Metadataschema's en inhoudelijke ontsluiting

Metadataschemarsquos en inhoudelijke ontsluiting

Piet de Keyser2013

Waarom

Interesse voor metadataschemarsquos Weinig of niet voor de inhoudelijke

ontsluiting daarin

Vroegerhellip

Titelbeschrijving volgens hellip Inhoudelijke ontsluiting

Trefwoorden Vaak geen =gt ldquoknown item searchrdquo Vaak vrije Grote talen wel systemen bv LCSH

1970 - 1990

ISBD ndash MARC= formaten voor professionelen

Trefwoorden Ook voor kleinere taalgebieden

ldquoHandboek trefwoordenrdquo 1979 Maar 1ste zin voorwoord

Thesauri voor speciale bibliotheken

Vanaf jaren lsquo90

Concurrentie van andere formaten Formaten ook voor niet-

professionelen buiten bibliotheken Inhoudelijke ontsluiting lijkt minder

belangrijk Automatische full text indexering Keywords van zoekmachines

Opgang XML -gt uitwisseling tussen formaten

Begin 21ste eeuw

Aandacht voor ontologieeumln lt Semantic Web

Ontologieeumln -gt linked data Heacuteeacutel andere relaties dan in klassieke

instrumenten (bv thesauri) ldquoheeftIngredieumlntrdquo ldquoheeftSalarisschaalrdquo gtlt thesauri BT NT RT gtlt trefwoorden zie zie ook

Metadataformaten

MARC21 Dublin Core ETD-MS TEI METS MODS GEM LOM ONIX CDWA VRA

MARC21machine readable cataloging

Velden 6XX -gt 15 velden Maar ook

Velden 0XX -gt ook meacuteeacuter dan 10 Bv 080 - UDC Bv 082 ndash DDC

Heacuteeacutel gestructureerd via Subvelden Indicatoren

MARC21

Daarnaast Speciaal formaat voor authority records Speciaal formaat voor classificaties

Dus structuur maar Structuur ne gecontroleerd

Bv Libis-net 690 38 a

5 Vt Filosofie van 9-(sub)velden

MODSmetadata object description schema

= MARC in XML Met MADS als authority format Ook Lite-versie 15 DC velden Woorden ipv getallen voor velden

Leesbaarder Ook leesbaarder van MARCXML

MODS

Voorbeeld trefwoord

ltsubject authority=lcshgt lttopicgtJournalismlttopicgt lttopicgtPolitical aspectslttopicgt ltgeographicgtUnited States

ltgeographicgt ltsubjectgt

MODS

Voorbeelden classificatie-codes ltclassification authority=lccgt PN4888P6 A48 1999 ltclassificationgt

ltclassification edition=21 authority=ddcgt0713 ltclassificationgt

DCDublin Core

Oorspronkelijk 15 velden Belangrijkste inhoudelijke ontsluiting = Subject

Maar ook Coverage Ondertussen uitbreiding naar

ldquotermsrdquo

DC Subject

ldquoTypically the subject will be represented using keywords key phrases or classification codes Recommended best practice is to use a controlled vocabularyrdquo

DC vocabulary encoding schemes

oa- DDC- LCC- UDC- LCSH- MeSH- TGM

DC Subject verdere evolutie

Maar nota bij Subject als ldquotermrdquo ldquoThis term is intended to be used with non-literal values as defined in the DCMI Abstract Model As of December 2007 the DCMI Usage Board is seeking a way to express this intention with a formal range declarationrdquo

=gt Tendens tot formaliseren + linken aan gecontroleerde vocabulaires

ETD-MS

Metadata Standard for Electronic Theses and Dissertations

Populair in eindwerkenrepositories Leunt erg aan bij DC

dcsubject dccoverage

TEItext encoding initiative

In feite codering hele document Cf HTLM Metadata -gt header Mogelijkheden

Keywords Termen gecontroleerde vocabulaires Classificatiecodes

Schemarsquos leerobjectenbijv LOM (Learning Object Metadata)

In sectie ldquogeneralrdquo oa Keywords -gt vrije trefwoorden Coverage

In sectie ldquoclassificationrdquo Meer gestructureerd Allerlei classificaties mogelijk

CDWA

Categories for de Description of Works of Art

Ca 380 velden lt complexiteit kunstvoorwerken

CDWA Onder andere

SUBJECT MATTER - Subject Display- General Subject Terms - General Subject Type- General Subject Extent- Specific Subject Terms - Specific Subject Type- Specific Subject Extent- Outside Iconography Term- Outside Iconography Code- Subject Interpretive History- Remarks- Citations - Page

VRA

Visual Resources Association Core Categories

17 velden -gt oa Subject ldquoproper namesrdquo ldquogeographic

designationsrdquo ldquogeneric termsrdquo etc Gecontroleerde vocabulaires zijn

aangeraden AAT TGM ICONCLASS Dus minder gestructureerd dan

CDWA

Gevolgen

Veelheid aan formaten Sommige erg gestructureerd Sommige minder gestructureerd

Omzettingen Rijk -gt arm CDWA -gt DC Arm -gt rijk DC -gt MARC21

Crosswalks bijv MARCDC CDWA

Eenheidscatalogi bvUnicat Een geschiedenis van Belgieuml Marc Reynebeau -gt

keywords

332 --- Belgieuml --- geschiedenis --- GGSB Geschiedenis (Belgie) ---KVHAGeschiedenis Belgie --- geschiedenis --- Belgieuml --- 931 --- 931 --- 1830 - 2005 --- Belgieuml --- Geschiedenis --- Ontstaan --- 94(493) --- C8 --- geschiedenis --- Belgieuml [land in werelddeel Europa] --- E070309jpg --- Belgieuml geschiedenisgeschiedenis van Belgieuml - inleidingen --- Inleidingen - Hand- en leerboeken --- Ideologie en politiek

Gevolgen

DC -gt heel belangrijk bij open archives

Harvesters Bv Narcis geen velden Bv Oaister ldquoTrefwoordenrdquo

Zeer ruim Bv Scholar Google geen ldquosubjectrdquo

=gt keywords

Invloed metadataschemarsquos op inhoudelijke ontsluiting

Positief Structureren informatie -gt velden

=gt In principe gericht zoeken Bepalen soms expliciet dat

gecontroleerd vocabulaires gebruikt (zouden) moeten worden

Invloed metadataschemarsquos op inhoudelijke ontsluiting

Negatief Gericht zoeken =gt in praktijk alleen

ldquokeywordsrdquo Belangrijkste nl DC laat zeer veel te

veel vrijheid

Nabije toekomst

Semantic Web Linked data

Rol metadata en inhoudelijke ontsluiting

Semantic Web

Semantic Web

Alleen ontologieeumln als instrument inhoudelijke ontsluiting

Oorspronkelijk wel -gt nu ook waarde ingezien van ldquovocabulariesrdquo

Semantic Web en ldquovocabulairesrdquo

ldquoAt times it may be important or valuable to organize data Using OWL (to build vocabularies or ldquoontologiesrdquo) and SKOS (for designing knowledge organization systems) it is possible to enrich data with additional meaning which allows more people (and more machines) to do more with the datardquo

SKOS

Simple Knowledge Organization System ldquoSKOS is an area of work developing specifications and standards to support the use of knowledge organization systems (KOS) such as thesauri classification schemes subject heading systems and taxonomies within the framework of the Semantic Webrdquo

SKOS

ltmadsrdfauthoritativeLabel xmllang=engtOstend (Belgium) ltmadsrdfauthoritativeLabelgt

ltrdfslabel xmllang=en xmlnsrdfs=httpwwww3org200001rdf-schemagtOstend (Belgium)ltrdfslabelgt

ltmadsrdfGeographicgt ltmadsrdfTopic

rdfabout=httpidlocgovauthoritiessubjectssh85061212gt

ltrdftype rdfresource=httpwwwlocgovmadsrdfv1Authoritygt

Conclusies

Inhoudelijke ontsluiting met traditionele instrumenten kan belangrijk zijn Trefwoordsystemen Thesauri Classificaties

Voorwaarden =gt

Conclusies

Voorwaarden Duidelijk aangeven wat wat is in

metadata Niet te veel ruimte voor vrije

trefwoorden Authority files -gt publiek maken

Ook belangrijk voor RDA Compatible met SKOS