Ł obez
Ko łobrzeg
Gryfice
Police Goleni ó w
Kamie ńPomorski
Choszczno
Wrze ś nia
Ś rodaWielkopolska
Wolsztyn
GrodziskWielkopolski
NowyTomy ś l
Mi ę dzych ó dSzamotu ły Oborniki
W ą growiecCzarnk ó wChodzie ż
Ś wiebodzin
S łubiceSul ę cin
Mi ę dzyrzecz
StrzelceKraje ń skie
Ż nin
Mogilno
Inowroc ław
Radziej ó w
Aleksandr ó wKujawski
Lipno
Wierusz ó w
Pabianice
Be ł chat ó w
Brzeziny
Ł owicz
Kutno
Turek
Ko ło
S łupca
Gniezno
K ę pno
Ostrzesz ó w
Ostr ó wWielkopolski
Pleszew Skierniewice
Konin
W łoc ławek P łock
Ko ś cian
KrotoszynRawicz
Gosty ń
JarocinWschowaNowaS ó l
Trzebnica
Milicz
Ole ś nica
O ława
Strzelin
K łodzko
Z ą bkowiceŚ lą skie
Dzier ż oni ó w
Ś widnicaKamiennaG ó ra
Lubin
Polkowice
G łog ó w G ó ra
Wo łó w
Nysa
Prudnik
G łubczyce
K ę dzierzyn--Ko ź le
Krapkowice
Brzeg
Namys łó w
Racib ó rz
Legnica
JeleniaG ó ra
Leszno
Wielu ń
Zdu ń skaWola
Ł ask
ZgierzPodd ę bice
Łę czycaŚ rem
Ż ary Ż aga ń
KrosnoOdrza ń skie
Ś rodaŚ lą skaJawor
Z łotoryjaLuba ń
Boles ławiec
Zgorzelec
StrzelceOpolskie
Olesno
Kluczbork
Lubliniec
Wa łbrzych
ZielonaG ó ra
Sieradz
Paj ę cznoRadomskoLw ó wek
Ś lą ski
TarnowskieG ó ry
Zawiercie
Myszk ó w
K łobuck
Cz ę stochowa
Kalisz
Ż ywiecCieszyn
Wodzis ław Ś lą ski
SuchaBeskidzka
Wadowice
O ś wi ę cim
Chrzan ó w
Bielsko--Bia ła
Stasz ó w
Busko--Zdr ó j
KazimierzaWielka
Pi ń cz ó w
J ę drzej ó w
W łoszczowa
Zakopane
NowyTarg
Limanowa
BrzeskoBochnia
Proszowice
Wieliczka
My ś lenice
Miech ó w
NowyS ą cz
Tarn ó w
Ł osice
Ryki
Olkusz
Ł om ż a
Ś winouj ś cie
Pszczyna
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 18Teka edukacyjna IPN
JuliaOparowskawskazujeotworypopociskachwmiejscuzastrzeleniajejmężaStanisławaOparowskie-go,zabitegoprzezniemieckążandarmerięzaudzielaniepomocyŻydom.Zdjęciez1968r.Archiwum IPN.
HelenaŚliwazdomuPirgawskazujemiejsce,wktórymzaukrywanieŻydówzo-stałazastrzelonajejmatkaAleksandraPirga.Zdjęciez1968r.Archiwum IPN
Według najnowszych badań prowadzonych w ramach projektu „Index” ponad tysiąc Polaków zginęło, ratując Żydów
Bydgoszcz
Gdańsk
GorzówWielkopolski
Poznań
Szczecin
Kielce
Kraków
Opole
Wrocław
Łódź
Katowice
Olsztyn
KolnoSokółkaMońki
Grajewo
August ó w
Sejny
E łk
Olecko
Pisz
Go łdap
Gi ż ycko
Suwa łki
Siemiatycze
Hajnówka
Białystok
Deniski
Bielsk Podlaski
WysokieMazowieckie
Zambrów
Pu ł tusk Wyszków
Ostrów Mazowiecka
Mak ó wMazowiecki
Przasnysz
Ciechan ó w
P ło ń sk
Sierpc
M ławaŻ uromin
Ostrołęka
W ę gorzewo
Mr ą gowo
K ę trzyn
Szczytno
Nidzica
Dzia łdowo
NoweMiastoLubawskie
Ostr ó da
LidzbarkWarmi ń ski
BartoszyceBraniewo
Elbl ą g
Kwidzyn
Sztum
Malbork
Nowy Dw ó rGda ń ski
I ława
Rypin
Golub--Dobrzy ń
Brodnica
Sokołów Podlaski
WęgrówWołomin
Warszawa
Mińsk MazowieckiOtwock
O ż ar ó wMazowiecki
Pruszk ó wGrodziskMazowiecki
Legionowo
Siedlce
GarwolinGr ó jec
Piaseczno
Nowy Dw ó rMazowiecki
Sochaczew
Gostynin
Ż yrard ó w
RawaMazowiecka
Łuków
Lipsko
ZwoleńSzyd łowiec
Przysucha
Bia łobrzegiKozienice
Opoczno
Tomasz ó wMazowiecki
OstrowiecŚ wi ę tokrzyskiStarachowice
Skar ż ysko--Kamienna
Ko ń skie
Piotrk ó wTrybunalski
Radom
Sandomierz
Opat ó w
Tomasz ó wLubelski
Hrubieszów
Bi łgoraj
Jan ó w Lubelski
Kraśnik Krasnystaw
Łęczna
OpoleLubelskie
PuławyLubartów
WłodawaParczew
Radzyń Podlaski
Nisko
Zamo ść
Chełm
MarkuszowaKozłówka
Biała Podlaska
Tarnobrzeg
Gorlice
Dąbrowa Tarnowska
ŚwidnikLublin
LubaczówPrzeworsk
Jarosław
Ustrzyki Dolne
Sanok Lesko
BrzozówJasło
Ropczyce
Dębica
MielecKolbuszowa
Łańcut
Leżajsk
Stalowa Wola
Przemyśl
Rzeszów
Krosno
Strzyżów
SzczecinekCz łuch ó w
Byt ó wKo ś cierzyna
Chojnice
StarogardGda ń ski
PruszczGda ń ski
Puck
WejherowoL ę bork
Nak łonad Noteci ą
W ą brze ź no
Che łmno
Ś wiecieS ę p ó lnoKraje ń skie
Tuchola
Z łot ó w
Grudzi ą dz
SopotGdyniaS łupsk
Wa ł cz
S ławno
Ś widwin
DrawskoPomorskie
Bia łogardTczew
Kartuzy
Pi łaToru ń
Koszalin
My ś lib ó rz
Gryfino Pyrzyce
StargardSzczeci ń ski
Ł obez
Ko łobrzeg
Gryfice
Police Goleni ó w
Kamie ńPomorski
Choszczno
Wrze ś nia
Ś rodaWielkopolska
Wolsztyn
GrodziskWielkopolski
NowyTomy ś l
Mi ę dzych ó dSzamotu ły Oborniki
W ą growiecCzarnk ó wChodzie ż
Ś wiebodzin
S łubiceSul ę cin
Mi ę dzyrzecz
StrzelceKraje ń skie
Ż nin
Mogilno
Inowroc ław
Radziej ó w
Aleksandr ó wKujawski
Lipno
Wierusz ó w
Pabianice
Be ł chat ó w
Brzeziny
Ł owicz
Kutno
Turek
Ko ło
S łupca
Gniezno
K ę pno
Ostrzesz ó w
Ostr ó wWielkopolski
Pleszew Skierniewice
Konin
W łoc ławek P łock
Ko ś cian
KrotoszynRawicz
Gosty ń
JarocinWschowaNowaS ó l
Trzebnica
Milicz
Ole ś nica
O ława
Strzelin
K łodzko
Z ą bkowiceŚ lą skie
Dzier ż oni ó w
Ś widnicaKamiennaG ó ra
Lubin
Polkowice
G łog ó w G ó ra
Wo łó w
Nysa
Prudnik
G łubczyce
K ę dzierzyn--Ko ź le
Krapkowice
Brzeg
Namys łó w
Racib ó rz
Legnica
JeleniaG ó ra
Leszno
Wielu ń
Zdu ń skaWola
Ł ask
ZgierzPodd ę bice
Łę czycaŚ rem
Ż ary Ż aga ń
KrosnoOdrza ń skie
Ś rodaŚ lą skaJawor
Z łotoryjaLuba ń
Boles ławiec
Zgorzelec
StrzelceOpolskie
Olesno
Kluczbork
Lubliniec
Wa łbrzych
ZielonaG ó ra
Sieradz
Paj ę cznoRadomskoLw ó wek
Ś lą ski
TarnowskieG ó ry
Zawiercie
Myszk ó w
K łobuck
Cz ę stochowa
Kalisz
Ż ywiecCieszyn
Wodzis ław Ś lą ski
SuchaBeskidzka
Wadowice
O ś wi ę cim
Chrzan ó w
Bielsko--Bia ła
Stasz ó w
Busko--Zdr ó j
KazimierzaWielka
Pi ń cz ó w
J ę drzej ó w
W łoszczowa
Zakopane
NowyTarg
Limanowa
BrzeskoBochnia
Proszowice
Wieliczka
My ś lenice
Miech ó w
Nowy Sącz
Tarnów
Łosice
Ryki
Olkusz
Łomża
Ś winouj ś cie
Pszczyna
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 19Teka edukacyjna IPN
EmanuelRingelblum,historyk,ukrywanyprzezPolaków,zginąłwrazznimirozstrzelanyprzezNiemców.Przyul.Gró-jeckiej77,wmiejscu,gdziewogrodzierodzinyWolskichznajdowałsiębunkier„Krysia”–miejsceschronieniaok.40Żydów–umieszczonotablicęupamiętniającąwspólnąśmierćratującychiratowa-nych.Fot. Karol Madaj.
Al. „Solidarności”
Al. „Solidarności”
Al. Jana Pawła II
Marszałkowska
Marszałkowska
Świętokrzyska
Świętokrzyska
Tamka
Al. 3 Maja
Al. Waszyngtona
Grochowska
Grochowska
Ostrobramska
Al. Stanów Zjednoczonych
Wybrzeże Kościuszkowskie
Wybrzeże Gdańskie
Wybrzeże Helskie
Targowa
Prosta
Kasprzaka
Wolska
Leszno
Górczewska
Obozowa
Al. Prymasa Tysiąclecia
Towarowa
Al. Jerozolimskie
Al. Jerozolimskie
Gróje
cka
Gróje
cka
Żwirk
i i Wi
gury
Wołoska
Puławska
Belwederska
Gagarina
Czerniakowska
Solec
Wał Miedzeszyński
Banacha
Racławicka
Raszy
ńska
WawelskaAl. Armii Ludowej
Al. Niepodległości
Okop
owa
Słomińskiego
Stołeczna
Mickiewicza
Gen. Andersa
Powązkowska
Nowogrodzka Książęca
Wiejska
Frasca
tiPrusaNowogrodzka
Nowogrodzka
Wspólna
WspólnaHoża
Hoża
Emilii Plater
Emilii Plater
(Zielna)
Zielna
(Wielka)
(Sosnowa)
(Złota)
Złota
Złota
Złota
(Sienna)(Śliska)
Sienna
Sienna
Łucka
Grzybowska
Chłodna
Chłodna
ZimnaOrla
BiałaOgrodowaElekto
ralna
Krochmalna
GrzybowskaGrzybowska
Graniczna
Granic
zna
Królewska
Kredytowa
WareckaMoniuszki
Sienkiewicza
Mazowiecka
CzackiegoJasna
Nowy Świat
Krakowskie Przedmieście
RysiaPróżna
Pereca (Ceglana)
Srebrna
Kolejowa
Hrubieszowska
Kolejowa
Szarych Szeregów
Karolkowa
Karolkowa
Przyo
kopo
wa
Przyo
kopo
wa
Platynowa
ŚliskaPańska
Twarda
Twarda
(Chmielna)
Chmielna
FoksalSzczyg
la
Oboźna
Karowa
Bednarska
Sewerynów
Topiel
Browarna
Furmańska
Dobra
Dobra
ZajęczaDrewniana
Leszczyń
skaLipo
waWiślanaGęsta
Dynasy
Smolna
ChmielnaŻelazna
Żelazna
Żelazna
Waliców
Wronia
Miedziana
Poznańska Wilcza
Wilcza Piękna (Piusa XI)Piękna (Piusa XI)
Górnośląska
Górnośląska
Jazdów
Lennona
Matejki
Piękna (Piusa XI)
Koszykowa
KoszykowaKoszykowa
Filtrowa Rekto
rska
Śniadeck
ich
FiltrowaFiltrowa
Asnyka
Tarczy
ńska
Mochnackiego
NiemcewiczaNiemcewicza
DantyszkaBarskaWęgierska
Pasteura
Siemi
eńskie
go
Skoroc
hód
Pawińs
kiego
Winnicka
Archiwalna
Opaczewska
Orzesz
kowe
j
Rokosowska
Dickensa
Siewierska
Białob
rzeska
Białob
rzeska
Białob
rzeska
Bobro
wskie
goSka
rżyńsk
iego
Dorot
owska
Szczęś
liwick
a
Szczęś
liwick
a
Częstochowska
Kopińska
Sękocińska Słupecka
FińskaLeszowa
Rokitnicka
Rostafińskich
Ondraszka
Langiewicza
Oczki
Krzyw
ickieg
o (Su
cha)
Łęczy
cka
Noakowskiego (Polna)
Krucza
Bracka
Bracka
Widok
Moko
towska
Al. Ujazdowskie
Chopina
Al. Róż
Lwow
ska
Al. Wyzwolenia(6 Sierpnia)
Nowowiejska (6 Sierpnia)
Senatorska
FredryNie
cała
(Alber
ta I)
TłomackieBielańska
Moliera (Focha)
Krakowskie Przedmieście
Al. „Solidarności”
Al. „Solidarności”
Al. Jana Pawła II
Marszałkowska
Marszałkowska
Świętokrzyska
Świętokrzyska (Pańska)
Tamka
Aleja 3 Maja
Aleja Waszyngtona
Grochowska
Grochowska
Ostrobramska
Aleja Stanów Zjednoczonych
Wybrzeże Kościuszkowskie
Wybrzeże Gdańskie
Wybrzeże Helskie
Targowa
Prosta
Kasprzaka
Wolska
Leszno
Górczewska
Obozowa
Aleja Prymasa Tysiąclecia
Towarowa
Al. Jerozolimskie
Al. Jerozolimskie
Gróje
cka
Gróje
cka
Żwirk
i i Wi
gury
Wołoska
Puławska
Belwederska
Gagarina
Czerniakowska
Solec
Wał Miedzeszyński
Banacha
Racławicka
Raszy
ńska
WawelskaAl. Armii Ludowej
Al. Niepodległości
Okop
owa
Słomińskiego
Stołeczna
Mickiewicza
Gen. Andersa
Powązkowska
Grójecka 77
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 20Teka edukacyjna IPN
UlotkaautorstwaZofiiKossak-Szczuckiej(zob.biogramy–materiałydlaucznia)wydanawWarsza-wienapoczątkusierpnia1942r.wnakładzie5tys.egzemplarzy.Zbiory prywatne.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 21Teka edukacyjna IPN
Szyfr-depeszaz8stycznia1943r.informującaoprzekształceniusięKomitetuPomocyŻydomwRadęPomocyŻydomprzyPełnomocniku(Delegacie)RząduRPnaKraj(„Żegotę”).Zbiory prywatne.
InformacjanatematpowstaniaRadyPomocyŻydomprzyPełnomocniku(Delegacie)RząduRPnaKraj,zamieszczonaw„GazeciePolskiej”,wydawanejprzezpolskichemigrantównaBliskimWschodzie.Zbiory prywatne.
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 22
Wito
ldB
ieńk
owsk
i„Ja
n”,
„Kal
ski”,
„Wen
cki”
Wan
daF
ilipo
wic
zow
a-
-Kra
helsk
aZo
fiaK
ossa
k-Sz
czuc
ka
„Wer
onik
a”Fe
rdyn
and
Arc
zyńs
ki„
Mar
ek”,
„Fer
dyna
nd”,
„Łuk
owsk
i”Ju
lian
Gro
beln
y„T
roja
n”A
dolf
Berm
an,„
Boro
wsk
i”,
„Ada
m”
Wła
dysła
wB
arto
szew
ski
„Lud
wik
”,„T
eofil
”W
łady
sław
aC
hom
sow
a
„Dio
nizy
”Ir
ena
Send
lero
wa
„Jol
anta
”M
aria
Kan
n
Twar
ze „
Żego
ty”
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 23
Al. „S
olida
rności
”
Al. „S
olidarn
ości”
Al. Jana Pawła II
Marszałkowska
Marszałkowska
Święt
okrzy
ska
Święt
okrzy
ska
Tamk
a
Al. 3
Maja
Al. W
aszyn
gtona
Groch
owska
Groch
owska
Ostro
bram
ska
Al. St
anów
Zjed
noczo
nych
Wybrzeż
e Kośc
iuszkow
skie
Wybrzeże Gdańskie
Wybrzeże Helskie
Targowa
Prost
a
Kasp
rzaka
Wolsk
a
Leszn
o
Górcz
ewska
Oboz
owa
Al. Prymasa Tysiąclecia
Towarowa
Al. Je
rozoli
mskie
Al. Je
rozoli
mskie
Grójecka
Grójecka
Żwirki i Wigury
Wołoska
Puławska
Belwederska
Gaga
rina
Czerniakowska
Solec
Wał Miedzeszyński
Bana
cha
Racła
wicka
Raszyńska
Wawe
lska
Al. Ar
mii L
udow
ej
Al. Niepodległości
Okopowa
Słomi
ńskieg
o
Stołeczna
Mickiewicza
Gen. Andersa
Pową
zkow
ska
Bracka
Kope
rnika
4
Pl. Gr
zybow
ski
Radn
a 9
Sędz
iowska
Kalisk
a Grójec
ka 77
Ludw
iki 6
Żuraw
ia 14
Walec
znych
/Fran
cuska
Omule
wska
Fund
amen
towa
Żuraw
ia 24
Marsz
ałkow
ska 84
Nowo
grodz
ka 49
Lekars
ka 9
Mied
ziana
Koszy
kowa
35
Szop
ena
Akad
emick
a 3
Legend
a
najw
ięks
zyza
sięg
gran
icg
etta
war
szaw
skie
gop
oje
goza
mkn
ięci
u15
XI1
940
r.
gł
ówne
ulic
e
m
iejsc
aia
dres
yw
ymie
nion
ew
tece
Al. „S
olida
rności
”
Al. „S
olidarn
ości”
Al. Jana Pawła II
Marszałkowska
Marszałkowska
Święt
okrzy
ska
Święt
okrzy
ska
Tamk
a
Al. 3
Maja
Al. W
aszyn
gtona
Groch
owska
Groch
owska
Ostro
bram
ska
Al. St
anów
Zjed
noczo
nych
Wybrzeż
e Kośc
iuszkow
skie
Wybrzeże Gdańskie
Wybrzeże Helskie
Targowa
Prost
a
Kasp
rzaka
Wolsk
a
Leszn
o
Górcz
ewska
Oboz
owa
Al. Prymasa Tysiąclecia
TowarowaAl.
Jeroz
olims
kie
Al. Je
rozoli
mskie
Grójecka
Grójecka
Żwirki i Wigury
Wołoska
Puławska
Belwederska
Gaga
rina
Czerniakowska
Solec
Wał Miedzeszyński
Bana
cha
Racła
wicka
Raszyńska
Wawe
lska
Al. Ar
mii L
udow
ej
Al. Niepodległości
Okopowa
Słomi
ńskieg
o
Stołeczna
Mickiewicza
Gen. Andersa
Pową
zkow
ska
Bracka
Kope
rnika
4
Pl. Gr
zybow
ski
Radn
a 9
Sędz
iowska
Kalisk
a Grójec
ka 77
Ludw
iki 6
Żuraw
ia 14
Walec
znych
/Fran
cuska
Omule
wska
Fund
amen
towa
Żuraw
ia 24
Marsz
ałkow
ska 84
Nowo
grodz
ka 49
Lekars
ka 9
Mied
ziana
Koszy
kowa
35
Szop
ena
Akad
emick
a 3
Plan
War
szaw
y z
wym
ieni
onym
i w T
ece
mie
jsca
mi u
kryw
ania
Żyd
ów
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 24
Wyk
azy
zna-
zwisk
amip
od-
opie
czny
ch
krak
owsk
iej
Rady
Pom
ocy
Żydo
m.
Zbio
ry Ż
IH.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 25Teka edukacyjna IPN
Odezwadospołeczeństwapolskiegowydanaprzez„Żegotę”wmaju1943r.,zachęcającadoudzielaniapomocyludnościżydowskiej.Wodezwieprzytoczonosłowapremierarządupolskiegogen.WładysławaSikorskiego.Zbiory prywatne.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 26Teka edukacyjna IPN
PolskiePaństwoPodziemnewydawałooświadczeniaikomunikatyinformująceosytuacjiludnościżydow-skiejizachęcającespołeczeństwopolskiedoudzielaniapomocyprześladowanym.Zbiory prywatne.
Oświadczenie Pełnomocnika (Delegata) Rządu RP na Kraj Jana Stanisława Jankowskiego z 30 kwietnia 1943 r.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 27Teka edukacyjna IPN
WładysławBartoszewskiiMariaKann–członkowie„Żegoty”–pozasadzeniudrzewka„Żegoty”wAleiPamięciYadVashem,28października1963r.Archiwum Władysława Bartoszewskiego.
Drzewko„Żegoty”wAleiPamięciYadVashempolatach.Archiwum Władysława Bartoszewskiego.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 28Teka edukacyjna IPN
Budynekprzyul.Żurawiej14wWarszawie,gdziewlatach1942–1944mieściłsięsekretariatRadyPomocyŻydom.Wmurowanatutablicapamiątkowajestjednąznielicz-nychupamiętniającychdziałalność„Żegoty”.Fot. Karol Madaj.
Al. „Solidarności”
Al. „Solidarności”
Al. Jana Pawła II
Marszałkowska
Marszałkowska
Świętokrzyska
Świętokrzyska
Tamka
Al. 3 Maja
Al. Waszyngtona
Grochowska
Grochowska
Ostrobramska
Al. Stanów Zjednoczonych
Wybrzeże Kościuszkowskie
Wybrzeże Gdańskie
Wybrzeże Helskie
Targowa
Prosta
Kasprzaka
Wolska
Leszno
Górczewska
Obozowa
Al. Prymasa Tysiąclecia
Towarowa
Al. Jerozolimskie
Al. Jerozolimskie
Gróje
cka
Gróje
cka
Żwirk
i i Wi
gury
Wołoska
Puławska
Belwederska
Gagarina
Czerniakowska
Solec
Wał Miedzeszyński
Banacha
Racławicka
Raszy
ńska
WawelskaAl. Armii Ludowej
Al. Niepodległości
Okop
owa
Słomińskiego
Stołeczna
Mickiewicza
Gen. Andersa
Powązkowska
Nowogrodzka Książęca
Wiejska
Frasca
tiPrusaNowogrodzka
Nowogrodzka
Wspólna
WspólnaHoża
Hoża
Emilii Plater
Emilii Plater
(Zielna)
Zielna
(Wielka)
(Sosnowa)
(Złota)
Złota
Złota
Złota
(Sienna)(Śliska)
Sienna
Sienna
Łucka
Grzybowska
Chłodna
Chłodna
ZimnaOrla
BiałaOgrodowaElekto
ralna
Krochmalna
GrzybowskaGrzybowska
Graniczna
Granic
zna
Królewska
Kredytowa
WareckaMoniuszki
Sienkiewicza
Mazowiecka
CzackiegoJasna
Nowy Świat
Krakowskie Przedmieście
RysiaPróżna
Pereca (Ceglana)
Srebrna
Platynowa
ŚliskaPańska
Twarda
Twarda
(Chmielna)
ChmielnaFoksal
Szczygla
Oboźna
Karowa
Bednarska
KopernikaSewerynów
Topiel
Browarna
Furmańska
Dobra
Dobra
ZajęczaDrewniana
Leszczyń
skaLipo
waWiślanaGęsta
Dynasy
Smolna
ChmielnaŻelazna
Żelazna
Żelazna
Waliców
Wronia
Miedziana
Poznańska Wilcza
Wilcza Piękna (Piusa XI)Piękna (Piusa XI)
Górnośląska
Górnośląska
Jazdów
Lennona
Matejki
Piękna (Piusa XI)
Koszykowa
KoszykowaKoszykowa
Filtrowa Rekto
rska
Śniadeck
ich
FiltrowaFiltrowa
Asnyka
Tarczy
ńska
Mochnac
kiego
NiemcewiczaNiemcewicza
DantyszkaBarskaWęgierska
PasteuraWinnicka
Rokosowska
Siewierska
Białob
rzeska
Białob
rzeska
Dorot
owska
Szczęś
liwick
a
Częstochowska
Kopińska
Sękocińska Słupecka
Fińska
Leszowa
Ondraszka
Langiewicza
Oczki
Krzyw
ickieg
o (Su
cha)
Łęczy
cka
Noakowskiego (Polna)
Krucza
Bracka
Bracka
Widok
Moko
towska
Al. Ujazdowskie
Chopina
Al. Róż
Lwow
ska
Al. Wyzwolenia(6 Sierpnia)
Nowowiejska (6 Sierpnia)
Al. „Solidarności”
Al. „Solidarności”
Al. Jana Pawła II
Marszałkowska
Marszałkowska
Świętokrzyska
Świętokrzyska (Pańska)
Tamka
Aleja 3 Maja
Aleja Waszyngtona
Grochowska
Grochowska
Ostrobramska
Aleja Stanów Zjednoczonych
Wybrzeże Kościuszkowskie
Wybrzeże Gdańskie
Wybrzeże Helskie
Targowa
Prosta
Kasprzaka
Wolska
Leszno
Górczewska
Obozowa
Aleja Prymasa Tysiąclecia
Towarowa
Al. Jerozolimskie
Al. Jerozolimskie
Gróje
cka
Gróje
cka
Żwirk
i i Wi
gury
Wołoska
Puławska
Belwederska
Gagarina
Czerniakowska
Solec
Wał Miedzeszyński
Banacha
Racławicka
Raszy
ńska
WawelskaAl. Armii Ludowej
Al. Niepodległości
Okop
owa
Słomińskiego
Stołeczna
Mickiewicza
Gen. Andersa
Powązkowska
Żurawia 14
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 29Teka edukacyjna IPN
„SzanowniPaństwo!NapodstawieprzeprowadzonychścisłychdochodzeńustaliliśmysemickirodowódPaństwa.Wobecpowyższegozwracamysięodoręczenieokazicielowininiejszegosumy2000.–zł(słowniedwatysiącezłotych)wzamkniętejkopercienanazwiskoEwaldReimen.Wzamianzniszczymybędącewnaszymposiadaniudowodyobciążające.Wprzeciw-nymwypadkusprawęprzekażemyniezwłoczniewładzomniemieckim”.Ze zbiorów Jana Grabowskiego.
„SzanownyPanieAdministratorze.Proszęonatychmiastowezameldowaniepolicjiniemieckiejoprzebywaniużydówkip.StefaniiJakobzon,którazamieszkujeprzyul.Radnejnr9m3.WprzeciwnymraziebędziePanodpowiedzialnyzaprzechowywanieżydów,którzyPanaprzekupili”.Ze zbiorów Jana Grabowskiego.
Żydzi, którzy pozostali po „aryjskiej stronie”, byli narażeni na szantaże ze strony szmalcowników
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 30Teka edukacyjna IPN
Donosz18listopada1940r.Ze zbiorów Jana Grabowskiego.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 31Teka edukacyjna IPN
PolskiePaństwoPodziemnezwalczałowszelkieformywspółpracyPolakówzNiemcamiidziałalnośćobywatelipolskichprzeciwkoswojemunarodowi.PrzejawemtakichdziałańbyłoszmalcownictwoiszantażowaniePolakówpomagającychŻydomorazsamychŻydów.Tegotypuczynykaranebyłyśmierciąnamocywyrokówwydawanychprzezsądyspecjalne.W„BiuletynieInformacyjnym”z18marca1943r.opublikowanoostrzeżeniedlaszantażystówiszmalcowników,któremiałoograniczyćtenproceder.Zbiory prywatne.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 32Teka edukacyjna IPN
SzantażiszmalcownictwobyłykaraneprzezsądyPolskiegoPaństwaPodziemnego–informacjeowykonaniuwyrokówkolportowanowpostaciulotekiplakatów,takichjaktoobwieszczeniewydanewewrześniu1943r.BogusławPilnikzostałskazanyna„karęśmierciorazutratęprawpublicznychiobywatelskichprawhonorowych[…]zato,żewczasieokupacjiniemieckiejwPolsce,współpracujączniemieckimiwładzamiokupacyjnyminaszkodęspołeczeństwapolskiegowcha-rakterzekonfidenta,wydałwręcewładzniemieckichobywatelipolskichnarodowościżydowskiejukrywającychsięprzedwładzaminiemieckimiorazżewyłudziłnaswojąkorzyśćodswychofiardużesumypieniężne[…]”(zsentencjiwyrokukonspiracyjnegosąduspecjalnegowWarszawiez7lipca1943r.).Zbiory prywatne.
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 33
Żydo
wsk
adz
iew
czyn
kaF
elic
jaB
raun
wst
roju
pie
rwsz
oko-
mun
ijnym
.Wcz
asie
oku
pacj
inie
mie
ckie
jmia
łafa
łszyw
epa
pier
yna
naz
wisk
oFe
licja
Gra
barc
zyk
ibył
apr
zech
o-w
ywan
apr
zezp
olsk
iem
ałże
ństw
oLe
okad
ięi
Kaz
imie
rza
Srok
óww
mie
jscow
ości
Pog
rani
cze.
Pog
roźb
ieza
denu
ncjo
-w
ania
prz
ezsz
wag
ierk
ęKaz
imie
rza
Gra
barc
zyko
wie
raze
m
zFel
icją
prz
enie
ślisi
ędo
mie
jscow
ości
Den
iski.
Ze zb
ioró
w
The U
nite
d St
ates
Hol
ocau
st M
emor
ial M
useu
m.
Gut
aTy
rang
ieln
apo
woj
enny
mzd
jęci
uze
sw
oim
wuj
kiem
Mej
erem
Tyr
angi
elem
ora
zz
adop
cyjn
ymo
jcem
iop
ieku
nem
zc
zasó
wo
kupa
cjiJ
ózef
emJa
szcz
ukie
m.
Wcz
asie
woj
nyG
uta
zost
ała
prze
szm
uglo
-w
ana
zget
taw
Miń
sku
Maz
owie
ckim
w
wik
linow
ymk
oszy
ku.M
iejsc
owy
ksią
dz,
któr
ypr
acow
ałd
la„
Żego
ty”,
umie
ścił
Gut
ęw
dom
uJó
zefa
iBr
onisł
awy
Jasz
czuk
ów.
Poda
wal
i,że
dzi
ewcz
ynka
jest
ich
siost
rze-
nicą
.Jed
nak
pop
ewny
mcz
asie
mus
ieli
opuś
cićs
wój
dom
,by
unik
nąćd
enun
cjac
jize
stro
nysą
siadó
w.P
ow
ojni
eG
uta
zost
ała
wP
olsc
eze
swoi
mia
dopc
yjny
mir
odzi
ca-
mi,
aje
jwuj
ekM
ejer
wye
mig
row
ałd
oIz
ra-
ela.
Ze z
bior
ów Th
e Uni
ted
Stat
es H
oloc
aust
Mem
oria
l Mus
eum
.
Bydg
oszcz
Gda
ńsk
Gorzów
Wielkop
olski
Poznań
Szczecin
Kielce
Krak
ów
Opo
le
Wrocław
Łódź
Katowice
Olsztyn
Kolno
Sokó
łkaMo
ńki
Graje
wo
Augu
stó
w
Sejny
Ełk
Oleck
o
Pisz
Gołd
ap
Giży
cko
Suwa
łki
Siemi
atycze
Hajnó
wka
Białys
tok
Denis
ki
Bielsk
Podla
ski
Wyso
kieMa
zowi
eckie
Zamb
rów
Pułtu
skWy
szków
Ostró
w Ma
zowi
ecka
Mak
ów
Mazo
wieck
i
Prza
snysz
Ciech
anó
w
Pło
ńsk
Sierp
c
Mła
waŻ
urom
in
Ostro
łęka
Węg
orze
wo
Mrą
gowo
Kęt
rzyn
Szczy
tno
Nidz
ica
Dzia
łdow
o
Nowe
Mias
toLu
baws
kie
Ostr
óda
Lidzb
ark
Warm
iń
ski
Barto
szyce
Bran
iewo
Elbl
ąg
Kwidz
ynSztum
Malbo
rk
Nowy
Dw
ór
Gda
ńsk
i Iława
Rypin
Golub
--D
obrzy
ń
Brod
nica
Soko
łów Po
dlask
i
Węgr
ówWo
łomin
Warsz
awa Mińs
k Maz
owiec
kiOt
wock
Oża
ró
wMa
zowi
ecki
Prus
zkó
wGr
odzis
kMa
zowi
ecki
Legio
nowo
Siedlc
e
Garw
olin
Gró
jec
Piasec
zno
Nowy
Dw
ór
Mazo
wieck
i
Soch
acze
w
Gosty
nin
Żyra
rdó
w
Rawa
Mazo
wieck
a
Łukó
w
Lipsk
o
Zwole
ńSz
ydło
wiec
Przy
such
a
Biało
brze
giKo
zienic
e
Opocz
no
Toma
szó
wMa
zowi
ecki
Ostro
wiec
Świę
tokrzy
ski
Stara
chow
ice
Skar
żysk
o--K
amien
naKo
ńsk
ie
Piotrk
ów
Tryb
unals
ki
Rado
m
Sand
omier
z
Opat
ów
Toma
szó
wLu
belsk
iHrub
ieszó
w
Biłg
oraj
Jan
ów
Lube
lski
Kraś
nikKr
asny
staw
Łęczn
a
Opole
Lube
lskie
Puław
yLu
bartó
w
Włod
awa
Parcz
ew
Radz
yń Po
dlask
i
Nisk
o
Zamo
ść
ChełmPo
gran
icze
Biała
Podla
ska
Tarn
obrze
g
Gorli
ce
Dą
brow
aTa
rnow
ska
Świdn
ik
Lubli
n
Luba
czów
Prze
worsk Jaro
sław
Ustrz
yki D
olne
Sano
kLe
sko
Brzo
zów
Jasło
Ropc
zyce
Dębic
a
Miele
cKo
lbuszo
wa
Łańc
utLeża
jsk
Stalow
a Wola
Prze
myśl
Rzesz
ów
Kros
noStrzy
żów
Szcze
cinek
Człu
chó
w
Byt
ów
Kośc
ierzy
na
Chojn
ice
Staro
gard
Gda
ńsk
iPrus
zczGd
ań
ski
Puck
Wejhe
rowo
Lębo
rk
Nak
łona
d Note
cią
Wą
brze
źno
Che
łmno
Świec
ieSę
pó
lnoKr
ajeń
skie
Tuch
ola
Zło
tów
Grud
zią
dz
Sopo
tGd
ynia
Słup
sk
WałczSł
awno
Świdw
in Draw
sko
Pomo
rskie
Biało
gard
Tczew
Kartu
zy
Piła
Toru
ń
Kosza
lin
Myśl
ibó
rz
Gryfi
noPy
rzyce
Starg
ard
Szcze
ciń
ski
Łobe
z
Koło
brze
g
Gryfi
ce
Polic
eGo
leni
ów
Kami
eń
Pomo
rski
Chos
zczno
Wrze
śnia
Środ
aWi
elkop
olska
Wolsz
tyn
Grod
zisk
Wielk
opols
ki
Nowy
Tomy
śl
Międ
zych
ódSz
amotu
łyOb
ornik
i
Wą
grow
iecCz
arnk
ów
Chod
zież
Świeb
odzin
Słub
iceSu
lęc
in Międ
zyrze
cz
Strze
lceKr
ajeń
skie
Żnin
Mogil
noInowr
ocła
w
Radz
iejó
w
Aleks
andr
ów
Kujaw
ski
Lipno
Wieru
szó
w
Pabia
nice
Bełch
ató
w
Brze
ziny
Łowi
cz
Kutno
Turek
Koło
Słup
ca
Gniez
no
Kęp
no
Ostrz
eszó
w
Ostr
ów
Wielk
opols
ki
Plesze
wSk
iernie
wice
Konin
Wło
cła
wek
Płock
Kośc
ian
Kroto
szyn
Rawi
cz
Gosty
ń
Jaro
cinWs
chow
aNo
waSó
l
Trze
bnicaMilic
z
Ole
śnica
Oła
wa
Strze
lin
Kło
dzko
Zą
bkow
iceŚl
ąsk
ie
Dzier
żoni
ów
Świdn
icaKa
mien
naG
óra
Lubin
Polko
wiceG
łog
ów
Gó
ra Wołó
w
Nysa
Prud
nik
Głu
bczy
ce
Kęd
zierzy
n--K
oźl
e
Krap
kowi
ce
Brze
gNamy
słó
w
Racib
órz
Legn
ica
Jelen
iaG
óra
Leszn
o
Wielu
ńZdu
ńsk
aWo
la
Łask
Zgier
zPo
ddęb
ice
Łęczy
caŚr
em
Żar
yŻ
aga
ń
Kros
noOd
rzań
skie
Środ
aŚl
ąsk
aJa
wor
Zło
toryja
Luba
ńBoles
ławi
ec
Zgor
zelec
Strze
lceOp
olskie
Olesn
o
Kluczb
ork
Lubli
niec
Wałb
rzych
Zielon
aG
óra
Siera
dz
Paj
ęczn
oRa
doms
koLw
ówe
kŚl
ąsk
i
Tarn
owsk
ieG
óry
Zawi
ercie
Myszk
ów
Kło
buck
Częs
tocho
wa
Kalis
z
Żyw
iecCie
szyn
Wodz
isła
w Śl
ąsk
i
Such
aBe
skidz
ka
Wado
wice
Ośw
ięcim
Chrza
nó
w
Bielsk
o--B
iała
Stasz
ów
Busk
o--Z
dró
j
Kazim
ierza
Wielk
a
Piń
czó
w
Jędr
zej
ów
Wło
szczo
wa
Zako
paneNo
wyTa
rgLiman
owa
Brze
sko
Boch
nia
Pros
zowi
ce
Wieli
czka
Myśl
enice
Miech
ów
Nowy
Sącz
Tarn
ów
Łosic
e
Ryki
Olku
sz
Łomż
a
Świno
ujśc
ie
Pszcz
yna
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 34
Tak
opisy
wał
asw
oją
IKom
unię
ukr
ywan
apo
dcza
soku
pacj
iJoa
nna
Olc
zak,
któ
rap
ocho
dziła
zdo
brze
zasy
milo
wan
ejro
dzin
yzn
anyc
hw
ydaw
ców
war
szaw
skic
hM
ortk
owic
zów
:„3
czer
wca
1943
roku
nad
szed
łów
dzi
eńP
ierw
szej
Kom
unii.
Zac
how
ały
sięzd
jęci
azt
eju
rocz
ysto
ści.
Do
jedn
ego
znic
hpo
zuje
sied
emd
ziew
czyn
ekw
bia
łych
litu
rgic
znyc
hsu
kien
-ka
ch.K
lasy
czne
zdję
cie
pam
iątk
owe
wyk
onan
epr
zezz
awod
oweg
ofo
togr
afa.
Pię
ćdzi
ewcz
ynek
na
tym
zdję
ciu
toŻ
ydów
ki.Z
dum
iew
am
nie
odw
aga,
aza
raze
mcz
ułoś
ćzak
onni
c.
Her
oicz
nie
uzna
łyu
kryw
anie
tych
dzi
eciz
asw
ójch
rześ
cija
ński
obo
wią
zek.
Śm
ierć
,któ
raza
tog
rozi
ła,t
rakt
ował
yja
kok
onse
kwen
cję
tejd
ecyz
ji.A
lesk
ądcz
erpa
łym
acie
rzyń
ską
wra
żliw
ość,
któr
apo
dpow
iada
ła,ż
ew
śród
gro
zyn
aoko
łotr
zeba
nam
dać
troc
hęra
dośc
i?N
iety
lko
duch
owej
,ale
takż
eit
ejśw
ieck
iej,
nale
żnej
mał
ymd
ziew
czyn
kom
.Że
mus
imy
ładn
iew
yglą
daćw
nas
zych
bia
łych
suki
enka
ch,u
szyt
ych
nam
iarę
,ozd
obio
nych
haft
em.Ż
ena
gło
wac
hm
usim
ym
iećb
iałe
wia
nusz
ki.W
łosy
zakr
ęcon
ew
loki
.Iże
mus
imy
mie
ćpa
mią
tkęz
tego
uro
czys
tego
dni
a.T
efo
togr
afie,
am
amic
hw
dom
uki
lka,
zaw
sze
wzr
usza
jąm
nie
swoj
ąod
świę
tnoś
cią
isol
enno
ścią
,abs
urda
lną,
zdaw
ałob
ysię
,wty
chst
rasz
nych
cz
asac
h.A
moż
ezd
jęci
am
iały
jaki
śinn
yuk
ryty
cel?
Moż
em
iały
nas
rato
wać
we
wen
tual
nym
nie
bezp
iecz
eńst
wie
?Prz
ekon
ywać
tych
,któ
rzy
pon
asp
rzyj
dą,ż
eja
koża
rliw
eka
tolic
zki
nie
zasłu
guje
my
naśm
ierć
?Jeś
lita
kib
yłza
mys
łprz
ezor
nych
sios
trzy
czek
,zje
szcz
ew
ięks
zym
rozc
zule
niem
pat
rzęn
ana
sze
prze
jęte
twar
ze.W
szys
tkie
prz
eżył
yśm
y.C
hwał
aBo
gu”
(fra
gmen
tksią
żkiJ
oann
yO
lcza
k-Ro
niki
erW
ogr
odzi
e pam
ięci
,wyd
.Zna
k,K
rakó
w2
002,
s.29
0).
Mię
dzy
dzie
ćmi,
któr
e pr
zyst
ąpił
y do
I K
omun
ii Ś
w.,
znaj
duje
się
Gut
a Ty
rang
iel,
żyd
owsk
a dz
iew
czyn
ka, k
tóra
oca
lała
uk
ryw
ana
prze
z po
lską
rod
zinę
. Zb
iory
The U
nite
d St
ates
Hol
ocau
st M
emor
ial M
useu
m.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 35Teka edukacyjna IPN
MatkaEleonoraJankiewicz,przełożonageneralnaZgromadzeniaSióstrSłużebniczekNMPwStarejWsi,zaktórejwiedząizgodąsiostryukrywałynaterenieklasztoruŻydów.Ze zbiorów Archiwum Głównego Sióstr Służebniczek NMP w Starej Wsi.
DommacierzystySióstrSłużebniczekNMPwStarejWsi.Ze zbiorów Archiwum Głównego Sióstr Służebniczek NMP w Starej Wsi.
Fragmentzapisuz13marca1945r.zkronikiZgromadzeniaSióstrSłużebniczekNMPwStarejWsidotyczacypobytuMarguliesWassermannwstarowiejskimklasztorze:„Jednąztychfurmanekwyjechałaodnaspoprzeszło2-letnimpobyciewklasztorzep.Joanna»Kluzowicz«(WassermannMargulies).Przeddwomalaty,28.2.1943r.przyjęłająmatkageneralnanaprośbęo.rekt.Waczyńskiego.UszłaonazeStryja,wczasieakcjiprzeciwżydowskiej,doTarnopola,skądprzysłałjąo.ObaczT.J.doStarejWsi.Tuudzieliłjejo.rektorchrztuśw.iumieściłjąnakilkadniurodzinyWałęckich,apotemunas.»Joasia«mieszkałarazemzp.Ujejskąw»starejfurcie«,chodziłacodziennienaMszęśw.iprzystępowaładoKomunii;pomagałateżtrochęwrobotachtrykotarskich”.Ze zbiorów Archiwum Głównego Sióstr Służebniczek NMP w Starej Wsi.
Bydgoszcz
Gdańsk
GorzówWielkopolski
Poznań
Szczecin
Kielce
Kraków
Opole
Wrocław
Łódź
Katowice
Olsztyn
KolnoSokółkaMońki
Grajewo
August ó w
Sejny
E łk
Olecko
Pisz
Go łdap
Gi ż ycko
Suwa łki
Siemiatycze
Hajnówka
Białystok
Deniski
Bielsk Podlaski
WysokieMazowieckie
Zambrów
Pu ł tusk Wyszków
Ostrów Mazowiecka
Mak ó wMazowiecki
Przasnysz
Ciechan ó w
P ło ń sk
Sierpc
M ławaŻ uromin
Ostrołęka
W ę gorzewo
Mr ą gowo
K ę trzyn
Szczytno
Nidzica
Dzia łdowo
NoweMiastoLubawskie
Ostr ó da
LidzbarkWarmi ń ski
BartoszyceBraniewo
Elbl ą g
Kwidzyn
Sztum
Malbork
Nowy Dw ó rGda ń ski
I ława
Rypin
Golub--Dobrzy ń
Brodnica
Sokołów Podlaski
WęgrówWołomin
Warszawa
Mińsk MazowieckiOtwock
O ż ar ó wMazowiecki
Pruszk ó wGrodziskMazowiecki
Legionowo
Siedlce
GarwolinGr ó jec
Piaseczno
Nowy Dw ó rMazowiecki
Sochaczew
Gostynin
Ż yrard ó w
RawaMazowiecka
Łuków
Lipsko
ZwoleńSzyd łowiec
Przysucha
Bia łobrzegiKozienice
Opoczno
Tomasz ó wMazowiecki
OstrowiecŚ wi ę tokrzyskiStarachowice
Skar ż ysko--Kamienna
Ko ń skie
Piotrk ó wTrybunalski
Radom
Sandomierz
Opat ó w
Tomasz ó wLubelski
Hrubieszów
Bi łgoraj
Jan ó w Lubelski
Kraśnik Krasnystaw
Łęczna
OpoleLubelskie
PuławyLubartów
WłodawaParczew
Radzyń Podlaski
Nisko
Zamo ść
Chełm
Stara Wieś
Biała Podlaska
Tarnobrzeg
Gorlice
Dąbrowa Tarnowska
ŚwidnikLublin
Lubaczów
PrzeworskJarosław
Ustrzyki Dolne
Sanok Lesko
BrzozówJasło
Ropczyce
Dębica
MielecKolbuszowa
Łańcut
Leżajsk
Stalowa Wola
Przemyśl
Rzeszów
Krosno
Strzyżów
SzczecinekCz łuch ó w
Byt ó wKo ś cierzyna
Chojnice
StarogardGda ń ski
PruszczGda ń ski
Puck
WejherowoL ę bork
Nak łonad Noteci ą
W ą brze ź no
Che łmno
Ś wiecieS ę p ó lnoKraje ń skie
Tuchola
Z łot ó w
Grudzi ą dz
SopotGdyniaS łupsk
Wa ł cz
S ławno
Ś widwin
DrawskoPomorskie
Bia łogardTczew
Kartuzy
Pi łaToru ń
Koszalin
My ś lib ó rz
Gryfino Pyrzyce
StargardSzczeci ń ski
Ł obez
Ko łobrzeg
Gryfice
Police Goleni ó w
Kamie ńPomorski
Choszczno
Wrze ś nia
Ś rodaWielkopolska
Wolsztyn
GrodziskWielkopolski
NowyTomy ś l
Mi ę dzych ó dSzamotu ły Oborniki
W ą growiecCzarnk ó wChodzie ż
Ś wiebodzin
S łubiceSul ę cin
Mi ę dzyrzecz
StrzelceKraje ń skie
Ż nin
Mogilno
Inowroc ław
Radziej ó w
Aleksandr ó wKujawski
Lipno
Wierusz ó w
Pabianice
Be ł chat ó w
Brzeziny
Ł owicz
Kutno
Turek
Ko ło
S łupca
Gniezno
K ę pno
Ostrzesz ó w
Ostr ó wWielkopolski
Pleszew Skierniewice
Konin
W łoc ławek P łock
Ko ś cian
KrotoszynRawicz
Gosty ń
JarocinWschowaNowaS ó l
Trzebnica
Milicz
Ole ś nica
O ława
Strzelin
K łodzko
Z ą bkowiceŚ lą skie
Dzier ż oni ó w
Ś widnicaKamiennaG ó ra
Lubin
Polkowice
G łog ó w G ó ra
Wo łó w
Nysa
Prudnik
G łubczyce
K ę dzierzyn--Ko ź le
Krapkowice
Brzeg
Namys łó w
Racib ó rz
Legnica
JeleniaG ó ra
Leszno
Wielu ń
Zdu ń skaWola
Ł ask
ZgierzPodd ę bice
Łę czycaŚ rem
Ż ary Ż aga ń
KrosnoOdrza ń skie
Ś rodaŚ lą skaJawor
Z łotoryjaLuba ń
Boles ławiec
Zgorzelec
StrzelceOpolskie
Olesno
Kluczbork
Lubliniec
Wa łbrzych
ZielonaG ó ra
Sieradz
Paj ę cznoRadomskoLw ó wek
Ś lą ski
TarnowskieG ó ry
Zawiercie
Myszk ó w
K łobuck
Cz ę stochowa
Kalisz
Ż ywiecCieszyn
Wodzis ław Ś lą ski
SuchaBeskidzka
Wadowice
O ś wi ę cim
Chrzan ó w
Bielsko--Bia ła
Stasz ó w
Busko--Zdr ó j
KazimierzaWielka
Pi ń cz ó w
J ę drzej ó w
W łoszczowa
Zakopane
NowyTarg
Limanowa
BrzeskoBochnia
Proszowice
Wieliczka
My ś lenice
Miech ó w
Nowy Sącz
Tarnów
Łosice
Ryki
Olkusz
Łomża
Ś winouj ś cie
Pszczyna
MarguliesWasserman(JoannaKluzowicz),ukrywanawStarejWsiprzezsiostrysłużeb-niczki,dziękiktórymprzeżyłaokupację.Ze zbiorów Archiwum Głównego Sióstr Służeb-niczek NMP w Starej Wsi.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 36Teka edukacyjna IPN
WychowankidomudlasierotprowadzonegoprzezsiostrynazaretankiwKrakowiewlatach1940–1945.Wgrupiedziewczątsądwiedziewczynkipocho-dzeniażydowskiegoukrywaneprzezsiostry.Ze zbiorów Archiwum Sióstr Nazareta-nek w Krakowie.
ZakładSierotprowadzonyprzezsiostrymiłosierdziawPrzeworsku.Trzeciaodprawejwpierwszymrzędzie,zwiankiemnagłowie,ukrywanawśródpolskichdziewczynekAntoninaCzajkowska(EsterFreilich).Zbiory ŻIH.
Wiele żydowskich dzieci przetrwało dzięki pomocy zgromadzeń zakonnych
Bydgoszcz
Gdańsk
GorzówWielkopolski
Poznań
Szczecin
Kielce
Kraków
Opole
Wrocław
Łódź
Katowice
Olsztyn
KolnoSokółkaMońki
Grajewo
August ó w
Sejny
E łk
Olecko
Pisz
Go łdap
Gi ż ycko
Suwa łki
Siemiatycze
Hajnówka
Białystok
Deniski
Bielsk Podlaski
WysokieMazowieckie
Zambrów
Pu ł tusk Wyszków
Ostrów Mazowiecka
Mak ó wMazowiecki
Przasnysz
Ciechan ó w
P ło ń sk
Sierpc
M ławaŻ uromin
Ostrołęka
W ę gorzewo
Mr ą gowo
K ę trzyn
Szczytno
Nidzica
Dzia łdowo
NoweMiastoLubawskie
Ostr ó da
LidzbarkWarmi ń ski
BartoszyceBraniewo
Elbl ą g
Kwidzyn
Sztum
Malbork
Nowy Dw ó rGda ń ski
I ława
Rypin
Golub--Dobrzy ń
Brodnica
Sokołów Podlaski
WęgrówWołomin
Warszawa
Mińsk MazowieckiOtwock
O ż ar ó wMazowiecki
Pruszk ó wGrodziskMazowiecki
Legionowo
Siedlce
GarwolinGr ó jec
Piaseczno
Nowy Dw ó rMazowiecki
Sochaczew
Gostynin
Ż yrard ó w
RawaMazowiecka
Łuków
Lipsko
ZwoleńSzyd łowiec
Przysucha
Bia łobrzegiKozienice
Opoczno
Tomasz ó wMazowiecki
OstrowiecŚ wi ę tokrzyskiStarachowice
Skar ż ysko--Kamienna
Ko ń skie
Piotrk ó wTrybunalski
Radom
Sandomierz
Opat ó w
Tomasz ó wLubelski
Hrubieszów
Bi łgoraj
Jan ó w Lubelski
Kraśnik Krasnystaw
Łęczna
OpoleLubelskie
PuławyLubartów
WłodawaParczew
Radzyń Podlaski
Nisko
Zamo ść
Chełm
Biała Podlaska
Tarnobrzeg
Gorlice
Dąbrowa Tarnowska
ŚwidnikLublin
Lubaczów
PrzeworskJarosław
Ustrzyki Dolne
Sanok Lesko
Brzozów
Jasło
Ropczyce
Dębica
MielecKolbuszowa
Łańcut
Leżajsk
Stalowa Wola
Przemyśl
Rzeszów
Krosno
Strzyżów
SzczecinekCz łuch ó w
Byt ó wKo ś cierzyna
Chojnice
StarogardGda ń ski
PruszczGda ń ski
Puck
WejherowoL ę bork
Nak łonad Noteci ą
W ą brze ź no
Che łmno
Ś wiecieS ę p ó lnoKraje ń skie
Tuchola
Z łot ó w
Grudzi ą dz
SopotGdyniaS łupsk
Wa ł cz
S ławno
Ś widwin
DrawskoPomorskie
Bia łogardTczew
Kartuzy
Pi łaToru ń
Koszalin
My ś lib ó rz
Gryfino Pyrzyce
StargardSzczeci ń ski
Ł obez
Ko łobrzeg
Gryfice
Police Goleni ó w
Kamie ńPomorski
Choszczno
Wrze ś nia
Ś rodaWielkopolska
Wolsztyn
GrodziskWielkopolski
NowyTomy ś l
Mi ę dzych ó dSzamotu ły Oborniki
W ą growiecCzarnk ó wChodzie ż
Ś wiebodzin
S łubiceSul ę cin
Mi ę dzyrzecz
StrzelceKraje ń skie
Ż nin
Mogilno
Inowroc ław
Radziej ó w
Aleksandr ó wKujawski
Lipno
Wierusz ó w
Pabianice
Be ł chat ó w
Brzeziny
Ł owicz
Kutno
Turek
Ko ło
S łupca
Gniezno
K ę pno
Ostrzesz ó w
Ostr ó wWielkopolski
Pleszew Skierniewice
Konin
W łoc ławek P łock
Ko ś cian
KrotoszynRawicz
Gosty ń
JarocinWschowaNowaS ó l
Trzebnica
Milicz
Ole ś nica
O ława
Strzelin
K łodzko
Z ą bkowiceŚ lą skie
Dzier ż oni ó w
Ś widnicaKamiennaG ó ra
Lubin
Polkowice
G łog ó w G ó ra
Wo łó w
Nysa
Prudnik
G łubczyce
K ę dzierzyn--Ko ź le
Krapkowice
Brzeg
Namys łó w
Racib ó rz
Legnica
JeleniaG ó ra
Leszno
Wielu ń
Zdu ń skaWola
Ł ask
ZgierzPodd ę bice
Łę czycaŚ rem
Ż ary Ż aga ń
KrosnoOdrza ń skie
Ś rodaŚ lą skaJawor
Z łotoryjaLuba ń
Boles ławiec
Zgorzelec
StrzelceOpolskie
Olesno
Kluczbork
Lubliniec
Wa łbrzych
ZielonaG ó ra
Sieradz
Paj ę cznoRadomskoLw ó wek
Ś lą ski
TarnowskieG ó ry
Zawiercie
Myszk ó w
K łobuck
Cz ę stochowa
Kalisz
Ż ywiecCieszyn
Wodzis ław Ś lą ski
SuchaBeskidzka
Wadowice
O ś wi ę cim
Chrzan ó w
Bielsko--Bia ła
Stasz ó w
Busko--Zdr ó j
KazimierzaWielka
Pi ń cz ó w
J ę drzej ó w
W łoszczowa
Zakopane
NowyTarg
Limanowa
BrzeskoBochnia
Proszowice
Wieliczka
My ś lenice
Miech ó w
Nowy Sącz
Tarnów
Łosice
Ryki
Olkusz
Łomża
Ś winouj ś cie
Pszczyna
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 37Teka edukacyjna IPN
SiostraBarbaraKraciukzeZgromadze-niaSióstrśw.MichałaArchanioławGodowejk.Strzyżowazpodopieczną–żydowskądziewczynkąAlfredąBaru-szyńską.Ze zbiorów Archiwum Zgroma-dzenia Sióstr św. Michała Archanioła w Miejscu Piastowym.
SiostryurszulankiprowadzącedomdlawysiedlonychwKrakowieprzyul.Krupniczej38.WśrodkuIrenaGawlik(przełożonadomu)orazWiesławaKrzyżanowska,IzabelaMorawska,BeatrixBanaśiPaulinaAdamczyk.Zawdzięczaimżycie15żydowskichdzieci.Zdjęciez1940r.Ze zbiorów Archiwum Krakowskiego Zgromadzenia Urszulanek.
Bydgoszcz
Gdańsk
GorzówWielkopolski
Poznań
Szczecin
Kielce
Kraków
Opole
Wrocław
Łódź
Katowice
Olsztyn
KolnoSokółkaMońki
Grajewo
August ó w
Sejny
E łk
Olecko
Pisz
Go łdap
Gi ż ycko
Suwa łki
Siemiatycze
Hajnówka
Białystok
Deniski
Bielsk Podlaski
WysokieMazowieckie
Zambrów
Pu ł tusk Wyszków
Ostrów Mazowiecka
Mak ó wMazowiecki
Przasnysz
Ciechan ó w
P ło ń sk
Sierpc
M ławaŻ uromin
Ostrołęka
W ę gorzewo
Mr ą gowo
K ę trzyn
Szczytno
Nidzica
Dzia łdowo
NoweMiastoLubawskie
Ostr ó da
LidzbarkWarmi ń ski
BartoszyceBraniewo
Elbl ą g
Kwidzyn
Sztum
Malbork
Nowy Dw ó rGda ń ski
I ława
Rypin
Golub--Dobrzy ń
Brodnica
Sokołów Podlaski
WęgrówWołomin
Warszawa
Mińsk MazowieckiOtwock
O ż ar ó wMazowiecki
Pruszk ó wGrodziskMazowiecki
Legionowo
Siedlce
GarwolinGr ó jec
Piaseczno
Nowy Dw ó rMazowiecki
Sochaczew
Gostynin
Ż yrard ó w
RawaMazowiecka
Łuków
Lipsko
ZwoleńSzyd łowiec
Przysucha
Bia łobrzegiKozienice
Opoczno
Tomasz ó wMazowiecki
OstrowiecŚ wi ę tokrzyskiStarachowice
Skar ż ysko--Kamienna
Ko ń skie
Piotrk ó wTrybunalski
Radom
Sandomierz
Opat ó w
Tomasz ó wLubelski
Hrubieszów
Bi łgoraj
Jan ó w Lubelski
Kraśnik Krasnystaw
Łęczna
OpoleLubelskie
PuławyLubartów
WłodawaParczew
Radzyń Podlaski
Nisko
Zamo ść
Chełm
Biała Podlaska
Tarnobrzeg
Gorlice
Dąbrowa Tarnowska
ŚwidnikLublin
Lubaczów
Przeworsk
Jarosław
Ustrzyki Dolne
Sanok Lesko
Brzozów
Jasło
Ropczyce
Dębica
Mielec Kolbuszowa
Łańcut
Leżajsk
Stalowa Wola
Przemyśl
Rzeszów
Krosno
Strzyżów
Godowa
SzczecinekCz łuch ó w
Byt ó wKo ś cierzyna
Chojnice
StarogardGda ń ski
PruszczGda ń ski
Puck
WejherowoL ę bork
Nak łonad Noteci ą
W ą brze ź no
Che łmno
Ś wiecieS ę p ó lnoKraje ń skie
Tuchola
Z łot ó w
Grudzi ą dz
SopotGdyniaS łupsk
Wa ł cz
S ławno
Ś widwin
DrawskoPomorskie
Bia łogardTczew
Kartuzy
Pi łaToru ń
Koszalin
My ś lib ó rz
Gryfino Pyrzyce
StargardSzczeci ń ski
Ł obez
Ko łobrzeg
Gryfice
Police Goleni ó w
Kamie ńPomorski
Choszczno
Wrze ś nia
Ś rodaWielkopolska
Wolsztyn
GrodziskWielkopolski
NowyTomy ś l
Mi ę dzych ó dSzamotu ły Oborniki
W ą growiecCzarnk ó wChodzie ż
Ś wiebodzin
S łubiceSul ę cin
Mi ę dzyrzecz
StrzelceKraje ń skie
Ż nin
Mogilno
Inowroc ław
Radziej ó w
Aleksandr ó wKujawski
Lipno
Wierusz ó w
Pabianice
Be ł chat ó w
Brzeziny
Ł owicz
Kutno
Turek
Ko ło
S łupca
Gniezno
K ę pno
Ostrzesz ó w
Ostr ó wWielkopolski
Pleszew Skierniewice
Konin
W łoc ławek P łock
Ko ś cian
KrotoszynRawicz
Gosty ń
JarocinWschowaNowaS ó l
Trzebnica
Milicz
Ole ś nica
O ława
Strzelin
K łodzko
Z ą bkowiceŚ lą skie
Dzier ż oni ó w
Ś widnicaKamiennaG ó ra
Lubin
Polkowice
G łog ó w G ó ra
Wo łó w
Nysa
Prudnik
G łubczyce
K ę dzierzyn--Ko ź le
Krapkowice
Brzeg
Namys łó w
Racib ó rz
Legnica
JeleniaG ó ra
Leszno
Wielu ń
Zdu ń skaWola
Ł ask
ZgierzPodd ę bice
Łę czycaŚ rem
Ż ary Ż aga ń
KrosnoOdrza ń skie
Ś rodaŚ lą skaJawor
Z łotoryjaLuba ń
Boles ławiec
Zgorzelec
StrzelceOpolskie
Olesno
Kluczbork
Lubliniec
Wa łbrzych
ZielonaG ó ra
Sieradz
Paj ę cznoRadomskoLw ó wek
Ś lą ski
TarnowskieG ó ry
Zawiercie
Myszk ó w
K łobuck
Cz ę stochowa
Kalisz
Ż ywiecCieszyn
Wodzis ław Ś lą ski
SuchaBeskidzka
Wadowice
O ś wi ę cim
Chrzan ó w
Bielsko--Bia ła
Stasz ó w
Busko--Zdr ó j
KazimierzaWielka
Pi ń cz ó w
J ę drzej ó w
W łoszczowa
Zakopane
NowyTarg
Limanowa
BrzeskoBochnia
Proszowice
Wieliczka
My ś lenice
Miech ó w
Nowy Sącz
Tarnów
Łosice
Ryki
Olkusz
Łomża
Ś winouj ś cie
Pszczyna
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 38
Kla
szto
rsió
strn
iepo
kala
nek
w
Jaro
sław
iu.S
iost
raM
aria
Ena
po
kazu
jesz
afę
mas
kują
cąw
ej-
ście
do
piw
nicy
,wk
tóre
jw
czas
ieo
kupa
cjiu
kryw
ała
sięro
dzin
aży
dow
ska.
Dru
gie
zdję
cie
prze
dsta
wia
tęsa
mą
szaf
ęw
idzi
aną
odst
rony
piw
nicy
.Fo
t. Ig
or W
itow
icz.
Bydg
oszc
z
Gda
ńsk
Gor
zów
Wie
lkop
olsk
i
Pozn
ań
Szcz
ecin
Kiel
ce
Krak
ów
Opo
le
Wro
cław
Łódź
Kato
wic
e
Ols
ztyn
Kolno
Sokó
łkaMo
ńki
Graje
wo
Augu
stó
w
Sejny
Ełk
Oleck
o
Pisz
Gołd
ap
Giży
cko
Suwa
łki
Siemi
atycze
Hajnó
wka
Białys
tok
Denis
ki
Bielsk
Podla
ski
Wyso
kieMa
zowi
eckie
Zamb
rów
Pułtu
skWy
szków
Ostró
w Ma
zowi
ecka
Mak
ów
Mazo
wieck
i
Prza
snysz
Ciech
anó
w
Pło
ńsk
Sierp
c
Mła
waŻ
urom
in
Ostro
łęka
Węg
orze
wo
Mrą
gowo
Kęt
rzyn
Szczy
tno
Nidz
ica
Dzia
łdow
o
Nowe
Mias
toLu
baws
kie
Ostr
óda
Lidzb
ark
Warm
iń
ski
Barto
szyce
Bran
iewo
Elbl
ąg
Kwidz
ynSztum
Malbo
rk
Nowy
Dw
ór
Gda
ńsk
i Iława
Rypin
Golub
--D
obrzy
ń
Brod
nica
Soko
łów Po
dlask
i
Węgr
ówWo
łomin
Warsz
awa Mińs
k Maz
owiec
kiOt
wock
Oża
ró
wMa
zowi
ecki
Prus
zkó
wGr
odzis
kMa
zowi
ecki
Legio
nowo
Siedlc
e
Garw
olin
Gró
jec
Piasec
zno
Nowy
Dw
ór
Mazo
wieck
i
Soch
acze
w
Gosty
nin
Żyra
rdó
w
Rawa
Mazo
wieck
a
Łukó
w
Lipsk
o
Zwole
ńSz
ydło
wiec
Przy
such
a
Biało
brze
giKo
zienic
e
Opocz
no
Toma
szó
wMa
zowi
ecki
Ostro
wiec
Świę
tokrzy
ski
Stara
chow
ice
Skar
żysk
o--K
amien
naKo
ńsk
ie
Piotrk
ów
Tryb
unals
ki
Rado
m
Sand
omier
z
Opat
ów
Toma
szó
wLu
belsk
iHrub
ieszó
w
Biłgo
raj
Jan
ów
Lube
lski
Kraś
nikKr
asny
staw
Łęczn
a
Opole
Lube
lskie
Puław
yLu
bartó
w
Włod
awa
Parcz
ew
Radz
yń Po
dlask
i
Nisk
o
Zamo
ść
Chełm
Biała
Podla
ska
Tarn
obrze
g
Gorli
ce
Dąbr
owa
Tarn
owsk
a
Świdn
ikLu
blin
Luba
czów
Prze
worsk Jaro
sław
Ustrz
yki D
olne
Sano
k
Lesk
o
Brzo
zów
Jasło
Ropc
zyce
Dębic
a
Miele
cKo
lbuszo
wa
Łańc
utLeża
jsk
Stalow
a Wola
Prze
myśl
Rzesz
ów
Kros
noStrzy
żów
Szcze
cinek
Człu
chó
w
Byt
ów
Kośc
ierzy
na
Chojn
ice
Staro
gard
Gda
ńsk
iPrus
zczGd
ań
ski
Puck
Wejhe
rowo
Lębo
rk
Nak
łona
d Note
cią
Wą
brze
źno
Che
łmno
Świec
ieSę
pó
lnoKr
ajeń
skie
Tuch
ola
Zło
tów
Grud
zią
dz
Sopo
tGd
ynia
Słup
sk
WałczSł
awno
Świdw
in Draw
sko
Pomo
rskie
Biało
gard
Tczew
Kartu
zy
Piła
Toru
ń
Kosza
lin
Myśl
ibó
rz
Gryfi
noPy
rzyce
Starg
ard
Szcze
ciń
ski
Łobe
z
Koło
brze
g
Gryfi
ce
Polic
eGo
leni
ów
Kami
eń
Pomo
rski
Chos
zczno
Wrze
śnia
Środ
aWi
elkop
olska
Wolsz
tyn
Grod
zisk
Wielk
opols
ki
Nowy
Tomy
śl
Międ
zych
ódSz
amotu
łyOb
ornik
i
Wą
grow
iecCz
arnk
ów
Chod
zież
Świeb
odzin
Słub
iceSu
lęc
in Międ
zyrze
cz
Strze
lceKr
ajeń
skie
Żnin
Mogil
noInowr
ocła
w
Radz
iejó
w
Aleks
andr
ów
Kujaw
ski
Lipno
Wieru
szó
w
Pabia
nice
Bełch
ató
w
Brze
ziny
Łowi
cz
Kutno
Turek
Koło
Słup
ca
Gniez
no
Kęp
no
Ostrz
eszó
w
Ostr
ów
Wielk
opols
ki
Plesze
wSk
iernie
wice
Konin
Wło
cła
wek
Płock
Kośc
ian
Kroto
szyn
Rawi
cz
Gosty
ń
Jaro
cinWs
chow
aNo
waSó
l
Trze
bnicaMilic
z
Ole
śnica
Oła
wa
Strze
lin
Kło
dzko
Zą
bkow
iceŚl
ąsk
ie
Dzier
żoni
ów
Świdn
icaKa
mien
naG
óra
Lubin
Polko
wiceG
łog
ów
Gó
ra Wołó
w
Nysa
Prud
nik
Głu
bczy
ce
Kęd
zierzy
n--K
oźl
e
Krap
kowi
ce
Brze
gNamy
słó
w
Racib
órz
Legn
ica
Jelen
iaG
óra
Leszn
o
Wielu
ńZdu
ńsk
aWo
la
Łask
Zgier
zPo
ddęb
ice
Łęczy
caŚr
em
Żar
yŻ
aga
ń
Kros
noOd
rzań
skie
Środ
aŚl
ąsk
aJa
wor
Zło
toryja
Luba
ńBoles
ławi
ec
Zgor
zelec
Strze
lceOp
olskie
Olesn
o
Kluczb
ork
Lubli
niec
Wałb
rzych
Zielon
aG
óra
Siera
dz
Paj
ęczn
oRa
doms
koLw
ówe
kŚl
ąsk
i
Tarn
owsk
ieG
óry
Zawi
ercie
Myszk
ów
Kło
buck
Częs
tocho
wa
Kalis
z
Żyw
iecCie
szyn
Wodz
isła
w Śl
ąsk
i
Such
aBe
skidz
ka
Wado
wice
Ośw
ięcim
Chrza
nó
w
Bielsk
o--B
iała
Stasz
ów
Busk
o--Z
dró
j
Kazim
ierza
Wielk
a
Piń
czó
w
Jędr
zej
ów
Wło
szczo
wa
Zako
paneNo
wyTa
rgLiman
owa
Brze
sko
Boch
nia
Pros
zowi
ce
Wieli
czka
Myśl
enic e
Miech
ów
Nowy
Sącz
Tarn
ów
Łosic
e
Ryki
Olku
sz
Łomż
a
Świno
ujśc
ie
Pszcz
yna
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 39
Kośc
iółp
.w.W
szys
tkic
hŚw
ięty
chp
rzy
pl.G
rzyb
owsk
imw
War
szaw
ieb
yłje
dną
ztrz
ech
świą
tyń
kato
licki
ch,k
tóre
znal
azły
sięn
ate
reni
ege
tta.Ó
wcz
esny
pro
bosz
cz,k
s.M
arce
liG
odle
wsk
i,or
gani
zow
ałp
omoc
char
ytat
ywną
,wyd
awał
fałsz
ywe
met
ryki
,uła
twia
łuci
ecz-
kin
aar
yjsk
ąst
ronę
.Na
pleb
anii
prze
chow
ywał
nie
lega
lnie
m.in
.pro
f.Lu
dwik
aH
irszf
elda
,sły
nneg
oim
mun
olog
a.F
ot. K
arol
Mad
aj.
Ks.
Mar
celi
God
lew
ski.
Z Ar
chiw
um p
arafi
i Wsz
ystk
ich Ś
wię
tych
w W
arsz
awie
.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 40Teka edukacyjna IPN
Schematdolnejkondygnacjikoś-ciołap.w.WszystkichŚwiętychwWarszawieprzypl.Grzybow-skim.Naschemaciezaznaczonesąmiejsca,wktórychprawdopo-dobnieukrywanoŻydów.Fot. Piotr Życieński.
Al. „Solidarności”
Al. „Solidarności”
Al. Jana Pawła II
Marszałkowska
Marszałkowska
Świętokrzyska
Świętokrzyska
Tamka
Al. 3 Maja
Al. Waszyngtona
Grochowska
Grochowska
Ostrobramska
Al. Stanów Zjednoczonych
Wybrzeże Kościuszkowskie
Wybrzeże Gdańskie
Wybrzeże Helskie
Targowa
Prosta
Kasprzaka
Wolska
Leszno
Górczewska
Obozowa
Al. Prymasa Tysiąclecia
Towarowa
Al. Jerozolimskie
Al. Jerozolimskie
Gróje
cka
Gróje
cka
Żwirk
i i Wi
gury
Wołoska
Puławska
Belwederska
Gagarina
Czerniakowska
Solec
Wał Miedzeszyński
Banacha
Racławicka
Raszy
ńska
WawelskaAl. Armii Ludowej
Al. Niepodległości
Okop
owa
Słomińskiego
Stołeczna
Mickiewicza
Gen. Andersa
Powązkowska
Nowogrodzka Książęca
Wiejska
Frasca
tiPrusaNowogrodzka
Nowogrodzka
Wspólna
WspólnaHoża
Hoża
Emilii Plater
Emilii Plater
(Zielna)
Zielna
(Wielka)
(Sosnowa)
(Złota)
Złota
Złota
Złota
(Sienna)(Śliska)
Sienna
Sienna
Łucka
Grzybowska
Chłodna
Chłodna
ZimnaOrla
BiałaOgrodowa
NowolipieNowolipie
Nowolipki
Karmelicka
Smocza
Elektoralna
Krochmalna
GrzybowskaGrzybowska
Graniczna
Granic
zna
Królewska
Senatorska
FredryNie
cała
(Alber
ta I)
TłomackieBielańska
Wierzbowa
Moliera (Focha)
Kredytowa
WareckaMoniuszki
Sienkiewicza
Mazowiecka
CzackiegoJasna
Nowy Świat
Krakowskie Przedmieście
RysiaPróżna
Pereca (Ceglana)
Srebrna
Platynowa
ŚliskaPańska
Twarda
Twarda
(Chmielna)
ChmielnaFoksal
Szczygla
Oboźna
Karowa
Bednarska
KopernikaSewerynów
Topiel
Browarna
Furmańska
Dobra
Dobra
ZajęczaDrewniana
Leszczyń
skaLipo
waWiślanaGęsta
Dynasy
Smolna
ChmielnaŻelazna
Żelazna
Żelazna
Waliców
Wronia
Miedziana
Poznańska Wilcza
Wilcza Piękna (Piusa XI)Piękna (Piusa XI)
Górnośląska
Górnośląska
Jazdów
Lennona
Matejki
Piękna (Piusa XI)
Koszykowa
KoszykowaKoszykowa
Filtrowa Rekto
rska
Śniadeck
ich
FiltrowaFiltrowa
Asnyka
Tarczy
ńska
Mochnac
kiego
NiemcewiczaNiemcewicza
DantyszkaBarskaWęgierska
PasteuraWinnicka
Rokosowska
Siewierska
Białob
rzeska
Białob
rzeska
Dorot
owska
Szczęś
liwick
a
Częstochowska
Kopińska
Sękocińska Słupecka
Fińska
Leszowa
Ondraszka
Langiewicza
Oczki
Krzyw
ickieg
o (Su
cha)
Łęczy
cka
Noakowskiego (Polna)
Krucza
Bracka
Bracka
Widok
Moko
towska
Al. Ujazdowskie
Chopina
Al. Róż
Lwow
ska
Al. Wyzwolenia(6 Sierpnia)
Nowowiejska (6 Sierpnia)
Al. „Solidarności”
Al. „Solidarności”
Al. Jana Pawła II
Marszałkowska
Marszałkowska
Świętokrzyska
Świętokrzyska (Pańska)
Tamka
Aleja 3 Maja
Aleja Waszyngtona
Grochowska
Grochowska
Ostrobramska
Aleja Stanów Zjednoczonych
Wybrzeże Kościuszkowskie
Wybrzeże Gdańskie
Wybrzeże Helskie
Targowa
Prosta
Kasprzaka
Wolska
Leszno
Górczewska
ObozowaAleja Prymasa Tysiąclecia
Towarowa
Al. Jerozolimskie
Al. Jerozolimskie
Gróje
cka
Gróje
cka
Żwirk
i i Wi
gury
Wołoska
Puławska
Belwederska
Gagarina
Czerniakowska
Solec
Wał Miedzeszyński
Banacha
Racławicka
Raszy
ńska
WawelskaAl. Armii Ludowej
Al. NiepodległościOk
opow
a
Słomińskiego
Stołeczna
Mickiewicza
Gen. Andersa
Powązkowska
Pl. Grzybowski
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 41
Ks.
Jan
Zaw
rzyc
ki(1
903–
1976
).W
czas
ie
okup
acji
byłk
atec
hetą
wR
yman
owie
(Rze
-sz
owsz
czyz
na)i
kap
elan
emA
rmii
Kra
jow
ej.
Szcz
egól
nie
pośw
ięci
łsię
rato
wan
iuży
dow
-sk
ich
dzie
ci,k
tóre
ukr
ywał
wd
zwon
nicy
ko
ścio
łai
nast
ępni
eum
iesz
czał
wb
ezpi
ecz-
nych
kry
jów
kach
:wk
lasz
tora
chi
uza
ufan
ych
osób
.W2
008
r.zo
stał
odz
nacz
ony
med
alem
Sp
raw
iedl
iwy
wśr
ódN
arod
ówŚ
wia
ta.
Ze zb
ioró
w D
anut
y Tl
ałki
.
Pier
wsz
acz
ęśćd
oku-
men
tuz
17m
arca
1948
r.
potw
ierd
zają
cego
,że
ks.
Jan
Zaw
rzyc
kira
tow
ał
Żydó
w.D
okum
entz
osta
łsp
orzą
dzon
yna
wni
osek
Ży
dów
po
ares
ztow
aniu
ks
iędz
apr
zezU
rząd
Bez
-pi
ecze
ństw
aPu
blic
zneg
oza
dz
iała
lnoś
ćwZ
rzes
zeni
u„W
olno
śći
Nie
zaw
isłoś
ć”.
Arch
iwum
IPN
.
Bydg
oszc
z
Gda
ńsk
Gor
zów
Wie
lkop
olsk
i
Pozn
ań
Szcz
ecin
Kiel
ce
Krak
ów
Opo
le
Wro
cław
Łódź
Kato
wic
e
Ols
ztyn
Kolno
Sokó
łkaMo
ńki
Graje
wo
Augu
stó
w
Sejny
Ełk
Oleck
o
Pisz
Gołd
ap
Giży
cko
Suwa
łki
Siemi
atycze
Hajnó
wka
Białys
tok
Denis
ki
Bielsk
Podla
ski
Wyso
kieMa
zowi
eckie
Zamb
rów
Pułtu
skWy
szków
Ostró
w Ma
zowi
ecka
Mak
ów
Mazo
wieck
i
Prza
snysz
Ciech
anó
w
Pło
ńsk
Sierp
c
Mła
waŻ
urom
in
Ostro
łęka
Węg
orze
wo
Mrą
gowo
Kęt
rzyn
Szczy
tno
Nidz
ica
Dzia
łdow
o
Nowe
Mias
toLu
baws
kie
Ostr
óda
Lidzb
ark
Warm
iń
ski
Barto
szyce
Bran
iewo
Elbl
ąg
Kwidz
ynSztum
Malbo
rk
Nowy
Dw
ór
Gda
ńsk
i Iława
Rypin
Golub
--D
obrzy
ń
Brod
nica
Soko
łów Po
dlask
i
Węgr
ówWo
łomin
Warsz
awa Mińs
k Maz
owiec
kiOt
wock
Oża
ró
wMa
zowi
ecki
Prus
zkó
wGr
odzis
kMa
zowi
ecki
Legio
nowo
Siedlc
e
Garw
olin
Gró
jec
Piasec
zno
Nowy
Dw
ór
Mazo
wieck
i
Soch
acze
w
Gosty
nin
Żyra
rdó
w
Rawa
Mazo
wieck
a
Łukó
w
Lipsk
o
Zwole
ńSz
ydło
wiec
Przy
such
a
Biało
brze
giKo
zienic
e
Opocz
no
Toma
szó
wMa
zowi
ecki
Ostro
wiec
Świę
tokrzy
ski
Stara
chow
ice
Skar
żysk
o--K
amien
naKo
ńsk
ie
Piotrk
ów
Tryb
unals
ki
Rado
m
Sand
omier
z
Opat
ów
Toma
szó
wLu
belsk
iHrub
ieszó
w
Biłgo
raj
Jan
ów
Lube
lski
Kraś
nikKr
asny
staw
Łęczn
a
Opole
Lube
lskie
Puław
yLu
bartó
w
Włod
awa
Parcz
ew
Radz
yń Po
dlask
i
Nisk
o
Zamo
ść
Chełm
Biała
Podla
ska
Tarn
obrze
g
Gorli
ce
Dąbr
owa
Tarn
owsk
a
Świdn
ikLu
blin
Luba
czów
Prze
worsk Ja
rosła
w
Ustrz
yki D
olne
Sano
kLe
sko
Brzo
zów
Ryma
nów
JasłoRo
pczy
ce
Dębic
a
Miele
cKo
lbuszo
wa
Łańc
utLeża
jsk
Stalow
a Wola
Prze
myśl
Rzesz
ów
Kros
no
Strzy
żów
Szcze
cinek
Człu
chó
w
Byt
ów
Kośc
ierzy
na
Chojn
ice
Staro
gard
Gda
ńsk
iPrus
zczGd
ań
ski
Puck
Wejhe
rowo
Lębo
rk
Nak
łona
d Note
cią
Wą
brze
źno
Che
łmno
Świec
ieSę
pó
lnoKr
ajeń
skie
Tuch
ola
Zło
tów
Grud
zią
dz
Sopo
tGd
ynia
Słup
sk
WałczSł
awno
Świdw
in Draw
sko
Pomo
rskie
Biało
gard
Tczew
Kartu
zy
Piła
Toru
ń
Kosza
lin
Myśl
ibó
rz
Gryfi
noPy
rzyce
Starg
ard
Szcze
ciń
ski
Łobe
z
Koło
brze
g
Gryfi
ce
Polic
eGo
leni
ów
Kami
eń
Pomo
rski
Chos
zczno
Wrze
śnia
Środ
aWi
elkop
olska
Wolsz
tyn
Grod
zisk
Wielk
opols
ki
Nowy
Tomy
śl
Międ
zych
ódSz
amotu
łyOb
ornik
i
Wą
grow
iecCz
arnk
ów
Chod
zież
Świeb
odzin
Słub
iceSu
lęc
in Międ
zyrze
cz
Strze
lceKr
ajeń
skie
Żnin
Mogil
noInowr
ocła
w
Radz
iejó
w
Aleks
andr
ów
Kujaw
ski
Lipno
Wieru
szó
w
Pabia
nice
Bełch
ató
w
Brze
ziny
Łowi
cz
Kutno
Turek
Koło
Słup
ca
Gniez
no
Kęp
no
Ostrz
eszó
w
Ostr
ów
Wielk
opols
ki
Plesze
wSk
iernie
wice
Konin
Wło
cła
wek
Płock
Kośc
ian
Kroto
szyn
Rawi
cz
Gosty
ń
Jaro
cinWs
chow
aNo
waSó
l
Trze
bnicaMilic
z
Ole
śnica
Oła
wa
Strze
lin
Kło
dzko
Zą
bkow
iceŚl
ąsk
ie
Dzier
żoni
ów
Świdn
icaKa
mien
naG
óra
Lubin
Polko
wiceG
łog
ów
Gó
ra Wołó
w
Nysa
Prud
nik
Głu
bczy
ce
Kęd
zierzy
n--K
oźl
e
Krap
kowi
ce
Brze
gNamy
słó
w
Racib
órz
Legn
ica
Jelen
iaG
óra
Leszn
o
Wielu
ńZdu
ńsk
aWo
la
Łask
Zgier
zPo
ddęb
ice
Łęczy
caŚr
em
Żar
yŻ
aga
ń
Kros
noOd
rzań
skie
Środ
aŚl
ąsk
aJa
wor
Zło
toryja
Luba
ńBoles
ławi
ec
Zgor
zelec
Strze
lceOp
olskie
Olesn
o
Kluczb
ork
Lubli
niec
Wałb
rzych
Zielon
aG
óra
Siera
dz
Paj
ęczn
oRa
doms
koLw
ówe
kŚl
ąsk
i
Tarn
owsk
ieG
óry
Zawi
ercie
Myszk
ów
Kło
buck
Częs
tocho
wa
Kalis
z
Żyw
iecCie
szyn
Wodz
isła
w Śl
ąsk
i
Such
aBe
skidz
ka
Wado
wice
Ośw
ięcim
Chrza
nó
w
Bielsk
o--B
iała
Stasz
ów
Busk
o--Z
dró
j
Kazim
ierza
Wielk
a
Piń
czó
w
Jędr
zej
ów
Wło
szczo
wa
Zako
paneNo
wyTa
rgLiman
owa
Brze
sko
Boch
nia
Pros
zowi
ce
Wieli
czka
Myśl
enic e
Miech
ów
Nowy
SączTa
rnów
Łosic
e
Ryki
Olku
sz
Łomż
a
Świno
ujśc
ie
Pszcz
yna
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 42Teka edukacyjna IPN
Ks.AdamAbramowiczwrazzsiostramimisjonarkamiśw.Rodzinyodjesieni1939r.wdomuparafialnymprzykościeleśw.RochawBiałymstokuprowadziłprzedszkoledla120dzieci,wtymdzieciżydowskich.PomagałteżukrywaćŻydóworazwydawałimsfałszowanemetryki.
RelacjaJakubaSławińskiegoopublikowanaw„KurierzePodlaskim”:„Cadykdomniemówi:Hirsz,bojanaprawdęmamnaimięHirsz–Tymusiszsięuratować.WmałymmiasteczkuTysięnieuratujesz.Tymusiszuciekaćdodużegomiasta,doWilnaalbodoBiałegostoku.JatobiedamlistdoBiałegostoku.Iten,komutydaszlist,ontobiepomoże,tobardzodobryczłowiek,chociażonwcaleniejestŻyd.Cadykdałmnielist.Panwiedokogotobyłlist?TobyłlistdoksiędzaAbramowiczawBiałymstoku.Itakjajużwpoczątkachlipca1941rokuznalazłemsięwBiałymstoku.Oddałemlistdlaksiędza.Totakisammądryksiądzjaknaszcadyk.Tenksiądzwystawiłmniekatolickąmetrykę,tylkoPanwidzi,jajestemczarny.Cojamówię,jajestemsiwy,wtedytojabyłemczarny.Toondomniemówi,że-bymnauczyłsięmodlitwykatolickiej.Jadodzisiajumiem:Ojczenasz,ZdrowaśMaryjo,AniołPańskiiWierzęwBogaOjca,zaśpiewamkażdąkolędęiChwalciełąkiumajone,cosięśpiewanamajowymnabożeństwie,ijeszczejednąpiosenkę,katolic-kąumiemśpiewać,którąbardzolubię.[...]Jakmniebyłobardzoźleiśmierćmniezaglądaławoczy,tojasobietępiosenkęśpiewałem.Dlatego,żejestemczarny,ksiądzdomniemówi:jacimetrykęnapiszę,żetyjesteśOrmianwyznaniarzymskoka-tolickiego[...].Jakjamiałemtęmetrykę,toksiądzmniejeszczewydałświadectwoszkolne,żejaprzedwojnąuczyłemsięwWilniewszkolerzemieślniczej.Iztymświadectwemjadostałempracę”.
Ks.Abramowiczzuratowanymidziećmi.Zdjęcia pochodzą ze zbiorów pp. Stankiewiczów; zostały wykorzystane na wystawie OBEP IPN w Białymstoku „Kto ratuje jedno życie ratuje cały świat... Pomoc ludności żydowskiej pod okupacją niemiecką w województwie białostockim (1941–1944)”.
Bydgoszcz
Gda ńsk
Gorz ówWielkopolski
Poznań
Szczecin
Kielce
Opole
Wroc ław
Łódź
Katowice
Olsztyn
Kolno
Sokółka
Mońki
Grajewo
August ó w
Sejny
E łk
Olecko
Pisz
Go łdap
Gi ż ycko
Suwa łki
Siemiatycze
Hajnówka
Białystok
Bielsk Podlaski
WysokieMazowieckie
Zambrów
Pu ł tusk Wyszków
Ostrów Mazowiecka
Mak ó wMazowiecki
Przasnysz
Ciechan ó w
P ło ń sk
Sierpc
M ławaŻ uromin
Ostrołęka
W ę gorzewo
Mr ą gowo
K ę trzyn
Szczytno
Nidzica
Dzia łdowo
NoweMiastoLubawskie
Ostr ó da
LidzbarkWarmi ń ski
BartoszyceBraniewo
Elbl ą g
Kwidzyn
Sztum
Malbork
Nowy Dw ó rGda ń ski
I ława
Rypin
Golub--Dobrzy ń
Brodnica
Sokołów Podlaski
WęgrówWołomin
Warszawa
Mińsk MazowieckiOtwock
O ż ar ó wMazowiecki
Pruszk ó wGrodziskMazowiecki
Legionowo
Siedlce
GarwolinGr ó jec
Piaseczno
Nowy Dw ó rMazowiecki
Sochaczew
Gostynin
Ż yrard ó w
RawaMazowiecka
Łuków
Lipsko
ZwoleńSzyd łowiec
Przysucha
Bia łobrzegiKozienice
Opoczno
Tomasz ó wMazowiecki
OstrowiecŚ wi ę tokrzyskiStarachowice
Skar ż ysko--Kamienna
Ko ń skie
Piotrk ó wTrybunalski
Radom
Sandomierz
Opat ó w
Tomasz ó wLubelski
Hrubieszów
Biłgoraj
Jan ó w Lubelski
Kraśnik Krasnystaw
Łęczna
OpoleLubelskie
PuławyLubartów
WłodawaParczew
Radzyń Podlaski
Nisko
Zamo ść
Chełm
Biała Podlaska
Tarnobrzeg
Gorlice
Dąbrowa Tarnowska
ŚwidnikLublin
Lubaczów
Przeworsk
Jarosław
Ustrzyki Dolne
Sanok Lesko
BrzozówLwów
Jasło
Ropczyce
Dębica
Mielec Kolbuszowa
ŁańcutLeżajsk
Stalowa Wola
Przemyśl
Rzeszów
Krosno
Strzyżów
SzczecinekCz łuch ó w
Byt ó wKo ś cierzyna
Chojnice
StarogardGda ń ski
PruszczGda ń ski
Puck
WejherowoL ę bork
Nak łonad Noteci ą
W ą brze ź no
Che łmno
Ś wiecieS ę p ó lnoKraje ń skie
Tuchola
Z łot ó w
Grudzi ą dz
SopotGdyniaS łupsk
Wa ł cz
S ławno
Ś widwin
DrawskoPomorskie
Bia łogardTczew
Kartuzy
Pi łaToru ń
Koszalin
My ś lib ó rz
Gryfino Pyrzyce
StargardSzczeci ń ski
Ł obez
Ko łobrzeg
Gryfice
Police Goleni ó w
Kamie ńPomorski
Choszczno
Wrze ś nia
Ś rodaWielkopolska
Wolsztyn
GrodziskWielkopolski
NowyTomy ś l
Mi ę dzych ó dSzamotu ły Oborniki
W ą growiecCzarnk ó wChodzie ż
Ś wiebodzin
S łubiceSul ę cin
Mi ę dzyrzecz
StrzelceKraje ń skie
Ż nin
Mogilno
Inowroc ław
Radziej ó w
Aleksandr ó wKujawski
Lipno
Wierusz ó w
Pabianice
Be ł chat ó w
Brzeziny
Ł owicz
Kutno
Turek
Ko ło
S łupca
Gniezno
K ę pno
Ostrzesz ó w
Ostr ó wWielkopolski
Pleszew Skierniewice
Konin
W łoc ławek P łock
Ko ś cian
KrotoszynRawicz
Gosty ń
JarocinWschowaNowaS ó l
Trzebnica
Milicz
Ole ś nica
O ława
Strzelin
K łodzko
Z ą bkowiceŚ lą skie
Dzier ż oni ó w
Ś widnicaKamiennaG ó ra
Lubin
Polkowice
G łog ó w G ó ra
Wo łó w
Nysa
Prudnik
G łubczyce
K ę dzierzyn--Ko ź le
Krapkowice
Brzeg
Namys łó w
Racib ó rz
Legnica
JeleniaG ó ra
Leszno
Wielu ń
Zdu ń skaWola
Ł ask
ZgierzPodd ę bice
Łę czycaŚ rem
Ż ary Ż aga ń
KrosnoOdrza ń skie
Ś rodaŚ lą skaJawor
Z łotoryjaLuba ń
Boles ławiec
Zgorzelec
StrzelceOpolskie
Olesno
Kluczbork
Lubliniec
Wa łbrzych
ZielonaG ó ra
Sieradz
Paj ę cznoRadomskoLw ó wek
Ś lą ski
TarnowskieG ó ry
Zawiercie
Myszk ó w
K łobuck
Cz ę stochowa
Kalisz
Ż ywiecCieszyn
Wodzis ław Ś lą ski
Sucha Beskidzka
Wadowice
O ś wi ę cim
Chrzan ó w
Bielsko--Bia ła
StaszówBusko--Zdrój
KazimierzaWielka
Pińczów
Pławowice
Jędrzejów
W łoszczowa
Zakopane
NowyTarg
Limanowa
BrzeskoBochnia
Proszowice
Kraków
WieliczkaMyślenice
Miechów
Nowy Sącz
Tarnów
Łosice
Ryki
Olkusz
Łomża
Ś winouj ś cie
Pszczyna
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 43Teka edukacyjna IPN
StrychwdomuSzylarówwMarkowej.Wczasiewojnynastrychuznajdo-wałosięsiano,wktórymukrywalisięŻydzi.KryjówkęSzylarowiedodat-kowozastawialiskrzyniaminazboże.Fot. Igor Witowicz.
Bydgoszcz
Gdańsk
GorzówWielkopolski
Poznań
Szczecin
Kielce
Kraków
Opole
Wrocław
Łódź
Katowice
Olsztyn
KolnoSokółkaMońki
Grajewo
August ó w
Sejny
E łk
Olecko
Pisz
Go łdap
Gi ż ycko
Suwa łki
Siemiatycze
Hajnówka
Białystok
Deniski
Bielsk Podlaski
WysokieMazowieckie
Zambrów
Pu ł tusk Wyszków
Ostrów Mazowiecka
Mak ó wMazowiecki
Przasnysz
Ciechan ó w
P ło ń sk
Sierpc
M ławaŻ uromin
Ostrołęka
W ę gorzewo
Mr ą gowo
K ę trzyn
Szczytno
Nidzica
Dzia łdowo
NoweMiastoLubawskie
Ostr ó da
LidzbarkWarmi ń ski
BartoszyceBraniewo
Elbl ą g
Kwidzyn
Sztum
Malbork
Nowy Dw ó rGda ń ski
I ława
Rypin
Golub--Dobrzy ń
Brodnica
Sokołów Podlaski
WęgrówWołomin
Warszawa
Mińsk MazowieckiOtwock
O ż ar ó wMazowiecki
Pruszk ó wGrodziskMazowiecki
Legionowo
Siedlce
GarwolinGr ó jec
Piaseczno
Nowy Dw ó rMazowiecki
Sochaczew
Gostynin
Ż yrard ó w
RawaMazowiecka
Łuków
Lipsko
ZwoleńSzyd łowiec
Przysucha
Bia łobrzegiKozienice
Opoczno
Tomasz ó wMazowiecki
OstrowiecŚ wi ę tokrzyskiStarachowice
Skar ż ysko--Kamienna
Ko ń skie
Piotrk ó wTrybunalski
Radom
Sandomierz
Opat ó w
Tomasz ó wLubelski
Hrubieszów
Biłgoraj
Jan ó w Lubelski
Kraśnik Krasnystaw
Łęczna
OpoleLubelskie
PuławyLubartów
WłodawaParczew
Radzyń Podlaski
Nisko
Zamo ść
Chełm
Biała Podlaska
Tarnobrzeg
Gorlice
Dąbrowa Tarnowska
ŚwidnikLublin
Lubaczów
Przeworsk
Jarosław
Ustrzyki Dolne
Sanok Lesko
Brzozów
Markowa
Jasło
Ropczyce
Dębica
Mielec Kolbuszowa
ŁańcutLeżajsk
Stalowa Wola
Przemyśl
Rzeszów
Krosno
Strzyżów
SzczecinekCz łuch ó w
Byt ó wKo ś cierzyna
Chojnice
StarogardGda ń ski
PruszczGda ń ski
Puck
WejherowoL ę bork
Nak łonad Noteci ą
W ą brze ź no
Che łmno
Ś wiecieS ę p ó lnoKraje ń skie
Tuchola
Z łot ó w
Grudzi ą dz
SopotGdyniaS łupsk
Wa ł cz
S ławno
Ś widwin
DrawskoPomorskie
Bia łogardTczew
Kartuzy
Pi łaToru ń
Koszalin
My ś lib ó rz
Gryfino Pyrzyce
StargardSzczeci ń ski
Ł obez
Ko łobrzeg
Gryfice
Police Goleni ó w
Kamie ńPomorski
Choszczno
Wrze ś nia
Ś rodaWielkopolska
Wolsztyn
GrodziskWielkopolski
NowyTomy ś l
Mi ę dzych ó dSzamotu ły Oborniki
W ą growiecCzarnk ó wChodzie ż
Ś wiebodzin
S łubiceSul ę cin
Mi ę dzyrzecz
StrzelceKraje ń skie
Ż nin
Mogilno
Inowroc ław
Radziej ó w
Aleksandr ó wKujawski
Lipno
Wierusz ó w
Pabianice
Be ł chat ó w
Brzeziny
Ł owicz
Kutno
Turek
Ko ło
S łupca
Gniezno
K ę pno
Ostrzesz ó w
Ostr ó wWielkopolski
Pleszew Skierniewice
Konin
W łoc ławek P łock
Ko ś cian
KrotoszynRawicz
Gosty ń
JarocinWschowaNowaS ó l
Trzebnica
Milicz
Ole ś nica
O ława
Strzelin
K łodzko
Z ą bkowiceŚ lą skie
Dzier ż oni ó w
Ś widnicaKamiennaG ó ra
Lubin
Polkowice
G łog ó w G ó ra
Wo łó w
Nysa
Prudnik
G łubczyce
K ę dzierzyn--Ko ź le
Krapkowice
Brzeg
Namys łó w
Racib ó rz
Legnica
JeleniaG ó ra
Leszno
Wielu ń
Zdu ń skaWola
Ł ask
ZgierzPodd ę bice
Łę czycaŚ rem
Ż ary Ż aga ń
KrosnoOdrza ń skie
Ś rodaŚ lą skaJawor
Z łotoryjaLuba ń
Boles ławiec
Zgorzelec
StrzelceOpolskie
Olesno
Kluczbork
Lubliniec
Wa łbrzych
ZielonaG ó ra
Sieradz
Paj ę cznoRadomskoLw ó wek
Ś lą ski
TarnowskieG ó ry
Zawiercie
Myszk ó w
K łobuck
Cz ę stochowa
Kalisz
Ż ywiecCieszyn
Wodzis ław Ś lą ski
SuchaBeskidzka
Wadowice
O ś wi ę cim
Chrzan ó w
Bielsko--Bia ła
Stasz ó w
Busko--Zdr ó j
KazimierzaWielka
Pi ń cz ó w
J ę drzej ó w
W łoszczowa
Zakopane
NowyTarg
Limanowa
BrzeskoBochnia
Proszowice
Wieliczka
My ś lenice
Miech ó w
Nowy Sącz
Tarnów
Łosice
Ryki
Olkusz
Łomża
Ś winouj ś cie
Pszczyna
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 44
Dzi
eciU
lmów
.Dow
ódca
ek
sped
ycji
karn
ejp
or.E
ilert
D
ieke
nka
załj
eza
bić,
żeby
–
jak
twie
rdzi
ł–m
iesz
kańc
yM
arko
wej
nie
mie
lizn
imi
kłop
otu.
Ze z
bior
ów M
ateu
-sz
a Sz
pytm
y.
Ukr
ywaj
ący
sięw
dom
uU
lmów
Sza
llow
ieb
rali
udzi
ałw
pra
cach
gos
po-
dars
kich
.Ze z
bior
ów M
ateu
sza
Szpy
tmy.
Wik
toria
iJó
zefU
lmow
ie.O
dpo
łow
y19
42r.
do
mar
ca19
44r.
Ul-
mow
ieo
piek
owal
isię
nie
tylk
osz
eści
orgi
emd
ziec
i,al
eta
kże
ośm
ior-
giem
ukr
ywaj
ącyc
hsię
wic
hgo
spod
arst
wie
Żyd
ówz
rodz
inS
zalló
w
iGol
dman
ów.U
lmow
iew
razz
prz
ebyw
ając
ymiw
ich
dom
uŻy
dam
izo
stal
iroz
strz
elan
i24
mar
ca19
44r.
Ze z
bior
ów M
ateu
sza
Szpy
tmy.
Bydg
oszc
z
Gda
ńsk
Gor
zów
Wie
lkop
olsk
i
Pozn
ań
Szcz
ecin
Kiel
ce
Krak
ów
Opo
le
Wro
cław
Łódź
Kato
wic
e
Ols
ztyn
Kolno
Sokó
łkaMo
ńki
Graje
wo
Augu
stó
w
Sejny
Ełk
Oleck
o
Pisz
Gołd
ap
Giży
cko
Suwa
łki
Siemi
atycze
Hajnó
wka
Białys
tok
Denis
ki
Bielsk
Podla
ski
Wyso
kieMa
zowi
eckie
Zamb
rów
Pułtu
skWy
szków
Ostró
w Ma
zowi
ecka
Mak
ów
Mazo
wieck
i
Prza
snysz
Ciech
anó
w
Pło
ńsk
Sierp
c
Mła
waŻ
urom
in
Ostro
łęka
Węg
orze
wo
Mrą
gowo
Kęt
rzyn
Szczy
tno
Nidz
ica
Dzia
łdow
o
Nowe
Mias
toLu
baws
kie
Ostr
óda
Lidzb
ark
Warm
iń
ski
Barto
szyce
Bran
iewo
Elbl
ąg
Kwidz
ynSztum
Malbo
rk
Nowy
Dw
ór
Gda
ńsk
i Iława
Rypin
Golub
--D
obrzy
ń
Brod
nica
Soko
łów Po
dlask
i
Węgr
ówWo
łomin
Warsz
awa Mińs
k Maz
owiec
kiOt
wock
Oża
ró
wMa
zowi
ecki
Prus
zkó
wGr
odzis
kMa
zowi
ecki
Legio
nowo
Siedlc
e
Garw
olin
Gró
jec
Piasec
zno
Nowy
Dw
ór
Mazo
wieck
i
Soch
acze
w
Gosty
nin
Żyra
rdó
w
Rawa
Mazo
wieck
a
Łukó
w
Lipsk
o
Zwole
ńSz
ydło
wiec
Przy
such
a
Biało
brze
giKo
zienic
e
Opocz
no
Toma
szó
wMa
zowi
ecki
Ostro
wiec
Świę
tokrzy
ski
Stara
chow
ice
Skar
żysk
o--K
amien
naKo
ńsk
ie
Piotrk
ów
Tryb
unals
ki
Rado
m
Sand
omier
z
Opat
ów
Toma
szó
wLu
belsk
iHrub
ieszó
w
Biłgo
raj
Jan
ów
Lube
lski
Kraś
nikKr
asny
staw
Łęczn
a
Opole
Lube
lskie
Puław
yLu
bartó
w
Włod
awa
Parcz
ew
Radz
yń Po
dlask
i
Nisk
o
Zamo
ść
Chełm
Biała
Podla
ska
Tarn
obrze
g
Gorli
ce
Dąbr
owa
Tarn
owsk
a
Świdn
ikLu
blin
Luba
czów
Prze
worsk Ja
rosła
w
Ustrz
yki D
olne
Sano
kLe
sko
Brzo
zówMa
rkow
a
JasłoRo
pczy
ce
Dębic
a
Miele
cKo
lbuszo
wa
Łańc
utLeża
jsk
Stalow
a Wola
Prze
myśl
Rzesz
ów
Kros
no
Strzy
żów
Szcze
cinek
Człu
chó
w
Byt
ów
Kośc
ierzy
na
Chojn
ice
Staro
gard
Gda
ńsk
iPrus
zczGd
ań
ski
Puck
Wejhe
rowo
Lębo
rk
Nak
łona
d Note
cią
Wą
brze
źno
Che
łmno
Świec
ieSę
pó
lnoKr
ajeń
skie
Tuch
ola
Zło
tów
Grud
zią
dz
Sopo
tGd
ynia
Słup
sk
WałczSł
awno
Świdw
in Draw
sko
Pomo
rskie
Biało
gard
Tczew
Kartu
zy
Piła
Toru
ń
Kosza
lin
Myśl
ibó
rz
Gryfi
noPy
rzyce
Starg
ard
Szcze
ciń
ski
Łobe
z
Koło
brze
g
Gryfi
ce
Polic
eGo
leni
ów
Kami
eń
Pomo
rski
Chos
zczno
Wrze
śnia
Środ
aWi
elkop
olska
Wolsz
tyn
Grod
zisk
Wielk
opols
ki
Nowy
Tomy
śl
Międ
zych
ódSz
amotu
łyOb
ornik
i
Wą
grow
iecCz
arnk
ów
Chod
zież
Świeb
odzin
Słub
iceSu
lęc
in Międ
zyrze
cz
Strze
lceKr
ajeń
skie
Żnin
Mogil
noInowr
ocła
w
Radz
iejó
w
Aleks
andr
ów
Kujaw
ski
Lipno
Wieru
szó
w
Pabia
nice
Bełch
ató
w
Brze
ziny
Łowi
cz
Kutno
Turek
Koło
Słup
ca
Gniez
no
Kęp
no
Ostrz
eszó
w
Ostr
ów
Wielk
opols
ki
Plesze
wSk
iernie
wice
Konin
Wło
cła
wek
Płock
Kośc
ian
Kroto
szyn
Rawi
cz
Gosty
ń
Jaro
cinWs
chow
aNo
waSó
l
Trze
bnicaMilic
z
Ole
śnica
Oła
wa
Strze
lin
Kło
dzko
Zą
bkow
iceŚl
ąsk
ie
Dzier
żoni
ów
Świdn
icaKa
mien
naG
óra
Lubin
Polko
wiceG
łog
ów
Gó
ra Wołó
w
Nysa
Prud
nik
Głu
bczy
ce
Kęd
zierzy
n--K
oźl
e
Krap
kowi
ce
Brze
gNamy
słó
w
Racib
órz
Legn
ica
Jelen
iaG
óra
Leszn
o
Wielu
ńZdu
ńsk
aWo
la
Łask
Zgier
zPo
ddęb
ice
Łęczy
caŚr
em
Żar
yŻ
aga
ń
Kros
noOd
rzań
skie
Środ
aŚl
ąsk
aJa
wor
Zło
toryja
Luba
ńBoles
ławi
ec
Zgor
zelec
Strze
lceOp
olskie
Olesn
o
Kluczb
ork
Lubli
niec
Wałb
rzych
Zielon
aG
óra
Siera
dz
Paj
ęczn
oRa
doms
koLw
ówe
kŚl
ąsk
i
Tarn
owsk
ieG
óry
Zawi
ercie
Myszk
ów
Kło
buck
Częs
tocho
wa
Kalis
z
Żyw
iecCie
szyn
Wodz
isła
w Śl
ąsk
i
Such
aBe
skidz
ka
Wado
wice
Ośw
ięcim
Chrza
nó
w
Bielsk
o--B
iała
Stasz
ów
Busk
o--Z
dró
j
Kazim
ierza
Wielk
a
Piń
czó
w
Jędr
zej
ów
Wło
szczo
wa
Zako
paneNo
wyTa
rgLiman
owa
Brze
sko
Boch
nia
Pros
zowi
ce
Wieli
czka
Myś l
enice
Miech
ów
Nowy
SączTa
rnów
Łosic
e
Ryki
Olku
sz
Łomż
a
Świno
ujśc
ie
Pszcz
yna
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 45
Hel
ena
iJan
Cw
ynar
owie
zc
órką
Cze
sław
ą.U
kryw
ając
ysię
un
ich
Abr
aham
Seg
al(R
o-m
ekK
alisz
ewsk
i)w
spom
ina,
że
byli
dla
nieg
oja
kdr
uga
rodz
ina.
Zb
iory
pry
wat
ne.
Trzy
nast
olet
niA
brah
amS
egal
wm
un-
durz
ear
mii
czec
hosło
wac
kiej
,prz
ez
któr
ązo
stał
prz
ygar
nięt
yni
edłu
gop
oop
uszc
zeni
upa
ństw
aC
wyn
arów
.W
rand
zefr
ajtr
aw
gru
dniu
1945
r.
trafi
łdo
siero
cińc
aw
Pra
dze
czes
kiej
.Zb
iory
pry
wat
ne.
Abr
aham
Seg
alcz
ęsto
prz
yjeż
dża
doP
olsk
izży
-do
wsk
ąm
łodz
ieżą
ipo
kazu
jeim
,opr
óczO
świę
ci-
mia
iLe
żajsk
a,ta
kże
dom
Cw
ynar
ów.N
azd
jęci
u
wM
arko
wej
pod
czas
ods
łoni
ęcia
pom
nika
Ulm
ów
wro
ku2
004.
Fot
. Igo
r Wito
wic
z.
Bydg
oszc
z
Gda
ńsk
Gor
zów
Wie
lkop
olsk
i
Pozn
ań
Szcz
ecin
Kiel
ce
Krak
ów
Opo
le
Wro
cław
Łódź
Kato
wic
e
Ols
ztyn
Kolno
Sokó
łkaMo
ńki
Graje
wo
Augu
stó
w
Sejny
Ełk
Oleck
o
Pisz
Gołd
ap
Giży
cko
Suwa
łki
Siemi
atycze
Hajnó
wka
Białys
tok
Denis
ki
Bielsk
Podla
ski
Wyso
kieMa
zowi
eckie
Zamb
rów
Pułtu
skWy
szków
Ostró
w Ma
zowi
ecka
Mak
ów
Mazo
wieck
i
Prza
snysz
Ciech
anó
w
Pło
ńsk
Sierp
c
Mła
waŻ
urom
in
Ostro
łęka
Węg
orze
wo
Mrą
gowo
Kęt
rzyn
Szczy
tno
Nidz
ica
Dzia
łdow
o
Nowe
Mias
toLu
baws
kie
Ostr
óda
Lidzb
ark
Warm
iń
ski
Barto
szyce
Bran
iewo
Elbl
ąg
Kwidz
ynSztum
Malbo
rk
Nowy
Dw
ór
Gda
ńsk
i Iława
Rypin
Golub
--D
obrzy
ń
Brod
nica
Soko
łów Po
dlask
i
Węgr
ówWo
łomin
Warsz
awa Mińs
k Maz
owiec
kiOt
wock
Oża
ró
wMa
zowi
ecki
Prus
zkó
wGr
odzis
kMa
zowi
ecki
Legio
nowo
Siedlc
e
Garw
olin
Gró
jec
Piasec
zno
Nowy
Dw
ór
Mazo
wieck
i
Soch
acze
w
Gosty
nin
Żyra
rdó
w
Rawa
Mazo
wieck
a
Łukó
w
Lipsk
o
Zwole
ńSz
ydło
wiec
Przy
such
a
Biało
brze
giKo
zienic
e
Opocz
no
Toma
szó
wMa
zowi
ecki
Ostro
wiec
Świę
tokrzy
ski
Stara
chow
ice
Skar
żysk
o--K
amien
naKo
ńsk
ie
Piotrk
ów
Tryb
unals
ki
Rado
m
Sand
omier
z
Opat
ów
Toma
szó
wLu
belsk
iHrub
ieszó
w
Biłgo
raj
Jan
ów
Lube
lski
Kraś
nikKr
asny
staw
Łęczn
a
Opole
Lube
lskie
Puław
yLu
bartó
w
Włod
awa
Parcz
ew
Radz
yń Po
dlask
i
Nisk
o
Zamo
ść
Chełm
Biała
Podla
ska
Tarn
obrze
g
Gorli
ce
Dąbr
owa
Tarn
owsk
a
Świdn
ikLu
blin
Luba
czów
Prze
worsk Ja
rosła
w
Ustrz
yki D
olne
Sano
kLe
sko
Brzo
zówMa
rkow
a
JasłoRo
pczy
ce
Dębic
a
Miele
cKo
lbuszo
wa
Łańc
utLeża
jsk
Stalow
a Wola
Prze
myśl
Rzesz
ów
Kros
no
Strzy
żów
Szcze
cinek
Człu
chó
w
Byt
ów
Kośc
ierzy
na
Chojn
ice
Staro
gard
Gda
ńsk
iPrus
zczGd
ań
ski
Puck
Wejhe
rowo
Lębo
rk
Nak
łona
d Note
cią
Wą
brze
źno
Che
łmno
Świec
ieSę
pó
lnoKr
ajeń
skie
Tuch
ola
Zło
tów
Grud
zią
dz
Sopo
tGd
ynia
Słup
sk
WałczSł
awno
Świdw
in Draw
sko
Pomo
rskie
Biało
gard
Tczew
Kartu
zy
Piła
Toru
ń
Kosza
lin
Myśl
ibó
rz
Gryfi
noPy
rzyce
Starg
ard
Szcze
ciń
ski
Łobe
z
Koło
brze
g
Gryfi
ce
Polic
eGo
leni
ów
Kami
eń
Pomo
rski
Chos
zczno
Wrze
śnia
Środ
aWi
elkop
olska
Wolsz
tyn
Grod
zisk
Wielk
opols
ki
Nowy
Tomy
śl
Międ
zych
ódSz
amotu
łyOb
ornik
i
Wą
grow
iecCz
arnk
ów
Chod
zież
Świeb
odzin
Słub
iceSu
lęc
in Międ
zyrze
cz
Strze
lceKr
ajeń
skie
Żnin
Mogil
noInowr
ocła
w
Radz
iejó
w
Aleks
andr
ów
Kujaw
ski
Lipno
Wieru
szó
w
Pabia
nice
Bełch
ató
w
Brze
ziny
Łowi
cz
Kutno
Turek
Koło
Słup
ca
Gniez
no
Kęp
no
Ostrz
eszó
w
Ostr
ów
Wielk
opols
ki
Plesze
wSk
iernie
wice
Konin
Wło
cła
wek
Płock
Kośc
ian
Kroto
szyn
Rawi
cz
Gosty
ń
Jaro
cinWs
chow
aNo
waSó
l
Trze
bnicaMilic
z
Ole
śnica
Oła
wa
Strze
lin
Kło
dzko
Zą
bkow
iceŚl
ąsk
ie
Dzier
żoni
ów
Świdn
icaKa
mien
naG
óra
Lubin
Polko
wiceG
łog
ów
Gó
ra Wołó
w
Nysa
Prud
nik
Głu
bczy
ce
Kęd
zierzy
n--K
oźl
e
Krap
kowi
ce
Brze
gNamy
słó
w
Racib
órz
Legn
ica
Jelen
iaG
óra
Leszn
o
Wielu
ńZdu
ńsk
aWo
la
Łask
Zgier
zPo
ddęb
ice
Łęczy
caŚr
em
Żar
yŻ
aga
ń
Kros
noOd
rzań
skie
Środ
aŚl
ąsk
aJa
wor
Zło
toryja
Luba
ńBoles
ławi
ec
Zgor
zelec
Strze
lceOp
olskie
Olesn
o
Kluczb
ork
Lubli
niec
Wałb
rzych
Zielon
aG
óra
Siera
dz
Paj
ęczn
oRa
doms
koLw
ówe
kŚl
ąsk
i
Tarn
owsk
ieG
óry
Zawi
ercie
Myszk
ów
Kło
buck
Częs
tocho
wa
Kalis
z
Żyw
iecCie
szyn
Wodz
isła
w Śl
ąsk
i
Such
aBe
skidz
ka
Wado
wice
Ośw
ięcim
Chrza
nó
w
Bielsk
o--B
iała
Stasz
ów
Busk
o--Z
dró
j
Kazim
ierza
Wielk
a
Piń
czó
w
Jędr
zej
ów
Wło
szczo
wa
Zako
paneNo
wyTa
rgLiman
owa
Brze
sko
Boch
nia
Pros
zowi
ce
Wieli
czka
Myś l
enice
Miech
ów
Nowy
SączTa
rnów
Łosic
e
Ryki
Olku
sz
Łomż
a
Świno
ujśc
ie
Pszcz
yna
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 46Teka edukacyjna IPN
KatarzynaKalwińskazukrywanymmałżeństwemżydowskiegopochodzenia,EdmundemiFryderykąKesslerami.ŁącznieKatarzynaiWojciechKalwińscyukrywaliwpodziemnymbunkrzenaterenieswojegogospodarstwanaobrzeżachLwowa24Żydów.Wratowaniupomagałyteżichdzieci.W1967r.rodzinaKalwińskichzostałauhonorowanamedalem„SprawiedliwiwśródNarodówŚwiata”.Zbiory The United States Holocaust Memorial Museum.
MagdalenaKąkolzeswoimmężemJanemukrywałaprzezponaddwalatażydowskądziewczynkęoimieniuRegina(Renata).W1984r.Kąkolowiezostaliuhonorowanimeda-lem„SprawiedliwiwśródNarodówŚwiata”.Nazdjęciuodlewej:MagdalenaKąkol(Mielniczek)ijejbratStanisław.UdołusiedziichmatkaReginaMielniczekzwnuczkąiukrywanążydowskądziewczynką(poprawej).Ze zbiorów Romualda Zwonarza.
Ustrzyki DolneLesko
Sanok
LwówPrzemyśl
DrohobyczStryj
Stanisławów (Iwano-Frankowsk)
RzeszówKamionka Strumiłowa
Rawa RuskaBrody
Złoczów
Sambor
Turka
Lubaczów
Tomaszów Lubelski
PrzeworskJarosław
Brzozów
Łańcut
Leżajsk
Stalowa Wola
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 47
Mad
zia
(Mic
hla)
Str
zelc
zyk,
oc
alon
azb
iało
stoc
kieg
oge
tta
prze
zsw
ego
polsk
iego
męż
a,
ukry
wan
aw
pod
biał
osto
ckie
jm
iejsc
owoś
ciK
owal
e.N
azd
ję-
ciu
znow
ona
rodz
onym
syne
m
Mar
iane
mo
raza
dopt
owan
ącó
rką
Ann
ą,d
ziew
czyn
kąży
-do
wsk
iego
poc
hodz
enia
,któ
rą
ukry
wał
aw
czas
ieo
kupa
cji.
Zbio
ry Th
e Uni
ted
Stat
es H
olo-
caus
t Mem
oria
l Mus
eum
.
Hel
ena
Kwar
ciak
-Włó
czko
wsk
a(z
lew
ej)i
jej
podo
piec
zna
Luba
Lew
in,Ż
ydów
kau
kryw
ana
wK
rako
wie
wla
tach
1941
–194
2.Z
djęc
iew
yko-
nane
po
1945
r.A
rchi
wum
IPN
.
Bydg
oszc
z
Gda
ńsk
Gor
zów
Wie
lkop
olsk
i
Pozn
ań
Szcz
ecin
Kiel
ce
Opo
le
Wro
cław
Łódź
Kato
wic
e
Ols
ztyn
Kolno
Sokó
łka
Mońk
i
Graje
wo
Augu
stó
w
Sejny
Ełk
Oleck
o
Pisz
Gołd
ap
Giży
cko
Suwa
łki Sie
miaty
cze
Hajnó
wka
Białys
tok
Kowa
le
Bielsk
Podla
ski
Wyso
kieMa
zowi
eckie
Zamb
rów
Pułtu
skWy
szków
Ostró
w Ma
zowi
ecka
Mak
ów
Mazo
wieck
i
Prza
snysz
Ciech
anó
w
Pło
ńsk
Sierp
c
Mła
waŻ
urom
in
Ostro
łęka
Węg
orze
wo
Mrą
gowo
Kęt
rzyn
Szczy
tno
Nidz
ica
Dzia
łdow
o
Nowe
Mias
toLu
baws
kie
Ostr
óda
Lidzb
ark
Warm
iń
ski
Barto
szyce
Bran
iewo
Elbl
ąg
Kwidz
ynSztum
Malbo
rk
Nowy
Dw
ór
Gda
ńsk
i Iława
Rypin
Golub
--D
obrzy
ń
Brod
nica
Soko
łów
Podla
ski
Węgr
ówWo
łomin
Warsz
awa Mińs
k Maz
owiec
kiOt
wock
Oża
ró
wMa
zowi
ecki
Prus
zkó
wGr
odzis
kMa
zowi
ecki
Legio
nowo
Siedlc
e
Garw
olin
Gró
jec
Piasec
zno
Nowy
Dw
ór
Mazo
wieck
i
Soch
acze
w
Gosty
nin
Żyra
rdó
w
Rawa
Mazo
wieck
a
Łukó
w
Lipsk
o
Zwole
ńSz
ydło
wiec
Przy
such
a
Biało
brze
giKo
zienic
e
Opocz
no
Toma
szó
wMa
zowi
ecki
Ostro
wiec
Świę
tokrzy
ski
Stara
chow
ice
Skar
żysk
o--K
amien
naKo
ńsk
ie
Piotrk
ów
Tryb
unals
ki
Rado
m
Sand
omier
z
Opat
ów
Toma
szó
wLu
belsk
iHrub
ieszó
w
Biłgo
raj
Jan
ów
Lube
lski
Kraś
nikKr
asny
staw
Łęczn
a
Opole
Lube
lskie
Puław
yLu
bartó
w
Włod
awa
Parcz
ew
Radz
yń Po
dlask
i
Nisk
o
Zamo
ść
Chełm
Biała
Podla
ska
Tarn
obrze
g
Gorli
ce
Dąbr
owa
Tarn
owsk
a
Świdn
ikLu
blin
Luba
czów
Prze
worsk Ja
rosła
w
Ustrz
yki D
olne
Sano
kLe
sko
Brzo
zów
Lwów
JasłoRo
pczy
ce
Dębic
a
Miele
cKo
lbuszo
wa
Łańc
utLeża
jsk
Stalow
a Wola
Prze
myśl
Rzesz
ów
Kros
no
Strzy
żów
Szcze
cinek
Człu
chó
w
Byt
ów
Kośc
ierzy
na
Chojn
ice
Staro
gard
Gda
ńsk
iPrus
zczGd
ań
ski
Puck
Wejhe
rowo
Lębo
rk
Nak
łona
d Note
cią
Wą
brze
źno
Che
łmno
Świec
ieSę
pó
lnoKr
ajeń
skie
Tuch
ola
Zło
tów
Grud
zią
dz
Sopo
tGd
ynia
Słup
sk
WałczSł
awno
Świdw
in Draw
sko
Pomo
rskie
Biało
gard
Tczew
Kartu
z y
Piła
Toru
ń
Kosza
lin
Myśl
ibó
rz
Gryfi
noPy
rzyce
Starg
ard
Szcze
ciń
ski
Łobe
z
Koło
brze
g
Gryfi
ce
Polic
eGo
leni
ów
Kami
eń
Pomo
rski
Chos
zczno
Wrze
śnia
Środ
aWi
elkop
olska
Wolsz
tyn
Grod
zisk
Wielk
opols
ki
Nowy
Tomy
śl
Międ
zych
ódSz
amotu
łyOb
ornik
i
Wą
grow
iecCz
arnk
ów
Chod
zież
Świeb
odzin
Słub
iceSu
lęc
in Międ
zyrze
cz
Strze
lceKr
ajeń
skie
Żnin
Mogil
noInowr
ocła
w
Radz
iejó
w
Aleks
andr
ów
Kujaw
ski
Lipno
Wieru
szó
w
Pabia
nice
Bełch
ató
w
Brze
ziny
Łowi
cz
Kutno
Turek
Koło
Słup
ca
Gniez
no
Kęp
no
Ostrz
eszó
w
Ostr
ów
Wielk
opols
ki
Plesze
wSk
iernie
wice
Konin
Wło
cła
wek
Płock
Kośc
ian
Kroto
szyn
Rawi
cz
Gosty
ń
Jaro
cinWs
chow
aNo
waSó
l
Trze
bnicaMilic
z
Ole
śnica
Oła
wa
Strze
lin
Kło
dzko
Zą
bkow
iceŚl
ąsk
ie
Dzier
żoni
ów
Świdn
icaKa
mien
naG
óra
Lubin
Polko
wiceG
łog
ów
Gó
ra Wołó
w
Nysa
Prud
nik
Głu
bczy
ce
Kęd
zierzy
n--K
oźl
e
Krap
kowi
ce
Brze
gNamy
słó
w
Racib
órz
Legn
ica
Jelen
iaG
óra
Leszn
o
Wielu
ńZdu
ńsk
aWo
la
Łask
Zgier
zPo
ddęb
ice
Łęczy
caŚr
em
Żar
yŻ
aga
ń
Kros
noOd
rzań
skie
Środ
aŚl
ąsk
aJa
wor
Zło
toryja
Luba
ńBoles
ławi
ec
Zgor
zelec
Strze
lceOp
olskie
Olesn
o
Kluczb
ork
Lubli
niec
Wałb
rzych
Zielon
aG
óra
Siera
dz
Paj
ęczn
oRa
doms
koLw
ówe
kŚl
ąsk
i
Tarn
owsk
ieG
óry
Zawi
ercie
Myszk
ów
Kło
buck
Częs
tocho
wa
Kalis
z
Żyw
iecCie
szyn
Wodz
isła
w Śl
ąsk
i
Such
a Besk
idzka
Wado
wice
Ośw
ięcim
Chrza
nó
w
Bielsk
o--B
iała
Staszó
wBu
sko-
-Zdr
ój
Kazim
ierza
Wielk
a
Pińczó
w
Pław
owice
Jędr
zejów
Wło
szczo
wa
Zako
paneNo
wyTa
rg
Liman
owa
Brze
sko
Boch
nia
Pros
zowi
ce
Krak
ów
Wieli
czka
Myśle
niceMi
echów
Nowy
Sącz
Tarn
ów
Łosic
e
Ryki
Olku
sz
Łomż
a
Świno
ujśc
ie
Pszcz
yna
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 48Teka edukacyjna IPN
Żydówukrywalitakżeprzedstawicieleziemiaństwa.LudwikHieronimMorstin(nazdjęciu)wczasieokupacjiukrywałwswoimpałacuwPławowicachArnoldaSzyfmana,twórcęTeatruPolskiegowWarszawie,apowojniejegodyrektora.Ze zbiorów Michała Żółtowskiego.
Bydgoszcz
Gdańsk
GorzówWielkopolski
Poznań
Szczecin
Kielce
Opole
Wrocław
Łódź
Katowice
Olsztyn
KolnoSokółkaMońki
Grajewo
August ó w
Sejny
E łk
Olecko
Pisz
Go łdap
Gi ż ycko
Suwa łki
Siemiatycze
Hajnówka
Białystok
Deniski
Bielsk Podlaski
WysokieMazowieckie
Zambrów
Pu ł tusk Wyszków
Ostrów Mazowiecka
Mak ó wMazowiecki
Przasnysz
Ciechan ó w
P ło ń sk
Sierpc
M ławaŻ uromin
Ostrołęka
W ę gorzewo
Mr ą gowo
K ę trzyn
Szczytno
Nidzica
Dzia łdowo
NoweMiastoLubawskie
Ostr ó da
LidzbarkWarmi ń ski
BartoszyceBraniewo
Elbl ą g
Kwidzyn
Sztum
Malbork
Nowy Dw ó rGda ń ski
I ława
Rypin
Golub--Dobrzy ń
Brodnica
Sokołów Podlaski
WęgrówWołomin
Warszawa
Mińsk MazowieckiOtwock
O ż ar ó wMazowiecki
Pruszk ó wGrodziskMazowiecki
Legionowo
Siedlce
GarwolinGr ó jec
Piaseczno
Nowy Dw ó rMazowiecki
Sochaczew
Gostynin
Ż yrard ó w
RawaMazowiecka
Łuków
Lipsko
ZwoleńSzyd łowiec
Przysucha
Bia łobrzegiKozienice
Opoczno
Tomasz ó wMazowiecki
OstrowiecŚ wi ę tokrzyskiStarachowice
Skar ż ysko--Kamienna
Ko ń skie
Piotrk ó wTrybunalski
Radom
Sandomierz
Opat ó w
Tomasz ó wLubelski
Hrubieszów
Biłgoraj
Jan ó w Lubelski
Kraśnik Krasnystaw
Łęczna
OpoleLubelskie
PuławyLubartów
WłodawaParczew
Radzyń Podlaski
Nisko
Zamo ść
Chełm
Biała Podlaska
Tarnobrzeg
Gorlice
Dąbrowa Tarnowska
ŚwidnikLublin
Lubaczów
Przeworsk
Jarosław
Ustrzyki Dolne
Sanok Lesko
BrzozówLwów
Jasło
Ropczyce
Dębica
Mielec Kolbuszowa
ŁańcutLeżajsk
Stalowa Wola
Przemyśl
Rzeszów
Krosno
Strzyżów
SzczecinekCz łuch ó w
Byt ó wKo ś cierzyna
Chojnice
StarogardGda ń ski
PruszczGda ń ski
Puck
WejherowoL ę bork
Nak łonad Noteci ą
W ą brze ź no
Che łmno
Ś wiecieS ę p ó lnoKraje ń skie
Tuchola
Z łot ó w
Grudzi ą dz
SopotGdyniaS łupsk
Wa ł cz
S ławno
Ś widwin
DrawskoPomorskie
Bia łogardTczew
Kartuzy
Pi łaToru ń
Koszalin
My ś lib ó rz
Gryfino Pyrzyce
StargardSzczeci ń ski
Ł obez
Ko łobrzeg
Gryfice
Police Goleni ó w
Kamie ńPomorski
Choszczno
Wrze ś nia
Ś rodaWielkopolska
Wolsztyn
GrodziskWielkopolski
NowyTomy ś l
Mi ę dzych ó dSzamotu ły Oborniki
W ą growiecCzarnk ó wChodzie ż
Ś wiebodzin
S łubiceSul ę cin
Mi ę dzyrzecz
StrzelceKraje ń skie
Ż nin
Mogilno
Inowroc ław
Radziej ó w
Aleksandr ó wKujawski
Lipno
Wierusz ó w
Pabianice
Be ł chat ó w
Brzeziny
Ł owicz
Kutno
Turek
Ko ło
S łupca
Gniezno
K ę pno
Ostrzesz ó w
Ostr ó wWielkopolski
Pleszew Skierniewice
Konin
W łoc ławek P łock
Ko ś cian
KrotoszynRawicz
Gosty ń
JarocinWschowaNowaS ó l
Trzebnica
Milicz
Ole ś nica
O ława
Strzelin
K łodzko
Z ą bkowiceŚ lą skie
Dzier ż oni ó w
Ś widnicaKamiennaG ó ra
Lubin
Polkowice
G łog ó w G ó ra
Wo łó w
Nysa
Prudnik
G łubczyce
K ę dzierzyn--Ko ź le
Krapkowice
Brzeg
Namys łó w
Racib ó rz
Legnica
JeleniaG ó ra
Leszno
Wielu ń
Zdu ń skaWola
Ł ask
ZgierzPodd ę bice
Łę czycaŚ rem
Ż ary Ż aga ń
KrosnoOdrza ń skie
Ś rodaŚ lą skaJawor
Z łotoryjaLuba ń
Boles ławiec
Zgorzelec
StrzelceOpolskie
Olesno
Kluczbork
Lubliniec
Wa łbrzych
ZielonaG ó ra
Sieradz
Paj ę cznoRadomskoLw ó wek
Ś lą ski
TarnowskieG ó ry
Zawiercie
Myszk ó w
K łobuck
Cz ę stochowa
Kalisz
Ż ywiecCieszyn
Wodzis ław Ś lą ski
Sucha Beskidzka
Wadowice
O ś wi ę cim
Chrzan ó w
Bielsko--Bia ła
StaszówBusko--Zdrój
KazimierzaWielka
Pińczów
Pławowice
Jędrzejów
W łoszczowa
Zakopane
NowyTarg
Limanowa
BrzeskoBochnia
Proszowice
Kraków
WieliczkaMyślenice
Miechów
Nowy Sącz
Tarnów
Łosice
Ryki
Olkusz
Łomża
Ś winouj ś cie
Pszczyna
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 49Teka edukacyjna IPN
Wmarcu1943r.MariaPrzewalskaijejsynStefanprzyjęlipodswójdachżydowskądziewczynkę–JaninęSchrager(późniejNinaVardi)–prze-szmuglowanązlikwidowanegogettakrakowskiego,apóźniejprzewiezionądoWarszawy.MimożewcześniejnieznaliNiny,traktowalijąjakczłonkarodziny.Przezpółtorarokupobytudziewczynkiwichdomudbalinietylkoojejbezpieczeństwo,alerównieżedukację.PowojnieNinaVardinawiązałakontaktzeswoimidobroczyńcamiiutrzymywałagonawetpowyjeździedoIzraela.Dziękijejstaraniomwstyczniu1985r.Przewalscyzostaliodznacze-nimedalemSprawiedliwiwśródnarodówświata.MariaPrzewalskaażdośmierciwwieku102lattraktowałaNinęjakwłasnąwnuczkęiodmawiałaprzyjęciajakiegokolwiekwynagrodzeniazauratowaniejejżycia.Ze zbiorów Wojciecha Czaplickiego.
MariaPrzewalska drStefanPrzewalski
NinaVardi(JaninaSchrager),1945r.
Al. „Solidarności”
Al. „Solidarności”
Al. Jana Pawła II
Marszałkowska
Marszałkowska
Świętokrzyska
Świętokrzyska
Tamka
Aleja 3 Maja
Aleja Waszyngtona
Grochowska
Grochowska
Ostrobramska
Aleja Stanów Zjednoczonych
Wybrzeże Kościuszkowskie
Wybrzeże Gdańskie
Wybrzeże Helskie
Targowa
Prosta
Kasprzaka
Wolska
Leszno
Górczewska
Obozowa
Aleja Prymasa Tysiąclecia
Towarowa
Al. Jerozolimskie
Al. Jerozolimskie
Gróje
cka
Gróje
cka
Żwirk
i i Wi
gury
Wołoska
Puławska
Belwederska
Gagarina
Czerniakowska
Solec
Wał Miedzeszyński
Banacha
Racławicka
Raszy
ńska
WawelskaAl. Armii Ludowej
Al. Niepodległości
Okop
owa
Słomińskiego
Stołeczna
Mickiewicza
Gen. Andersa
Powązkowska
Nowogrodzka Książęca
Wiejska
Frasca
tiPrusaNowogrodzka
Nowogrodzka
Wspólna
WspólnaHoża
Hoża
Emilii Plater
Emilii Plater
(Zielna)
Zielna
(Wielka)
(Sosnowa)
(Złota)
Złota
Złota
Złota
(Sienna)(Śliska)
Sienna
Sienna
Łucka
Grzybowska
Chłodna
Chłodna
ZimnaOrla
BiałaOgrodowaElekto
ralna
Krochmalna
GrzybowskaGrzybowska
Graniczna
Granic
zna
Królewska
Kredytowa
WareckaMoniuszki
Sienkiewicza
Mazowiecka
CzackiegoJasna
Nowy Świat
Krakowskie Przedmieście
RysiaPróżna
Pereca (Ceglana)
Srebrna
Kolejowa
Hrubieszowska
Kolejowa
Szarych Szeregów
Karolkowa
Karolkowa
Przyo
kopo
wa
Przyo
kopo
wa
Platynowa
ŚliskaPańska
Twarda
Twarda
(Chmielna)
ChmielnaFoksal
Szczygla
Oboźna
Karowa
Bednarska
KopernikaSewerynów
Topiel
Browarna
Furmańska
Dobra
Dobra
ZajęczaDrewniana
Leszczyń
skaLipo
waWiślanaGęsta
Dynasy
Smolna
ChmielnaŻelazna
Żelazna
Żelazna
Waliców
Wronia
Miedziana
Poznańska Wilcza
Wilcza Piękna (Piusa XI)Piękna (Piusa XI)
Górnośląska
Górnośląska
Jazdów
Lennona
Matejki
Piękna (Piusa XI)
Koszykowa
KoszykowaKoszykowa
Filtrowa Rekto
rska
Śniadeck
ich
FiltrowaFiltrowa
Asnyka
Tarczy
ńska
Mochnackiego
NiemcewiczaNiemcewicza
DantyszkaBarskaWęgierska
PasteuraWinnicka
Rokosowska
Siewierska
Białob
rzeska
Białob
rzeska
Dorot
owska
Szczęś
liwick
a
Częstochowska
Kopińska
Sękocińska Słupecka
Fińska
Leszowa
Ondraszka
Langiewicza
Oczki
Krzyw
ickieg
o (Su
cha)
Łęczy
cka
Noakowskiego (Polna)
Krucza
Bracka
Bracka
Widok
Moko
towska
Al. Ujazdowskie
Chopina
Al. Róż
Lwow
ska
Al. Wyzwolenia(6 Sierpnia)
Nowowiejska (6 Sierpnia)
Al. „Solidarności”
Al. „Solidarności”
Al. Jana Pawła II
Marszałkowska
Marszałkowska
Świętokrzyska
Świętokrzyska (Pańska)
Tamka
Aleja 3 Maja
Aleja Waszyngtona
Grochowska
Grochowska
Ostrobramska
Aleja Stanów Zjednoczonych
Wybrzeże Kościuszkowskie
Wybrzeże Gdańskie
Wybrzeże Helskie
Targowa
Prosta
Kasprzaka
Wolska
Leszno
Górczewska
Obozowa
Aleja Prymasa Tysiąclecia
Towarowa
Al. Jerozolimskie
Al. Jerozolimskie
Gróje
cka
Gróje
cka
Żwirk
i i Wi
gury
Wołoska
Puławska
Belwederska
Gagarina
Czerniakowska
Solec
Wał Miedzeszyński
Banacha
Racławicka
Raszy
ńska
WawelskaAl. Armii Ludowej
Al. Niepodległości
Okop
owa
Słomińskiego
Stołeczna
Mickiewicza
Gen. Andersa
Powązkowska
Akademicka 3
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 50Teka edukacyjna IPN
ŻydowscyuciekinierzyzobozuwWólcePełkińskiej–pierwszyzprawejEmilSzrek(BronisławFrankowski).Ze zbiorów rodziny Lechów.
StanisławiTeresaPieniążekzMaćkówki.Podczasokupa-cjiukrywaliżydowskiegochłopcaEmilaSzreka(wówczasnazywałsięBronisławFrankowski).PrzeżyłonokupacjęidokońcażyciamieszkałwPolsce.Pozostałwpamięcimłodszegopokoleniapolskiejrodzinyjako„WujekBro-nek”.Ze zbiorów rodziny Lechów.
Bydgoszcz
Gdańsk
GorzówWielkopolski
Poznań
Szczecin
Kielce
Opole
Wrocław
Łódź
Katowice
Olsztyn
Kolno
Sokółka
Mońki
Grajewo
August ó w
Sejny
E łk
Olecko
Pisz
Go łdap
Gi ż ycko
Suwa łki
Siemiatycze
Hajnówka
Białystok
Kowale
Bielsk Podlaski
WysokieMazowieckie
Zambrów
Pu ł tusk Wyszków
Ostrów Mazowiecka
Mak ó wMazowiecki
Przasnysz
Ciechan ó w
P ło ń sk
Sierpc
M ławaŻ uromin
Ostrołęka
W ę gorzewo
Mr ą gowo
K ę trzyn
Szczytno
Nidzica
Dzia łdowo
NoweMiastoLubawskie
Ostr ó da
LidzbarkWarmi ń ski
BartoszyceBraniewo
Elbl ą g
Kwidzyn
Sztum
Malbork
Nowy Dw ó rGda ń ski
I ława
Rypin
Golub--Dobrzy ń
Brodnica
Sokołów Podlaski
WęgrówWołomin
Warszawa
Mińsk MazowieckiOtwock
O ż ar ó wMazowiecki
Pruszk ó wGrodziskMazowiecki
Legionowo
Siedlce
GarwolinGr ó jec
Piaseczno
Nowy Dw ó rMazowiecki
Sochaczew
Gostynin
Ż yrard ó w
RawaMazowiecka
Łuków
Lipsko
ZwoleńSzyd łowiec
Przysucha
Bia łobrzegiKozienice
Opoczno
Tomasz ó wMazowiecki
OstrowiecŚ wi ę tokrzyskiStarachowice
Skar ż ysko--Kamienna
Ko ń skie
Piotrk ó wTrybunalski
Radom
Sandomierz
Opat ó w
Tomasz ó wLubelski
Hrubieszów
Biłgoraj
Jan ó w Lubelski
Kraśnik Krasnystaw
Łęczna
OpoleLubelskie
PuławyLubartów
WłodawaParczew
Radzyń Podlaski
Nisko
Zamo ść
Chełm
Biała Podlaska
Tarnobrzeg
Gorlice
Dąbrowa Tarnowska
ŚwidnikLublin
Lubaczów
PrzeworskJarosław
Ustrzyki Dolne
Sanok Lesko
Brzozów
Maćkówka
Wólka Pełkińska
Jasło
Ropczyce
Dębica
MielecKolbuszowa
Łańcut
Leżajsk
Stalowa Wola
Przemyśl
Rzeszów
Krosno
Strzyżów
SzczecinekCz łuch ó w
Byt ó wKo ś cierzyna
Chojnice
StarogardGda ń ski
PruszczGda ń ski
Puck
WejherowoL ę bork
Nak łonad Noteci ą
W ą brze ź no
Che łmno
Ś wiecieS ę p ó lnoKraje ń skie
Tuchola
Z łot ó w
Grudzi ą dz
SopotGdyniaS łupsk
Wa ł cz
S ławno
Ś widwin
DrawskoPomorskie
Bia łogardTczew
Kartuzy
Pi łaToru ń
Koszalin
My ś lib ó rz
Gryfino Pyrzyce
StargardSzczeci ń ski
Ł obez
Ko łobrzeg
Gryfice
Police Goleni ó w
Kamie ńPomorski
Choszczno
Wrze ś nia
Ś rodaWielkopolska
Wolsztyn
GrodziskWielkopolski
NowyTomy ś l
Mi ę dzych ó dSzamotu ły Oborniki
W ą growiecCzarnk ó wChodzie ż
Ś wiebodzin
S łubiceSul ę cin
Mi ę dzyrzecz
StrzelceKraje ń skie
Ż nin
Mogilno
Inowroc ław
Radziej ó w
Aleksandr ó wKujawski
Lipno
Wierusz ó w
Pabianice
Be ł chat ó w
Brzeziny
Ł owicz
Kutno
Turek
Ko ło
S łupca
Gniezno
K ę pno
Ostrzesz ó w
Ostr ó wWielkopolski
Pleszew Skierniewice
Konin
W łoc ławek P łock
Ko ś cian
KrotoszynRawicz
Gosty ń
JarocinWschowaNowaS ó l
Trzebnica
Milicz
Ole ś nica
O ława
Strzelin
K łodzko
Z ą bkowiceŚ lą skie
Dzier ż oni ó w
Ś widnicaKamiennaG ó ra
Lubin
Polkowice
G łog ó w G ó ra
Wo łó w
Nysa
Prudnik
G łubczyce
K ę dzierzyn--Ko ź le
Krapkowice
Brzeg
Namys łó w
Racib ó rz
Legnica
JeleniaG ó ra
Leszno
Wielu ń
Zdu ń skaWola
Ł ask
ZgierzPodd ę bice
Łę czycaŚ rem
Ż ary Ż aga ń
KrosnoOdrza ń skie
Ś rodaŚ lą skaJawor
Z łotoryjaLuba ń
Boles ławiec
Zgorzelec
StrzelceOpolskie
Olesno
Kluczbork
Lubliniec
Wa łbrzych
ZielonaG ó ra
Sieradz
Paj ę cznoRadomskoLw ó wek
Ś lą ski
TarnowskieG ó ry
Zawiercie
Myszk ó w
K łobuck
Cz ę stochowa
Kalisz
Ż ywiecCieszyn
Wodzis ław Ś lą ski
Sucha Beskidzka
Wadowice
O ś wi ę cim
Chrzan ó w
Bielsko--Bia ła
StaszówBusko--Zdrój
KazimierzaWielka
Pińczów
Pławowice
Jędrzejów
W łoszczowa
Zakopane
NowyTarg
Limanowa
BrzeskoBochnia
Proszowice
Kraków
WieliczkaMyślenice
Miechów
Nowy Sącz
Tarnów
Łosice
Ryki
Olkusz
Łomża
Ś winouj ś cie
Pszczyna
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 51
Fałsz
ywa
kenk
arta
wys
taw
iona
na
nazw
isko
Stan
isław
aW
acha
lska,
uży
wan
apr
zezŻ
ydów
kęF
eige
leP
elte
l(ob
ecni
eV
ladk
aM
eed)
.Vla
dka
była
kur
iere
mm
iędz
yge
ttem
aży
dow
-sk
imp
odzi
emie
mw
War
szaw
ie.T
end
okum
entu
moż
liwia
łjej
swob
odne
por
usza
nie
sięp
o„a
ryjsk
iejs
tron
ie”.Z
bior
y Th
e Uni
ted
Stat
es H
oloc
aust
Mem
oria
l Mus
eum
.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 52Teka edukacyjna IPN
FałszywywyciągzmetrykichrztuwydanyżydowskiejdziewczynceYonieKunstler,którapodczasIIwojnyświatowejukry-wałasięwgospodarstwiewKleczyDolnejpodprzybranymnazwiskiemJaninaLesiak.Zbiory The United States Holocaust Memorial Museum.
Bydgoszcz
Gdańsk
GorzówWielkopolski
Poznań
Szczecin
Kielce
Opole
Wrocław
Łódź
Katowice
Olsztyn
Kolno
Sokółka
Mońki
Grajewo
August ó w
Sejny
E łk
Olecko
Pisz
Go łdap
Gi ż ycko
Suwa łki
Siemiatycze
Hajnówka
Białystok
Kowale
Bielsk Podlaski
WysokieMazowieckie
Zambrów
Pu ł tusk Wyszków
Ostrów Mazowiecka
Mak ó wMazowiecki
Przasnysz
Ciechan ó w
P ło ń sk
Sierpc
M ławaŻ uromin
Ostrołęka
W ę gorzewo
Mr ą gowo
K ę trzyn
Szczytno
Nidzica
Dzia łdowo
NoweMiastoLubawskie
Ostr ó da
LidzbarkWarmi ń ski
BartoszyceBraniewo
Elbl ą g
Kwidzyn
Sztum
Malbork
Nowy Dw ó rGda ń ski
I ława
Rypin
Golub--Dobrzy ń
Brodnica
Sokołów Podlaski
WęgrówWołomin
Warszawa
Mińsk MazowieckiOtwock
O ż ar ó wMazowiecki
Pruszk ó wGrodziskMazowiecki
Legionowo
Siedlce
GarwolinGr ó jec
Piaseczno
Nowy Dw ó rMazowiecki
Sochaczew
Gostynin
Ż yrard ó w
RawaMazowiecka
Łuków
Lipsko
ZwoleńSzyd łowiec
Przysucha
Bia łobrzegiKozienice
Opoczno
Tomasz ó wMazowiecki
OstrowiecŚ wi ę tokrzyskiStarachowice
Skar ż ysko--Kamienna
Ko ń skie
Piotrk ó wTrybunalski
Radom
Sandomierz
Opat ó w
Tomasz ó wLubelski
Hrubieszów
Biłgoraj
Jan ó w Lubelski
Kraśnik Krasnystaw
Łęczna
OpoleLubelskie
PuławyLubartów
WłodawaParczew
Radzyń Podlaski
Nisko
Zamo ść
Chełm
Biała Podlaska
Tarnobrzeg
Gorlice
Dąbrowa Tarnowska
ŚwidnikLublin
Lubaczów
PrzeworskJarosław
Ustrzyki Dolne
Sanok Lesko
Brzozów
Maćkówka
Jasło
Ropczyce
Dębica
MielecKolbuszowa
Łańcut
Leżajsk
Stalowa Wola
Przemyśl
Rzeszów
Krosno
Strzyżów
SzczecinekCz łuch ó w
Byt ó wKo ś cierzyna
Chojnice
StarogardGda ń ski
PruszczGda ń ski
Puck
WejherowoL ę bork
Nak łonad Noteci ą
W ą brze ź no
Che łmno
Ś wiecieS ę p ó lnoKraje ń skie
Tuchola
Z łot ó w
Grudzi ą dz
SopotGdyniaS łupsk
Wa ł cz
S ławno
Ś widwin
DrawskoPomorskie
Bia łogardTczew
Kartuzy
Pi łaToru ń
Koszalin
My ś lib ó rz
Gryfino Pyrzyce
StargardSzczeci ń ski
Ł obez
Ko łobrzeg
Gryfice
Police Goleni ó w
Kamie ńPomorski
Choszczno
Wrze ś nia
Ś rodaWielkopolska
Wolsztyn
GrodziskWielkopolski
NowyTomy ś l
Mi ę dzych ó dSzamotu ły Oborniki
W ą growiecCzarnk ó wChodzie ż
Ś wiebodzin
S łubiceSul ę cin
Mi ę dzyrzecz
StrzelceKraje ń skie
Ż nin
Mogilno
Inowroc ław
Radziej ó w
Aleksandr ó wKujawski
Lipno
Wierusz ó w
Pabianice
Be ł chat ó w
Brzeziny
Ł owicz
Kutno
Turek
Ko ło
S łupca
Gniezno
K ę pno
Ostrzesz ó w
Ostr ó wWielkopolski
Pleszew Skierniewice
Konin
W łoc ławek P łock
Ko ś cian
KrotoszynRawicz
Gosty ń
JarocinWschowaNowaS ó l
Trzebnica
Milicz
Ole ś nica
O ława
Strzelin
K łodzko
Z ą bkowiceŚ lą skie
Dzier ż oni ó w
Ś widnicaKamiennaG ó ra
Lubin
Polkowice
G łog ó w G ó ra
Wo łó w
Nysa
Prudnik
G łubczyce
K ę dzierzyn--Ko ź le
Krapkowice
Brzeg
Namys łó w
Racib ó rz
Legnica
JeleniaG ó ra
Leszno
Wielu ń
Zdu ń skaWola
Ł ask
ZgierzPodd ę bice
Łę czycaŚ rem
Ż ary Ż aga ń
KrosnoOdrza ń skie
Ś rodaŚ lą skaJawor
Z łotoryjaLuba ń
Boles ławiec
Zgorzelec
StrzelceOpolskie
Olesno
Kluczbork
Lubliniec
Wa łbrzych
ZielonaG ó ra
Sieradz
Paj ę cznoRadomskoLw ó wek
Ś lą ski
TarnowskieG ó ry
Zawiercie
Myszk ó w
K łobuck
Cz ę stochowa
Kalisz
ŻywiecCieszyn
Wodzis ław Ś lą ski
Sucha Beskidzka
Wadowice
Oświęcim
Chrzanów
Bielsko--Bia ła
StaszówBusko--Zdrój
KazimierzaWielka
Pińczów
Klecza Dolna
Jędrzejów
W łoszczowa
Zakopane
NowyTarg
Limanowa
BrzeskoBochnia
Proszowice
Kraków
Wieliczka
Myślenice
Miechów
Nowy Sącz
Tarnów
Łosice
Ryki
OlkuszKatowice
Łomża
Ś winouj ś cie
Pszczyna
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 53
Fałsz
ywa
kart
am
eldu
nkow
aw
ysta
wio
nan
ana
zwisk
oFr
anci
szka
Mar
iaW
iecz
orko
wsk
a,u
żyw
ane
prz
ezF
anny
Tan
nenb
aum
,któ
rau
kryw
ała
się
wo
kolic
ach
Lwow
aze
swoi
msy
nem
Daw
idem
,któ
ryza
puśc
iłw
łosy
iud
awał
dzi
ewcz
ynkę
,pod
ając
sięz
aje
jcór
kęT
eres
ęMar
ięW
iecz
orko
wsk
ą.
Zbio
ry Th
e Uni
ted
Stat
es H
oloc
aust
Mem
oria
l Mus
eum
.Us
trzyk
i Doln
eLe
skoSa
nok
Lwów
Prze
myśl
Droh
obycz
Stryj
Stanis
ławów
(Iw
ano-
Fran
kows
k)
Rzesz
ówKa
mion
ka St
rumi
łowa
Rawa
Rusk
aBr
ody
Złoczó
w
Samb
or
Turk
a
Luba
czówTo
maszó
w Lu
belsk
i
Prze
worsk
Jaro
sław
Brzo
zów
Łańc
utLeża
jsk
Stalow
a Wola
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 54Teka edukacyjna IPN
FałszywametrykaurodzeniaichrztuwystawionananazwiskoFranciszkaMariaWieczorkow-ska,któregoużywałaŻydówkaFannyTannenbaum.Ukry-wałasięonawokolicachLwowa.Zbiory The United States Holocaust Me-morial Museum.
Ustrzyki DolneLesko
Sanok
LwówPrzemyśl
DrohobyczStryj
Stanisławów (Iwano-Frankowsk)
RzeszówKamionka Strumiłowa
Rawa RuskaBrody
Złoczów
Sambor
Turka
Lubaczów
Tomaszów Lubelski
PrzeworskJarosław
Brzozów
Łańcut
Leżajsk
Stalowa Wola
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 55
Wd
omu
przy
ul.
Kope
rnik
a4
wW
ar-
szaw
ieL
eon
Jolso
nu
rząd
ziłs
kryt
kę,
wk
tóre
jukr
ywał
sięo
n,je
gom
atka
iż
ona.
Ze z
bior
ów Ż
IH
Al. „S
olida
rności
”
Al. „S
olidar
ności”
Al. Jana Pawła II
Marszałkowska
Marszałkowska
Święt
okrzy
ska
Święt
okrzy
ska
Tamk
a
Aleja
3 Maja
Aleja
Waszy
ngton
a
Groch
owska
Groch
owska
Ostro
bram
ska
Aleja
Stanó
w Zjed
noczo
nych
Wybrzeż
e Kośc
iuszkow
skie
Wybrzeże Gdańskie
Wybrzeże Helskie
Targowa
Prost
a
Kasp
rzaka
Wolsk
a
Leszn
o
Górcz
ewska
Oboz
owa
Aleja Prymasa Tysiąclecia
Towarowa
Al. Je
rozoli
mskie
Al. Je
rozoli
mskie
Grójecka
Grójecka
Żwirki i Wigury
Wołoska
Puławska
Belwederska
Gaga
rina
Czerniakowska
Solec
Wał Miedzeszyński
Bana
cha
Racła
wicka
Raszyńska
Wawe
lska
Al. Ar
mii L
udow
ej
Al. Niepodległości
Okopowa
Słomi
ńskieg
o
Stołeczna
Mickiewicza
Gen. Andersa
Pową
zkow
ska
Nowo
grodzk
aKs
iążęca
WiejskaFrascati
Prusa
Nowo
grodzk
a
Nowo
grodzk
a
Wspó
lna
Wspó
lnaHo
ża
Hoża
Emilii Plater
Emilii Plater
(Zielna)
Zielna
(Wielka)
(Sosnowa)
(Złota
)
Złota
Złota
Złota
(Sien
na)
(Ślisk
a)
Sienn
a
Sienn
a
Łucka
Grzyb
owska
Chłod
na
Chłod
naZimnaOrla
Biała
Ogrod
owa
Elekto
ralna
Krochm
alna
Grzyb
owska
Grzybo
wska
Graniczna
Graniczna
Królew
ska Kredy
towa
Warec
kaMo
niuszk
i
Sienk
iewicz
aMazowiecka
Czackiego
Jasna
Nowy Świat
Krakowskie Przedmieście
Rysia
Próżna
Perec
a (Ce
glana
)
Srebrn
a
Kolej
owa
Hrub
ieszo
wska
Kolej
owaSzary
ch Sz
eregó
w
Karolkowa
Karolkowa Przyokopowa
Przyokopowa
Platyn
owa
Śliska
Pańsk
a
Twarda
Tward
a
(Chmi
elna)
Chmi
elna
Foksa
lSzc
zygla
Oboźna
Karow
a
Bedn
arska
Sewerynów
Topiel
Browarna
Furmańska
Dobra
Dobra
Zajęcz
aDre
wnian
a
Leszcz
yńska
Lipow
aWiśla
naGęs
ta
Dynasy
Smoln
a
Chmi
elna
Żelazna
Żelazna
Żelazna
Waliców
Wronia
Miedziana
Poznańska
Wilcz
a
Wilcz
aPię
kna (
Piusa
XI)Pię
kna (
Piusa
XI)
Górno
śląska
Górno
śląska
Jazdów
Lennona
Matej
ki
Piękn
a (Piu
sa XI)
Koszyk
owa
Koszy
kowa
Koszy
kowa
Filtro
waRektorska
Śniade
ckich
Filtro
waFil
trowaAsnykaTarczyń
ska
Moch
nacki
ego
Niemc
ewicz
aNie
mcew
icza
Danty
szka
Barsk
aWę
giersk
a
Pasteura
Winn
icka
Rokos
owska
Siewie
rska
Białobrzeska
Białobrzeska Dorotowska
Szczęśliwicka Czę
stocho
wska
Kopiń
ska
Sęko
cińska
Słupe
cka
Fińska Les
zowa
Ondraszka
Lang
iewicz
a
Oczki Krzywickiego (Sucha)
Łęczycka
Noakowskie
go (Polna)
Krucza
Bracka
Bracka
Wido
k
Mokotowska
Al. Ujazdowskie
Chop
ina Al. Ró
ż
Lwowska
Al. W
yzwole
nia(6
Sierp
nia)
Nowo
wiejs
ka (6
Sierp
nia)
Senato
rska
Fredry
Niecała (Alberta I)
Tłoma
ckie
Bielań
ska
Moliera (Focha)
Krakowskie Przedmieście
Al. „S
olida
rności
”
Al. „S
olidarn
ości”
Al. Jana Pawła II
Marszałkowska
Marszałkowska
Święt
okrzy
ska
Święt
okrzy
ska (P
ańska
)
Tamk
a
Aleja
3 Maja
Aleja
Waszy
ngton
a
Groch
owska
Groch
owska
Ostro
bram
ska
Aleja
Stanó
w Zjed
noczo
nych
Wybrzeż
e Kośc
iuszkow
skie
Wybrzeże Gdańskie
Wybrzeże Helskie
Targowa
Prost
a
Kasp
rzaka
Wolsk
a
Leszn
o
Górcz
ewska
Oboz
owa
Aleja Prymasa Tysiąclecia
Towarowa
Al. Je
rozoli
mskie
Al. Je
rozoli
mskie
Grójecka
Grójecka
Żwirki i Wigury
Wołoska
Puławska
Belwederska
Gaga
rina
Czerniakowska
Solec
Wał Miedzeszyński
Bana
cha
Racła
wicka
Raszyńska
Wawe
lska
Al. Ar
mii L
udow
ej
Al. Niepodległości
Okopowa
Słomi
ńskieg
o
Stołeczna
Mickiewicza
Gen. AndersaPo
wązk
owska
Kope
rnika
4
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 56Teka edukacyjna IPN
NowosądeckiŻydMarcelAnisfeldwpisałsięnaobudowiezegararatuszowegozpodzię-kowaniemzauratowanieżyciaBercie.Fot. Igor Witowicz
Pomieszczeniezmechanizmemzegaranawieżyratuszo-wejwNowymSączu.Od1943r.ukrywałasiętuBertaKormun,uciekinierkaznowosądeckiegogetta.OpiekowałsięniąStefanMazur,zegarmistrz,którykonserwowałme-chanizmzegara,dziękiczemumógłcodzienniedostarczaćBercieżywność.PowojnieBertaiStefanzostalimałżeń-stwem.Fot. Igor Witowicz.
WidoknafragmentwieżyratuszowejwNowymSączu.Podliniąokienznajdujesiępomieszczeniezmechaniz-memzegarowym.Fot. Igor Witowicz.
Schodyprowadzącedopomieszczeniazmechanizmemzegara.Fot. Igor Witowicz
Bydgoszcz
Gdańsk
GorzówWielkopolski
Poznań
Szczecin
Kielce
Opole
Wrocław
Łódź
Katowice
Olsztyn
Kolno
Sokółka
Mońki
Grajewo
August ó w
Sejny
E łk
Olecko
Pisz
Go łdap
Gi ż ycko
Suwa łki
Siemiatycze
Hajnówka
Białystok
Kowale
Bielsk Podlaski
WysokieMazowieckie
Zambrów
Pu ł tusk Wyszków
Ostrów Mazowiecka
Mak ó wMazowiecki
Przasnysz
Ciechan ó w
P ło ń sk
Sierpc
M ławaŻ uromin
Ostrołęka
W ę gorzewo
Mr ą gowo
K ę trzyn
Szczytno
Nidzica
Dzia łdowo
NoweMiastoLubawskie
Ostr ó da
LidzbarkWarmi ń ski
BartoszyceBraniewo
Elbl ą g
Kwidzyn
Sztum
Malbork
Nowy Dw ó rGda ń ski
I ława
Rypin
Golub--Dobrzy ń
Brodnica
Sokołów Podlaski
WęgrówWołomin
Warszawa
Mińsk MazowieckiOtwock
O ż ar ó wMazowiecki
Pruszk ó wGrodziskMazowiecki
Legionowo
Siedlce
GarwolinGr ó jec
Piaseczno
Nowy Dw ó rMazowiecki
Sochaczew
Gostynin
Ż yrard ó w
RawaMazowiecka
Łuków
Lipsko
ZwoleńSzyd łowiec
Przysucha
Bia łobrzegiKozienice
Opoczno
Tomasz ó wMazowiecki
OstrowiecŚ wi ę tokrzyskiStarachowice
Skar ż ysko--Kamienna
Ko ń skie
Piotrk ó wTrybunalski
Radom
Sandomierz
Opat ó w
Tomasz ó wLubelski
Hrubieszów
Biłgoraj
Jan ó w Lubelski
Kraśnik Krasnystaw
Łęczna
OpoleLubelskie
PuławyLubartów
WłodawaParczew
Radzyń Podlaski
Nisko
Zamo ść
Chełm
Biała Podlaska
Tarnobrzeg
Gorlice
Dąbrowa Tarnowska
ŚwidnikLublin
Lubaczów
PrzeworskJarosław
Ustrzyki Dolne
Sanok Lesko
Brzozów
Maćkówka
Jasło
Ropczyce
Dębica
MielecKolbuszowa
Łańcut
Leżajsk
Stalowa Wola
Przemyśl
Rzeszów
Krosno
Strzyżów
SzczecinekCz łuch ó w
Byt ó wKo ś cierzyna
Chojnice
StarogardGda ń ski
PruszczGda ń ski
Puck
WejherowoL ę bork
Nak łonad Noteci ą
W ą brze ź no
Che łmno
Ś wiecieS ę p ó lnoKraje ń skie
Tuchola
Z łot ó w
Grudzi ą dz
SopotGdyniaS łupsk
Wa ł cz
S ławno
Ś widwin
DrawskoPomorskie
Bia łogardTczew
Kartuzy
Pi łaToru ń
Koszalin
My ś lib ó rz
Gryfino Pyrzyce
StargardSzczeci ń ski
Ł obez
Ko łobrzeg
Gryfice
Police Goleni ó w
Kamie ńPomorski
Choszczno
Wrze ś nia
Ś rodaWielkopolska
Wolsztyn
GrodziskWielkopolski
NowyTomy ś l
Mi ę dzych ó dSzamotu ły Oborniki
W ą growiecCzarnk ó wChodzie ż
Ś wiebodzin
S łubiceSul ę cin
Mi ę dzyrzecz
StrzelceKraje ń skie
Ż nin
Mogilno
Inowroc ław
Radziej ó w
Aleksandr ó wKujawski
Lipno
Wierusz ó w
Pabianice
Be ł chat ó w
Brzeziny
Ł owicz
Kutno
Turek
Ko ło
S łupca
Gniezno
K ę pno
Ostrzesz ó w
Ostr ó wWielkopolski
Pleszew Skierniewice
Konin
W łoc ławek P łock
Ko ś cian
KrotoszynRawicz
Gosty ń
JarocinWschowaNowaS ó l
Trzebnica
Milicz
Ole ś nica
O ława
Strzelin
K łodzko
Z ą bkowiceŚ lą skie
Dzier ż oni ó w
Ś widnicaKamiennaG ó ra
Lubin
Polkowice
G łog ó w G ó ra
Wo łó w
Nysa
Prudnik
G łubczyce
K ę dzierzyn--Ko ź le
Krapkowice
Brzeg
Namys łó w
Racib ó rz
Legnica
JeleniaG ó ra
Leszno
Wielu ń
Zdu ń skaWola
Ł ask
ZgierzPodd ę bice
Łę czycaŚ rem
Ż ary Ż aga ń
KrosnoOdrza ń skie
Ś rodaŚ lą skaJawor
Z łotoryjaLuba ń
Boles ławiec
Zgorzelec
StrzelceOpolskie
Olesno
Kluczbork
Lubliniec
Wa łbrzych
ZielonaG ó ra
Sieradz
Paj ę cznoRadomskoLw ó wek
Ś lą ski
TarnowskieG ó ry
Zawiercie
Myszk ó w
K łobuck
Cz ę stochowa
Kalisz
ŻywiecCieszyn
Wodzis ław Ś lą ski
Sucha BeskidzkaWadowice
Oświęcim
Chrzanów
Bielsko--Bia ła
StaszówBusko--Zdrój
KazimierzaWielka
Pińczów
Jędrzejów
W łoszczowa
Zakopane
Nowy Targ
Limanowa
Brzesko
Bochnia
Proszowice
Kraków
Wieliczka
Myślenice
Miechów
Nowy Sącz
Tarnów
Łosice
Ryki
OlkuszKatowice
Łomża
Ś winouj ś cie
Pszczyna
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 57
„Biu
lety
nIn
form
acyj
ny”K
WP
z29
kwie
tnia
1943
r.O
pisu
jąct
rage
dięŻ
ydów
,naz
ywa
pom
ocd
lazb
iegó
wz
likw
idow
aneg
oge
tta„
suro
wym
chrz
eści
jańs
kim
ob
owią
zkie
m”.
Zbio
ry p
ryw
atne
.
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 58
Wsp
ólna
Dek
lara
cja
Sprz
ymie
rzon
ych
–ef
ektr
apor
tup
rzew
iezi
oneg
ozk
raju
prz
ezJa
naK
arsk
iego
.Rap
ortz
awie
rałi
nfor
mac
jeo
zagł
adzi
eŻy
dów.
Zbi
ory
pryw
atne
.
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 59
Hen
ryk
Sław
ik(1
894–
1944
).Po
klę
scew
rześ
niow
ej19
39r.
sz
efP
olsk
iego
Kom
itetu
Oby
wat
elsk
iego
ds.
Opi
eki
nad
Uch
odźc
amiP
olsk
imi(
naW
ęgrz
ech
okoł
o10
0ty
s.os
ób).
Węg
ryja
koso
jusz
nik
Nie
mie
cprz
yjęł
yw
iele
us
taw
ant
yżyd
owsk
ich.
Wte
jsyt
uacj
idla
żydo
wsk
ich
ucho
dźcó
wz
Polsk
irat
unki
emb
yły
wys
taw
iane
prz
ez
Sław
ika
iAnt
alla
pol
skie
iw
ęgie
rski
edo
kum
enty
.We-
dług
szac
unkó
ww
wyn
iku
tejz
akon
spiro
wan
ejd
ział
al-
nośc
iura
tow
ano
ok.5
tys.
Żydó
w.D
yplo
mh
onor
owy
dla
Spra
wie
dliw
ego
wśr
ódN
arod
ówŚ
wia
ta–
Hen
ry-
kaS
ław
ika.
Awer
sire
wer
sMed
alu
Spra
wie
dliw
yw
śród
N
arod
ówŚ
wia
tad
lap
reze
saK
omite
tu
Oby
wat
elsk
iego
ds.
Opi
ekin
adU
chod
źcam
iPo
lskim
ina
Węg
rzec
h–
Hen
ryka
Sła
wik
a.
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 60Teka edukacyjna IPN
JednazgrupsierocińcawVácudzieciżydowskichzwychowawcami.Wśrodkowymrzędzieodlewej:czwarty–IzaakBret-tler,szósty–FranciszekŚwider.
WizytagłównychopiekunówsierocińcawVácu.Wkółkachodlewej:JózefAntall,HenrykSławik,HenrykZimmermann.Zdjęcia pochodzą z książki G. Łubczyka PolskiWallenberg.RzeczoHenrykuSławiku, Warszawa 2003.
Pola
cy ra
tują
cy Ży
dów
w la
tach
II w
ojny
świa
towe
jTe
ka e
duka
cyjn
a IP
Nkarta nr 61
Rada
Na
rodo
waRz
ąd RP
w
Lond
ynie
Deleg
at Rz
ądu
na Kr
ajKie
rown
ictwo
Wa
lki Cy
wilne
j
Depa
rtame
nt Sp
raw
Wewn
ętrzn
ychDe
parta
ment
Inf
orma
cji i P
rasy
Depa
rtame
nt Pr
acy
i Opie
ki Sp
ołeczn
ejinn
e dep
artam
enty
Wydz
iał
Bezp
iecze
ństw
aWy
dział
Og
ólny
inne w
ydzia
łyRe
ferat
Ży
dows
ki
„Żeg
ota” –
Rada
Pomo
cy Ży
dom
przy
Dele
gacie
Rząd
u
Polsk
i Kom
itet P
oroz
umiew
awczy
–
Rada
Jedn
ości
Naro
dowe
jSL
SN SP
PPS-
WRN
Żydo
wski
Komi
tet
Naro
dowy
Bund
„Żeg
ota”
a s
truk
tury
Pol
skie
go P
ańst
wa
Podz
iem
nego
Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej karta nr 62Teka edukacyjna IPN
Kielce
Radom
Kraków
Przemyśl
Lublin
Katowice
ŁódźKalisz
Toruń
Gdańsk
Płock
Warszawa
Białystok
Wilno
Lida
Pińsk
Kowel
Łuck
Lwów
Stanisławów
Bydgoszcz
Poznań
Legenda granicaIIRP(1938r.)
obszarpaństwapolskiegopo1945r.
Mapa do ćwiczenia nr 26
top related