Ook waterdragers hebben dorst - Mark Luyten
Post on 10-Feb-2022
3 Views
Preview:
Transcript
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ������!����"�
�
���
������������� � ��������������� ���������������������������������������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ������!����"�
��� �!�#����#��������$�����������%�����
�� #���������� %������&������ %�������& ����'� (����� ��� ������)*����+����,�"� -�����������
.�������� #���������� /��& �������
�� %& ���0�1�2����3�&���������+������� .�����3����44�������&� 5���������3�����������5���6����&�� �����& �3��.#��� 5����3������& ������7������������4� 6 �����3���� ����� %& ��4����1�(�0���3����������
�� *�!����������&�74���'� .��������& �7!����"� -����������3�
�� -%� #8 $9��� #-6 ���)���:,�&� �44�����������������
;� ���0����:� .��������������
�� *������� %& ��4���3�-��� ��!���%�&����(<& ���� �����&� .����3�%�&������#��&��.����� ������ =�����3�-���� 6����� ������� 6�����3���& ���� �����4� .����3�2�����������(������������.�������
�� .� �������!���.�������� �� ��������&���2(. ������� ���� ��������&� ���� ��������
�� ��!����������.������%�&������$������������
�� #��������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ������!����"�
�� 5���������*��������� .��������& �7!����'� =������� ���!����� ���!������
�� �������� �������&� ���������������!���
"� 9���&�>���� ���������������������� � ��������!���������&� ������� &��?������������� �����������������!��� �������4� �����4�&�����
;� 6��������7��:� 8�����7�����.���������%�&������$�������������� 6������� $��������������� *�!��������� 6�74���
$����@0��4�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����'�!����"�
��� ��
/��������������7���������������������#������ ������A������������& �� ��������������0��4�������������7���-�� ��4��!�������7� ��������7���0�������B&��?�������C�)���!���������������� �����,����������� ��4������B��������C�)������������������D�����!������������!����D�!���������,�����7����4���������������������������������������3��
• ����!��������������������& ������7������������• ������������������� ������0���� ������• �������������/������� �������
���� ������0������������������������:�7����!��������0���������������������������7���A��� ���!������������������������!����������7���������!����������6A2������A�����������������7�D�������������������������������������������0�����7��!��������E�7��������������������0�7������������������������������0�7��"������ �7�������������������& �������������-��������� �7������A����0���� �7���������� ���!������4������������ �7������������������7�& ����������� �70��4��������& ��!������������������!���0�7��&������>���$����7����������� �7��!�������������������B�& ��4C�����������0�7��;���������� �7�����!�!������������D�FF��7���������!����� �7���4��0����������������0�7����!��������� ������������������������D�����0����������� �����& �0�7��!�������� �����!�����#�� �������!� ��������& �����������������!����������!���!�������� ����E����������������������!������������A������& �� �������������� ���4����������7��������7��������������������������� ��������!��0��4��������0���������������������������E�������� ���!���������7��������!���!���B!��������C��2��������� ����������D�����������������& ������ �������������4����� ���!����������(�������0���� �������B��������C���������D������������� ������!��������-��������� ������������E����������!���!��& �������������������������������������� ��������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����"�!����"�
�*�4������������������������� ��������!��� �����������&����&������������������������������������������&��������������������������������������������& ��44������������ �����(F��!����������������� �� ����!��������������0����� ������� ���!�����G�����������������&�����������0����4�������#������0����!�������������������������������!���>������������������������������������������������-��������������!������#�����������������!��& �������$! �����������������������������!��& �������4�����������7�����7����������8��& �����������������������������������������������������4�3������!��� ����� ��������������7D����������D����& ��44� ��������������D���0�!�����A������������������4�&������������������0���������������������� ���!�����������������������������G���������������4��������� ������������������������7�����#�� ��� �������D�!������������������7�D�� �������44���������� �������D��������0���������(!�����������0���������!�����������������0����������7������!�����7����0�����������G����7������� ���!������������!�����-���������!��& �����������!����� ���������������������0�� ��4����0���D������0�����������7���0����������� ��� ��4��G��������������������������������������G��4�������0����� ���B�������C�������������!������������� ����#�����������������B��&������������������C���� ����������������������������������� ���� ������=����������������������7���������!�������������0������������������������ ��4����������!����������!����!��� ����������!������(����7�����������7��������������������!���&������>�����0���������������D����������������������4�0��4��������������2�����7����� ����������4����������������!���������������������������� ���!�� ������3�
• �������������������!������7���• 7���������������� ������������0�7��• ��� ������7���7���• 7������� ��������� ���0��4�!�������• �����������7������7� ������• ���������������H�0������• ������� ����������������� �����������������• 0�������������7������������������• I�
�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����;�!����"�
2��0�7�����������'�7���!�������0��� ���>��0�7������7������0��������!��������7�������#��0������!������&��?����D�������!�������������D�&��& ��4�����!������(�������0����D��������������������#�������0��4������(����7��7������0�7�����������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����:�!����"�
����!�����.�7����������������������& �������������������������������������������7���������������0��4���4���7� �����������(�������������!����0�����& ��������������������!����0��&�����<�������& ������������2��������������������& ����0�7��0���&�����<��G�����������!�������������&����&���4�!���D������0������������������!��� �����!����E������������� ����������& ������������������0�& �����!���!����������& �����������& �����" ����#��� ���& �74�� ���!����� ��������)/����0��������7����0����2������������������7����0��J,�
������������ ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ � ���������������������������������!�������������������!��������������"������������������#$%�����������������������&���������������������! �'������������������������������"�������������������!������������������������������������������������������������������ �(������������������������������������������������������������������"����������������&�����!������������������� ��
(��!�!����������& �74��0��������������������� ��������������� ��4�7���������&���������&��D������7�0������������D� ���!������D�����������&������>����������!����������������������������7������������������&�?���������0�����������������0�7����� ��� ��0��4�����������!��������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ������!����"�
$���� � ����(�������������������������4��������� ����!�������& �!����-��� ��4��������������������!���!����������(�����0��4����������������������������!����!��& ������������������& �!����G������!�������������7��0��4��������������%��!�&�
www.markluyten.be 4
$���� � ��
�Burnout�Tegenoverdracht�Secundaire stressreactie�Secundaire stressstoornis�Vicarious Traumatization�Secundaire traumatisatie�Compassion Fatigue�Werkbelasting�Depressie�Overbelasting�Surménage
��-���0�7���������!���������������������������������������!�����������������������������E���������������!������������� ������������������������0���D�������4�������������������������!�����4����������7���0��4��4������������& �7!��D�����������������������������FF���������!��& �����������������������������8���������������4��������������& ������7����!�������!������������������4�����������0����0���������2��0�7����!����7��7�������������������4����0���������������� ���������E($�������� ��������������������!���������������������& ����������� ����7��������� ��������%��!�'��.������7��������!�����0�7������������������&���������������K��4����������������&������������������������������������!��& ���������0��������� �������-�0����������������!���0������4�&���������������������������������4�����(K��4��������������0���������FF��4��������!��& ��������������������������������(������������������������������������������L�!��������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ������!����"�
G��0����!�������� �����������������������������!��& ���������0������-�������������!�������������&����<�����������������!F �4���!�����������������-�0���!����4�&������������������������������� ��������!����!�������� �����������������(��0������FF����������D���7!���������������������������������!���D���� ������������������44�&�� ��������(���������������������7����!�������& ���&��&�����������������������������������������!��& ��������������������������������������������&�&���������������!�����0���������!��������!����-��&����K�������!������������!�����������������������������0���������������������������������������M����&�����8���������!�����������������!����������������)��&���!���,���������������������������������������2�������������������44�������0�������������!����������&�������� ���!���0���������6������>�D������!�D�&��?����D���!���70��I�0�7���������������������7���)������!���,��(�� ���������7����������������������������& ������7��!����)��&���!���,���&����K��������������)�����!���D����0���D���!�����,���E��������0�����������!�������0��&�����<�������������4������A�� ��������4��������������������������������#��0��� �����������������7������ �������!�������D��!�������������!����&���������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
%� ��%����������������!����������������!����& �������������������������������������������7� �����������������������!�������E����7����������0��������������)���& ���D�&��������,�!����0����������������������7������) ��� ��4!������4� ��4���������,���#������������7����������������<���������������������!������������#���������������������������.������������������0��4�����& ��������7�����������������������������-������������������� ������� ����������7�� �������!��������������� �������������������7��0�����������E������!������7�������������0�������������������!���� ����-���������������!�������������0�7�0��������������������� ���������7��0���0�7�����������������������0���������������������������& �������������������0����������������!������ ��������������@�����FF�������������� ����������������!�������<����������E������������������������0����&������!������������������0�� ��������!����������������������E������0��4��0���������&������!�������&������!�����0���������������0����&��������������������������G������!�������������� �������!����������7D������������������������������!���������0���������������& ������& ����������������������(����������0�7����&��&����������������������7���������� ����������0�7���������0����&������!��������������������������������4�������4�����������-����4���������������0����������7� ����������������������0�& ���2����������& ������������ ������������������������0���������&�������������7�������!��& ���������!������%����� ��4�����!��& ���������0�& ������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
(� � ��)���%��!����(�����������& ���������&����!��������� 4����& ��2���!������3��%��!�*��
�� N��������& ��������3�-�0����&����!��������������������&������������������������������E������������0�������������������&���������������& ����������������!��������������& ���-���!�������0�& �����������������& �����7���4��������3�
• !������ �������• !���������� ������• ���������������!����������������������• �4������������������4��&����
������& ���� �������!���������!������B!��& �����C���������������0�7�� ���������������&���4���3�
• ����&�������)��������7!��D���!���!�����������,�• � �����!�������!�������������& ���4�) ������������
��������,�E��������74�� ���0������������!��������������������
%��!����
�� E��������������3�(!�����������������& ���������������� ����������������$��������������������������������������L��������������������������,�#�� �����+����������������� ������������&����8��������7��������������������������.���� ������������������������������ ���������7�������&������&������������!��& �������0����&������)��������������,��,��������, ������ -��, .� -��+��� )� � -� �����&������������&����-����������� ��!���������������&�����44�&����!������������&����������!����!��������������������������������&,�-����������������������������������!��� �� ��������&������!������������&��������0���&�����<����������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
(������������!����������������� �����������/�-�! �.���)H������������7����4���,��������� ���������������������7�&������-���!���������!���������7���!����� ������������������������� �����!����!����� ���� �������!���������������7�������������������������&��������������& �����-�� ���� ������� ��4����������������������������� ���!�������& �����7�����������& ��& �������������������
�%��!�0���
�� #����������& ��������3�-�0�����7���!����&�����<��������������0����������������& ������� ����������������������������L�!���������������������& ���������� ��� �����������������-����������������������L�!���������&���������������������7�D����������������������������!��������������������
�.�7�& ����& ���������������������������������-���������!���0����������������������!��� �����������)�����������,������������ �������������������7��4������)���&������,��A�������������&���4����74�D������ ������������0�& ��������������������������!�!�����������������������E����!����& ������0�& ������ ���������������0����������������!������������& ������-�0�����& ������������0�& �0����������& �����7�D������������������������������!������
%� ���)����%��!�00��(����!�0�& �3�� ���+���������1���)�� �� )�� � ����)�����+�����)���%�������������D�������7�����������4�����������)�����!� ������������� ����D��������!���� ��,�.�����������!��������������%������������$�&��
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
-��0���� ��D�0����������0��D�!�����������������D�������4������������8���������������#���������D�!��������D�����������������������%��!�0���2� � ������)���%�������������������*�������� ���A���������������)����� ���!���������D�������,�8� �������!����� ���/�!����!������� ��D�����������������0������ ������� ������8����� ���(�����������!��������������&��!���������������%���������������0�7��%������������������!����������������������������G�& ����& �!������� �����!������-��������)����������D���!����!�����& ������ ������ �������� ����%��!�0���3 ����.�/� ����������������.����������������������������70������0�����������������������8��������������� �������8������ ��D�4�������������%��!�0&��4!��� �����9�����/���� ��!��� ������44����������!������������A������4������B������������C�����������������0���������������������������������������)���������&���������������,�%�&��������������$�������7�������������������6��4��&����
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����'�!����"�
BA����������4�����C3���������&���������9���&�>�������������������������!��������-����������& ���������������������������������0�7�� ������������!�����������������&����G�� �����0�& ���������������������������������������!��!����������������������������!��������2��������� ��� �������& �����������������������������4�&����������!���0������4�&�����!��������& �����(��� ����4�&�����������!���0����������������4����7���������& ����������+��������������D����& ���������������D���������4��������& �������������0�7�����& �����0�������(�0�7����������������������70����������������������� ���������!���������3��%��!�0���������!�����1���!) �,� ��5� � �!�� ���6�+���.7�6���8�����������7�D������D�����������������E�������������������0���������7���������-������!�����!�������@�������������������!���������������������.���������������������������(�0�7������&��4��&������� ���������������8����� ���������& ���!����������������8��������4���������!� ��������������������!�������������0�� ���%��������������0��4!��������*��& ��������& �����& �����
%� -8� ��)��1��%��!�0'��-�0�����& ������������& ���0�������������������������������!��������������!���0�����������G�������7�0�!����4�����������������������������������0����.�7������������������0�����0�������������<������0�7������7�����0�������7�����������������7����!������������0������������0�����4�������-���������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����"�!����"�
�����������0�7�����������0����!��& �����������������0�& �����������!����������4���������
��������&���������������7���7�������������������������������������0�����8��������������������������������*������4��4��������4D� ����������������7�������������#������4��(!�����#�!������!���9 �� ���:���;0�'�<D��������7������������������:���;0���<��������4���!�����������& ������������������-�����������������������������0����������������������� �����4���!���3�B���!������������C��E�����7��������������������!��������A��������������!�������������������������!����������& ������������������������������������������������%��!�0���E����������& ������������4��!�����!�������7�������� ������������������������������0��!����������������& ���������������!���������������������������������!��&�����������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����;�!����"�
���.�21� ���1� ���;9 �� ���:��5�0�'�5���������:��5�0���<��
4����� �%)��������!���.�%)���=����
( !�1�����,�����;� �!��.��������!<� 0��� �
>����� )��,� ��� �
?�6 �������,����� &*� �
@ � �������6�� ��!� &*� �
?���!�!�.����)���� ����� &�� �
8� � ������ &�� �
9����+�� &�� �
8����� ��� .� ,�������� ��� �
=����� ������1������!��� ��� �
?����6���� �&� �
��+6 �!��,� ���+��,� ��� �0� �
?���!����� )�����)�1���� ��� �
?���!�����,� ���+���� ��� ��� �
�2����7���� �����������0�& �����������&��!������������������4���!������(�������������������������%��!�0*����.�21� ���1� ���;9 �� ���:��5�0�'�5���������:��5�0���<��
4����� �%)��������!���.�%)���=����
( !�1�����,����� 0���
A� ���� ''�
: ����� ������� ���
8� � ������ &��
?���!�!�1���� �!��+��!������ &��
?���!���������+!�� .�����! 1 �����!�� ���
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����:�!����"�
8� �������!�)�.� �&�
�2���������� ���������������������� ������������������7�����&������!����0��4�����������������������������& ��0��������& ������������E�������������������������������8�������7������ ��������!����0����7�����������������������������7���������������������A���������&������!�����7����������&����44��&���!������D�������������!������������!���� ��������������!�������&���������������-������4������ ���!�������������& ���� ������������������������������0�����������������
2������� � �!����1���8����B����8����B���)������7�������!���%������5������������������� �������������&��������0���D�������4��������������������,������������������!���������� ����D����!������� �������������7��������������D��������7��!�������������������������������!���!������!����0����$�������7��������������������0�& ����%��!�����2�����& �����D�0����+��������������!���4���0�����������!��!�������B���& ������& ����& �C����������!������������������4��&���������A���������������� ���&������ �������������������& ������& ����& ���A���������������� ������!��������2����!��������0�����& ������& ����& �����B�������������CD�������������������������(�����0�7�������������������������7� �����-����������� ��4�������������4��4������������4�������������%��!��0��#���!���!��������������4����������0�7���������L�!���������������������������7���(��0�����������!������������������������������������& ������& ����& �����0����#����!���!����������4�������������������������4����&���-����L�!����������& ������& ����& ���������������������������� ���������������0��4����������%��!�����A�������& �������������������!�����������������������!�����������0�7�D���������������������������������������&�74����(���
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
�����������������!��������& ������& ����& ���������������!����!�������������4��&�������D���0������������!�����)��0�������D�!������������D���& ����!�0�����D��������������0������0�!��,��A�������0���<�������?������������& ���!���������������)!�����������,��������������0���������������D����0�& �������!���������������������!����������7� ���0��D���������������������������������������������& �����A��!������7������& �7���7������&��&�������������������!������& ��� ������������������������D����0��� ����������������7�����������7���������$�����������������������������������!�����������������&�74������������
Cfr Pierre Janet: energiehuishouding
situatie
���� ����feedback
Psychologische
kracht
investering
�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
Cfr Pierre Janet: energiehuishouding
situatie
��������
feedback
Psychologische
kracht
investering
Cfr Pierre Janet: energiehuishouding
situatie
���� ����feedback
Psychologische
kracht
investering
��������������������������������
�
#��0�7�������BE����(������&��C������!���8������)�������& ��������!������������ �����������!���)������������,�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
���������!��& �7�������0�������������E�7� ��4�� ����!��B���!����& ��� ���CD�!����������!��� ����!����& ��������������& D� �������������������)��!���7���������!����������������4���������& ����&������������0�& ��0�����!����& ��� ����������!���0������%�����������������&�������������������D���������� ��0��4����&����������7�B����A����� �����������������������������������������������������E�7���7����������!����!���!�����D�������������& ����������D����������)������������!������!�������������������!��,D�)!����,���4�&�������������7���������B����������)�������������������������D�0��!���������������������%���������������!��������������0�7������������������0���44�&�� �����������������������������&�4�������&�����������������������������7�!���������-���������������� �������!�����!������������������4 ������7��!���!��& �������4�&������%��!����
��-����!������!�������������������������7���������������������������������7���7���������������& ��� �������������-������!���� �����������!���������&���!���!��������44�&�?������A��������������������������!���7���������& ��������������������������4�������)��O,��-����������& ��������0�& �!��������������������������������� ������������!�����������������������������<������;����������@��������������� �����!���!��� �!��������!�����������A�����������������7!����������D�0�����������& ���������������E��������!���+��������& ��������������0���������������������4����������!���������������!�����������4���������������������7��0������������������!�������������������& �����
%���� ��������4 ������7��!���-�����!������������5�K�������������!���������������������0���������!����� �����0������� &�������44�&�?�����)���������D�!���7���D��������D�&����������,�/�!������!������������������4��&��������-��)��,������7� ���������&�����������&�������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
�
(���� ����%��!��&��-���0��������������������������������& �!���0���������(%�-�?��������������& ��&�����������(���� �)���!�%�� �)���������� .������(� �!� �&��������-%�#8�!��������������������������& ���������������������&������������������.�����������0�7���������& ��������4�����������������������G��!�������������& ���������������& �������������������������(������������& �!�������&��4��������B����FF���4��������������������������4������7����4������������4�������������!������������0�& ������& ���4�����������������!����!�����4������������������!���������������4�!��������C�����������-%�#8������������������������������� ��4��0�����������������& ��!��������������������������!����������������������������������-���������& ������������������!��������-%� #8��/�0������!������0�& ������������������&�������� �����������!�������������������������0�7��0��� �������!� ��������7������!��& ������!��� ���������-�� ����!������������& ���>��������!���������!�����������������7����������������������& �&����������������������� �������������� ���������������& ���������� ��������44������������������������0���)����& ������4���&����4�����������������!��,�������������0������!�����4��&�����������70���!�������������������������7������& ����������)���& �����& �,���������������������������������4��&�����������70����������������������������������������������������!����������4������ �����������& ������������D�!������� ��4�����������������������!�����������������!������������������������& ����)��7!�����������������������������0����,���%�������& ��������������0��4���� ����7��������������7���������������4������������& ����������������& ����(������!��������3��
)�������������������*� �'���������������������� �+����������������������������������&��!�������������&�������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
�����)������&�,������������� �-��������������������������������������������������������������!����������������&������������&������������ ���.���!�������&��!����������������������� �/���������������������������������&��������������!������!�0&������ �1������������������!���������!�������� �/�����������!��������������������������������������� �*����������������������!����������&����� 2�����������!������������������������������&��!���!��� ��������������������������� �.���!������������������&����������������"����������������������������������������!�������������� �/�������������������������������������!������������������������� ��'�����������������������!���������������������������� �/����&�3��������������������������������&���������������������&��������������������&�����&������������������������2����!�������� �'�������������������������������������������������������������!��������������������� �4����������&�����������&�3������� �4���������������������"�������������������������������������&!������ � ��������!����������������������������������������� �+�����������������!����������������������� �
�'���������������������!���������������5�����!������!�������������� �'����������6�������!���������������&����� �+�����������������������������&�3�����������������������������������������������&�����!��������������� �(!�77��������������!�����������������������&���������!����� �*������!�������������!�������������������!��� �5�����������������������������������"������������������������&������&��� ����77����������������������������������&���&����������� �/���������������!����� �(������������������������������������������&����&������������������&�3������� �/�������������������������������������������������������� �
�A� ��������������& ������������������!����7���������0�7�����!������7���!���0�����0�7��0��������4����!���������� ��������-����������������!�����������& ���&�����8���� ����������������������0�& �����������4��������������!���������������)���,����!�����@��������� ��������!�������������������������7!��� �����������������������44�����������������������������������������$�!��������������������������4��<�������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
������������ �������������������������������������������������%�������������&�����!���� ������������������0����������&�����������������&���������*��& � ��&����D����<����D����������������D����4������I���0�7��!��������������������������������������G�����7!����& ������������0�����44�&��������&��?���0�& �������&���4���������������!���������������������������������������������7� �����������#���������!����0������������& �������������������& ������������������7��������!������������������7�����������A�����������������������& ���� ��4������������ �����������!����������!���������������������!����������������A���0���&����� ���������������� ���!�����!���������������(���!������3��
-������������������������*�������������� �4������������������������������!�89��������������������������������� �(������������:��������������������������:����������������2����!������������������������������ �'��������������������������������������������!!�� �'������������������������������ �'���������������������������*���!�����!�������������&����������������!����� �+�����������������������������!������������������������������������������������������7��������������������������������� �'��&�3�������������������!��������������������������������������������� �'����������������&����&������������������������������"�������������!����&������������&��������������������������&������������ �*��������������������������������������������������������������������!����������������!����&�� �
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����'�!����"�
���� ���
����!�����A�������������& �������7!������ ����D�!��������4���������������������7���������������������!�������!�����&�������-�0����&�������������������!���������������A����0�7�� ���&�����!���������������!��� ������!�����������!������������!������
www.markluyten.be 20
IK OMGEVING
Veldorganisatie
�%��!��'��#����!�����7��������!�������&����&��������7������!�����-���&����&���������!����������0�7�����L�!��������E����������&�����4���&������ ���B!��C�������������������&�����&���4��4�����&���4��� ������G�������/���������� ���!�������!�������������� � ����������������������������� ��������!�D����� ������& �����������������7�������������� ����-������� ���&�����!�����������������������������������!�����G��0�& �����!�����44�&���!������!����4�&�����)����������� ��,��������!��� ������������!��������������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����"�!����"�
www.markluyten.be 22
IK OMGEVING-1
Omgeving verruimen
OMGEVING-2
%��!����C��*��* ���������0�7�������������� �������������0�7��!�7����7����44������������������������������D��������������& �������!����-�0��&�����!��������������������������������������������������������������&���!��!����������������
www.markluyten.be 22
IK OMGEVING-1
Omgeving verruimen
OMGEVING-2
%��!�����-������0����� �������������&�������������E����& ��������!���������!������� ���0����������������0�����������������������������!������-�������������!�����������������������������(����������������!���������������%�����������������& �����������7����������������������0�����������7�������#�����!������������������7���<�������������������& �������!�����������/�������������0���44���������������������������������������<��������0���������& ���!��!�����!����������& ��������� ������!����������!�������������7������� �����������������!�����������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����;�!����"�
(�������������������������������������������������-�0������!�����������7��!��� �����������������&������&�������0�!���������D������������������������ ��������!���7�� ������������������������ ��������������� ����<�������������������������&����&��4������������������������������<������!���!������&�������������=��������������������������������������������������������E������������0�������������������7�����������-��������0����������������0�& ��������������7������������������������� ����������� ������D�����4���������0�& ������������@��������7�������������!������������������4� ������ ����������E���0�������������������������!�������!���������������<��������������D����������������!���������������� ����������!���������0���!����& ���&�����!��������������2���������������!����������������������������7!������ ����!����D!������������������������������!������ ��������(����� �������+��������0�������A�����!�����������������������������74����� �����0��� ��������������������������& ����!��������-������& ����& ����0�����& ������������7���B-����������������������C������!���������������������!��������������&�������!�����������)��&������,��!����������7����0��4�!������������������������������� �������7���0�����& �������������4������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����:�!����"�
4 )��!�� ��.�������������(�����������������������������������������!��3�
���������0������� ��������� ���� �������������� �������������!������������
�E�������� ����7�������������!��B��������������������!�����������������!���0��������������4�����C��.�������4����������!���7���������������������D������������� �����&���!�������������-����������������������4��������-������������������������������%��!�����-��������&��������������!�����"���%)����6���#�������& �7!�����)� �1����� �B � ���#����;�����& �74�����!����������������!���������������&������� �..����� �����!����������7��&���������������������9����D��!������0��������:'� ���������������������������E�7��������0������7�1��+������� �1�����D��3����)��.����������������������������&������������������������������� ��!��� ���������������������4����������2������������&�!��������������������������������!��& �7��������5����������������0��4������������������������������� ����������������3��� ����� ��)��)��:� ����,���������������& ����&����&�������!�����G��!��& ������������������������������������)�����& �.������#�!�����,��������������������������7���������������%�������!��& ��4�� ������������4�&��������������� ����������4�&����������������������� ���?���������������������������0�����!������������D�������7���������������������������� )��,,��+���!� �����������������!��������������������������0�& �������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
���������������!����������������� ������!�������!���0�7��&����<��
���������������������!��������������!��������������������4��������������������������
�������������4�������������������� ���!�������� �& ���!����������&������)�����4�����,� �������������������& �������!���������������������
�������� ����� �
#�����������3���� ����������������������!��������� ���!���������������������� �������44�����!����������
��� ��!�������4�������������3���� ������������0�7�� ���!������������!����������7��
��� ��!��������������3���4����������0�7��!�7�����������4������!��� �������
��� ��!�����0��4�����������3� ���!����������������������������������������������� ���!������0�& �����������������
��� ��!�����&�������������3��������������������������������������
��� ��!����������D�������D�����7������&�P������!���&��?���
6 ����������������������� �������������������������%)���.�����2�6�����������������������!���������������������������������������������!��& ��!��������������& ������7��!�����
!��& ��!����!�������& �����7�������������!���!����7������������&�������!�����������������������������������!��������)&������,����������������� �������������)������7��,���������
��������!�������� ��!��� ������ ���������������������������������4�����!��� ����������������0���
!���!��������������& ������4�������������������������������0��� �������������7� ���
!��������!��� ���B0����������C�������!�����������������������������������������0����
�N����7������������������������������������������-���!��& ��������������������� ���������� ���!��& ������������������4��������4�&�����0�7���-��������������!�������������& ������7� �����
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
8�1�����E�)�+.� ��E������!���0������������������� ��!�������!���0��� �����������& �!�������(�����������������������������& ������7������!������!��� ����������������!������� ��������������������!��� ����&������& ����������������� ���� ��4���(�������!���!���.��������� ����������%��!��0��#�����"������ ���:�>�?����;��:��.�������������������������!�����!�����������������������& ��& �������������#���������������!���������%2:?����8��������;'���������������������"����;'�7�������������� ���&����4�����& ����& ����0�� �������������.�7��������!����0����������)���"��,�!������������������& ��� ���!�����������& ��& ���������������%��������& ���0���������������!��������!������& ��& ��������������������0����!�������������& ��� ������0�����7��!������#������������������A2%A�����������!���!�������������& ��� ������������0�� ����0�7���������!���������� ��D�����7����!�������������0���0�7���A���������& ��� ���!���������������O�!����������!���!�������&�����0��� �����-���0�7����������& ����������-���������!����������L�������8���������������& ����������7����7���������!��������7��������#��N������&�&����������7�������&�74��������3���O�!��������������������������� ������7��������3����O�!�����2A��)2����!����A���������& ��� ��,����������!�����!����������& ��& ����������������3���O�!������� ;'�7������!�����������������!�������������������������)!�������������& ����7�.�����,�����3��":''��������������2A���������& ��& �����& ��������3����& ��& �����& ��������44���!������!���������D��������������������-���4��0�� ���������������������������7�������������������!�����"�7����-��7����7�����&������& ����������N������!������������������������������������"����7����������������������������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
�
����, � )���+1�����#�����������������0���4�K��������4�������� �������!���3��� ����� ��)���G�7����& �74�������������!����3������ ��� ��� ��!� �� .�� � ����F��� �� �5�!,� ����6�� ����!��!�)!�,� �����)) �,�� ���5����)��� ))����� �����!�1�!��� ��� �! �G, ,��� ��H� .� �����!��������0�����& �7!������������� ����!���A���������7������������& � ���!��& �7��������������������������B����������C����2��0�������!���������������3�
• �����������< ���������3�����������������������• ���������0�����3���������������D�!������������������
&������D��4�������7� ��������!��& ����� ���• ��&�����������&&������ ����3�!���������������7���
��4����������&������������
%��!�����$���� ���������������������8�������%�������������������!�!����������?<�����D� ���������N����������������������������������!������������������������������������������B�!�������� ��C������������ ��4����������(����������������� ������#�� ���5�������D�������������� ���B���F����C���@��.�)��:�,����& �74�� �������!����3�B(�����F!������������������������������������!��� ������!�������F��������7D��F������)��&,�������������)���������� ����������4,D� �������0�����������4 �&�����4������&���4 ���&���4�!���������������D����������!������!�����7�������!����!�����!���������������7���!����������������!����������������������������D����0�& ����& ��& �����������& ����& ����!����!���������������C���E������������!��������������������������!����������������� ��4�����������������������������0��������������������!���!����!�������� ����#�����& �����& ��0������� ������& �!���������������!����� �����(���&����������N�������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
�44�&�?����& ���7��!������74���������������& ������������������������������& ���D��!�������� ���������������.�7� ,������ ���)���0�7����������������������� �����������������4���&�����4��&���������.�7� 1� ,����������������!���������7���7���&������������������!�����& �������)&�&����������,�����������������?��������������� �����������������4���&�����4��&�������������� ������������D�����!��������0���& ���7�������������������& ����& ����& �����������������������!�����& �������)��7�����������,���A������������& � ��������������=�A%�)@��& ����.������%& ���D�%)���.�����?���(���! �)�D�����,D������4�������!������.#D������������%��!�����-�0��!����������������������������������������&��������!�������.��������������������4���D�����������������������������&����-��� ��4���������!�������� ���!����!�����!����������� ���������8�����7�������7�������������& ��������!������ ����������!�������0���7����������7����������& ���������
(���� ����%��!��&��2��������������0���D���7�����������7�������������������������7����������� ������������0�������-%� #8 $9������#6- ���)���:,���
• (%�-�?-$:3�(���� �)�%�� �)���������� .������(� �!� �!�����A����������*��& �����& ��A���&������
• �3(-0��;����<3������� ����%�� �)���3�� �.�)�� �� .�( � ���!�:��!�9����8� ��� �!�����2����/�0�� ��������������)2E�,�
�#����-%��������������������.������������E���0������������� ����& �����0����������������������G ��!�..����!� �� . ��� ��� H�D��������������;�������������!����� ������!������������������������������������!����������G���,� ��� ��� H�����!���������������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
#����#6- ���!��������������������������44�&�?���0�������(����� �����������!������������������� �����.���������������������!����� ������������-�������������������0���������������4�� ���!������0�7��������7�����.�7�.���������������& ����������������� �������& ����)H!����� ��,����������& ��!�����4����)!� �������������� ��D�&������D������������H���������������,������ ����������������������!�������������7����4��&��������������!�������!�������44�&�?�����������������������������!�������4��������������)H��4�����&����������,���A������������7�������������7�7��0������������������������7��0����& ����7����4�������!���.���������6 ������������& ���������-��������������!��������& ���������������!��������& �������������������!���+������������3� ����������������-�����������4��������7����������& ����������������7�������������D�-%� ����7�D�������������8���������������� ���0������������������������������������7���������������������������-���������&��������7����!����������������������������������������������������-������������������������������������������������& �74������� ���������������)������������ �����������������,��-�0�����& �7!����)���������� ������& ������� ���� ���,����������������)�� ����,�������4����������� �����7�&��)�� �������D�����!������,�0�& ���������������(����������4����������������������������������& �������������������& �����!������0���D������7�����������������!����������-������������������!�����44������������������E����7����������!�����7������� ����������������& �����!��� ���������.���������������& �������������!��3�
• ���������• �!�������� ���• ����������������������• �������!����������• �������������
���� ��� ��� ��!� ��1���� � �����,����5�!,� ���� �����1����!�!�,� ���+��
) �,���
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
• ��������0�����o ����!�����!����� ���)�����0������!�������,�o & ����& �4��������������)68%,�o ���� � ����� �o ���� &�������������������
�(��������� ����4��������3������ ���� 1� ,������!I��
www.markluyten.be 18
Vergelijking burnout en overspannenheid
���� �Q ���+1�!1� )��+� ��5�1���)�� �!�������1 �!���%� �� �,��6�)� ,��.�� ���� �!��.! 1��6������,�� !
A1� ,������!Q *�J ��� ������!�0�����5������ �� �!��A@
Q @��)�� � ��������!������!���� � ���1���!� � �
Q @��)��!�����F�����6 ����!�
%��!��������� ����!,� ���
?����+�������� ����!,� �
���� �
Q 2� �I���5�� 5�1�!����
Q ���)�1���11�� �!��!
Q $ )���+1�1������)�����!�,�� !�� � ��!���!�1 ��.����!���!����)��
Q @����,�6����1��������� ,�����
Q 4��)� 1��� � ���������+�
Q �� ���, ��� �
Q %)���! � ���� � )�
Q %�K)�!����� ���������!
Q ?������!���
(,� �
Q (,� �.
Q ���)�1���1 �����
Q � )���+1������ ������,� ��� ��1���!�� ��)���� �!�
Q 8�6��� ��!���1��������1�
Q 4��)� 1��� � ��������+�; ,����!�<
Q $�1� � �����
Q ?� ������+� )���!
Q %����.�)���� �K)�!����
%��!��'��(�������������������!�����7�����������&��������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����'�!����"�
A�!�6 ���%��!�����(�0�7���������7�� ��������������������������������!������!����������E���������& ������7����� ���������������!���������������!���#������������4��������4� ���!�����������& �����������E���!�������������� ���4������������������������!������ ��������7��!������!�� ���4������������������8��������!���������������������������& ������7�����������& �����!������� �D���������0�����0������!��� �������������������������4�������������& ����������������������0��������& ������7������� ���������G��!����������������!��������������������������������4��������������0�7����!��������0�& �����������!�������!����(������0��������!�����#���������4������7��� ������0�������������7���������& ������7������������(�������� ���& ����� ������& ���������-������0���������������������������!��������������4�������0�& ��������������3��%��!��*�
�� 2����D�������������������������������&�����������0�7���������7���������������������4�&������
�� N����0�0��������&�4��������������������������������!�����!��������!�����&����&�������������D��������������������������)�����D�����������,� �����!���������.�������
�%��!����
�� (��������������������� ����!����������������������8���������������7���&����������� ����!�����!����������������������� ����������)�����D�&������D�4����&�,��
'� -������������������!�����������!����!��������������������������8���������������7���&����������������������0�& ����4 ������7���
�%��!�&��
"� 8����������������������������������������B ����������C�0����D�0�����!�0���D����������!�����D�!��������������������D�!�����������������!����������7���
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����"�!����"�
;� (������������������&�4����������� ��4�������#�� ��������7�������!�����������!������������������������D���7�����������!������������������������������& ������7���������������!��������!�������!�������!������������ ����
�%��!�&0��
:� .�7���� ��������������������������!������������������������!����������������������
�E����������0�7��0��������& ������7�����������!���������0�& ������� ���4���������������!���������?<���&��������������������������0����!��������!���!��& ���� ����(�� ���!������������������!�������������������������!��������������0�D��4������0�����������2��������������������& ������7����������������������7������!������������!�����#����4�����������& �����!������� ������0������������������4���������(���� ���������!����������������������������������& ���������& ������7����!������������@������!������������!������!��� ��������������������������������!��� ��������!����������9���4���������������8����������������& ��������� ������������7��������������������������4�������� ����������������G����7�������������0���������%��!�&���2�7�&��&�����������!����������������!����������������� �����������0�����������(�����0�������������0����.���������������������������4����������
• ������������?�����• 4�K�������!��� ���&����&������& ����& ��0����������������• &��4��������������7���!���������• ������• ��7����• ��&��4��&����• ����������&����������������������• ��������������������• ����4���������������!��� � �������!����• ���������!���4����&���!��������4��&��������
�2��0����������������!�������4�&���������������!������������������@����0��������44�����������������������������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����;�!����"�
���� �-� !������%��!�&���#���������7����0�7���������������������3�
�� #������& ��& ������������ #�����������7������������� �����������������������
�%��!�&&��(���!�������!��������������& ��& �������������!���8�� �)����,��-���0���3�B��� �!�� ������ �5� ���� � ��� ��.��CD��������������� ���������!���������������������������E���!���& ����������������0�7��0��� ������������������ ������&�����4�����0����?�������A����������������0����*���������������0����!���D���������4�������7� ���������!�!����������������E���(���-�1�� )����F)����-� !��)-�%( ����,�!���%)���.���������������!�������!�������������������7��������-�����������������������������7� ���� �����!���A���D����0���������7���0����������������������������������!���������������������!���������������������2�����!����������������� ����8������������������!�������������!���������������������������(����������������0���4������ ���% )��������!�)!����� �-� !���;%��<�!��������������.���������!��������������� ������������!���.��������7�&������>���(����������!������������������������D������7����������!�� ������!��������������&������>�������!����������#��������������������������&���44�&�����& �!����-���������&������������������.�����D�������������������������!��������!������!����7!����&������>���-�����7����������� ������7����������������0������!����������& ������7����!�������!�������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����:�!����"�
%� -���� �1��� !���I��%��!�&��-�0����������������!����������������!�������������� ����!����& ���������������������������������������������������� ������������� ���������& ���������������
www.markluyten.be 20
Het Karasek-model
Taakeisen oplopend
Regelruimte oplopend
Zinloos werk Actief werk
Passief werkSlopend werk
OntplooiingMotivatie
SpanningKlachtenGezondheidsrisico's
��@��� ��)��:�D����,������������ ���(���! �) �� �-� !��;(3�<��(����!�����������!�������������������������������������������� �����������������������������������������7� �����4������������E��������������������������������� ����0�7���������������������!���������������������������������������7������������&���4���������������!�����������������������������������4���������E����������������������������������!� ����� ���������� �����������������������������$�& ����7����������0�������������������������������������0����� ����������������& ��������B��44���C��E��������!������������ ������������������������������������������7���������������������������������&�������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
www.markluyten.be 22
Het Michigan-model
Persoonlijkheid
Sociale steunWerkPrivé
Objectieve omgeving
Subjectieve omgeving Stressreactie Ziekte
%��!�&'����)�����-� !��)��:",�!���3�,�����������������������������-����7�&���!���������!�������!�����!�����������70�����������������������!�����!�����A�����������������������7�����������������������������0�� ������& �����-������������������������!���0����������������!������7�&���!����&������!�������������������������������������&����������������������0�������������������������7� �����������&���������!����������� ����7�����&�&���������-�������������!��& ������������������!���������4�������� �����&����(��������������������7� ������&����)��7!������������A,��������������������&�����������!����������!���������� ����������-���0�7����������������������E���0�7����& �!���������!��� ���&�����4��������������������������������& ������7�����0�& �����8���������� ����������������!�������������& ������7��������������0����-����& ���������� ������!��D�����������������7����7� ���0�������E��� ���������0���&�����<��������7� ��������������!������& ������-�0������������������0�& ���������������������FF������&�D�����������4�����!����D�������������4����������(����������������&�����<��������������������������������0���������������FF�������������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
#�� � ���2������ �������� ��;#2�<-� !���%��!�&���E���#2�-� !��!������������������������������ ��������!������������������������!�����������!��������������3�
�� ���������������� ��4�����������&�4��������&�4�&������� ���������������!���.��������� �����!����!��������!��& �������
��&�������� !��������������&����!��� ���������������������
!�������������������!��������������!���������������������
�� ��������������������������������� ����� �����!��� �������������������!���0�����4��������4��������
�� (���������������������������������������!����!����!�������������������������������!���������������������������� �������������������4��44�&��!�����������������������!����������7�����
�
www.markluyten.be 21
Het WEB-modelGevolgenOorzaken
Planning
Ongewenste intimiteiten
Werkdruk
Etc.
Sociale steun
Feedback
Ontplooiing
Etc.
Werkstressoren
Energiebronnen
BurnoutVerzuim
Verloopintentie
BetrokkenheidMotivatie
Goede gezondheid
��-�������������!����������!�������������� �����������!����������������&�4����������������.����������������4����������������������������&�4�������������������������& ���������������������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����'��!����"�
����!�����1������� ���8���������2(. ����������������.����������������������!�,� ) ���*���&��I����0��������������� ��������� ��������& ����&����N����������������!�����������!��������������������!������������������!�������������& ��0�7��������& ���&�����-�0������!����������������������������������!����������������������������������
www.markluyten.be 23
Behandelprotocol WEB-model
en/of en/of en/of
2 inventarisatiegesprekken
Klachtenreductie
Coaching: hervalpreventie
Cognitieve therapie Werkhervatting Time management Werkgerichte interventie
%��!�&*��
�� 4�����3����& ���&������ !����� ������& ������ ��!���������������������&� ��������� ������������������ !� �������������� ��D�����������4� ��4��7�����������������& ����7����
�� 4�����3���������7� ������&�������!��� �������� 4�����3�������������
�� ������!�������� ���������������&� ��������� ����� ���
�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����'��!����"�
(���!�����7������& ������44������������7�1���(���C�!����D���� ��������B=��!�����!�E�A���������� �������� �C��G����������!�������!�����������������7������������0��������������� �����������������E������������������������������������7�����/�������7������!���������������� �������� �������0������&�����!���D� ���!�������!����������� �!�����������&�����&�������������(�����& ������������������!������ ���D��������������& ��������!���-������������������������������ ��!����������������!����������������<����D��������������������&�������!��� ��������(�����!���� ��-������������������������!��& ��������� ��������������������
�� E��������� A���������� �����6������������ *��& ������& �� ���!��������
A����0��!��& ��������� �������� ������ ���4��&���������� ������(������4���������!�����!��& �����������!������������������(�����!������E��������� �������������0���� ������������7���4�!�����&��&�������������!����������������������D�!�������4����������!���� ����!������� ����������!�������<�&��?�� �� ��������(�������������������������& �������7��������%��!�&���
�� #�����4������ *��& � ��&����3���������� ����������������&��?���0���������
����7�������� ���������������� 9���������3���&��?���������!������������������& �������
���������0������������0�& ����������������������!����!��������& �����
'� 9��&��!�����������3���������������������� ����������7!��������������������.�������������4�����������!��� ������D��������������������� ��� ������������� ���������� �����A���������������������������D����!���������&�����������������������!�����������������!�����������������������������������& ��!���!����� ���!��& �7��������-��&��?����������������&��!����������������������7�� ����������������!�������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����'��!����"�
!� ������E�������������7�� ������0���������������������������������������!����&��!������������!������������
"� �����������D���!������7��)��������,���� �����3�;� 6�������!��� �����3��0���& ��0�& �!������������!������������
������������������������7�������E���0��4�������� ���������������!����������������4 �! ��#��������������� ��!� ��� ����!����������!��0�& 0��4���������������!��������������0�7�����������&���4D�����&���4�������-�0������������������ ��������� �����������������7� ������������������������������������ �����G����������& ������������� ������!���������������������0�& ���!���������������������������������!����!�������������������������������0����!��� ��������6�������!����������������������0�����������&�����&���!����7��������4��&��������0�7����� �����������������������������-�������&��!������� ���������������������& ������& �� ��������������������&������!���0��4�����������������������0����
:� *������3�����������������������!������0�� ���������������������!��D���������������������������������������*�������������!������!�������!����������!�����& �������������������& ��������!��& �������*��������������������������������*���������������������������������������������*������� ��4�����������4��&�����E����������������4��&���!�����& ��������(����4��&������������������!����������!���& ����D� �������������& �������4����D�����������D�&������4��������������D��!��& �������!������&�>�D��������7�����0��� �����E��������������������������������&���������������� ���������� ����������������&�������
�� ������������������������ ��7���� ��������������������&��������
�������������& �������& ���• ������� �����������• �������7������• ���������������!���0�7����• ����0�7�������&����K��������!����
�� $����������� ������3��� ����������������� ����������������������������������&� �&�����>����������
�� $���!����!�����3�����������7����������& ������������L����������������N������������������������������� �����������!����������7��0�7��!�����
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����'��!����"�
.���������������������������!����������������������������������& ��������!����������
��1����������� ���(���.����������������0��������������)��������!��,���!����E����������!��& ������7�����������������������������& �����������������!����!������� �����!���������7���8����!����������!��& ��!�����������!������������������!��������!�����!���������������������!����!������7���������������!��������&��������������������������0���������7�!�7������!���4����������!��������������������7�!����������������&��!���������-�0��!���������� �����������!��������&����K��������!���������!����!����������������A����������������!�������������������������7��!�������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����''�!����"�
%)��!����$������ ����
����!�����A������ ���!�!��������!�� )��!���������� ��� �����D��& �7!���������� ��������!� �����-���������0������������������������� ����������7����������������!���������������& ��.��������& �������!���������(������������������&���������������!�� ������������������!�������!������������!���������������������!���& �7!����#��������������!�������!��������0���7����& ����0�7��������������!���& �����4������������ ��4����7�����������44����������& �������������� ����44�&��!�������� ���!������������� ���!��������8���!������4���������� ���!������������&��4������������ �����7���!��� ���&��?����������7���������������������������0��4�������0����&��4������������!� �����!��� ���&��?������8� ���������������!���������D������������������������� �������8� ����������������0�7��!��������D��������I�!�����������������7����7������������������0��!� �������������!�7���7!������������ ���!������ ��4�����0��D�����!�0��������������#��������� ���!�����������!������������������������������!������0������������!������& �!����!��%�&������$�������������������������������������������������������������������
D�������8��������%��!��0��3���� �:�D����������&����������3 �,� � ��D�����)6����������� ��,��E�7�������!������� ���!����������!������������������� �����7���!��� ���&��?������������&��4������!���������& ��������������������������������������������������0�7�����0�� �����������7������ �����4������������!��������������������& ������A��!������7��������0��4���������!�����!������������7������ ���!��������E������& ����!��������!��������7������������������������& �����& ����!��� ���&��?�����������������������������!������� )��!���������� )�� � ��)���A��������& ������� �����������������������5������!������� )��!���������� )�� � ��� ��
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����'"�!����"�
(������7��!��0���������& �7!����!�����*����$�������& ��%������������������-%� #8�����0��!�������-��*$%%�������������������������������������B�������C�������������A��� ���!������0�7����7������7�����������!���������0��&��?���������!����������!�� ���!� ����D� ������& ����������������� ���������������������������&����������5�������������� ���������%�&������$�������& ��%������������!��������4����!���������&���!���6����������5������D����������& ���������������!�����0�7����� ����������� ������& ��!�����������������)3�������!�����������8������� ������ �����������!��?�)��� � �$������6�� ��)������!�!�������������������,������ ������������� ����7�������������������& ������-���&&���������������7� ��������������������&�������������7� ����������������G�7���70���!�������� ����44�&����������& ������& �� ��� ��������� ������������!����� ���!��������G�7���70������4�����������&�������!��!������������7��� ���!��������.�����������0�7�����!�0�������E����7���7���6����������5����������������70���������������������������������������������!����� ����$���7��8�&������$������0����������!���7����������!����������&������&�������4�����������& ��& �!������%��!���
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����';�!����"�
������������������������������������
%)��!����$������ ���� ���� �����1���������!������� ���������� � ����1 ���1���!�) �.� ������,� ���!����+!���(���� �!�1������������+�������!�����!���� � ,���1���! �� )��!���������� ��5����+��!�����! � ��!���!������ �) �1���!�6���������1��� �� .�1��������L�� �!� ��, ���1�����)�� �� )�� � ��!� ��;, �)� ����5�1�� �!��� � ����1��5�) �)����-��������,� ����<�6�����8$%%-�)�������)�����, �)� � �� )�-) ����1�1���!��������������!��!� ,�!�I����� �1��!�)��5����������������)����� �!����+��� ,�!��1���!�)��������� �1 �������1 ���!���1�����1���+!��1��� ���� �����������!���� ������ ,���;.���5��1� �5��������5� ,����������!�<M�1��� �1����� .���� ,5��� �������!��!���1���!��!�, �)� � �� )���� .��
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����':�!����"�
A���������!��������7�����7���3��
www.markluyten.be 10
Secundaire traumatisatie
� Gevolg van langdurige blootstelling aan stress tengevolge van de confrontatie met personen die lijden.
� Chronisch stress-syndroom� PTSS-achtige klachten� Psychologisch-cognitieve veranderingen
� Intrusieve gedachten�Herinneringen en nachtmerries�Angst en vermijdingsgedrag�Somber wereldbeeld�Veranderde psychologische behoeften
%��!����
www.markluyten.be 15
Secundaire traumatisatie en DSM IV (1)
� In de DSM IV vinden we de volgende definitie van het begrip “traumatisering": iemand moet "hebben meegemaakt, getuige geweest zijn van, of geconfronteerd zijn met een gebeurtenis of reeks van gebeurtenissen die betreft of betreffen de feitelijke of vermeende dood of ernstige verwonding, of bedreiging van de persoonlijke integriteit van zichzelf of anderen".
� De DSM definieert de reactie van de getraumatiseerde persoon als: "intense angst, hulpeloosheid en afschuw".Wanneer we naar de reacties luisteren van traumatherapeuten, dan vinden we deze emotionele kleuring in meerdere of mindere mate terug.
%��!��&�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����'��!����"�
www.markluyten.be 1
41 ���� ,��!��� ��1��IQ�K����!��!Q��,��� � ��Q ��!��+���!Q�� �������������!��Q��������! �����Q���� ���Q�� ��!� ������Q) �)����- �������,� ����Q, ��� �Q����1�� �!������)��� �Q���1 �� ,����,,��� ���
3�� �� )� � - ��!� � ;0<
%��!����
www.markluyten.be 19
��)�����+�����)��IQ, �)� ��� )�����)���6 �� I�� .!,�+�5�����-��!������)��5�,�+�����!�� � 5�)6�5���,�1�����Q ���, ��� �Q1����!�!�6������ � Q��!!���� �����Q1���� .�+�� �1��� ������� Q�����!����!�Q� �!����!�� .�1 �Q��1�6�� ����6 �� �.�����5�������+�5���!����� �� .�,����
3�� �� )� � - ��!� � ;�<
%��!��'�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����'��!����"�
www.markluyten.be 16
Secundaire traumatisatie en DSM IV (2)
� Clusters van klachten behorend tot het posttraumatisch stresssyndroom volgens DSM IV:� Intrusieve gedachten, herinneringen en nachtmerries
geassocieerd met het trauma.�Neiging tot vermijding van triggers, associaties en
situaties die doen denken aan het trauma, ontkenning, inperking van het gevoelsleven, het gevoel geen toekomst te hebben.
�Hyperarousal: komt tot uiting in slaapproblemen, concentratiestoornissen, prikkelbaarheid, schrikreacties en psychosomatische klachten.
%��!�����
@� ������!N��8������������0���������� ��J�-�����������������7���!�����E���������������������������!������2���!��������� ���!����������D����������������!�����!���������2����� ����������0���!�������!�0����������J��#�������������FF�����������!���������!�����#��������������!��������0���������������7����������7��������!����#������������������������!����0�����0�������������������7���& �����D���7��&����<�D���7����0���!�������������������� �������(�����������7��4!�������������� ��� ��������������������� ���!���������74�������& ����������������������4�����������������������@��������� ���!���!��� ���!�����������!�����������!� ����!������������������2��0������0��&��?�����!���� �������������!����������������������A��� ���!������ ��������7������������������E���!������������������!������������0��!����������������!������0�� �����0�����G�����0������!�����0��� ����������0�7�����������������������4�������%��!��*�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����"��!����"�
E���!��������������������!����������������!�����0��40��� ��D� ���0��4!�����������������������!����� ���������� ���!�������������� �����������E���������������������!�����������������!�������������������7����������0������� ���!����������������!������� ��������������&����&���������������������&��?������������& � ����������������������
www.markluyten.be
Baten
�Toename van:� zelfzekerheid� zelfvertrouwen� gevoeligheid, alertheid
�Persoonlijke groei�Meer openheid en diepgang in relaties
��
���������������������������� ���!� ������%��!����
www.markluyten.be
Kosten
� therapeuten hebben meer dan een algemene populatie psychische problemen en onderkennen dit niet of niet tijdig
� 25% van de Amerikaanse psychiaters voelt zich suïcidaal, 1 op 16 deed al een poging
� 82% heeft ernstige relationele problemen (scheidingscijfer 51%)
� lage emotionele investering in de eigen familie� afname van de intensiteit van de vriendschapsrelaties� twijfel over de juiste beroepskeuze� 46% van ons ervaart zijn of haar beroepsleven na 25
jaar als onbevredigend
��
-���������������4�������������������������(����������!���7���7���4�������G�7�����������������0���������0�& �!��������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����"��!����"�
�%��!�'��E���!�������0�7�������������� �������������7������������7���������4�&���������0���������� ���!���0����������L�!��������2�����������������& �������������������!�����& �������!���!���������������� ���!�������������������-���!� �����0�7�����������7��������������!����!��& ������0���������������������!� ����������0��&��?���������������0���������������� ���!���������������������������������������!����E������������������!������������������������ ���������������0�����������������&�������-���������������������� ������ ����������������7���!����������7� ����$�7������0����������������������������!�����0��&��?��������!������0��4�!��������������<������������������!�������������������� ������������!�������������������������2��!��������0�& � �����������0�7���������������!������������ �������E���&��& F����������������& �����������& �����!�������0������������������!�������� ���������!����D�����������!������
www.markluyten.be
Onbewuste motieven
� Studenten psychologie hebben meer dan normaal emotionele en ervaren interpersoonlijke stress ervaren.
� In GVO hoge prevalentie van:� Depressie� Schizofrenie� Ernstige karakterstoornissen� Alcoholisme
� In GVO vaak de rol op zich genomen van:� Lastdrager� Go-between� Zondebok
� Parentificatie� Narcistische motieven
� Socialisatie tot onbaatzuchtig helper die voorbijgaat aan eigenbehoeften.
��
#������������������0��������������������������!���!��������������������7�������%������������ ���!���������& ��������!����������������������������������7�������������������#�� �����0���!�������������44������!���������7�������������!�����D��& �0�4����D�������������������������������&� ��������8�����������������������������!�������0����D����!�����!����������7���0��D���������7���0�����D����!����������D��& ������!���������I�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����"��!����"�
8����������0����������0�& �!����������D��� �������D���������4�������0�!����G��0�7��!��������������� �����0���)�4�����������,����0����0�& ����!������������)!�,0�������������0�����G������������������&������������������0�& ����� ���������!����7��������� ����������� ��4������$�7������0���������������7�������!����������L�������������!�����& �����������������0��4�������4�&���������& �����������������/����0��������� ���D����������������������2�������������D���������������D���������������������������!����������������0���#����0�������& ������������4���������7�!�����4���������� �������4����������7������������ �����D������0�������& ��������������������-����������!�����������44�����D��������& ��������������0���� ���0�& 0��4������������������!������0�����������D�����������������������7������!��������
:� �) O ��
.�����������&���������������������������0�& ������������������������ ���!�������������������&��?������������(�0�7���������������������������0������������������!�����R� ��������D������& ���D����������D�!�7���������!��������& ��������������D����������������70�����7���0��D� ���!������)������������� ������!�������F����� ��!�������� ��,D��������������4��&����D��������������D���0�!�����2�����4�&�������������������� ������&������0�& �0�7������������������������N�����������������������0��4�����& �����(����0��4�������0��� ���������& ����0�& �0���������������������(�0�7�������������!����������������������������� ��������������0������������!��� ����������������&��?����D��������������!������!��������&��?������-��������������0��!���������������������7��������0���!��������2���& �7���7�����������������&������������������� ������������7�0���7�����!������7��� ���!������D��������0���7������������)4�����D���������,���������������������������D������������!������7�&��)�������4��&���,�0������&�������������������������������������!����������&��������7������������� �����������F���������7������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����"��!����"�
$����S�����������4��������!���& ������D���!�����������������&�����������0�������������������������& �����������-������&��!������������!� ����������� ���!�������������!��& �������4�&�������������-��������������0������&��0�& �!�����������������������������!����� ���!�������E��������������� �7��4�0�7��������0����!��������(����?�����)�D����������������� ������D��0������!�3�TE�������������������������!�����7��E�����!���7���7���������������N����������������!�����&�������������������T��$�& �0�7����!��& �������!������������ ������&����������������%��!�'0�
�� $������������������3����������������������� ������� ���!� ����!�����&��?�����D� ������������!�����!�������� ���!�������
��� ��������������& ����������������������� �!�����������������������������&� !������������������ ����D���������4�K�������
�%��!�'����� $ ��������!��������I�
��� !��������������������������������� �0������ �!����������&��������7��)0�������,�&� 0��4��������������0�7����������0�7���-�������0���������
����������0�7�������������& �������E������&������& ������������ ���������������!�����!������������!����������� ���������!�����&��?�������������������������&����������������������������0�����
� 7����3� ���7���������� ���������������!���7����� ���!�����������������0�& �B���7���C�
�� �������3� ������!����7�������������������������������������������������N��!����!���!������������7������&������>����������������(��������������������!�����7����������!����������0����
%��!�'���
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����"'�!����"�
�� %����3��
�� !������0�7����!�������!���������������)������0������ ��,D�����������4�&����!��������8������7���&������>��0���������!������!����������&������>��0�����������������7���&������>����������8������7��� ���!���������������������������� ����& ���������������7��� ���!��������
�� !�������������������!������!�������������������E���!� ����!�����&��?���0������!��������7�!�������& �������� ���0�����������7���������E�������������������!��& ����&����4�K��������������7�����
�%��!�'&��
'� 6��?����������3����
�� ���4��7D������D������D������� ����������� ���7����D����������������& ����0�D��������������
����&��&� ������������& ��!���!��������3���L&��������D�
�������������D�!����!���D��������0��4�!���0�������7���&��4���������������������������& ��
� �!��& ��)U�������!��& ��!������ ������,��%��!�'���
"� A����������������!��� ������3��
�� ���������������������� �� ������ ���� ���!�����������������������!����������7� ���&� ����������!����������&��0�& ������44�&��� ���������������?������������������ �����������0��!����� �����!���������!�����������4� ��� ������������ �4 � � ��������& ���� �4!������4��&����
�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����""�!����"�
%��!�''��
;� A����4�&����3��
�� ���������!�����������������������������7���� �& ���7�����!�������0���!�����0������������) ������
����������������,�&� ��0�& �����0������!�������� �������)������� ���!������ �����&�����������4�����
��!����������7� �������������&������S�,��-�������������� ����������������7���!���4�&������������ ������&�������&����������������������������-������4�&�������������������& ��������& ���������������%�������0�7����L�!������D������������%�������������7����������������!�����.������7������& ���!���������������&���!�������������0������!�������������������������������������������������4������������� ���!��� ������������������������������������������!�������!��& ���������
3 ,��� �+���-��&����� ���7��������������������������������7���!���!���������������� �����������������������!�������-����������������7���� ������!��������D����������������������!����������������������!���������������������������������!����!������&����&����������&��?�����������������������0��4���%��!�'���(�����0����&��������7������0�������������������4�������7��0�7���-��������������������������!��������������������<�!���!����������&����3�
�� ��&�����3�����D��������� ��������D�#� +�7 &����&�D�!������D������D����& ����
�� ����� ��3������ ����!��D������4�&����D�����!������ ��4��������������'� ����������������3���&��?�����!�����������0�7��0��4����������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����";�!����"�
#�&�������������� ���0�7�������������&��������7���D���4�����������������������������������������4�������7������7���(������0����&��������7����!�������������!����0��!�����&�����70�����
www.markluyten.be 67
Gezonde copingstijl
�� ��� �. ��!��+�
��)�� �8� . � �����;1����� )��,<
2�,���: , � ����� ����
�%��!�'*�
www.markluyten.be 68
Blauwe zone: gezonde copingstijl
Ik en Jij
��������������������������������?��A���������������0���!�������������������0���������� ��4���������������4���0�7�����& ��!��D�����7�7�����0�����D�������!����������!������I����0�7���!���!������������?�������������������D����0����������0��
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����":�!����"�
��������?����������������������������(��!��������������������������0�����&����<��!���������&��4��������������������D�����������!������������!��B����C� ���!�������������������7�!������!���!����7���0����������������(������������������������0������%��!�'��
www.markluyten.be 69
3 �.���� �� ��� �. ��!��+� � ���
A����6�)����!!�
8� . � ���.�P�!
��)�� �8� . � �����;1����� )��,<
2�,��� : , � ����� ��
�!��+!�����������)���
; .�!�) �F<
��
�N��������������������������������������!���������!��������0����������������!������!������!�����������!������!�����7�0�7�����������0�������������4���&���������������������7�����!���7���7����������0�7�� ������&���������������0���������A�����������������������������!��!���������&�������������� ����������������������0�& ���������4������ ��7���� ������E���!���������&��?���!����������#�����+�7������2�7��#�� ��� ���!����������&��������������!����!� �����4�&����D�����������������44�����������������������������������������������������!����� ���!����������7�&���������&��?�����%��!����
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����"��!����"�
www.markluyten.be 70
Confluentie: fusie, versmelting, symbioseIk = Jij = Wij
�N��!������!�����7���� ���������7������0���!����������&��������7����&������������������������4�������7��D����������&��������7���-����������������� ������!����& ����� �����������������������������������������7�����������(��0�����������!����������&��������7��!�!������������������)��,��4�������7���&��������7����%��!��0�
www.markluyten.be 71
Blaiming, strijd, vechten
Ik tegen jou
��
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����"��!����"�
������������!�7���0���������!�& ����)�������D�!����������7���������D��& �����!��,��4�0���������!��& �������������4����������4�V���������!���������!�����0��������� �����������������%��!����
www.markluyten.be 72
Professionele façade, verlaten, abandon, vluchten
Ik verlaat jou
��
A������ ��������!���������0��������������������&��������!������!�������7 ��������4�������� �����7������������(��� ���!����������&����������������������& ����������E����������4�������������& ������������7������&��������7�����������������������7��������&��?�������� ���!������ �������������������0�7���A���������� ���4������%��!����
�
www.markluyten.be 73
��)�� �� �����B�+
3 �.����I #�+
%��+!I ������B �
� ���I ���1�����B �
%���1����
��
�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����;��!����"�
%��!��&www.markluyten.be 74
3 �.���� �� ��� �. ��!��+� � ���
A����6�)����!!�
8� . � ���.�P�!
��)�� �8� . � �����;1����� )��,<
2�,��� : , � ����� ��
�!��+!�����������)���
; .�!�) �F<
Risico op secundaire
traumatisatieRisico op Burnout
��#����!���!���������D����������������������)�������,�4��������������&����������!�����!������!���������4�����������������������)���!����&��?����D����!����������7���&��?����D���7���D����& �������������D������������7��,D����������������!��������!���������!���������������-�����������4��������������!�����7������� ����������7!��D��������!���������&�����������0��!�����N����0����������������������& ������������������-��!��&��������0������& ��4������������������!����������������0����������������������� ���!��������� ���!����������������!��������-��������&��������7������������& ���������������������������#����!���!�����&����������������������������&��!��� �����&����������������E������������0��4��������������������D� �������������� ������!������������-��!����������������!�����!�����&�������������������0�7�����������������������7���������������-����������������� ��������� ���� ����������������0�7��!������� �������������������!���!������������G��4�� ���0�������������4�����������!��& ��������8�����7�����.���������%�&������$������������%��!����C��'�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����;��!����"�
www.markluyten.be 20
���������������������� ��������� ���������� ����������
�� �������������� ����� ����������������������������������������������� ������������� ����� ������� ���
��������������� ��
�� ���� ��������������� ����� �������������� ����������!�������������������� ���������"�����
�� ���� ��������������� ����� �������������� ����������� ������ �����������
� � ������
�# ����� ������ �����$"�����%��������&�����������������'���%����������� ��
�(������������ ��������������������������� ����������� �������������)��
� ������������
�# �� ����������� �������&�%������ ����* ���+������ ��������� ����������'� �%��� ���������
�# �� �������&�%������ ����* ���+������ ��������� ����������'� �%�
������������
� ������� ����������� ��������������������� ������
?����+�� ������ )��!��������� ��������� ��;0<
�
www.markluyten.be 21
���������� � �� ������ �� �������'���������,�� ������������������������������,�# �� ���������������������������� �����
�� ����� ���������� ���������������,��- �������������������������������# �� ���������������������������� �����
������������������������
�# �������������� ���# ��������������� ������������������ ��������. ����������������������������������������������)���
����������������������!
�!���������������� ������� ��������������������������������������!������������ �%�!��� ������������������������������������������/��������+����
�!���������������� ������� �� ���������������������� ������%'���������0 ����� ������%��������������� ��- ���� ����������� �%����������� ��!���� �%'��������� �������''���������� �������� ������ ��������� ��������� �����
� �������
?����+�� ������ )��!��������� ��������� ��;�<
�3� I������������������������!���������7�����-���������������������&����<�����!����0�7��!��������!����� ���������������������� ���!� ��������<�������& ��%��!���������������������������&��!!����������������;�������������!���������������������������������� �4���������������������� �4����&��������!����������������!���������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����;��!����"�
�����������������&,������������ �4���������&������������������������������� �<��������������!������2�������������������������������&������� ��.�������������������&������������&��������������������������!����������� �'�������������������� �*����������������������������������������&����������"�����������&�����������������������������������������!����� �'������������������������������������������������ �4��������������!����������������������������������������"������������������������������������������������������������������������������!���� �4������������������������!������������������������������������������������&�,��������������� �/������������&��������������&���������0!������������������� �4�������!���������"�������&��������!�������!!��������������������������������� ��
www.markluyten.be
Interpretatie (1)
� Alle moeilijke gevallen� Problemen met de directeur� Werk niet van zich af kunnen
zetten
� Angstig en gespannen� Vermijden� Escalatie
� Sluit de buitenwereld uit
� Hoge werkbelasting� Collegiale spanning� Stress-reactie, preoccupatie
met werksituatie
� idem� Afstandelijke copingreactie� Stress-reactie wordt
stressstoornis� Isolement, omgeving uitsluiten
%��!��*��
www.markluyten.be
Interpretatie (2)
�Hoofdprobleem: burnout. Door een te grote werkbelasting en aanslependeconflicten met een leidinggevende ontstaateen stress-reactie die escaleert en totwerkonbekwaamheid leidt
%��!����-������ ���/����0�& ���� �������������������������G����& �� ���!� ��������0���������������������G�����������0��4����������������� ������������������& �7!����E���!����������������3�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����;��!����"�
o #����������������������������4�������� ���!��������o /��4���7� �����#���������!������������������ ��������&����������������&�����<����
• /������������!�����!��������0���������������������& ���• 6������>��!������!�����������/���D�����������7������������• 8��& �������&��?����� ���� �����!F ��������������� ���
�������������������������0����������� ���!�������������������� �����������7�/������������4����������
• /���D���������!���!���������D�����!���� ��� �����7����������!��!��� ����������!��������-������������ ����;����������������!���!������0����0��!��� ���7������������
• /�����!���!������ �����0����������������!��� ���7������������E�7����������������!�!����������!���������������!��������������&����&�����������������0�����%�������������0��7���������������!����!���������� �����������/�������!���������0����
• /����������7�������������D�0�������������������0����������������4�����������!��D����������������������E�����7�����������������!��� ����
�%�������/����!��� ��������0��������!����!������G������������������������ ������D�������0�������������������������������G������������� ������0���!����������G�����������������������������!�������G�� ��4�������4�������������!��� ���4���������������0������������������������������ ���������!������/�!���������!����������������!��������!����& ���G�����������4�����&���������!��������7�&��!��� ���!��������8����7����& ��4�0��0�& ����!��������������������)�������������& ��������,����������&�������-���������������0����������7��������2���!�)� I��%��!�*��������3�A������& �� �����������������������7�������!� �����!�����&������& ��44����#������ �������������������(�������!������6���D��������7����!��������7��!�����7���& ��� ���!� ���������0�������0��������������������#������� ���!��D�0�����7���& ������7���7������0�7���& �����
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����;'�!����"�
����������������������6������������� ������������E����& ������������ ���������7��������������������#������������������������D����������������D�&��&������I�#������������������������������D�!�����&����&���(���������������#���������������!����& ��������������7������������������0����& ���& ���������������������#��������4��<���� ���������������������#���������!�������������������������!� ������������!����%��������� ���!� �����!���7����������#����7��������������!� �����!���&��?���������(�����������������7�����������������������& ��� ���!��������������#�������7����������������&���&��������������!��������������������!���6���������������������G��������� �&�������� �����!����������� ���!��������#���!������ �������0���������������� ��������������������-�����& �������������D�0������& ��������������� �����������& �������!��D�������������������%��!�*0������� ���������� ���!� ���������#�����������������������������������0�& ������� ���!����������������!����������4����������!��� ������������E���!� ����!���6�����������& ����������������������������-���& ������������������������!������������� ����(D�24A����8� ���+���! .��)� ����!����0��&��?����/������7��������0��!�!����!��� �����������& �����7�������������������������������������)#-,��E����������� ��4������������������4����������������G���!� �����4�&����0�& ����� �����7����&��?������-������!����������7������ ���4�������0�������������������������������������� �����0���!�����������������������4�&����E���7�����0��0�7�� �������� ����������7���)(/�,��G������������4�<����������������&��������7��������� ����������0������&������������������ ���������������� ��0��4�� �������������������3� ����������0�������������D�����0�����������7��0�����������0�����%��!�*���
$����������%��!�*��-����&��� ����&��������7���� ������������������� �������������&���������!��������!������ ���!����������������������&�������& ��
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����;"�!����"�
�������������������������������0�& ����7������������������������������ ������!���������0�7��!����� ���!��������������& �����-�0��������0�7�������������!�����������!�������������������������!�����������!����������������������!���������������&����������������������!��������4�������������� ��J���� ��� �����&��4��&�������������������!� �������3��
�• ��������� ���������7������������������0���������
���������������������7���������� %���������!��� �������3���
• ������ ����!�����������!�����&��?����D��!������������������������!��������������������������� ���������E��������!�������������������������-���������������������7�� ���!��������
��� %&��� �������3���
• �����������������0��������G�7���4� ������������������������������������������������0�& ��������������������������?���!�����0��������
�'� -��������������3���
• ������������������0���D�7��0��������������4�����D���������!����������������
�"� (���������3���
• ���� ���!�����������0�& ���������0�7�����������������4��&�����������& ������������������������
�;� N������!������!��������������������������������3���
• ������������0���������� ������������������� ���!������D������7��������������& ������!����4�������7� ����4�7������!��������� ����
�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����;;�!����"�
8�1����
%��!�*&www.markluyten.be 84
8:2?2L$�2
1. Opleidingsinstituten en scholen: realistische verwachtingen, geen fabels
2. Werkgevers:a. Voorwaardenscheppend – faciliterendb. Jobvariatie en jobrotatiec. Actief personeelsbeleidd. VTO-beleide. Functionerings- en evaluatiegesprekken op regelmatige
basisf. Appreciatie – insentivesg. Werknemervriendelijk personeelsbeleid
3. Intervisie en supervisie4. Zelfzorg5. Privésfeer: Relationele ondersteuning
��G�����!��������������!�����&�����������������������������!����������������������������4���-���!�����������& ������������������������������70�������������������!�������������������������0�����������������������$��������������7����������������������������&����!����������& �����& �0����� ������������!���0��� ���>�� ����� �7�����������& ������!����.��������!�74�������������� �7���7����!�������������4�&����!��������7��!���������������������������#��!������������0�7����������3�#���������� ���4������D����� ����������������!����������D������������#������4�����&��� ��4������������������������������������������� ���!�����������������������������������0��������� ���������������& ����������#������� ��4�������������������0��!��������& �0������� ��������������������
�8�������������4����&������������������������������������������������� ,��!��� �� ���� ������ ��������������7���!����������7� ����E�����0��� ���������� ���!��� ���7�������������������������������S������& �������0���������������N����� ���!����0�����0�� ���!����� �������!������&&���������������� �����0�7������ ���������E����������������������)� .��� ����7�������������� ������������������������������������#��
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����;:�!����"�
����������������& ���������������& �������������!�,� ��1���!����,1�������!�� �,� ���+��,� ) ��E�����!�������������!�������!�����������!��& ������������ �,�1� ����������� ���!�������������������������������� �����!������D�������������������� ����������������������7�� ���������7� �������4�����������0��������G�& �����&������������������!������������������7���0��4��&�����������������������!�����0�7���!��������������7���E�������4�� ������!�����0����� ���) ��������) � ���������1� ���E���������������������������������������������������7���2����!���0����� ��������������������� ������������!���0�& �����������������������!������������������������-����&�����4���&�P������������� ����7������������7���.�)�����!�����E��� ������!���������������!�������+ �1������������������������������������������������7��������0����!� �������0��D������������������������!�����7�������7�������������������& ����)�����!��D������������������D�����������!����������,������+ �� �����������������7�������������)8�������!���N��������������������������!�����7�����������.�����& �,��-��������������������!�����������.�)���������������������������!F��������&��������������������)���7�������������D���0���!������7�������& ���S�,��A���&���������������������0������!�����������!������& ��������(����������� �� )������ �������������������������!��� ��������N�����������!�����&��?������&������������!����� ���!���������&�����G�& �� �������������!�������7��0������������������������������ ���!������������� ��������& ������!�����7���0�����������������������-���!��������������1 ����� -5�������� -��� ,��!��� ���!��@��������� ����������� �����!������������ �������������������!����������7� ���!����������!��������������!������� �������������������!��& ������@��������������� ���!������0�7���������6������ .����������-���������� �����������!���������������D�����&����� ������!��������������0��D���7�!�����!�����������4�������������������������D�&���������!���������& ����������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����;��!����"�
���������,��1Q- .��������� ���!������������������������E�����������������!����������7� ��������������������!����� ���!���������& ��!����$�& ���� ���0���������������������7����!��������������7����������& ��!����!��� ���� ����������(�������������4��������0���3�N� �� �� ��������4�#� ��� � ��� ����������������-��������������������������0����������������& ���(������������������4��� ����D�����������������������������4������& ������7��!����)0��4������ ������ ���!�������!�������������4������������������,�0�����!����!��������������������������#�������������������������������4����������4��&������������ ���!�������!����������������!����������0��40�������&���4����0����������������74�������!� ���������� ������������& ��& ����������������������7� ���D���������������������������A&��������������������(���������������4���������������������44����������������&��������������������(F��!������4�����������������& �������� �����������#��������!��������7�������7�������������0���(���������������7������������������� ����������������������������4�&�������������
%��!�*�www.markluyten.be 30
Numbers
�Burnout:�95 % stay in office if working conditions change
�Secondary Traumatization�50 % make a career shift outside the non profit sector�25 % make a career shift but inside the non profit
sectorONLY�25 % stay in office
�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����;��!����"�
$ ����������
www.markluyten.be
Test jezelf
� Zelftest voor hulpverleners (Figley)� Checklist symptomen individuele hulpverlener
� Individueel� Professioneel
� Checklist symptomen in teams en organisaties� Zelfzorg vragenlijst traumahulpverleners (Donk)� Onderkennen van veranderingen (McCann en Pearlman)� Zelfbeschermende technieken
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����:��!����"�
$ �D������(�0�7��!��& �����������������& ���������������������������������������7�������!��& �7��������*�������7�� ������ �����������!���������G��4�����!���5������0������������ ���N����������!���������6��=����������-�0��������&���3����� ���!����������� ���!�������������4�&�������-��������������������-����������%�&������$������������%������������)6����������5������,����������3��8����0���������� ���������������� ���������3��-������������������!��������������& �������G���& ���������������������������������!������������7���!������7����������������������������������������E�����������������������������������������(���!� ������&������������������& ������������������!�����������!����)0��4,��!�������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����:��!����"�
���>�. �1 �����,1���� ��-���������������� ���!������������������&��&����&������ �����!���!���������������� G����� �� ����& �7���7�� ��4�� �!���D� ��4�� �� �������� ��� ��� �������������� �����0������������!�������������!����������-�0��0��4��������������������& ������� ���������!����������!����������� ������@���������������!�����������0����!���&��?����D��������������& �� ����3�- E��!�������&�������������.���������%�&������$�������& ��%�������������- �����������!���!��������������!������7� ��� ������!����������.��& ������������������������������0��4������� ����������������=����!�!������� ���&�74�� ��� ����7�� ������4����� ����������� �� ����44������������� �� �4������������������!��������������������������8���������������������70���������!��� ����&���� ��� ����������� !��� �� ���������� -�0�� �����70������ ������ !���������������0��4������
����.��3�5������6 �����9��T6����������5������TD�.�������0��D�*��& �����&���%����%������W���D����"�)���������3�6��=�������D�*�G��%����5��&��&�� �4D�G�����D������������,�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����:��!����"�
���H������� ��H�0����� ��H������ ��H�����7��
!����'�H�!���� "�H����
!������� ����������� ��6�.�
�� � #������!���7��
�� � #��!��������7����!�����7�!������������4��
�� � #�� �����������7�����!��������������7���������
'� � #��!������7�!�!����!���������
"� � #�����������������������������!������������������������4�
;� �#���������0��4������������& �����4���!�������������������������������������!����������!���7���
:� �#���������������������&��!���������4�����������!���7������0�����������������������������!�������
�� � #�� ��������������7�� �����������������4����������7��������������������
�� � #��!�������!�����������������
��� � #��!�������������
��� � #�������4����������������������� ������������7�����������7��!�7����7�
��� � #�� ���������������� ��4����������
��� � #�� ����������������!���������4�������������������������7����������������
�'� � #�������������������������7� ����������0�7��
�"� � #�������& ���& ����
�;� � $���7�������������������&��?��X���& ��44���& ��������������������������
�:� � #������������!�������������
��� � #�� ���4��� ��&��D��������������&��?�����
��� �#�� ���!�������������!���!��������������������0��������!������!������������������
��� � #�� �������!����������0��4���������& ���!��������� ��
��� � #�� �����������0��4���������& ���!��������� ��
��� �#������������ �������� ������������������& ���!�����������7����!������!�������
��� � #���������������������!����������� ���
�'� � #�������������������������!��0��������!������!����������������
�"� � #�� ���������������� ��������������!�����7����
�;� � E�������������7��&��?�������0������7�!����!���������
�:� � #��!���������������� �������������&��?�����
��� � #�����������!������������������&��?��������������0����4������� ��4��
��� � #�� �����������������7����������!�������&��?���
��� �#�� ����������������& �����!��������������� ��������!�� ������ ���0���������� ������
��� �#�� ���������� ��!���������������& �����!���������������<�����������7���&��?�����
��� �$���7��������� �������������������&��?��D��������������D�����������D�0���������� �������D�����������������������7�����������������
��� � #�������!���������FF��&��?���
�'� � #�����������& ��!�����������������& ���!�������!�������&��?���
�"� �#�� �������������& �����& �����!���������������������7��&��?��������� ������
�;� �#����������������& ������L�4�&��������������������& ��������!�����7��&��?�����
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����:��!����"�
�:� �#����������������& ������������������!���������������?����������������& ��������!������������������ ����
��� �#���������0��4������ ����������������������0�����������������!�� ������0�7��!�����7��&��?�����
��� � #�� �����7������������!��������!���������7���������� ���!������
'�� � #�� ������������������!����!��� ������� �����7� �������������&��?�����
'�� �#�� ������������ �����!����������������������������������������������� ���������������������&��?�����
'�� � #�� �������������������������� ���������������������&��?���������!���7���
'�� � %�������!������������������ ����0�7��!��������0���������������������
''� � #�� ��������������������!�����!������� �����������&��?�����
'"� �#�� ������������ �����!�������&��?����������������7�������������
�� ����������� ����� ,�1������,1�������!�������� ��1����';� � #�� ���!�����7���������� ���!������
':� �#��!�����������!����!���� �����������& �����& ��������7���������� ���!��������������������
'�� �#�� ������������������D�0���D�����������!���������7���������� ���!������
'�� � #�� ����������������������4���!���������7���������� ���!������
"�� � #����������������������&&����������� ���!������
"�� � #��������������������7����������7����!���!�����7���������& �������� �����
"�� � #��!�����7���������������������������������
"�� �#�������4 ������7��!�����7�������������������7���� ������������������������ ���
"'� ���7��������������������������7��������!��� �����������0���������� ������
""� � #��!��������7��������������
";� � #��!����������������!������������������������������!�����7��&������S��
":� �#��������!�����!������70����������������������������������������������� ���!��������!��� ���!�����������!������
"�� �#�� ��� �����!������������������!��� ���������� ��������������!�����������7���!���������
"�� �E��������������������������������������������!��D� ������������������7�����������������&��?�����
;�� �#��!��� ���������7�������7����!F ��!�������& �����!�����7����!������� ���!������
;�� �#��������!�����!������������������������������������������������������ ���������!����� ���!����������& ��������������&��������7���� �����
;�� �#�� ���������!����!����������� ��X���������X��&�����!����7���������� ���!������
;�� � #�������������������������������������������� ���!������
;'� � #����������������������������������� �����������!�����7����!���������
;"� � #����7����������������!������0���0�7�����������&����& �D����������7���0�����
;;� � #������!��������������������������7� ���!���������0�7��
�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����:'�!����"�
%) ���� �� ��)� ��@��������������������!����������������������& ���������� �������D���������������!�����������4��������-�����0������������!��& ���������������0�7��� ������& �������������������������������������!��0�& ��� �����6���������4�������������� ��������!�����N���������&�������!���������������
'� � �:� � �� �;� � ��� � �� �:� � �'� � �� ��� � �"� � "� ���� � '�� � �� ���� � '�� � ��� ��"� � '"� � ��� ��;� � '�� � �'� ���� � '�� � ��� ���� � "�� � �;� ���� � ";� � �:� ���� � "�� � ��� ���� � ;�� � �"� ���� � ;�� � �:� ���� � ;�� � '�� ���� � ;'� � ';� ���� � ;"� � ':� ��'� � � � "�� ��;� � � � "�� ���� � � � "�� ���� � � � "'� �'�� � � � ""� �''� � � � ":� �� � � � "�� �� � � � ;�� �� � � � ;;� �
$������ � $������ � $������ �
���&�����6����������5������� ���&�����.���������!�����������
���!�������������4�&����
�$���!���������������������&�74���!������40�����7�����������7������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����:"�!����"�
@�����&��������� ���
�;��4������ �<�������������&��
�:� �"�� ����������&��
"�� �:"� �������&��
:;� ��"� �<����� �������&��
�
@�����&�����%)��!����$������ )��%� ��� �;3 �,� � ��D����<���
�;��4������ �<�������������&��
�:� ���� ��������&��
��� ��"� ����������&��
�;� �'�� �������&��
'���4����� �<����� �������&��
��
@��!��������������,1������ �� .�)����
�����4����� �<����������
���� ���:� �����
��� ���� ����
;'� ���� ������
��������;'� 0����
�
�
�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����:;�!����"�
��� ������3��2�����0������ ��4�������0��&�74�������������2���������������������������& ��������������������F�������=�����0������������������!���������4� ��@����0������������J�E����@������������!��� ��� ���0��!�����������������J�2������������������������0��&�74������������������L�!�����J��2��������@�!����������������� ���7���������������������������!������� ���!�������������������������&������ ���������0������J��
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����::�!����"�
3�)��� � ��, ���-����,1������
��!�1�!���
��� 8$%%-�)�������)����
• ���������) ��������������� ���������!�����&��?��,�• !���7���������• ����&�������• �������)��������� ��D���������������D�����������D����������������,�• ���& ����������
��� 4����-������������ 1���!�������
• &��&�������!������• ���������) �����!�����,�• ����&������• ����������������)����7�0��4���7���D��4�������7� ��D���& ����& �
������,�• ���������)���������7�,��� ��������������
��� 3 ����1R� � ���1���!�������
• ������������D������������!�����������������• 0����!���!�����• ���74�����!���& �!���� ���• ���74�������������!�����4������
�'� ?���!���������) ,��� ��������
• ���& ��!������!��� �!������������• ����� ������������D�����!���� ����4�• �4������&����&�D��������������������• ������������& ��!��������������4�
�"� 8 �)� � �� )���� .��1���!����
• �� ��4�������!����� ��D�����&�D�!�������D�&������D������������• 0������!��!����� ���!���0�& 0��4����!��������4���• !���7���!�����������������• �������!����!������!�����������������)�����0����������D������
!�������D��4����������&�,�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����:��!����"�
�
8� . � ���
�2�����L�!�������&��������7�3� 1��� �����,3�!��������������� �����. ��!����3�!�������7!���������������
�� ������ ��������
• �4���������������������)����������4���������������4,�• ��������D��������L����D�����4������• !���7���������7���������• ������������• ���������4�����������������!���������������������• &����& ����������)�������������D�������!��,�• ���& ����&������&���������&������S��• &��4��&��������&������S��• �����������L����
��� %������������) ��)���!�)������
�!��& �� ����������!��& ��4���������• #� !�������&����3�����&�����!����&�����• A���3�
- !��������& ������6���������X����!�����- � �������������6����!���- ���7�0�7������ ������������)�!������4�&���������!��& �������0��,�
• �4�����������!��& ��)�������D��������D��!���!�����& ��D��& �����,�• !������������&����3�%��& ��44� ��R��� �& ��!�����• ���������3�6��0����!������ �������• ��������6���������������������X����!�����
������������� �����������������������������������������
������������������������������ ����:��!����"�
�
3�)��� � ��, �������� ��� ����� �� �������1 �� )��!�� �!��3�
• &��4��&�������������• ���������������������• ���������������!��������������• ��������!������7�4��&�����
� �������0�7�3�
• 8���7���!�����������������!����&��?���• #�����������������������• -������&����!���������������������������������!������������• 8�������4��<����!����• ��!������������������!����• 8�����������• 9�����D��&���4������������&�&����• A������!�� ����• @����� �����������&��4��&����• �!��!����������4������������!����������4������������• (������������& ��44��������!���������������!��������• /�����������������!��& ����&��������&�������������?��• /�����������!�����������• N����������!�����������������������������������!�����!��������
��������������2�������4���������������������3�
• !�������������������������� ��������������• ���& ���������������������������� ��������������������&��������7��
)�����4���4�������,�• �����!���������������4���������0��4��������• ������������������������D�����������������������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
>�.6 ���1������+ ��%&���������������������������4�K������3�"�H�!�����'�H���������H�0��������H����������H������!��������������!�����7��������������������� �� �� �� �� ��#���������������)�������D����& D����,������0���� � � � � �#�������& �����7�����4��������� � � � � �#�� �����������������& ��0��������!������� � � � � �#�� �������& ��0������� ������0�����7������ � � � � �#�������!�7��������0��������� � � � � �#����������������� � � � � �#�����D�0���D������D���D������������D�0�����4������4��������&��!������������������
� � � � �
#���������7�!�������D�������0��4��4���������������� � � � � �#����7���������������� � � � � �#�����������������������!���� � � � � �#�������!���������� � � � � �#�����������& �����4��������������!���������� � � � � �#������������4�!���������4����� � � � � �A����0����I� � � � � �
�
������������������������ �� �� �� �� ��#���������7�!���0��4�4��&����� � � � � �#�� ���������������������7������& �� ������� � � � � �#���& �74���������������� � � � � �#����������������������������� ���������������� ��4��� � � � � �#�������������������������<������������������!����������7�������� � � � � �#��!�����������������7����!���� � � � � �#���������������7����!������3��������������7�����& ���D���!��������D����&����������!��������
� � � � �
#�������!��& �����������&����!�����70��4�0����� � � � � �#��!�������7����������������������������������3�������<�������D������!���������D�� ����D���&��
� � � � �
#����4������ ������!������!�������& ��!���������� � � � � �#��0����4��������������������<���!����������7� ����� � � � � �A����0����I� � � � � �
�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
��������������������� �� �� �� �� ��#�����������7�����������!���������� �����0���& ��������!���� � � � � �#�����74����&����&�������������7���������������7����!���� � � � � �#�����4���70��4�&�����������D���������70��4�� � � � � �#�� ���!�����70��4�� � � � � �#�� ������4�!������������D������7��4�!������4�������������0����� � � � � �#�����������������&��!�������D�������D�!���������������D�������������0����0������
� � � � �
#��������0��4����������� ������� � � � � �#��0�������������D����������������7����������& ���� � � � � �#���������7��!������������������&������&����D����!��D��������D���������D�����������!������& �����
� � � � �
#�������������������� � � � � �A����0����I� � � � � �
�!������"������� ������������������������ �� �� �� �� ��#����������0�����������������)�!�����& ,� � � � � �#�����������7�����������������&������S��� � � � � �#�����������7�����������4����������� � � � � �#��0����������������7�&��������������������������������0�7��� � � � � �#����������0�������!��&��?��������&������S�� � � � � �#���������7��&����������0�S���������������������4���������!�������������!��������
� � � � �
#�����������7�����������0����� ���&��4��������������!����������
� � � � �
#�� �����������������!������������!������ � � � � �#����� ������!����7���� ��4���������������������� � � � � �#�� �����������������������7��&������S��� � � � � �#��������������4���������������������������D�����������������������������
� � � � �
A����0����I� � � � � �
� #��$������ �� �� �� �� ��#������4����������!����& �������7�������!������������� � � � � �#������4����������!����& ������������D���0��D�������������� � � � � �A������������!���0��40�������������7��!������0�7�I� � � � � �
�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
%�������
�
5�������0��40��3�� � ��<�����&������;"� ���&���'U"�H��*��& ������& ��0��40��3� ��<�����&������;��� ���&���'U"�H�(����������0��40��3� � ��<�����&������"���� ���&���'U"�H�*�4����������0��40��3�� ��<�����&������""��� ���&���'U"�H�(!����& �3�� � � ��<�����&����������� ���&���'U"�H��-�0��������!����&������������7������������������ ���!���������������� ����������������!�������� �������D��������&�����-��������������D����4����������&��D�!�������������<�������& �����.��3�-���D�A�������D�A��� ���!��������7����!���������2�������!���)�����, ���!������D�$���A&�D������
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �������!����"�
A�!������1���1���!������;8������<��
www.markluyten.be 39
Onderkennen van verandering (Pearlman)
�Referentiekader�Egosterkte�Egobronnen�Basale psychologische behoeften�Veranderingen op sensorisch gebied
��E�������������������������&��?���������!��������������0�& ������������2�����!����������������7����7�7�0��4J�N��������7�����!����!��������������������������7������������%����������7��!��������!�����������9��������7��������������� ���!������!�����������������D� ���������7���0��!���������J�-�0����4����������7�������������X����!����!��������������!����������������������������������&����������"'���
�
�� ��7�������������������������!����0��4�• G�7���0���0��4������������������������ ������J�• 2��������!����J�
�� ��7������������������������!�������� ��3�• G�7���0���0��4������������������������ ������J�• 2��������!����J�
�� E�����!����!���!������ �����������������!����)�������������,3�• G�7���0���0��4������������������������ ������J�• 2��������!����J�
'� ����!�����!��� ������3�0�7����7�������!������ ���������������0��4������������������ ������������J�
"� A���7��7��!�������������������7������������������������D��������!��������������J�
� ����������
�
�� #����!����������������������7��!�������������� �4�������!�����������������J�E�����������74����!�������������������������������������J�
�� .��74����&����&��!���������������4��D����74����!���������0��!������ ����D��4���������������������7�D�!���������70��4�!����!�����J�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����'�!����"�
�� 8���������70��4�!��������������D�!��������70��4�����������4���������& �������7���D�!��������0��4�����J�
� ��(�������
�
�� .���������!�����������& ��������70��4�)�4������������70��4����0���������������!����������,�
�� .�����������7�����������0���������!��������D� ��������0�& �������70��4D�����4��������0��4�����������J�
��"�"��� ������������(���������
�
�� 8����� ��3�!���������70��4�!�����D�������������7�������4���!������0�7�D������������������!�����!����J�
�� 9����&��!�����70��4����!��������3������������������70��4D�!�����������������������&��!��������4�����J�#�����!����J�
�� 8�������������70��4������������3��4�������!�������������7�������������J�8�������������!�� �������������������������!�������J�
'� 6������3� ������!�������&��������!����7���������������J�E��������!������������J�
"� #����������������70��4���������3�����������������0���& ���!�����70��4D�!����������������������7�������J�8���������������7�������������0���& ���!��������J�
�)��"�'��������� �������������(��'�
��� E�����������!�����������J�#����4�K�����������������J��� E�����������������������4������������������& �����!����!����� ���!���
��70��4��4������J��� 9������������������D�������&�����������!�������!�����7��&��?�����'� G�7����!����������������������!���D�
• #����0����4�������J�• #����7�������!����D�• E��������������������������7���� ���!�7��J�
"� A�����������& ��!���������3�• 8��!����• -����&������• -���������������• E�����������������• %�����������
�.��3�*������D���A�D�%���!����D�=�2�D� ���������������!��=����������������&����������������"�N���Y��D�N����D����;�
������������� �����������������������������������������
������������������������������ �����"�!����"�
>�.� )����!�)�������• G������������������7����������)�����������D�4����!��������4����4�!�������
4�!���������& ��D��& ����7D�����7�D�0��4����0��������,��• G������������������!����������������3�����������������������7��������
�& �4������ ����������������& ������7�����)��7�!������������ ��,3��������!���� ��4�� ���&����&��������&��?�����7�7�����������J�
• $����������!�����7��7��0���������������<���������• /�������������44����/�������������• N�������0���������������& �������������)�������������������7�D��������
��4���������4�������,�• 9������������&���������������!����������������������!����)��D�������4�
���������,��E�����������������0����!���&������S��������������#����������������������������&���!����������!����&������J�G������D���������������7�����������!�����
• .�!�������������������������!���������&����D����������������������4�������• �����������7��7��!���7����&���&�������D���& �����&����!�������8���������������
��������������� ���������� ���������.�7�������!����!���������& �����D���& ������ ����4�������������!��������3���7������Z�
• -�����������������4�������E������������& ������7������0������7��������������������������������
• *��������!����!�������������& ������������• .��74����&����&�������������7���������)7���������7����������������!������0�7�D�
����������������7�7������� ��4����������,��• *���(�-9�)(�����!������-��������0���������9���&������,3����0�7��
��������������4�����������7���������������7���4������������������4���7����������!�� �����������������������
• .�7�����������������3�!�������������& �����������������������D��&�������D��������D���������������4���������
• *������ ��������������!�������������!�� M !���&����&�������������7!�������7�������������������0��������������7�����!������!����������� ���������7����
• ���4��������������������!����� �
top related