LIGJËRIMET DHE IDENTITETET POLITIKE NË SHQIPËRINË E ... · Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit vi FALENDERIME Falënderimi kryesor i shkon udhëheqësit
Post on 13-Jan-2020
4 Views
Preview:
Transcript
AULONA ZOTAJ
i
REPUBLIKA E SHQIPËRISË
UNIVERSITETI I TIRANËS
FAKULTETI I HISTORISË DHE I FILOLOGJISË
DEPARTAMENTI I GAZETARISË DHE KOMUNIKIMIT
Tel/Fax: +355 4 369 987, www.fhf.edu.al
Adresa: Rruga e Elbasanit, Tiranë
LIGJËRIMET DHE IDENTITETET POLITIKE NË
SHQIPËRINË E TRANZICIONIT
DISERTACION PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE "DOKTOR” NË
SHKENCA KOMUNIKIMI
Kandidati: Drejtuesi Shkencor:
Aulona Zotaj Prof. Ass. Dr. MarkMarku
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
ii
Tiranë, Qershor 2018
© COPYRIGHT: AULONA ZOTAJ
TË GJITHA TË DREJTAT JANË TË REZERVUARA
2019
AULONA ZOTAJ
iii
PËRMBAJTJA
KAPITULLI I: HYRJA ............................................................................................................... 1
1.1. Parathënie ............................................................................................................................. 1
1.2. Objekti i studimit .................................................................................................................. 4
1.3. Pyetjet kërkimore ................................................................................................................. 5
1.4. Hipotezat .............................................................................................................................. 5
1.5. Metodologjia e përmbledhur ................................................................................................ 6
1.6. Struktura e punimit ............................................................................................................... 7
KAPITULLI II: KUADRI TEORIK .......................................................................................... 8
2.1. Ligjërimi politik dhe interpretimi i tij .................................................................................. 8
2.2. Klasifikimi i ligjërimit politik ............................................................................................ 13
2.3. Tiparet kryesore të një ligjërimi politik.............................................................................. 15
2.4. Ligjërimi politik si fushë e ndërsubjektivizmit .................................................................. 16
2.5. Diskursi politik si pjesë e diskursit publik ......................................................................... 17
2.6. Komunikimi politik ............................................................................................................ 18
2.7. Ligjërata politike ................................................................................................................ 19
2.7.1. Komunikimi joverbal ................................................................................................................ 21
2.8. Strategjitë politike në fushata ............................................................................................. 22
KAPITULLI III .......................................................................................................................... 26
RISHIKIM LITERATURE .................................................................................................... 26
3.1. Hyrje ................................................................................................................................... 26
3.2. Politika dhe komunikimi .................................................................................................... 26
3.3. Diskursi politik ................................................................................................................... 28
3.4. Përdorimi i retorikës ........................................................................................................... 30
3.4.1. Përemrat e përvetshëm në diskursin politik ............................................................... 31
3.4.2. Metafora në komunikimin politik ............................................................................... 32
3.5. Analiza kritike e diskursit .................................................................................................. 32
3.5.1. Analiza kritike e diskursit sipas Fairclough Norman ................................................. 33
3.5.2. Analiza kritike e diskursit sipas Wodak ...................................................................... 34
3.5.4. Analiza e diskursit kritik sipas Van Djik ..................................................................... 34
3.6. Fuqia e medias dhe diskursi politik ................................................................................... 34
3.7. Teoritë e evolucionit të fushatave ..................................................................................... 35
3.7.1. Fushata Para-Moderne ................................................................................................. 37
3.7.2. Fushata Moderne ........................................................................................................ 37
3.7.3. Fushata Post-Moderne ................................................................................................ 37
3.8. Pjesëmarrja politike dhe aktivizimi i fushatave ................................................................ 38
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
iv
3.8.1. Modelet e aktivizimit të fushatës dhe gjeneratorët e saj .............................................. 39
3.9. Trendet e komunikimit politik dhe udhëheqjes politike..................................................... 40
3.9.1. Cilësitë e udhëheqësve politikë .................................................................................. 41
3.9.2. Hartimi i fushatave nga udhëheqësit politikë ............................................................. 44
KAPITULLI IV ........................................................................................................................... 47
TRANZICIONI POLITIK NË SHQIPËRI .............................................................................. 47
4.1. Hyrje ................................................................................................................................... 47
4.2. Komunikimi politik nё Shqipёri si reminitancë e komunikimit politik gjatё periudhёs
sё komunizmit ........................................................................................................................... 47
4.3. Karakteristikat e elitës komuniste ...................................................................................... 48
4.4. Evoluimi i diskursit politik të liderve shqiptarë ................................................................. 49
4.5. Proҫesi i tranzicionit ........................................................................................................... 50
4.5.1. Kush fillon-kush kontrollon......................................................................................... 50
4.5.2. Strategjitë e aktorëve politikë në Shqipërinë e tranzicionit ......................................... 51
4.5.3. Partitë e reja të opozitës ............................................................................................... 52
4.6. Rezultatet e proҫesit të tranzicionit .................................................................................... 53
4.7. Karakteristikat e elitës politike shqiptare ........................................................................... 53
4.8. Partitë politike kundrejt institucioneve .............................................................................. 55
4.9. Faza e konsolidimit ............................................................................................................ 57
4.10. Ligjërimi politik përgjatë periudhës së tranzicionit në Shqipëri ...................................... 58
4.11. Mediat............................................................................................................................... 64
KAPITULLI V: ANALIZË E DISKURSIT TË AKTORËVE POLITIK SHQIPTARË
NË FUSHATAT ELEKTORALE 1991-2017 ........................................................................... 66
5.1. Hyrje ................................................................................................................................... 66
5.2. Përbërja institucionale Shqiptare dhe dispozitat e para Kushtetuese ................................ 68
5.3. Sistemi zgjedhor dhe fushtat zgjedhore deri në vitin 2000 ................................................ 69
5.4. Fushata zgjedhore e vitit 2001 ........................................................................................... 70
5.4.1. Partia Demodratike ..................................................................................................... 71
5.4.2. Partia socialiste ............................................................................................................ 73
5.5. Fushata zgjedhore e vitit 2005 ........................................................................................... 73
5.5.1. Partia Demokratike ...................................................................................................... 75
5.5.2. Partia Socialiste ........................................................................................................... 76
5.6. Fushata zgjedhore e vitit 2009 ........................................................................................... 77
5.6.1. Partia Demokratike ...................................................................................................... 77
5.6.2. Partia Socialiste .......................................................................................................... 78
5.6.3. Përmbledhje e fushatës 2009 ...................................................................................... 78
5.7. Fushata Zgjedhore e vitit 2013 ........................................................................................... 79
5.7.1. Partia Socialiste ........................................................................................................... 79
5.7.2. Partia Demokratike ...................................................................................................... 81
5.8. Fushata zgjedhore e vitit 2017 ........................................................................................... 82
5.8.1. Qëndrimi dhe retorika e PD gjatë fushatës në fushatën zgjedhore e vitit 2017 ........... 82
5.8.2. Analiza e fushatës së PS në zgjedhjet 2017 ................................................................. 84
AULONA ZOTAJ
v
5.8.3. LSI dhe Meta, në zgjedhjet e 2017 ............................................................................. 85
5.8.4. Mungesa e diskursit politik si pasojë e mandatit 4 dhe 8 vjeçar, një dukuri e
përsëritur në zgjedhjet e 2017 ................................................................................................ 85
5.9. Media dhe marketingu i partive politike ............................................................................ 86
5.10. Tendenca e amerikanizimit të fushatave elektorale ......................................................... 90
5.10.1. Kontraditat e amerikanizimit në kushtet shqiptare ................................................... 94
5.10.2. Shpenzimet financiare të partive për çdo fushatë duke krahasuar kostot e tre
proçeseve te fundit zgjedhore në Shqipëri ............................................................................. 97
5.11. Analiza e diskursit të aktorëve kryesorë politikë në Shqipërinë e tranzicionit,
përfundimet kryesore................................................................................................................. 99
5.11.1. Konteksti i ndërtimit të sjelljes së aktorëve politikë................................................ 107
5.11.2. Komunikimi politik i aktorëve politikë dhe mediat sociale .................................... 108
5.12. Përfundim ....................................................................................................................... 111
KAPITULLI VI: METODA E ANALIZËS SË TË DHËNAVE PRIMARE ...................... 113
6.1. Proçedura metodologjike.................................................................................................. 113
6. 2. Përshkrimi i mostrës, kampionimi .................................................................................. 113
6. 3. Instrumenti i përdorur...................................................................................................... 114
6.4. Dizajni i studimit .............................................................................................................. 115
6.5. Metoda sasiore.................................................................................................................. 115
6.6. Teknika analitike dhe interpretimi i të dhënave ............................................................... 116
6.7. Analiza faktoriale ............................................................................................................. 116
6.8. Regresioni......................................................................................................................... 117
6.9. Testi ANOVA .................................................................................................................. 117
6.10. Besueshmëria dhe vlefshmëria ....................................................................................... 117
KAPITULLI VII ....................................................................................................................... 120
ANALIZA E REZULTATEVE ............................................................................................... 120
7.1. Analiza e seksionit demografik ........................................................................................ 120
7.2. Analiza e aktivizmit politik të të anketuarve .................................................................... 124
7.3. Analiza faktoriale ............................................................................................................. 124
7.3. Analiza e regresionit dhe testit ANOVA.......................................................................... 124
7.5. Analiza dhe interpretimi i rezultateve .............................................................................. 171
7.6. Diskutim ........................................................................................................................... 174
KAPITULLI VIII...................................................................................................................... 182
PËRFUNDIME ......................................................................................................................... 182
8.1. Përfundime ....................................................................................................................... 182
BIBLIOGRAFIA....................................................................................................................... 192
SHTOJCA 1 ............................................................................................................................... 201
SHTOJCA 2 ............................................................................................................................... 209
SHTOJCA 3 ............................................................................................................................. 2411
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
vi
FALENDERIME
Falënderimi kryesor i shkon udhëheqësit të kësaj teze doktorale, Profesor Mark Markut, i cili me
profesionalizmin, orientimin drejt literaturës bashkëkohore, hartimin e metodologjisë dhe
rigorozitetin shkencor hodhi shtyllat e këtij studimi duke bërë të mundur finalizimin me sukses!
Gjithashtu, dëshiroj të falënderoj të gjithë pedagogët e Departamentit të Gazetarisë dhe Komunikimit,
në Fakultetin Histori-Filologji të Universitetit të Tiranës për ndihmën e pakursyer dhe përkrahjen që
më dhanë përgjatë këtij rrugëtimi aq sa të bukur por edhe të vështirë...
Së fundi, jo për nga rëndësia, dëshiroj të falenderoj familjen time, e cila më ka mbështetur përgjatë
gjithë realizimit të kësaj pune shkencore.
Ky studimi i kushtohet vajzës time, Amblës, e cila më ka dhënë gjithë forcën dhe energjinë për ti
shkuar deri në fund!
Faleminderit të gjithëve!
AULONA ZOTAJ
vii
LISTA E TABELAVE
Tabela 1. Fazat e zhvillimit të komunikimit zgjedhor .................................................................. 36
Tabela 2. Nivelet e ndryshme të amerikanizmit dhe strategjitë e përdorura ................................ 91
Tabela 3. Format e sistemit zgjedhor në Shqipëri dhe disa vende evropiane ............................... 93
Tabela 4. Tabela e vërtetësisë së studimit ................................................................................... 118
Tabela 5. Regresioni ................................................................................................................... 170
Tabela 6. Tabela testit ANOVA.................................................................................................. 171
Tabela 7. Përmbledhje e zgjedhjeve në Shqipëri ........................................................................ 171
Tabela 8. Gjinia ........................................................................................................................... 220
Tabela 9. Mosha ........................................................................................................................ 2201
Tabela 10. Gjendja civile ............................................................................................................ 221
Tabela 11. Arsimimi ................................................................................................................... 221
Tabela 12. Zona e banimit .......................................................................................................... 221
Tabela 13. Anëtarë partie ............................................................................................................ 222
Tabela 14. A jeni i informuar për imazhin e partive? ................................................................. 222
Tabela 15. A jeni i informuar për liderët e partive? .................................................................... 222
Tabela 16. Si e vlerësoni publicitetin e partive politike ? ........................................................... 222
Tabela 17. A ka ndikuar publiciteti politik për përzgjedhjen tuaj? ............................................. 222
Tabela 18. A shfrytëzoni burime alternative për të rejat e fundit në lidhje me partitë politike? 223
Tabela 19. Strategjitë e marketingut luajnë rol të rëndësishëm në politikë? .............................. 223
Tabela 20. Strategjitë e marketingut në politikë ndihmojnë për të promovuar ideologjitë e
nevojshme për të fituar besimin e popullit? ................................................................................ 223
Tabela 21. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në krijimin e imazhit të një lideri të
besueshëm dhe të përgjegjshëm .................................................................................................. 223
Tabela 22. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në mobilizimin e njerëzve për zhvillim
dhe prosperitet të kombit. ........................................................................................................... 224
Tabela 23. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në rritjen e madhësisë së anëtarësisë së
një partie...................................................................................................................................... 224
Tabela 24. Strategjitë e partive politike shërbejnë për të menaxhuar krizën dhe konfliktet që
lindin brenda një partie politike. ................................................................................................. 224
Tabela 25. Strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet për të krijuar emrin dhe
pozicionimin e partisë ................................................................................................................. 225
Tabela 26. Strategjitë e partive politike ndihmojnë për të krijuar stabilitetin e nevojshëm në
sistemin socio-politik të një vendi .............................................................................................. 225
Tabela 27. Strategjitë e marketingut politik ndihmojnë në krijimin e imazhit politik të një
partie ........................................................................................................................................... 225
Tabela 28. Strategjitë e partive politike ndihmojnë në krijimin e institucioneve të pavarura,
demokratike dhe kundër korrupsionit. ........................................................................................ 225
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
viii
Tabela 29. Mesatarja e perceptimit të rolit të strategjive të marketingut.................................... 226
Tabela 30. Si një reflektim i strategjive të tyre të marketingut, partitë ofrojnë "produkte
/shërbime" që gjerësisht perceptohen si unike nga elektorati ..................................................... 226
Tabela 31. Strategjia e marketingut e partive është unike në ofrimin e "shërbimeve të
caktuara" dhe të vlerësuara gjerësisht nga qytetarët ................................................................... 226
Tabela 32. Në strategjinë e marketingut, partitë synojnë "segmentin e veçantë të tregut" ......... 226
Tabela 33. Objektivat e përgjithshme të marketingut dhe strategjitë e partive janë ndërtuar
mbi njohuritë e forta të nevojave të elektoratit ........................................................................... 227
Tabela 34. Partitë vazhdimisht modifikojë programet e tyre ekzistuese dhe prezantojnë
kandidatët e rinj për audiencën e tyre ......................................................................................... 227
Tabela 35. Në marrjen e vendimeve strategjike të marketingut, qëllimi i partive është të
krijojnë një pikëmbështetje të fortë në arenën politike ............................................................... 227
Tabela 36. Partitë vazhdimisht kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve dhe përpiqen të
ndërtojnë marrëdhënie afatgjata me elektoratin e tyre ................................................................ 228
Tabela 37. Partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me besnikëri
ekzistuese ndaj tyre ..................................................................................................................... 228
Tabela 38. Strategjia e marketingut e partive e vë theksin tek kandidati individual .................. 228
Tabela 39. Angazhimi i partive ndaj shërbimit është i tillë që votuesit të mos pendohen që
kanë votuar për ato parti ............................................................................................................. 228
Tabela 40. Mesatarja e rolit të dimensioneve në strategjitë e marketingut ................................. 229
Tabela 41. Krahasuar me partitë e tjera politike në Shqipëri, partia në pushtet e harton
strategjinë e saj në mënyrë që të përmirësojë gjendjen aktuale ekonomike të vendit ................ 229
Tabela 42. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet e harton dhe zbaton
strategjinë e saj në funksion të rritjes së cilësisë së shërbimit ndaj elektoratit ........................... 229
Tabela 43. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet ka ndikuar në rritjen e
mirëqënies së shumë familjeve në vendin tonë........................................................................... 229
Tabela 44. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si ajo që ndërmerr
hapat e nevojshëm për ti ardhur në ndihmë shtresave me probleme të ndryshme sociale të
popullsisë .................................................................................................................................... 230
Tabela 45. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet e harton sjelljen e saj për
t'iu përshtatur nevojave të elektoratit të saj ................................................................................. 230
Tabela 46. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në zhvillimin
social dhe kulturor të vendit. ....................................................................................................... 230
Tabela 47. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në vendosjen e
një komunikimi standart me elektoratin e saj ............................................................................. 231
Tabela 48. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në sigurimin e
tregtisë së lirë, si një ndër efektet e globalizimit ........................................................................ 231
Tabela 49. Krahasuar me partitë e tjera politike, nëpërmjet strategjisë së saj politike, partia në
pushtet angazhohet në promovimin e forcës së saj duke dëmtuar kundërshtarin e saj ............... 231
Tabela 50. Mesatarja e efekteve të reformave dhe efekti i integrimit në be, në ligjërimin
politik të elitës shqiptare ............................................................................................................. 232
AULONA ZOTAJ
ix
Tabela 51. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në hapjen e
negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE ...................................................................... 232
Tabela 52. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në zbatimin me
përpikmëri të politikave rajonale të caktuara nga BE-ja ............................................................. 232
Tabela 53. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është angazhuar më tepër në
përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të siguruar demokracinë në vend ....................................... 232
Tabela 54. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në pëmbushjen e
politikave ekonomike dhe monetare të caktuara nga BE-ja ........................................................ 233
Tabela 55. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet angazhohet në nivel kombëtar për të
luftuar korrupsionin .................................................................................................................... 233
Tabela 56. Mesataja e rolit të elementëve socialë, historikë, nacionalistë dhe politikë në
ligjërimin politik ......................................................................................................................... 233
Tabela 57. Partitë përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr elektoratin e tyre ...................... 233
Tabela 58. Partitë angazhohen në garantimin e demokracisë, shtetit të së drejtës, të drejtave të
njeriut si dhe respektimin apo mbrojtjen e minoriteteve ............................................................ 234
Tabela 59. Partitë bëjnë të mundur orientimin e politikave vendase drejt praktikave
demokratike të qeverisjes ............................................................................................................ 235
Tabela 60. Partitë kanë vullnetin e duhur për realizimin e reformave dhe proçeseve
demokratike................................................................................................................................. 235
Tabela 61. Partitë angazhohen në përfshirjen e një mase të madhe elektorati ku bëjnë pjesë
grupe të ndryshme kulturore apo etnike ...................................................................................... 235
Tabela 62. Informacionin rreth çështjeve politike, kryesisht rreth partisë politike që unë
përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave. .......................................................................... 236
Tabela 63. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë përkrah, e
marr gjithmonë nëpërmjet mediave vizive ................................................................................. 236
Tabela 64. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë përkrah, unë e
marr gjithmonë nëpërmjet mediave online ................................................................................. 236
Tabela 65. Si i vlerësoni ju mesazhet që përcjellin partitë politike nëpërmjet medias: .............. 236
Tabela 66. A mendoni ju se media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë programin për
çështjet ekonomiko-sociale të partive politike? .......................................................................... 237
Tabela 67. Çfarë ju tërheq më tepër te një parti? ........................................................................ 237
Tabela 68. Sipas Jush, Edi Rama është një lider: ....................................................................... 237
Tabela 69. Sipas Jush, Lulzim Basha është një lider: ................................................................. 238
Tabela 70. Sipas Jush, Ilir Meta është një lider: ......................................................................... 238
Tabela 71. A mendoni se ligjërimi i politikanëve dhe perfomanca politike është përmirësuar
përgjatë viteve të tranzicionit ? .................................................................................................... 238
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
x
LISTA E GRAFIKËVE
Grafiku 1. Gjinia ......................................................................................................................... 120
Grafiku 2. Mosha ........................................................................................................................ 121
Grafiku 3. Gjendja civile............................................................................................................. 121
Grafiku 4. Niveli arsimor ............................................................................................................ 122
Grafiku 5. Zona e banimit ........................................................................................................... 122
Grafiku 6. Anëtarë partie ............................................................................................................ 123
Grafiku 7. A jeni i informuar për imazhin e partive? ................................................................. 124
Grafiku 8. A jeni i informuar për liderët e partive? .................................................................... 125
Grafiku 9. Si e vlerësoni publicitetin e partive politike ? ........................................................... 127
Grafiku 10. A kanë ndikuar reklamat politike për përzgjedhjen tuaj? ........................................ 127
Grafiku 11. A shfrytëzoni burime alternative për të rejat e fundit në lidhje me partitë politike 128
Grafiku 12. Strategjitë e marketingut luajnë rol të rëndësishëm në politikë .............................. 129
Grafiku 13. Strategjitë e marketingut në politikë ndihmojnë për të promovuar ideologjitë e
nevojshme për të fituar besimin e popullit .................................................................................. 129
Grafiku 14. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në krijimin e imazhit të një lideri të
besueshëm dhe të përgjegjshëm .................................................................................................. 130
Grafiku 15. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në mobilizimin e njerëzve për zhvillim
dhe prosperitet . ........................................................................................................................... 130
Grafiku 16. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në rritjen e numrit të anëtarësimeve të
një partie...................................................................................................................................... 131
Grafiku 17. Strategjitë e partive politike shërbejnë për të menaxhuar krizën dhe konfliktet që
lindin brenda një partie politike. ................................................................................................. 132
Grafiku 18. Strategjitë e partive politike shërbejnë si një mjet për të krijuar emrin dhe
pozicionimin e partisë ................................................................................................................. 133
Grafiku 19. Strategjitë e partive politike ndihmojnë për të krijuar stabilitetin e nevojshëm në
sistemin socio-politik të vendit ................................................................................................... 133
Grafiku 20. Strategjitë e partive politike & marketingut politik ndihmojnë në inkurajimin e
demokracisë dhe imazhit politik të një partie ............................................................................. 134
Grafiku 21. Strategjitë e partive politike ndihmojnë në krijimin e institucioneve të pavarura
demokratike dhe kundër korupsionit ........................................................................................ 1345
Grafiku 22. Si një reflektim i strategjive të tyre të marketingut, partitë ofrojnë ―produkte
/shërbime‖ që gjerësisht perceptohen si unike nga elektorati ..................................................... 135
Grafiku 23. Strategjia e marketingut e partive është unike në ofrimin e shërbimeve të caktuara
dhe të vlerësuara gjerësisht nga qytetarët ................................................................................... 136
Grafiku 24. Në strategjinë e marketingut, partitë synojnë ―segmentin e veçantë të tregut‖ ....... 136
Grafiku 25. Objektivat e përgjithshme të marketingut dhe strategjitë e partive janë ndërtuar
mbi njohuritë e forta të nevojave të elektoratit ........................................................................... 139
AULONA ZOTAJ
xi
Grafiku 26. Partitë vazhdimisht modifikojnë programet e tyre ekzistuese dhe prezantojnë
kandidatët e rinj për audiencën e tyre ......................................................................................... 139
Grafiku 27. Në marrjen e vendimeve strategjike të marketingut, qëllimi i partive është të
krijojnë një pikëmbështetje të fortë në arenën politike ............................................................... 140
Grafiku 28. Partitë vazhdimisht kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve dhe përpiqen të
ndërtojnë marrëdhënie afatgjata me elektoratin e tyre ................................................................ 141
Grafiku 29. Strategjia e marketingut e partive e vë theksin tek kandidati individual jo tek
partia ........................................................................................................................................... 142
Grafiku 30. Partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me
besnikëri ekzistuese ndaj tyre ..................................................................................................... 142
Grafiku 31. Angazhimi i partive ndaj elektoratit është i tillë që votuesit të mos pendohen që
kanë votuar për ato parti ............................................................................................................. 143
Grafiku 32. Krahasuar me partitë e tjera politike në Shqipëri, partia në pushtet e harton
strategjinë e saj në mënyrë që të përmirësojë gjendjen aktuale ekonomike të vendit ................ 144
Grafiku 33. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton dhe zbaton politikat
në funksion të rritjes së cilësisë së shërbimit ndaj elektoratit të saj............................................ 145
Grafiku 34. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet ka ndikuar në rritjen e
mirëqënies së shumë familjeve në vendin tonë........................................................................... 146
Grafiku 35. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si ajo që ndërmerr
hapat e nevojshëm për ti ardhur në ndihmë shtresave me probleme të ndryshme sociale të
popullsisë .................................................................................................................................... 146
Grafiku 36. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton politikat e saj për
t'iu përshtatur nevojave të elektoratit të saj ................................................................................. 147
Grafiku 37. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në zhvillimin
social dhe kulturor të vendit. ....................................................................................................... 148
Grafiku 38. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në vendosjen e
një komunikimi standart me elektoratin e saj ............................................................................. 149
Grafiku 39. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në sigurimin e
tregtisë së lirë, si një ndër efektet e globalizimit ........................................................................ 149
Grafiku 40. Krahasuar me partitë e tjera politike, nëpërmjet strategjisë së saj politike, partia
në pushtet angazhohet në promovimin e forcës së saj duke dëmtuar kundërshtarin e saj .......... 150
Grafiku 41. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në hapjen e
negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE ...................................................................... 151
Grafiku 42. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në zbatimin me
përpikmëri të politikave rajonale të caktuara nga BE-ja ............................................................. 151
Grafiku 43. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është angazhuar më tepër në
përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të siguruar demokracinë në vend ....................................... 152
Grafiku 44. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në pëmbushjen e
politikave ekonomike dhe monetare të caktuara nga BE-ja ........................................................ 153
Grafiku 45. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet angazhohet në nivel kombëtar për
të luftuar korrupsionin................................................................................................................. 154
Grafiku 46. Partitë përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr elektoratin e tyre ..................... 155
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
xii
Grafiku 47. Partitë angazhohen në garantimin edemokracisë, shtetit të së drejtës, të drejtave të
njeriut si dhe respektimin apo mbrojtjen e minoriteteve ............................................................ 155
Grafiku 48. Partitë bëjnë të mundur orientimin e politikave vendase drejt praktikave
demokratike të qeverisjes ............................................................................................................ 156
Grafiku 49. Partitë kanë vullnetin e duhur për realizimin e reformave dhe proçeseve
demokratike................................................................................................................................. 156
Grafiku 50. Partitë angazhohen në përfshirjen e një mase të madhe elektorati ku bëjnë pjesë
grupe të ndryshme kulturore apo etnike ...................................................................................... 157
Grafiku 51. Informacionin rreth çështjeve politike, kryesisht rreth partisë politike që unë
përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave. ......................................................................... 158
Grafiku 52. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë përkrah, e
marr gjithmonë nëpërmjet mediave vizive ................................................................................. 159
Grafiku 53. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë përkrah, e
marr gjithmonë nëpërmjet mediave online ................................................................................. 160
Grafiku 54. Media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë programin për çështjen
kombëtare të partive politike. ..................................................................................................... 161
Grafiku 55. Si i vlerësoni ju mesazhet që përcjellin partitë politike nëpërmjet medias ............. 162
Grafiku 56. A mendoni ju se media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë programin
për çështjet ekonomiko-sociale të partive politike? .................................................................... 163
Grafiku 57. Çfarë ju tërheq më tepër te një parti? ...................................................................... 164
Grafiku 58. Sipas Jush, Edi Rama është një lider: ...................................................................... 165
Grafiku 59. Sipas Jush, Lulzim Basha është një lider: ............................................................... 166
Grafiku 60. Sipas Jush, Ilir Meta është një lider: ........................................................................ 166
Grafiku 61. A mendoni se ligjërimi i politikanëve dhe perfomanca politike është përmirësuar
përgjatë viteve të tranzicionit ? ................................................................................................... 167
Grafiku 62. Gjeneratorët e aktivizimit të fushatës ...................................................................... 209
Grafiku 63. Media e fushatës 2017 ............................................................................................. 209
Grafiku 64: Orientimi i aktivizimit për kauza përgjatë viteve në rajone të ndryshme ............... 209
Grafiku 65: Kohor ....................................................................................................................... 210
Grafiku 66. Rastet e disa shteteve Europiane ............................................................................. 210
Grafiku 67: Analiza e koherencës së aktivizmit të shkakut ........................................................ 211
Grafiku 68. Numri i njerëzve që flisnin për Edi Ramën ............................................................ 213
AULONA ZOTAJ
xiii
LISTA E FIGURAVE
Figura 1. Orari i transmetimit dedikuar temës zgjedhore ........................................................... 212
Figura 2. Mosha e mbështetësve të mediave sociale të Edi Ramës ............................................ 213
Figura 3. Mbështetësit e përgjithshëm të Edi Ramës nga kombësi të ndryshme ........................ 213
Figura 4. Totali i fondeve dhe shpenzimeve të PS ...................................................................... 214
Figura 5. Burimet e të ardhurave për PS ..................................................................................... 214
Figura 6. Totali i orëve të transmetimit të PD ............................................................................ 214
Figura 7. Shtetet mbështetëse të Sali Berishës............................................................................ 215
Figura 8. Aktiviteti i Sali Berishës në rrjetet sociale .................................................................. 215
Figura 9. Fondet dhe shpenzimet për PD në 2013 ...................................................................... 216
Figura 10. Burimet e fondeve të PD ........................................................................................... 216
Figura 11: Slogani i PD (2009) ................................................................................................... 216
Figura 12. Slogani i PS (2009) .................................................................................................... 216
Figura 13. Slogani i PS në 2013.................................................................................................. 217
Figura 14. Slogai i PD në 2013 ................................................................................................... 217
Figura 15. Slogani i PD-së në 2017 ............................................................................................ 217
Figura 16. Kryetari i PS-së gjatë fushatës ................................................................................... 217
Figura 17. Kryetari i PS&LSI-së gjatë fushatës .......................................................................... 218
Figura 18. Lulzim Basha, Barack Obama, Edi Rama. ................................................................ 218
Figura 19. Barack Obama, Edi Rama, Xhon Mekein ................................................................. 218
Figura 20. Sali Berisha në zgjedhjet e vitit 2013 ........................................................................ 219
Figura 21. Berisha në zgjedhjet e vitit 2013 ............................................................................... 219
Figura 22. Mitingu i Edi Ramës në zgjedhjet e vitit 2017 .......................................................... 219
Figura 23. Ilir Meta gjat një eventi elektoral të LSI-së ............................................................... 220
LISTA E SHKURTIMEVE
BIRN Balkan Investigative Reporting Network
CDA Critical Discourse Analysis (Analiza kritike e diskursit)
KQZ Komisioni Qendror i Zgjedhjeve
KOP Komitetit të Orientimit të Politikave
LSI Lëvizja Socialiste për Integrim
PD Partia Demokratike
PK Partia Komuniste
PS Partia Socialiste
OSBE Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë
OSFA Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë
TVSH Televizioni Publik i Shqipërisë
AULONA ZOTAJ
1
KAPITULLI I: HYRJA
1.1. Hyrje e përgjithshme
Proçesi i tranzicionit në Shqipëri tregoi të ishte një përvojë traumatike, falë pjesës më të
madhe të sjelljes së papjekur politike të udhëheqjes. Një produkt institucional i një prej
shoqërive më autokratike totalitare, klasa e sapoformuar politike, pavarësisht nga edukimi,
qëndrimi politik dhe pozicionet e saj, ishte krejtësisht e papërgatitur për të trajtuar situatën
dhe për të udhëhequr Shqipërinë përmes këtij proçesi të vështirë. Elita politike në zhvillim
dështoi të mbrojë interesat e Shqipërisë në funksion të shtrirjes së saj drejt tregjeve
ndërkombëtare dhe të bashkonte shqiptarët përgjatë idesë së kombit1. Legjenda politike,
kulturore, psikologjike dhe sociale e komunizmit ishin pengesë në krijimin e një sistemi
demokratik të vërtetë. Faktorët ekonomikë kishin gjithashtu një rol të rëndësishëm.
Shqipërisё, ashtu si edhe shumë vendeve të tjera, i mungonte përvoja e nevojshme për të
lehtësuar proçesin e kalimit nga një ekonomi e centralizuar në një ekonomi tregu. Për më
tepër, në atë kohë Shqipëria trashëgoi nga periudha komuniste një ekonomi krejtësisht të
prapambetur dhe joefikase. Për këto arsye, tranzicioni shqiptar mund të cilësohet si një
dështim total dhe një zëvendësim i regjimit komunist. Sipas Janusz Bugajskit, pesë faktorë
duhet të merren parasysh në përcaktimin e arsyjeve për vështirësitë e vazhdueshme janë:
autoritarizmi, demokratizimi i dobët, nacionalizmi, ngërҫi ekonomik dhe kriminaliteti. Ish-
komunistët miratuan ideologjitë dhe programet për të marrë mbështetje popullore nëpërmjet
proçesit zgjedhor dhe për të manipuluar opinionin publik, duke përdorur populizmin dhe
nacionalizmin etnik në ato vende ku kishin hasur mbështetje. Ata llogaritën se një demokraci
formale mund të bashkëjetojë me një autoritarizëm joformal. Populizmi, nacionalizmi dhe
autoritarizmi janë përforcuar nga performanca e dobët ekonomike në rajon dhe nga një
valë gjithnjë e më e madhe e kriminalitetit të sponsorizuar e cila zyrtarisht ka kontribuar
në rrënimin e ekonomive të brishta të rajonit, pra përfshirë dhe Shqipërinë, dhe
institucioneve demokratike politike2.
Secila forcë politike zgjedh kornizën institucionale që më së miri do të përcjellë vlerat, idetë,
projektet ose interesat e saj. Marrëdhëniet e forcës dhe gjendjes objektive kushtёzojnё
rezultatet institucionale3. Sa herë që regjimi negocion rrugën e tij jashtë pushtetit, strategjia
optimale e demokratizimit është e paqëndrueshme. Me institucionet e miratuara si zgjidhje të
përkohshme, të cilat përfundojnë konfliktin fillestar, demokracitë e reja kanë gjasa të
përjetojnë konflikt të vazhdueshëm mbi institucionet themelore. Forcat politike që pësojnë
humbjen si rezultat i bashkëveprimit të këtyre institucioneve do të sjellin në mënyrë të
përsëritur kuadrin institucional në axhendën politike4. Kitschelt argumenton se në regjimet që
1 Rama, S. (2006). Probleme politike shqiptare : përmbledhje me analiza e materiale.
2Bugajski, J. (1993). Nations in Turmoil: Conflict and Cooperation in Eastern Europe. Boulder: Westview Press.
3Przeworski, A. (1991). Democracy and the Market, Political and Economic Reforms in Eastern Europe and
Latin America. New York: Cambridge University Press. 4 Po aty.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
2
dalin nga komunizmi i trashёguar, ish-partitë në pushtet në përgjithësi kanë gjasa të kërkojnë
dhe shpesh kanë pushtet të mjaftueshёm për të fituar praktika të reja politike demokratike që
theksojnë parimet më madhore, duke shpërblyer aktorin më të fortë dhe më të bashkuar
politik me një pushtet të pabarabartё politik. Për këtë qëllim, partitë pasuese komuniste mund
të mbrojnё ligjet e njëanshme të votimit të shumicës së rrethit dhe një presidencë të fortë me
fuqi të gjёrё të dekretit etj5. Elita politike shqiptare, është në thelb një produkt burokratik,
fraksionet e saj synojnë instinktivisht drejt kontrollit të plotë të institucioneve shtetërore.
Elita politike shqiptare nuk di të përdorë konfigurimet gjeopolitike ndërkombëtare dhe
refuzon të mësojë nga ideologjitë revolucionare botërore. Në mungesë të një ndjenje të
detyrës, të një identiteti të fortë dhe një interesi të përcaktuar mirë, fraksionet kryesore të
elitës shqiptare nxitojnë të aderojnë në shërbim të këtyre ideologjive botërore revolucionare
dhe eksperimentale, siç janë marksizmi apo të tjera. Elita shqiptare ka refuzuar të veprojë
pragmatikisht dhe rrjedhimisht, konflikti politik brenda sistemit politik shqiptar është
transformuar në një luftë vdekjeprurëse. Mangësia kryesore e elitës politike shqiptare është se
kurrë nuk e kuptoi domethënien e vërtetë të pluralizmit politik dhe konsensusit politik dhe
kurrë nuk i respektoi këto standarde themelore. Elita politike e pati të pamundur të çlirohej
nga mentaliteti autoritar dhe tregoi një paaftësi për të vepruar në kushtet e pasigurisë dhe për
të marrë vendime në mungesë të një praktike rutinë të sanksionuar nga një autoritet
karizmatik6. Kjo sigurisht është në lidhje të pashmangshme dhe jep efektin e saj të dukshëm
në diskursin politik të elitës përgjatë periudhës së tranzicionit.
Ky punim trajton disa karakteristika të ligjërimit politik gjatë periudhës së tranzicionit në
Shqipëri. Është e rendësishme të evidentohet fakti se vitet e fundit, media është shndërruar
në qëndrën e shoqërisë. Nëpërmjet fjalës së shkruar, Shqipëria paraqitet si një rast i
veçantë në tranzicionin e saj të gjatë dhe të pafundëm. Për shqiptarët që vinin nga një
regjim autoritar në një tranzicion demokratik, shumë elementë u kthyen në një liri të
tejskashme. Pushteti i elitave drejtuese bëhet problematik për shtetin dhe shoqërinë sidomos
kur demokracia është në fazën e saj të brishtë. Për të kuptuar më së miri ligjërimin politik të
përdorur përgjatë këtyre viteve është realizuar ky studim i cili synon të tregojë se diskursi në
ndërmjetësimin e veprimeve shoqërore, përvojave dhe pikëpamjeve të botës, si dhe miratimi i
marrëdhënieve personale dhe grupore, është një burim i pohimit, legjitimimit, ruajtjes dhe
mbajtjes së pabarazive dhe padrejtësive, fuqisë dhe dominimit, abuzimit dhe paragjykimit
dhe shfaqet si nё konventa shoqërore ashtu dhe brenda institucioneve sociale. Këto asimetri
rezultojnë në përdorimin e gjuhës represive e cila manifestohet në formën e manipulimit,
margjinalizimit, përdorimit të gjuhës fyese, propagandës, përdorimit dhe keqpërdorimit të
pushtetit etj. Një nga ngjarjet politike gjatë të cilave politikanët përpiqen të përdorin diskursin
për të krijuar, mbajtur ose mbështetur pushtetin janë fushatat politike. Vendosja e objekteve
gjuhësore në fushatat politike është përcaktuesi i parë i pranueshmërisë së shumicës së
kandidatëve që imponojnë ideologjinë e tyre ndaj të tjerëve në përpjekjen e tyre për të fituar
5
Kitschelt, Herbert, & Anthony, J. (2003). Die Dynamik der schweizerischenNeuenRechten in
komparativerPerspektive. Bern: Paul. 6Rama, S. (2006). Probleme politike shqiptare : përmbledhje me analiza e materiale, fq. 11.
AULONA ZOTAJ
3
mandatin e popullit. Ata e fitojnë këtë mandat duke natyralizuar dhe neutralizuar ideologjitë e
tyre, duke i bërë ata të duken pjesë e bazës së njohurive të institucionit të tyre shoqëror.
Pasi analizohet në detaj ligjërimi i liderve politik përgjatë periudhës së tranzicionit në
Shqipëri, në pjesën e të dytë do të analizohet perceptimi i votuesve dhe i publikut rreth
ligjërimit politik të elitës shqiptare në periudhën e tranzicionit.. Për të arritur në këtë formë
do të ballafaqohen të dyja rezultatet e analizës në mënyrë që të kemi një pamje më të gjërë të
diskursit politik në Shqipëri, si dhe për të evidentuar kështu disa nga karakteristikat
thelbësore të këtij diskursi, në mënyrë që të identifikojmë problematikat dhe rrugën drejt së
ardhmes. Si një proces dinamik shoqëror dhe një forum interaktiv, ai përfshin shumë
negociata gjuhësore që vazhdimisht japin të dhëna të freskëta që mund të përdoren për
hulumtime sociolinguistike. Për këtë qëllim, ekspertët gjuhësorë do të ishin më shumë në
dijeni të dinamikës së gjuhës. Puna do të jetë, pra, një shtesë e materialeve ekzistuese në këtë
fushë të hulumtimit.
Prandaj mund të themi që ky studim do të ofronte më shumë njohuri në mënyrën se si
ligjërimi politik i elitës shqiptare në periudhën e tranzicionit mban lidhjet midis gjuhës, fuqisë
dhe ideologjisë. Kjo mund të nxjerrë në pah transformimet përgjatë kohës dhe na sqaron se si
formon dhe transformon realitetin e dhënë. Analiza kritike e diskursit nxit ndërgjegjësimin
në çështjen e abuzimit të fuqisë shoqërore, dominimit, pabarazisë dhe represionit gjuhësor,
çfarë e bën këtë studim të një rëndësie të veçantë.
Fjalimet e fushatave janë mjete të rëndësishme që politikanët përdorin për të shprehur
pikëpamjet dhe ndjenjat për publikun me qëllim që elektorati të cilit i drejtohen të pajtohet
me ata. Fjalimi shpalos programet dhe e prezanton folësin si kandidatin më të mirë që mund
të shndërrojë fatin e njerëzve. Politika është një luftë për pushtet që shërben për të vënë në
praktikë disa ide politike, ekonomike dhe shoqërore. Në këtë proçes, gjuha luan një rol
vendimtar pasi çdo veprim politik shoqërohet dhe ndikohet nga gjuha. Sipas Orwell, "politika
është një masë e gënjeshtrave, evazioneve, marrëzisë, urrejtjes dhe skizofrenisë7.
Studimi i kësaj lloj problematike shoqërohet si me përfitime ashtu dhe me kufizime të
ndryshme. Duke u bazuar tek kërkimet e deritanishme rezulton se ka një numër të madh
punimesh shkencore mbi diskursin politik, duke evidentuar rëndësinë e madhe të faktorit
media, e ashtuquajtur ―Fuqia e katërt‖ e cila varion që nga implikimet gjeopolitike deri tek
ato ekonomike, sociale dhe mjedisore. Në rastin konkret, mundësitë e studimit të kësaj
problematike mund të përbëjnë dhe kufizime. Së pari: Në lidhje me rëndësinë e medias dhe
diskursit ka perceptime të ndryshme. Një lider e trajton dhe komenton në një mënyrë të
caktuar një çështje të caktuar. Kjo varet nga këndvështrimi i gjithësecilit, i cili në më të
shumtën e rasteve ndikohet nga interesat dhe përfitimet. Për të njëjtën problem një analist i
―pavarur‖ shprehet me tone të ndryshme, një organ i shtypit të përditshëm i jep nuanca të
ndryshme këtij problemi, dhe për çështjen në fjalë, që konsiston në atë që quhet ―thelbi i
problemit‖, kemi disa lloje të ndryshme perceptimesh, diskursesh, të cilat pa dyshim janë të
kushtëzuara nga arsyet e sipërpërmëndura, me emërues të përbashkët, si interesat e ngushta,
pragamatizmi, dhe në fund të gjithë kësaj historie është qytetari i cili i gjendur në mes të
7 Orwell, G. (1954). Nineteen Eighty- Four. Harmondsworth: Penguin, fq. 43.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
4
gjithë këtij informacioni e ka të vështirë të dijë të vërtetën. Së dyti: Një element shumë i
rëndësishëm është edhe mënyra sesi media të ndryshme, kanë trajtime dhe perceptime të
ndryshme në lidhje me një dukuri të caktuar, ose për fenomene të caktuara edhe ky element e
vështirëson punën kërkimore dhe për më tepër duke qenë se ky është një proçes, atëherë
studimi i dinamikave dhe i impakteve të tij mund të përbëjë edhe kufizime.
1.2. Objekti i studimit
Studimi kërkon të tregojë se diskursi në ndërmjetësimin e veprimeve shoqërore, përvojave
dhe pikëpamjeve të botës, si dhe miratimi i marrëdhënieve personale dhe grupore, është një
burim i pohimit, legjitimimit, ruajtjes dhe mbajtjes së pabarazive dhe padrejtësive, fuqisë dhe
dominimit, abuzimit dhe paragjykimit dhe shfaqet si nё konventa shoqërore ashtu dhe brenda
institucioneve sociale. Këto asimetri rezultojnë në përdorimin e gjuhës represive e cila
manifestohet në formën e manipulimit, margjinalizimit, përdorimit të gjuhës fyese,
propagandës, përdorimit dhe keqpërdorimit të pushtetit etj. Një nga ngjarjet politike gjatë të
cilave politikanët përpiqen të përdorin diskursin për të krijuar, mbajtur ose mbështetur
pushtetin janë fushatat politike. Studiuesit e mëparshëm në fjalimet e fushatave politike ishin
tё prirur drejt një përshkrimi dhe analize të stilit, strategjive inovative dhe bindëse të
politikanëve dhe manipulimit tёstrukturave gjuhësore për të mbrojtur interesin individual në
fjalimet e fushatave zgjedhore8910
.
Qëllimi i përgjithshëm i studimit është të:
Ekzaminojë, evidentojë dhe identifikojë ngjyrimet politike, historike, sociale,
etnike, strategjike të ligjërimit, strategjive politike dhe të marketingut të politikanëve
shqiptarë, perceptimin e votuesve, impaktin në arritjen e pozicioneve konkurruese të
partive politike në Shqipëri për përmirësimin e jetës politike, ekonomike, sociale dhe
demokratike të vendit.
Ekzaminojë, mënyrën se si ligjërimi politik i elitës shqiptare në periudhën e
tranzicionit mban lidhjet midis gjuhës, fuqisë dhe ideologjisë, formon dhe
transformon realitetin e dhënë.
Objektivat e këtij studimi janë:
Të shqyrtojë dhe interpretojë fjalimet e fushatës zgjedhore që nga viti 2001 deri në
vitin 2017, si pjesë të diskursit.
Të aplikojë mjetin analitik të ―Analizës kritike të diskursit‖ dhe aspektet e gjuhësisë
funksionale sistemike në shpjegimin e ligjërimeve të fushatës.
Të evidentojë shprehjet gjuhësore që mbajnë ngjyrime ideologjike.
Të shqyrtojë nëse këto formacione ideologjike diskursive mbështesin fuqinë dhe
marrëdhëniet e pabarabarta të pushtetit dhe manipulimin gjuhësor në favor të disa
grupeve.
8Omozuwa, V., &Ezejideaku, E. (2007). A stylistic analysis of the language of political campaigns in Nigeria:
Evidence from the 2007 general elections. 9 Opebi, B. (2004). Political discourse as social actions. Lagos Notes and Records.
10 Abdullahi-Idiagbon. (2010). Language use in selected Nigerian presidential election campaign speeches: A
critical discourse analysis perspective. Journal of the Nigeria English Studies Association, 30-44.
AULONA ZOTAJ
5
Të shqyrtojë nëse fjalimet e fushatës politike kanë kuptime dhe axhendë të fshehur.
Të identifikojë perceptimin e votuesve dhe marrjen e mesazheve të këtyre ligjërimeve
politike.
Të bëjë identifikimin e ngjyrimeve politike, historike, politike, sociale, etnike,
strategjike të ligjërimit të politikanëve shqiptarë.
Të evidentojë efektet e globalizimit dhe hyrjes në BE, ndikimin e tyre mbi ligjërimin
politik të elitës shqiptare dhe tërthorazi ndikimin tek përzgjedhja e votuesve të këtyre
politikanëve.
Disa nga objektivat shtesë të punimit lidhen dhe me strategjinë e marketingut që kanë filluar
të përdorin partitë politike në Shqipëri.
Megjithatë, objektivat specifike janë si më poshtë:
të përcaktojë rolin e strategjive të marketingut në drejtimin e votuesve.
të evidentojë mënyrat se si partitë politike dhe elektoratet e tyre e perceptojnë rolin e
strategjive të marketingut politik.
të shqyrtojë përmbajtjen e strategjive konkurruese të marketingut të përdorura nga
palët në rritjen e performancës së tyre elektorale (pjesa e votimit).
të vlerësojë efektivitetin e strategjive në arritjen e pozicioneve konkurruese të partive
politike në Shqipëri.
1.3. Pyetjet kërkimore
Ky studim kërkon të japë përgjigje për pyetjet e mëposhtme kërkimore:
1. Cilat janë ndryshimet thelbësore në ligjërimin politik dhe strategjinë politike të elitës
së politikanëve përgjatë tranzicionit politik në Shqipëri?
2. Cila është strategjia e marketingut të politikanëve & impakti në perceptimin e
votuesve mbi strategjitë e marketingut politik në fushatat elektorale të viteve të
fundit?
3. A kanë ndikim strategjitë & ligjërimi politik i partive politike tek votuesit/elektorati
dhe cili është ndikimi i tyre në inkurajimin e demokracisë dhe krijimin e stabilitetit të
nevojshëm në sistemin socio-politik të vendit?
1.4.Hipotezat
Për tju dhënë përgjigje pyetjeve kërkimore janë ngritur hipotezat e mëposhtme:
Hipoteza 1: Diskursi përcaktohet fort nga reformat standarte të imponuara nga BE-ja,
efektet globalizuese dhe në masë të madhe nga zhvillimet ekonomike, sociale, politike
në vend, dhe për më tepër egzistojnë ndryshime ndryshime thelbësore në ligjërimin dhe
strategjinë politike të elitës së politikanëve.
Kjo hipotezë përbëhet nga tre implikime.
Implikimi 1: Efektet e reformave standarde të imponuara nga BE-ja janë ndër
faktorët kryesorë që ndikojnë në ligjërimin politik të elitës shqiptare.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
6
Implikimi 2: Efektet ekonomike, sociale, politike dhe zhvillimet në vend janë ndër
faktorët kryesorë që ndikojnë në ligjërimin politik të elitës shqiptare.
Implikimi 3: Egzistojnë ndryshime ndryshime thelbësore në ligjërimin politik dhe
strategjinë politike të elitës së politikanëve.
Hipoteza 2: Ekziston një korrelacion midis rolit të strategjive të hartuara nga partitë
politike, (strategjive politike, planeve strategjike dhe ato të marketingut politik), të cilat
së bashku promovojnë idealet e politikave demokratike, krijimin e stabilitetit të
nevojshëm në sistemin socio- politik të vendit si dhe ndihmojnë për krijimin e imazhit
politik të partive.
Kjo hipotezë përbëhet nga dy implikime.
Implikimi 1: Strategjitë e hartimit të politikave të partive (planet strategjike) , kanë
impakt të rëndësishëm në përmirësimin e jetës politike, ekonomike, sociale dhe
demokratike të vendit.
Implikimi 2: Strategjitë e marketingut politik të partive ndihmojnë në krijimin e
imazhit dhe pozicionimit të partive politike në raport me elektoratin.
Hipoteza 3(Alternative): Elementët me përmbajtje historike, politike, sociale, etnike,
nacionaliste nuk shërbejnë si input për politikat e çdo qeverie, për më tepër ato nuk
kanë kushtëzuar as mediat apo ligjërimin politik, dhe nuk kanë ndonjë ndikim në
shoqërinë shqiptare në periudhën e tranzicionit.
Kjo hipotezë përbëhet nga një implikim.
Implikimi 1: Elementët socio-politik, nuk shërbejnë si input për politikat e çdo
qeverie, ato nuk kushtëzojnë as mediat apo ligjërimin politik, dhe nuk kanë ndonjë
ndikim në shoqërinë shqiptare në periudhën e tranzicionit.
1.5. Metodologjia e përmbledhur
Ky studim përdor një metodë të kombinuar. Studimi bazohet në metodologji sasiore dhe
metodologji cilësore (për të kryer analizën e literaturës egzistuese). Metodologjia e studimit
është në funksion të objektivave dhe qëllimeve të caktuara që në fillim të studimit.
Metodologjia e përdorur në këtë punim kombinon të dhënat primare me ato sekondare.
Fillimisht për këtë studim është siguruar literatura e nevojshme mbi çështjen e ngritur në
shqyrtim, në bazë të së cilës janë ngritur më pas hipotezat dhe pyetjet kërkimore. Literatura e
këtij studimi ka shërbyer si e dhënë primare pasi literatura na ka ndihmuar jo vetëm për
ngritjen e pyetjeve kërkimore dhe hipotezave, por duke parë problematikën e trajtuar përgjatë
literaturës, kemi mundur të hartojmë edhe pyetjet e pyetësorit për studimin tonë. Të dy tipet e
të dhënave kanë shërbyer në analizat e kryera në këtë studim, si dhe kanë ndihmuar
metodologjinë e përdorur për të parë se si është ndërtuar ligjërimi politik nga elita shqiptare
përgjatë tranzicionit. Pyetësori është i strukturuar në nëntë seksione të ndryshme, ku secili
përbëhet nga një numër i caktuar pyetjesh. Analiza e të dhënave primare është kryer me
paketën statistikore SPSS.
AULONA ZOTAJ
7
1.6. Struktura e punimit
Ky studim është strukturuar në tetë kapituj kryesorë, konkretisht:
Kapitulli I- Hyrja, ku është dhënë një përshkrim përmbledhës i temës së marrë në
studim, qëllimi dhe rëndësia e studimit, pyetjet këkimore dhe objektivat për të cilat po
zhvillohet studimi, hipotezat të cilat orientojnë zhvillimin e studimit, si edhe struktura
e tij.
Kapitulli II- Kuadri teorik, ku janë dhënë disa nga konceptet kryesore relevante me
ligjërimin/ diskursin politik, përkufizime, karakteristika, tipare dhe klasifikimi i
diskursit politik.
Kapitulli III- Rishikimi i literaturës, ku janë paraqitur teoritë dhe botimet kryesore, si
nga autorë shqiptarë edhe autorë e studiues botërorë, mbi diskursin politik, lidhjen e
tij me gjuhën, analizën kritike, etj. Gjithashtu është dhënë edhe evoluimi i diskursit
politik në fushata me kalimin e viteve dhe zhvillimin e shoqërisë dhe teknologjisë.
Kapitulli IV- Tranzicioni politik në Shqipëri, ku është bërë një analizë përmbledhëse
përshkruese e procesit të tranzicionit të pushtetit politik në shqipëri, edhe implikimeve
të tij në diskursin politik.
Kapitulli V- Në këtë kapitull është bërë një analizë e zhvillimit të fushatave elektorale
nga liderët shqiptarë ndër vite, që nga 2001, që përkon me zgjedhjet e para
demokratike pas trazirave të 1997, deri më 2017, kur u mbajtën edhe zgjedhjet e
fundit elektorale.
Kapitlli VI- Metodologjia, ku bëhet prezantimi i metodave kërkimore të përdorura në
studimin aktual, kampionimi, instrumentat e përdorur për mbledhjen e të dhënave, etj
Kapitulli VII- Analiza e rezultateve. Në këtë kapitull paraqitet analiza e rezultateve të
studimit aktual, analiza statistikore dhe cilësore.
Kapitulli VIII- Konkluzione dhe rekomandime. Në këtë kapitull është bërë një
përmbledhje e përfundimeve më të rëndësishme të nxjerra nga studimi, si edhe janë
bërë disa rekomandime, në bazë të të dhënave të studimit aktual.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
8
KAPITULLI II: KUADRI TEORIK
Në këtë kapitull do të diskutohet rreth ligjërimit politik, karakteristikave të tij dhe sesi ky
ligjërim interpretohet. Do shqyrtohet klasifikimi i diskursit politik, ndarjet e tij dhe sesi ai hyn
në diskursin publik, përdorimi i komunikimit politik në strategjitë e fushatave politike dhe
mekanizmat që përdoren.
2.1. Ligjërimi politik dhe interpretimi i tij.
Sipas dijetarëve, nga njëra anë, diskurset identifikohen në diskurse kombëtare dhe nga ana
tjetër në diskurse poetike, shkencore, politike, ekonomike, pedagogjike. Kushti kryesor për
ekzistencën e klasifikimit të dytë është që të gjitha këto lloje diskursesh të ndahen brenda
diskursit kombëtar. Ky klasifikim "nuk është një lloj i caktuar diskursi", por vetëm një
"modifikim" i kësaj të fundit, i "përshtatur" në një farë mënyre në përputhje me sferën në të
cilën funksionon11
. Numri më i madh i studiuesve ka tendencë të flasë për llojet e një
diskursi, pa ndikuar në klasifikimin sipas kriterit të një identiteti kombëtar. Studiuesi i AD
(Analizës së diskursit) Alkebayeva, pohon se "diskursi është një formë kryesore e
komunikimit". Diskursi duhet të mbështetet në komunikimin midis adresuesit dhe marrësit,
gjë që çon në shfaqjen e një dege të re të quajtur pragma-stilistikë. Kjo degë merret me dy
aspekte të komunikimit: diskursinverbal dhe atë të shkruar. Diskursi merr parasysh mjetet
gjuhësore verbale dhe jo-verbale, çështjet mendore, qëllimin e komunikuesve si dhe mjetet e
komunikimit12
. Diskursi është identifikuar si një formë verbale e komunikimit dhe është një
shqetësim i pragmatikës që ka për qëllim të ndikojë tek adresuesi duke përdorur metoda të
ndryshme. Baza e klasifikimit të diskursit të ofruar nga Karasik, është kriteri i orientimit. Ai
identifikon dy lloje kryesore të diskursit:
Diksursin personal (i orientuar nga vetja), në të cilin kryetari vepron si individ në të
gjithë pasurinë e botës së tij të brendshme;
Diksursin institucional (i orientuar nga statusi), në të cilin folësi vepron si përfaqësues
i një statusi të caktuar shoqëror13
.
Ndarja e ngjashme e një diskursi në aspektin personal dhe institucional mbështetet gjithashtu
në veprat e autorëve të ndryshëm. Kriteri i klasifikimit të një diskursi, sipas Matveeva,
bazohet në konceptet e adresuesit. Lloji i parë i një diskursi nënkupton komunikimin në
formën e monologut. Lloji i dytë është një komunikim brenda statusit dhe rolit të
marrëdhënieve, përkatësisht ndërveprimit të fjalëve të përfaqësuesve të grupeve shoqërore me
njëri-tjetrin. Diskursi institucional përfaqëson komunikimin brenda statusit dhe rolit të
marrëdhënieve. Në lidhje me shoqërinë moderne ekzistojnë lloje të një diskursi institucional:
politik, diplomatik, administrativ, ligjor, ushtarak, pedagogjik, fetar, mistik, mjekësor, tregtar,
reklamues, sportiv, shkencor, skenik dhe informativ në masë14
. Karasik thekson se kjo listë
mund të ndryshohet dhe të zgjerohet pasi institucionet publike ndryshojnë ndjeshëm nga
11
Krasnyh, V. (1999). Structure of communication in the light of lingvo-cognitive approach: communicative act,
discourse, text. Moscow. 12
Alkebayeva, D. (2014). Pragma-stylistics of the Kazakh language. Kazakh University: Almaty 13
Karaisk, V. (2000). About types of discourse, Language personality: institutional and personal discourse.
Volgograd: Peremena. 14
Po aty.
AULONA ZOTAJ
9
njëra-tjetra dhe nuk mund të konsiderohen si fenomene homogjene pasi ato janë historikisht
të ndryshueshme. Sipas Mc.Gregor 15
, fjalët tona nuk janë kurrë neutrale. Ato mbajnë fuqinë
që pasqyron interesat e atij që flet ose shkruan. Fjalët përcjellin mënyrën se si ne e shohim
veten si një profesionist, sesi ne e vlerësojmë identitetin, njohuritë, vlerat, besimet dhe të
vërtetat tona. Diskursi ynë depërton në gjithçka që bëjmë. McGregor është i mendimit se
diskursi ka aftësinë për ti bërë marrëdhëniet e pabalancuara të pushtetit dhe portretizimet të
grupeve shoqërore një kuptim të zakonshëm, normal dhe natyral kur në fakt realiteti është
paragjykim, padrejtësi dhe pabarazi. Kështu, duke përdorur vetëm fjalë, ata që janë në pushtet
ose që dëshirojnë të jenë, mund të keqpërdorin shqetësimet tona për çështje të vazhdueshme
sistematike të klasës, gjinisë, moshës, besimit fetar dhe kulturës, në mënyrë që ato të
paraqiten inekzistente.
Analiza kritike e diskursit (CDA), merr qëndrimin se çdo përdorim gjuhësor është i motivuar
ideologjikisht, se të gjitha përdorimet gjuhësore kodojnë ideologji të ndryshme që rezultojnë
nga situata dhe qëllime të ndryshme dhe se me këto mjete, çdo gjuhë funksionon si një formë
e praktikës shoqërore16
. Studiuesit e angazhuar në CDA, shikojnë përtej nivelit mikro-
përshkrues të analizës gjuhësore në kornizat, kulturat dhe ideologjitë institucionale për të
dalluar dhe për të përcaktuar se si ideologjitë personale dhe shoqërore janë të koduara në
mënyrë të heshtur, të vërtetuara dhe të përforcuara nga mënyra se si fjalitë dhe shprehjet janë
ndërtuar dhe lidhur në tërësi si komponentë. Me fjalë të tjera, zgjedhja e fjalëve dhe
shprehjeve që bëjmë nuk janë zgjedhje arbitrare, por zgjedhje të qeverisura nga mënyra se si
jemi të pozicionuar në grupin shoqëror dhe pozicionet që dëshirojmë të projektojmë.
Identiteti ynë në strukturën shoqërore tregohet në mënyrën se si mendojmë, veprojmë dhe
flasim17
. Teksti është një dokument i komunikimit, i cili përfshin prezantimin e identiteteve të
pjesëmarrësve. Teksti ёshtë prodhuar nga folës të vendosur në shoqëri dhe për këtë arsye janë
më shumë sesa fjalë të folura ose të shkruara në faqet e librave. Bloor & Bloor18
e
konsiderojnë një tekst si produkt të një diskursi. Zakonisht, ai përdoret për të përshkruar një
rekord gjuhësor të një ngjarjeje komunikative. Nga ana tjetër, një tekst mund të jetë një
proçes, në kuptimin e një proçesi të vazhdueshëm të zgjedhjes semantike nga njerëzit kur ata
prodhojnë diskutime. Çdo diskurs është, pra, një lëvizje përmes rrjetit të kuptimit të
mundshëm me secilin grup zgjedhjesh që përbëjnë mjedisin për një grup tjetër. Van Dijk e
zgjeron këtë pikëpamje duke shtuar se "diskursi është një formë e dijes, ndërkohë që teksti
është shprehje konkrete dhe dokument i shkruar "19
. Ai është i mendimit se diskursi është një
ngjarje komunikative që përfshin biseda, bashkëveprim, tekste të shkruara, si dhe gjeste të
lidhura, imazhe dhe dimensione të tjera semiotike dhe multimediale të kuptimit. Përkufizimi i
15
McGregor, S. (2016). Personalization, gender, and social media: Gubernatorial candidates‘ social media
strategies. Information, Communication & Society, 1–20. 16
Fairclough. (2003). Analysing Discourse. Routledge. 17
Stets, J. (2003). A Sociological Approach to Self and Identity. 18
Bloor, M., & Bloor, T. (2007). The Practice of Critical Discourse Analysis. An Introduction. London: Hodder
Arnold. 19
Van Dijk, T. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse and Society, 4(2), fq. 249-283.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
10
Van Dijk e sjell diskursin multimodal (analiza e arteve pamore, muzikës dhe artefakteve të
tjera kulturore) nën termin ombrellë të diskursit20
.
Teoria e Firth21
në vitin 1937 dhe Teoria Austin22
e vitit 1962, janë dy vepra pioniere që
njohin fuqinë e fjalëve dhe të shprehjeve. Teoria e Austin, dhe në të vërtetë e gjithë teoria
pragmatike, në thelb kanë të bëjnë me atë se si bashkëbiseduesit, folësit dhe dëgjuesit, e
kuptojnë njëri-tjetrin, pavarësisht nga mundësia e të thënurit të asaj që ata nuk e nënkuptojnë,
dhe që nënkuptojnë atë që nuk thonë. Teoria e „Ligjit të Veprimtarisë‟ e projekton gjuhën si
një instrument për ndërveprim shoqëror dhe ndërpersonal, i cili hyn në fuqi sipas kushteve të
lumturisë siç përshkruhet në parimet e bisedës së Grice dhe Hymes "Kompetenca
komunikative", e cila duhet të dihet se kur duhet të flitet, kur të mos flitet, me kë të flitet, kur,
ku dhe në çfarë mënyre23
. Këta studiues e shohin gjuhën si një formë të veprimit shoqëror
dhe praktikës sociale. Sipas Austin24
, në shqiptimin e një fjalie, një folës zakonisht është i
përfshirë në një akt. CDA, studion dhe analizon fjalët e përdorura në diskurs për të zbuluar
burimin e pushtetit, abuzimin, dominimin, pabarazinë dhe paragjykimin dhe si këto burime
iniciohen, mbahen, riprodhohen dhe transformohen brenda konteksteve specifike shoqërore,
ekonomike, politike dhe historike. Kjo qasje shpesh quhet "gjuhësi kritike", një qasje
ndërdisiplinore në studimin e gjuhës me një pikëpamje kritike me qëllim studimin e çdo
sjelljeje gjuhësore në situatën e fjalimit me rëndësi shoqërore25
. Meqenëse çdo përdorim
gjuhësor është i përshtatur brenda situatave të veçanta, institucioneve dhe strukturës
shoqërore, diskursi i prodhuar në secilin kontekst është i formuar prej tyre26
.
Diskursi është themelor por është gjithashtu edhe i kushtëzuar shoqërisht. Ai përbën situatat,
objektet e dijes dhe identitetet shoqërore, marrëdhëniet midis njerëzve dhe grupeve të
njerëzve. Diskursi është themelor, si në kuptimin që ndihmon në mbajtjen dhe riprodhimin e
status quo-së shoqërore, ashtu edhe në kuptimin që kontribuon në transformimin e saj. Meqë
diskursi është socialisht i rëndësishëm, ai çon në çështje të rëndësishme të pushtetit. Praktikat
e diskurseve mund të kenë efekte të mëdha ideologjike, domethënë, ato mund të ndihmojnë
në prodhimin dhe riprodhimin e marrëdhënieve të pabarabarta të pushtetit midis (për
shembull) klasave sociale, grave dhe burrave, shumicave etnike/kulturore dhe pakicave
përmes mënyrave në të cilat ata përfaqësojnë gjërat dhe njerëzit27
. Fairclough nga ana tjetër,
vazhdon duke thënë "se gjuha është e lidhur me realitetet shoqërore dhe sjell ndryshime
shoqërore". Analiza kritike e diskursit: Studimi kritik i gjuhës thekson se qeveria përfshin
manipulimin dhe përdorimin e gjuhës në mënyra të rëndësishme dhe është veçanërisht i
shqetësuar pёr lidhjen ndërmjet diskursit, ideologjisë dhe marrëdhënieve të fuqisë brenda
shoqërisë. Halliday e thekson një tekst si produkt të një proçesi në të cilin diskursi është i
20
Po aty. 21
Firth, J. (1937). The tongues of men. Oxford University Press. 22
Austin, J. (1962). How to Do Things with Words. Clarendon: Oxford. 23
Ndimele, O. (2001). Reading on Language. Port Harcourt: Enhs Books. 24
Austin, J. (1962). How to Do Things with Words. Clarendon: Oxford, fq. 15. 25
Wodak, R. (1996). Disorders of discourse. London: Longman. 26
Po aty. 27
Gunnarsson, B. (2014). The Construction of Professional Discourse.
AULONA ZOTAJ
11
lidhur ngushtë me strukturat shoqërore në prodhimin dhe interpretimin e saj28
. Modeli i CDA-
së, vepron me një marrëdhënie dialektike midis mikrostrukturave të diskursit (karakteristikat
gjuhësore) dhe makrostrukturave të shoqërisë (strukturat shoqërore dhe ideologjia). Modeli
thekson se ndërsa makrostrukturat e shoqërisë mund të përcaktojnë mikrostrukturat e
diskursit, këto të fundit, nga ana tjetër, riprodhojnë strukturat më të mëdha shoqërore dhe
ideologjike. Duke u pajtuar me marrëdhëniet dialektike midis diskursit dhe kontekstit
shoqëror, studiuesi29
e përdori atë që ai e quajti "heuristike" për të shpjeguar mënyrat e
ndryshme në të cilat konteksti shoqëror i diskursit ndikon dhe është i ndikuar nga diskursi i
prodhuar në secilin kontekst. Ato përfshijnë pozicionet e mëposhtme:
Diskursi formohet nga bota dhe diskursi formon botën. Kjo do të thotë që gjuha
ndërmjetëson dhe përfaqëson botën nga këndvështrime të ndryshme.
Diskursi është formuar nga gjuha dhe forma e diskursit tё gjuhës. Me fjalë të tjera,
gjuha përdoret për të përfaqësuar ngjarjet, shenjat, kuptimet, kushtet shoqërore dhe
historike etj. Akëanya e pranon atë gjuhë në një sërë modalitetesh: në formulimet
shkencore, si përshkrime të pastra pa kushte nga koha dhe vendi, dhe idealisht nuk
përcjell asgjë për individin që e ka ndërtuar atë. Në ekstremin tjetër janë biseda dhe
përvoja inter-subjektive ku gjuha ka drejtimin personal të folësit dhe janë të lidhura
me kohën dhe vendin e shprehjes30
.
Diskursi është formuar nga pjesëmarrësit dhe diskursi formon pjesëmarrësit. Diskursi
përdoret nga prodhuesit për të justifikuar idetë e tyre, për të bindur audiencën e tyre
duke përdorur struktura delikate të diskursit ideologjik në fjalimet e tyre. Tekstet nuk
përdoren vetëm për të na informuar për ndonjë realitet, ato, përveç kësaj, mbështeten
në pikëpamjet ideologjike të personit, organizatës, etj. Ato ndërtojnë realitetin.
Diskursi është formuar nga diskurse të mëparshme dhe diskursi formon mundësitë e
diskutimeve të ardhshme. Faktorët kontekstualë dhe historikë të cilët përbëjnë
diskursin dhe ngjarjet diskurse duhet të integrohen në studime. Këto dimensione
historike të veprimeve diskurse eksplorojnë mënyrat në të cilat zhanret e veçanta të
diskursit i nënshtrohen ndryshimit diakronik.
Diskursi është formuar nga mediumi i tij dhe diskursi formon mundësitë e medias së
tij. Analistët kritikë të diskursit e njohin rëndësinë e kontekstit në kuptimin e tekstit.
Prandaj, si konteksti i situatës dhe konteksti i kulturës kombinohen për të siguruar
informacionin që do t'i mundësojë një analisti ta interpretojë tekstin në mënyrë
kuptimplotë për të dhënë një përshkrim gjithëpërfshirës të një pjese të gjuhës.
Konteksti i jep një diskursi atributet dhe rëndësinë e tij shoqërore31
.
Diskursi është i formuar nga qëllimi dhe format e diskursit për qëllime të mundshme.
Organizimi shoqëror i fushës së politikës dhe i grupeve politike është kryesisht i
bazuar në dallimet ideologjike, aleancat dhe ngjashmëritë. Në të vërtetë, ideologjitë
28
Fairclough. (2003). Analysing Discourse. Routledge, fq. 21. 29
Johnstone, B. (2017). Discourse Analysis (3 ed.). 30
Akwanya, A. (1998). Discourse Analysis and Dramatic Literature. 31
Kasomo, D. (2011). Contemporary Method to Study Humanities and Social Sciences. International Journal of
Psychology and Behavioral Sciences, Vol. 1 No. 1.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
12
politike jo vetëm që përfshihen në prodhimin ose kuptimin e diskurseve politike dhe
praktikave të tjera politike, por gjithashtu janë (ri) prodhuar prej tyre. Në njëfarë
kuptimi, ligjërimet i bëjnë ideologjitë të vëzhgueshme në kuptimin që vetëm në
diskurs ato mund të shprehen dhe formulohen shprehimisht.
Ligjërimi është njëkohësisht ngjarje dhe kuptim, si ngjarje, ajo dallon nga gjuha, e cila është
sinkronike. Diskursi është kuptimplotë sepse ai mishëron një qëllim dhe mund të ri-
identifikohet si i njëjtë. Kjo do të thotë që nëse të gjitha diskutimet realizohen si një ngjarje,
të gjitha diskurset tё merren si tё nёnkuptuara. Sipas studiuesit32
, diskursi:
është një akt;
bashkon kuptimin dhe referencën, dhe
është i ankoruar në kohën e tashme të foljes dhe në vetën e parë njëjës.
Thuhet se diskurset mbizotëruese shërbejnë për interesin e grupit dominant social, zakonisht
grupi me qasje më të madhe në privilegjet sociale dhe sidomos në komunikimin me mediat.
Kjo u jep atyre avantazh për të kontrolluar se çfarë mund dhe duhet të thuhet dhe cila
perspektivë ёshtё në plan të parë33
. Ata përdorin diskursin për të manipuluar mendimin, për të
fituar konsensus nga dominimi dhe për të legjitimuar dominimin si diskurset e "sensit të
përbashkët", të cilët dominojnë dhe zakonisht pranojnë si të vërtetën, të gjithë të vërtetën dhe
asgjë tjetër pёrpos të vërtetës. Rrjedhimisht, ata që kanë më pak pushtet dhe nuk kanë akses
në media, janë të shtypur përsa i përket privilegjeve sociale, pikëpamjet e tyre nuk janë të
përfaqësuara në diskurs dhe e vetmja e vërtetë banon me pikëpamjen mbizotëruese34
. Gjuha e
aktiviteteve politike dhe marrëdhënieve politike ka një rol kyç në shkëmbimin e vlerave në
jetën shoqërore dhe transformimin e pushtetit. Kjo mund të krijojë fuqi dhe të bëhet një zonë
ku fuqia mund të zbatohet. Në thelb, fushata e politikanëve është një lojë gjuhësore.
Kandidatët politikë përpiqen të formojnë perceptimin e publikut për veten dhe programet e
tyre dhe të nxisin mbështetjen përmes fjalimeve, aktiviteteve të fushatës, thirrjeve simbolike
dhe strategjive të ndryshme. Meyerhoff35
thekson se ne nxjerrim konkluzione shumë të
fuqishme për njerëzit nga mënyra se si ata flasin. Mbështetja e studiuesve36
pohon se
"politikanët gjatë gjithë moshave kanë arritur sukses falë përdorimit të aftë nga ana e tyre e
"retorikës", me të cilën ata synojnë të bindin auditorin e tyre për vlefshmërinë e pikëpamjeve
të tyre dhe përdorimin e tyre delikat, të kujdesshëm dhe bindëse të gjuhës për të mashtruar
votuesit". Megjithatë, aftësia e elektoratit për të interpretuar mesazhet politike dhe synimet e
politikanëve dhe për t‘u përgjigjur në mënyrë adekuate është një funksion i asaj se sa efektivё
këta kandidatë janë në eksplorimin dhe vendosjen e lehtësive gjuhësore në dispozicion të
tyre37
.
32
Ricoeur, P. (1976). Interpretation Theory: Discourse and the Surplus of Meaning. 33
Ezeifeka, C. (2013). Analysis of Experiential Meaning in Selected Inaugural Political Speeches in Nigeria. An
International Journal of Language, Literature and Gender Studies. 34
Stoddart, M. (2007). Ideology, Hegemony, Discourse: A critical review of theories of knowledge and power.
Social Thought & Research Vol. 28. 35
Meyerhoff, M. (2006). Sociolinguistics. Abingdon: Routledge. 36
Jones, J., & Peccei, J. (2004). Language and Politics. New York: Routledge. 37
Southern, R. &. (2016). The Changing Representation Interface: Democracy and Direct Contact with
Politicians. Journal of Civil Society. Volume 12, Issue 1 pp 101-120.
AULONA ZOTAJ
13
2.2. Klasifikimi i ligjërimit politik.
Duke marrë parasysh përkufizimet e diskursit politik të dhënë nga autorë të
ndryshëm3839404142
mund tё thuhet se diskursi politik është një përmbledhje e të gjitha akteve
të të folurit, si dhe të së drejtës publike, traditës dhe përvojës, e cila përcaktohet dhe shprehet
në formën e formacioneve verbale, përmbajtjes, subjektit dhe adresuesit i cili i përket sferës
së politikës. Duke iu referuar llojit të komunikimit institucional të diskursit politik, duhen
marrë parasysh specifikat e përmbajtjes së tij. Diskursi politik nuk është thjesht një
komunikim, pasi ai sjell së bashku qëllimet e tij të qarta dhe pjesëmarrësit e veçantë. Qëllimi
i diskursit politik është pushteti dhe arritja e pushtetit; ndërkohë që pjesëmarrësit e tij janë
politikanët dhe shoqëria. Duke marrë parasysh klasifikimin e autorëve të ndryshëm për
diskursin politik43,44,45
sugjerohet që të theksohen tiparet e trashëguara si pjesë e diskursit
politik. Kjo kategori është e rëndësishme për të karakterizuar diskursin e orientuar drejt atij
personal dhe drejt atij të statusit. Duke u varur nё një situatë komunikimi imazhi i autorit
përbëhet nga komponentët e mëposhtëm:
Tërheqja e autorit kur karakteristikat e tij personale dhe gjendja psikologjike nuk kanë
përparësi komunikuese.
Personifikimi i autorit kur karakteristikat personale të bashkëbiseduesit dhe gjendjes
së tij psikologjike ndikojnë ndjeshëm në proҫesin e komunikimit;
Stili i një deklarate46
.
Struktura e një diskursi supozon ekzistencën e dy roleve, folësit dhe të adresuarit. Në rrjedhën
e analizës së një diskursi është e mundur të rikrijosh botën mendore të komunikuesve, detajet
dhe vlerësimin e realitetit nga dy këndvështrime, nga pikëpamja e krijimit të një diskursi dhe
nga pozicion i kuptimit të tij. Prandaj, aftësia e adresuesit si kategori e një diskursi është një
prioritet. Krijimi i një teksti të veçantë supozon heqjen e disa modeleve abstrakte të
adresuesit që ka një kompleks karakteristikash që mund të sigurojnë perceptimin normal të
mesazhit. Natyrisht, personi që kryen ndërtimin e diskursit ka një pozitë të privilegjuar47
.
Qëllimi është një kategori diskursesh që nënkupton qëllimin komunikues të folësit. Çdo vepër
verbale (nga fjala në tekst) thuhet nga autori me një qëllim të caktuar. Kjo kategori në lidhje
me diskursin politik është në varësi të drejtpërdrejtë nga qëllimi i diskursit i cili dikton
rregullat e sjelljes verbale të tё adresuarit. Qëllimi i një diskursi politik nuk mund të jetë
vetëm sugjerimi i nevojës për veprim për të adresuarit, por edhe vlerësimi. Detyra gjatë 38
Baranov, A., &Kazakevich, E. (1991). Parliamentary debates: traditions and innovations, Modern political
language. Moscow: Znanie. 39
Demyankov, V. (2002). Political discourse as subject of political philology, Political science. Political
discourse: History and modern researche. Moscow: INION of the Russian Academy of Science. 40
Pocheptsov, G. G. (2000). Information wars. Moscow. 41
Chudinov, P. (2007). Politcal linguistics: manual. Moscow: Flint: Science. 42
Sheygal, E. I. (2004). Semiotics of a political discourse. Moscow, Gnozis. 43
Alekseeva, M. V. (2001). Scientific text as polylogue (Monograph). Moscow: Signal. 44
Konkov, V. (2011). Speech structure of the newspaper text. St.-Petersburg. 45
Hlevova, Y. A. (1999). Types of modal meanings. Bulletin of the Amur state university. 46
Po aty, fq. 18. 47
Prasad, W. &. (2009). Discourse Structure : Swings and Roundabouts.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
14
krijimit të një diskursi politik nuk është përcaktuar që të përshkruajë objektivisht realitetin,
por të theksojë veçoritë e caktuara të këtij fenomeni duke bindur marrësin, duke e nxitur atë
për një veprim të dëshiruar për krijuesin e një diskursi në rrethana të caktuara48
. Rrjedhimisht,
formimi bëhet në një shoqëri të caktuar ndaj ngjarjes politike dhe bëhet vlerësimi i saj, i cili
është i nevojshëm për këtë temë. Për këtë qëllim, në diskursin politik, folësi mund të përdorë
fjalorin aksiologjik (të vlerësuar), i cili është një lloj qendre graviteti dhe që thekson
vëmendjen dhe ndikimet në vetëdijen e lexuesit. Sipas disa autorëve, kategoria e
konservatizmit quhet interpretimose aftësi perceptuese49
. Koncepti i cili ndihmon për të
thjeshtuar skemat e interpretimit të objekteve te ndryshme nё fushёn e edukimit është
konvencionaliteti, i cili ka tre forma të manifestimit:
Klisheja, ku përfshihen qartësia dhe saktësia e informacionit, logjika dhe thjeshtësia e
një deklarate;
Tё qёnurit terminologjik, si prania e aparatit terminologjik që plotëson të gjitha
kërkesat, saktësia e kuptimit, shkurtësia, korrektësia gjuhësore, hyrja në sistem,
përdorimi i përkufizimeve terminologjike që kontribuon në krijimin e përkufizimeve
më komplekse dhe të degëzuara të termave;
Ritualiteti (nënkupton stereotipizimin e sjelljes)50
.
Baza e kësaj kategorie është ndërtuar nga kombinime të ndryshme të elementeve sintaksikë të
cilat i japin fjalëve dhe teksteve konkrete jo vetëm integritet dhe lidhshmëri, por edhe një
shprehje shtesë. Diskutimi i politikanit ka qenë dhe vazhdon të jetë i ngjyrosur me karakter
emocional, pasi qëllimi i shfaqjeve të tilla është bindja e dëgjuesve që nënkuptojnë veçori të
caktuara gjuhësore të një diskursi politik51
. Ekzistenca e emocionalitetit në një diskutim
politik ndryshon vazhdimisht. Përqindja e emocionalitetit në diskursin politik varet pjesërisht
edhe nga ngjarjet ose subjektet specifike. Kategoria e modalitetit kuptohet si qëndrim ndaj
realitetit në përfaqësimin e folësit. Vlerësimet e ndryshme ku përfshihet edhe vlerësimi
cilësor i përmbajtjes së deklaratave janë karakteristika që zbatohen jo vetëm për pjesëmarrësit
e diskursit, por në diskursin si tërësi. Në një aspekt tjetër, modaliteti gjithashtu nënkupton një
shkallë të besimit të folësit që demonstron nivelin e dijes, nga e cila varet serioziteti i
përshtypjes së prodhuar nga performanca politike e të adresuarit52
. Marrëdhëniet ndërmjet
strukturave publike dhe gjuhësore që realizohen në tekstin universal, një grup karakteristikash
të përgjithshme dhe specifike të teksteve, proçesin e përthithjes dhe transformimit të
vazhdueshëm, krijimin dhe interpretimin e tekstit, përfshirjen e teksteve të tjera ose
elementeve të tij nënkuptojnë manifestimin e kategorisë së intertekstualitetit. Kategoria e
intertekstualitetit është më së shumti e veçantë për diskursin letrar. Elemente të veçanta të
diskurseve të ndryshme mund të ndërthuren me njëri-tjetrin duke krijuar një ngarkesë
semantike të caktuar. Intertekstualiteti vepron si parim universal i ndërtimit të tekstit politik
në nivelin e përmbajtjes53
. Kjo kategori përfaqëson aftësinë për të aktivizuar dhe përfshirë
48
Weiss, G. &. (2003). Critical Discourse Analysis. 49
Komarov, E. N. (2003). Value orientations in headings of French and Russian mass media. Volgograd. 50
Newman, M. (1996). Correctness and its conceptions. Journal of basic writing, Vol. 15, No. 1. 51
Mazayev, A. (2005). Political discourse: factor of addressee. 52
Kenzhekanova, K. (2015). Linguistic Features of Political Discourse. 53
Po aty.
AULONA ZOTAJ
15
kompleksin e konteksteve socio-kulturore të përfituesve në proҫesin e perceptimit. Kuptimi i
teksteve politike dhe verbale varet nga aftësia e lexuesit për të identifikuar menjëherë
subjektin, lëndën dhe për të përfshirë aluzionet që nevojiten për të kuptuar përmbajtjen. Të
gjitha kategoritë semanti-pragmatike, të cilat janë të pranishme në tekst, janë tregues tipikë të
teksteve në një diskurs politik. Prandaj, në analizën e një diskursi politik, gjuhëtarët duhet të
marrin parasysh dy faktorë ekstralinguistikё (rrethanat që shoqërojnë ngjarjet e përshkruara
në tekst), dhe faktorët gjuhësor gjithashtu (tiparet gramatikore, leksikore të tekstit dhe
fonetikën)54
. Format e komunikimit paraqiten në katër lloje:
Varësia nga mënyra e transferimit të informacionit: me gojë / me shkrim;
varёsia e numrit të pjesëmarrësve në komunikim: polilog / dialog55
.
Kjo kategori karakterizohet nga tiparet e shkathtësisë dhe nga një poli-orientimi i
përmbajtjes56
. Diskursi politik karakterizohet nga forma poli-logjike e komunikimit,
domethёnё, forma e posaçme multilaterale e ndërmjetësimit të komunikimit të fjalës, adresa
strukturore dhe përbërëse e disa bashkëbiseduesve dhe polifonia e autorëve të ndryshëm.
Këto 12 karakteristika kryesore diskursive të pëmendura do të jenë pjesë e përmbajtjes së një
diskursi politik. Pavarësisht nga karakteristikat e tyre të funksionimit në një diskurs politik,
këto karakteristika mund të gjenden në strukturën e përmbajtjes dhe në llojet e tjera të një
diskursi dhe si rrjedhojë, shërbejnë si bazë për krahasimin dhe kundërshtimin e llojeve të
ndryshme të diskursit57
.
2.3. Tiparet kryesore të një ligjërimi politik.
Është e rëndësishme të përmenden veçoritë individuale ose specifike që janë unike vetëm për
këtë lloj konkret diskursi, për shembull, veçoritë specifike tё diskursit poetik janë
substancialiteti dhe ngjashmëria (mekanizmi i veçantë i riprodhimit, fenomenologjia dhe
gjenetika). Karakteristikat specifike të një diskursi politik janë katër karakteristikat e
mëposhtme58
: Aftësia agoniste, konkurrenca, e cila është baza e një diskursi politik ndërtohet
nga një dialog i vazhdueshëm midis partisë në pushtet dhe opozitës, diskurs ku kundërshtarët
sulmojnë njëri-tjetrin herë pas here, reflektojnë ‗goditjet‘ dhe marrin ofensivën.
2)Agresiviteti, i cili është një nga përbërësit më të rëndësishëm të një fjalimi politik dhe
agresioni. Agresioni në një diskurs politik lidhet edhe me konceptin e hierarkisë dhe
dominimit. Agresioni konsiderohet si bazë për dominimin i cili përcakton një rend hierarkik
të marrëdhënieve njerëzore. Arsyeja e hierarkisë është konkurrenca e lidhur me luftën për
pushtet, për status shoqëror, njohje etj. Aktet standarde të agresionit në një diskutim politik
janë: dëshira shprehëse (aktet e vullnetit); kërkesat dhe ankesat kategorike; aktet e fjalës së
një dënimi (sloganet); akte të fjalës së kërcënimit, kjo teori mbështetet në fakt edhe nga
autori Sheygal59
. Një tjetër karakteristikë specifike e ligjërimit është 3) Karakteri ideologjik,
54
Filonenko, T. A. (2005). Genre and stylistic characteristics of an English-speaking scientific and methodical
discourse. 55
Po aty. 56
Chudinov, P. (2007). Politcal linguistics: manual. Moscow: Flint: Science, fq. 23. 57
Van Dijk. (1998). Ideology, A Multidisciplinary Approach. 58
Oktar, L. (2001). Discourse & Society Vol. 12, No. 3. 59
Sheygal, E. I. (2004). Semiotics of a political discourse, fq. 30.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
16
i cili përfaqëson sistemin e përfaqësimeve shoqërore, besimeve dhe opinioneve të bazuara në
vlerat, normat dhe interesat e grupit. Kjo veçori sjell diskursin politik. Vazhdimi i diskursit
politik me mjete të tjera mund të konsiderohet lufta60
. 4) Panatyrshmëria, teatri politik dhe
lloji i reklamimit janë përdorur në reklamat politike dhe zbatohen në llojet e propagandës
politike (postera, prezantime, fjalime publike, debate) dhe fletëpalosje, flamuj, fjalime në
takime, etj. Këto ngjarje rituale kanë karakterin e një spektakli masiv. Intervistat, konferencat
për shtyp, bisedat televizive, diskutimet televizive, debatet televizive etj, i përkasin kategorisë
së ‗pseudo-ngjarjeve‘. Të gjitha këto versione diskursesh janë ngjarje komunikuese, arti
dramatik i të cilave është shfaqur ndjeshëm nga mediat masive, ndërsa pjesa substanciale e
tyre është kryesisht spontane.
2.4. Ligjërimi politik si fushë e ndërsubjektivizmit.
Ligjërimi në një farë mënyre paraqet tërësinë e të gjitha mendimeve të shkruara/ të folura të
cilat mund të deklarohen. Nëse do të flasim për diskursin si koncept, ne duhet së pari të
bazohemi në konceptet e studiuesit Van Dijk61
, i cili thotë se:
Midis të shumtave, ideologjitë janë sisteme besimi dhe sjelljeje.
Këto sisteme besimi dhe sjelljeje shkëmbehen midis anëtarëve të një grupi social.
Grupet gjithashtu shkëmbejnë sjelljet dhe besimet e tyre, të tilla si qëndrimet dhe
njohuritë.
Sjelljet dhe besimet shkëmbehen përgjatë një grupi të ashtuquajtur ―përfaqësues
socialë‖.
Ideologjitë janë sjelljet dhe qëndrimet e përfaqësuesve socialë.
Grupet jo vetëm që kanë njohuri të bazuara në ideologji por gjithashtu shkëmbejnë
njohuritë në përgjithësi, me konsensus dhe në mënyra kulturore, të cilat mund të
quhen ndryshe ―subjekti i përgjithshëm dhe i përbashkët‖.
Ky subjekt kulturor i përbashkët ose i zakonshëm, mund të shikohet si themel i
njohjes dhe dallimit, përgjatë grupeve të ndryshme dhe kështu ndërtohen dhe
presupozohen edhe ideologjitë e ndryshme.
Subjekti i përbashkët ose i zakonshëm mund të vlerësohet empirikisht si sjellje dhe
qëndrim që do të mund të quhet diskurs publik.
Grupet përzgjedhin disa prej vlerave kulturore dhe i përfshijnë ato në ideologjitë e
tyre të tilla si liria, barazia, drejtësia ose objektiviteti.
Ideologjitë kanë një strukturë të tillë, që lehtësojnë njohjen, përdorimin, ndryshimin
dhe shfrytëzimin e tyre.
Ideologjitë lidhen zakonisht me pasuritë bazë sociale të një grupi, të tilla si kriteret e
anëtarësimit, të aktiviteteve, qëllimeve, normave dhe vlerave të grupit. Për më tepër,
ideologjitë lidhen ndërmjet grupeve të tjera dhe burimeve specifike të grupit ose të
kapitalit.
60
Oktar, L. (2001). Discourse & Society Vol. 12, No. 3, fq. 300. 61
Van Dijk. (1999). Discourse and Racism. Discourse & Society.
AULONA ZOTAJ
17
Ideologjitë dhe strukturat e grupeve gjithashtu mund tëvlerësohen si bërthama njohëse
e identitetit të një grupi dhe anetarëve të tij që lidhen ngushtë si nje skemë unike e një
grupi.
Ideologjitë dhe përfaqësimet sociale të organizuara kontrollojnë praktikat sociale të
aktorëve62
.
Zakonisht, pjesëmarresit në fjalime jo vetëm që kanë modelet e tyre të ngjarjeve për të
cilatdiskutohet (dhe kjo është edhe baza e nënkuptimit të diskursit), por kanë edhe modele
rreth atyre ngjarjeve ku ata marrin pjesë si folës dhe dëgjues. Diskursi politik mund të jenë
pjesërisht i ndryshëm për pjesëmarrës të ndryshëm, të cilët shpesh shkaktojnë konflikte.
Modelet e kontekstit ushtrohen nga kontrolli i vazhdueshëm i produktit dhe kuptimit te
diskursit. Modelet e kontekstit përkufizojnë tëresinë e informacionit të vlefshëm të një ngjarje
komunikative63
. Ideologjitë dhe diskurset politike i adresohen mjaft mirë politikës e cila
përbëhet nga aktorët dhe politikanët. Citime të rëndësishme nga autorë të ndryshëm janë
cituar si më poshtë:
"Politika është arti i shkaktimit të problemeve apo shqetësimeve, edhe nëse ato nuk
ekzistojnë në të vërtetë, duke i diagnostikuar ato në mënyrë jo të drejtë dhe duke
nxitur mosmarrëveshje.”64
"Politikanët janë të interesuar për njerëz. Ky nuk është gjithnjë një virtyt. Edhe mizat
janë të interesuara për qentë.‖ 65
"Për të pasur një përfaqësim grupor, kjo pjesë e paraqitjes i përket të folurit,
bashkebisedimit dhe lidhjes bukur të fjalëve të cilat duhet të japin një impakt para të
tjerëve".66
2.5. Diskursi politik si pjesë e diskursit publik.
Popujt përfaqësohen nga njerëz të veҫantë të zgjedhur apo të diktuar, bazuar në një
komunikim të drejtpërdrejtë ndërmjet tyre (politikanëve) dhe njerëzve (popullit), ku
pretendohet të krijohen themelet e një shoqërie apo të një shteti. Njerëzit e zgjedhur nga
populli quhen elita, ndërsa populli vetë janë mbështetësit. Politika, politikani dhe komunikimi
politik janë një trinom që i përkasin një skeme politike dhe që duhet të arrijnë një qëllim të
përcaktuar politik. Filozofia e të drejtuarit është filozofia e lidershipit dhe e komunikimit.
Faktikisht komunikimi politik është një proҫes interaktiv që lidhet ngushtë me transmetimin e
informacionit ndërmjet politikanëve, medias dhe publikut. Në fakt, modeli i këtij sistemi
është dallimi ndërmjet produktit, kontekstit dhe efekteve. Të zgjedhurit nuk bëjnë gjë tjetër
veҫse transmetojnë mesazhe të grupeve të caktuara politike apo sociale nga ku janë zgjedhur.
Në fakt shteti krijohet nga elita dhe kjo e fundit i krijon themelet e demokracisë sipas
mënyrës së sunduesit apo dominuesit. Impakti i parë i krijimit të një elite nuk është ajo të
62
Po aty. 63
Van Dijk. (2002). Ideology: political discourse and cognition. 64
Benn, E. (1925). The Confessions of a Capitalist. 65
O' Rourke, P. (1992). Parliament of Whores: A Lone Humorist Attempts to Explain the Entire U.S.
Government. 66
Oktar, L. (2001). Discourse & Society Vol. 12, No. 3, fq. 306.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
18
cilën krijesa humane fsheh në brendësi të shpirtit dhe mëndjes së tij/saj, por ajo që shfaq, e
artikuluar qartë, drejtuar një audience të caktuar dhe e përfaqësuar nga një grup i gjërë
interesi. Pra ky personalitet shfaqet dhe fillon dhe të vihet në zbatim ku sa më shumë të rritet
cilësia e tij aq më shumë tërheqje do të sjellë. Të shfaqesh ―me një natyrë të zymtë dhe gri‖
vërtetë nuk është aq e thjeshtë, pasi termin e konservatorizmit në të qënurit një elitë ta jep
masa, publiku, audienca67
.
2.6. Komunikimi politik.
Komunikimi politik është një biznes që vepron brenda sferës së veprimtarisë së tij, duke u
studiuar për atë që bën dhe për efektet që ka. Komunikimi politik është një funksion thelbësor
që ka për qëllim favorizimin e dërguesit të mesazhit. Kjo gjë nënkupton që ҫdo organizëm
apo organizim që dëshiron që të influencojë politikisht në publik duhet të synojë të
kontrollojë se çfarë idesh do të arrijnë, që të bëhen dominues në sferën politike68
. Ajo që
ndodh zakonisht është se grupe të caktuara të përfaqësuara nga persona të veҫantë do të
kërkojnë së pari të bëjnë të ditura dhe publike historitë apo ҫështjet që duhet të arrijnë te
audienca. Audienca prezantohet në sferën politike si sferë apo ofertë e publikut për atë çfarë
kërkohet të arrihet. Kjo sferë mund të influencojë në vendimet e grupimeve politike brenda
ҫfarëdo lloj komunikimi social; në familje, në punë apo mes miqsh e të afërmish69
. Efektet në
media arrihen nga përfaqësuesit e elitës së këtyre partive, të cilët janë lojtarë por për t'i
moderuar ne do t'i quajmë aktorë të një arti të veҫantë. Demokracia e audiencës është nocioni
më i pastër i qeverisjes që orientohet nga tregu. Dalëngadalë dëshira e shoqërisë për t'u
administruar dhe për t'u drejtuar nga kjo shtresë politike filloi të ndryshojë. Kjo nuk i përket
vetëm evolimit, por edhe vlerave dhe ndryshimit të elitave. Sot publiku/ masa ka mundësinë
të njihet me jetën e politikanëve. Ditët e sotme kodi i sjelljes zyrtare nga ana e politikanëve
është i mirë përcaktuar. Ҫdokush dhe aq më tepër politikanët kërkojnë që të zhvillojnë një
imazh autentik, që ta paraqesin vetveten sa më emocional duke lejuar deri në një farë mase që
jetët e tyre private, të bëhen publike, por duke dashur që të kenë një kontroll strikt të këtij
informacioni. Grupimet politike, partitë politike si ҫdo grupim i veҫantë, zakonisht kanë një
ideologji të qartë, kështu që mbështetësit e tyre si dhe votuesit e dinë mjaft mirë se ҫfarë ata
përfaqësojnë. Kjo gjë lidhet thjeshtë me pozicionimin e tyre përsa i përket spektrit majtas apo
djathtas, por mund të shfaqen edhe organizime të tjera të cilat lidhen me ndonjë platformë
tjetër politike të tillë si përfaqësimet për segmente të veҫanta të shoqërisë70
. Personaliteti,
stili, emocionet dhe estetika bëhen primare në momentin e paraqitjes në media të ҫfarëdo lloj
komunikimi politik, duke e bërë të qartë se politika formohet nëpërmjet ciklit 24 orësh të
lajmeve të shfaqura si dhe koha nga mbulimi maksimal i medias. Media bën pjesë në një grup
interesi ose në atë pjesë që akademikët e quajnë pjesë lobuese të politikave në interes të tyre
67
Fetzer, A. (2006). Political discourse as mediated and public discourse. Journal of Pragmatics Volume 38,
Issue 2. 68
Aronczyk, M. (2015). Understanding the Impact of the Transnational Promotional Class on Political
Communication. International Journal of Communication. 69
Graber, D. A. (2001). Processing politics: Learning from television in the Internet age. Chicago: University of
Chicago Press. 70
Romeijn, J. (2018). Do political parties listen to the(ir) public? Public opinion–party linkage on specific policy
issues. SAGE Journals.
AULONA ZOTAJ
19
ose të grupit të tyre të interesit. Por media si pjesë përbërëse e jo vetën e një, por e shumë
grupeve të interesit, i përket më së shumti proҫesit të zhvillimit të politikave. Politikat
simbolizohen nga individë të veҫantë. Politikanët vetë argumentojnë se është kërkesë e kohës
që ata të diskutojnë dhe të flasin me një gjuhë që kuptohet nga publiku dhe masa. Për ata
është e rëndësishme që ata të arrijnë të konfirmojnë përdorimin e normave të kulturës
popullore në mënyrë që ata të jenë të aftë të komunikojnë. Pra kultura dhe etniciteti janë pjesë
përbërëse dhe edukuese për ҫdo individ. Thënë me fjalë të tjera dhe thjeshtë, politikanët kanë
nevojë që të transmetojnë mesazhet e tyre në atë nivel që të pëlqehen nga politika, audienca
dhe publiku i tyre. E rëndësishme është që ata me sjelljen e tyre të arrijnë të përfshijnë
publikun në debatin e filluar nga ata. Media shpesh orientohet sipas drejtimit të tregut dhe do
të kërkojë që të shkojë drejt mbulimit të politikave të veҫanta që lidhen më shumë me
personalitetin, skandalin apo thashethemet e jetës politike. Në mënyrë që të jesh një politikan
i suksesshëm duhet të kesh një model tëndin hegjemonist.
Kjo e fundit lidhet ngushtë me dominimin, ndërsa përsa i përket fushës së komunikimeve, ajo
i përket ideve që dominojnë mbi të tjerat. Elitat janë ato që vendosin se cila prej ideve do të
jenë dominuese në sferën politike. Ҫdo shoqëri udhëhiqet nga një grupi i veҫantë normash,
ndoshta ndonjëherë edhe të papranueshme. Këto norma lidhen ndërmjet tyre me mënyrën se
si ndërveprojnë njerëzit, ҫfarë është e ligjshme dhe ҫfarë është e paligjshme71
.Kemi shumë
modele hegjemoniste që lidhen mjaft ngushtë me modelet e shoqërive postmoderne. Nëse ҫdo
politikë ka sovranitet, ky veprim përballet me një sërë rregullash për një numër të caktuar
ҫështjesh, por gjëja më e rëndësishme dhe jetësore mbetet gjithnjë dhënia e të drejtës
njerëzore dhe e drejta e lirisë. Komunikimi politik duhet të tregojë që politikani sido që të
sillet, është vetëm një qënie njerëzore i cili duhet të shkëmbejë emocionet e tij me një
audiencë të vogël72
. Pra, liderët politikë mund të gjykohen nga ana emocionale nëse ata do të
jenë të vërtetë në atë që thonë ose jo, nëse e kanë më të vërtetë atë që deklarojnë ose e bëjnë
për të krijuar ide të rreme. Politika dhe njerëzit e saj duhet të përdorin të njëjtën gjuhë me atë
të audiencës. E vërteta është se shoqëria nuk e ka më fuqinë që të pengojë infiltrimin e ideve
dhe mendimeve alternative, por tashmë ajo bën ndarjen e saj bazuar në ideologjinë sunduese.
Ideologjia paraqet bërthamën, ajo është mendja e një partie. Por për të qënë funksionale,
ideologjia duhet që të lidhet ngushtë me vlerat e pandryshueshme, duke e shndërruar
komunikimin politik në një profesion për ҫdo politikan të ҫdo partie politike73
.
2.7. Ligjërata politike.
Ligjërata politike është teksti gjuhësor (i shkruar, printuar apo elektronik) dhe biseda e
politikanëve profesionistë ose e institucioneve politike, të tilla si Presidenca, Këshilli i
Ministrave, anëtarët e Qeverisë, të Parlamentit ose partitë politike në nivele lokale, kombëtare
dhe ndërkombëtare. Politikanët janë në thelb një grup njerëzish që paguhen ose veprojnë në
mënyrë vullnetare, për të kryer aktivitete politike, dhe këta politikanë janë të përzgjedhur ose
71
American Sociological Association. (2001). An Introduction to Sociology. 72
Boron, A. &. (2005). Politics and Social Movements in an Hegemonic World. Lessons from Africa, Asia and
Latin America. 73
Burns, G. (1990). The Politics of Ideology: The Papal Struggle with Liberalism. American Journal of
Sociology Vol. 95, No. 5.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
20
të emëruar si lojtarë qëndror në politikë. Ashtu si politikanët e kanë profesion ligjërimin e
tyre politik, edhe media në vetvete ka ligjëratën e vet e cila formohet në audiencën e saj. Ky
është lloji i komunikimit dhe i përcjelljes së mesazhit. Ka një vështirësi që lidhet ngushtë me
ligjëratën politike, pasi jo e gjithë politika është eksperte për politikat e tjera të fushave të
veҫanta. Ҫdo fushë e jetës shoqërore, sociale, ekonomike, kulturore apo prodhuese, kërkon
ekspertët e saj të mirënjohur dhe të vetëdishëm për sferën e tyre të interesit dhe të
përkatësisë74
. Aktiviteti dhe proҫesi politik përfshijnë shumë palë si qytetarët ashtu edhe
votuesit, njerëz të cilët i mbështesin ose jo në veprimet e tyre, dizidentë apo demostrues, si
dhe shumë e shumë të tjerë75
. Të gjitha këto grupe dhe individë si dhe organizmat dhe
institucionet e tyre, mund të marrin pjesë në proҫesin politik, por janë fare pak ata që marrin
pjesë në ligjeratën politike. Nëse do të flasim për sfera të tilla si legjislacioni, proҫeset e
votimit dhe referendumeve, proҫesi i qeverisjes, aktivitetet si tubimet politike, protesta apo
demostrata, të gjitha këto quhen dhe janë qartësisht veprimtari politike që do të kenë
funksione apo implikacione të mëtejshme politike76
. Ligjërata politike përmbush qëllimin dhe
fushëveprimin specifikisht politik, ku përfshin influencimin mbi vendimarrjen politike për
ndërmarrje të veprimeve të përbashkëta në shpërndarjen e burimeve sociale, në krijimin dhe
ndryshimin e normave, statuseve, ligjeve, rregulloreve dhe udhëzuesve. Politika vetë përbëhet
nga:
Proҫeset politike (apo lëvizjet studentore),
Sistemet politike (demokracia, apo komunizmi),
Ideologjitë politike (liberalizmi, konservatorizmi, kristianizmi etj) dhe,
Marrëdhëniet politike (pushteti, fuqia, pabarazia, hegjemonia apo shtypja77
.
Ligjërata është forma e një veprimi dhe ndërveprimi social78
. Komunikimi tekstual (i shkruar,
printuar apo elektronik), nuk mund të jetë një komunikim kokë më kokë apo një formë
komunikimi tek për tek, dhe nuk mund të paraqitet në formën e saj të veprimit dhe të
ndërveprimit. Përmbushja e veprimit politik arrin të prodhojë ligjëratën politike, pasi kjo e
fundit përdoret dhe shfrytëzohet nga aktorët e ndryshëm politikë. Në mënyrë që të kryhet një
ligjëratë politike duhet që të plotësohen një sërë kushtesh, bazuar në rrethana të veҫanta, për
të arritur që të komunikohet drejtë dhe të tërhiqet vëmendje, të arrihet të flitet me zë të lartë
apo zë kumbues, të artikulohen tingujt e tonaliteteve të larta etj. Duke pasur parasysh se ҫdo
gjë arrin dhe transmetohet, paraqitet në media apo masmedia, pra mesazhet komunikohen
shpejt dhe në një kohë sa më të shkurtër, atëherë kërkesa për të pasur gjithnjë diҫka tekstuale
kthehet në një ҫështje interesi dhe paraqitet si një reklamë për post paraqitjet publike e
publicistike. Përsëri politikani mbetet një aktor i mirë, por gjithnjë më një ligjëratë brilante.
74
Chilton. (2003). Analysing Political Discourse. 75
Verba, Sidney, Kay, L., Brady, H., &Nie. (1993). Race, Ethnicity and Political Resources: Participation in the
United States. British Journal of Political Science 23. 76
Lipsky, M. (1968). Protest as a Political Resource. The American Political Science Review. 77
Stoddart, M. (2007). Ideology, Hegemony, Discourse: A critical review of theories of knowledge and power.
Social Thought & Research Vol. 28, fq. 55. 78
Atkinson, J., & Heritage, J. (1984). Structures of social action: Studies in conversation analysis. Cambridge:
Cambridge University Press.
AULONA ZOTAJ
21
Në fakt ҫdo ligjëratë ka strukturën dhe strategjitë e teksit dhe të bisedës, për rrjedhojë kjo
ligjëratë ka natyrshëm një numër kufizimesh stilistike79
.
2.7.1. Komunikimi joverbal.
Komunikimi jo gjuhësor apo komunikimi joverbal, është një lloj komunikimi ku mendimet,
qëllimet, apo ndjenjat janë të shprehura përmes mimikave të fytyrës, qëndrimit të trupit,
lëvizjeve të syrit dhe prekjes. Komunikimi joverbal në kontekstin tonë, lidhet me kontekstin e
referimit njerëzor, sidomos me atë të publik dhe politik. Interpretimi është koncepti kryesor i
gjuhës trupore, e cila duhet shfrytëzuar qoftë për shprehjen e gjendjes emocionale ashtu edhe
për të treguar kembënguljen, irritimin ose kundërshtinë. Në komunitet, ekzistojnë disa
marrëveshje rreth sjelljeve të caktuara. Interpretimet e tyre mund të jenë, të ndryshme në
vende të ndryshme, apo për kultura të ndryshme. Në fakt disa studiues kanë konkluduar se
pjesa më e madhe e komunikimit bëhet përmes gjuhës së trupit, ndihmon për të krijuar
marrëdhëniet mes njerëzve dhe rregullon ndërveprimin e tyre, por mund të mos jetë i qartë.
Prandaj, është i rëndësishëm leximi i saktë i gjuhës së trupit për të shmangur keqkuptimin80
.
Lëvizjet, shprehjet e fytyrës, janë organi kryesor i shprehjes trupore, kur fytyra jonë shpreh
një emocion, ne a jemi ne gjendje ta ndiejmë atë? Trupi, muskujt që kontribuojnë në mimikë
marrin pjesë në formimin e emocioneve. Disa studime tregojnë se shprehja e fytyrës dhe
gjuha e trupit janë në harmoni me njëra tjetrën. Njohja e shprehjes së fytyrës është e ndikuar
nga përceptimi fizik, kjo do të thotë se truri përpunon shprehjen e fytyrës dhe të trupit nëtë
njëjtën kohë. Studimet kanë treguar po ashtu se se pozita e trupit kuptohet më qartë kur një
emocion krahasohet me një emocion tjetër. Gjestet janë lëvizje që bëhen përmes gjymtyrëve
të trupit (p.sh. duarve, krahëve, gishtërinjëve, kokës, këmbëve) dhe bëhen në mënyrë
instiktive apo të vetëdijshme. Ajo është përshtypja e parë që krijohet te bashkëbiseduesi ynë
sapo takohemi me të. Ecja, është një tjetër element i gjuhës së trupit. Herë pas here në
mënyrë të pavullnetshme njerëzit sfaqin edhe gjeste të tjera të papëlqyeshme, që një sy kritik
mund t'i vërë re dhe me pak kujdes mund të korrigjohen fare mirë. Shtrëngimi duarve
zakonisht tregon nivelin e besueshmërisë dhe emocionit. Mbulimi i gojës për shembull,
sugjeron ndjenjën pasigurisë. Kjo mund të nënkuptojë po ashtu se ai/ajo është duke menduar
shumë dhe nuk është i sigurtë se çfarë të thotë tjetër81
.
Okulesiksi, është nënkategori e gjuhës së trupit, studion lëvizshmërinë e syrit, sjelljen e syrit,
vështrimin ngultas dhe çdo komunikim joverbal që ka të bëjë me sytë. Okulesiksi është një
formë e komunikimit joverbal që fokusohet në kuptimin që rrjedh nga lëvizja e syrit, është
gjithashtu e rëndësishme të theksohet se okulesiksi është i varur nga ana kulturore. Kontakti,
nga ana tjetër, është nënkategori e gjuhës së trupit, studion prekjen, si dhe përdorimin e saj.
Duke u bazuar në gjuhën e trupit, prekja është kuptimi më i zhvilluar që në lindje dhe
formulon pikëpamjet tona fillestare rreth botës. Një fushë tjetër e dukshme në botën joverbale
të gjuhës së trupit është ajo e marrëdhënieve hapësinore, që njihet si afrimiteti. Prezantuar
79
Van Dijk. (1999). Discourse and Racism. Discourse & Society, fq. 57. 80
Hollinden, C. (2017). The 5 Key Principles of Nonverbal Communication. 81
Matsumoto, D. (2011). Reading facial expressions of emotion. Psychological Science Agenda.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
22
nga82
, afrimiteti është studim i distancave të matura ndërmjet njerëzve kur ata komunikojnë
me njëri tjetrin. Në librin, ―Body Language‖, Hall shqyrtoi katër zona të ndryshme në të cilat
veprojnë shumica e meshkujve: Zona e intimitetit për të përqafuar, prekur apo përshpëritur;
Zona e nxehtë – më pak se 15 cm; Zona e ftohtë – 15 deri 46 cm; Zona personale për
interaksion me miq të mirë apo familjar; Zona e afërt – 46 deri 76 cm; Zona e largët – 76 deri
122 cm; Zona e shoqërisë për interaksion me të njohur; Zona e afërt –1.2 deri 2.1 m; Zona e
largët –2.1 deri 3.7 m; Zona publike për komunikime në publik; Zona e afërt – 3.7 deri 7.6 m
dhe Zona e largët -7.6 m apo më shumë. Është e rëndësishme të theksohet se këto "zona"
mund të jenë të ndryshme për kultura të ndryshme. Hall theksoi se "Kontakti fizik mund të
jetë shumë në rregull për një kulture dhe tabu për një tjetër"83
. Toni i zërit është kombinim i
gjuhës së folur dhe gjuhës së trupit. Britma, buzëqeshja, ironia i japin kuptim më të thellë, kjo
nuk është as gjuhë e trupit, e as e folur. Luhatja e zërit, dridhja e zërit për një hidhërim,
ngritja e volumit të zërit si një indinjatë dhe e folura filozofike sipas strukturës gjuhësore dhe
letërsisë në trajtimin filozofik të ndodhive dhe ngjarjeve.Në thelb, gjuha e trupit duket si
fenomen i pavullnetshëm që tregon shumë përsa i përket procesit të komunikimit. Pavarësisht
nga kjo, ka pasur raste të caktuara ku përdorimi i gjuhës trupit ka qenë i vetëdijshëm. Ka
zbatime të mëdha në marketingun bashkëkohor, në politikë, reklamë dhe në sociologji, madje
edhe në fushën e pokerit84
.
2.8. Strategjitë politike në fushata.
Studimi i aktiviteteve të fushatës ka qenë prej kohësh i lënë pas dore nga ana e shkencave
politike85
. Mospërfillja e fushatës mund të shpjegohet me faktin se prej kohësh mendohet se
fushatat kanë vetëm efekte minimale. Studimet e kohëve të fundit e kanë sfiduar këtë 'efekt
minimal' të efekteve të fushatës. Në të vërtetë, Iyengar & Simon86
pohojnë se fushatat kanë
rëndësi dhe mund të jenë thelbësore. Në mënyrë të ngjashme, disa studime të kohëve të
fundit8788
ofrojnë dëshmi për efektet substanciale dhe sistematike të fushatës mbi sjelljen e
votimit të qytetarëve. Megjithatë, supozimet e mëparshme se mesazhet që jepen në fushatat
politike manipulojnë elektoratin, janë zbehur. Gjithnjë e më shumë, fushatat kanë luajtur një
rol kyç për përpunimin e informacionit të qytetarëve, duke i siguruar votuesve informacionin
e nevojshëm për të bërë zgjedhje në përputhje me preferencat dhe kërkesat e tyre89
.
Siç vëren90
një nga zbulimet më të mira të në proçesin e votimit është se votuesit rrallë
ndryshojnë mendim për një kandidat që e kanë pasur të preferuar. Ajo që ndodh është se
fushata, duke rritur informacionin mbi vendimin e votimit në dispozicion të votuesve, i
82
T-Hall, E. (1966). The Hidden Dimension. 83
Po aty, fq. 53. 84
Po aty, fq. 70. 85
Farell, D. (1996). Designing Electoral Institutions: STV Systems and their Consequences. 86
Iyengar, S., & Simon, A. (2000). New perspectives and evidence on political communication and campaign
effects. 87
Lachat, R. a. (2002). When do election campaigns matter, and to whom? Results from the 1999 Swiss election
panel study . In D. M. Schmitt-Beck, Do Political Campaigns Matter? (pp. 41-57). London: Routlege. 88
Fournier, Patrick, Cutler, F., Stuart, S., & Lyle, G. (2004). Who Responds to Election Campaigns? 89
Finkel, S. (1993). ‗Re-examining the ‗Minimal Effects‘ Model in Recent Presidential. Journal of Politics 55,
1-21. 90
Stimson, J. (2004). Tides of Consent. How Public Opinion Shapes American Politics. University of
Cambridge Press.
AULONA ZOTAJ
23
ndihmon ata të përditësojnë bindjet e tyre lidhur me çështjet në fjalë dhe të marrin një vendim
në përputhje me preferencat e tyre. Arceneaux91
e quan këtë 'hipoteza e ndriçimit'. Në rrethana
të zakonshme, qytetarët e zakonshëm i kushtojnë shumë pak vëmendje politikës dhe dinë
shumë pak rreth saj, në mënyrë që të bëjnë zgjedhje sa më koherente dhe jo të njëanshme.
Para fillimit të fushatës, një numër i madh njerëzish nuk i kushtojnë vëmendje politikës, nuk
mendojnë për të dhe nuk kanë ndonjë pikëpamje për çështjet specifike. Kështu, sondazhet e
marra në fillim të një fushate shpesh nuk i matin qëndrimet e vërteta. Ajo me të cilën ata
përballen është vetëm një përgjigje për të kënaqur nevojat e intervistuesit. Më vonë, kur
qëndrimi zëvendësohet me një qëndrim të vërtetë, duket se ndryshon. Gjatë fushatës,
vëmendja e qytetarëve bëhet më e përqëndruar te politika në përgjithësi (gjatë fushatave
zgjedhore) ose në çështje specifike politike dhe qytetarët mësojnë shumë rreth zgjedhjeve që
do të mbahen. Fushatat janë ngjarje të pasura me informacione që i lejojnë qytetarët të lidhin
preferencat e tyre me zgjedhjet e tyre dhe të marrin një vendim në përputhje me preferencat e
tyre. Përplasja e argumenteve gjatë fushatës i sqaron zgjedhjet para tyre92
.
Qasja në studimin e strategjive të fushatës së aktorëve politikë fillon nga një kornizë e
thjeshtë me tri lloje aktorësh të cilët janë të përfshirë të gjitha në proçeset e komunikimit që
përbëjnë një fushatë politike - aktorë politikë, media dhe publiku. Ne i qasemi ndërveprimit të
tre llojeve të aktorëve në një fushatë politike nga pikëpamja e aktorëve politikë dhe
strategjive të tyre. Këta aktorë përpiqen të kontrollojnë politikanët e tyre, mediat dhe
publikun me qëllim që të imponojnë mesazhin e tyre në fushatë, gjë që duhet të kontribuojë
në suksesin e tyre në votimin popullor. Këta aktorë janë ata që zakonisht iniciojnë ngjarje të
fushatës dhe të cilët japin informacionin kryesor në fushatën. Aktorët strategjikë politikë
ballafaqohen me mediat që janë kryesisht autonome dhe mbi të cilët ata gjithnjë e më shumë
varen për të arritur tek publiku dhe për të marrë informacione për publikun. Siç ka vërejtur
Koopmans,93
informacioni i disponueshëm për aktorët politikë është i prestrukturuar nga
mediat. Në të kaluarën, roli në rritje i mediave në politikë dhe autonomia e tyre në rritje në
lidhje me politikën janë diskutuar kryesisht si fenomene amerikane, por sistemet evropiane
kanë vëzhguar tendenca të ngjashme. Megjithëse sistemet politike dhe ato mediatike janë
sfera të diferencuara me logjikë të dallueshme, suksesi në politikë varet fuqishëm nga vullneti
i mirë i medias94
.Gjatë konflikteve të forta politike, sidomos gjatë fushatave intensive, media
merr rëndësi qendrore. Mediat e shtyjnë politikën në logjikën e tyre, në ndjenjën e tyre të
kohës, në nevojat e tyre për mallra. Ato në mënyrë selektive i japin aktorëve politikë statusin
publik. Mediat gjithashtu përcaktojnë se cilat ngjarje politike vijnë në vëmendjen e publikut
dhe imponojnë një paragjykim sistematik mbi realitetin mediatik të politikës95
.Me fjalë të
tjera, mediat përcaktojnë rëndësinë politike dhe shtrirjen e problemeve sociale dhe, duke
91
Arceneaux, K. (2005). ‗Do Campaigns Help Voters Learn? A Cross-National Analysis. British Journal of
Political Science , 159-173. 92
Sniderman, P., &Levendusky, M. (2007). ‗An institutional theory of political choice‘. 93
Koopmans, R. (2004). Movements and media: Selection processes and evolutionary dynamics in the public
sphere. Theory and Society 33, 367-391. 94
Swanson, D., & Mancini, P. (1996). Politics, Media, and Modern Democracy: An International Study of
Innovations in Electoral Campaigning and Their Consequences. 95
Livingstone, S. (1994). The mass media, democracy and the public sphere.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
24
theksuar çështje të caktuara dhe neglizhuar të tjerët, ato vendosin axhendën publike dhe, në
mënyrë indirekte dhe atë politike. Media ndërton kuptimin e ngjarjeve politike dhe
personaliteteve sipas logjikës së saj komerciale. Për më tepër, vetë mediat bëhen aktorë
kryesorë politikë të tyre, të cilët janë në gjendje të ndikojnë në proçeset vendimmarrëse
politike dhe në raste të rralla, madje edhe si agjentë mobilizimi. Komunikuesit politikë janë të
detyruar (dhe kanë mësuar) t'i përgjigjen rregullave të mediave, qëllimeve, logjikës së
prodhimit dhe kufizimeve96
. Si rezultat, aktorët politikë dhe mediat bashkëveprojnë në
mënyra komplekse në sferën publike, të cilat nuk mund të instrumentalizohen nga një nga
aktorët e përfshirë. Përkundrazi, duhet të supozojmë për një "konstelacion simbiotik të
varësisë së ndërsjelltë, ku të gjithë pjesëmarrësit po përpiqen të zgjedhin kontrollin e tyre mbi
ngjarjet97
.
Në mënyrë që mesazhet e aktorëve politikë të arrijnë te votuesit, ata duhet të kalojnë tre
mekanizma përzgjedhës. Qasja në media është vetëm e para prej tyre. Ky mekanizëm varet
nga vlera e lajmit të mesazhit (i cili, nga ana tjetër, varet nga gjëra të tilla si (afërsia
gjeografike), dukuria dhe prestigji i folësit, niveli i konfliktit që lidhet me mesazhin ose
aktorin, rëndësinë e çështjes, mundësitë për dramatizim dhe personalizim, risi e tregimit),
rutinat gazetareske (mbulimi i lajmeve ndikohet nga kufizimet e zakonshme të punës së një
gazetari, veçanërisht problemet e marrjes së informacionit dhe shkrimit në afatin kohor), si
dhe parashikimet e gazetarëve (politikat redaktuese të hapura, qëndrimi ideologjik i një
gazete që paragjykon raportimin e saj98
. Koopmans i bën thirrje numrit të kanaleve
komunikuese në të cilat përfshihet një mesazh. Përveç kësaj, aktorët politikë duhet të sjellin
një reagim në sferën publike. Nëse ata nuk arrijnë të provokojnë reagime nga aktorë të tjerë,
mesazhet e tyre mbeten të pavlera në sytë e medias, publikut, kundërshtarëve të tyre,
sponsorëve, aleatëve etj. Mosmarrëveshja si koncept përfshin çdo formë të veprimeve publike
që dënojnë veprimet ose qëllimet e actorëve politikë, duke filluar që nga deklaratat verbale të
pafavorshme në forma të ndryshme të represionit apo kundërmobilizimit. Bilanci mes
përgjigjeve pozitive dhe negative, domethënë shkalla në të cilën, mesatarisht, reagimet nga
aktorët e tretë në sferën publike mbështesin ose refuzojnë mesazhet e aktorit përbëjnë
mekanizmin e tretë përzgjedhës, të cilin Koopmans e quan 'legjitimitet'. Këtë mund ta quajmë
edhe 'popullaritet' ose 'mbështetje'. Koopmans sugjeron që i përcaktuar në një mënyrë të tillë,
"legjitimiteti" ('popullariteti' / 'mbështetja') është i pavarur nga rezonancat: mesazhet shumë
të ligjshme mund të mos kenë fare rezonancë, sepse ato janë të pakontestueshme, ndërsa
mesazhet shumë të paligjshme mund të rezonojnë me forcë. Problemi i aktorëve politikë
është se aspektet e një ngjarjeje politike (të tilla si "dhuna" ose "origjinaliteti") që krijojnë
vlera të larta të lajmeve dhe lejojnë shikimin dhe rezonancën e mesazhit të tyre, në të njëjtën
kohë kanë tendencë të zvogëlojnë legjitimitetin e saj. Premisa dalluese e analizave më të
fundit të ndikimit të një fushate në publikun e qytetarëve është se "fushatat nuk ndodhin në
96
Mazzoleni, G., & Schulz, W. (1999). ‗Mediatization of Politics: A Challenge for Democracy? Political
Communication 16, 247–261. 97
Schmitt-Beck, &Rudiger. (2002). Studying political campaigns and their effects. London: Routledge. 98
Tresch, A. (2007). Öffentlichkeit und Sprachenvielfalt. MedienvermittelteKommunikation.
AULONA ZOTAJ
25
vakum, por në vend të kësaj përzihen me motivet partiake dhe qëndrimet e votuesve"99
. Sipas
modelit 'resonancë' të efekteve të fushatës, mesazhet e fushatës ushtrojnë ndikimin e tyre në
predispozitat dhe ndjenjat e votuesve. Me fjalë të tjera, efektet e fushatës janë të kushtëzuara
nga shkalla e përputhjes mes mesazheve të fushatës dhe qëndrimeve mbizotëruese.
Informacioni i ri ndërthuret me të vjetrën, dhe varësisht nga kimia, zgjedhja e votuesve do të
preket ose anasjelltas.
Qëndrimet e forta mbizotëruese do të përforcohen edhe më tej nga fushata, dhe kjo është
arsyeja përse fushatat me konflikt intensiv kanë tendencë të kenë një efekt polarizues.
Votuesit me qëndrime të forta mbizotëruese, 'pasionantë', sipas Stimson, J. 100
nuk
ndryshojnë kurrë anë. Stimson bën dallimin e një grupi të dytë të votuesve, ata 'të
papërfshirë', që përbën të kundërtën e saktë të votuesve me qëndrime të forta. 'I papërfshiri'
nuk i kushton vëmendje politikës, në asnjë rrethanë, pikëpamjet e tyre nuk janë të
përgjegjshme ndaj asaj që ndodh në politikë dhe lëvizjet e tyre kanë një karakter të
rastësishëm. Prandaj, ato janë krejtësisht të parëndësishme nga pikëpamja e atyre që
veprojnë. Nga këndvështrimi i aktivistëve, grupi i tretë i Stimson-it, është ai vendimtar. Ky
grup përbëhet nga 'pragmatistë joideologjikë', të cilët besojnë ose nuk e besojnë secilën anë
në mënyrë të barabartë. Ata i kushtojnë vëmëndje të mjaftueshme fushatës dhe u përgjigjen
sinjaleve të përbashkëta të politikës, por ato nuk janë aq të përfshirë sa të jenë gjithmonë të
angazhuar në njërën anë. Kjo është ajo që Schudson101
i ka quajtur "qytetarët e monitoruar",
domethënë, qytetarët të cilët, megjithëse nuk janë të përfshirë në politikë në baza ditore,
mbajnë një sy vigjilent në skenën politike dhe bëhen më të interesuar në politikë, ndërsa
komunikimi politik intensifikohet si në kontekstin e një fushate politike. Për rezultatin e
mundshëm të një fushate, ky grup është vendimtar dhe varet nga madhësia e tij relative, si
dhe në shpërndarjen e preferencave në të treja grupet.
99
Iyengar, S., & Simon, A. (2000). New perspectives and evidence on political communication and campaign
effects, fq. 45. 100
Stimson, J. (2004). Tides of Consent. How Public Opinion Shapes American Politics. University of
Cambridge Press, fq. 35. 101
Schudson, M. (1998). The Good Citizen: A History of American Civic Life. New York.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
26
KAPITULLI III. RISHIKIM LITERATURE
3.1. Hyrje.
Politika zhvillohet në kohë dhe në hapësirё, si një hapësirë fizike e pandryshueshme dhe
hapësirë institucionale e cila mund të ndryshojë. Nëse një kornizë e shkëlqyer institucionale
nuk mund të kompensojë kulturën politike me të meta, institucionet jo tё pёrshtatshme mund
ta bëjnë atë më të keqe. Për të maksimizuar stabilitetin, institucionet duhet të jenë në harmoni
me kulturën politike, por jo aq të njëtrajtshme sa të ndihmojnë për të përjetësuar një kulturë
jodemokratike. Sistemet zgjedhore janë pjesë e këtyre institucioneve102
. Në dekadat e fundit,
studimi i marrëdhënieve ndërmjet gjuhës dhe sjelljes politike ka tërhequr shumë vëmendje në
terrenin gjuhësor103
. Për shembull, studiuesi Wilson, J104
argumentoi se metafora, një formë e
gjuhës, mund të ketë tre role kryesore në komunikimin politik.
Meqenëse metaforat na lejojnë të mendojmë, të veprojmë dhe të flasim për një lloj përvoje në
kuptimin e një tjetri, ato mund të ndihmojnë thjeshtimin e argumenteve të komplikuara
politike nëpërmjet reduktimit të tyre në një formë metaforike. Me fjalë të tjera, metafora i
lejon politikanët të paraqesin veten në një dritë pozitive, të turpërojnë kundërshtarët e tyre, të
justifikojnë sjelljen e tyre dhe të mbrojnë çështje të veçanta politike. Diskursi i politikës ka në
qendër një numёr studimesh në komunikimin politik105
. Studime të shumta janë fokusuar në
rolin e metaforës në diskursin politik106
në përdorimin strategjik të ekuivokimit si dhe në
përdorimin e përemrave. Në këtë kapitull do të diskutohet për politikën si koncept, lidhjet e
saj me komunikimin dhe diskursin. Do të flitet gjerësisht për analizën kritike të diskursit, si e
kanë interpretuar atë shumë studiues dhe për evolimin e fushatave politike nga ajo para-
moderne tek ajo post-moderne.
3.2. Politika dhe komunikimi.
Politika konsiderohet si një luftë për pushtet, midis atyre që kërkojnë të mbrojnë dhe mbajnë
fuqinë e tyre dhe ata që kërkojnë ta kundërshtojnë atë. Nga ana tjetër, politika shihet si
bashkëpunim, apo si praktikat dhe institucionet që një shoqëri ka për zgjidhjen e përplasjeve
të interesit mbi lirinë, paranë etj. Në nivel mikro ekzistojnë konflikte interesi, përpjekje për
mbizotërim dhe përpjekje në bashkëpunimin midis individëve, midis gjinive dhe mes grupeve
shoqërore të llojeve të ndryshme. Në nivel makro, ekzistojnë institucione politike të shtetit, të
cilat shërbejnë për të zgjidhur konfliktet e interesave dhe që, në një tjetër këndvështrim
shërbejnë për të fuqizuar një individ ose grup dominues. Institucionet makro-nivelore janë
lloj diskursi me karakteristika specifike, për shembull, debatet parlamentare, intervistat dhe
kushtetutat dhe ligjet janë gjithashtu ligjërata tё shkruara në diskurse, ose tekste, tё një tipi
102Taagepera, R. (2007). Predicting Party Sizes: The Logic of Simple Electoral Systems. Oxford: Oxford University Press. 103 Carver, T., &Pikalo, J. (2008). Political Language and Metaphor: Interpreting and Changing the World. 104 Wilson, J. (1990). Politically Speaking. Oxford: Blackwell. 105 Beard, A. (2000). The Language of Politics. London/New York: Routledge. 106Taran, S. (2000). Mythical thinking, Aristotelian logic, and metaphors in the parliament of Ukraine. In a. O. De Landtsheer, Beyond
Public Speech and Symbols: Explorations in the Rhetoric of Politicians and the Media. Westport, CT: Praege.
AULONA ZOTAJ
27
shumë të veçantë. Prandaj, komunikimi është thelbësor për politikën107
. Studiuesi Miller, D108
thekson se proҫesi politik zakonisht përfshin bindje dhe bisedime. Megjithatë, politika
përcaktohet si një dimension gjuhësor, diskursiv dhe komunikues, në përgjithësi ajo pranohet
pjesërisht nga disa praktikues dhe teoricienë. Në traditën e mendimit politik perëndimor,
ekziston një pikëpamje se gjuha dhe politika janë të lidhura ngushtë. Aristoteli e dallon
'fjalën' nga 'zëri'. Gjuha 'njerëzore' është unike dhe e ndryshme. Sepse ndryshimi i vërtetë
mes njeriut dhe kafshëve të tjera është vetëm se njerëzit kanë perceptim të së mirës dhe të
ligës, të sё drejtës dhe të padrejtës etj. Natyrisht, aftësia e individëve për të patur një ndjenjë
të sё drejtës dhe të padrejtës, rrjedhimisht nënkupton se aq sa inividë ka, do të ketë edhe
mendime109
.
Në gjuhësi tani është pranuar gjerësisht se aftësia njerëzore për të folur është e bazuar në
gjenetikë, megjithëse aktivizohet në marrëdhëniet shoqërore njerëzore. Instinktet gjuhësore
nuk lidhen në mënyrë të drejtpërdrejtë me instinktin politik. Së pari, kjo pikëpamje nuk
nënkupton që sjellja shoqërore dhe/ ose politike, nuk është në vetvete gjenetikisht e bazuar.
Dhe së dyti, edhe nëse instiktet gjuhësore vetë janë neutrale politikisht, kështu duhet të
supozohet se karakteristikat kulturore dhe të transmetuara të gjuhës njerëzore shërbejnë (edhe
pse sigurisht jo ekskluzivisht) për nevojat e politikës. Ajo që është e qartë, është se aktiviteti
politik nuk ekziston pa përdorimin e gjuhës. Politikbërja është kryesisht e bazuar në gjuhë.
Semantika është politikisht e rëndësishme, sepse 'përfaqësuesi', pohohet ose besohet të jetë
përfaqësues nga hartuesit e kushtetutës së re' dhe jo 'përfaqësues' në kuptimin e përfaqësuesit
të popullit. Në anën tjetër, është gjithashtu e qartë se nevoja për gjuhë (ose për përpunimin
kulturor të instinktit të gjuhës) u ngrit nga socializimi i njerëzve që përfshinin formimin e
koalicioneve, sinjalizimin e kufijve të grupeve dhe gjithçka që këto zhvillime nënkuptojnë,
përfshirë shfaqjen e asaj që quhet altruizëm reciprok. Kjo sigurisht nuk do të thotë se gjuha
lind vetëm nga këto motive ose funksione110
.Nëse politikanët, përmes mohimeve të tyre,
sugjerojnë që formulimi është i rëndësishëm në nivelin e mikro-ndërveprimit, ç'të themi për
gjuhën në nivel makro? Gjuha 'standartet' e shtetit janë mjedisi për zhvillimin e aktivitetit që
sjell përfitime më të larta ekonomike. Nëse politikanët, përmes mohimeve të tyre, sugjerojnë
që formulimi është i rëndësishëm në nivelin e mikro-ndërveprimit, ç'të themi për gjuhën në
nivel makro? Shumë njerëz e marrin si të pranuar që subjektet politike që i quajmë shtete
kanë gjuhën e tyre. Kjo nuk është se vjen natyrshёm, ёshtë thellësisht politike111
. Dallimet
relativisht të vogla gjuhësore mund të shfrytëzohen në mënyra të ndryshme politike. Roli i
gjuhës në ndërtimin e shteteve, megjithëse i ndryshëm, është më i rëndësishёm nga sesa
shumë historianë dhe studiues politikë zakonisht shprehen.
Historia e zhvillimit të gjuhës dhe politikës lidhet me idetë kyçe që kanë lindur në studimin e
gjuhës dhe komunikimit të njerëzve në shoqëritë moderne. Në veçanti, argumenti me
107
Hague, R., Harrop, M., & Breslin, S. (1998). Comparative Government and Politics: An Introduction.
Basingstoke: Macmillan. 108
Miller, D. (1991). Politics‘ in Blackwell Encyclopaedia of Political Thought. Oxford: Blackwell. 109
Mill, J. S. (1863). Utilitarianism. 110
Pinker, S. (1994). The Language Instinct. 111
Haugen, E. (1962). Schizoglossia and the linguistic norm. Monograph Series on Languages and Linguistics.
Washington, D. C.: Georgetown University.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
28
influencë i Grice që një "parim bashkëpunues" (CP) duhet të jetë në themel të komunikimit
njerëzor duket të jetë në përputhje me këtë model112
. Sidoqoftë, debati teorik që rrethon
qasjen e Grice nënkupton që ne duhet të bëjmë disa kualifikime. Formulimi i bashkëpunimit
të Grice ka shkaktuar kundër përgjigje, sepse, në frontin e tij, shumë biseda njerëzore janё ose
duken tё paqëllimta, domethёnё, nuk ka asnjë qëllim të koordinuar si në bisedë dhe nё
ngacmime, ose ndryshe duken krejtësisht jo operative, si në grindje, keqkuptime, gënjeshtra e
kёshtu me rradhё. Pra, është e nevojshme të përpiqemi të jemi të qartë se çfarë nënkuptojmë
këtu me 'parimin e bashkëpunimit'. Ajo që dua të nënkuptoj me "parimin e bashkëpunimit"
është se sa herë që njerëzit komunikojnë gjuhësisht, ata e bëjnë këtë në bazë të supozimit të
heshtur që secili do të bashkëpunojë me të tjerët për të shkëmbyer kuptime. Mund ta quajmë
këtë interpretim minimalist të parimit të bashkëpunimit të Grice. Studiuesit113
të cilët e kanë
kritikuar Grice, duket se kanë të njëjtën gjë në mendje kur thonë se "i vetmi qëllim i
përbashkët që kanë një komunikues dhe nje audiencëështë arritja e komunikimit të
suksesshëm".Ata mendojnë se kjo marrëveshje themelore e bashkëpunimit nuk është shumë
interesante apo domethënëse. Ekzistenca e altruizmit nuk mund të shpjegohet (në një kuadër
evolucionar), përveç nëse është reciprok, por është e domosdoshme të supozohet se njerëzit
në fakt e kanë këtë mënyrë sjelljeje. Parimi bashkëpunues i Grice është altruizëm reciprok në
fushën e komunikimit gjuhësor. Për më tepër, mund të argumentohet se struktura e
komunikimit gjuhësor njerëzor lidhet pikërisht me këto funksione: ai bën ato që ne i njohim
si ndërveprime "politike" të mundshme. Në këtë lloj perspektive duhet të presim që disa nga
komponentët strukturorë të gjuhës të kenë një rol funksional. Jo të gjitha strukturat gjuhësore
kanë nevojë për një funksion socio-politik, por kur shqyrtojmë diskursin "politik", ne do të
hasim në mënyrë të përsëritur përdorime të caktuara të strukturave gjuhësore.
3.3.Diskursi politik.
Diskursi politik është në qendër të një numri studimesh në komunikimin politik114
. Temat e
fundit të studimit janë fokusuar në rolin e metaforës në diskursin politik115
, përdorimi
strategjik i qartësisë116
dhe përdorimi i përemrave117
. Duke shqyrtuar katër aspekte të studimit
të diskursit politik, punimi është hartuar si një pikënisje për lexuesit në llojin e metodologjisë
së kërkimit në gjuhën politike. Përkundrazi, shpresoj që t'i provokoj studiuesit me mundësitë
e përdorimit të këtyre kornizave teorike në kёrkimet e tyre. Në seksionin vijues, artikulli
është organizuar në pesë seksione kryesore. Seksioni një, ofron një numër të caktuar të rolit të
ekuivokimit. Seksioni dy, përllogarit pajisjet retorike për të ftuar auditorin në komunikim
politik. Seksioni tre, paraqet përdorimin e përemrave personale në politikë. Seksioni katër,
112
Grice, P. (1989). Studies in the Way of Words. Cambridge Massachusetts: Harvard University Press. 113
Sperber, D., & Wilson, D. (1986). Relevance: Communication and Cognition. Oxford: Blackwell, fq. 161. 114
Gastil, J. (1992). Undemocratic discourse: A review of theory and research on political discourse. Discourse
& Society 3(4),, 469-500. 115
Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press. 116
Bull, P. (2002). Communication under the Microscope: The Theory and Practice of Microanalysis. London:
Psychology Press. 117
Bull, P., & Fetzer, A. (2006). Who are we and who are you? The strategic use of forms of address in political
interviews. Text and Talk 26(1),, 1-35.
AULONA ZOTAJ
29
jep një shpjegim të rolit të metaforës në diskursin politik. Seksioni pesë, jep konkluzione të
paarritshme nga rishikimi i studimit, në këtë punim.
Ekuivokimi është përkufizuar si paqartësi e qëllimshme118
, dykuptimësi strategjike
komunikim jo i drejtpërdrejtë119
, i gjuhës së pasaktë120
. Sipas Bavelas & Jackson121
,
ekuivokimi përfshin akte të të folurit në komunikimin njerëzor siç janë: kontradiktat vetjake,
mospërputhjet, pikat e subjektit, tangenzializimet, shprehjet e paplota, keqkuptimet, stili i
panjohur ose mënyrat e të folurit, etj. Një teori e madhe e ekuivokimit është zhvilluar përmes
studimeve pioniere të Bavelas dhe kolegëve të saj122
. Teoria e tyre analizon ekuivokimin në
kuptimin e katër dimensioneve të dërguesit, përmbajtjes, marrësit dhe kontekstit. Ndërkohë,
në përcaktimin e ekuivokimit më saktë, ata kanë radhitur katër dimensionet në aspektin e
pyetjeve të mëposhtme:
Dërguesi: Deri në ç'masë mesazhi është opinion i folësit?
Përmbajtja: Sa i qartë është mesazhi pёrsa i përket asaj që thuhet?
Marrësi: Deri në çfarë mase mesazhi i është drejtuar personit tjetër?
Konteksti: Deri në çfarë mase është kjo një përgjigje e drejtpërdrejtë për pyetjen?123
Bull & Mayer124
, ofrojnë një analizë të intervistave televizive nga zgjedhjet e përgjithshme
Britanike të vitit 1987, me Margaret Thatcher (kryeministre konservatore, 1979-1990) dhe
Neil Kinnock (udhëheqës i Opozitës së Punës, 1983-1992). Gjetjet zbuluan se Margaret
Thatcher iu përgjigj vetëm 37 përqind tё pyetjeve të përgjithshme, Neil Kinnock vetëm 39
përqind. Këto rezultate tregojnë një ngjashmëri të jashtëzakonshme me gjetjet e një sërë
intervistash të ndryshme me Margaret Thatcher dhe Neil Kinnock gjë që tregoi gjithashtu se
të dy politikanët dhanë përgjigje të drejtpërdrejta në rreth 39 përqind të pyetjeve të tyre. Si
rezultat, provat e përshkruara më sipër mbështetin fuqimisht pikëpamjen popullore se
politikanët shpesh nuk i përgjigjen pyetjeve në intervistat politike125
. Për të analizuar më tej
të dhënat, Bull126
dhe kolegët e tij identifikuan 35 forma të ndryshme të ekuivokimit në
komunikimin politik. Studimi ofron një shqyrtim,i cili bazohet në 18 intervista nga zgjedhjet
e përgjithshme Britanike të vitit 1992. Ata u përqëndruan në marrëdhëniet midis fytyrës dhe
ekuivokimit në intervistat politike dhe zhvilluan një tipologji të kërcënimeve të fytyrave në
pyetje.Nëntëmbëdhjetë nënkategori të ndryshme u dalluan në bazë të një analize të
118
81. Goss, B., & Williams, L. (1973). The effects of equivocation on perceived source credibility. Central
states speech journal 24(3). 119
Bavelas, J., Black, A., Bryson, L., & Mullet, J. (1988). Political equivocation: A situational explanation.
Journal of Language and Social Psychology 7. 120
Hamilton, M., &Mineo, P. (1988). A framework for understanting equivocation. Journal of Language and
Social Psychology 17(1). 121
Watzalwick, P., Bavelas, J., & Jackson, D. (1967). Pragmatics of Human Communication: A Study of
Interactional Patterns, Pathologies, and Paradoxes. New York: W.W. Norton. 122
Bavelas, J., & Smith, B. (1982). A method for scaling verbal disqualification. Human Communication
Research 8. 123
Po aty, fq. 220. 124
Bull, P., & Mayer, K. (1993). Interruptions in Political Interviews: A Reply to Beattie. Journal of language
and psychology. 125
Harris, P. (1991). ‗Evasive action: how politicians respond to questions in political interviews. London: Sage. 126
Bull, P. (2003). The Microanalysis of Political Communication: Claptrap and Ambiguity. London/New York:
Routledge.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
30
kërcënimeve të figurave në pyetje dhe u ndanë në tre kategori kryesore të figurave që
politikanët do të mbronin: 1) figurën e tyre personale, 2) figurën e partisë që përfaqësojnë dhe
3) figurën në lidhje me mbështetjen e personave pozitivisht të rëndësishëm (si elektorati,
kolegët dhe anëtarët e partisë së vet) ose mbështesit e tjerë negativisht të rëndësishëm, siç
janë kundërshtarët politikë. Të dhënat tregojnë se figura luajti një rol të rëndësishëm në
përcaktimin nëse politikanët iu përgjigjën ose pyetjeve. Sipas studiuesit koncepti i
kërcënimeve për t'u përballur mund të konsiderohet si një arsyetim themelor për atë qëe
nënkuptonte si një konflikt shmangie, në të cilin të gjitha përgjigjet e mundshme për një
pyetje të çojnë në pasoja potencialisht negative, por gjithsesi nevojitet një përgjigje.
Studiuesit Bavelas, J., Black, A., Bryson, L., & Mullet, J127
argumentuan se konfliktet e
shmangies mbizotëronin në kontekstin e intervistave politike. Studimi i tyre siguroi një
shqyrtim të situatave që gjeneronin konflikte pёrkundrejt shmangies për politikanët, ata nuk
arritën të identifikonin ndonjë shpjegim teorik themelor për arsyet pse ndodhin shpesh
konflikte pёrkundrejt shmangies në këtë situatë. Megjithatë, konflikti pёrkundrejt shmangies
sipas teorisë së Bavelas ёshtë një koncept i dobishëm për analizën e sjelljeve të
paqëndrueshme në ndërveprimin politik.
3.4. Përdorimi i retorikës.
Studimet e raportuara në këtë pjesë kanë të bëjnë me mënyrën se si politikanët përdorin
mënyrën retorike për të fituar duartrokitjet e audiencës në fjalimet politike. Në këtë kontekst,
sidomos te politikanёt në mitingjet e fushatave zgjedhore, ku reagimet e audiencës, të tilla si
duartrokitjet dhe brohorimat, ofrojnë një barometër të rëndësishëm të apelit të tyre popullor;
prandaj, politikanët shpesh janë të vetëdijshëm për vlerën e përdorimit të mjeteve retorike në
evokimin e duartrokitjeve për të krijuar një marrëveshje me audiencën e tyre. Si e tillë,
duartrokitja mund të interpretohet si një shprehje shumë e dukshme e identitetit të grupit ose
solidaritetit me folësin dhe partinë që folësi përfaqëson. Në këtë drejtim, duartrokitjet duket
se luajnë një rol thelbësor në zhvillimin e imazhit dhe karrierës së një politikani, si figurё
popullore. Sipas Atkinson & Heritage128
, ekzistojnë dy mënyra retorike të cilat janë përdorur
gjerësisht për të fituar duartrokitjet e audiencës në fjalimet politike: listat trepalëshe dhe
kontrastet. Atkinson & Heritage129
argumentuan se lista trepalëshe në veçanti mund të
shërbejë si një sinjal i qartë për audiencën e vendeve të përshtatshme për të duartrokitur, duke
pasur parasysh se një listë me tre pjesë që liston sende të ngjashme mund të punojë për të
forcuar, theksuar ose përforcuar një pikë specifike, në pothuajse çdo lloj mesazhi, mënyra
tjetër retorike e përdorur shpesh për të marrë duartrokitje është kontrasti. Duke qёnë se
studimi i kryer nga Atkinson u bazua në analizën e hollësishme cilësore të shembujve të
veçantë të strukturave retorike, ajo mund të kritikohet si shumë selektive. Për të trajtuar këtë
127
Bavelas, J., Black, A., Bryson, L., & Mullet, J. (1988). Political equivocation: A situational explanation.
Journal of Language and Social Psychology 7, fq. 37. 128
Atkinson, J., & Heritage, J. (1984). Structures of social action: Studies in conversation analysis. Cambridge:
Cambridge University Press, fq. 53. 129
Po aty, fq. 56.
AULONA ZOTAJ
31
çështje, u krye një studim nga Greatbatch, D. 130
që konsistonte në marrjen e mostrave të
fjalimeve politike. Ata analizuan 476 fjalime që u transmetuan nga konferencat politike
partiake Britanike të vitit 1981 (Partitë Konservatore, Partia Laburiste dhe Liberale). Ata
shqyrtuan shtatë formatet themelore retorike (kontrastet, listat, zgjidhjet e enigmave, titujt
kryesorё, kombinimet, pozicionin dhe ndjekjet). Rezultatet e tyre treguan se rreth, gati
gjysma e duartrokitjeve kolektive lidhej me dy formatet retorike të identifikuara fillimisht nga
Atkinson. Në përpjekjen për të marrë parasysh rolin e përmbajtjes së fjalimit, vërejti se
ekziston një gamë e kufizuar e llojeve të thjeshta të mesazhit që tentojnë të konsiderohen si të
pëlqyeshme: referenca të favorshme për individët, referenca të favorshme për "ne" dhe
referenca të pafavorshme për "ata". Në një mostër, Atkinson & Heritage, vunë në dukje se
këto tri lloje ndodhën tek 95 përqind e duartrokitjeve në konferencat e partive politike
britanike. Në mënyrë të ngjashme, Atkinson & Heritage131
, zbuluan se duartrokitja ishte e
lidhur me një gamë mjaft të kufizuar të llojeve të mesazheve. Ata më tej argumentuan se
probabiliteti i këtyre mesazheve që merrnin duartrokitje rritej në masë të madhe kur
përdoreshinmënyra të përshtatshme retorike. Një tjetër tregues i rëndësishëm i rolit të
përmbajtjes së fjalës është sinkronizimi. Siç u përmend më lart, Atkinson & Heritage132
,
argumentuan se mënyrat retorike ndihmojnë auditorin të sillet në një mënyrë të koordinuar në
mënyrë që ata të mos rrezikojnë ekspozimin ndaj përqeshjes dhe poshtërimit publik duke
duartrokitur në izolim. Përveҫ Atkinson & Heritage133
dhe Greatbatch134
, ofruan disa njohuri
shumë të rëndësishme në analizën e fjalimeve politike, ata nuk arritën të analizonin çështjen e
duartrokitjes kolektive në lidhje me deklaratat e formatuara jo-retorike. Për të trajtuar këtë
çështje, Bull135
, bëri një analizë të hollësishme të deklaratave të formatuara jo-retorike që
morën duartrokitje kolektive.
Analiza136
tregoi se duartrokitja për këto deklarata në mitingje politike nuk ishte e
sinkronizuar me fjalimin, në shumicën e rasteve. Ai argumentoi se disa aspekte të deklaratave
politike mund të jenë aq të rëndësishme politikisht ose aq popullore me audiencën saqё do tё
miratohen me anё tё duartrokitjeve, pavarësisht nëse ato përdorin mënyrat retorike të
identifikuara nga studiuesit e mëparshëm.
3.4.1. Përemrat e përvetshëm në diskursin politik.
Ky seksion ofron një rishikim të shkurtër të studimit mbi përemrat e përvetshëm, me theks të
veçantë në diskursin politik. Studimet e mëparshme kanë treguar se pёrdorimi i përemrave
mund të shërbejë për të paraqitur aspekte të ndryshme të qëndrimeve të folësit, statusit
shoqëror, gjinisë, e motivimit137
. Përdorimi i përemrave të përvetshëm përbëhet nga të paktën
tre veprime të rëndësishme. Së pari, folësi i referohet një grupi, të cilët u prezantuan në një
130
Greatbatch, D. (1986). Aspects of Topical Organization in News Interviews: The Use of Agenda-Shifting
Procedures by Interviewees. Media, Culture, Society. 131
Po aty, fq. 50. 132
Po aty, fq. 62. 133
Po aty, fq. 20-73. 134
Po aty, fq. 50. 135
Bull, P. (2000). Equivocation Theory and News Interviews. Journal of Language and Social Psychology 17(1) 136
Po aty, fq. 40. 137
Wilson, J. (1990). Politically Speaking. Oxford: Blackwell, fq. 21.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
32
farë mënyre ose në ndonjë tjetër në diskursin e mëparshëm. Së dyti, ai e përcakton këtë grup
njerëzish si grup dhe së treti, ai shprehimisht deklaron se është anëtar i këtij grupi, duke
përjashtuar të tjerët nga anëtarësimi i këtij grupi në të njëjtën kohë138
. Më tej, Helmbrecht139
,
tregon se përdorimi i përemrit të parë shumёs, është i lidhur ngushtë me krijimin gjuhësor të
grupeve shoqërore. Në zgjedhjen e përemrit nga politikanët, Lackoff140
argumentoi se
përemrat e përvetshëm ndikojnë në mënyrë sublime tek marrësi dhe nuk ngrenë dyshime,
edhe kur kuptimet dhe funksionet e tyre janë manipuluar në mënyrë strategjike. Së pari,
politikanët përdorin përemra për të paraqitur pikëpamjet e tyre ideologjike për çështje
specifike. Për shembull, ata mund t'i referohen qeverisë si ne ose nё varësi tё pikëpamjes sё
tyre për rolin e publikut në qeverisje. Së dyti, përzgjedhja e përemrit është në gjendje të
zbulojë se sa afër apo larg temës që diskutohet ose sa larg pjesëmarrësve tё përfshirë është
folësi. Së treti, politikanët janë në gjendje të kenë dëgjues të përfshirë në argumentin e tyre
përmes përdorimit të përemrit nё mёnyrё qё publiku tё pёrfshihet. Në këtë drejtim, si
politikani ashtu edhe tema mund të dobësojnë mendimin e pavarur të dëgjuesit, gjë që i bën
dëgjuesit më të hapur. Së katërti, zgjedhja e përemrave të përvetshëm mund të përcaktojë
atributet e përgjegjësisë. Wilson141
për shembull, tregoi se përdorimi i përemrave ―ata‖,
―unë‖ dhe ―ne‖ në fjali të ngjashme do të shprehte shpërndarje tё ndryshme të përgjegjësive.
3.4.2. Metafora në komunikimin politik.
Metafora, sipas Lackoff & Johnson142
, luan një rol qëndror në formimin e realitetit social dhe
politik. Metafora konceptuale është kështu një lidhje midis dy zonave konceptuale, ose
fushave, në këtë shembull fushës konkrete të drejtimit dhe fushës abstrakte të emocioneve.
Sipas Kovecses143
fusha është: përfaqësimi ynë konceptual, ose njohuri e çdo segmenti
koherent të përvojës. Në këtë drejtim, rëndësia kryesore e këtij koncepti për studime në
diskursin politik është se ai trajton metaforën në funksione shqyrtuese dhe ndërvepruese.
Metafora shërben për të ruajtur dhe mbajtur anën pozitive ose negative për interaktorët dhe
lehtëson ruajtjen e vazhdimësisë ndërvepruese, si dhe kohezionin aktual144
. Metafora
ndihmon në thjeshtësimin e mesazhit të komplikuar për të kuptuarit e publikut, por mund të
përdoret gjithashtu për të shtrembëruar realitetin dhe për të mashtruar individët. Siç vënë në
dukje Lackoff & Johnson145
, metaforat "kufizojnë atë që vërejmë, nxjerrin në pah atë që
shohim dhe sigurojnë një pjesë të strukturës nënkuptuese me të cilën arsyetojmë".
3.5. Analiza kritike e diskursit.
Analiza kritike e diskursit (Critical Discourse Analysis ose CDA), është një qasje për të
analizuar strukturat e diskursit (të shkruara ose të folura), që përfshin një studim të mënyrës
138
Helmbrecht, J. (2002). Grammar and function of we. Amsterdam: Benjamins. 139
Po aty, fq. 57. 140
Lakoff, R. (1990). Talking Power: The Politics of Language in Our Lives. Glasgow: HarperCollins. 141
Wilson, J. (1990). Politically Speaking. Oxford: Blackwell, fq. 27. 142
Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press, fq. 12. 143
Kövecses, Z. (2002). Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford University Press. 144
Chilton, P., &Ilyin, M. (1993). Metaphor in political discourse: The case of the common European house.
Discourse & Society 4(1). 145
Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press, fq. 34.
AULONA ZOTAJ
33
se si ndërmjetësohen fuqia shoqërore ose politike, dominimi, pabarazia, paragjykimi ose
rezistenca ndaj këtyre praktikave përmes sistemit gjuhësor146147
. Në të njëjtën kohë, analiza
kritike e diskursit e sheh diskursin si një 'praktikë sociale'148
që do të thotë se gjuha
përcaktohet nga struktura shoqërore dhe kushtet sociale dhe kjo gjuhë gjithashtu formon
praktikën shoqërore. Fjala 'kritikё' në CDA ka për qëllim elitën e një shoqërie që përdor
gjuhën për të ruajtur, ushtruar ose riprodhuar pushtetin. Në kontekstin e CDA, koncepti i
elitës kuptohet si grupe njerëzish që kanë qasje të gjerë dhe kontroll mbi ngjarje specifike
komunikative, pёr shembull mbi median, debate parlamentare, librat shkollorë, etj., duke
lejuar kështu elitën që të fitojë ndikim dhe të arrijë qëllimin e tyre për të ndikuar mendjet e
publikut.
CDA, kërkon të tregojë se si diskurset e dukshme neutrale, thjesht informative të raportimit të
gazetave, botimeve qeveritare, raporteve të shkencave shoqërore etj, mund të përcjellin
qëndrime ideologjike, po aq sa edhe diskursi, të cilat në mënyrë eksplisite redaktojnё apo
propagandojnë149
. Kur bëjnë një analizë kritike të diskursit, analistët duhet të marrin një
pozicion, një qëndrim të qartë socio-politik, pasi ata shprehin pikëpamjet, perspektivat,
parimet dhe qëllimet e tyre, si brenda disiplinës së tyre ashtu dhe brenda shoqërisë në
përgjithësi150
. Pionierët në CDA, Norman Fairclough, Ruth Wodak dhe Teun Van Dijk kanë
kontribuar në një drejtim për shqyrtimin e CDA duke u fokusuar në gjuhën dhe betejat e
pushtetit dhe mirëmbajtjen e marrëdhënieve të pushtetit.
Megjithëse metodat e tyre mund të ndryshojnë, parimet ndajnë një fokus të përbashkët. Puna
e tyre trajton problemet sociale dhe merr një rol mbrojtës për viktimat e abuzimit me
pushtetin.
3.5.1.Analiza kritike e diskursit sipas Fairclough Norman.
Fairclough, një nga mbështetësit kryesorë të CDA, fokusohet në mënyrën se si tiparet formale
të tekstit janë potencialisht ideologjike, ku strategjia dominuese është hartuar me përdorimin
e 'sensit të përbashkët'151
. Sipas Fairclough 'sensi i përbashkët' është një ide që është pranuar
nga një figurë autoritare duke e futur atë në tekst në mënyrë më logjike dhe të natyrshme. Për
të analizuar diskursin, Fairclough zhvillon një kornizë tre-dimensionale të analizës që e
shqyrton diskutimin në tri mënyra: diskursin si tekst gjuhësor, si një praktikë diskursesh dhe
si praktikë sociokulturore. Ai i lidh këto tri dimensione në interpretimin e tij, duke lidhur
tekstin me praktikën shoqërore dhe anasjelltas. Diskursi dhe praktika janë 'rrjete të
ndërlidhura' të cilat ai i quan 'urdhërat e diskursit'. Me fjalë të tjera, një shoqëri ose një fushë
sociale është e strukturuar në thelb dhe brenda saj ekzistojnё lloje të ndryshme praktikash.
Fairclough gjithashtu zhvillon idenё se strukturimi në një shoqëri evoluon siç përcaktohet,
nga 'ndryshimi i marrëdhënieve të pushtetit në nivelin e institucioneve sociale ose të
146
Van Dijk, T. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse and Society, 4(2), fq. 87. 147
Caldas- Coulthrad, C., &Coulthrad, M. (1996). Texts and Practices: Readings in Critical Discourse Analysis.
London. 148
Fairclough. (2001). Language and power. Harlow, England: Longman. 149
Wodak, R., & Meyer, M. (2001). Methods of Critical Discourse Analysis. 150
Van Dijk, T. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse and Society, 4(2), fq. 47. 151
Fairclough. (2003). Analysing Discourse. Routledge, fq. 27.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
34
shoqërisë'. Kjo do të thotë se një studim i strukturës shoqërore dhe marrëdhënieve të pushtetit
është i rëndësishëm në analizimin e diskursit dhe përdorimin e gjuhës.
3.5.2.Analiza kritike e diskursit sipas Wodak.
Një tjetër qasje për CDA, ёshtё dhe diskursi historik, hartuar nga Ruth Wodak. Ajo e quan atë
një qasje ndërdisiplinore, sepse kombinon studimin gjuhësor me aspektet historike dhe
sociale. Pikëpamja e saj mbi hartimin e tekstit është, se ajo ndikohet nga dimensionet socialo-
psikologjike. Kjo përfshin të folurin, statusin e pjesëmarrësve, kohën dhe vendin, variablat
sociologjike (anëtarësinë e grupit, moshën, socializimin profesional), përcaktuesit
psikologjikë (përvoja, rutina) dhe faktorë të tjerë gjuhësorë, si kultura, gjinia, situata dhe
personaliteti. Ashtu si Fairclough, Wodak zbulon se ekziston një marrëdhënie dialektike
midis diskursit dhe praktikës shoqërore: "Diskursi si praktikё shoqërore gjuhësore mund të
shihet si konceptim i praktikave jo diskurse dhe diskurse shoqërore dhe në të njëjtën kohë, të
formuara prej tyre"152
. Një shembull i kësaj marrëdhënieje dialektike është gjetur në CDA e
Wodak për diskursin anti-semitik. Wodak përcakton strategjitë si "plan i qëllimshëm i
praktikave të miratuara për të arritur një qëllim të caktuar social, politik, psikologjik ose
gjuhësor". Hapi i tretë është studimi i aspektit gjuhësor, që përfshin shqyrtimin e artikujve
leksikorë. Ashtu si Van Dijk, Wodak është veçanërisht i interesuar në ndërtimin e diskurseve
si 'ne' dhe 'ata'.
3.5.4. Analiza e diskursit kritik sipas Van Djik.
Teun A. Van Dijk është një tjetër kontribues i njohur në fushën e analizës kritike të diskursit.
Ai e përdor CDA për të shqyrtuar marrëdhëniet midis gjuhës dhe njohjes shoqërore në punën
e tij mbi abuzimin e pushtetit dhe miratimin në diskursin politik në shoqëritë perëndimore.
Van Dijk e përshkruan qasjen e tij të veçantë si qasje socio konjitive, që lidhet me
ideologjinë' për një përfaqësim të përbashkët mendor që i takon një grupi të veçantë
shoqëror'. Sipas studiuesit153
, këto ideologji shfaqen në tekst dhe flasin me anë të deklaratave
të përbashkëta nga grupi ose nëpërmjet vlerave të përbashkëta të një grupi (p.sh. duke cituar
vlera, norma ose praktika të rëndësishme të kuptuara nga një grup i caktuar si demokracia,
drejtësia dhe liria). Karakteristikat tipike që shfaqen në debatet parlamentare përfshijnë një
koncept që ai e quan 'sheshideologjik'. Në sheshin ideologjik, vetë përfaqësimi pozitiv dhe
negativ pёrdoren në diskurs. Në të parën, siç tregon emri, "vetja" paraqitet pozitivisht. 'Vetja
'kuptohet si grupi i përdoruesit të gjuhës që ai/ ajo i përket (grupet mund të jenë që nga
politika, raca, etnia, gjinia). Van Dijk rendit retorikën kombëtare dhe vetë-vlerësimin si
mikro-strategji tipike semantike për vetë-përfaqësimin pozitiv në diskutimet argumentative
ku theksi vihet mbi karakteristikat ose veprimet tona të mira, ndërsa thekson vetitë dhe
veprimet e tyre të këqija.
3.6. Fuqia e medias dhe diskursi politik.
Disa studime tregojnë se si diskurset e rezistencës së grupit më pak dominues përdorin
gjithashtu strategjinë e njëjtë që është të portretizojmë një 'person tjetёr si negativ dhe veten
152
Wodak, R., & Meyer, M. (2001). Methods of Critical Discourse Analysis, fq. 76. 153
Van Dijk. (2004). Politics, ideology and discourse.
AULONA ZOTAJ
35
si pozitiv'. Dëshmia e luftës së pushtetit jo vetëm që shfaqet në debatet politike, por shfaqet
edhe në media, kryesisht në raportimin e mediave alternative kundrejt raportimit të mediave
kryesore. Kjo është në përputhje me vëzhgimin e Fairclough se diskursi i medias gjithashtu
mund të përdoret për të negociuar, sfiduar dhe kundërshtuar marrëdhëniet ekzistuese të
pabarazisë dhe dominimit. Humori dhe tallja gjithashtu janë mjetet që përdoren për të
përfaqësuar "tjetrin". Një fakt interesant që mund të nxjerrim këtu është se kjo dëshmon
vëzhgimin e Van Dijk rreth mënyrës se si elitat janë në gjendje të kontrollojnë një ngjarje
komunikuese për qëllimet e tyre, madje edhe kur përballen me të ashtuquajturat pyetje
armiqësore ose deklarata të ngarkuara për të provokuar politikanët, nё mёnyrё qё tё zbulojnё
mos pëlqimin e tyre ndaj njëri-tjetrit. Kjo do të thotë që edhe konferencat e drejtpërdrejta të
mediave mund të punojnë në avantazhin e tyre, pasi udhëheqësit kanë dorë të fuqishme ose
thёnё ndryshe, mbёshtetje tё madhe. Ky studim tregon gjithashtu se paqja, puna dhe
besueshmëria janë në rrezik për udhëheqësit, për hir të ruajtjes së figurës dhe mirësjelljes, ata
duhet të duken të qetё dhe të respektueshёm për njëri-tjetrin edhe atёherё kur të tjerët nuk
mund të pajtohen me idetё e tyre.
3.7. Teoritë e evolucionit të fushatave.
Një nga vërejtjet më të zakonshme të dëgjuara në komentet popullore në literaturën e
komunikimit politik, sugjeron që në dekadat e fundit shumë demokraci të reja kanë përjetuar
'amerikanizimin' nё fushatat zgjedhore. Ndoshta argumenti më i fortë përgjatë këtyre linjave
është paraqitur nga Swanson dhe Mancini të cilët sugjerojnë se shumë praktika, të cilat tani
përdoren kudo në zgjedhjet e Shteteve të Bashkuara, eksportohen në vende të ndryshme si
Izraeli, Rusia dhe Meksika. Autorët theksojnë katër tipare kryesore të këtyre ndryshimeve:
personalizimin e politikës (sesi liderët dhe kandidatët rriten në rëndësi), rëndësia që i japin
fushatës (si ekspertët teknikë apo dhe sondazhet e opinionit publik marrin vendime të
ushtruara më parë nga zyrtarët e partive), shkëputja e partive nga qytetarët sesi politika ka
filluar të jetë gjithnjë e më e varur nga sondazhet e opinionit sesa nga kontakti i drejtpërdrejtë
me aktivistët dhe votuesit në nivel lokal dhe zhvillimin e strukturave më autonome të
komunikimit, pasi mediat moderne të lajmeve janë të vendosur më tepër, për të ndjekur
interesat e tyre sesa për t'i shërbyer nevojave të politikanëve154
. Në këtë perspektivë, nё
zhvillimin e komunikimit zgjedhor, mund të identifikohen tre faza të dallueshme, domethënë
kalimi nga fushatat para-moderne, në ato moderne dhe pastaj post-moderne, të cilat në të
njëjtën kohë transformojnë organizimin e fushatës, mediat e lajmeve dhe elektoratin, siç
ilustrohet në tabelën e mëposhtme.
154
Swanson, D., & Mancini, P. (1996). Politics, Media, and Modern Democracy: An International Study of
Innovations in Electoral Campaigning and Their Consequences, fq. 92.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
36
Tabela 1. Fazat e zhvillimit të komunikimit zgjedhor
Paramoderne Moderne Post-moderne
Epokambizotëruese Mesi i shekullit tё
XIX deri nё vitet
1950
Fillimi i vitit 1960 deri
nё fund tёvitit 1980
Periudha nga viti 1990
deri nё ditёt e sotme
Organizimiifushatës Vullnetarët e partive
lokale dhe
decentralizuese
Koordinimi në nivel
kombëtar me
profesionalizmin më të
madh
Operacione tё
koordinuara nё nivel
kombëtar, por të
decentralizuara
Pёrgatitjet Afatshkurtra Afatgjata Tё pёrhershme
Koordinimiqendror Udhëheqësit e parties Selia qendrore e partisë,
më shumë këshilltarë
specialistë
Njësi speciale për
fushatë partiake dhe
konsulentë më
profesionalë
Reagimi Takimi lokal dhe
mbledhja e partisë
Sondazhe të rastësishme Sondazhet e rregullta
të opinionit, plus
focus- grupet dhe faqet
interaktive
Media Shtypi pёrkrahёs,
postera dhe broshura,
transmetime
radiofonike
Transmetime televizive,
perms lajmeve kryesore
të mbrëmjes
TV dhe transmetime
kabllore, faqe tё
drejtpërdrejta dhe të
ndërmjetësuara të
internetit, email, grupe
diskutimi në internet,
etj.
Ngjarjet e fushatës Takime
publikelokale,
ndalesa nё zona tё
parёndёsishme
Menaxhimi i lajmeve,
konferencat e shtypit
ditor, mundёsia pёr tu
bёrё foto politikanёve
Shtrirja e menaxhimit
të lajmeve në qeveri
dhe nё jetёn e
pёrditshme politike
Kostot, shpenzimet Buxhet i ulёt Buxhet mesatar Shpenzime më të larta
për konsulentët
profesionistë
Elektorati Grupime tё
qёndrueshme sociale
dhe pёrkrahёse
Marrëveshje shoqërore
dhe partiake
Marrëveshje shoqërore
dhe partiake
Fushatat para-moderne kuptohen të paraqesin tre karakteristika: organizimi i fushatës bazohet
në forma të drejtpërdrejta të komunikimit ndërpersonal midis kandidatëve dhe qytetarëve në
nivel lokal, me planifikim afatshkurtër nga lidershipi i partisë. Fushatat moderne janë
pёrkufizuar si ato me një organizatë partiake të koordinuar më nga afër në nivel qendror nga
AULONA ZOTAJ
37
udhëheqësit politikë, të drejtuar nga konsulentë të jashtëm profesionistë si sondazhi i
opinionit155
.
3.7.1. Fushata Para-Moderne.
Fushata para-moderne filloi në demokracitë e shekullit të 19-të dhe vazhdoi në formë të
njohur në shumicën e shoqërive postindustriale deri në vitet 1950, kur ardhja e fushatave
televizive dhe publikimi i sondazheve të rregullta të opinionit filluan të transformonin
proçesin156
. Epoka para-moderne u karakterizua nga një organizim i fushatës me udhëheqësin
e partisë në krye, i rrethuar nga disa këshilltarë të afërt politikё, duke drejtuar një fushatë
kombëtare relativisht të shkurtër. Fushata para-moderne mbështetej shumë tek shtypi, si
burimi kryesor i informacionit të ndërmjetësuar, ose në kontrollin e drejtpërdrejtë dhe të
subvencionuar nga organet e partisë, ose në kontroll të pavarur dhe të menaxhuar, por duke
siguruar dashamirësi partiake përmes kolonive editoriale dhe komenteve politike. Fushatat
para-moderne paraqesin tre karakteristika: organizimi i fushatës bazohet në forma të
drejtpërdrejta të komunikimit ndërpersonal midis kandidatëve dhe qytetarëve në nivel lokal,
me planifikim afatshkurtër nga lidershipi i partisë. Në mediat e lajmeve, shtypi vepron si
ndërmjetës thelbësor mes partive dhe publikut dhe elektorati është i karakterizuar nga njё
besnikëri e fortё partiake157
.
3.7.2.Fushata Moderne.
Evolucioni i fushatës moderne nga fillimi i viteve 1950, deri në mesin e viteve 1980, u
karakterizua nga disa zhvillime të lidhura me demokracitë e krijuara tashmë: lëvizja nga
shteti i shpërndarë dhe organizatat e partisë lokale në një fushatë strategjike të koordinuar në
nivel kombëtar; nga zyrtarët e partisë dhe vullnetarët që kontribuojnë me kohë dhe punë me
konsulentë profesionistë të paguar që merren me komunikimet, marketingun, votimin dhe
menaxhimin e fushatës, zhvendosja nga gazetat më partiake drejt lajmit televiziv kombëtar
dhe zhvillimin e një elektorati më të shkëputur dhe më instrumental, më të fuqishëm, të
ankoruar ndaj besnikërisë partiake dhe ndarjeve sociale. Ky proçes gradualisht e zhvendosi
pozicionimin primar të komunikimeve politike, nga mediat e shkruara drejt transmetimit,
veçanërisht nё lajmet kryesore kombëtare në kanalet kryesore televizive. Në fushatën
moderne, pas ngritjes së televizionit, partitë gjithnjë e më shumë zhvilluan një fushatë të
koordinuar kombëtare dhe rajonale me komunikime të hartuara nga specialistë të kualifikuar
për reklamim, marketing dhe votim. Fushatat moderne pёrparuan nga modele tё njohura nga
vitet 50 deri në mesin e viteve 80, me ndryshime të ngjashme, edhe pse jo identike, duke u
bërë të dukshme në shumë shoqëri postindustriale158
.
3.7.3.Fushata Post-Moderne.
Raportet zakonisht identifikojnë vetëm dy hapa në këtë rend historik, në lidhje me moshën e
televizionit si kulmin e proçesit të modernizimit. Por gjatë dhjetëvjeçarit të fundit ka prova
155
Po aty, fq. 105. 156
Farrell, D. &. (2000). Political Parties as Campaign Organizations. 157
Norris, P. (2000). A Virtuous Circle: Political Communications in Post-Industrial Societies. 158
Po aty, fq. 42.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
38
për ngritjen e fushatës "post-moderne" të shënuar nga disa zhvillime të ngjashme:
fragmentimi i tregjeve televizive, zhvendosja nga transmetimet kombëtare drejt burimeve të
lajmeve të ndryshme, duke përfshirë stacionet satelitore dhe kabllore: buletinet 24 orëshe të
lajmeve; mundësitë për forma më të reja të ndërveprimit parti-votues të lehtësuara nga rritja e
internetit; dhe përpjekja e partive për të rivendosur kontrollin në një mjedis të lajmeve më
komplekse, të fragmentuar dhe në ndryshim të shpejtë përmes komunikimit strategjik dhe
menaxhimit të medias gjatë fushatës së përhershme, me reagimet e vazhdueshme të siguruara
nga sondazhet, fokus- grupet dhe takimet elektronike të qytetit për të informuar
vendimmarrjen rutinë. Kjo fazë e fundit e proҫesit të modernizimit mbetet në zhvillim dhe
është më e qartë në disa shoqëri sesa në të tjerat, por duket se do të përfaqësojë drejtimin e
ardhshëm të fushatës politike në shoqëritë postindustriale159
. Koncepti i "postmodernizmit"
përfaqëson një fenomen kompleks, i hapur për interpretime të shumta, por zakonisht kuptohet
me përfshirjen e karakteristikave të pluralizmit më të madh kulturor, diversitetit social dhe
fragmentimit të burimeve dhe synon rritjen e sfidave ndaj formave tradicionale të autoritetit
hierarkik dhe standardeve të jashtme të njohurive racionale .160
3.8. Pjesëmarrja politike dhe aktivizimi i fushatave.
Pjesa më e madhe e literaturës tradicionale për pjesëmarrjen politike është përqendruar në
format e aktivizmit të fushatës. Verba dhe kolegët e tij theksuan "mënyrat" e pjesëmarrjes
qytetare që ndryshojnë sistematikisht në kosto dhe nё përfitime. Votimi, për shembull, është
një nga aktivitetet e gjithanshme politike përmes zgjedhjeve të rregullta, megjithatë ky proçes
ushtron presion mbi përfaqësuesit dhe partitë e zgjedhura, me një rezultat të gjerë që prek të
gjithë qytetarët. Puna e fushatës për partitë ose kandidatët, si fletëpalosjet, pjesëmarrja në
mbledhjet lokale të partisë, zakonisht gjenerojnë përfitime kolektive, por kërkojnë më shumë
iniciativë, kohë dhe përpjekje sesa thjesht dhënien e një vote. Këto aktivitete fokusohen në
mënyrën se si qytetarët mund të ndikojnë në demokracinë përfaqësuese, qoftë drejtpërdrejt
(përmes votimit), ose në mënyrë indirekte (përmes partive dhe zyrtarëve të zgjedhur).
Studiuesit161
e kanë njohur këtë supozim kur kanë përcaktuar pjesëmarrjen politike si "atë
aktivitet ligjor nga qytetarët që kanë më shumë ose më pak synime që të ndikojnë në
përzgjedhjen e kabinetit qeveritar dhe/ ose veprimeve që ato ndërmarrin." Aspekti më i
veçantë i aktivizimit pёr njё kauzё tё caktuar, është nga ato akte qё përdoren më së shpeshti
për të ndjekur çështje specifike dhe shqetësime të politikave midis synimeve të ndryshme,
brenda dhe gjithashtu përtej arenës zgjedhore. Gjatë dekadës së fundit, veprimi kolektiv
përmes demostratave është bërë një mënyrë e pranuar përgjithësisht për të shprehur ankesat
politike, kundërshtimin dhe sfidat162
.
Një karakteristikë e rëndësishme e repertorёve të orientuar nga shkaku është se këto janë
zgjeruar në drejtim të politikës 'konsumatore' dhe 'jetёs sё stilit', ku ndarja e saktë midis
'shoqёrisё' dhe 'politikёs' thellohet edhe më tej. Për më tepër, këto akte janë të drejtuara nga
159
Issenberg, S. (2013). The Victory Lab: The Secret Science of Winning Campaigns. 160
Norris, P. (2000). A Virtuous Circle: Political Communications in Post-Industrial Societies, fq. 57. 161
Verba, Sidney, Kay, L., Brady, H., &Nie. (1993). Race, Ethnicity and Political Resources: Participation in the
United States. British Journal of Political Science 23, fq. 56. 162
Meyer, D. S. (2004). Protest and political opportunities.
AULONA ZOTAJ
39
qeveritë parlamentare, por edhe ndaj organizatave të ndryshme në sektorin publik,
jofitimprurës dhe privat. Për shkak të këtyre zhvillimeve, qytetarët e kanë pasur më të
vështirë të përdorin aktivizmin e fushatës si një mënyrë për të ndikuar ata qё janёnë pushtet,
duke përforcuar nevojën për repertorë163
.
3.8.1.Modelet e aktivizimit të fushatës dhe gjeneratorët e saj.
Çdo supozim se çdo dallim kohor mund të interpretohet si dëshmi e efekteve të vazhdueshme
gjeneruese është i bazuar në teoritë tradicionale të socializimit. Megjithëse teoria e
socializimit është pranuar gjerësisht, në praktikë mbetet shumë e vështirë të dallohen modelet
gjeneruese nga interpretimet alternative. Në veçanti, efektet e ciklit të jetës prodhohen nga
përvoja e ndryshimit të rrethanave individuale164
. Modelet e aktivizmit të fushatës mund të
priten të ndryshojnë pasi njerëzit vendosen në një komunitet lokal. Në këtë drejtim, sjellja e
njerëzve pritet të ndryshojë pasi ata rriten ose kalojnë nëpër faza të ndryshme të jetës,
veçanërisht përmes përvojave arsimore dhe pjesëmarrjes në fuqinë punëtore. Evropianët kanë
përjetuar gjithashtu ndryshime të mëdha strukturore në punën e demokracive të tyre
nëpërmjet ndikimit të anëtarësimit në BE, i cili ka kufizuar autonominë e shtetit kombëtar
dhe duke ulut për rrjedhojë rëndësinë e zgjedhjeve parlamentare kombëtare. Nëse vërtetojmë
se modelet lineare janë më të forta, ato sugjerojnë (megjithëse nuk provojnë) dallime
substanciale ndërgjenerative në aktivizëm, duke treguar drejtimin në të cilin po lëvizin
trendet mbizotëruese. Mund të themi se çdo ndryshim i tillë mund të lidhet, në një masë të
madhe, me evoluimin e fushatave dhe rolin në ndryshimin e partive dhe medias. Përveç kësaj,
mund të krahasohen gjithashtu modelet e aktivizmit të fushatës në shumë shoqëri të
ndryshme evropiane për të parë nëse përvojat e ndryshme historike lënë gjurmë të ndryshme
apo jo. Lind pyetja, a ekzistojnë dallime në aktivizmin e fushatës, të dukshme nga grupi i
lindjes, siç pritet për shkak të evoluimit të fushatave zgjedhore? Për të filluar krahasimin e
dëshmive të anketës, figura e mëposhtme përshkruan moshën mesatare të aktivizmit të
fushatës, krahasuar me aktivizmin e shkakut, pa ndonjë kontroll paraprak për sfondin dhe
qëndrimet, në mostrën e grumbulluar në të 15 vendet e anketuara. Rezultatet tregojnë se si të
gjitha format e aktivizmit pёr njё kauzё të caktuar konsistonin në më pak aktivizim të të
rinjve. Ata që përfshiheshin në politikat e konsumatorit dhe peticionet ishin gjithashtu nën
moshën mesatare165
. Rezultatet konfirmojnë se një hendek i ndjeshëm i moshës ishte i
dukshëm në të gjitha format e aktivizmit të fushatës, duke përfshirë votimin, kontaktimin,
dhurimin e parave, anëtarësimin në parti dhe punën partiake. Megjithatë, boshllëku i moshës
ishte substancialisht më i madh dhe gjithashtu u ndryshua për shkak të aktivizmit. Modelet e
regresionit mund të krahasohen duke shqyrtuar efektet e moshës lineare (duke nënkuptuar
tendencat sekulare gjeneruese), ashtu edhe efektet e moshës së regjistruar për të parë se cilat
ofrojnë një përshtatje më të mirë ndaj të dhënave. Në përgjithësi, modelet e identifikuara
163
Norris, P. (2005). Political activism: New challenges, new opportunities. Oxford Handbook of Comparative
Politics. 164
Fournier. (2005). Who Responds to Election Campaigns? The Two-Mediator Model Revisited. Annual
Meeting of the Canadian Political Science Association. 165
Huckfeldt, R. (2004). Political Disagreement: The Survival of Diverse Opinions Within Communication
Networks.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
40
dëshmojnë pak më shumë për aktivitetet e orientuara drejt fushatës, duke sugjeruar një efekt
të ciklit të jetës, veçanërisht në votimin dhe kontaktimin e zyrtarëve. Dhe në të kundërt, kur
ka dallime, modelet lineare rezultojnё paksa më të forta për aktivizmin e shkakut, duke
sugjeruar një zhvendosje të brezave. Megjithatë, këto dallime në lidhje me moshën mund të
jenë për shkak të shumë faktorëve që dallojnë të rinjtë nga të moshuarit, qoftë në aspektin e
prejardhjeve të tyre shoqërore, siç janë arsimi dhe aftësitë e tyre njohëse, të ardhurat dhe
vendbanimet brenda një bashkësie lokale dhe qëndrimet e tyre politike si pёr shembull
interesi, besimi dhe efikasiteti. Modeli i aktivizmit konfirmoi gjithashtu disa modele të
ngjashme: ata që kanë më shumë gjasa të angazhohen në këtë repertor ishin gjithashtu
zakonisht të mirë-arsimuar dhe me të ardhura më të larta se mesatarja, duke shfaqur kёshtu
një ndjenjë të fortë efikasiteti të brendshëm. Më e rëndësishmja për çështjen e marrë në
analizë, mbetet profili i moshës edhe pas përfshirjes së njё sёrё kontrollesh, të cilat u
ndryshuan në mënyrë të vazhdueshme, duke i shtyrё të rinjtë të angazhoheshin në kauzën e
aktivizmit. (shih shotjcën 2).
Ky model është në përputhje me konstatimin se nivelet e përgjithshme agregate të
pjesëmarrjes së votimit nuk kanë rënë vazhdimisht në demokracitë e themeluara gjatë epokës
së pas luftës. Në vend të kësaj, ekziston një model gjerësisht i qëndrueshëm i votimit gjatë
pesëdhjetë viteve të fundit, me një rënie të lehtë gjatë viteve 1990. Megjithatë, profili i
aktivizmit të shkaktuar nga grupi i lindjes tregon modele të habitshme. Një model gjerësisht
linear është gjetur midis grupeve të njëpasnjëshme në çdo shoqëri evropiane, duke sugjeruar
një zhvendosje të vazhdueshme gjeneruese, me implikime të rëndësishme për demokracinë
përfaqësuese. Së fundmi, disa dëshmi shtesë për qëndrimet kulturore ndaj sistemit politik dhe
aktivizmit qytetar në mostrën e marrë në studim, përfshinë modelet e lidhjes partiake,
interesin në politikë, kënaqësinë me demokracinë, detyrën qytetare, besimin politik dhe
shoqëror dhe efikasitetin. Siç raportojnë shumë analistë, modelet gjithashtu tregojnë se të
rinjtë kanë më pak gjasa të shprehin interes dhe kënaqësi përsa i përket qeverisë. Disa
qëndrime kulturore tregojnë se ashtu si brezi i ri është më pak i angazhuar në politikë, mesa
duket mosha më e vjetër duket se ka një interes më të lartë për t‘u angazhuar në politikë166
.
3.9. Trendet e komunikimit politik dhe udhëheqjes politike.
Për njëzet vitet e fundit, koncepti i ndryshimit është diskutuar shumë në sferën e komunikimit
politik. Sipas Negrine, R, 167
diskutimi ka të bëjë me çështjen e shpejtësisë, intensitetit dhe
shtrirjes së ndryshimit në strukturat e komunikimit dhe në mënyrat në të cilat kryhet
komunikimi politik. Ky ndryshim është përshkruar gjithashtu me koncepte të ndryshme, siç
janë amerikanizimi, mediatizimi, modernizimi, profesionalizimi, presidencializimi,
personalizimi dhe privatizimi. Ndërsa këto koncepte theksojnë tendenca të ndryshme brenda
ndryshimit të vazhdueshëm, ajo që të gjitha kanë të përbashkët është rëndësia e medias. Ata e
pranojnë gjithashtu rëndësinë në rritje të rolit të një politikani. Rritja e rëndësisë së një
politikani është shqetësuese për të gjithë liderët politikë. Është e qartë se personazhi dhe
karakteristikat e udhëheqësve politikë janë faktorë të rëndësishëm për partitë, votuesit dhe
166
European University Institute. (2002). European Social Survey. 167
Negrine, R. (2008). The transformation of political communication. Hampshire: Palgrave Macmillan.
AULONA ZOTAJ
41
mediat. Udhëheqësit e partisë janë figurat më të shquara në një fushatë dhe kur zgjedhin një
udhëheqës të ri të partisë politike, ata i kushtojnë shumë vëmendje rolit të kandidatit. Për
votuesit, udhëheqësi dhe politikanët e tjerë kyç të partisë janë të rëndësishme, prandaj ata i
krahasojnë partitë dhe marrin vendimet e tyre të votimit. Mediat janë jashtëzakonisht të
interesuara për politikanët kryesorë dhe raportojnë për çështjet politike përmes udhëheqësve
politikë. Një zhvillim i tillë do të thotë se një numër i madh i kërkesave dhe pritshmërish u
imponohen udhëheqësve politikë. Ata punojnë para publikut dhe madje edhe jeta e tyre
private bëhet më publike. Ata duhet të jenë në gjendje të kënaqin grupe të ndryshme
njerëzish, si votues, gazetarë dhe politikanë të tjerë dhe ata mund të kenë nevojë për
kompetenca të ndryshme për të arritur sukses brenda partisë së tyre, në publik dhe para
elektoratit. Mediat dhe votuesit janë gjithashtu shpesh kritikë ndaj tyre, dhe suksesi apo
dështimi i partisë zakonisht u atribuohet atyre. Prandaj, është e justifikueshme të thuhet se
puna e këtyre politikanëve është shumë impenjuese dhe kërkuese njëkohësisht, prandaj ata
përballen vazhdimisht me sfida të reja. Për shkak të natyrës së punës, votuesit dhe mediat i
kushtojnë shumë vëmendje kompetencave, cilësive dhe karakteristikave personale të
udhëheqësve politikë. Këto cilësi mund të jenë gjithashtu shumë të rëndësishme në politikë.
Çështja themelore ka të bëjë me cilësitë kryesore të udhëheqjes politike në përgjithësi. Në
këtë rast, ne i qasemi cilësive të udhëheqësve politikë nga dy perspektiva168
.
Së pari, i gjykojmë ata nga këndvështrimi i publicitetit, për shembull përshkrimet e bëra në
shtyp ndaj udhëheqësve, me qëllim që të identifikohen kriteret e qarta për lidershipin politik.
Në anën tjetër, gjykojmë se çfarë besojnë vetë udhëheqësit e partisë se janë cilësitë e
dëshirueshme të një udhëheqësi politik. Së fundmi, krahasojmë këto dy perspektiva për të
zbuluar ngjashmëritë dhe dallimet ndërmjet këtyre kritereve. Ky krahasim jep një pamje të
cilësive kryesore, por ndoshta edhe kontradikta të mundshme në këto konstruksione që mund
të shërbejnë për të ilustruar më qartë marrëdhënien midis politikanëve dhe mediave (shih,
p.sh. Swanson & Mancini169
).
3.9.1. Cilësitë e udhëheqësve politikë.
Lidhur me konceptet që përshkruajnë tendencat e komunikimit politik, del në pah
personalizimi sepse ky koncept thekson rëndësinë e një politikani në politikën e sotme.
Personalizimi është një proçes i pranuar gjerësisht170
në mënyrë kritike171
. Për shkak se
personalizimi përshkruan proçesin në të cilin rritet pesha politike e aktorit individual në
politikë me kalimin e kohës, ekziston diskutimi mbi mundësinë e provave për zhvillimin
historik të këtij fenomeni. Studimet mbi personalizimin japin një pamje konfuze të fenomenit
në tërësi. Studiuesi172
, u përpoq të sqaronte këtë figurë dhe të analizonte studimet e
mëparshme mbi personalizimin. Ai mori katër fusha të personalizimit të studiuara në mënyrë
168
Besley, T. (2005). Political Selection. Journal of Economic Perspectives—Volume 19, Number 3. 169
Swanson, D., & Mancini, P. (1996). Politics, Media, and Modern Democracy: An International Study of
Innovations in Electoral Campaigning and Their Consequences, fq. 107. 170
McAllister, I. (2007). ―The personalization of politics‖. Oxford: Oxford University Press. 171
Karvonen, L. (2010). The personalisation of politics. A study of parliamentary democracies. Colchester:
ECPR Press. 172
Po aty, fq. 60.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
42
empirike: se si paraqitet politika, roli i kandidatëve individualë, institucionet (roli i
kryeministrave dhe sistemet zgjedhore) dhe ndikimi i udhëheqësve të partisë në zgjedhje.
Karvonen nuk mund të identifikonte ndonjë tendencë të dukshme dhe të përhapur drejt
personalizimit në demokracitë parlamentare, por kishte shumë indikacione se individët janë
bërë më të spikatur në politikë.
Ai gjithashtu vërejti se zhvillimi i personalizimit nuk është qartësisht i njëtrajtshëm nga vendi
në vend. Adam & Maier173
, kanë shqyrtuar studimet e mëparshme rreth personalizimit. Sipas
tyre, personalizimi nënkupton dy perspektiva. Së pari, ky koncept i referohet një fokusi më të
fortë në kandidatët apo politikanët në vend të partive, institucioneve apo çështjeve. Së dyti, ai
pohon se nuk janë vetëm individë në vetvete, por karakteristikat e tyre personale, jo politike
që marrin më shumë rëndësi. Ata i shqyrtuan këto perspektiva në fushatat zgjedhore, në
raportimin dhe komentimin e medias dhe në sjelljen e votimit. Ata gjithashtu kritikojnë
nocionin e përbashkët se më shumë personalizim automatikisht do të thotë më pak
informacion për pozicionet politike. Në shqyrtimin e tyre, autorët dolën në përfundimin se
ekziston vetëm një fushë e politikës, e cila është mbulimi mediatik, ku gjendja empirike e
kërkimit mbështet personalizimin dhe kjo është një ndryshim nga partitë dhe çështjet tek
njerëzit174
.
Megjithëse shqyrtimi ishte në lidhje me zhvillimin e personalizimit me kalimin e kohës, ata
nuk e mohuan rëndësinë aktuale të udhëheqësve politikë. Udhëheqësit shihet qartë se kanë
rëndësi në politikë dhe personalizimi duket se e rrit rëndësinë e tyre. Karvonen gjithashtu, vë
në dukje se një parti dhe lideri i saj janë të lidhur ngushtë me njëri-tjetrin në mendjet e
votuesve. Ai pretendon se faktori i udhëheqësit të partisë është një funksion i faktorit të
partisë. Kjo do të thotë që udhëheqësit e partive janë para së gjithash të lidhur me partitë e
tyre dhe është vlerësimi i votuesve të partisë përcaktuesi më i fortë i vlerësimit të tyre nga
udhëheqësi i caktuar. Prandaj, mund të jetë e vështirë të bësh dallimin ndërmjet ndikimit ose
rëndësisë së udhëheqësit politik dhe faktorëve të tjerë që janë të rëndësishëm në politikë.
Rahat & Sheafer175
, sqaruan konceptin e personalizimit duke zhvilluar një tipologji të
personalizimit politik. Tre llojet e përgjithshme janë personalizimi institucional, media dhe
sjellja. Personalizimi institucional nënkupton miratimin e rregullave, mekanizmave dhe
institucioneve që i kushtojnë më shumë vëmendje politikës individuale dhe më pak grupeve
dhe partive politike. Personalizimi i medias i referohet një ndryshimi në paraqitjen e politikës
në media dhe mund të ndahet në media të paguara (p.sh. reklamat) dhe media të papaguara
(mbulimi mediatik i politikës). Privatizimi është gjithashtu një pjesë e personalizimit të
medias, që do të thotë se mediat përqëndrohen në karakteristikat personale dhe në jetën
personale të politikanëve individualë. Personalizimi në sjelljen politike mund të ndahet në
personalizimin në sjelljen politike të politikanëve dhe atë të publikut, veçanërisht në rolin e tij
si elektorat. Në analizën e tyre të politikës në Izrael, 176
vërejtën se personalizimi institucional
173
Adam, S., & Maier, M. (2010). Personalization of politics: A Critical review and agenda for research.‖ In
Communication Yearbook 34. New York:: Routledge. 174
McAllister, I. (2007). ―The personalization of politics‖. Oxford: Oxford University Press, fq. 73. 175
Rahat, G., &Sheafer, T. (2007). The personalization(s) of politics: Israel 1949-2003. Political Communication
24 176
Po aty, fq. 74.
AULONA ZOTAJ
43
çon në personalizimin në media, gjë që çon në personalizim në sjelljen e politikanëve. Është e
qartë se ekzistojnë ngjashmëri dhe dallime përsa i përket personalizimit në vende të
ndryshme. Në studimin e saj më të fundit Campus, D177
konsideroi mediatizimin dhe
personalizimin në Itali dhe Francë me referencë të veçantë në analizën e dy udhëheqësve,
domethënë Silvio Berluskoni dhe Nicolas Sarkozy. Sipas rezultateve të tij, ata të dy janë
shembuj të "lidershipit të mediatizuar", sepse ata shfrytëzuan marketingun strategjik për të
zhvilluar imazhin e tyre udhëheqës dhe shfrytëzuan televizionin si median vizive kryesore. Ai
gjithashtu përmendi se Berluskoni e krijoi personalizimin dhe presidencializimin e politikës
në Itali nga e para, ndërsa Sarkozi vetëm intensifikoi tendencat në presidencializimin
ekzistues të politikës franceze dhe i bëri ato më të dukshme. Kështu, mund të themi që proçesi
mund të përparojë ndryshe në vende dhe kultura të ndryshme, por rrjedha e progresit të saj
mund të jetë e ngjashme.
Studiuesit178
, morën në shqyrtim gazetarinë politike duke analizuar lajmet kryesore politike
nga e përditshmja më e madhe në Finlandë. Ata nuk gjetën ndryshime dramatike në
gazetarinë politike në Finlandë nga vitet 1960 deri në vitin 2000, por megjithatë raportuan një
rritje të numrit të artikujve që artikulonin mendimet dhe komentet e gazetarëve. Kështu
artikujt ishin më vlerësues dhe analitikë. Ata dolën në përfundimin se rezultatet tregojnë
mediatizim sepse gazetaria politike ndjek më shumë nevojat e mediave dhe gazetarisë sesa
praktikat e institucioneve politike në Finlandë. Një veçori e personalizimit është që i
kushtohet shumë rëndësi cilësive të një politikani. Këto cilësi diskutohen shumë në publik dhe
në përgjithësi mendohet se efektet e tyre janë vendimtare në politikë. Megjithatë, pasi King
analizoi disa vende179
, tregoi se është mjaft e pazakontë për personalitetet apo tiparet
personale të udhëheqësve apo kandidatëve që të përcaktojnë rezultatet e zgjedhjeve. Ndodh
nganjëherë, por jo aq shpesh sa supozohet në përgjithësi. Ky rezultat, megjithatë, nuk do të
thotë se cilësitë janë të pakuptimta edhe pse nuk përcaktojnë rezultatin e zgjedhjeve.
Reinemann & Carsten180
, kanë studiuar mbulimin e fushatës zgjedhore mediale në shtypin
gjerman në mes të viteve 1949 dhe 2005. Ata raportuan një rritje të madhe të numrit të
deklaratave vlerësuese për kandidatët në mbulimin e shtypit në vitin 2000. Shfaqja dhe
performanca e medias në veçanti janë bërë aq të rëndësishme sa karakteri ose kompetenca kur
kandidatët gjykohen. Ata vunë re se gazetat publikuan gjashtëmbëdhjetë herë më shumë
deklarata vlerësuese në lidhje me cilësitë e performancës së kandidatëve në 2002 se sa në
vitin 1998, për shkak të futjes së debateve televizive në stilin amerikan. Më tej, tendenca drejt
një portretizimi më negativ të kandidatëve ishte i dukshëm që nga viti 1980.
177
Campus, D. (2010). Mediatization and personalization of politics in Italy and France: The cases of
Berlusconi and Sarkozy. International Journal of Press/Politics 15 178
Valiverronen, E., &Kunelius, R. (2009). Politiikanjournalismimedioitumisenaikakaudella Political journalism
in era of mediatization. Helsinki: Gaudeamus. 179
King, A. (2002). Leaders‘ personalities and the outcomes of democratic elections. Oxford, NY: Oxford
University Press 180
Reinemann, Carsten, Wilke, & Jurgen. (2007). It‘s the debates, stupid! How the introduction of televised
debates changed the portrayal of chancellor candidates in the German press, 1949-2005. The Harvard
International Journal of Press/Politics 12 (4
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
44
Langer181
analizoi raportimin mbi kryeministrat britanikë në The Times nga viti 1945 deri në
vitin 1999. Ajo vërejti një trend pozitiv në dukshmërinë e përgjithshme të ndërmjetësuar nga
udhëheqësit dhe në theksimin e cilësive të lidershipit të kryeministrave me një rritje të
theksuar të referencave në jetën personale të udhëheqësve. Ajo ndau fillimisht cilësitë e
lidershipit në gjashtë kategori: integriteti, forca, karizmi, kompetenca, inteligjenca dhe
aftësitë e komunikimit. Më vonë, ajo duhej të shtonte një kategori të shtatë, i cili ishte
karakteri politik/personal. Përfundimi i saj ishte se ka pasur një rritje në shkallën e
personalizimit. Në një artikull të mëvonshëm, Langer182
tregon se shkalla e politizimit të një
personi privat varet ende nga personaliteti i liderit dhe nga strategjitë e komunikimit të liderit
dhe se është ende e mundur që një kryeministër të mbajë private jetën e tij. Megjithatë, epoka
e Blair e ndryshoi shkallën e rëndësisë së bashkangjitur me atributet personale si një kriter i
vlerësimit të udhëheqjes në Britani. Shqyrtimet e studimeve të mëparshme Adam &
Mayer183
,Langer184
nuk kanë gjetur prova të mjaftueshme për të mbështetur pikëpamjen se ka
pasur një rritje sistematike në mbulimin e atributeve personale; kjo duket se varet nga
personaliteti i liderit dhe nga rrethanat politike. Studimi i mëhershëm ka qenë kryesisht i
interesuar në zhvillimin e mbulimit mediatik me kalimin e kohës dhe raportimit mbi cilësitë e
udhëheqësve politikë. Nuk ka pasur një analizë sistematike të përmbajtjes së kategorive të
cilësive, sidomos jashtë zgjedhjeve. Përmbajtja këtu i referohet asaj që konsiderohet si cilësi
pozitive ose negative. Analizat e mëhershme kanë qenë gjithashtu të bazuara në kategoritë e
para-formuluara, dhe analizat nuk kanë qenë të bazuara në të dhëna. Në këtë studim, analiza
fokusohet në përmbajtjen e cilësive të udhëheqësve politikë dhe kategorizimi i cilësive është i
bazuar në të dhëna. Të dhënat nuk janë të analizuara vetëm në analizën e mbulimit të medias
siç është e zakonshme në studimet e këtij lloji.
3.9.2. Hartimi i fushatave nga udhëheqësit politikë.
Një fushatë politike ndërhyn në fund të një proçesi të hartimit të politikave. Ky proçes i
bërjes së politikave, nga ana tjetër, mund të jetë vetëm episodi i fundit në një proçes
legjislativ më të zgjeruar që mund të ketë krijuar fushata të drejtpërdrejta demokratike. Kjo
do të thotë se një fushatë zakonisht nuk fillon nga zeroja, por mund të llogarisë mbi përvojën
dhe aleancat e fushatave të mëparshme. Në mënyrë të ngjashme, një iniciativë mund të
ndërhyjë në një proçes të politikëbërjes tashmë të vazhdueshme dhe të përpiqet të vendosë një
zgjidhje të re për një problem që tashmë ka qenë objekt i proçeseve të zgjeruara legjislative
më parë. Varësisht nga lloji i çështjes dhe varësisht nga vlerësimi i shanseve të suksesit,
përbërja e koalicionit qeveritar është pak a shumë përfshirëse185
.
Koalicionet që ballafaqohen me njëri-tjetrin në një votim të drejtpërdrejtë demokratik
gjithmonë mund të përcaktohen në aspektin e shtrirjes së partisë. Megjithatë, partitë nuk janë
181
Langer. (2010). The politicization of private persona: Exceptional leaders or the new rule? The case of the
United Kingdom and Blair effect. International Journal of Press/Politics 15. 182
Po aty, fq. 71. 183
Adam, S., & Maier, M. (2010). Personalization of politics: A Critical review and agenda for research.‖ In
Communication Yearbook 34. New York:: Routledge, fq. 56. 184
Langer. (2010). The politicization of private persona: Exceptional leaders or the new rule? The case of the
United Kingdom and Blair effect. International Journal of Press/Politics 15, 60-76. 185
Kriesi, H. (2005). Direct Democratic Choice: The Swiss Experience.
AULONA ZOTAJ
45
partnerët e vetëm të koalicioneve. Përveç palëve, shoqata të ndryshme të interesit bashkohen
me kampet kundërshtare. Konfigurimi i shoqatave në të dy anët përcaktohet nga interesat e
ngritura nga çështja në fjalë. Politikat ekonomike dhe sociale si dhe çështjet e lidhura në
mënyrë tipike mobilizojnë shoqatat e interesave të biznesit dhe sindikatat, ndërsa politikat më
të lidhura me dimensionin kulturor të hapësirës politike, çështje të tilla si emigracioni ose
pyetje në lidhje me liberalizmin kulturor sjellin organizata të lidhura me lëvizjet e reja sociale
(siç janë grupet e të drejtave të njeriut), organizatat fetare ose shoqatat profesionale186
.
Grupet e interesit luajnë një rol vendimtar gjatë fushatave, sepse ato ofrojnë burime për
mobilizim. Partitë politike mbështeten fuqishëm në mbështetjen financiare dhe logjistike të
shoqatave të interesit për organizimin e fushatave demokratike direkte. Duke qenë se këto
shoqata përgjithësisht janë të përfshira në koalicione partiake, është shumë e vështirë të
ndahet ndikimi i tyre nga koalicioni partizan që formon në fillim të fushatës187
.
Formimi i koalicionit është vendimtar për rezultatin e një fushate. Sa më i madh dhe më
koheziv koalicioni qeveritar, aq më i madh është shansi i imponimit, pavarësisht nga
intensiteti apo drejtimi i fushatës dhe pavarësisht nga karakteristikat e çështjes në fjalë. Pyetja
është sigurisht se çfarë do të thotë kjo gjetje e përgjithshme. Nga njëra anë, formimi i një
koalicioni gjithëpërfshirës dhe koheziv është tregues i kapacitetit strategjik të aktorëve
politikë përkatës (njohuritë e tyre të spikatura, motivimi dhe burimet në aspektin e financave,
personelit dhe informacionit). Nga ana tjetër, është gjithashtu tregues i bazës së madhe të
mbështetjes. Sa më i madh dhe më koheziv koalicioni qeveritar, sa më i madh numri i
votuesve, predispozitat e të cilit janë në përputhje me kauzën e mbrojtur nga ky koalicion,
dhe më shumë të ngjarë që koalicioni të ketë sukses në lidhjen e predispozitave të shumicës
së votuesve188
.
Kitschelt identifikon dy kushte të tjera që kufizojnë fuqinë shpjeguese të institucioneve
formale për karakteristikat e proçesit demokratik në politikat e reja demokratike. Së pari,
ekziston problemi i brendshëm, aktorët politikë zgjedhin institucione në dritën e pritshmërive
subjektive për të maksimizuar levat e tyre politike sipas rregullave të reja të lojës. Kërkesa e
tyre për marrëveshje institucionale ka të ngjarë të jetë subjektivisht racionale dhe mund të
shpjegohet në aspektin e zotërimeve të tyre të burimeve dhe të kornizave njohëse që mund të
kenë shumë rëndësi për rolin e tyre brenda regjimit189
. Çfarëdo institucioni që rezulton nga
inter-play i aktorëve politikë të orientuar drejt pushtetit dhe më pak ose më pak të shkathët, ai
është fillimisht një efekt, por jo një shkak, i marrëdhënieve të pushtetit. Institucionet bëhen
ekzogjene ndaj marrëdhënieve të pushtetit dhe në këtë mënyrë një forcë e pavarur që ndikon
në karakteristikat e proçesit demokratik në dy raste. Së pari, aktorët mund të zgjedhin
strategji negociuese për institucionet që objektivisht i ulin interesat e tyre, por aktorët
subjektivisht besojnë ndryshe për shkak se kanë harta njohëse dhe një kuptim të efekteve
institucionale që është thjesht gabim. Në këtë rast, institucionet, dikur të zgjedhura, kufizojnë
186
Estanque, E. (2009). Labour, Social Inequalities and Trade Unionism. RevistaCrítica de CiênciasSociais. 187
Kriesi, H. (2005). Direct Democratic Choice: The Swiss Experience, fq. 85. 188
Kriesi. (2007). Political strategies in direct-democratic campaigns. National Centre of Competence in
Research (NCCR) Challenges to Democracy in the 21st Century. 189
Kitschelt, Herbert, & Anthony, J. (2003). Die Dynamik der schweizerischenNeuenRechten in
komparativerPerspektive. Bern: Paul, fq. 101.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
46
strategjitë e lejuara të aktorëve për të grumbulluar pushtet në politikën e re dhe t'i detyrojnë
ata të përshtaten me rregullat e reja. Edhe kur zgjedhjet institucionale fillimisht përkojnë me
interesat e aktorëve dominues, megjithatë, me kalimin e kohës konstelacionet e aktorit
ndryshojnë. Ndërkohë që aktorët e rinj të fuqishëm mund të dëshirojnë të ndryshojnë rregullat
institucionale, institucionet shpesh qëndrojnë në vend, sepse asnjë grup lojtarësh nuk është në
gjendje të paguajë kostot e transaksionit për të modifikuar status quo-në institucionale.
Gjithashtu në këtë rast, institucionet bëhen ekzogjene ndaj konfiguracioneve të pushtetit dhe
në mënyrë të pavarur formojnë proçeset demokratike190
.
190
Po aty, fq. 42.
AULONA ZOTAJ
47
KAPITULLI IV. TRANZICIONI POLITIK NË SHQIPËRI
4.1. Hyrje
Projekimi institucional fillestar post-komunist dhe inputet politike gjatë dhjetë viteve të para,
kur Partia Demokratike dhe Partia Socialiste ishin në pushtet, jo vetëm që vazhduan të njëjtat
taktika të përdorura nga PK (PartiaKomuniste), për të mobilizuar popullin kundër ideologjisë,
por ndikuan pёr të minuar lidhjen e shtet-ndërtimit nëpërmjet identifikimit të shtetit me
partinë në pushtet, për të forcuar ndarjet nga regjimi në një luftë të re të klasave. Kjo gjë
ndikoi nё krijimin e një kulture politike konfliktuale, bazuar në një polarizim maksimal të të
gjithë shoqërisë, për të nënshtruar institucionet shtetërore në mënyrë që të ngushtoheshin
interesat e fiseve, për të krijuar byro të reja, duke ndikuar gjithashtu nё eliminimin e
fraksioneve dhe opinioneve të kundërta me ato të kryetarëve të palëve. Në atë kohë, Partia
Demokratike ndikoi pёr tё eliminuar moralisht ose për të përdorur dhunën ndaj
kundërshtarëve politikë, për të krijuar dhe mbështetur krijimin e partive të vogla, për të
aplikuar politika ekonomike dhe strukturore të gabuara, etj, dhe tё gjitha kёto sё bashku çuan
në rënien e shtetit dhe shfaqjen e trazirave civile në vitin 1997. Në këtë kapitull do të flitet
për komunikimin politik në Shqipëri në periudhën e tranzicionit, strategjive të ndjekura në
fushatë gjatë kësaj periudhe. Ky seksion është i ndarë në shumë çështje që shqyrtojnë me
hollësi aktorët politikën në Shqipëri që nga periudha e komunizmit deri tek fushatat e ditëve
të sotme.
4.2. Komunikimi politik nё Shqipёri si reminitanc e komunikimit politik gjatё periudhёs
sё komunizmit.
Ndërsa regjimet komuniste ndryshojnë në shumë aspekte, dy tipare karakterizojnë llojet
alternative të regjimit komunist që duken të rëndësishme për kalimin në demokraci dhe në
fund të fundit tё rёndёsishme dhe pёr cilësinë e proçesit demokratik në shoqëritë
postkomuniste. Kitschelt191
identifikon se këto dimensione lidhen së pari, deri në masën që
regjimet komuniste mbështeten në një aparat shtetëror burokratik formal dhe racional që
përjashton korrupsionin dhe klientelizmin, në krahasim me një administratë të bazuar në
rrjetet personale të besnikërisë dhe shkëmbimit të ndërsjellë, të kombinuara me patronazhin,
korrupsionin dhe nepotizmin. Shtrirja e mbështetjes së sistemeve komuniste në sundimin
zyrtar-burokratik varet nga modelet më të vjetra të formimit të shtetit, zhvillimit ekonomik
dhe mobilizimit politik. Qeveritë e periudhës së dy luftërave mbartën vetë trashëgiminё
osmane të normёs vetjake, korrupsionit dhe nepotizmit. Lindja e një aparati burokratësh
shtetëror, i cili do të mbështetej në profesionalizmin, ishte në fazat fillestare. Në atë kohë,
ekzstonin figura shumë të afta politikanësh në administratën shtetërore, megjithatë këto figura
nuk luajtën një rol të rëndësishëm në modelin e përgjithshëm të aparatit shtetëror, që ishte
korrupsioni. Si dimension të dytë, Kitschelt192
identifikon mekanizmat e partive komuniste të
191
Kitschelt, Herbert, & Anthony, J. (2003). Die Dynamik der schweizerischen Neuen Rechten in komparativer
Perspektive. Bern: Paul. 192
Po aty.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
48
përdorura për të futur pajtueshmërinë në popull ose shkallën në të cilën sundimtarët
komunistë pas vdekjes së Stalinit dhe gjatë transformimit "post-totalitar", toleronin gjёra tё
vogla të pluralizmit ekonomik ose politik nën tutelën komuniste. Dy mekanizmat kryesore të
pajtueshmërisë janë represioni dhe bashkёpёr zgjedhja, stimuj negativë ose pozitivë për të
nxitur sjelljen bashkëpunuese. Ideologjia komuniste u aplikua në traditat lokale shqiptare dhe
në kushtet doganore strukturore duke dhënë kështu disa karakteristika specifike. Tipologjia e
Kitscheltit193
e sundimit komunist bazuar në përmasat e lartpërmendura shpjegon më mirë
llojin e regjimit komunist të zbatuar në Shqipëri. Sipas kësaj tipologjie, partitë socialiste dhe
komuniste, si dhe kundërshtarët e tyre borgjezë ishin të organizuar mirë në partitë masive
para lindjes së sundimit komunist, ku dhe qeveritë komuniste më vonë u mbështetën kryesisht
në represionin dhe tolerancёn disidente.
4.3. Karakteristikat e elitës komuniste.
Komunizmi në Shqipëri, si në shtetet e tjera të Ballkanit, pati forma specifike, duke adoptuar
stilin rus ndaj traditave historike dhe kulturave të ndryshme. Në fillim, gjithçka i referohej një
sistemi Marksist Leninist, i aplikuar në kushtet e shteteve dhe shoqërive shumëkombëshe që
ishin kryesisht rurale, dy aspekte kёto që i afruan këto shtete me shumë Rusinë bolshevike të
viteve 20. Lista e privilegjeve të vogla apo të mëdha që kishin anëtarët e partisë ishte e gjatë.
Këto privilegje u bazuan në solidaritetin e lidhjeve familjare më shumë sesa në lidhjet
ideologjike. Më i rëndësishёm ishte fakti se ndjenja e shtetit nuk u zhvillua më tej. Partia
pretendonte të mobilizonte masat që dëshironin të krijonin një lëvizje solidare në një shkallë
ndërkombëtare, por i shpërfilli kontradiktat e jetës së përditshme që e mbanin partinë të
lidhur me klanin apo grupin më të fuqishëm194
. Diktatura totalitare shtypi egër dhe pa
kompromis forcat kundërshtare politike. Po ashtu, Shqipëria ishte shteti më i varfër dhe më i
izoluar i Europës Lindore. Diktatura totalitare shqiptare gjatë gjithë kohës së ushtrimit të
pushtetit u mbështet në parimet e ideologjisë Marksiste-Leniniste, por kjo ideologji ishte
vetëm një ―formë e legjitimimit të pushtetit.” Fuga195
rendit disa prej tipareve kryesore të
organizimit të regjimit totalitar në Shqipëri. Midis tyre ishte roli udhëheqës i Partisë së Punës
së Shqipërisë në të gjithë jetën e vendit. Ka vetëm një parti dhe partia është mbi gjithçka.
Partia është mbi shtetin dhe është prerogativa e shoqërisë. Anëtarët e partisë janë specialistë
në të gjitha fushat, ku zbatohet linja e partisë dhe linja e partisë zbatohet në çdo fushë të
veprimtarisë njerëzore. Politizimi i plotë i pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor. Parimi
i unitetit të pushtetit. Çdo vend pune do të marrë miratimin e Byrosë Politike, përveç aftësive
profesionale individi duhet të ketë dhe angazhimin e duhur ndaj partisë. Fuga shkruan se
―drejtori lypset t‘i japë llogari vetë shoferit të tij anëtar partie.‖ Planifikimi i përgjithshëm i
administrimit të punëve shtetërore. Planifikim gjeneral i gjithçkaje që prodhohej nga
produktet e uzinave e fabrikave deri tek pulat, gjedhet, lopët e kështu me radhë. Ideologjizimi
i plotë i krejt shoqërisë. Shijet estetike kanë karakter klasor. Partia si burimi i vetëm i
përçimit të së vërtetës dhe të vlerave udhëhiqte dhe printe shoqërinë që prej mënyrës së
193
Po aty. 194
Fuga, A. (2004). Shtige drejt guvës së gjarpërit. Tiranë: Ora botime 195
Po aty, fq. 76.
AULONA ZOTAJ
49
mbajtjes së veshjeve, flokëve, dëgjimit të muzikës, leximit të librave etj. Partia kujdesej për
shëndetin e përgjithshëm të trupit shoqëror dhe aty ku disiplina dhe rregullat nuk ndiqeshin
me përpikmëri atëherë partia ndërhynte për të eleminuar parazitët nga trupi i shëndoshë
shoqëror196
. Situatë pak a shumë e ngjashme dhe sot.
Periudha 1986-1990, Diktatori vdes. Ekonomia e vendit përballohet me vështirësi të shumta.
Shoqëria shqiptare shfaq ―natyrën kontradiktore të njeriut": ata ndahen në ―njerëz heronj‖
dhe ―njerëz të interesit‖. Vitet 86‘-90‘ janë periudha ku sistemi totalitar shqiptar përpiqej të
mbijetonte duke liberalizuar disa aspekte të tij. Në dhjetor 1990, pas protestave masive
studentore, pluralizmi politik u bë një realitet. Nis kështu rrugëtimi i Shqipërisë drejt
demokratizimit, një rrugëtim i cili do të nuk do të rezultonte i lehtë. Diktatura totalitare në
Shqipëri përdori strukturat tradicionale me karakter homogjen si feja, organizimi fisnor e
autoritar dhe identitetin kombëtar, për të përligjur pushtetin e vet. Logjika e totalitarizmit
shqiptar dënoi fenë dhe e shpalli Shqipërinë vend ateist, por njëkohësisht përdori mekanizmat
e fesë për të rritur dhe intensifikuar pushtetin. Pushteti përdori botëkuptimin e fesë dhe
logjikën e saj, ―por duke i zbrazur nga përmbajtja e saj e dikurshme.‖197
4.4. Evoluimi i diskursit politik të liderve shqiptarë.
"Demokracia është mashtrimi hiprokit i popujve, parlamenti, një mortajë, zgjedhjet e lira një
komedi". 198
Ky fjalim i Fan Nolit, është vlerësuar nga shtypi ndërkombëtar si një ngjarje jo e
zakontë në diplomacinë botërore. Midis dy partive parlamentare që u krijuan në Shqipëri në
vitin 1921, përmenden ―Partia Popullore‖ e cila përfaqësohej me figura nga më të shquara të
Parlamentit si F. Noli, L. Gurakuqi, S. Vinjahu, A. Këlcyra, B. Peja, H. Prishtina, R.
Mitrovica,199
etj. dhe ―Partia Përparimtare‖ ku strehoheshin forcat konservatore dhe bejlerët
e vendit, ndër to Toptanët, Vrionët, Libohovët me në krye Shefqet Vërlacin. Duke parë se në
―Partinë Popullore‖ nuk kishte hapësirë për të bërë karrierë dhe diskutimi i tyre i përkiste
mbrojtjes se vlerave të konservatorimit, ―Partia Përparimtare‖, fliste me shembujt e jetës
liberale, por të veshur me nacionalizëm dhe mbrojtje të vlerave demokratike. Regjimi i
Shqipërisë nuk kishte një monopol ideologjik. Kështu që në Shqipëri mund të botoheshin
shumë libra dhe gazeta. Edhe nga jashtë hynin mjaft materiale rreth ҫdo ideologjie, deri te ato
me propagande komuniste. Po të shqyrtosh retorikën apo oratorinë në ditët e sotme, është e
kuptueshme se ajo është e mbuluar nga një gjuhë negative që shfaq shumë pasiguri,
përgjithësisht me shprehje që nuk respektojnë publikun. Ditët e sotme, mund të thuhet se
është bërë e natyrshme që të gjitha transmetimet mediatike të jenë të mbushura me fjalime
politike që pasqyrojnë sharje dhe ofendime ndërmjet politkanëve, akuza ndaj njëri-tjetrit etj.
Retorika (oratoria) dhe komunikimi na mësojnë vlerat, mirësjelljen, respektin në jetë dhe
paraqitje të dalluar oratorike në linjën e vlerave etiko-retorike, si në oratorinë e të shprehurit,
ashtu edhe në përshkrimin dhe interpretimin e ngjarjeve apo personave. Etika na mundëson
që në mënyrë kritike të vlerësojmë situatat që na parashtrohen në momente të caktuara, na
196
Fuga, A. (2008). Media, politika, shoqëria (1990-2000). 197
Fuga, A. (2004). Shtige drejt guvës së gjarpërit. Tiranë: Ora botime, fq. 80. 198
Bicaku, A. (1998). Ahmet Zogu : jeta dhe puna e tij per Shqiperine. 199
Shënim: Anëtarët e Partisë Popullore : Fan Noli, Luigj Gurakuqi, Stavro Vinjahu, Hasan Prishtina, Rexhep
Mitrovica, Ali Këlcyra, Bedri Peja.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
50
mëson vlerat në jetë, ndërsa sjellja morale paraqet shpalosjen e vlerave etike. Pra, nga
mendimet e deri tanishme mund të themi me plotë bindje se etika është shkencë unike, por
duke pasur gjithmonë parasysh qëndrimin ndaj të mirës dhe të keqes200
.
4.5. Proҫesi i tranzicionit.
Przeworski201
thotë se, nëse shoqëria civile vazhdon të organizohet në mënyrë autonome,
atëherë asaj do ti duhet të përballet me ‗shtypjen‘ e mobilizimit popullor ose do të vazhdojë
rrugën e saj para drejt demokracisë i shtyrё nga kërkesat ndërkombëtare në rritje për të lejuar
pluralizmin politik. Alia futi nocionin e "pluralizmit të ideve", që nënkuptonte se shqiptarët
do të lejoheshin të shprehnin idetë e tyre, por jo të formonin parti të tjera politike. Në një
fjalim të rëndësishëm në Plenumin e 12-të të Komitetit Qendror, të mbajtur më 6-7 nëntor
1990, Alia mori masa për të forcuar sundimin e ligjit dhe për të ndarë Partinë nga shteti. Ai
gjithashtu tha se PK do të hiqte dorë nga monopoli i saj i garantuar me kushtetutë, por nuk do
të sanksiononte pluralizmin politik. Organizata të tilla si Fronti Demokratik, organizata e
veteranëve, sindikatat, shoqata e shkrimtarëve dhe organizata rinore, të cilat kishin i shërbyer
partisë, u shpallën të pavarura nga PLA dhe iu dha e drejta për të prezantuar kandidatët e tyre,
në zgjedhjet për Kuvendin Popullor. Gjithashtu, ligji i ri zgjedhor, i miratuar nga Kuvendi më
13 nëntor 1990, do të lejonte kandidatët e pavarur nëse ata do të mund të merrnin një numër
prej 300 votash të regjistruara dhe të vlefshme202
.
4.5.1. Kush fillon-kush kontrollon.
Tranzicioni shqiptar përfaqësonte karakteristikat e të dyja mënyrave të tranzicionit dhe mund
të thuhet se ajo ishte një arritje dhe një tranzicion negociator i karakterizuar nga një
transferim i pushtetit. Në përputhje me mendimin e Ramës, mendoj se tipologjia e Kitscheltit,
e kalimit nga sulme parandaluese dhe tipologjia e tranzicionit të Przeworski-ut203
përmes
çlirimit, mund të shpjegojë më mirë tranzicionin shqiptar204
. Sipas Ramës205
, në fund të
gushtit të vitit 1990, pas një dështimi me intelektualët, strukturat shtetërore përqëndruan
vëmendjen e tyre ndaj studentëve të Universitetit të Tiranës, me qëllim që të krijonin një
sinjal, i cili do të justifikonte ndryshimet e pjesshme që ata dëshironin të arrinin. Pjesë e
planit ishte organizimi i protestave studentore në qytetin e studentëve, i cili në atë kohë
përfshinte vetëm një përqindje të vogël të studentëve që jetonin në kampus, rreth 5000-6000
student. Protesta e parë e studentëve pasoi një përkujtim për vdekjen e John Lennon në
Akademinë e Arteve në fillim të dhjetorit 1990. Ky ishte një aktivitet, i cili zakonisht nuk do
të ndodhte nëse fakulteti nuk do ta lejonte. Kjo, për Ramën206
dhe studentët e tjerë, ishte një
përpjekje për të identifikuar gjeneratën e dytë të elitës në pushtet, e cila do të mbronte
kontrollin e tyre të fuqisë në rast të ndryshimit të regjimit. Fokusi i regjimit ndaj të rinjve dhe
miratimi i pluralizmit të ideve dhe diskutimit të hapur në shtypin e botuar nuk ishin mjaft të
200
Dervishi, K. (2006). Histori e shtetitshqiptar 1912-2005. 201
Przeworski, A. (1991). Transitions to democracy. 202
Biberaj, E. (1991). 'Albania at the Crossroads', Problems of Communism 203
Przeworski, A. (1991). Transitions to democracy. 204
Rama, S. (2006). Probleme politike shqiptare : përmbledhje me analiza e materiale. 205
Po aty 206
Shënim: Edi Rama gjatë kohës si student në Akademinë e Arteve.
AULONA ZOTAJ
51
suksesshme. Regjimi po përpiqej të krijonte opozitën e vet, kështu që në prag të shkatërrimit
total të komunizmit ata mund të transferonin pushtetin dhe të krijonin atë që ata mendonin si
"kapitalizëm nën vizionin komunist". Frustrimi gjithnjë në rritje i popullatës mbi
performancën e dobët ekonomike si dhe gjendja e mohimit të nomenklaturës shqiptare të erës
së ndryshimeve që ndodhin në të gjithë Europën Lindore dhe Qendrore, çuan në fillimin e
mobilizimit të shoqërisë në kërkesat për ndryshim. Mobilizimi fillestar fillon në organizatat e
studentëve që deklarojnë veten të pavarur nga regjimi dhe shpallin qëllimet, interesin dhe
projektet e tyre përmes platformave. Në njërën anë shfaqen organizata autonome në shoqëri,
nga ana tjetër nuk ka institucione ku këto organizata mund të paraqesin pikëpamjet e tyre dhe
të negociojnë interesat e tyre. I vetmi vend ku grupet e reja të organizuara përfundimisht
mund të luftojnë për vlerat dhe interesat e tyre janë rrugët. Lufta në mënyrë të pashmangshme
merr një karakter masiv. Të parët që u mobilizuan në protesta në Shqipëri ishin studentët.
Kërkesat fillestare për kushte më të mira ekonomike u transformuan në kërkesa për
pluralizëm politik. Studentët filluan protestën e parë politike më 9 dhjetor 1990, në qendër të
kryeqytetit. Më 10 dhjetor 1990 Lëvizja Studentore filloi të ketë një strukturë të brendshme
dhe karakterin e një organizate. Në kushtet që shoqëria civile vazhdon të organizojë në
mënyrë autonome, përveç sinjaleve fillestare dhe strategjive të regjimit, liberalizuesit midis
nomenklaturës, duke u përballur me zgjedhjen për t'u kthyer prapë në dele dhe me pranimin e
shtypjes së mobilizimit popullor ose për të vazhduar me kalimin në demokraci.
4.5.2. Strategjitë e aktorëve politikë në Shqipërinë e tranzicionit.
Sipas Ramës207
, Ramiz Alia208
nuk kishte në atë kohë vullnetin politik për të bërë ndryshime
reale në sistem dhe përmes lëvizjeve të ndryshme po përpiqej të fitonte kohë për të
kontrolluar më mirë tranzicionin. Megjithëse Alia ishte kryetar i byrosё dhe sekretari i parë i
PK-së, ai nuk kishte kontroll mbi strukturat e nomenklaturës që u forcuan me kalimin e kohës
me martesa, klane, interesa të përbashkëta etj. Gabimi i Alisё gjatë proçesit të tranzicionit
qëndron në mungesёn e vizionit dhe në nivelin e tij ideologjik. Në atë kohë, Ramiz Alia e pa
botën të ndarë në kapitalistë dhe komunistë. Proçesi i mundshëm i tranzicionit u perceptua
nga Alia, si dhe nga pjesa më e madhe e elitës intelektuale të kohës, e cila më vonë do të
përfaqësonte elitën politike në zhvillim, si kthim prapa sistemit kapitalist të parashikuar nga
Marsi, Engelsi, Lenini dhe Hoxha. Meqenëse në mendjen e tyre krijimi i kapitalizmit dukej i
pashmangshëm, strategjitë që pasuan si rrjedhojë synonin ruajtjen e sundimit të ideve që Alia
mendonte ta përfaqësonte atë në arenën politike. Kjo strategji u pa në zgjedhjen dhe
emërimin e zyrtarëve kryesorë të opozitës. Ishin individë që mund të kontrollonin. Ky ishte
sistemi që Alia dhe pjesa tjetër e strukturave shtetërore menduan se do tё ishte me vend dhe
për pasojë do të luftonin për ta imponuar në shtetin shqiptar. Pjesa tjetër e popullsisë që
207
Po aty, fq. 35. 208
Shenim: Ramiz Tafë Alia (Shkodër, 18 tetor 1925 - Tiranë, 7 tetor 2011) ka qenë një nga figurat më të
rëndësishme të Partisë së Punës së Shqipërisë, i cili udhëhoqi Shqipërinë mes viteve 1984 – 1990 dhe president i
republikës. Alia përfshihet në listën e përpiluar nga Instituti i Studimit të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit,
që përmbledh pjesëmarrësit që kanë përgjegjësi direkte për krimet e Partisë Komuniste Shqiptare dhe të Ushtrisë
Nacionalçlirimtare, duke qene, sipas ligjit nr. 41, anëtarë të strukturave politike dhe ushtarake ―që kanë
inspiruar, organizuar, urdhëruar, ekzekutuar ose ndihmuar forcat partizane në vepra kriminale‖
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
52
përfaqësonte rreth 90% të shqiptarëve kishte nevojë për mbrojtjen e fortë të shtetit, drejt
proçeseve dalluese të tranzicionit të pamëshirshëm. Një tjetër fakt për t'u përmendur ishte
fakti se Partia e Punës nuk kishte kaluar nëpër një ndryshim të gjeneratave brenda vendit. Të
gjithë shqiptarët e tjerë nuk kishin fuqinë, dijen ose aftësitë ekonomike për të mbijetuar në një
sistem ekstrem kapitalist209
.
Lëvizja Studentore realizoi një mision historik, që synonte sigurimin e të drejtës për
pluralizmin e partive politike dhe për ndryshimin e sistemit politik. Pas protestave fillestare,
lëvizja filloi të shfaqte fraksione të mëdha dhe ndarje të brendshme. Frika se lëvizja po
kontrollohej nga strukturat shtetërore nëpërmjet individëve të caktuar ishte shumë e
pranishme. Sali Berisha, ish kryetari i Partisë Demokratike, u përfshi në Lëvizjen Studentore
si ndërmjetësues personal i Alisё, i cili paraqiti përfaqësimin e studentëve dhe vendimet e
Komitetit Qendror të PK-së morën përsipër takimin e Alisë me studentët. PK kishte pranuar
të lejonte organizatat jo politike të studentëve dhe intelektualëve. Reformatorët e elementëve
kryesorë (studentët e kampusit) do të margjinalizoheshin. Por, studentët jo vetëm që refuzuan
vendimin, por kërkonin me forcë pluralizmin e partive politike, gjë që do të nënkuptonte
ndryshimin e regjimit. Mbi 150,000 qytetarë pritën përgjigjen e presidentit në qytetin e
studentëve dhe situata ishte e pasigurt. Marrëveshja konsekuente e Ramiz Alia për
pluralizmin politik sinjalizoi triumfin e lëvizjes së studentëve dhe fillimin e tranzicionit210
.
4.5.3. Partitë e reja të opozitës.
Partia e parë opozitare, Partia Demokratike u formua më 12 dhjetor 1990, pesë ditë përpara se
Kuvendi Popullor të sanksiononte zyrtarisht krijimin e partive opozitare. Themeluesit e
partisë nuk kishin kohë për të përgatitur një program të detajuar për të pasqyruar jo vetëm
aspiratat për demokraci, por edhe reforma konkrete apo hapa drejt vendosjes së një sistemi
demokratik, sundimit të ligjit, respektimit të plotë të të drejtave të njeriut dhe një tregu
ekonomi. Në fillim, ideali i demokracisë u promovua si një kundër-ideal i ideologjisë
ekzistuese komuniste, duke synuar përmbysjen e regjimit të mëparshëm. Prandaj, Partia
Demokratike u zhvillua si një lëvizje masive e të gjitha segmenteve të shoqërisë shqiptare, të
cilat zakonisht kanë nevoja dhe kërkesa të ndryshme.
Ajo përfshinte të dyja anёt, si njerëzit të lidhur mirë me elitën qeverisëse, si dhe njerëzit që i
përkisnin elitës së margjinalizuar dhe armiqësore ndaj klasës sunduese, njerëz që toleronin
me ndërgjegje praninë e pozicioneve të parë dhe madje të lëna të lidershipit që kërkonin të
shpëtonin Shqipërinë nga një luftë e përgjakshme civile. Pjesëmarrësit e Lëvizjes së
Studentëve dëshironin të krijonin partinë e tyre politike, e cila do të ishte e pavarur nga partia
që intelektualët krijuan. Sidoqoftë, duke pasur parasysh popullaritetin që lëvizja gëzonte në
mesin e popullatës, shumica e qytetarëve të Tiranës po tregonin mbështetjen e tyre në lagjet e
qytetit të Studentëve. Me ndryshimin e sistemit, Partitë Komuniste tradicionale gjithashtu
kanë nevojë për reforma, duke u larguar nga ideologjia marksiste-leniniste. Prandaj, në
Shqipëri, Partia Socialiste e re e cila doli nga Partia e Punës e Shqipërisë, u shkëput zyrtarisht
nga e kaluara komuniste, por përmbajtja e saj, metodat e saj dhe mentaliteti i saj mbetën
209
Po aty, fq. 40. 210
Po aty, fq. 52.
AULONA ZOTAJ
53
krejtësisht të parregulluara, veçanërisht gjatë dekadës së parë. Shumë komunistë të tjerë, ish-
intelektualё shqiptarё që u konvertuan në minutën e fundit, u përfshinë në të gjitha partitë e
reja të opozitës, duke minuar kështu proçesin e konsolidimit të një opozite të fuqishme
demokratike.
4.6. Rezultatet e proҫesit të tranzicionit.
Proçesi i tranzicionit provoi të ishte një përvojë traumatike, falë pjesës më të madhe të sjelljes
së papjekur politike të udhëheqjes. Një produkt institucional i një prej shoqërive më
autokratike totalitare, klasa e sapoformuar politike, pavarësisht nga edukimi, qëndrimi politik
dhe pozicionet e saj, ishte krejtësisht e papërgatitur për të trajtuar situatën dhe për të
udhëhequr Shqipërinë përmes këtij proçesi të vështirë211
. Elita politike në zhvillim dështoi të
mbrojë interesat e Shqipërisë në funksion të shtrirjes, së saj drejt tregjeve ndërkombëtare dhe
të bashkonte shqiptarët përgjatë idesë së kombit. Legjenda politike, kulturore, psikologjike
dhe sociale e komunizmit pengoi krijimin e një sistemi demokratik të vërtetë. Faktorët
ekonomikë ishin gjithashtu të një rëndësie kyçe. Shqipërisё, ashtu si edhe shumë vende të
tjera, i mungonte përvoja e nevojshme për të lehtësuar proçesin e kalimit nga një ekonomi e
centralizuar në një ekonomi tregu. Për më tepër, në atë kohë Shqipëria trashëgoi nga periudha
komuniste një ekonomi krejtësisht të prapambetur dhe joefikase. Për këto arsye, tranzicioni
shqiptar mund ta etiketohet si një dështim total dhe një zëvendësim i regjimit komunist. Sipas
Bugajskit212
, pesë faktorë duhet të merren parasysh në përcaktimin e shkaqeve për
vështirësitë e vazhdueshme: autoritarizmi, demokratizimi i dobët, nacionalizmi, ngërҫi
ekonomik dhe kriminaliteti. Ish-komunistët miratuan ideologjitë dhe programet për të marrë
mbështetje popullore përmes proçesit zgjedhor dhe për të manipuluar opinionin publik, duke
përdorur populizmin dhe nacionalizmin etnik në ato vende kur ishin hasur me mbështetje. Ata
llogaritën se një demokraci formale mund të bashkëjetojë me një autoritarizëm jo formal.
Populizmi, nacionalizmi dhe autoritarizmi janë përforcuar nga performanca e dobët
ekonomike në rajon dhe nga një valë gjithnjë e më e madhe e kriminalitetit të sponsorizuar e
cila zyrtarisht ka kontribuar në rrënimin e ekonomive të brishta të rajonit dhe institucioneve
demokratike politike.
4.7. Karakteristikat e elitës politike shqiptare.
Shqipëria post-komuniste njëkohësisht është përballur me një konfliktualitet të lartë politik
gjatë gjithë viteve të tranzicionit. Komunikimi dhe ligjërimi politik kanë qenë të një niveli
mjaft të ulët: personal, ofendues dhe denigrues. Zgjedhjet e vitit 1996, do të krijonin një tjetër
precedent jodemokratik: mosnjohjen e rezultatit të zgjedhjeve, si pasojë prej vitit 1996,
zgjedhjet parlamentare dhe lokale do të kontestoheshin vazhdimisht dhe rezultati i tyre nuk
do të njihej nga pala humbëse. Pra, koncepti i partisë dhe udhëheqësit të partisë është mjaft i
lidhur me kulturën politike të sistemit totalitar, pasi tipare të tilla nuk kanë vend me
demokracinë dhe parimet e saj. Mungesa e transparencës mbi vendimet dhe diskutimet
211
Bugajski, J. (1993). Nations in Turmoil: Conflict and Cooperation in Eastern Europe. Boulder: Westview
Press. 212
Po aty, fq. 22.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
54
partiake, mosbërja publike e formave të marrjes së fondeve dhe financimit të partive,
ndëshkimi i figurave që dalin kundër rrymës së konformizmit në parti janë vetëm disa prej
elementëve jodemokratikë që evidentohen në organizimet partiake në Shqipëri213
.
Kur vjen puna te elita politike shqiptare, qё pёrcaktohet si ajo shtresë e popullsisë nga e cila
dalin njerëzit që kanë pasur, kanё dhe do të kenë fuqi, është e habitshme të zbulohet se shumë
nga përbërësit themelorë dhe thelbësorë, të cilët shërbejnë për të siguruar qëndrueshmërinё e
sistemit demokratik, kanё humbur. Këto elemente që mungojnë, të cilat nuk kanë të bëjnë
aspak me "presupozimin" e prirjeve demokratike ose autokratike të popullit shqiptar, duhet të
kërkohen në përbërjen dhe sjelljen e elitës bashkëkohore shqiptare, e cila është e reduktuar në
kuptimin e vërtetë të ish-anëtarëve të inteligjencës214
.
Aktorët politikë mbështesin "interesin vetjak" në mënyrë që të shpjegojnë largimin e dëshirës
për të fituar, por duke ndjekur traditën, duke shmangur të menduarit e ri dhe mbledhjen e
informacionit, duke kёnaqur sponsorët e huaj ideologjikë dhe duke mbajur një koncert
idealist për stabilitetin e ardhshëm215
. Vetëinteresimi kundrejt shqetësimeve të tjera, siç janë
interesat afatgjata (duke përfshirë ruajtjen e stabilitetit), preferencat ideologjike (duke
përfshirë këshillat e këshilltarëve të huaj që i përkasin të njëjtёs tendosje ideologjike), forcën
e zakonit, cila nga këto mund tё themi se ndikon nё vendimin fillestar në përcaktimin e
zgjedhjes së ligjeve zgjedhore kur paraqitet demokracia? Mjetet e përdorura për të arritur vetë
interesin e supozuar të një njeriu mund të jenë të keq interpretuara dhe kështu jo
produktive216
. Elita politike shqiptare, duke qenë në thelb një produkt burokratik, fraksionet e
saj synojnë instinktivisht drejt kontrollit të plotë të institucioneve shtetërore. Elita politike
shqiptare nuk di të përdorë konfigurimet gjeopolitike ndërkombëtare dhe refuzon të mësojë
nga ideologjitë revolucionare botërore që aktualisht i shërben interesit kombëtar shqiptar. Në
mungesë të një ndjenje të detyrës, të një identiteti të fortë dhe një interesi të përcaktuar mirë,
fraksionet kryesore të elitës shqiptare nxitojnë të regjistrohen në shërbim të këtyre ideologjive
botërore revolucionare dhe eksperimentale, siç janë marksizmi apo të tjera. Elita shqiptare ka
refuzuar të veprojë pragmatikisht dhe rrjedhimisht, konflikti politik brenda sistemit politik
shqiptar është transformuar në një luftë vdekjeprurëse217
.
Pasojat e regjimit totalitar do të ishin të shumëfishta dhe të natyrave të ndryshme. Qytetari
shqiptar nuk ishte i përgatitur për t‘iu ‗përshtatur‘ një modeli të ri shoqëror dhe ku
marrëdhëniet individuale e institucionale të realizoheshin perms tolerancës, krejt në të
kundërt ai kishte vënë në funksion vetëm logjikën totalitare të mësuar dhe zbatuar në
funksionimin e shoqërisë përrreth 5 dekada218
. Një tjetër koncept që përpunohet nga studiuesi
Artan Fuga është ai i dypërmasësisë në Shqipërinë e tranzicionit. Sipas Fugës, sistemi politik
në demokraci bazohet në pranimin e tjetrit, në pluralitetin e opsioneve politike për të zgjedhur
dhe në pluralitetin e alternativave për ta shpjeguar realitetin, paradoksalisht klasa politike jo
213
Krasniqi, A. (2006). PartitëpolitikenëShqipëri 1920-2006. Tiranë: Eurorilindja. 214
Rama, S. (2006). Probleme politike shqiptare : përmbledhje me analiza e materiale, fq. 30. 215
Taagepera, R. (2007). Predicting Party Sizes: The Logic of Simple Electoral Systems. Oxford: Oxford
University Press. 216
Po aty, fq. 15. 217
Rama, S. (2006). Problemepolitikeshqiptare :përmbledhje me analiza e materiale, fq. 31. 218
Fuga, A. (2004). Shtigedrejtguvëssëgjarpërit. Tiranë: Ora botime, fq. 12.
AULONA ZOTAJ
55
vetëm që nuk ka arritur që të ndërtojë një bashkëpunim normal dhe etik mes pozitës dhe
opozitës. Këto dy palë e ushqejnë shoqërinë me konflikte. Ligjërimi i tyre përmban vlera
kuptimore radikalisht konfliktuale, flasin për demokracinë, për liri dhe të drejtat e njeriut,
për integrim në strukturat europiane dhe nga ana tjetër bazohen në logjikën se njëri pol
aksiomatik duhet të likuidojë tjetrin. Përdorimi i logjikës konfliktuale nga aktorët politik ose
vepruesit politik siç i referohet A. Fuga ―përbën në fakt një nënvariant të logjikës autoritare‖.
Pasi shteti ka funksionin më të rëndësishëm në kontrollin e zhvillimeve shoqërore duke mos i
lënë hapësirat e duhura sindikatave, qytetarëve aktiv, individëve të pavarur, shoqërisë civile.
Fuga përdor për këtë gjendje termin ―demokraci totalitare‖ pasi vepruesit politikë permes
logjikës konfliktuale krijojnë vlera përjashtuese219
.
4.8. Partitë politike kundrejt institucioneve.
Mangësia kryesore e elitës politike shqiptare është se kurrë nuk e kuptoi domethënien e
vërtetë të pluralizmit politik dhe konsensusit politik dhe kurrë nuk i respektoi këto standarde
themelore. Elita politike e pati të pamundur të çlirohej nga mentaliteti autoritar dhe tregoi një
paaftësi për të vepruar në kushtet e pasigurisë dhe për të marrë vendime në mungesë të një
praktike rutinë të sanksionuar nga një autoritet karizmatik. Megjithëse Shqipëria me sa duket
hyri në rrugën drejt demokratizimit, çdo ditë u përball me sfidat e largimit nga e kaluara.
Pavarësisht nga programet e tyre, funksionimi i partive politike shqiptare pasqyronte
prapavijën komuniste të shoqërisë dhe mënyrën autoritare të të menduarit të liderëve të tyre,
pavarësisht pozicionimit të tyre në spektrin politik. Kjo u pa në tendencat për të përqëndruar
vendimmarrjen në duart e udhëheqësve të përhershëm të secilës parti politike. Një
karakteristikë e të gjitha partive politike shqiptare është vetë-identifikimi i liderëve me partitë
dhe proçesi i vendimmarrjes, pa marrë parasysh opinionin e anëtarëve të tjerë ose pranimin e
shkëmbimit të ideve të ndryshme brenda partisë. Në përgjithësi, mungesa e ndërtimit të
konsensusit brenda vetë partive u pasqyrua në mungesën e ndërtimit të konsensusit në sferën
politike, veçanërisht brenda institucioneve. U shpёrnda gjithashtu në mënyrë mekanike në
funksionimin e administratës shtetërore. Partitë politike shqiptare zakonisht përfshijnë njerëz
me interesa të ndryshme, ndonjëherë në konflikt midis tyre.
Kjo situatë ka qenë standarte me partinë e parë opozitare. Në të kaluarën, PD-ja përfshiu një
spektër të gjerë njerëzish që përfaqësonin grupe të ndryshme interesi. Koncepti egocentrik i
vendimmarrjes dhe mungesa e gatishmërisë së liderit për të pranuar pikëpamjet e ndryshme të
anëtarëve të saj lidhur me politikat e ndryshme çuan në ndarje. Anëtarët që paraqitën
mendime të ndryshme lidhur me vijën politike të PD dhe udhëheqësit të saj u dëbuan nga
partia. Anëtarët e përjashtuar formuan parti të tjera në qendër dhe të drejtën e spektrit politik.
Të gjitha palët e së djathtës, në vend që të institucionalizonin një strategji të përbashkët për
problemet kryesore të demokracisë, me tё cilat Shqipëria po përballej, zgjodhёn qё tё luftonin
me njëra-tjetrёn. Mungesa e konsensusit për shkak të ndjenjave personale, interesave dhe
pikëpamjeve çoi në mungesën e një të drejte të fortë kundër të majtës së bashkuar.
Një aspekt tjetër i rëndësishëm i dobësisë së opozitës demokratike ishte dhe është koncepti i
demokracisë si sundimi i shumicës. Ky koncept i demokracisë filloi që nga 1992, kur partia
219
Po aty, fq. 23.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
56
qeverisëse zbatoi një politikë konflikti për mos respektimin e opozitës si pjesë integrale e
sistemit. Gjithmonë parlamenti ka pasur një shumicë, e cila ka mundësuar nxjerrjen e ligjeve
pa marrë parasysh votat dhe opinionin e opozitës brenda parlamentit. Opozita u bë e
papërgjegjshme në qasjen e saj ndaj institucioneve shtetërore, pjesërisht për shkak të ndjenjës
së shtypur dhe pjesërisht sepse nuk ishte vërtet e interesuar të mbështeste shumicën në
politikat e saj. Kështu që Shqipëria u përpoq të ndërtonte institucione demokratike pa kuptuar
rregullat e demokracisë. Ajo që është e dukshme në të gjithë këto vite është fakti se
demokracia është aplikuar si një strategji e luftës kundër armiqve që nuk ekzistonin, por qё u
perceptuan si ekzistues. Zbatimi i një politike të tillë kontradiktore çoi në ekstremizëm dhe në
polarizimin e jetës politike, si dhe në ndarjen e popullsisë në dy kampe: socialistët dhe
demokratët. Fuqitë qeverisëse të Shqipërisë kanë shkelur rregullat e lirisë dhe barazisë,
veçanërisht gjatë proçeseve zgjedhore të karakterizuara, nga mangësitë serioze të përshkruara
më parë. Pasoja e dytë serioze ishte mungesa e konsensusit proçedural mbi rregullat e lojës,
veçanërisht sundimi i zgjidhjes së konfliktit. Konsensusi proçedural është një kusht parësor
për ekzistencën e demokracisë. Elita politike shqiptare ka qenë gjithmonë në konflikt, por ajo
që mashtroi imagjinatën ishte bojkoti i zgjedhjeve në vitin 1996, nga partitë opozitare,
manipulimi për interesat politike të pakënaqësisë popullore ndaj qeverisë demokratike më
1997 dhe kështu me radhë. Bojkotimi i parlamentit në fillim të vitit 1996 u bë një qasje e
pakicës parlamentare, si një formë e kundërshtimit të rezultateve të zgjedhjeve dhe si një
mënyrë për të shprehur pakënaqësinë e saj me shumicën në pushtet. Shqipëria duhej të priste
deri në vitin 2002, për të parë opozitën duke luajtur një rol normal brenda sistemit.
Pasoja e tretë serioze ishte mungesa e konsensusit politik. Sipas Sartorit bazat dhe thelbi i çdo
demokracie është qeverisja e bazuar në shkëmbimin e mendimeve të ndryshme. Shkëmbimi i
pikëpamjeve është shumë pozitiv sepse ndihmon në ndërtimin e institucioneve të forta dhe
luan një rol të rëndësishëm në perceptimin e pluralizmit brenda shoqërisë220
. Qasja pa
kompromis e elitës politike shqiptare ka çuar në mungesë të konsensusit politik edhe mbi
çështje shumë të rëndësishme kombëtare siç janë kushtetuta, lloji i sistemit politik dhe ligji
zgjedhor. Vendi qëndroi tetë vjet pa një kushtetutë, sepse opozita dhe partitë në pushtet kurrë
nuk ranë dakord mbi modelin e sistemit dhe sferat e pushtetit të degëve legjislative,
ekzekutive dhe juridike. Partia Demokratike, duke qenë një pakicë në parlamentin që u
zgjodh në zgjedhjet e vitit 1997, bojkotoi tërë proçesin e hartimit, diskutimit dhe miratimit të
Kushtetutës. Kjo çoi në miratimin e një kushtetute të kontestuar, veçanërisht në atë që ka të
bëjë me ligjin zgjedhor dhe zgjidhjen gjyqësore të çështjeve të pronës private, dy shtylla
kryesore që në thelb e dallojnë sistemin liberal-demokratik nga ai social-totalitar. Në rastin
shqiptar, mund të pohohet se filozofia demokratike e të menduarit dhe të vepruarit do të ketë
nevojë për një periudhë më të gjatë kohore për të kapërcyer kujtimet e një të shkuare
feudaliste komuniste. Kjo paraqet sfidën më të vështirë kalimtare në rrugën drejt plotësimit të
kërkesave për integrim në Bashkimin Evropian. Strategjia e ndjekur jashtë sistemit
demokratik, për të zëvendësuar regjimin e mëparshëm ishte i saktë dhe maksimizimi i saj i
shërbeu qëllimit të tij. Në momentin që demokracia zëvendëson regjimin e vjetër,
220
Sartori, G. (1962). Democratic theory. Detroit: Wayne State University Press.
AULONA ZOTAJ
57
maksimizimi i idealit të demokracisë nuk është më efektiv, sepse nuk ka më armiq, por një
sistem i ri që ka nevojë për standarde të reja. Sipas Sartorit këto standarde janë: 1) sundimi i
shumicës së kufizuar, 2) proçedura të lira zgjedhore, 3) ndërrimi i pushtetit përmes
përfaqësimit221
.
4.9. Faza e konsolidimit.
Sipas Aronit, sfera e politikës është arena në të cilën individët dhe grupet, secila prej të cilëve
ka politikën e tyre, synimet, interesat dhe nganjëherë filozofinë e vet, faktorë pas të cilëve
kapet fortë. Për shkak se politikat janë koncepte, programe veprimi, ose veprimi vetë i një
individi, një grupi ose një qeverie, ata nuk bien domosdoshmërisht dakord. Në këtë kuptim,
sfera e politikave mbart me vete një element konflikti, si dhe një element konsensusi.
Politikat dhe linjat e veprimit janë të lidhura. Politika është elementi kryesor i të gjithë
komunitetit, sepse kushtëzon çdo bashkëpunim midis njerëzve dhe kushtetuta e autoritetit
ndikon më drejt mënyrat e jetesës sesa çdo aspekt tjetër i shoqërisë222
. Një komunitet politik
përcaktohet nga mënyra në të cilën arrijnë qëllimet pjesërisht kontradiktore dhe të
pajtueshme. Përkundër përpjekjeve të pamohueshme nga ana e qeverive shqiptare gjatë fazës
së dytë për të gjetur mënyra institucionale për zgjidhjen e konflikteve dhe përpjekjeve të qarta
për të ushtruar përfaqësimin e konkurrencës demokratike dhe hartimin e politikave, Shqipëria
ende po lufton për demokracinë. Aspekti më qendror dhe i domosdoshëm i praktikës
demokratike është konkurrenca zgjedhore për zyrën legjislative dhe formimin e shoqërive të
partive politike. Aroni identifikon tre funksione thelbësore të rendit politik modern: aspektin
administrativ dhe aspektin qeveritar, i cili përfshin pushtetin legjislativ dhe ekzekutiv.
Pavarësia e gjyqësorit është konsideruar prej kohësh si simboli i vetëm i institucioneve
liberale. Ai gjithashtu përmend se ushtrimi kushtetues i autoritetit politik, respektimi i të
drejtave individuale, supozon që pushteti civil është në varësi të gjyqësorit. Faza e dytë pati
një modernizim të infrastrukturës dhe legjislacionit shtetëror, rimëkëmbjen ekonomike dhe
zhvillimin, tërheqjen e investimeve të huaja, një paqe dhe stabilitet të brendshëm. Përfshirja e
ngushtë e bashkësisë ndërkombëtare dhe mbështetja e tyre e kombinuar me kushtet në
ndërtimin e institucioneve demokratike, panë përmirësimin e standardeve të proçeseve
zgjedhore dhe futjen e legjislacionit zgjedhor shumë të sofistikuar. Megjithatë, kjo u pasua
nga një sofistikim i lojës së aktorëve politikë, të cilët prezantuan disa eksperimente të
projektit institucional për të arritur interesat e tyre të ngushta. Kjo fazë ka vazhduar të
karakterizohet nga mungesa e "kontrolleve dhe ekuilibrave", ndarja e kompetencave.
Mungesa e respektit për institucionet gjyqësore u shfaq në përpjekjet për të minuar punën e
tyre në dritën e skandaleve të mëdha të korrupsionit dhe konflikteve të interesave që kanë
karakterizuar koalicionet e qeverisë së udhëhequr nga PD (që nga viti 2005), si dhe socialistët
(2001-2005). Qëndrimi i kryeministrave, ministrave të kabineteve të tyre, si dhe deputetëve
nga koalicionet e tyre drejt pushtetit gjyqësor ka qenë shumë abuziv, me akuza verbale, si dhe
manipulime institucionale për të minuar hetimet dhe zgjidhur rastet e korrupsionit. Shqipëria
ende nuk ka një sistem gjyqësor të fortë, të pavarur dhe të pakorruptuar. Sistemi politik
221
Po aty, fq. 24. 222
Aron, R. (1962). Thinking politically.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
58
shqiptar ka pësuar ndryshime shumë të shpeshta, të cilat kanë thelluar paqëndrueshmërinë e
institucioneve shtetërore.
4.10. Ligjërimi politik përgjatë periudhës së tranzicionit në Shqipëri.
Ndonëse gjuhësia kritike dhe analiza kritike e diskursit janë disiplina relativisht të reja në
fushën e gjuhësisë, ato kanë nisur të analizohen edhe në studime të tjera. Fusha parësore ku
përqëndrohen studimet kritike është ajo e diskursit politik. Prurjet kryesore në gjuhësinë
kritike dhe analizën kritike të diskursit janë në formë artikujsh shkencor, artikujsh me natyrë
publicistike si dhe studime monografike. Disa nga përfaqësuesit e studiuesit kryesorë të kësaj
disipline janë: L. Aliu Tahiri, A. Vehbiu, B. Rugova etj. Këtu mund të përmendim edhe emra
autorësh të tjerë, të cilët në mënyrë sporadike mund të kenë shkruar shkrime që mund të
përfshihen në fushën e gjuhësisë kritike, por nuk kanë interes parësor studimet në gjuhësi
kritike. E para që mund të konsiderohet dhe si themeluese e disiplinës në studimet shqiptare
është L. Aliu Tahiri, e cila është autore e monografisë ―Gjuha dhe lufta e ideve‖ (2012)223
.
Pjesa e parë e kësaj monografie përqëndrohet në analiza kritike të disa aspekteve si: ... Ajo që
bie në sy në analizat e Aliu - Tahirit është se autorja merr tërësisht rolin e studiuesit kritik të
diskursit, pasi jo vetëm bën dallime gjuhësore, por edhe mban qëndrime interpretuese e
vlerësuese për temat të cilat shkruan.
Ndër artikujt e hershëm të kësaj studiueseje, të cilët zbatojnë metodologjinë e gjuhësisë
kritike janë ―Konstruktimi i subjektivitetit të ri gjuhësor të shqiptarëve në Kosovë si
interpretim preskriptiv i globalizmit‖ (2008), ―Ideologjia e „popullit kosovar‘ – legjitimim i
strukturave të caktuara të pushtetit‖ (2009), ―Përdorimi i ligjërimit bisedor në gjuhën e
mediave në Kosovë‖ (2009), ―Metafora e identitetit kombëtar si mall konsumi‖ (2011).
Në punimet e tjera të kësaj autoreje, si ―Rrëfimi impersonal i Kadaresë‖ (2009), ―Monologu,
Personazhi dhe Autori‖ gjuhësia dhe veçanërisht gjuhësia kritike, e gjuhësia sistemore
funksionale përdoren për të analizuar tekste letrare, të cilat shihen si një lloj i veçantë
diskursi. Artikulli ―Aktivizmi në internet si transformim i diskursit politik‖ (2013), është një
shembull shumë i mirë i ndërthurjes së teknikave të gramatikës sistemore funksionale në
funksion të analizës së diskursit të politikanit Albin Kurti. L. Tahiri, shtie në punë konceptin
hallidaian224225
të funksionit ndërpersonal, si dhe konceptin e ideologjisë, sipas modelit socio-
kognitiv të Van Dijkut dhe përmes tyre arrin të shpërfaqë ato strategji gjuhësore të politikanit
në fjalë, që shërbejnë për t‘u dhënë fjalimeve të tij një karakter sa më impersonal dhe
objektiv. ―Duke iu shmangur trajtave personale të gjykimit apo vlerësimeve eksplicite përmes
mbiemrave dhe ndajfoljeve, tekstet e tij (të A. Kurtit) krijojnë përshtypjen e rrëfimit nga një
këndvështrim neutral dhe objektiv. Lexuesit ftohen ta pranojnë dhe ta kuptojnë pikëpamjen
mbi botën të konstruktuar në këtë tekst si një pikëpamje faktike dhe konkrete; u ofrohet një
pikëpamje për botën e cila prezantohet si e vërtetë përfundimtare, si njohuri e verifikuar dhe
e pamohueshme‖ 226
.
223
Tahiri, L., (2012). Lufta e Ideve. 224
Michael Halliday, themeluesi i gjuhësisëfunksionalesistemike, i quankëto tri funksioneideografike,
ndërpersonaledhetekstuale. Funksioniideativndahetmëtejnëeksperiencialdhelogjik. 225
Halliday, M. A. K. (1994). An Introduction to Functional Grammar. 226
Tahiri, L., (2012). Lufta e Ideve, fq. 12.
AULONA ZOTAJ
59
A. Vehbiu është një tjetër studiues që trajton çështje të diskursit gjatë në rrjedhë historike.
Vepra e tij ―Shqipja totalitare: tipare të ligjërimit publik në Shqipërinë e viteve 1945 –
1990‖227
, përbën një studim kritik për nga natyra e analizës së kryer, ndaj ligjërimit publik në
komunizëm. Tiparet e ligjërimit për të cilat autori flet, janë tipare te të cilat ai ka mbërritur jo
përmes ndonjë matjeje konkrete, por intuitivisht, me ‗nuhatjen‘ e tij prej studiuesi e publicisti
që i ka njohur mirë tekstet e diskurset e asaj kohe. Kjo vihet re edhe në faktin se kur ndalet që
të analizojë tipare të caktuara të këtij ligjërimi, të dhënat dhe shembujt e sjellë nuk i përkasin
një teksti a korpusi të mirëpërcaktuar prej të cilit janë vjelë, por janë shkëputur sipas nevojës
nga gjithëligjërimi publik totalitar. Është e qartë se tiparet që trajton autori janë tipare
konkrete dhe faktike të shqipes totalitare, ndër të cilat mund të përmendim: emrat për njeriun
e ri, citati, plagjiatura, zëdhënia, urdhërzimi, emërzimi, mohimi, zhargoni totalitar,
manipulimi semantik, demaskimi, klishetë, kryemetaforat etj. Megjithatë në këtë vepër nuk
kemi të bëjmë me analizën tipike të diskursit, ku fillimisht zgjidhet teksti/ korpusi/ fragmenti
i diskursit e mandej analizohet ai në rrafshe të ndryshme. Në rastin e veprës së Vehbiut, duket
se analiza niset nga teorizimet për ekzistencën e këtyre tipareve dhe më pas shembujt
shërbejnë vetëm për të ilustruar tiparet. Qasja metodologjike është e përkundërt me çfarë
ndodh përgjithësisht gjatë një analize kritike diskursi.
Vehbiu, me të drejtë pohon se totalitarizmi e ndikoi në mënyrë të drejtpërdrejtë përdorimin
publik të shqipes, duke bërë që ajo vetë të ndryshohej. “Një gjuhë, jo vetëm e përdorur, por
edhe e përftuar për të konsoliduar dhe riprodhuar raportete e autoritetit të kastës në
pushtet, nuk është dhe aq e përshtatshme për ligjërim introspektiv ose të natyrës intime
―228
. Qasja e Vehbiut ngjan me qasjen historike ndaj diskursit, me përfaqësues Wodak229
etj.,
që e sheh diskursin si të ngulitur në kontekstin historik, i cili si rrjedhojë, shërben për të
interpretuar ligjërimin.
Në raste të tjera, në shkrimet e Vehbiut, trajtohen çështje që lidhen me teknikat që përdorin
rëndom analistët kritikë të diskursit, siç është për shembull përdorimi i përemrit vetor ne (nën
kategorinë e deiktikëve) si inkluziv (përfshirës), dhe si ekskluziv (përjashtues), në ligjërimin
politik të E. Hoxhës. Në shkrimin ―Ne tanët‖, Vehbiu230
analizon keqkuptimin që lind në një
takim mes diktatorit shqiptar E. Hoxha dhe A. Mikojanit, për shkak të përdorimit të përemrit
vetor ne. ―Pështjellimi këtu ka të bëjë me kuptimin e përemrit të vetës së parë shumës ne, i
cili në shqip (dhe në rusisht) mund të ketë kuptimet: (1) unë dhe ca të tjerë dhe ju; (2) unë dhe
ti; (3) unë dhe ju; (4) unë dhe ca të tjerë dhe ti, nga njëra anë; dhe kuptimet (5) unë dhe ca të
tjerë por jo ti dhe (6) unë dhe ca të tjerë por jo ti dhe ca të tjerë. Kur Hoxha231
thotë ―ne jemi
marksistë-leninistë‖, ai përdorte mbase qëllimisht një ―ne‖ të kuptimit (5), ose që i veçonte
udhëheqësit shqiptarë, por pa dalë haptazi kundër tyre; kur Mikojani e kapi këtë dhe protestoi
(―Pra, ju qenkeni marksistë leninistë, kurse ne jo!) 232
.
227
Vehbiu, A., (2007). Shqipja Totalitare: Tipare Të Ligjërimit Publik Në Shqipërinë E Viteve 1945-1990. 228
Vehbiu, A., (2007). Shqipja Totalitare: Tipare Të Ligjërimit Publik Në Shqipërinë E Viteve 1945-1990. 229
Wodak, R. (1996). Disorders of discourse. 230
Vehbiu,A. (2016). Ne tanët. 231
Shënim: Enver Hoxha, lider i PartisëKomunistegjatëperiudhëssëkomunizmit. 232
Po aty, fq. 23.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
60
Përveç shkrimeve për shqipen totalitare, Vehbiu shpesh kryen edhe analiza të ligjërimit
politik të sotëm shqiptar e jo vetëm, të cilat janë sa analiza kritike të diskursit, aq edhe sprova
publicistike. Ky lloj qëndrimi i Vehbiut duhet të mos jetë i rastësishëm, pasi ai gjithmonë
rreket të kryejë analiza sa shkencore, (kupto gjuhësore), aq edhe kulturore, ndonëse formimi
për të kryer analiza pastërtisht gjuhësore nuk është se i mungon. Vetë Vehbiu është i
vetëdijshëm se në Shqipëri mungon kultura e analizës së tekstit politik, mungesë që ai
përpiqet ta mbushë me shkrimet e tij të shpeshta sa kritike aq edhe publicistike.
Studime që i përkasin gjuhësisë kritike dhe analizës politike të diskursit janë një sërë
raportesh, të kryera nga Fondacioni ―Shoqëria e hapur për Shqipërinë‖, të botuara me titullin
―Analiza e ligjërimit politik‖. Këto raporte janë botuar në funksion të një analize ―sistematike
të ligjërimit politik në Shqipëri‖233
.
Raporti i parë ―Monitorim i deklaratave të figurave kryesore politike- Sali Berisha dhe Edi
Rama‖ është një analizë tekstore e përmbajtjes, e kryer me anë të kompjuterit, ku krahasohen
ligjërimet e dy politikanëve shqiptarë, S. Berisha dhe E. Rama, për të analizuar mënyrën se si
ata i drejtohen njëri-tjetrit dhe se si ushqejnë vetëdijen politike të elektoratit. Pohimi se
përmes fjalimeve politike, politikanët ushqejnë vetëdijen politike të elektoratit, është i
ngjashëm me parimin e gjuhësisë kritike, se përmes diskursit të tyre, politikanët formësojnë
realitetin politik dhe bindjet e publikut të gjerë, pasi siç shprehet Van Dijk, në këto fjalime
shohim të sendërtuara skema mendore kognitive234
.
Studimi në fjalë ndalet në tri kategori që shqyrtohen në fjalimet politike të Ramës e Berishës,
që janë karakteri, performanca dhe përkatësia. Në kategorinë e karakterit janë analizuar ato
―emra, folje, mbiemra dhe ndajfolje që i referohen paraqitjes, inteligjencës, aftësive,
qëndrimit dhe sjelljes së kundërshtarit. Në të përfshihen cilësime personale në marrëdhënie
private dhe publike. Ato mund të jenë tipare, cilësi moralo-etike dhe veçori që përbëjnë
natyrën dhe ravijëzojnë personalitetin e një individi‖. Në kategorinë e performancës, që
cilësohet nga autorët e studimit si e lidhur drejtpërdrejt me veprimtarinë politike të figurave
në fjalë, është analizuar e interpretuar veprimtaria publike e kundërshtarit, ―formë vlerësimi
dhe gjykimi (përfshi dhe paragjykimin apo spekulimin). Ajo paraqitet në dy forma: si
veprimtari personale e politikanit (Rama; Berisha), por edhe e zyrës që ai mban (Bashkia;
Kryeministria). Performanca është parë si proces, gjendje dhe si rezultat i punës së kryer nga
secili. Kështu fjalët që i përkasin kësaj kategorie janë: krizë, vjedhje, kontrabandë, sundon,
keqqeverisje, kontrollon, deformim, korrupsion, pasuron familjen, paaftësi, përfitim,
monopol, karrige, papunësi, etj‖.
Ndërsa kategoria e tretë, ajo e përkatësisë, lidhet me përcaktimin që i bëhet figurës së tjetrit si
pjesë e një grupi stereotipik. Përcaktimi i përkatësisë ndaj një grupi, përgjithësisht synon
denigrimin e figurës politike. ―regjimi i mëparshëm, grupe elitaret (përfshi këtu nënkuptimin
e një oligarkie apo autoritarianizmit), apo ato që kryejnë aktivitete të paligjshme. Përkatësia
njëherazi tregon për favoritizimin e këtij grupi specifik përkundrejt pjesës tjetër të shoqërisë.
Në këtë kategori bëjnë pjesë fjalë si oborrtarët, (politika) e vjetër, Gërdeci, familjare, kulla e
pushtetit, klani, mafia, komunist, bandë, taraf, 99-shat, daja, etërit, puçistët, anti-globalist,
233
Halo. (2012). Monitorim i deklaratave të figurave kryesore politike- Sali Berisha dhe Edi Rama. 234
Po aty, fq. 25.
AULONA ZOTAJ
61
malavitë, miliarderë dhe droga‖235
. Produkt i kësaj analize të ligjërimit politik është edhe një
fjalorth me njësi të cilat janë grupuar nën secilën kategori. Studimi mbërrin në përfundimin se
të dyja figurat politike e përshkruajnë njëri-tjetrin me një gjuhë ―plotësisht negative‖ dhe se
kritikat mbi performancën përbëjnë vetëm rreth 50% të kritikave ndaj kundërshtarit, ndërsa
pjesa tjetër janë kritika personale të karakterit, apo krahasime të përgjithshme me rezonanca
negative.
Seria e raporteve për ligjërimin politik publik, ndonëse nuk mbështetet në metodologjinë
tipike të analizës (kritike) të diskursit dhe shpesh i largohet interpretimit kritik të të dhënave,
është një kontribut i shtuar në lëvrimin e gjuhësisë kritike dhe të analizave të ligjërimit
publik, me karakter gjuhësor, jo thjesht nga një këndvështrim politiko-publicistik, siç ndodh
të analizohen zakonisht fjalimet e diskurset politike në artikuj gazetash apo në debate e
emisione televizive.
Siç e kemi përmendur tashmë, studimet për gjuhën dhe politikën janë pjesë integrale e
studimeve kritike të diskursit. Një vepër me rëndësi për studime të mundshme që studiojnë
gjuhën e politikës, është edhe vepra e Samarës (2008) ―Rreth leksikut politik e shoqëror në
gjuhën shqipe‖.236
Ndonëse kjo vepër ka karakter leksikor e leksikologjik, sërish është një
pikë referimi dhe dobiprurëse për studimet që kanë për objekt gjuhën e politikës. Me
emërtimin politiko-shoqëror, autori ka parasysh leksikun që lidhet me veprimtaritë në fushat
e politikës si dhe me veprimtaritë shoqërore, pra bëhet fjalë për atë leksik që përdoret në
ligjërim për çështje të politikës e të shoqërisë.
Një studim i kryer nga Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë237
, jep për herë të parë
një pasqyrë të përafërt, por të bazuar në metoda shkencore të mënyrës sesi liderët kryesorë të
politikës si dhe gazetat me lexueshmërinë më të lartë në vend formulojnë diskursin e tyre në
raport me disa çështje të rëndësishme për të cilat prej shumë kohësh zhvillohet në Shqipëri
një debat i ashpër.
Karakteristikat e ligjërimit politik vazhdimisht formojnë kulturën politike të një populli –
trajtat e ndërgjegjes politike, mënyrën se si elektorati e kupton politikën dhe qeverisjen,
pritshmëritë e tij nga klasa politike, parashikimet e sjelljes dhe të strategjive politike, e të
tjera. Opinionistë të ndryshëm publikë kanë denoncuar shpesh mbizotërimin, apo ndotjen
gati, të ligjërimit politik në Shqipëri nga ligjërata spekulative, akuza deklarative për
korrupsion, nga mosbesimi, aludimi, zhvlerësim, shpërfillja, personalizimi apo kapërcimi e
sfidimi i institucioneve dhe Kushtetutës. Këto karakteristika të perceptuara të ligjërimit
politik në Shqipëri janë denoncuar në mjaft raste si të papranueshme dhe si simptoma kronike
të një papjekurie politike. Mirëpo pavarësisht intuitës së mprehtë, vëmendjes dhe kujtesës
politike që shumë analistë sot në Shqipëri kanë dhe e ofrojnë për publikun, fakti qëndron që
asnjëherë nuk kemi patur të dhëna konkrete, të nxjerra nga ndonjë studim shkencor mbi
ligjërimin politik në Shqipëri. Mungesa e sistematicitetit dhe e përdorimit të metodave
hulumtuese shkencore është faktor i rëndësishëm në besueshmërinë e analizave, dhe ndoshta,
për rrjedhojë, edhe në ndikimin e tyre.
235
Po aty, fq. 32. 236
Samara, M. (2008). Rreth leksikut politik e shoqëror në gjuhën shqipe‖. 237
OSFA. (2012). Raporti i ligjerimit politik.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
62
Një studim i kryer nga Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë, (OSFA), jep për herë të
parë një pasqyrë të përafërt, por të bazuar në metoda shkencore të mënyrës sesi liderët
kryesorë të politikës si dhe gazetat me lexueshmërinë më të lartë në vend formulojnë
diskursin e tyre në raport me disa çështje të rëndësishme, për të cilat prej shumë kohësh
zhvillohet në Shqipëri një debat i ashpër. Raporti analizon ligjërimin e dy figurave kryesore
politike, Ish-Kryeministrit Sali Berisha (Partia Demokratike) dhe Kryeministrit Edi Rama, si
edhe të 5 nga gazetave kryesore (Panorama, Shekulli, Shqip, Mapo dhe Gazeta Shqiptare) në
vend gjatë dy periudhave – 3 muaj përpara dhe 3 muaj pas zgjedhjeve të 2009-ës, dhe atyre të
2011-ës. Studimi është kryer nëpërmjet programeve kompjuterike bashkëkohore për analizën
e përmbajtjes (KWIC dhe Yoshikoder 7.4) dhe një grupi pune prej 7 vetash që kombinon disa
profile të rëndësishme për analizë të ligjërimit, si shkencat politike (Silvana Toska, Adela
Halo, Sonila Danaj, Dorina Ndoj), gazetaria (Sokol Shameti), filozofia (Ani Rusi), dhe
gjuhësia (Prof. Emil Lafe).
Synimi i grupit të punës ishte të analizonte: Si e përshkruajnë Sali Berisha dhe Edi Rama
njëri-tjetrin dhe mbi çfarë bazash bëhen këto përshkrime (karakter personal, arritje,
ideologji)? Sa përputhet ligjërimi i aktorëve në secilin krah politik me ideologjitë përkatëse
politike (e majta dhe e djathta)? Si trajtohen gratë, feja dhe minoritetet në ligjërimin e
pushtetit, opozitës dhe shtypit të shkruar? Si trajtohet integrimi në BE në ligjërimin e
pushtetit, opozitës dhe shtypit të përditshëm? Si trajtohen institucionet në ligjërimin e
pushtetit, opozitës dhe shtypit të shkruar?
Për t‘i dhënë përgjigje pyetjes se si e përshkruajnë liderët politikë njëri-tjetrin, studimi ka
marrë në shqyrtim të gjitha deklaratat e tyre të dërguara nga zyrat përkatëse të shtypit gjatë
periudhës së studiuar. Në bazë të fjalëve të gjetura në tekstet e fjalimeve u krijua një fjalor me
tri kategori: Karakteri, Performanca dhe Përkatësia. Secila nga këto tri kategori përmban fjalë
përshkruese, që dy liderët politikë përdorin për njëri-tjetrin dhe gjetja e parë ishte që ata nuk
kanë përdorur as edhe një fjalë përshkruese pozitive për njëri-tjetrin gjatë periudhës së
studiuar. Ligjërimi negativ i liderit të së majtës kundrejt kryeministrit aktual (njëkohësisht
edhe lider i së djathtës), ka ardhur në rritje nga viti 2009 në vitin 2011; kritikat mbi
performancën – mbi përmbushjen e funksioneve publike të tyre – përbëjnë vetëm rreth 50%
të kritikave ndaj kundërshtarit, ndërsa pjesa tjetër janë kritika personale të karakterit, apo
krahasime të përgjithshme me rezonanca negative; ligjërimi negativ ka ardhur në rritje në
periudhën menjëherë para dhe pas zgjedhjeve.
Për të analizuar përputhjen partiake me ideologjitë përkatëse (e djathta dhe e majta) në
Shqipëri, pikënisja e studimit ishte një fjalor ekzistues i përdorur nga dy studiuesit238
, të cilët
e ndërtojnë leksikun e djathtë dhe të majtë në kategori të tilla si: institucionet; ligji dhe rendi;
mjedisi; çështjet social-ekonomike, dhe vlerat. Si konkluzion i studimit del se me përjashtim
të çështjes së Mjedisit dhe disi asaj të institucioneve, ligjërimi i djathtë është më i pranishëm
se ai i majtë. Kjo nuk çon automatikisht në përfundimin se një ligjërues apo dokument është i
djathtë: mund të themi vetëm se ky dokument përmban një pjesë të madhe të leksikut të
djathtë që mund të jetë për dy arsye të mundshme: ose ky dokument është vertet i djathtë, ose
238
Laver, M. (2000). Estimating policy positions from political texts. American Journal of Political Sciences.
AULONA ZOTAJ
63
ky dokument përmban kritika ndaj ligjërimit të djathtë. Sidoqoftë, ligjërimi i majtë është
mjaft i pakët edhe në liderin e majtë edhe nëpër gazeta. Në rastin e Ramës, në bazë të numrit
relativisht të vogël të ligjërimit të majtë në krahasim me atë të djathtë tregon një ligjërim që
anon më tepër në kritika se sa në ofrimin e një alternative të majtë të matshme krahasimisht
në ligjërim.
Studimi nxjerr përfundime të rëndësishme në lidhje me ligjërimin e aktorëve politikë mbi
gratë, grupet fetare dhe minoritetet. Në këtë mënyrë, ligjërimi për dhunën ndaj grave ka
ardhur në rritje dhe nuk ka ligjërim fyes ndaj minoriteteve etnike. Çështjet e grave përmenden
më shpesh nga lideri i Partisë Socialiste, sidomos në lidhje me mbështetjen e përfaqësimit
politik dhe të raportimit të dhunës ndaj grave. Ndërsa për fenë dhe minoritetet prononcohet
më shpesh lideri i Partisë Demokratike. Por ndryshe nga figurat politike kryesore, pothuajse
asnjë nga gazetat nuk e diskuton temën e mbështetjes së përfaqësimit politik të grave me të
njëjtën shpeshtësi sesa barazinë. Përsa i përket ligjërimit mbi Bashkimin Europian dhe
Evropën në përgjithësi, të dy figurat politike si dhe gazetat e përditshme duket se e kanë
prioritet kryesor. Po ndërsa ligjërimi për BE-në në terma të përgjithshëm është i lartë,
ligjërimi për reforma të caktuara në qendër të integrimit është i ulët, me përjashtim reformës
zgjedhore dhe asaj në drejtësi.
Studimi i OSFA239
, merr në analizë edhe ligjërimin mbi institucionet në vend. Çdo gazetë si
edhe deklaratat e Ramës kanë ardhur duke theksuar kritikat mbi integritetin e institucioneve
dhe sfidimin e kërcënimet ndaj tyre, ndërkohë që Berisha ka rritur vetëm ligjërimin mbi
sfidimin dhe kërcënimin e institucioneve. Kjo është interesante pasi palët kundërshtare në
politikën në vend Rama dhe Berisha të dy ose i sfidojnë e kërcënojnë institucionet, ose i
quajnë ato të sulmuara nga pala kundërshtare.
Përsa i përket nën-kategorive të ashtu quajtura ―pozitive‖, ku renditen fjalë që potencialisht
shprehin vlerësim për institucionet, ky studim është më pak i sigurt, pasi fjalët brenda këtyre
nën kategorive mund të jenë ose një shprehje dëshire për integritet dhe funksionim, ose
kritikë ndaj mungesës së integritetit dhe jo-funksionimit, ose premtime. Sidoqoftë, duke
marrë parasysh se të paktën disa nga këto fjalë janë faktikisht kritika ndaj institucioneve, kjo
e thellon akoma më tepër konkluzionin se në Shqipëri ligjërimi ndaj institucioneve është
kryesisht, dhe në një pjesë dërmuese, negativ dhe sidomos për sa i përket integritetit të tyre.
Roland Lami240
, pedagog i sociologjisë dhe studiues me disa botime në këtë fushë, si
bashkëautor i librit mbi Identitetin Ideologjik të Partive Politike Shqiptare, tha se partitë
politike shqiptare janë gjithpërfshirëse, pa një doktrinë të qartë ideologjike. Më tej ai shtoi se
në këtë paqartësi faktor kryesor është dhe publiku, që nuk ka një perceptim të qartë mbi atë
çfarë është e majtë dhe çfarë është e djathtë, ndërsa një faktor tjetër është media, e cila po e
zhvesh politikën nga përmbajtja dhe po e paraqet si formë duke rrezikuar ta kthejë në show.
Në këtë libër, paqartësia ideologjike shpjegohet nisur nga perspektiva strukturore
funksionaliste. Analiza, mbi fenonemin në fjalë përqendrohet kryesisht tek ndërvarësia që
krijohet mes faktorëve të «thellë social» dhe ligjërimit politik. E gjitha kjo, me synimin e
239
OSFA. (2012). Raporti i ligjërimit politik.
240
Lami, R. (2015). Identitetin Ideologjik të Partive Politike Shqiptare.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
64
vetëm, të kuptimit më të qartë të rrethanave që kushtëzojnë subjektet politike për ti
përfaqësuar kategoritë sociale që burojnë nga kontekste të ndryshme sociale si dhe për të
nxjerr implikimet që vijnë në adres të ndërtimit të identitetit politik nga lloji i ligjërimit që
përdorin aktorët politikë. Në fund, Lami po ashtu thekson se, përderisa politika është e lidhur
me shumë aspekte të shoqërisë dhe për sa kohë vendimet për shpërndarjen me autoritet të
vlerave në shoqëri ndikohen nga faktorë ekonomik, kulturor, social, gjeografik, psikik etj, për
studimin është e rëndësishme të përcaktohen qartë variablat e varura dhe të pavarura me
synimin e kryerjes së një analize sistemike.241
4.11. Mediat
Mediat e sotme shqiptare, si rezultat i transformimit të sistemit politik janë çliruar nga
kontrolli dhe sundimi totalitar i shtetit, karakteristikë kjo për periudhën komuniste- por kjo
nuk do të thotë se ato janë të lira nga politika dhe ç‘është më kryesorja as nga qendrat që
marrin vendime politike. Pushteti i politikës nuk hiqet as nuk zbehet por vetëm pluralizohet.
Nga përmbajtja e shtypit, mënyra e organizimit dhe rregullat e funksionimit të tij,
marrëdhëniet faktike, administrative, mediatike dhe njerëzore që ai ka me grupimet dhe
qendrat politike arrihet në përfundimin se këto të dytat përbëjnë faktorin e trysnisë dhe të
kontrrollit mbi informacionin mediatik në Shqipëri. Politika dhe mediat në Shqipërinë post
komuniste janë pjesë e një binomi të pandashëm përbërësit e së cilës ndikojnë reciprokisht
mbi njëri tjetrin. Është politika ajo që i çliroi mediat dhe qarkullimin e informacioni nga
tutela e shtetit. Nga kjo pikëpamje në krahasim me më parë është realizuar liria shprehjes
dhe e opinionit publik242
.
Përsa u përket marrëdhënieve me shtetin duket se përgjatë periudhës së tranzicionit të viteve
90, ende nuk ishte kuptuar siç duhej se zbatimi herë herë disi i ngurtë i legjislacionit mbi
mediat, kërkesa për ta disiplinuar brenda disa kufijve të diskutueshëm shprehjen dhe imazhin
mediatik ndoshta i krijonin shtetit dhe politikës sunduese shumë më tepër probleme politike
sesa u zgjidhnin. Një sistem mediatik i kontrolluar në mënyre totalitare nuk i krijon asnjë
problem politikes sunduese. Mediat në Shqipërinë postkomuniste ndikojnë së tepërmi në
shoqërinë por pothuajse gjithmonë duke u ndërmjetësuar nga politika. Politikat sociale,
biznesi, marrëdhëniet me vendet fqinje si komponente të jetës shoqërore ndikohen nga mediat
në mënyrë të tërthortë dhe jo të drejtpërdrejtë. Mediat ndikojnë mbi elektoratin i cili nga ana
e tij në çaste të caktuara ka bërë zgjedhjet e tij politike. Në këtë kuptim mund të thuhet se
mediat mediatizojnë politikën sikurse politika mediatizon mediat243
. Diskutimi politik bëhet
ligjërim mediatik, dhe në këtë mënyrë ai fiton tipare të reja përshtjellohet dhe rrjedh brenda
një shtrati të përcaktuar nga statusi i tij i ri. Mesazhi mediatik, sikurse ligjërimi politiko
mediatik, noton e lëkundet midis realitetit dhe imagjinatës midis riprodhimit të realitetit dhe
zmbrapsjes se tij midis racionalitetit dhe delirit. Në qoftë se dikur kjo vinte si rezultat i
mbivendosjes së pushtetit mbi mediat tanimë vjen si pasojë e nënvendosjes së elektoratit ndaj
mediave. Është gjithmonë një fushë magnetike që zhvendos e lëkund ligjërimin politik
241
Po aty. 242
Fuga, A. (2008). Media, politika, shoqëria (1990-2000), fq. 31. 243
Po aty, fq. 35.
AULONA ZOTAJ
65
mediatik drejt joreales, drejt dëshirës, drejt manipulimit. Pushteti i individualizuar i pushtetit
zëvendësohet nga pushteti anonim i elektoratit. Mediat në Shqipërinë e tranzicionit kanë
përbërë një sistem të komplikuar që është luhatur mes mungesës dhe bollëkut. Nga ana tjetër
faza e tranzicionit e viteve 90 është ajo e rifshfaqjes së individit në skenën shoqërore pas një
periudhe prej disa dekadash kur ky individ ka qenë i nënshtruar ndaj strukturave shtetërore.
Individi i rishfaqur kërkonte pushtet mbi individët e tjerë që identifikoheshin në struktura te
tjera politiko mediatike. Ndarja me të kaluarën dhe krijimi i së resë nuk janë e njëjta gjë.
Mund të ndodhë që midis tyre të ketë një ndërprerje përgjatë së cilës shoqëria lëkundet nga
njëra anë në tjetrën.
Këtu e kanë burimin në një masë të konsiderueshme tiparet tranzitore të demokracisë
shqiptare: marrëdhëniet e ashpërsuara tej mase midis partisë në pushtet dhe opozitës, një
problematikë e tërë sociale lidhur me respektimin e të drejtave të njeriut sikurse dhe një
strukturë mediatike ende e pazhvilluar plotësisht. Në mënyrë të përmbledhur mund të thuhet
se ky realitet sjell me vete një aleancë të vështirë politike, sjell pengesa për atë që pushteti të
jetë një vend bosh i cili mund të zihet përkohësisht nga forca të caktuara politike. Në thellësi
sipas nivelit të parë gjithçka që shprehet në media dhe në ligjërimin politik të kohës, cilado
shprehje interpretim apo analizë e bërë mbivendoset në një kulture të caktuar tradicionalisht e
pranishme që e ka burimin në mentalitetin tradicional në një logjike të përcaktuar që ka
arritur të mbijetojë në Shqipërinë e tranzicionit të periudhës së parë. Terminologjia politike
që në vetë ndërtimin e saj ka në themel intolerancën semantike nuk mund të përdoret për të
dialoguar në mënyrë të hapur e demokratike në hapësirën shoqërore dhe politike, nuk mund
të përdoret për të krijuar marrëdhënie tolerance të ndërsjelltë në shoqëri. Në përmbajtjen e
mediave, mesazhi mediatik simbolet interpretimi i fakteve, ngjarjeve politike apo të çdo
natyre tjetër, qënia apo mos qënia e një realiteti të dhënë janë sa identike me vetveten në lloje
te ndryshme të mediave të shkruara, po aq kanë dhe natyrë të ndryshueshme, të turbullt në
bazë të tri logjikave e tipologjive kryesore të mediave dhe tri pozicionimeve kryesore në
spektrin politik le ti quajmë e majta e djathta qendra sipas etiketimit që ata përdorin për të
cilësuar pozicionin e tyre politik244
. Mesazhi mediatik, informacioni nuk është as vetëm
global dhe homogjen pra i njëjtë për të gjithë shoqërinë dhe aktorët sociale, as edhe krejt i
thërrmuar i diferencuar i lokalizuar për secilin nga këta aktorë. Infomacioni i ka të dyja këto
tipare edhe karakterin homogjen dhe të globalizuar sepse i referohet të njëjtit realitet dhe
përdor pak a shumë të njëjtën simbolike linguistike ka si referenca qënien njerëzore me
karakteristika te rëndësishme të përbashkëta. Ndërkaq informacioni edhe lokalizohet merr
vlera të pjesshme ka karakter heterogjen në vetë thelbin e tij245
. Pluralizmi i unikes në mediat
paskomuniste ka dhe ai tri instanca, por që dallojnë nga ato të mëparshmet. Në periudhën e
komunizmit, përfytyrimet e ndryshuara ndiqnin pas njëra tjetrën në një lëvizje ciklike, ndërsa
ne periudhën postkomuniste ato i përkasin së njëjtës kohë por janë të shtrira në hapësirë, i
përkasin ligjërimit imagjinar, realiteteve ligjëruese të aktorëve tipologjik të ndryshëm
mediatiko-politikë. Formula kryesore politike e periudhës së tranzicionit në Shqipëri është ajo
që i imagjinon grupimet e ndryshme politiko mediatike si opozitarë dhe vëllezër njëkohësisht.
244
Po aty, fq. 42. 245
Po aty, fq. 45.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
66
Kjo ideologji mitike është karakteristikë për një shoqëri në tranzicion. Ajo është përzierja
klaniko - familjares, patriarkales, ruralo – bujqësores, tradicionales dhe qytetares, politiko-
modernes, liberales, perëndimores246
. Dyfishimi, thërrmimi i grupimeve politiko-mediatike
që vihet re gjatë fazes së tranzicionit si dhe kërkesa e tyre për unitet monolitik të rradhëve
është krejtësisht e pajtueshme me ndërtimin imagjinar të mitit klanor. Simbolika politike
mbivendoset mbi një gjuhë mitologjike që jep mesazhe koshiente ndaj politikës. Gjuha bëhet
një fushë simbolike imagjinare që krijon një realitet shumë të ndryshëm nga ai reali. Siç
mund të shihet kjo arrihet duke përdorur fjalë, emra ose mbiemra që e shkëpusin të folurit
nga bota realo- politike, për ta çuar drejt realitetesh të tjera zëvëndësuese247
. Një tjetër pjesë e
analizës së Lamit, thekson se si analiza e shtypit dhe e mediave politike shqiptare dëshmon se
klasa politike dhe intelektuale kanë qenë larg këtij objektiviteti. Sidoqoftë, sipas tij, me
mbarimin e viteve 90 një faqe tjetër e historisë së Shqipërisë është e mbyllur, ajo e
tranzicionit institucional postkomunist, dhe kjo është e pakontestueshme nga të gjithë. Ata
kanë arritur të krijojnë elementet intitucionalë dhe shoqërore që mund t‘i vënë eventualisht në
rrugën e integrimit kulturor dhe shoqëror europian248
. Rruga përpara duket e vështirë.
KAPITULLI V: ANALIZË E DISKURSIT TË AKTORËVE POLITIK
SHQIPTARË NË FUSHATAT ELEKTORALE 1991-2017
5.1. Hyrje
Fushata e aktorëve politikë është ngulitur në një kontekst të veçantë politik, i cili përcakton
në masë të madhe repertorin e veprimit të tyre si dhe shanset e tyre për sukses. Me fjalë të
tjera, fushata dhe rezultati i saj i mundshëm është shumë i strukturuar nga vendosja
institucionale (duke përfshirë sistemin mediatik), nga karakteristikat e çështjeve në fjalë, nga
ngjarjet afatshkurtra që ndërhyjnë gjatë fushatës dhe nga konfigurimi i aktorëve që marrin
pjesë, qëllimet dhe burimet e tyre. Në këtë sfond, gjatë fushatës, aktorët politikë krijojnë dhe
komunikojnë mesazhet me qëllim bindjen, aktivizimin dhe mobilizimin e publikut. Mjaft
interesante në rastin shqiptar, është fakti se institucionet kanë mbetur në fazën endogjene të
strategjive dhe negociatave politike dhe nuk janë bërë mjaft të forta për t'i imponuar rregullat
tek aktorët politikë. Kitschelt249
gjithashtu identifikon se në demokracitë e reja, ndikimi
ekzogjen i institucioneve të reja demokratike është i kufizuar nga një kusht i dytë që ka të
bëjë me aftësitë njohëse të aktorëve dhe përvojën me ndeshjen nën institucione të reja
demokratike.
Para se aktorët politikë të kenë fituar përvojë të tillë në raunde të përsëritura të lojës,
megjithatë, institucionet demokratike mund të gjenerojnë efekte kalimtare që janë krejt të
ndryshme nga efektet e tyre të ekuilibrit. Aktorët fillimisht mund të përballen me pasiguri të
246
Po aty, fq. 47. 247
Po aty, fq. 48. 248
Po aty, fq. 50. 249
Kitschelt, Herbert, & Anthony, J. (2003). Die Dynamik der schweizerischenNeuenRechten in
komparativerPerspektive. Bern: Paul.
AULONA ZOTAJ
67
madhe për të zgjedhur atë që arrin në strategjitë më të mira në kushtet e ekuilibrit. Nëse të
gjithë aktorët përballen me pasiguri të ngjashme për pagimin e strategjive të tyre dhe të
konkurrentëve të tyre, pothuajse çdo gjë mund të ndodhë. Demokracitë janë regjime në të
cilat rivaliteti paqësor për ushtrimin e pushtetit ekziston në mënyrë kushtetuese dhe
konkurrenca është paqësore. Ushtrimi i pushtetit është, në thelb, i përkohshëm. Njeriu që
ushtron pushtet nuk beson se ai është i destinuar ta mbajë atë për një kohë të pacaktuar.
Konstituimi paqësor i konkurrencës për ushtrimin e pushtetit gjen shprehjen e saj normale në
zgjedhje. Thelbi i një regjimi nuk është i kufizuar në metodën e përcaktimit të mbajtësve të
autoritetit legjitim. Metoda e ushtrimit të pushtetit nuk është më pak e rëndësishme. Regjimet
demokratike përfaqësojnë një kombinim të mirëkuptimit dhe kontestimit kombëtar250
.
Zgjedhjet janë momente të rëndësishme në jetën politike të një shteti. Ata vendosin se kush
do të qeverisë, dhe si rezultat edhe politikat ekonomike, politikat e jashtme, politikat sociale
etj, që do të ndjekin qeverinë, që del nga zgjedhjet, deri në zgjedhjet e ardhshme. Ndryshimet
e shpeshta të sistemit zgjedhor pothuajse çdo dy vjet, janë prova më e dukshme e luftës së
vazhdueshme të pushtetit dhe ndryshimeve në konstelacionin e pushtetit. Periudha midis
viteve 2001 dhe 2010, ka pasur një rritje të numrit të partive politike dhe një vazhdimësi të
copëzimit të sistemit politik. Ndërsa dekada e parë pa një përpjekje për të imponuar vullnetin
e shumicës absolute në strukturën shtetërore dhe legjislacionin zgjedhor në një mënyrë shumë
autokratike, një praktikë që rezultoi në krizën e vitit 1997, në dekadën e dytë mund të thuhet
se ka parë një sofistikim në konkurrencën brenda partisë. Kjo dekadë është karakterizuar nga
marrëveshjet e përbashkëta midis dy partive kryesore, PD dhe PS mbi projektin institucional
dhe reformat zgjedhore, të cilat kanë rezultuar me nënshtrimin e legjislacionit dhe
institucioneve në vullnetin politik të këtyre partive.
Për shkak se reformat zgjedhore kanë ndodhur në situata specifike dhe janë pjesë përbërëse e
negociatave për projektin institucional, është e rëndësishme të përmendim faktorët që çojnë
në këto ndryshime në dimensionet e sistemeve zgjedhore të aplikuara në Shqipëri dhe në
konstelacionin e fuqisë së partive politike gjatë negociatave mbi reformat zgjedhore në
dekadën e dytë. Duke ndjekur të njëjtin model të analizës si në kapitullin e mëparshëm, do të
përpiqem të nxjerr në dritë se cilët kanë qenë konstelacionet e pushtetit dhe cilat kanë qenë
strategjitë e aktorit politik jo vetëm gjatë hartimit të legjislacionit zgjedhor, por edhe në
zgjedhje. Duke u përpjekur ta bëj këtë, unë do të përqëndroj vëmendjen në të dyja palët si
aktorë strategjikë në arenën zgjedhore, si dhe në sferën e legjislativit dhe politikës
ekzekutive. Një zotërim i fortë i lojtarëve dhe proçeseve në demokracitë e reja është një
parakusht thelbësor për analizën pasuese të performancës demokratike. Në të gjitha
demokracitë, marrëdhëniet shoqërore të pushtetit dhe preferencës formojnë kërkesat që
kanalizohen në proçesin politik. Kështu, megjithëse institucionet demokratike filtrojnë atë që
e bën atë të rëndësishme në arena vendimmarrëse, nuk përcaktojnë substancën apo
fushëveprimin, dhe intensiteti i kërkesave që kërkojnë qasje në ligjet zgjedhore të komunitetit
mund të kufizojë se si do të përfaqësohen shtrëngimet e konfliktit nga partitë në legjislaturë
dhe cilat zona zgjedhore do të bëjnë që zëri i tyre në atë arenë të dëgjohet. Por institucionet e
250
Aron, R. (1962). Thinking politically, fq. 33.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
68
tilla nuk përcaktojnë përmbajtjen dhe kompleksitetin e shtrirjes socio-ekonomike dhe
kulturore që kërkojnë përfaqësim politik.
Në një mënyrë të ngjashme, ndërkohë që ligjet zgjedhore dhe ndërveprimet e përshkruara me
Kushtetutë midis legjislativit dhe ekzekutivit presidencial mund të ndikojnë në masën në të
cilën partitë janë programatikisht kohezive, brenda këtyre kufizimeve një sërë faktorësh
joinstitucional formojnë strategjitë aktuale të lidhjes midis qytetarëve dhe politikanëve.
5.2. Përbërja institucionale Shqiptare dhe dispozitat e para Kushtetuese.
Projektimi i parë institucional postkomunist është siguruar nga Ligji mbi dispozitat kryesore
Kushtetuese, i cili shërbeu si kusht i përkohshëm deri në miratimin e Kushtetutës Shqiptare
në vitin 1998. Ligji mbi dispozitat kryesore Kushtetuese, që është miratuar më 21 maj 1991,
nga Asambleja Postkomuniste, qëndroi në fuqi deri në miratimin e kushtetutës, i cili ishte
vendosur të miratohej në tremujorin e parë të vitit 1992. Sidoqoftë, ky ligj i përkohshëm me
disa ndryshime, zbatohej deri në vitin 1998, kur kushtetuta u miratua përfundimisht pas
miratimit të saj në një referendum kombëtar. Ligji mbi dispozitat kryesore Kushtetuese,
parashikonte që pluralizmi politik, partitë politike dhe organizatat e tjera mund të krijoheshin
dhe të ushtronin veprimtarinë e tyre sipas ligjit (Neni 7).
Ai gjithashtu siguroi ndalimin e partive politike në njësitë ushtarake dhe depolitizimin e
organeve të tjera shtetërore. Asambleja Popullore, si organi më i lartë i pushtetit dhe i vetmi
organ ligjdhënës, përbëhej nga 250 deputetë të zgjedhur për një periudhë 4 vjeçare. Presidenti
i Republikës së Shqipërisë u zgjodh nga Kuvendi Popullor për 5 vjet me votim të fshehtë dhe
me dy të tretat e votave të të gjithë deputetëve. Sipas nenit 33, të Ligjit mbi dispozitat
kryesore Kushtetuese, Këshilli i Ministrave ishte organi më i lartë ekzekutiv dhe legjislativ.
Kjo ishte në kundërshtim me nenin 5 të të njëjtit ligj, që parashikonte ndarjen e pushteteve
ekzekutive, legjislative dhe gjyqësore.
Kushtetuta e parë u miratua nga parlamenti në vitin 1994251
, por u refuzua në referendumin
kombëtar të mbajtur po në të njëjtin vit. Kushtetuta shqiptare u krijua vetëm në vitin 1998,
pasi u pranua në referendumin kombëtar për kushtetutën. Ajo u ndryshua në mënyrë shumë jo
demokratike në vitin 2008, dhe nuk u thirr një referendum kombëtar për të votuar për këto
ndryshime. Ekziston një ndryshim midis formulimit të ndarjes së pushtetit shtetëror midis
kushtetutës 1994 dhe 1998. Në kushtetutën e vitit 1994 sipas nenit 4: "organizimi i shtetit
bazohet në parimin e ndarjes së pushteteve në legjislativ, ekzekutiv dhe juridik"252
.
Kushtetuta e vitit 1998, thotë se sistemi i qeverisjes në Republikën e Shqipërisë bazohet në
ndarjen dhe balancimin e pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor. Sistemet zgjedhore
përcaktojnë sa parti ka një vend, sa janë kohezivë, kush formon qeverinë dhe sa kohë qeveritë
qeveritare kanë tendencë të zgjasin. Sistemet zgjedhore shprehen në ligjet zgjedhore dhe
ndikimi i tyre varet nga mënyra se si politikanët dhe votuesit i përdorin këto ligje.
Nganjëherë, ligjet me të meta zgjedhore mund të zgjidhin demokracinë ose të çojnë në ngërç.
Sistemet zgjedhore kanë rëndësi në demokraci, sepse zgjedhjet janë një mënyrë për të
përcaktuar se cilët do të jenë udhëheqësit. Ekzistojnë aspekte të rëndësishme të ligjeve
251
Projekt-Kushtetuta e Republikes se Shqiperise, (1994). 252
Po aty.
AULONA ZOTAJ
69
zgjedhore, ku aplikimi përcakton standardin e zgjedhjeve, pavarësisht nëse ato mund të
konsiderohen si të lira dhe të drejta, siç mund të përmendet më shpesh në raporte zgjedhore:
lehtësia e regjistrimit të votuesve dhe kandidatëve; lehtësia e qasjes së partive/kandidatëve në
proçesin politik; struktura e konkurrencës politike; karakteristika të veçanta të formatit të
votimit; organet e administratës zgjedhore; koha e zgjedhjeve; rregullat e financimit të
fushatës.
5.3. Sistemi zgjedhor dhe fushtat zgjedhore deri në vitin 2000.
Me një trashëgimi negative dhe të pakrahasueshme me vendet e tjera ish komuniste, në vitin
1991, Shqipëria hyri në zgjedhjet e para politike shumëpartiake. Viti 1991, përfaqëson një
sistem të dyzuar politik, sjellje të dyzuar qytetare dhe politike. Zgjedhjet e para pluraliste në
Shqipëri u mbajtën më 31 Mars të vitit 1991. Sistemi elektoral i aplikuar në këto zgjedhje
është ai mazhoritar me dy raunde. Nëse asnjë nga kandidatët në zonat një emërore nuk arrin
të fitojë më shumë se 50% + 1 votë, atëherë dy kandidatët me rezultatin më të mirë (me më
shumë se 30% të votave) 253
të arritur në raundin e parë, kalojnë në raundin e dytë i cili është
mbajtur një javë pas ditës së zgjedhjeve pra në 7 Prill të vitit 1991. Zgjedhjet e dyta
pluraliste, pas vitit 1990‘, për Kuvendin Popullor u mbajtën më 22 Mars 1992, sipas Ligjit
për Zgjedhjet e Kuvendit Popullor të Republikës së Shqipërisë nr.7491 datë 29.04.1991254
.
Sistemi elektoral që u aplikua në zgjedhjet parlamentare të vitit 1996, është sërish një sistem
miks, por ndryshe nga viti 1992, jo më një sistem miks i varur, por i pavarur ku performanca
në pjesën mazhoritare të subjekteve politike nuk korrigjohet nga performanca në rezultate e të
njëjtave subjekteve në pjesën proporcionale. Pra të dy pjesët e sistemit funksionojnë në
mënyrë të pavarur. Rastin e vitit 1997, sistemi zgjedhor i zbatuar ka pësuar modifikime në
ligjin e aprovuar nga Kuvendi i Shqipërisë me vendim të Gjykatës Kushtetuese. Për të bërë të
qartë modifikimin dhe për të ilustruar ndikimin e partive politike në formulimin e ligjeve
zgjedhore në fillim do të shpjegohet sistemi i ri zgjedhor që aprovohet me ligj të Kuvendit
dhe më pas modifikimin që i ka bërë Gjykata Kushtetuese me kërkesë të disa partive. Në
zgjedhjet për Kuvendin Popullor në vitin 1997, u aplikua sërish një sistem miks i pavarur (por
pjesërisht i varur sipas variantit fillestar të tij)255
. Nga njëra anë kemi të bëjmë me parti të reja
politike që konkurrojnë për të mundur me vota partinë politike që ka sunduar vendin për 46
vjet, nga ana tjetër të gjitha këto parti lënë jashtë debatit politik elementët kryesorë të një
sfide elektorale: dallimet ideologjike, dallimet në lidership, nevojën për një gjyq historik
përmes votës, konceptin e ndarjes së shtetit nga partia (ende PPSH kishte struktura zyrtare në
çdo institucion, përfshirë organet e sigurisë: ushtri, polici, shërbim sekret, diplomaci apo
media publike), apo nevojën për barazi elektorale. Fushata ishte një përballje midis pjesës
liberale antikomuniste (studentët dhe një pjesë e madhe e qytetarëve në qytetet më të mëdha
të vendit) dhe pjesës konservatore dhe të indoktrinuar komuniste (e gjithë periferia)256
.
253
Çeka, B. (2013). Marrëdhëniamessistemevezgjedhore, sistemitpartiakdhesjelljeszgjedhorenëShqipëri. Tirane:
Universiteti i Tiranës. 254
Po aty, fq. 22. 255
Po aty, fq. 25. 256
Krasniqi, A. (2009). Zgjedhjet ne Shqipëri 1991-2008. Tirane.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
70
Fakti që PD, fitoi 90% të zonave mazhoritare në qytetet kryesore (Tiranë, Shkodër, Korcë,
Vlorë, Durrës, Elbasan) dhe humbi periferinë paralajmëroi pamundësinë e mazhorancës së
vjetër qeverisëse për të ushtruar funksionet normale ekzekutive. Në këto rrethana vendi shkoi
drejt zgjedhjeve të parakohshme parlamentare të marsit 1992. Gjatë një viti bashkëqeverisje
midis PD-PS publiku mori të gjithë informacionin e nevojshëm për dosjet – tabu të
komunizmit, abuzimet me pushtetin, vrasjet e përndjekjet politike, krimet dhe korrupsionin,
etj, duke krijuar një situatë krejtësisht të re elektorale257
. Sipas Krasniqit258
, pas vitit 1996
proceset zgjedhore fillojnë të reflektojnë elementë të rinj të sjelljes zgjedhore. Periudha e vitit
1996, cilësohet si shumë problematike në standardet e zgjedhjeve, por ky element me rëndësi
nuk ishte përcaktues në vetë sjelljen elektorale të zgjedhësve. Sondazhet e institucioneve
perëndimore dhe treguesit e brendshëm prisnin një fitore të dukshme të demokratëve, një
konfirmim i mandatit të tyre qeverisës, një mbështetje për reformat politike dhe ekonomike
që tashmë kishin dhënë rezultatet e para pozitive. Përballë PD-së, socialistët ende të
pareformuar në program, lidership e sjellje, nuk ofronin një alternativë zhvillimi. Ata ishin
kundër PD-së, por kjo nuk mjaftonte për të bindur elektoratin për një rotacion qeverisës.
Demokratët e bazuan fushatën paralelisht në dy drejtime: retorikën denigruese ndaj gjithçkaje
që ofron e majta, si dhe aftësinë e saj për të thelluar bilancin pozitiv të reformave ekonomike.
Për herë të parë në një fushatë u aplikuan modelet amerikane dhe britanike të koncerteve
elektorale, pati asistencë të huaj elektorale dhe investim masiv të shtetit në fushatë. Votimi i
vitit 1997 nuk pati risi. Një votë kunder gati plebishitare krijoi një mazhorancë të majtë
solide, por pa ndryshime nga e djathta në mentalitetin e saj ndaj qeverisjes. Midis viteve
1997-2000, identifikimi i opozitës me individin (ish Presidentin Berisha tashmë kryetar në
opozitë) dhe fajësimi i tij për rënien e shtetit (1997), solli qetësi dhe evitoi çdo suprizë në
marrëdhëniet qeveri-zgjedhës.
5.4. Fushata zgjedhore e vitit 2001.
Zgjedhjet e 24 qershorit 2001, kishin një rëndësi të veçantë pasi ishin zgjedhjet e para
parlamentare që mbaheshin pas atyre të vitit 1997, të cilat më së shumti përfaqësonin një
rrugëdalje nga krizat e vitit 1997. Ato përfaqësonin një kthesë të madhe në jetën e një
demokracie të re dhe të brishtë. Një tipar i rëndësishëm i zgjedhjeve parlamentare të vitit
2001 ishte vendimi i PS, i udhëhequr nga Fatos Nano, që të shkëputej me partnerët e tij në
koalicionin qeverisës që po largohej "Aleanca për Shtetin" dhe të konkurronte vetëm në
zgjedhje. Kështu, Partia Social Demokratike, Partia e Bashkimit për të Drejtat e Njeriut,
Partia Agrare dhe Partia e Aleancës Demokratike ishin pa një aleat të madh politik dhe u
përballën me gjasat për të humbur vendet e tyre në Parlament dhe postet e tyre qeveritare.
Partia Demokratike (PD), e udhëhequr nga ish-Presidenti i Republikës Sali Berisha, formoi
një aleancë elektorale me një numër partish të vogla dhe bëri fushatë si Bashkimi për Fitore.
Pas një ndarjeje në PD, në fillim të vitit 2001, disa deputetë të PD-së formuan Partinë e Re
Demokrate, e cila kundërshtoi zgjedhjet nën udhëheqjen e Genc Pollos si një alternativë për
të dyja PS dhe PD [OSCE/ODHIR 2001]. PD konkurroi në zgjedhjet e 2001, në koalicion me
257
Krasniqi, A. (2006). Partitë politike në Shqipëri 1920-2006. Tiranë: Eurorilindja. 258
Krasniqi, A. (2012). Sjellja zgjedhore dhe identifikimi i votës në Shqipëri.
AULONA ZOTAJ
71
Partinë Republikane (PR), Partinë e Bashkimit Liberal, Partinë e Lëvizjes Ligjore (LMP) dhe
Partinë Fronti Kombëtare.
Zgjedhjet parlamentare u mbajtën në bazë të një ligji zgjedhor të miratuar nga Parlamenti në
maj të vitit 2000, dhe u ndryshua në maj 2001. Megjithëse ligji zgjedhor siguroi një bazë për
zgjedhjet demokratike, gjatë zgjedhjeve të vitit 2001, ka patur sfida dhe vonesa. Kushtetuta
krijoi një sistem elektoral të përzgjedhur "të përzier", me përbërës të shumicës dhe
proporcional të ndërlidhur, duke bërë thirrje përzgjedhjen e 100 deputetëve në zonat me një
anëtarë ("zona") dhe 40 deputetë në një zonë elektorale mbarëkombëtare bazuar në listat e
partive ose koalicioneve. KQZ-ja259
regjistroi 38 parti. Disa nuk paraqitën listat e kandidatëve
dhe të tjerët konkuruan në koalicione. Kështu, 28 parti dhe koalicione paraqitën listat
shumëmërore për votimin proporcional. Strategjitë që partitë politike ndoqën gjatë proçesit
zgjedhor synonin testimin e ligjit në kufirin e tij dhe sigurimin e shumicës absolute të
nevojshme në parlament për të siguruar votat për zgjedhjen e presidentit. Rregulla relativisht
komplekse, por standarde evropiane, të nënkuptuara në formulën e ndarjes së vendeve, u
keqpërdorën dhe abuzuan, megjithatë, për të prodhuar spektakël të jashtëzakonshëm të tre
balotazheve ose votimeve të përsëritura, duke çuar në një rezultat që u kontestua nga pjesë të
konsiderueshme të elektoratit dhe, sidomos nga elita politike260
.
Formula e ndarjes së vendeve për vendet e kompensimit mund të shmangej nëse një kandidat,
i cili de facto përfaqësonte një parti politike, regjistrohej de jure si një kandidat "i pavarur".
Secili votues kishte dy fletëvotime dhe në një rast kur votuesi hidhte votën e tij të parë për
kandidatin "e pavarur" dhe votën e tij të dytë për partinë politike që "e mbështeste"
kandidatin "e pavarur", ky mandat nuk do të konsiderohej se ishtë fituar nga partia politike
që mbështeti kandidatin "e pavarur". Në këtë mënyrë, partia politike do të ishte në gjendje të
"zgjeronte" pjesën e saj nga 40 mandatet kombëtare. Caktimi i mandatit dhe përdorimi i
pseudo "kandidatëve të pavarur" u bënë çështjet më kontestuese në periudhën e fushatës
zgjedhore.
Zgjedhjet parlamentare u zhvilluan në katër raunde të votimit. Partia Socialiste fitoi sërish në
këto zgjedhje. Ajo fitoi 75 vende në Parlament nga 140 vende gjithsej. Ilir Meta sërish u
emërua Kryeministër. Edhe në këto zgjedhje si në zgjedhjet e kaluara lokale, rezultati u
kundërshtua mjaft ashpër nga Partia Demokratike. Nga ana e ndërkombëtarëve edhe pse këto
zgjedhje u cilësuan me disa anë pozitive, sërish ato nuk përmbushën të gjitha standardet për
zgjedhje demokratike. Zgjedhjet lokale 2000 dhe ato parlamentare 2001 konfirmuan
dominimin e të majtës, e cila pas tyre humbi terren jo nga aftësia e opozitës për tu imponuar
si alternativë, sa nga paaftësia e tyre për menaxhuar si duhet superpushtetin qëndror e lokal.
5.4.1. Partia Demokratike.
Numri i votave që Berisha mori ishte thuajse i barabartë me votat që mori edhe partia,
respektivisht 8426 dhe 8342 vota. Me gjithë përpjekjet për të krijuar një koalicion të madh
partish, që i udhëhoqi nën sloganin ―Bashkë për Fitore‖, elektorati e la PD-në në opozitë për
259
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, Raport i zgjedhjeve vendore 200, marrë nga http://www2.cec.org.al/sq-
al/PE-2001/nwsijkrticleid/8 260
Krasniqi, A. (2006). PartitëpolitikenëShqipëri 1920-2006, fq. 56.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
72
dy mandate. Ajo që vërehet është se në zgjedhjet e vitit 2001, ka një raport shumë të ngushtë
mes votave të partisë dhe votave të liderit, 84 vota më shumë ka Sali Berisha nga partia e tij.
Kjo ka dy kuptime, së pari, elektorati shqiptar po mbante qëndrim ndaj Partisë Demokratike
si organizatë politike, së cilës i atribuonte krizën humanitare të vitit 1997, dhe së dyti
veprimet e partisë i atribuohen dhe liderit të saj. Kjo tregon identifikimin e fortë që elektorati
i bën partisë me liderin, çka provon edhe hipotezën e këtij punimi mbi mbizotërimin e liderit
ndaj partisë261
. Sali Berisha përdori median si një kanal për të komunikuar me publikun e
gjerë që në fillim të karrierës së tij politike. TVSH-ja, deri në momentin që lindën kanalet
private shqiptare, ishte podiumi i qeverisë dhe i kreut të shtetit për të përcjellë mesazhe. Me
shtimin e televizioneve private që u shoqërua më tej me aplikimin e teknikave të marketimit
të politikës, Berisha përdori pozitivisht televizionin për të shitur markën e tij tek elektorati
duke e transformuar mediumin në mesazhin, çka nënkuptonte se realiteti i imazhit të tij për
perceptimin e publikut ishte ashtu sikurse Berisha donte që ai të shfaqej262
.
Berisha i inkurajoi njerëzit të besonin tek ai, në fillim duke u lartësuar si pishtar i
demokracisë dhe, më tej, në vitin 2005, si një njeri reflektues, shpresëdhënës dhe luftarak në
kushtet e një ekonomie në krizë263
. Gjatë karrierës së tij politike marka Berisha drejtoi në
―stilin e tipit maço‖, që nënkupton mbajtjen me fanatizëm të vlerave morale shqiptare dhe
duke reflektuar një sërë karakteristikash personale. Marka ―Berisha‖ ishte një njeri
kompetitiv në politikë dhe në jetë; sportiv, që zotëronte një siguri të palëkundur, emocional
kur nevojitej, shpesh i ashpër dhe agresiv, asnjëherë i dobët ose pasiv dhe gjithnjë i fuqishëm.
Në këtë mënyrë, marka e tij ishte e plotë dhe këtë ai e vinte përballë kandidatit socialist, sa
herë ata (socialistët) e sulmonin për moshën e tij të vjetër në punë. Në marrëdhënie me
median, Berisha ndoqi një politikë të sundimit mbi të, duke krijuar favore për ato media që e
përkrahnin, duke forcuar kështu lidhjet mes saj dhe politikës e duke amplifikuar varësinë e
gazetarëve ndaj politikanëve.
Marka Berisha, u bë një markë e suksesshme, veçanërisht në periudhën e parë të ardhjes së tij
në pushtet, dhe kjo, jo më shumë prej aftësisë së Berishës apo stafit të tij për të përdorur
avantazhet e medias, por si pasojë e varësisë së medias së vetme në vend, asaj publike
Televizioni Publik Shqiptar (TVSH), ndaj pushtetit dhe qeverisë. Televizioni Publik Shqiptar,
kishte një histori të gjatë transmetimesh propagandistike gjatë periudhës komuniste dhe dinte
si të projektonte pushtetin në dritë pozitive. Me kalimin e viteve dhe shtimin e eksperiencës
politike edhe vetë Berisha u aftësua në menaxhimin e medias dhe më pas edhe të
televizioneve private, duke i përdorur ato për të ndërtuar një identitet që ishte apelues për
shqiptarët264
. Sulmet e kundërshtarëve të tij ai dinte t‘i adresonte dhe t‘i pozonte në një dritë
pozitive, duke mos lejuar krijimin e perceptimeve të orientuara që mund të ishin të dëmshme
për imazhin e tij, siç mund të ishte p.sh. aftësia e tij fizike për shkak të moshës etj. Më tej,
fushatat elektorale të Partisë Demokratike dhe Berishës mund të quheshin si shfaqje
mediatike, ku kandidatët politikë përpiqen të kenë sa më shumë kontroll mbi median. Ky
261
Londo, E. (2015). Marketimi i fushatave elektorale ne median shqiptare. Tirane: Universiteti i Tiranes. 262
Po aty, fq. 24. 263
Po aty, fq. 30. 264
Po aty, fq. 32.
AULONA ZOTAJ
73
kontroll bëhej më i lehtë për Partinë Demokratike, e cila në vitet e fundit të qeverisjes së saj
kishte ndjekur një politikë të padrejtë me median, duke nënshtruar me politika ndëshkuese
pjesën më të madhe të tyre265
.
5.4.2. Partia socialiste.
Megjithëse Partia Socialiste vijon të lidhet me Partinë e Punës, ajo ka bërë përpjekje të mëdha
për të theksuar shkëputjen nga komunizmi. Së pari, Fatos Nano266
, kryetari i PS-së, është
evidentuar si një socialist i reformuar dhe liberal, frymë që është përcjellë në të gjithë partinë,
duke u përpjekur kështu të mbajë vazhdimisht larg etiketimit partinë. Madje, si një përpjekje
për të ndërtuar një imazh të ri të Partisë Socialiste, ajo hodhi në tregun politik edhe disa emra
të rinj, të papërfshirë në ngjarjet e së kaluarës, të sprovuar në debate dhe takime publike, të
cilët do t‘i jepnin asaj një imazh të ri dhe mundësisht edhe një rikonfirmim të elektoratit të
saj. Anëtarët e saj, në krahasim me PD-në, ishin më të përgatitur dhe më të sinkronizuar në
çështje organizative. Për t‘iu larguar lidhjeve që shumë tentonin t‘i bënin me partinë e vjetër,
Partia Socialiste267
ndryshoi logon e saj, e cila prezantohej nga një grusht brenda të cilit
gjendet një trëndafil ngjyrë rozë. Në kohën e drejtimit nga Nanoja, megjithëse ai vetë ishte
një socialist liberal, elektorati i partisë ka vijuar të mbetet një kategori nostalgjikësh që edhe
në vite jete e kanë kaluar kohën në sistemin komunist268
. Një ngjyrim i ri demografik, që
ndryshoi disi edhe kategoritë moshore të elektoratit, nisi me ardhjen në krye të partisë të Edi
Ramës, i cili shfrytëzoi mjeshtërisht rininë, vitalitetin dhe ekstravagancën e tij për të apeluar
tek moshat e reja për pjesëmarrje politike në PS. Kjo ka patur shumë efekte edhe në
ndryshimin e imazhit të Partisë Socialiste tek moshat e reja. Pavarësisht kësaj, ende sot, 23
vjet pasi Partia Socialiste është themeluar (de facto), lidhja e saj me sistemin e vjetër vijon të
mbetet çekiçi me të cilën PD-ja i bie, duke akuzuar anëtarët e saj si pinjollë të oborrit,
enveristë e të tjera akuza komuniste si këto. Për sa i përket raportit të pëlqyeshmërisë mes
liderit dhe partisë, krahasimi mund të bëhet mes PS-së dhe Fatos Nanos, i cili ka drejtuar PS-
në deri në vitin 2005, ndërkohë që Rama ka kandiduar në zgjedhjet lokale si kandidat i PS-së,
por pa poste drejtuese në të269
.
5.5. Fushata zgjedhore e vitit 2005.
Zgjedhjet parlamentare të 3 korrikut 2005, përputheshin vetëm pjesërisht me angazhimet e
OSBE dhe standardet e tjera ndërkombëtare për zgjedhjet demokratike dhe shënuan progres
në zhvillimin e zgjedhjeve në Shqipëri. Në këto zgjedhje votuesve u ishte ofruar një gamë e
gjerë zgjedhore nga një sërë partish politike. Megjithatë, proçesi ishte i zgjatur dhe
ndonjëherë i pasigurt. Partitë kryesore politike ende nuk kishin demonstruar vullnet politik
dhe përgjegjësi në përputhje me autoritetin e gjerë që u ishte dhënë atyre për proçesin
zgjedhor. Kjo ishte veçanërisht e dukshme në qasjen e partive në administratën zgjedhore, në
respektimin e plotë të lirive themelore të qytetarëve dhe zbatimin e strategjive zgjedhore për
265
Po aty, fq. 33. 266
Po aty, fq. 37. 267
Po aty, fq. 38. 268
Krasniqi, A. (2006). Partitëpo litike në Shqipëri 1920-2006, fq. 71. 269
Londo, E. (2015). Marketimi i fushatave elektorale në median shqiptare, fq. 41.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
74
të maksimizuar fitimet zgjedhore270
. Zgjedhjet parlamentare të 3 korrikut 2005 ishin të
gjashtat që nga themelimi i politikës shumë partiake në Shqipëri në vitin 1991. Që atëherë, dy
partitë më të mëdha, Partia Socialiste (PS) dhe Partia Demokratike (PD) kanë dominuar
skenën politike. Shpesh, rivaliteti i tyre ishte i fortë, bazuar në një mungesë të ndërsjellë të
besimit dhe në disa raste antagoniste. Siç e pamë, ky rivalitet shkaktoi bllokime politike,
shpesh të zgjidhura nëpërmjet lehtësimit nga institucionet ndërkombëtare, sidomos OSBE-ja.
Ish kryeministri i PS, Ilir Meta, u nda nga grupi socialist parlamentar dhe themeloi Lëvizjen
Socialiste për Integrim (LSI). LSI u përfaqësua më pas në parlament nga 9 deputetë të
zgjedhur në vitin 2001, si kandidatë të PS.
Që nga viti 2004, Partia e Lëvizjes Ligjore formoi një aleancë me Partinë e Re Demokratike,
e cila çoi në krijimin e Lëvizjes Pro-Monarkiste për Zhvillimin Kombëtar - Leka Zogu I
(MND)271
. Sistemi zgjedhor u thjeshtua në një farë mase duke hequr nga dispozitat e ligjit
zgjedhor për një raund të dytë votimi për zgjedhjet e shumicës, me qëllim trajtimin e
shqetësimeve të mëparshme lidhur me kompleksitetin e sistemit zgjedhor dhe zbatimin e saj
të zgjatur. Këto ndryshime u përgatitën kryesisht përmes një proçesi dypartiak që përbëhej
nga PS dhe PD. Kufijtë e rinj për zonat zgjedhore u përcaktuan në një ligj të veçantë (mars
2005), që rezultoi nga një marrëveshje politike dypartiake PS-PD272
. Për zgjedhjet e vitit
2005, KQZ-ja fillimisht regjistroi 57 parti si subjekte zgjedhore. Faza e dytë krijoi një sistem
dypartiak mes PS-së dhe PD-së, i cili përcaktoi mjedisin e përgjithshëm politik në të cilin
vepronin të gjitha partitë. Duke pasur parasysh patologjitë e sistemeve zgjedhore dhe pasojat
e tyre në sistemin e partive politike, ndonëse partitë kryesore shqiptare ende përfaqësonin
disa elemente të qëndrueshme në sistemin partiak, aleancat rreth tyre vazhdimisht ishin të
përbëra nga paqëndrueshmëria dhe një prirje për copëzim. Komuniteti ndërkombëtar, duke
përfshirë veçanërisht Prezencën e OSBE-së dhe ODIHR në Shqipëri, është përfshirë në
mënyrë substanciale në mbështetjen e reformave zgjedhore të Shqipërisë nëpërmjet ofrimit të
ekspertizës specifike273
.
Korniza kushtetuese për zgjedhjet e vitit 2005, ishte e njëjtë me zgjedhjet e vitit 2001, dhe
përfaqësonte të njëjtën hapje ndaj abuzimit me anë të strategjive partiake, që synonin
maksimizimin e interesave të partive përmes manipulimit të zgjedhjeve dhe mospërmbajtjes.
Zbatimi i strategjive të partive që i japin përparësi interesit të partisë mbi kërkesat
kushtetuese të nenit 64.2 të Kushtetutës, mund të interpretohet si mungesë e vullnetit të
mjaftueshëm politik për zbatimin e drejtë të ligjit. Përpjekje të tilla për t'i shmangur
qëllimisht objektivat kushtetuese testojnë ligjin përtej kufijve të pranueshëm274
. Fakti që ato u
përsëritën në zgjedhjet e vitit 2005, treguan qartë mungesën e vullnetit politik për të kryer
zgjedhje të sinqerta demokratike dhe për të mbështetur përmirësimet e arritura. Listat e
paraqitura nga koalicionet duhej të kalonin nëpër dy proçedura të njëjta. Nga 57 partitë e
regjistruara si subjekte zgjedhore nga KQZ-ja, 19 paraqitën katër marrëveshje të veçanta të
koalicionit:
270
Po aty, fq. 42. 271
Po aty, fq. 43. 272
Po aty, fq. 50. 273
Po aty, fq. 52. 274
Po aty, fq. 56.
AULONA ZOTAJ
75
Shtatë palë që konsideroheshin të mbyllura për PD-në paraqitën një listë që formoi
koalicionin "Aleanca për Liri, Drejtësi dhe Mirëqenie" (ALDM);
Tre parti (LMP, Partia Demokratike e Përtërirë dhe Partia Konservatore), formuan një
koalicion të quajtur Lëvizja për Zhvillim Kombëtar - Leka Zogu I (LZHK);
Katër parti të pa përfaqësuara në parlamentin që po largohej, formuan një koalicion të
quajtur Partitë Socialiste Shqiptare dhe Partia e Unitetit Kombëtar (PSSH + PUK);
Një koalicion prej pesë partish formuan Lëvizjen Demokratike për Integrim (LDI).
Në fund, nga 19 partitë që aplikuan për të kandiduar në koalicione, 14 mundën të
konkurronin në tre koalicione. Strategjitë e partive kryesore politike në bazë të të cilave u
kërkuan votuesve të tyre që të votonin për to në rangun nominal, por për të mbështetur aleatët
e tyre në radhitjen e listës çoi në fitoren e PD dhe aleatëve të saj, ku jo të gjitha partitë fituan
vende nga shpërndarja proporcionale. Ky koalicion për shkak të këtij deformimi arriti të fitojë
33% të votave nga lista, pavarësisht faktit se asnjë nga partitë individuale nuk e kalonte
pragun.
5.5.1. Partia Demokratike.
Menjëherë pas ardhjes në pushtet në 2005, PD kontraktoi firmën tjetër konsulente Ridge
Global, e cila drejtohej nga nënsekretari i brendshëm i qeverisë Bush, Tom Ridge. E paguar
me 480 mijë dollarë në vit, qëllimi kryesor i firmës do të ishte të ndihmonte Shqipërinë të
hapë bisedimet me NATO-n, çka u realizua në shkurt të 2008. Kjo tendencë e amerikanizimit
të fushatës dhe instalimi i taktikave të marketingut politik edhe përtej fushatave elektorale
shënuan një fazë të re në politikën shqiptare. Berisha drejtoi vendin si kryeministër në dy
mandate, prej vitit 2005 – 2009 dhe 2009 – 2013. Ndërsa elektorati për 8 vjet u tregua
këmbëngulës për të pozicionuar dhe dënuar Sali Berishën dhe partinë e tij, si një prej
shkaktarëve të krizës së vitit 1997, PD-ja rekrutoi një firmë të marketimit politik të
specializuar në fushatat elektorale, e cila punoi fuqishëm për të ndërtuar imazhin e Berishës
dhe të partisë që ai drejtonte. Fushata e vitit 2005, u shtri gjerësisht në bazë, duke angazhuar
të gjitha figurat politike të Partisë Demokratike. Ndërkohë, vetë Berisha u paraqit në publik si
një njeri reflektues, vizionar, me energji, shpresëdhënës dhe një kritik shumë i ashpër i
qeverisjes plot vese e të korruptuar të Partisë Socialiste, të drejtuar nga Fatos Nano. Nga ana
tjetër edhe paraqitja e Berishës ishte shumë miqësore, përtej asaj zyrtare. Ai shpesh
prezantohej në publik me këmishë në ngjyrë të çelët, ndonjëherë e kombinuar hijshëm me një
jelek të errët duke krijuar kontraste të përputhshme me moshën e tij dhe që i jepnin një pamje
sportive. Ai gjithashtu përpiqej të krijonte edhe marrëdhënie të afërta me publikun, duke u
futur mes turmës dhe duke i takuar e përshëndetur ata, ndërkohë që vazhdimisht mbante në
buzë një buzëqeshje275
.
Ky stil në veshje duket të jetë reformuar mjaftueshëm në krahasim me vitet e para të karrierës
politike në Shqipërinë demokratike, ku standardi ishte përgjithësisht kostumi i kombinuar me
një kollare, që në pjesën më të madhe të rasteve kishte nuanca të ngjyrës blu, që ishte
identifikuese e logos së Partisë Demokratike. Ndërkohë, fjalimet e tij kishin një stil gjuhësor
275
Po aty, fq. 57.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
76
të thjeshtë, e të kuptueshëm ndryshe nga oponenti i tij socialist, Fatos Nano, që megjithëse
orator, ishte i pakapshëm për masat. Gjuha që Berisha ka përdorur në fushatë, kur i duhej të
atakonte kundërshtarin e tij, ishte e ashpër, akuzuese, shpesh herë me nënkuptime, ndërsa
deklaratat drejtuar elektoratit ishin premtuese dhe shpresëdhënëse276
. Por, pavarësisht meritës
së tij si flamurtar i demokracisë, ai është një prej njerëzve më të konsumuar në skenën
politike dhe i pari që ka mbajtur poste drejtuese që prej fillimit të karrierës së tij politike277
.
Me nuhatjen dhe inteligjencën e tij, por patjetër dhe me këshillimin e konsulentëve të tij,
Berisha në vitin 2013, pas humbjes së zgjedhjeve, dha dorëheqjen nga drejtimi i partisë.
Konsumimi i figurës së tij, në fakt, kishte nisur shumë herët, me fillimin e mandatit të dytë
qeverisës në vitin 2009 – 2013. Në zgjedhjet e vitit 2005, PD-ja rekrutoi kompaninë
amerikane BG & R, e cila paguhej me një rrogë të majme për t‘i sjellë fitoren PD-së. Mënyra
se si u zhvillua fushata e këtij viti ka një ndryshim të dukshëm, pasi ka shpalosje programi,
një komunikim më elegant me publikun dhe një seri iniciativash shpresëdhënëse, siç ishte
krijimi i Komitetit të Orientimit të Politikave (KOP), një strukturë e re e përbërë nga
teknicienë. Edhe slogani i përzgjedhur reflektonte këtë ndryshim në PD: ―Koha për
ndryshim‖278
.
5.5.2. Partia Socialiste.
Në krye të PS-së u zgjodh Fatos Nano, ndërkohë që radhët e saj u zgjeruan me elementë të
rinj, njerëz vizionarë të papërfshirë në ngjarjet e së kaluarës. Ajo solli ndryshime të mëdha
programore. Programi i saj tashmë filloi të flasë më pak për ndarje ideologjike dhe më shumë
për reforma, masa sociale, hapje drejt perëndimit etj279
. Megjithëse Partia Socialiste vijon të
asociohet me Partinë e Punës, ajo ka bërë përpjekje të mëdha për të theksuar shkëputjen nga
komunizmi. Së pari, Fatos Nano, kryetari i PS-së, është evidentuar si një socialist i reformuar
dhe liberal, frymë që është përcjellë në të gjithë partinë, duke u përpjekur kështu të mbajë
vazhdimisht larg etiketimit partinë. Madje, si një përpjekje për të ndërtuar një imazh të ri të
Partisë Socialiste, ajo hodhi në tregun politik edhe disa emra të rinj, të papërfshirë në ngjarjet
e së kaluarës, të sprovuar në debate dhe takime publike, të cilët do t‘i jepnin asaj një imazh të
ri dhe mundësisht edhe një rikonfirmim të elektoratit të saj. Anëtarët e saj, në krahasim me
PD-në, ishin më të përgatitur dhe më të sinkronizuar në çështje organizative. Për t‘iu larguar
asosacioneve, që shumë tentonin t‘i bënin me partinë e vjetër, Partia Socialiste ndryshoi
logon e saj, e cila prezantohej nga një grusht brenda të cilit gjendet një trëndafil ngjyrë
rozë280
.Me gjithë këto përpjekje, Partia Demokratike gjithmonë e ka sulmuar Partinë
Socialiste, duke i kujtuar të kaluarën e saj komuniste dhe, madje, duke u përpjekur të
evidentojë se asaj i ka ndryshuar vetëm emri. Për 15 vite radhazi PS-ja është drejtuar nga
Fatos Nano, i ashtuquajtur lider historik i partisë, i cili dha dorëheqjen nga partia në vitin
2005, pas humbjes së zgjedhjeve parlamentare, duke ia dhënë stafetën liderit aktual Edi
276
Po aty, fq. 60. 277
Po aty, fq. 61. 278
Po aty, fq. 62. 279
Po aty, fq. 65. 280
Po aty, fq. 67.
AULONA ZOTAJ
77
Rama281
. Për sa i përket kohezionit të brendshëm partiak, PS është karakterizuar nga fërkime
e përplasje që kanë krijuar tensione e deri edhe largime masive prej partisë. Në 2002,
fërkimet Nano - Meta që kulmuan me ―lëvizjen për katarsis‖ iniciuar nga Petro Koci, por
drejtuar nga Fatos Nano kundër Ilir Metës, çuan largimin e këtij të fundit dhe një pjesë të
anëtarëve, të cilët formuan Lëvizjen Socialiste për Integrim në vitin 2004. Ndërkaq në vitin
2005, merret lidershipi nga Edi Rama, që megjithëse kishte disa vite në poste drejtuese në
qeverisjen socialiste, si anëtar kabineti dhe më pas si kryetar i bashkisë së Tiranës, i
mbështetur nga PS-ja, nuk ishte institucionalizuar as brenda partisë dhe as tek mbështetësit që
ende e lidhnin PS-në me figurën e Nanos282
. Në kohën e drejtimit nga Nanoja, megjithëse ai
vetë ishte një socialist liberal, elektorati i partisë ka vijuar të mbetet një kategori nostalgjikësh
që edhe në vite jete e kanë kaluar kohën në sistemin komunist.
5.6. Fushata zgjedhore e vitit 2009.
Partia Demokratike dhe Partia Socialiste janë dy partitë kryesore në Shqipëri, të cilat kanë
qenë rivale për një kohë të gjatë. PD, ka qenë në pushtet për një kohë të gjatë, por PS kurrë
nuk ka hequr dorë nga fitimi i zgjedhjeve. Zgjedhjet e 2009-ës, erdhën pas ndryshimeve
kushtuese dhe do të mbahen mend për mazhorancën e brishtë, por edhe kalimin historik të Ilir
Metës në kampin e djathtë. Koalicioni i PD mori vetëm 70 mandate dhe e vetme nuk mund të
qeveriste dot. Në këtë mënyrë Meta, kaloi djathtas, një kalim që la gojë hapur shumë kënd.
Ndërkohë nga opozita këto zgjedhje u kontestuan mjaft ashpër me bojkotim Parlamenti,
greva nëpër qytete, etj. Këto zgjedhje u vlerësuan negativisht edhe nga ndërkombëtarët.
5.6.1. Partia Demokratike.
Sipas auditorit të pavarur283
, pasqyra financiare e partisë ndahet në disa kategori ku bëjnë
pjesë: fonde nga buxheti i shtetit dhe fonde ose dhurata nga mbështetësit dhe anëtarët.
Prandaj, pasqyrat financiare për të ardhurat dhe shpenzimet gjatë zgjedhjeve të vitit 2009, u
ndanë në dy grupe: ato që vinin nga Zyra Qendrore e PDSH-së dhe ato të ardhura nga zyrat e
tjera në qytete të tjera. Bashkëpunimet me kompanitë e huaja si organizatorë për fushatën u
zgjodhën Penn, Schoen dhe Berlannd Associates (PSB), kompani këshillimi në ngjarje
politike. Këto kompani përdorin një strategji të njohur si "Njohuri A fitimprurëse" dhe është
pjesë e grupit të famshëm të WPP, të cilat konsiderohen si liderë në fushën e marketingut,
reklamimit dhe markës. Kjo kompani ka punuar në rolin e një kompanie të strategjisë së
konsultimit për Bill Clinton, ish-kryebashkiakun e New Yorkut Michael Bloomberg dhe
gjithashtu për ish kryeministrin e Britanisë, Toni Bler. Slogani i Partisë, në 2009 ishte
"Shqipëria po ndryshon", njësoj si kënga që u lançua gjatë fushatës. Ata donin të
transmetonin me këtë që Shqipëria po ndryshon përmes Partisë Demokratike. Pjesa e kuqe e
slloganit ka dizajnin e flamurit dhe ngjyra e kuqe është ngjyra tradicionale dhe pjesa blu do të
thotë energji (Shih shtojcën 2, figura16). Gjatë zhvillimit të fushatës iu dha përparësi
shpalosjes së premtimeve, për reforma të ndryshme në infrastrukture, krijimin e vendeve të
281
Po aty, fq. 70. 282
Po aty, fq. 72. 283
Fusha, L. (2009).
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
78
punës, rolit të grave në shoqëri, e në mënyrë të veҫantë integrimit të vendit në Bashkimin
Europian.
5.6.2. Partia Socialiste.
Përsa i përket analizës financiare të kostove të fushatës së partisë socialiste, do të bazohem
tek raporti i auditimit284
dhe pasqyrat financiare tregojnë: Lidhur me bashkëpunimet me
kompanitë e huaja që do të ndihmonin në organizimin e fushatës, PS zgjodhi kompaninë
"Kidron Strategies", e cila drejtohej nga një amerikano-izraelit, George Birnbaum. Qëllimi i
kësaj kompanie është që të merret drejtpërdrejt me menaxhimin dhe organizimin e fushatave
të ndryshme dhe aktiviteteve të tjera politike. George Birnbaum ishte CEO i kompanisë
"Worldwide", e cila ishte e njohur në SHBA dhe në Izrael. Ai ishte organizatori i fushatës së
ish Presidentëve të Amerikës: Richard Nixon, Ronald Reagan dhe ish-Kryeministri i Izraelit
Benjamin Netanjahu. Në vitin 2009, Slogani i PS ishte "Bashkë për të ardhmen". Partia
Socialiste me anë të këtij slogani, dëshironte të tregonte se së bashku me popullin, ata do të
bënin ndryshimet për një të ardhme më të mirë për vendin e tyre. Pra, kandidati në atë kohë
kishte nevojë edhe për mbështetjen e njerëzve për të bërë këto ndryshime (Shih shtojcën 1,
figura17).
Në hapjen e fushatës nga Partia Socialiste, udhëheqësi i tij Edi Rama zgjodhi "Qytetin
Studenti", si vend organizimi (Top Channel, 2009). Ai zgjodhi ta niste fushatën nga të rinjtë,
në vendin ku dy dekadat e mëparshme filluan revolucionin e madh kundër regjimit të
komunizmit. Gjatë kësaj ngjarje, Z. Rama premtoi qeverisje me standarde më të larta dhe
zhvillim më të madh ekonomik dhe social të vendit.
5.6.3. Përmbledhje e fushatës 2009.
Gjatë fushatave, deputetë të ndryshëm sipas lokaliteteve, premtuan dhe prezantuan filozofinë
e partisë në publik. Udhëheqësit e të dy partive, në takimet publike u përqëndruan shumë në
analizën e figures së kundërshtarit dhe u vu re një përpjekje për lartësimin e figurës vetjake,
apo theksimit të faktit që ‗unë‘ (politikani) jam ndryshe. Në këtë kohë jeta politike dhe
fushatat zgjedhore karakterizohen nga trazira dhe pasiguri të shumta. Kjo gjë u pasqyrua edhe
nga mediat e rëndësishme në Shqipëri, si Top Channel (Top Channel, 2009), Vizion Plus
(Vizion Plus, 2009), pas ditës së zgjedhjeve. Partia Demokratike përdori një filozofi vërtetë të
fortë, e cila u konsiderua si një avantazh për ta, pasi ata tashmë ishin në pushtet për 4 vjet dhe
kishin disa përmirësime gjatë kësaj periudhe. Prandaj, votuesit nuk u duhej të japin votën e
tyre palës tjetër, nëse ata tashmë e panë përparimin me të tashmen (PD). Mediat kanë luajtur
një rol të rëndësishëm gjatë periudhës së zgjedhjeve. Sipas ODIHR-it285
, vetëm dy nga pesë
operatorët e mediave kanë respektuar vendimin për ofrimin e gjatësisë së njëjtë për secilën
parti, gjatë publicitetit elektoral në televizionet e tyre. Asnjë nga operatorët nuk e respektoi
vendimin e transmetimit të partive të tjera të vogla që ishin pjesë e zgjedhjeve të vitit 2009.
Nga sloganet mund të shohim se kuptimi është diçka në lidhje me të ardhmen. Slogani i PD-
së kuptohet si diçka e vazhdueshme, që do të thotë se PD-ja bëri ndryshime gjatë qeverisjes
284
Ziu, M. (2009). The effect of media on political media. 285
Office for Democratic Institutions and Human Rights, Annual Report 2009, Elections in Albania
AULONA ZOTAJ
79
së saj dhe se këto ndryshime do të vazhdonin të ndodhnin. Nga ana tjetër, PS u përpoq të
jepte një mesazh edhe në lidhje me të ardhmen, por kjo e ardhme do të mbante së bashku
pjesëmarrjen e publikut. PD ishte më e fokusuar drejt reklamimit përmes shpërndarjes së
bluzave dhe grupeve me logon e partisë, muzikën dhe përfshirjen e të rinjve në forumet e saj.
Partia tjetër, PS zgjodhi një mënyrë më të drejtpërdrejtë për të promovuar veten, duke qenë
më në kontakt me publikun, duke vizituar qytetarët, duke dëgjuar sugjerimet e tyre dhe duke
premtuar qeverisje më të mirë. Të dy partitë kanë përdorur mënyra për tu afruar me
publikun si, publikimi i këngëve, zhvillimi i takimeve me të rinjtë për të ndikuar
drejtpërdrejt në psikologjinë e votuesve. Në këto zgjedhje u përdor për herë të parë një kod
veshje nga kandidatët gjatë fushatave, por me ndryshimin e kohës, strategjia e
udhëheqësve ndryshoi. Ata filluan të ishin më praktik gjatë prezantimeve të tyre, në mënyrë
që të ishin më të njohur për publikun dhe të shiheshin si dikush që i kushtonte rëndësi
interesit të publikut dhe jo interesit të tyre. Në zgjedhjet e 28 qershorit 2009, fituese u shpall
Partia Demokratike, me udhëheqësin e saj Sali Berisha dhe për herë të parë në koalicion me
LSI (Panorama, 2009). Publikimi i rezultateve u bë direkt në mënyrë elektronike nga faqja
zyrtare e KQZ, e cila do të publikonte çdo rezultat që vinin nga rrethet286
.
5.7. Fushata Zgjedhore e vitit 2013.
Edhe pse të dhënat zyrtare të fushatës zgjedhore ishin në 24 maj të vitit 2013, shumë nga
kandidatët filluan më parë në mënyrë indirekte këtë fushatë. Ata u përpoqën të ishin shumë të
kujdesshëm me imazhin e tyre për publikun duke bërë disa ndryshime për një mënyrë jetese
më të mirë për votuesit. Gjatë muajit të fushatës zgjedhore axhenda e kandidatëve do të ishte
shumë e zënë. Fushata zgjedhore e vitit 2013 shihet si një nga fushatat ku u investua më
shumë, krahasuar me ato të mëparshmet. Megjithëse kandidatët po përpiqeshin të merrnin
vëmendjen e votuesve duke komunikuar me ta përmes mediave sociale duke postuar gjithçka
që ata po bënin për njerëzit dhe përparimin e punës së tyre287
. Diçka e re që u pa në këtë
fushatë ishte përdorimi i "sallave të qytetit" që do të thoshte se kandidatët komunikonin
drejtpërdrejt me grupe qytetarësh. Në zgjedhjet e vitit 2013, Shqipëria pati testin më të
rëndësishëm, përsa i përket aspiratës së saj për të qenë pjesë e familjes Evropiane. Pasojat e
rezultateve të këtij testi, janë përjetuar dhe vuajtur padyshim nga vendi ynë. (Shih tabelën 3,
shtojca 2)
5.7.1. Partia Socialiste.
Në fushatën zgjedhore Edi Rama u mundua të huazonte nga marketingu i Tony Bler, në
mënyrë që të kishte strategjinë e duhur për fitimin e zgjedhjeve. Ndërkohë agjencitë shqiptare
kishin punuar me reklamimin e Partisë288
. Në këto zgjedhje PS përdori një strategji strikte,
duke pasur ide të qarta dhe votuesit e tyre të synuar ishin brez i ri me një dëshirë për
ndryshime më të mira për vendin e tyre. Slogani: Në zgjedhjet e 2013 ishte një Shqiponjë
me mbishkrimin fjalën rilindje dhe me shkronja të vogla ku shkruhej viti i ndryshimit, që
286
OSCE. (2009). Misionii OSBE/ODIHR-it përVëzhgimin e ZgjedhjeveRaportiPërfundimtar,
ZgjedhjetParlamentare 28 qershor 2009. Varshavë. 287
Muka, A. (2013). Sa ndikojnemediat sociale ne atotradicionale ne Shqiperi. 288
Mendick, R. &. (2013). Tony Blair to advice next government of Albania.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
80
do të thoshte se Shqipëria do të rilindë në 2013, nga Partia Socialiste. Me këtë slogan PS
linte të kuptonte se do të ishte ajo që do sillte ndryshimin për Shqipërinë289
. Mënyra të tjera
për marketimin e PS gjatë fushatës ishin përdorimi i banderolave e flamunjve të mëdhenj,
takimet me të rinjtë, shpërndarja e broshurave dhe byzylykëve me logon e PS. Media: në
Shqipëri mediat kanë një ndikim të madh në opinionin e qytetarëve. Partia Socialiste në
reklamën e tyre politike ishte përqendruar në çfarë do të ndryshonin për të mirën e këtij vendi
dhe gjithashtu një reklamë tjetër ishte për premtimet e arritura që Partia tjetër e kishte bërë
më parë. Sipas specialistit të marketingut, reklama mund të transmetohej 15 herë në ditë.
Ekzistenca e mediave është ti japë publicitet fushatës dhe zgjedhjeve demokratike, duke
komunikuar me njerëzit rreth situatave të vendit. Votuesit duhet të jenë të mirë informuar për
kontributin që kandidatit do të japë për të zgjidhur situatat. Fig. numër 1, tregon orën e
transmetimit të të gjitha shfaqjeve, reklamave dhe çdo gjëje që përfshin subjektin politik.
Strategjia e Partisë Socialiste: Partia Socialiste ka bërë 56 tubime dhe 112 takime
individuale. Gjatë fushatës gjithmonë është theksuar, se kjo parti e ‗re‘ do ta ndihmonte
vendin të ecte përpara. Ajo ҫfarë kjo parti bëri gjatë fushatës së zgjedhjeve, ishte të
përmendte gjëra negative për Partinë Demokratike, duke thënë se me PD vendi ka pasur krizë
financiare dhe korrupsion të lartë. Edi Rama e shtriu fushatën e tij në qytete të ndryshme,
duke biseduar me popullin dhe duke shpalosur reformat që kishin parashikuar të ndërmerrnin.
Gjatë fushatave ata bënë një listë për popullin, me 100 arsye pse ata duhet t'i 'thonin jo'
qeverisë së Partisë Demokratike.
Megjithëse në pikën tjetër të rëndësishme të strategjisë së fushatës është takimi i Edi Rama
me zyrtarin evropian dhe amerikan. Qëllimi i tyre ishte ndërtimi i një Shqipërie më të mirë,
që nënkuptonte rritjen e PBB-në, eleminimin e korrupsionit, rritjen e nivelit të arsimit, etj.
Duke përmirësuar shumë prej këtyre pikave, Shqipëria mund të shtonte shanset për të qenë
pjesë e Bashkimit Evropian290
. Ajo që vihet re, është se në fushatën e vitit 2013, media
sociale ka qenë një element i rëndësishëm për strategjinë politike. Anëtarët e të dy partive
kanë qënë shumtë të angazhuar në postimet e të gjitha takimeve apo veprimeve të kryera
gjatë fushatës zgjedhore në llogaritë e tyre në mediat të ndryshme sociale. Shifra tregon se
mosha 18-24 janë më aktive në rrjetin social, si dhe mosha 24-35 vjeç. Ky grup ishte grupi i
synuar i Partisë Socialiste, sepse nga interneti të rinjtë ishin të informuar drejtpërsëdrejti me
veprimtarinë e Edi Ramës, e në këtë mënyrë lideri i partisë socialiste synonte të përhapte sa
më shumë informacion rreth fushatës së tij, e të fitonte simpatizantë të rinj. Duket që
simpatizantët e liderit socialistë nuk janë vetëm në Shqipëri, por edhe jashtë vendit291
,
emigrantë të cilët ditën e votimeve udhëtuan drejt Shqipërisë, në mbështetje të tij. Në figurën
e fundit tregohet interesi i qytetarëve duke komentuar, duke postuar dhe ndarë postimet që
Edi Rama bënte në faqen e tij. Nga fillimi i Prillit deri në Qershor, i cili ishte muaji i fushatës,
interesimi i elektoratit po rritej. Shpenzimet e Partisë Socialiste për fushatën zgjedhore të vitit
2013: Partia Socialiste kishte rreth 88 milionë lekë fonde (rreth 741 467 $). Sipas raporteve
financiare zyrtare, ajo shpenzoi dy herë më shumë. Shuma totale për fushatën që ishte 187
289
Progni, L. (2015). Një histori e shkurtër slloganesh e kandidatesh në 23 vjet. Dita, fq. 3-4. 290
Armakolas, I. (2013). Albanian Elections Observatory Brief. 291
Fjerza, O. (2014). Impakti i Marketingut Politik në Sjelljen e Elektoratit Rinor.
AULONA ZOTAJ
81
milionë lekë ose 57% nuk mbulohej nga fondet (CEC, 2013). Financuesit privatë kanë dhënë
për fushatën 45.3 milionë lekë. Kjo parti kishte 53 financues që dhanë 56.58% të fondeve.
Ndërkohë, Partia kishte fondet e veta për të mbuluar shpenzimet e fushatës me 10.81% ose
me një shumë prej 8.6 milionë lekësh292
.
5.7.2. Partia Demokratike.
Partia Demokratike ka qeverisur në Shqipëri për 8 vjet, Sali Berisha ishte lider. Njerëzit e
kishin përkrahur këtë parti sepse ata mbështetën demokracinë si një mënyrë për të ‗zhdukur‘
komunizmin. Për fushatën e 2013, kjo parti bashkëpunoi me Tony Podest, një konsulent
amerikan. Kjo kompania amerikane përgatiti planin e marketingut për fushatën293
. Sllogani
për fushatën e vitit 2013 ishte: 'Ne jemi ndryshimi, përpara'. Partia Demokratike përdori dy
ngjyra për fushatën tradicionale dhe të pushtetit që ishin karakterizimi i ngjyrës blu dhe të
kuqe294
. Me këtë nënkuptohej se ata kishin sjellë ndryshime pozitive gjatë qeverisjes dhe do
të vazhdonin më tej me këtë. Gjatë kohës së fushatës, në rrugë apo në shtëpi të qytetarëve të
cilët ishin simpatizantë të partisë u panë shumë flamuj dhe banderola të Partisë Demokratike
(Shih shtojcën 2, figura 19). Media: Partia Demokratike investoi shumë gjatë kësaj fushate në
media krahasuar me partitë e tjera295
. Kjo parti bëri 25 shpallje që është treguar 2000 herë ose
le të themi 24 orë. Ata kanë shpenzuar 120 milionë lekë dhe PS ka shpenzuar 80 milionë
lekë. Shumica e njerëzve që preferonin Partinë Demokratike ishin mosha e mesme, edhe pse
rrjeti social ishte më i përdorur, kryesisht nga të rinjtë në atë kohë, shumica e njerëzve duke
qenë tradicionalë preferonin të informoheshin nga televizioni dhe gazetat. Gjatë fushatës
Partia Demokratike organizoi 85 koncerte, 91 takime dhe 55 inaugurime296
.
Strategjia e Partisë Demokratike: Sipas ekspertëve Shqipëria, në këto zgjedhje po ndiqej nga
koncepti i bazuar në udhëheqje. Gjatë fushatës së Sali Berishës, ishte e lehtë të shihje
përvojën, energjinë dhe aftësinë e tij për të komunikuar me njerëzit297
. Gjatë këtyre takimeve
janë nënvizuar aritjet e kësaj partie, siç është pjesa e NATO-s, infrastruktura e rrugës Tiranë-
Elbasan, rritja e pagave, investimi në arsim, liberalizimi i vizave etj. Në të dyja palët, një nga
qëllimet e rëndësishme është ta bëjë Shqipërinë pjesë të Bashkimit Evropian. Premtimet për 4
vitet e ardhshme do të jenë, krijimi i vendeve të reja të punës, reformat tatimore dhe fiskale
do të vazhdojnë të jenë prioritet për partinë dhe investime në sektorë të ndryshëm si bujqësia,
turizmi dhe teknologjia.
Media Sociale: Sali Berisha nuk ka lënë anash elementë të tjerë për marketingun e fushatës.
Ai ka përdorur Facebook dhe Twitter. Në faqen e tij ai përpiqet të ndajë punën e partisë së tij
që po bëjnë për një vend më të mirë. Edhe pse ai ndan mendimin e tij për Partinë tjetër rivale
se puna e tyre nuk është e mjaftueshme dhe ata nuk janë në rrugën e duhur për të plotësuar
detyrën e tyre për vendin e tyre. Sali Berisha në llogaritë e tij në Facebook dhe Twitter,
përveҫ postimit të aritjeve të parties së tij, nuk harron të tregojë edhe anët negative apo
292
CEC. (2013). Zgjedhjet per kuvend/ raport audit. 293
Andelman, D. (2013). Albania's clean vote may be fist step towards EU. Blouin News, 1-2. 294
Bedalli, E. (2015). Fushata: Gara për Imazh. Dita. 295
Po aty, fq. 15. 296
Tema. (2013). PD me shumë shpenzime se PS në fushatën elektorale. Tema. 297
Bedalli, E. (2015). Fushata: Gara per Imazh. Dita, fq. 17.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
82
mangësitë e kundërshtarit. Në postimet e Berishës në rrjetet sociale është vënë re komentimi i
mbështetësve të partisë socialiste me kritika dhe komente të tjera të ndryshme298
. Shpenzimet
e Partisë Demokratike për fushata zgjedhore të 2013: Partia Demokratike grumbulloi 94.5
milionë lekë nga fondet që do të thotë rreth 900 000 $. Raportet zyrtare financiare raportojnë
se Partia ka shpenzuar 96.6 milion Lekë (920 098 $). Kjo do të thotë se Partia Demokratike
ka shpenzuar 2.1 milionë lekë më shumë (KQZ, 2013). Partia Demokratike ka përfituar nga
buxheti i shtetit 27.2% të shumës që kanë dhënë nga fondet. Donatorët privatë kanë dhënë për
fushatën 63.3 milion lekë ose 67% nga totali i fondit. Partia ka përdorur fondet e veta
personale për të mbuluar shpenzimet e fushatës me një shumë prej 5.5 milionë lekë
(5.79%)299
.
5.8. Fushata zgjedhore e vitit 2017.
Në qeveri janë tre parti, tre kryetarët e të cilave bëjnë opozitë. Edi Rama kundër sistemit,
Basha kundër Metës dhe Meta kundër Ramës. Nëse një i huaj do të dëgjonte fjalimet, do ta
kishte të vështirë të kuptonte se kush nga këta qeverisi për 4 vjet e kush qëndroi në opozitë.
Ndodhi për herë të parë këtë fushatë që Edi Rama nga kryeministër kaloi në rolin e opozitarit
të flaktë. Duke ia lënë fajin sistemit, LSI-së, Tepsisë apo kujtdo tjetër, Rama braktisi të gjitha
përgjegjësitë që ia imponon mandati i kaluar në kryeministri. Paraardhësit e tij kanë pasur një
vijë llogjike më të qëndrueshme, kanë kërkuar një mandat të dytë për t‘i vazhduar punët, për
të mos i lënë projektet e nisura në gjysëm, duke mbajtur mbi supe edhe dështimet.
Vazhdimësia nënkupton përgjegjësi. Por Rama nuk e pranonte këtë. Duke lënë fajin të
tjerëve, Rama predikon një fillim të ri. Me këtë i jep vetes mundësinë të bëjë opozitarin dhe
kryeministrin në të njëjtën kohë. Flet me aq mllef kundër Tepsisë, LSI-së, Shushunjave, apo
Kazanit për të krijuar iluzionin se është në opozitë me sistemin, që paradoksalisht vazhdon e
drejton si kryeministër. Në këtë skemë duket sikur e ndihmon sulmi i Lulzim Bashës ndaj LSI
dhe vetë nervozizmi që ka kapluar ish aleatët e LSI. Rama përbuz Tepsinë, por do Timonin,
Basha akuzon SHPK-në, Meta sulmon Gestapo-n dhe Hakiun e Drogës. Absurdi i fushatës,
kontradikta që krijon sjellja e Ramës, Metës dhe Bashës ka çoroditur votuesit. Akuzat më të
forta bëhen nga ato që qeverisën 4 vitet e kaluara. Kjo fushatë elektorale, përveç mungesës së
programeve, ideve e debateve mes kandidatëve për kryeministër dhe deputetë, ka zbuluar
përpara votuesve shqiptarë ―fjalorin‖ dhe ―imagjinatën‖ e pasur të liderëve politikë. Gjuha
gjithnjë e më banale që po përdoret, veçanërisht muajin e fundit, dhe metaforat, krahasimet e
nofkat duket se janë kthyer në argëtim për qytetarët, që gjithnjë e më shumë po i përdorin ato
në bisedat e përditshme.
5.8.1. Qëndrimi dhe retorika e PD në fushatën zgjedhore të vitit 2017.
Në fjalimet si kreu i PD-së në hapjen zyrtare të fushatës elektorale, Basha përpiqet ta
përqëndrojë fushatën e tij tek shpenzimet luksoze të Kryeministrit, duke tentuar të nxjerrë
sesi rritja e varfërisë nuk e ka shqetësuar Kryeministrin të bëjë shpenzime për fasadat,
zbukurimet të cilat janë të dështuara dhe nuk mund të mirëmbahen. Është pikërisht kjo ajo që
298
SocialBackers. (2013). Sali Berisha. 299
CEC. (2013). Zgjedhjet per kuvend/ raport audit.
AULONA ZOTAJ
83
zuri më shumë peshë tek sulmi i zotit Basha ndaj qeverisë, shpenzimet e tepërta të qeverisë,
ai gjeti kohën të merret me palmat që kanë mbushur rrugët dhe autostradat e vendit, që në
fakt kanë kushtuar shumë dhe tashmë kanë dalë jashtë funksionit. Nuk u përdor pa qëllim
tema e palmave. Fjalimi i Bashës ishte një program për Republikën e re, që është pagëzuar
tashmë fushata e PD që në çadër. Nuk kishte shumë të reja, ato premtime i ka trajtuar në ditë
të veçanta gjatë kohës që ishte në çadër. Periudha e çadrës, përveç protestës për zgjedhje të
lira, shërbeu edhe për të prezantuar programin e PD. Pikat ku bazohet Basha tek ulja e
taksave, të rinjtë, abrogimi i ligjit të arsimit të lartë me të cilin po luan dhe LSI. Kemi një
retorikë që trashëgohet nga vitet e kaluara. E reja ishte që LSI i është bashkuar krahut
opozitar. Përsa i përket sloganit të PD për fushatën, ai është i ndërlidhur me temën e
emigracionit. Sipas tij, slogani i fushatës, ―E nesërmja e sigurt‖, buron nga ekonomia e fortë,
slogani është ndërtuar si një përgjigje ndaj emigrimit. Largimi masiv i njerëzve për shkak të
pasigurisë në këtë vend, ndërtimi i së ardhmes. Kur themi ekonomi e fortë, e sigurt,
domethënë që nuk ka pse të ketë emigracion, që e ardhmja të ndërtohet në Shqipëri. Analisti
shpreh rezerva përsa i përket listës së kandidatëve për deputet e PD-së. Sipas Alibekaj, Basha
përjashtoi zërat kundër dhe me peshë në PD, duke e zëvendësuar atë me njerëz të panjohur
dhe pas asnjë kontribut në këtë parti. Sipas tij, lista në përgjithësi ishte një tregues i mungesës
së koherencës së Bashës, një lider që deri në 17 maj deklarohej për një republikë të re,
zgjedhje të lira, respektim të mendimit kundër brenda partisë, deklarohej për
dekriminalizimin.
Sot me listën që kemi, përveç se Basha me marrëveshjen e 17 Majit, hoqi dorë nga zgjedhjet
e lira dhe shkuarja deri në fund të një projekti që do u krijonte të gjithëve mundësinë të
futeshin pa probleme, monopolizoi me PS kontrollin e zgjedhjeve, bëri një marrëveshje
kundër të gjithëve. Sipas tij përbërja e listës goditi mendimin ndryshe të figurave elitare si
Topalli, Bregu, Patozi, Selami, të cilat ishin figura që jo vetëm mendonin ndryshe por shpesh
mendimi i tyre përputhej me qëndrimet ndërkombëtare që këshillonin dhe paralajmëronin
herë pas here PD. Ata nuk kishin probleme me emrin e kryetarit, por idetë, mënyrën si i qasej
PD zhvillimeve në vend. Janë larguar disa ish-Ministra të konsumuar, dikur do të duhet të
iknin nga politika. Topalli edhe mund të ishte larguar pas 20 vjet në politikë dhe pse nuk
është e konsumuar, por nuk mund të ikte kaq kollaj vetëm me një vendim. Por largimi i tre
figurave të tjera si Patozi, Bregu, Selami, që janë figura jo vetëm të pakonsumuara por nga
figurat më pozitive dhe më elektorale që ka PD. Sipas tij shteti i ri nuk mund të lind nga
asgjë, duhet të lind nga sallat e kuvendit, foltoret, debatet publike. Nëse do kishim
zëvendësim me njerëz që janë shquar në debatet publike në ide, rezistencë sociale dhe civile
ndaj qeverisë mund të quhej e justifikueshme. Por zëvendësimi me njerëz krejt të panjohur,
pa asnjë lloj kontributi në PD, njerëz të cilët PD i krijoi si figura publike përmes foltoreve dhe
reklamave duke imituar formën e opozitës së Edi Ramës. Zëvendësimi me këto figura nuk
është fare e justifikueshme. Kryetari i PD-së është komentuar dhe për kodin e veshjes që ai ka
zgjedhur të përdorë gjatë fushatës. Nga vetë Kryeministri ai është etiketuar si djali me
pantallona doku. Komente të tjera rreth kryetarit të PD-së kanë ardhur dhe nga Presidenti i
zgjedhur i vendit, Ilir Meta duke i vënë nofkën Lulushi. Gjatë kësaj fushate janë përdorur jo
pak terma nga të dyja palët. Referuar termit ―timon‖të përdorur nga Kryeministri Rama, lideri
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
84
i PD-së Basha ka përdorur ―motorin‖, për t‘iu referuar reformave në ekonomi që do të jenë
motori i rimëkëmbjes së vendit. Ai thotë se Rama e ka mendjen tek timoni, ndërsa ai e ka
mendjen tek motori që është ekonomia.
5.8.2. Analiza e fushatës së PS në zgjedhjet 2017.
Komente të ndryshme rreth Partisë Socialiste vijnë nga qytetarët, duke u shprehur se u
pëlqente më shumë emocioni opozitar, duke kujtuar dhe fushatën e 2013-n që ishte një
emocion i madh, pas 8 vitesh në opozitë. Qytetarë të tjerë janë pyetur nëse i ishin bashkuar
PS për të gjetur një vend pune, duke u shprehur se për ta nuk ishte ky qëllimi kryesor sepse
për ata fryma e ekipit, duket ishte lajmotivi i forumit. Dikush u shpreh se Partia Socialiste
ishte si orkestër, ku secili luan melodinë e tij, dhe pa tingujt e njëri-tjetrit nuk mund të jenë të
suksesshëm. Në një intervistë gjatë udhëtimit drejt një takimi elektoral, zoti Rama flet për
përjetimet e fushatës, mikpritjen qytetare, për shpenzimet e fushatës, për pritshmëritë e tij nga
zgjedhjet e 25 qershorit, për marrëdhëniet e tij me liderët e partive të tjera, ku nuk kursen
Presidentin e sapo zgjedhur, Ilir Meta, për të cilin nuk shpreh mungesë duke u shprehur se në
koalicion me të a i kishte përmbushur detyrat e tij. Ai nxiton të hedhë poshtë akuzat e shumta
rreth shpenzimeve të fushatës dhe përdorimin e administratës, duke u shprehur se kjo është
një fushatë shumë e qetë dhe më e bukura për të. Ai thekson se është një fushatë kur
pjesëmarrja qytetare është e lirë, pa qënë nevoja që shkollat të mbyllen apo administrata të
detyrohet të marrë pjesë. Është cilësuar nga Kryeministri si një nga fushatat më të bukura për
shkak të pjesëmarrjes së lartë të vajzave dhe grave në takimet elektorale. Pyetur se sa
mandate pret që të fitojë në këto zgjedhje ai shprehet se ka kudo arsye për të fituar dhe se nuk
ka pritshmëri të natyrës matematikore. Pyetur rreth faktit se ai shpesh i përsërit fjalimet e tij,
ai thotë se përsëritja që është dhe bindja e tij, është nëna e dijes në një fushatë. Ai premton të
jetë shumë energjik përgjatë gjithë fushatës së tij (Shih shtojcën 2, figura 21). Përsa i përket
komenteve të kundërshtarëve, nga Presidenti i sapozgjedhur, Ilir Meta është përdorur termi
ebolë, për të përshkruar Rilindjen, qeverisjen e Kryeministrit Rama. Ai thotë se ne kemi një
sëmundje të tmerrshme të vlerave më të mira shoqërore dhe se ebola jonë quhet Rilindje.
Ebola jonë është pabesia më e madhe që ka njohur kjo tokë në mijëra vjet.Viktimë e parë e
kësaj Ebole është PS-ja. Nuk kanë munguar as komentet rreth personave të tjerë të Partisë
Socialiste, kur për Drejtorin e Përgjithshëm të Policisë së Shtetit Haki Çako është përdorur
nofka ―Haki Droga‖, nofkë e vënë kjo nga drejtuesit e LSI-së, ku i kërkojnë Drejtorit të
Policisë të ndalojë kriminelët që lëvizin me makina policie. Në një koment të Kryeministrit
Rama rreth liderit të dikurshëm të partisë që ai sot drejton, Fatos Nanos, ndaj të cilit ai ka
përdorur nofkën ―Kapiteni i anijes‖, ai shprehet se bisedat e tyre janë interesante dhe se ish
lideri preferon të qëndrojë në breg dhe të shikojë të tjerët që merren me anijen, njësoj siç bën
një kapiten anije.
Një term tepër i komentuar gjatë kësaj fushate është termi ―tepsi‖, i përdorur fillimisht nga
Kryeministri dhe më pas nga lideri i PD-së, Lulzim Basha. Tepsia shërben si metaforë për
administratën shtetërore, e cila sapo del nga furra (zgjedhjet), sulmohet nga partitë për të
marrë nga një pjesë: ministri, drejtori apo institucione të tjera. Edi Rama shprehet se kush
vjen për koalicion, vjen për program, jo për tepsi. Sipas tij partitë e tjera duan t‘i mbajnë
AULONA ZOTAJ
85
njerëzit e ndarë, sepse sa më shumë t‘i ndajnë njerëzit aq më shumë mund të fusin duart në
tepsinë e pushtetit. ―Timoni" është një tjetër metaforë e shpikur nga Kryeministri Rama, që po
kërkon me këmbëngulje të fitojë 71 mandate dhe të qeverisë i vetëm, pra ta ketë vetë
―timonin‖ e qeverisë. Shprehja ―ta marrim timonin vetë në dorë‖ ka prodhuar dhe metafora të
tjera si ―të mos na ulet njeri në prehër‖, shprehje të cilën Ministrja Kodheli e përdori për t‘iu
drejtuar partive të vogla që pengojnë qeverisjen.
5.8.3. LSI dhe Meta, në zgjedhjet e 2017.
Një term i përdorur gjatë kësaj fushate nga LSI-ja, është dhe termi ―marrëveshja e errësirës",
term me të cilin LSI i drejtohet marrëveshjes Rama-Basha, e nënshkruar në mesnatën e 18
Majit dhe që i dha fund bojkotit të opozitës. Termat e përdorur kundrejt kësaj partie nuk kanë
munguar as nga dy partitë e mëdha, PS dhe PD. Ato kanë përdorur termin ―shpk‖ për të thenë
shoqëri me përgjegjësi të kufizuar. Ata shprehen se ashtu si një biznes familjar, LSI ofron
vende punë për votuesit e saj në administratën publike. Pavarësisht se funksionin e presidentit
të vendit, që kushtetueshmërisht përcaktohet të jetë mbi palët politike, Ilir Meta e mori
zyrtarisht në muajin Korrik, de fakto me votimin në raundin e katërt të seancës plenare të
Parlamentit të datës 28 Prill, ku morri 87 vota ―pro‖ dhe dy ―kundër‖, ai quhet i tillë. Fjala e
mbajtur para deputetëve ishte e fundit e një Kryeparlamentari të zgjedhur si pjesë e grupit
parlamentar të forcës politike, Lëvizja Socialiste për Integrim, kurse periudha e qëndrimit
deri në marrjen e detyrës presidenciale nuk presupozon faktin që ai të ndezë motorët e të
vijojë të jetë pjesë aktive e fushatës së partisë së tij LSI.
Ja çfarë tha Meta, ndër të tjera, para deputetëve që ia besuan presidencën: -―Unë kam
zgjedhur dhe do zgjedh gjithmonë demokracinë në raport me pushtetin. Dhe kjo për një arsye
të thjeshtë, unë kam patur mundësinë të jem këtu vetëm përmes demokracisë‖. Dhe më pas i
ka ftuar të gjithë kolegët bashkëparlamentare nëpërmjet thirrjes: ―Të mbrojmë standardet e
demokracisë dhe t‘i çojmë ato më tej, duke realizuar zgjedhje të standardeve më të larta e
gjithë përfshirëse, për të forcuar legjitimitetin e institucioneve dhe për të krijuar shanse për
një atdhe më frymëzues për të gjithë të rinjtë‖.
5.8.4. Mungesa e diskursit politik si pasojë e mandatin 4 dhe 8 vjeçar, një dukuri e
përsëritur në zgjedhjet e 2017.
Thirrjes publike të Lulzim Bashës për një debat televiz, Edi Rama iu përgjigj me një ―Jo‖ të
prerë. Shpjegoi se përballja publike, do t‘i shtonte pikët Lulzim Bashës në fushatë. Sipas
kësaj llogjike kryeministri del i humbur apriori në ballafaqim me Bashën. Filozofia që mbart
kjo përgjigje e ka udhëhequr Edi Ramën gjatë të gjithë fushatës. Rama bëri gjithçka për t‘iu
shmangur llogaridhënies për qeverisjen. Duke i qëndruar rolit të opozitarit të flaktë kundër
sistemit dhe Tepsisë, Rama shmangu në maksimum bilancin e qeverisë. Përballja me
premtimet e pambajtura tek të paekspozuarit, e zuri gafil. Mohimi i debatit Rama-Basha nuk
ishte rastësi. Në këtë linjë u evitua gjatë fushatës edhe përballja e kandidatëve të PS, PD apo
LSI. Pati dy apo tre raste, kur kandidatët për deputetë të PD dhe PS dolën në emisionin
―Dritare‖ në Vizion Plus. Veç kësaj, përballjet ishin sporadike, thuajse inekzistente dhe u
shfaqën në formë talljeje apo humori, siç mund të jetë debati mes vajzave të reja, që
kandidonin për herë të parë si deputete. Analistët ishin të ftuarit e përhershëm të studiove
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
86
televizive. Mungoi kërkesa e llogarisë, ballafaqimi, përballja dhe argumentimi i premtimeve.
Diskutimi mbeti në nivel analizash nëpër studio, apo batuta, barcaleta dhe kërcënime nga
mitingjet.
Për herë të parë një kryeministër në detyrë dhe kandidat për kryeministër bëri fushatë i veshur
me tuta sportive dhe atlete. Përveç Edi Ramës, asnjë politikan tjetër nuk do të kishte arritur
deri në këtë pikë. Veshja e Ramës ishte pjesë e planit për fushatën. Pas rezultatit të 25
Qershorit Edi Rama nuk hyri në institucione i veshur sportiv. Kjo mbetet një nga shumë
detajet që tentojnë të shpërqëndrojnë turmat nga tema të mërzitshme, por të rëndësishme si
bilanci i qeverisë, ekonomia, korrupsioni, rendi etj. Veshja e Ramës u bë objekt i fjalimeve të
Lulzim Bashës, por Edi Rama ia ktheu me të njëjtën monedhë duke e shfrytëzuar replikën për
një batutë tjetër. Bashën e krahasoi me një sekretar kooperative që vishte këmisha të
tmerrshme dhe të cilit i mungonte vetëm lapsi në vesh. Ndërkohë të gjithë fushatën e ka
shoqëruar me batuta, me humor, me barcaleta me komplimenta për Bashën dhe me
përshëndetjen me dy gishta të militantëve të PD-së. Gjithashtu simbolet e PD dhe PS humbën
në këtë fushatë. Edi Rama dhe Lulzim Basha përdorën shqiponjën e flamurit kombëtar, si
simbolikën e 25 Qershorit. Basha në skenografinë kuqezi të mitingjeve, me mbishkrimin
―Republika e Re‖. Edi Rama mbush sheshet vetëm me flamuj kuqezi dhe ka eleminuar
krejtësisht flamurin e PS.
5.9. Media dhe marketingu i partive politike.
Si në fushatat e mëprshme, edhe në këtë, Raporti i parë i Bordit të Monitorimit të Mediave
për fushatën zgjedhore ka nxjerrë probleme që kanë të bëjnë më respektimin e balancave në
transmetimet e televizioneve për partitë politike. Disbalanca më e madhe është vënë re në
transmetimet për partitë që kanë më pak se 20 përqind të vendeve në Kuvend, LSI, PDIU,
LIBRA, PR, etj. Konkretisht, sipas Kodit Zgjedhor këto parti duhet të përfitojnë, secila
gjysmën e kohës televizive që një televizion u jep PS ose PD. Janë vënë re mos respektimi i
rregullave në edicionet informative, specialet dhe debatet, minutazhet e transmetimit të
spoteve elektorale, transmetimet në oraret e palejuara si dhe monitorimet e bëra për
operatorët radiotelevizivë në Tiranë e në rrethe në gjithsej 12 operatorë radiotelevizivë me
transmetim nga Tirana dhe në qarqet Elbasan, Fier, Lezhë, Vlorë, Shkodër, Korçë,
Gjirokastër, Berat.
Media ka fuqinë e ndryshimit të rotacionit të situatës. Për shkak të evolucionit të mediave dhe
efekteve që ka, shumë sektorë të ndryshëm po "bashkëpunojnë" me mediat për të ndikuar në
opinionin e njerëzve. Nëpërmjet mediave njerëzit mund të ndryshojnë stilin e tyre të jetesës,
mund të zgjerojnë horizontin e tyre përmes informacionit që jepet, mund të ndryshojnë
vendimin e tyre për partinë që ata duan të zgjedhin etj. kjo pjesë kishte qëllim të analizonte
progresin e zgjedhjeve në një tjetër pikëpamje, duke analizuar marketingun e fushatës.
Megjithëse në media fushata konsiderohet si një nga elementët më të rëndësishëm për të
ndarë mesazhin tek njerëzit, nga mediat ata mund të marrin vëmendjen e njerëzve dhe t'i
bindin ata që të votojnë për partinë e tyre. Nëpërmjet reklamave, shfaqjeve, etj, ata përpiqen
të japin mesazhin e duhur për njerëzit. Ndërkohë njerëzit përpiqen të informohen edhe nga
rrjete të tjera sociale dhe të përpiqen të mendojnë më me kujdes rreth zgjedhjes që do të
AULONA ZOTAJ
87
bëjnë. Gjatë periudhës së komunizmit njerëzit u besuan gjithçkaje rreth asaj që kanë thënë
mediat, por në ditët e sotme gjërat kanë ndryshuar, sepse njerëzit janë më të informuar dhe
ata e dinë se media është përdorur për 'manipulimin' e opinionit apo zgjedhjeve të njerëzve.
Në zgjedhjet e 2009-2013, në Shqipëri shihet se Partia ka dhënë një hapësirë të rëndësishme
për mediat për marketingun e tyre politik në fushatat. Fondet e veçanta përdoren vetëm për
shpenzimet e medias (reklamat, orët e transmetimit, etj.). Ata i kushtojnë vëmendjen e duhur
fushatave dhe e marrin seriozisht pjesën e marketingut. Në vitin 2009, Partia Demokratike
përdori një filozofi të vërtetë të fortë, e cila u konsiderua si një avantazh për ta, pasi ata
tashmë ishin në pushtet për 4 vjet dhe kishin disa përmirësime gjatë kësaj periudhe. Prandaj,
votuesit nuk duhej ta kishin dhënë votën e tyre për palën tjetër, nëse ata do e kishin parë
përmirësimin në të tashmen. Mediat kanë luajtur një rol të rëndësishëm gjatë periudhës së
zgjedhjeve. Sipas ODIHR-it, vetëm dy prej 5 mediave kanë respektuar vendimin për ofrimin
e gjatësisë së njëjtë për secilën parti, gjatë publicitetit elektoral në televizionet e tyre. Meqë
mediat thuhet se kanë një ndikim të madh në fushatat gjatë kohës së zgjedhjeve, u panë disa
favore nga televizionet drejt palëve. Siç e pamë më lart me Top Channel, ka edhe fakte të
tjera si News 24, që kishin kushtuar 64% të kohës së saj duke shfaqur një perceptim pozitiv
për PS, dhe nga ana tjetër 39% ishin reflektuar si perceptim negativ ndaj PD. Asnjë nga
operatorët nuk e respektoi vendimin e transmetimit të partive të tjera të vogla që ishin pjesë e
zgjedhjeve të vitit 2009. Një nga pikat e dobësisë së Partisë Socialiste gjatë zgjedhjeve të vitit
2009, ishte se ata ishin të përqëndruar për t'i përmendur votuesit 'qëllimet e papërfunduara' të
Partisë Demokratike, në këtë rast ata harruan të përqëndroheshin në qëllimet e tyre. Ata duhej
t'i bindnin votuesit se cilat janë qëllimet e tyre për të ardhmen e Shqipërisë. Edhe pse Partia
Socialiste nuk bashkëpunoi shumë me mediat, siç bëri partia tjetër. Ideja e tyre është që të
ketë një kontakt të drejtpërdrejtë me votuesit, por në këtë ka qenë informacioni nuk do të
përhapet kaq shpejt dhe jo të gjithë do të dëgjojnë. Në zgjedhjet e Partisë Socialiste 2013, u
përpoqën të tregonin punën e papërfunduar të Partisë Demokratike kur ata ishin gjatë
qeverisjes së tyre. Me këtë ata donin t'i bënin njerëzit të reflektonin më shumë se kush do të
ishte udhëheqësi i ardhshëm. Ndërkohë, ata u përqëndruan më shumë për të treguar qëllimet e
tyre për Shqipërinë. Megjithëse në dy fushatat (2009-2013), partitë kryesore kontaktuan
kompani të huaja për të bërë pjesën e strukturës së marketingut. Pra, kjo do të thotë që
fushatat merren shumë seriozisht dhe gjithashtu janë punësuar njerëz të specializuar në
fushën e marketingut të fushatës. Kështu që fushatat u bënë me një standard evropian dhe
gjithashtu kishte disa persona të huaj që vëzhguan zgjedhjet, të cilët në fund dhanë një raport
të hollësishëm për Bashkimin Evropian.
Nga ky raport do të shohim nëse Shqipëria ka bërë ndonjë progres dhe nëse korrupsioni ende
ekziston. Në fushatën e fundit të vitit 2013, një pjesë e strategjive të marketingut ishin
gjithashtu ngjyrat që ata do të përdornin për logon e tyre, pjesëmarrjen në media duke bërë
përmirësime për Shqipërinë, duke përdorur shumë media sociale dhe gjithashtu facebook e
tyre personal, duke pasur një kontakt të drejtpërdrejtë me njerëzit. Kandidatët kishin
konkurencë të fortë mes tyre, sepse një parti ishte në qeverisje për një kohë të gjatë dhe ata
duhej t'i bindnin votuesit se ata ende duhet të qëndrojnë sepse gjërat pozitive do të vijnë për
të ardhmen e vendit të tyre. Në anën tjetër, kandidati tjetër përpiqej të transmetonte një parti
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
88
të re që duhet të vinte në qeverisje për të sjellë ndryshime të reja dhe pozitive për Shqipërinë.
Ekzistojnë tre fusha për të analizuar ndikimin që ka media gjatë zgjedhjeve. Ato janë:
ndikimi që ka media për strukturën e fushatës; fuqia relative e mediave, komunikimi i
fushatës. Perceptimi që njerëzit kanë për fushatën politike është se media është elementi më i
rëndësishëm dhe se votuesit janë viktima të televizionit. Mediat luajnë një nga rolet më të
rëndësishme në të dyja fushatat, duke treguar gjithçka që kanë bërë të dyja palët. Zhvillimi i
medias gjatë periudhës së demokracisë solli një efekt pozitiv në zhvillimin e marketingut
politik. Sipas ligjit, mediat duhet të mbajnë 'largësi' nga politika, ato duhet të jenë të
paanshme kur japin informacione për ato parti. Por shihet se mediat nuk janë 100% korrekte
me këtë rregull, sepse disa kanale mund të shprehin preferencat e tyre për partitë e tyre të
preferuara. Gjatë zgjedhjeve u bënë shumë emisione me temë politike, duke u kujtuar
votuesve dobësinë dhe pikat e forta të të dyja palëve, duke ftuar kandidatët në shfaqjet e tyre
dhe duke pyetur për pikat që njerëzit kanë më shumë shqetësim për të ardhmen e Shqipërisë.
Në zgjedhjet e mëtejshme njerëzit do të presin më shumë nga kandidatët dhe do të dëshirojnë
gjithmonë okupimin prej tyre gjatë fushatave. Mediat gjithmonë do të jenë një urë për
komunikimin e njerëzve dhe qeverisë.
Menaxhimi i marketingut politik është një pjesë integrale e fushatave zgjedhore në
demokraci, dijetarët vënë në pikëpyetje përdorimin gjithnjë e në rritje të profesionalizmit në
procesin demokratik, gjë që çon në de-politizimin e vetë demokracisë. Ata argumentojnë se
marketingu politik është në një fazë "artizanale" dhe transferimi i drejtpërdrejtë i teorisë së
marketingut kryesor drejt marketingut politik është i diskutueshëm. Ata pretendojnë se
marketingu politik duhet të zhvillojë kornizat e veta duke përshtatur literaturën bazë të
marketingut dhe të zhvillojë modelet e veta parashikuese dhe përshkruese. Siç thekson
Kotler300
, "marketingu i ndërgjegjshëm vetëm premton të maksimizojë potencialin e
kandidatit ... duke aplikuar teknika standarde të marketingut në fushatën politike, së paku do
të sigurojnë që planifikimi i fushatës është sistematik, efikas dhe i orientuar nga votuesit.
Marketingu mund të nxisë përdorimin më efektiv të burimeve të pakta, të gjenerojë informata
të vlefshme për kandidatin dhe votuesit dhe për të nxitur një reagim më të madh në procesin
politik ". Megjithatë, nuk është e lehtë të fitosh në zgjedhje vetëm me marketing. Për partinë
ka nevojë për një ideologji dhe plan veprimi të qëndrueshëm, i cili është bindës për
elektoratin.
Fushatat aktuale zgjedhore kanë rritur ndjeshëm përdorimin e elementëve të marketingut
politik. Aktualisht përdoren aspekte të ndryshme të marketingut në disa raste me shumë
finesë, por ato janë ende veprime të shkëputura nga njëra-tjetra, të cilat nuk krijojnë një cikël
të plotë me një strategji të qartë veprimi. Në pamje të parë nga jashtë, kanë ngjashmëri me
veprimet e partive apo politikanëve të vendeve ku ka lindur marketingu politik i mirëfilltë si
SHBA-të apo Britania e madhe, por dallimi me këto të fundit është pikërisht mungesa e një
cikli të plotë që ka një linjë të vazhdueshme logjike dhe ideologjike që të përshkojë çdo
element dhe aspekt të saj.
300
Kotler, P. (1999). Marketing Management: Analysis, Planning, Implementation and Control, fq. 124.
AULONA ZOTAJ
89
Suksesi i një fushate marketingu të mirëfilltë varet shumë nga koha dhe energjia që i
kushtohet çdo faze të fushatës duke pasur si pikënisje fazën që lidhet me studimin, njohjen e
publikut dhe të kuptuarit se çfarë vërtetë i nevojitet atij, e cila pasohet me fazën e analizës së
mundësive për t‘i arritur dhe hartimin e planeve/programeve qeverisëse që i përgjigjen këtyre
kërkesave, duke vijuar me menaxhimin e fushatave efektive për t‘ia komunikuar të gjitha
këto audiencës së synuar, elektoratit gri, për të mos harruar fazën e analizës dhe reflektimeve.
Ndonëse fushatat e partive politike në Shqipëri i kanë shtuar dukshëm tiparet e marketingut
populist, kanë harruar ose injoruar faktin që lidhja me vendimmarrësin/votuesin nuk mund të
krijohet vetëm në momentin kur partitë duan t‘i komunikojnë këtij të fundit programet apo
strategjitë e tyre politike, por shumë më përpara. Në mënyrë që këto programe dhe strategji
politike të mirëpriten dhe përkrahen nga elektorati, ato duhet të fillojnë pikërisht atje ku ai
është, duke e përfshirë këtë të fundit si palë në hartimin e këtyre strategjive. Sot në
marketingun e produkteve dhe shërbimeve, kompanitë më të suksesshme në botë synojnë që
t‘i përfshijnë sa më shumë konsumatorët në realizimin e këtyre produkteve dhe shërbimeve. E
njëjta strategji sjell sukses edhe në marketingun e partive politike. Në fushatat e fundit
elektorale, janë shfaqur elemente të tipareve të përfshirjes së elektoratit, si takimet gju më gju
me popullin, vizitat dhe takimet në vendet e punës, në ambientet e kohës së lirë etj. Por për
nga mungesa e natyralitetit në organizimin dhe realizimin e tyre, këto janë perceptuar më
tepër si përpjekje për show mediatik nga ana e partive politike apo politikanëve të caktuar,
një pjesë e të cilëve janë munduar që të kopjojnë në mënyrë jo të suksesshme liderë të
ndryshëm, madje në disa raste edhe drejtuesin e forcës politike që ata përfaqësojnë.
Fushata e përhershme është një nga elementet e përdorura gjerësisht vitet e fundit, kryesisht
nga dy partitë e koalicionit qeverisës. Nga njëra anë, PS me komunikimin e vazhdueshëm me
publikun nëpërmjet trumbetimit të punës së përditshme dhe arritjeve në mbajtjen e
premtimeve të bëra, duke punuar në drejtim të fushatës së ardhshme për të mbajtur të
vazhdueshëm komunikimin me publikun dhe elektoratin, e cila ndikon jo vetëm në
aktivizimin e memories afatgjatë dhe afatshkurtër të elektoratit gri, por krijon edhe terrenin e
favorshëm që intensifikimi i komunikimit dhe lavdërimeve gjatë periudhës së fushatës
zgjedhore të duket si një vijim i komunikimit normal të një qeverie, që synon të zgjasë
mandatin e saj. Nga ana tjetër, LSI e cila ka zgjedhur që fushatën e saj të përhershme ta
fokusojë në një drejtim tjetër, duke investuar në segmentimin e elektoratit të saj dhe duke u
përqendruar me mesazhe dhe mënyra të specializuara komunikimi me secilin prej tyre.
Përqëndrimi tek brezi i ri, në drejtim të edukimit, gërshetuar me argëtimin e këtij të fundit
konsiderohet si një investim afatshkurtër për të siguruar bazën jo vetëm të aktivistëve
vullnetarë, të cilët transmetojnë mesazhet e kësaj force politike tek bashkëmoshatarët dhe
familjet e tyre për të siguruar mbështetjen në zgjedhjet e ardhshme, por edhe duke investuar
në mënyrë strategjike të ardhmen e kësaj force politike pikërisht nëpërmjet investimit tek e
ardhmja e shoqërisë, tek brezi i ri301
.
Edhe kjo fushatë nuk i ka shpëtuar praktikës së shumëpërdorur të marketingut negativ, ndaj
kundërshtarit, madje duket sikur në Shqipëri kjo është e vetmja formë e marketingut politik
301
Mali, E. (2017). Perqasja populiste eshte e vonuar.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
90
që dominon. Personalisht nuk mendoj se marketingu negativ ka efekt në krijimin e bindjeve
tek elektorati për të votuar në një drejtim apo në një tjetër, sepse kritikat ndaj palëve
kundërshtare, nuk i rrisin vlerat e një force politike apo të politikanëve të caktuar. Elektorati
sot kërkon të kuptojë se sa ti (politikani, apo forca politike) e njeh atë vetë dhe se si do të
sigurosh që nëpërmjet votës që kërkon prej tij do të sigurosh t‘i përgjigjesh kërkesave dhe
nevojave të tij për jetesë normale, të ardhme të sigurt dhe zhvillim të mëtejshëm. Dhe
negativiteti i marketingut të partive politike nuk i përgjigjet kësaj.
5.10. Tendenca e amerikanizimit të fushatave elektorale
Mediatizimi i politikës, sipas studiuesve, është tanimë një fenomen që po përhapet në arena
politike nga më të ndryshmet rreth botës si një model i ri ndryshimi.Zhvillime të ngjashme
janë në proces në kontekste kombëtare nga më të ndryshmet302
. ―Mediatizimi, është në fakt
një fenomen i përbashkët për sistemet politike të shumicës së vendeve demokratike, ku varion
në proporcione dhe po zhvillohet me ritme të ndryshme‖303
. Kësisoj, studiuesit sugjerojnë që
aktorët e sotëm politikë i nënshtrohen procesit të mediatizimit që po fiton terren me shpejtësi
si rezultat i ekspansionit dhe komercializimit të sistemeve mediatike. Në kushtet
bashkëkohore të mediatizimit, marrëdhëniet publike dhe teknikat e marketingut kanë fituar
gjithashtu rol parësor brenda partive politike, qeverive dhe në kupolën e lidershipit
modern304
. Sipas ekspertëve të komunikimit politik, praktika të tilla si përzgjedhja e
kandidatëve për shkak të imazhit tërheqës që ata projektojnë në TV, ose mbështetja tek
ekspertët e marrëdhënieve me publikun që këshillojnë kandidatët në lidhje me strategjitë
mediatike, përbëjnë tanimë karakteristika të përbashkëta anekënd globit305
. Modernizimi dhe
i ashtuquajturi Amerikanizim i procesit politik, sidomos në periudha zgjedhjesh elektorale,
shihet gjithashtu si një trend i ri i komunikimit politik edhe për vendet ish-komuniste. Këto
vende ―janë shndërruar në tregje kompetitive për këshilltarët dhe ekspertët amerikanë të
komunikimit për shkak të përhapjes së teknikave amerikane me orientim tregun për
organizimin e fushatave elektorale‖306
.
Sot më shumë se kurrë fushatat politike shqiptare janë amerikanizuar. Në qendër të saj janë
dy liderët partiakë Basha dhe Rama, të cilët tashmë përplasen kryesisht ... si individë dhe jo si
ekipe apo parti. Partitë janë kthyer thjesht në një sfond blu ose rozë, ndërkohë që ekipe alla
KOP si dje, sot janë zhdukur. Ballë për ballë ndodhen vetëm ‗kandidatët‘. Djathtas kemi
thjesht Bashën dhe PD-në që e ndjek nga pas. Majtas kemi Ramën me PS-në përtej. Partitë
politike janë kthyer në makineri elektorale në funksion të liderit. Mediat, që në Shqipëri janë
nga më të zhvilluarat në rajon, luajnë një rol kyç në fushatë, duke u pozicionuar qartas majtas
apo djathtas. Analistët komentojnë ndeshjet politike, që kulminojnë me betejën finale
zgjedhore nga ku shpallet kampion njëri prej kandidatëve. Vetë fushata elektorale i ngjason
302
Mazzoleni, G., & Schulz, W. (1999). ‗Mediatization of Politics: A Challenge for Democracy? Political
Communication 16, fq. 238. 303
Po aty, fq. 249. 304
Scammell, M. (1995). Designer Politics - How Elections Are Won. 305
Negrine. (1996). The ―Americanization‖ of Political Communication: A Critique. 306
Plassers. (2000). American Campaign Techniques Worldwide, fq. 47.
AULONA ZOTAJ
91
një fushate marketingu, që bëhet nga profesionistë dhe në mënyrë ‗shkencore‘ me sondazhe.
Gjithçka si në SHBA.
Nuk kemi të bëjmë thjesht me një proces imitimi. Amerikanizimi i fushatës elektorale në
skenën tonë politike është produkt i amerikanizmit të sistemit tonë politik. Në thelb të këtij
transformimi qëndrojnë proceset e ndërlidhura të rënies së rëndësisë së partive politike si
institucione përfaqësimi, karriere dhe politik-bërje, si dhe forcimi i rolit dhe ndikimit politik
të mediave dhe bizneseve të caktuara. Produkti më tipik i këtij procesi është fenomeni Rama.
Politikani i parë madhor i tranzicionit, që ndryshe nga paraardhësit e tij Nano, Berisha apo
edhe Meta apo Majko më shumë sesa produkt partiak është produkt mediatik. Kemi të bëjmë
me një fenomen që ka ndodhur tashmë në shumë nga demokracitë e avancuara, fillimisht në
Shtetet e Bashkuara dhe më pas në Evropë. Në mungesë të polarizimit ideologjik rritet masa
dhe rëndësia e elektoratit gri në mes. Militantizmi politik e humbet rëndësinë dhe madje
bëhet i dëmshëm, teksa partia synon elektoratin e lëkundur. Partia i përshtatet shijeve
apolitike dhe antipolitike të këtij elektorati, që nuk ‘kapet‘ nëpërmjet militantizmit partiak por
nëpërmjet medias. Këtu buron edhe roli në rritje i medias në politikë; ato ofrojnë akses tek
elektorati gri që është edhe më i rëndësishmi edhe më i pavendosuri. Kështu karriera partiake
zëvendësohet me karrierën mediatike307
.
Amerikanizimi në komunikimin e fushatës zgjedhore është përshtatja e pjesshme, e
strategjive dhe elementëve të suksesshëm të fushatave zgjedhore, fillimisht e zhvilluar në
SHBA dhe më pas në vendet e tjera. Dy karakteristikat kryesore të amerikanizimit të
fushatave elektorale, janë marrëdhëniet instrumentale midis politikës dhe medias dhe midis
profesionalizmit dhe fushatave zgjedhore308
. Që kur u krijua koncepti, në vitet 1970 dhe
1980, shumë studiues të kohëve të fundit, e kanë kritikuar, duke mos e aprovuar idenë dhe
duke e hedhur poshtë sepse ajo neglizhon variacionet dhe përshtatshmëritë e ndryshme të
fushatave zgjedhore midis shteteve. Studiuesit kanë debatuar përsa i përket përshtatshmërisë
së konceptit të amerikanizmit, në lidhje me konceptin e kryqëzimit dhe modernizmit të
fushatave zgjedhore në mbarë botën, të cilat veprojnë si kundërshtare të amerikanizmit.
Amerikanizimi i fushatave zgjedhore përdoret dhe interpretohet si term, në mënyra të
ndryshme nga grupet, politikanët, media, etj. Karakteristikë kryesore e amerikanizimit është
modifikimi i veprimeve politike kundrejt logjikës së medias, siç ndodh në fushatat zgjedhore
amerikane309
. Kjo do të thotë për shembull, se politikanët e përshtasin pamjen e tyre për
rregullat e televizionit.
Tabela 2. Nivelet e ndryshme të amerikanizmit dhe strategjitë e përdorura
Niveli Strategjitë
Organizimi Profesionalizmi, ngjarjet
Stili Faza e menaxhimit
Përmbajtja De-idelologjizim
Medium Televiziv, përfytyrim, emocionet
307
Kajsiu, B. (2009). Amerikanizmi i politikës, ose rreziqet e fenomenit Rama. Gazeta Panorama. 308
Po aty. 309
Kajsiu, B. (2009). Amerikanizimi i Politikes ose Rreziku i Politikes Mediatike. POLIS.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
92
Strategjia e komunikimit Personalizimi
Në shumicën e literaturës së kërkimeve, profesionalizmi është i përmendur si karakteristika
kryesore e amerikanizmit. Profesionalizmi, është në varësi të nivelit të organizatave dhe për
këtë arsye ka të bëjë më shumë më kushtet e gjendjes së fushatës, sesa me përmbajtjen
aktuale të fushatës. Profesionalizmi është prodhimi i përmbajtjes zgjedhore me metodat e
marketingut. Strategjitë e tjera të lartpërmendura mund të bashkohen në orientimin drejt
mediave dhe të televizionit. Gjatë fushatave mbahen ligjërata vetëm për median, ku
politikanët ofrojnë emocione dhe fotografi për kamerat, politikani është në qendër të
vëmendjes, ndërsa përmbajtja e programit zgjedhor të partisë është më pak në fokus. Ky
fenomen ndryshe është quajtur de-ideologjizim, që do të thotë orientim strategjik i fushatës
drejt përshtatjes me teknikat e marketingut politik. Një studim i kryer nga Mirdaim310
, tregon
se fushatat elektorale në Shqipëri janë ―amerikanizuar‖. Në Shqipëri kemi fushata elektorale
të realizuara mbi bazën e sondazheve, mediatizimi i tyre, personalizimi i fushatave tek liderët
kryesorë të partive dhe publiciteti negativ, si një ndër elementët kryesorë të publicitetit të
përdorur tek fushatat elektorale, janë elementët kryesorë që tregojnë ―amerikanizimin‖ e
fushatave elektorale në vendin tonë. Studimi ka si synim identifikimin e elementëve kryesorë
të marketingut politik që ndikojnë sjelljen e elektoratit në Shqipëri.
Gjatë këtij studimi është vënë re se votuesit janë më shumë të ndikuar nga produkti politik,
publiciteti politik, marrëdhëniet publike dhe marketingu i drejtpërdrejtë. Vëmendja e aktorëve
politik ndaj këtij të fundit ka ardhur duke u rritur vitet e fundit edhe në Shqipëri. ‗‟Rëndësia e
marketingut politik, thonë autorët, ‗‟bën që aktorët e politikës jo vetëm të veprojnë, por edhe
të mendojnë në termat e marketingut.‖ Vihet re se politika po shndërrohet në një industri
gjithnjë e më të madhe dhe fushatat po bëhen gjithnjë e më të kushtueshme. Tashmë
politikanët shqiptarë po shpenzojnë shuma të konsiderueshme në marketingun e fushatave të
tyre, në media, televizione, me reklama dhe publicetet, këto shpenzime zënë edhe pjesën
kryesore të shpenzimeve për fushatat. Studimi tregon gjithashtu se konsulenca e huaj e ofruar
nga kompanitë e kontraktura përbën një tjetër zë të rëndësishëm të shpenzimeve që kanë
realizuar tre partitë kryesore gjatë këtyre zgjedhjeve. Transparenca e deklarimit të
shpenzimeve reale nga partitë politike është një çështje shumë e debatueshme. Shumica e
kostove në rritje të fushatave, vjen nga përdorimi më i madh dhe besimi ndaj medias
tradicionale dhe përdorimi i teknikave më të ndërlikuara të marketingut, si sondazhet
nëpërmjet telefonit.Vihet re se në marketingun politik rendësi të madhe merr imazhi i partisë,
personaliteti i liderit të partisë dhe programi i partisë rreth problemeve ekonomike dhe
sociale311
. Kurse në segmentin e elektoratit të votuesve më pak besnikë, studimi tregon se
ndikimin më të lartë e kanë ideologjia e partisë, programi i partisë rreth problemeve
ekonomike e sociale, si dhe personaliteti i liderit të partisë, të cilët janë elemente të produktit
apo ofertës politike. Ndikim më të ulët në këtë grup të votuesve kanë billbordet. Kurse
ideologjia e partisë, programi i partisë rreth problemeve ekonomike dhe sociale, personaliteti
i liderit të partisë, imazhi i partisë, takimet personale, debatet televizive dhe lajmet në
310
Mirdaim, A. &. (2012). Marketingu politik dhe sjellja e elektoratit. 311
Londo, E. (2009). Dinamika në ndryshim e marketingut politik gjatë dekadave të fundit.
AULONA ZOTAJ
93
televizion, kanë një rëndësi relative më të lartë për segmentin e elektoratit shumë besnik.
Shqipëria edhe pse republikë parlamentare, ngjason shumë me fushatën Presidenciale të
Amerikës, pasi këtu kemi pasur në qendër të fushatave liderët politike të partive, si Rama,
Berisha, Meta. Tabela e mëposhtme, ilustron format e sistemit zgjedhor në disa vende
kryesore të Evropës Lindore, ku përfshihet dhe Shqipëria.
Tabela3.Format e sistemit zgjedhor në Shqipëri dhe disa vende evropiane
Vendi Sis.
Zgjedhor
Formula Përllogaritja Praguelektoral Ditëvotimi
Shqipëria Proporcional d‘Hondt Lokale 3% Një ditë
Bosnja –
Hercegovina
Proporcional d‘Hondt Lokale 3% Një ditë
Bjellorusia Mazhoritar E pa
aplikuar
Zonale Nuk ka Një ditë
Bullgaria Propor
(Mix)
d‘Hondt Kombëtare Nëvarësinga % Një ditë
Kroacia Proporcional d‘Hondt Zonat,
krahinat
E pa aplikuar Një ditë
Amerikanizimi i gjithë proçesit, ka përfshirë të parën median. Fakti që gjithmonë e më
shumë, pjesa më e madhe e vendeve në Evropë, ashtu edhe në Shqipëri (me listë të mbyllur),
përdorin sistemin proporcional të votimeve në fushatat e përgjithshme elektorale, ka sjellë
uljen e angazhimit maksimal të kandidatëve individë, sidomos të atyre që janë në vendet e
para në listat zgjedhore. Orientimi i demokracisë përcakton gjithashtu fokusin e votuesve
gjatë fushatës, duke përcaktuar 4 tipa kryesore të orientimeve:
demokraci e orientuar sipas kandidatit;
demokraci e orientuar sipas liderit partiak,
demokraci e orientuar sipas partisë;
demokraci e orientuar sipas qeverisë.
Shqipëria është një shembull i tipit të dytë të orientimit të votuesve partiake, pra sipas
demokracisë të orientuar sipas liderit partiak. Ndryshimet teknologjike kanë rezultuar
gjithashtu në risi dhe procese të reja të veprimit, tek forca e ndërmjetësve312
. Mund të
konkludohet se mjedisi në të cilën veprojnë marketingu dhe procesi politik ndahet në tre
grupe kryesore, elementët teknologjikë, duke përfshirë postën elektronike, televizionin,
internetin, si dhe çdo lloj mediumi komunikimi tek votuesit; Elementët e ndryshimeve
strukturorë që përfshijnë kufizimet ligjore, procedurat e përzgjedhjes së kandidatëve, ligji për
financimin e partive politike dhe zhvillimi i debateve politike; Forcat, që ndikojnë në
zhvillimin e fushatës, duke përfshirë kandidatët, këshilltarët, median, partitë politike, grupet e
interesit, komitetet elektorale dhe politike, specialistët e sondazheve si dhe votuesit. Secili
312
Kajsiu, B. (2012). The Instrumentalization of Media in Albania. Media Landscapes.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
94
nga këto elementë përfaqëson një zonë, në të cilën kanë ndodhur ndryshime thelbësore gjatë
dy dekadave të fundit sepse ndryshimet teknologjike kanë revolucionalizuar kontaktin e
drejtpërdrejtë të kandidatit me votuesin. Amerikanizimi i fushatës elektorale në skenën tonë
politike është produkt i amerikanizmit të sistemit tonë politik. Në thelb të këtij transformimi
qëndrojnë proceset e ndërlidhura të rënies së rëndësisë së partive politike si institucione
përfaqësimi, karriere dhe politik-bërje, si dhe forcimi i rolit dhe ndikimit politik të mediave
dhe bizneseve të caktuara. Produkti më tipik i këtij procesi është fenomeni Rama. Politikani i
parë madhor i tranzicionit, që ndryshe nga paraardhësit e tij Nano, Berisha apo edhe Meta
apo Majko më shumë sesa produkt partiak është produkt mediatik. Në mungesë të polarizimit
ideologjik rritet masa dhe rëndësia e elektoratit gri në mes. Militantizmi politik e humbet
rëndësinë dhe madje bëhet i dëmshëm, teksa partia synon elektoratin e lëkundur. Partia i
përshtatet shijeve apolitike dhe anti-politike të këtij elektorati, që nuk ‘kapet‘ nëpërmjet
militantizmit partiak por nëpërmjet medias. Këtu buron edhe roli në rritje i medias në
politikë; ato ofrojnë akses tek elektorati gri që është edhe më i rëndësishmi edhe më i
pavendosuri. Kështu karriera partiake zëvendësohet me karrierën mediatike. Fushata politike
me fushatën e marketingut mediatik. Takimet e lidershipit të partisë me elektoratin bëhen
gjithnjë e më tepër para kamerave, dhe gjithnjë e me pak me anëtarët e partisë jashtë tyre. Të
gjitha këto kushtojnë shumë, për pasojë rëndësi marrin edhe financuesit e fushatës elektorale.
Prandaj grupi themelor drejtues i partisë nuk është më as kryesia, as asambleja, as komiteti
drejtues. Këto kthehen në struktura thjesht formale që atrofizohen me kalimin e kohës. Ato
pushojnë së qeni forume pjesëmarrëse të anëtarëve ku ata shprehin pikëpamjet e tyre në lidhje
me drejtimin e partisë. Drejtimi real i partisë ngushtohet tek një dorë njerëzish, ku futet lideri
dhe stafi i tij i bindur si dhe përfaqësues të grupeve mediatike dhe të biznesit. Këshillat, idetë
apo nevojat e këtyre të fundit e përcaktojnë kursin e partisë shumë më tepër së dëshira e
përgjithshme e anëtarësisë, që në pamundësi për t‘u shprehur me kalimin e kohës humbasin
fare. Anëtarët e partisë kthehen në aksionarë, që ndjekin partinë në bursën politike në
televizor, ku informohen rreth saj nga gazetarët apo analistët, të cilët dinë shumë më tepër
rreth saj edhe sesa vetë anëtarët e kryesisë. Votuesit nga ana tjetër kthehen në një turmë
konsumatorësh që ‗blejnë‘ ofertën më të mirë në tregun politik. Nuk kemi të bëjmë aspak me
një elektorat të polarizuar politikisht
5.10.1. Kontraditat e amerikanizimit në kushtet shqiptare.
Problemi lidhur me amerikanizmin e sistemit tonë politik në kushtet dhe traditën politike
shqiptare prodhon efekte negative dhe kontradiktore, që e bukosin demokracinë si proces
përfaqësimi dhe pjesëmarrje politike313
. Ndryshe nga Amerika, ku partitë politike kanë qenë
historikisht të dobëta, në Shqipëri partitë politike kanë kryer një funksion shumë të
rëndësishëm të lidhjes së lidershipit me qytetarët e thjeshtë, sidomos në vitet e para të
tranzicionit, ato kanë qenë, ashensori kryesor social nëpërmjet, të cilave çdo individ
pavarësisht prejardhjes mund të zinte një pozicion të mirë në shoqëri. Në Amerikë për vetë
traditën dhe sistemin e saj politik, lidhja e pushtetit me qytetarët bëhet kryesisht nëpërmjet
grupeve të interesit, apo shoqërisë civile në institucione, si Kongresi më shumë sesa
313
Gazeta Panorama. (2009). Amerikanizmi i politikës, ose rreziqet e fenomenit Rama. Gazeta Panorama.
AULONA ZOTAJ
95
nëpërmjet partive politike. Shumë donatorë me këtë traditë në mendje po përpiqen të ngrenë
institucione të ngjashme të shoqërisë civile edhe në Shqipëri sipas modelit amerikan314
.
Prandaj, ata e përshëndesin dobësimin e partive politike, sepse ul polarizimin politik dhe
krijon një shans për forcimin e shoqërisë civile, krejtësisht të pandërgjegjshëm se partitë
politike dhe jo OJQ-të janë themeli i demokracisë shqiptare. Në një republikë parlamentare
me një sistem elektoral tashmë proporcional me listë të mbyllur ndikimi politik i shoqërisë
civile sipas modelit amerikan bëhet thuajse i pamundur. Në vend të institucioneve politike si
partitë apo Parlamenti ofrohen individë apolitikë, me meritën e vetme se janë shkolluar
jashtë, që në analizën e fundit shërbejnë si makijazh dhe justifikim i një ekzekutivi tejet të
fortë dhe të pakontrolluar nga elektorati, Parlamenti apo institucione partiake.
Dobësimi i strukturave dhe karrierës partiake, centralizimi i vendimmarrjes në parti dhe
dobësimi i parlamentarizmit prodhojnë një theksim të mëtejshëm të përqëndrimit të pushtetit
në duar dhe interesa sa të ngushta aq edhe të pakontrolluara. Eliminimi i partisë tradicionale
dhe dobësimi i parlamentit janë thjesht dy nga elementet më të dukshme të këtij procesi. Elita
mediatike e shoqërisë civile që jo vetëm nuk shqetësohet por e mirëpret elitizimin e
mëtejshëm të demokracisë dhe shkëputjen e mëtejshme të procesit politik nga partitë,
partiakët, apo militantët. Si pasojë e dobësimit të partisë dhe parlamentit ajo bëhet më e
përfillur, më e lidhur me lidershipin politik dhe më ndikuese sesa vetë anëtarësia e partive
politike. Rreziku qëndron tek një ‘demokraci‘ gjithnjë e më tepër në funksion të një rrethi të
ngushtë ku pushteti dhe urrejtja ndaj politikanëve përdoret për të eliminuar politikën si proces
përfaqësimi. Një demokraci ku pluralizmi politik prodhon shumë parti por vetëm një ofertë.
Sot problemi nuk shtrohet tek zgjedhja mes njërit lideri partie apo tjetrit, por tek fakti se sa
shumë ngjajnë sot të dy.Veshja me këmishë të bardhë e kandidatit të djathtë, Lulëzim Basha
dhe e atij të majtë, Edi Rama, që pasohej nga një sfond i bardhë, në zgjedhjet vendore të vitit
2011, ishte një veshje e cila imitonte atë të kandidatit demokrat për president, Barak Obama,
në zgjedhjet e vitit 2008.
Shfaqja e kandidatit të majtë, që rikandidonte për postin e kryetarit të Bashkisë së Tiranës, në
vitin 2011, Edi Rama, përkrah bashkëshortes së tij në takime elektorale, ishte një metodë e
ndjekur më parë nga kandidati i djathtë për president në Amerikë, Barak Obama dhe rivali i
tij republikan, Xhon Mekein, në zgjedhjet e vitit 2008. Përdorimi i rrjeteve sociale gjatë
fushatave zgjedhore në Amerikë, konkretisht facebook-u, i cili e ndihmoi shumë për të ardhur
në pushtet, kandidatin për president, Barak Obama, në zgjedhjet e vitit 2008 dhe 2012, u
ndoq si praktikë dhe nga ish-kryeministri shqiptar, Sali Berisha, në zgjedhjet e përgjithshme
të vitit 2013. Banderolat në formë drejtkëndëshe dhe me ngjyra të forta, pas përdorimit masiv
në fushatat zgjedhore në Amerikë, u aplikuan dhe në Shqipëri. (Shih shtojcën). Një nga
spotet elektorale të kandidatit të djathtë Lulëzim Basha, për Bashkinë e Tiranës, ishte imitim i
një spoti të kandidatit për president të SHBA-ve, Barak Obama. Mënyra sesi Basha i
drejtohej zgjedhësve, stili i veshjes, lëvizja e kamerës dhe ambienti i zyrës, ishte imitim i
spotit publicitar të Obamës, në zgjedhjet e vitit 2008.
314
Emiri, G. (2015). Marrënga https://geriemiri.wordpress.com/2015/05/27/amerikanizimi-i-fushatave-
elektorale-dhe-rasti-shqiptar/.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
96
Kjo nuk është më një kohë ideali, por një kohë e fakteve dhe argumenteve konkrete për jetën
e votuesit. Ajo lidhet me gjërat që njerëzit kanë nevojë me të vërtetë në jetën e tyre të
përditshme, përtej mesazheve të forta politike të cilat mund të përmbajnë fjalë ose fjali të
veçanta dhe që shfaqen për ta në çdo qoshe dhe që u dëgjuan prej tyre në çdo fjalim të
mbajtur në mitingje të zhurmshme zgjedhore për katër javë rresht. Kjo është ajo që vërehet në
sloganet që partitë politike në Shqipëri kanë zgjedhur kohët e fundit për t'u nisur për votuesit
gjatë fushatave zgjedhore. Ndërkohë, gjatë fushatave të shumta zgjedhore që janë mbajtur në
më shumë se dy dekada, për zgjedhje lokale ose të përgjithshme, shumë parti simbolike janë
futur nga partitë politike, duke simbolizuar ato ose pritjet që njerëzit duhet të kenë nga këto
parti politike. Të gjithë ata duken më shumë në formën e "balonave" verbale, që enden në
qiellin e ëmbël që imagjinata parazgjedhore krijon në imagjinatën e një votuesi dhe jo një
shprehje e cila qëndron dhe ofron një mesazh konkret për jetën e përditshme të njerëzve, e
shembulli konkret përkon me fushatën për zgjedhjet e përgjithshme të 25 qershorit 2017, kur
tri forcat kryesore politike duket se ballafaqohen me njëri tjetrin me tre sllogane që synojnë
trajtimin e nevojave kyçe të votuesve: "Shtet "," Punë "," Mirëqenie".
Të paktën kjo konfirmohet nga slogani i Partisë Socialiste, e cila fillon me shprehjen: "Për
Shqipërinë që duam!". Një slogan që është më i qartë dhe ofron më shumë shpjegime sesa
slogani që ne pamë në zgjedhjet e mëparshme katër vjet më parë, "Rilindja", me të cilën kjo
forcë arriti të mundësojë rotacionin politik pas tetë vitesh në opozitë. Një fjalë simbolike, e
cila, përveç domethënies së saj të qartë, nuk është shumë e përpunuar për votuesit në
krahasim me slloganin e zgjedhur këtë herë, se Shqipëria që duam është një vend ku njerëzit
mund të kenë një shtet, një punë dhe mirëqenie. Një filozofi e ngjashme duket se është
zgjedhur edhe nga Partia Demokratike, e cila sheh mirëqenien e votuesve, nga votat e të
cilëve kërkon të marrë pushtetin e humbur katër vjet më parë, në një "armë" shumë të fortë,
siç është ekonomia. "Ekonomi e fortë, e nesërme më e sigurtë". Ky ishte slogani që u shfaq
nën fjalën "Republika e Re" në hapjen e fushatës së Partisë Demokratike para votuesve, sikur
të thoshte publikisht se kjo forcë politike e sheh themelimin e Republikës së Re pas
zgjedhjeve në një forcë më të fortë ekonomike, e cila sjell një të ardhme më të sigurt. Kjo
është një lidhje logjike e të gjitha koncepteve që ndjekin njëra-tjetrën, t'i qasen votuesve me
një gjuhë më të qartë dhe më të kuptueshme për të dy votuesit në qendër të Tiranës dhe
votuesit në Theth ose Kurvelesh dhe Finiq. Në kontrast me herë të tjera, kur kjo forcë politike
u paraqit para votuesve gjatë fushatave zgjedhore me fjalë kyçe si "ndryshimi" ("Shqipëria po
ndryshon", 2009; "Ne jemi ndryshimi, përpara", 2013; "Koha për Ndryshim ", 2005, etj), të
cilat janë më simbolike dhe jo praktike në konotacionin e tyre. Një pjesë e këtij koncepti të ri
të sloganeve politike është gjithashtu Lëvizja Socialiste për Integrim (LSI), e cila këtë herë
vjen para votuesve me sloganin "Një shans për të gjithë ", më hollësisht të detajuar me një
plan konkret për punësimin e të rinjve. Ky slogan është zgjedhur nga kjo parti politike si një
përpjekje për të fituar më shumë vota nga kjo kategori, të cilën ajo ka arritur të tërheqë në
vitet e fundit. Qëllimi përfundimtar mes kësaj panorame slogane për fushatën zgjedhore të
AULONA ZOTAJ
97
vitit 2017 është që të jetë më konkret dhe më afër votuesve, duke premtuar, në parim, më
shumë punësim dhe mirëqenie.315
5.10.2. Shpenzimet financiare të partive për çdo fushatë duke krahasuar kostot e tre
proçeseve të fundit zgjedhore në Shqipëri.
―Shpenzimet që partitë deklarojnë zyrtarisht janë deri në 10 herë më të vogla sesa shpenzimet
reale elektorale,‖ pohon Afrim Krasniqi316
, politolog dhe drejtor i Institutit të Studimeve
Politike (Shih shtojcën 2, figura 27). Krasniqi i referohet monitorimeve në terren të
organizatës që ai drejton gjatë zgjedhjeve të viteve 2013 dhe 2015, si dhe krahasimit të të
dhënave me raportet financiare që vetë partitë dorëzuan në Komisionin Qendror të
Zgjedhjeve. Problemi i fshehjes së fluksit real të parave që pompohen gjatë fushatave
elektorale ngrihet në kohën kur partitë politike kanë ndezur motorët për zgjedhjet
parlamentare të 25 qershorit. Njësoj si në zgjedhjet e tjera, liderët politikë kanë nisur turin
nëpër Shqipëri, duke dërguar në çdo skaj të vendit tifozë politikë dhe flamuj elektoralë, së
bashku me pajisje të tjera të kushtueshme që nevojiten për mbarëvajtjen e tubimeve. Zyrat
për shtabet elektorale kanë mbirë gjithashtu anekënd Shqipërisë. Megjithatë, vetëm pak prej
shpenzimeve multimilionëshe gjejnë pasqyrim në raportet financiare që partitë politike kanë
detyrimin të dorëzojnë në KQZ (Komisioni Qendror i Zgjedhjeve).
BIRN (Balkan Investigative Reporting Network), analizoi raportet financiare të tre partive
kryesore, PS, PD dhe LSI për zgjedhjet e viteve 2013 dhe 2015, ku zëri më i madh i
shpenzimeve raportohet tek aktivitetet dhe materialet zgjedhore. Analiza përfshiu gjithashtu
të dhëna të siguruara nga Policia e Shtetit mbi numrin mesatar të tubimeve elektorale të
realizuara në vitet zgjedhore, prej nga rezulton se partitë kryesore politike fshehin të dhënat
reale për aktivitetet e kryera, e rrjedhimisht edhe për paratë e shpenzuara në fushatë. Mungesa
e transparencës dhe sistemi informal i financimit të partive politike dhe fushatave elektorale
është një fenomen i mbartuar përgjatë dy dekadave të tranzicionit në Shqipëri, i evidentuar në
shumë raste nga organizatat ndërkombëtare. Pas zgjedhjeve lokale të vitit 2015, organizata
Global Integrity raportoi se legjislacioni në fuqi zbatohet pak nga partitë politike shqiptare sa
i përket transparencës së financave. Për të njëjtin vit zgjedhor, edhe ekspertët e OSBE
(Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë), shprehën dyshime se ―kostoja e lartë e
fushatave nuk deklarohet plotësisht‖.
Ligji ngarkon Komisionin Qendror të Zgjedhjeve me përgjegjësinë e kontrollit financiar mbi
partitë politike përmes audituesve të pavarur. Megjithatë, vetë KQZ evidenton se i mungojnë
mjetet financiare dhe kapacitetet njerëzore për të hetuar përtej bilanceve që partitë deklarojnë.
―KQZ nuk ka kapacitete të mjaftueshme financiare dhe njerëzore për të bërë verifikime të
mëtejshme në lidhje me fondet e përfituara dhe të shpenzuara nga subjektet zgjedhore për
fushatën zgjedhore,‖ thuhet në raportin e KQZ për vitin 2013. Ekspertët e kontaktuar nga
BIRN e vënë theksin tek ―gropat‖ e qëllimta në legjislacion, të cilat nuk krijojnë mekanizmat
e duhur për kontrollin financiar, duke u mundësuar partive politike shkeljen e ligjit. Sipas
tyre, as ndryshimet e fundit në Kodin Zgjedhor, që erdhën si rezultat i marrëveshjes mes
315
Londo, E. (2015). Marketimi i Fushatave Elektorale Në Median Shqiptare. Tiranë: Universiteti i Tiranës, fq.6. 316
Krasniqi, A. (2009). Ligjërimi politik dhe keq përdorimi i fjalës. Shekulli.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
98
kryeministrit Edi Rama dhe liderit të opozitës, Lulëzim Basha nuk përbëjnë ende garanci për
transparencën e përhershme të burimeve të financimit dhe shpenzimeve elektorale.
Përmes një kërkese për të drejtë informimi, BIRN317
mori nga Policia e Shtetit të dhënat
statistikore për mitingjet e organizuara përgjatë viteve 2013-2016. Të dhënat variojnë
mesatarisht nga 600 mitingje në vite normale, në 2600 në vite zgjedhore. Edhe pse diferenca
prej 2000 mitingjesh me gjasë elektorale do të duhej të ndahej mes të gjitha partive politike,
pjesa dërrmuese e tyre reazliohet nga forcat e mëdha politike. Kushtetuta e Shqipërisë, e
integruar me ligjin ―për Partitë Politike‖ dhe Kodin Zgjedhor, i detyron partitë të raportojnë
mbi shpenzimet e çdo aktiviteti të kryer në kohë fushate. Megjithatë, raportet financiare të
Partisë Socialiste, Partisë Demokratike dhe Lëvizjes Socialiste për Integrim ekspozojnë një
panoramë minimale të këtyre shpenzimeve.
Në raportin financiar për vitin zgjedhor 2015, Partia Socialiste raporton shpenzime vetëm për
mitingjet e mëdha të hapjes dhe mbylljes së fushatës në vlerën e rreth 16 milionë lekëve.
Sipas raportit të audituar, partia në pushtet ka shpenzuar në total rreth 109 milionë lekë për
zgjedhjet e 21 qershorit 2015-të, ndara këto në zërat e materialeve zgjedhore, konsulencës,
eventeve dhe shpenzime të tjera shtesë. Për zgjedhjet e vitit 2013, Partia Socialiste ka
shpenzuar rreth 187 milionë lekë, ku zërat më të lartë i zënë reklamat televizive dhe
materialet promovuese elektorale. Njësoj si në 2015, mitingjet reflektohen vetëm në hapjen
dhe mbylljen e fushatës me një vlerë të shpenzuar prej 4.6 milionë lekësh. Partia më e madhe
e opozitës, PD raporton shpenzime në vlerën e 78.8 milionë lekëve për zgjedhjet lokale të
vitit 2015. Eventet elektorale zënë gjithashtu një hapësirë të vogël në këtë raportim në
shumën totale të raportuar prej 9 milionë lekësh. Për vitin 2013-kohë kur ishte në pushtet,
Partia Demokratike raportoi një total shpenzimesh prej 96.6 milionë lekësh, ndërsa zëri i
aktiviteteve kap vlerën e vetëm 2.8 milionë lekëve. Partia e tretë më e madhe në vend,
Lëvizja Socialiste për Integrim ka raportuar 821 mijë lekë për evente elektorale në një total
shpenzimesh prej rreth 60 milionë në fushatën e zgjedhjeve lokale të vitit 2015. Ndërsa për
zgjedhjet e vitit 2013, LSI (Lëvizja Socialiste për Integrim) raportonte një total shpenzimesh
për fushatën në vlerën e 47 milionë lekëve, ku aktivitetet përfaqësohen në vlera të vogla
financiare përmes qirave të paguara për Pallatin e Kongreseve apo Pallatin e Sporteve. Të
kritikuara për deklarimin e vetëm ―majës së ajsbergut‖ të shpenzimeve elektorale, partitë e
mëdha respektojnë të paktën formalisht kërkesat e ligjit. Një monitorim i kryer nga Instituti
për Studime Politike, vlerëson se dhjetra parti më të vogla nuk respektojnë as detyrimet më
minimale ligjore. Sipas monitorimit, vetëm 12 nga 126 partitë politike të regjistruara në
gjykatë kanë raportuar periodikisht ndryshimet që kërkohen nga ligji. Disa parti politike
figurojnë ende aktive me drejtues të cilët nuk jetojnë më. Situata e paligjshmërisë është
pranuar edhe nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve në raportin e saj vjetor të vitit 2015. ―Nga
118 parti politike të cilat duhet të auditoheshin, 71 parti politike nuk u arrit të kontaktoheshin
nga ekspertët kontabël të kontraktuar,‖ thuhet në raportin e KQZ318
.
317
Shënim: Balkan Investigative Reporting Network. 318
KQZ. (2013). Raporti i ekspertit kontabël të regjistruar. Për auditimin ligjor të fondeve të përfituara për
fushatën zgjedhore 2013.
AULONA ZOTAJ
99
5.11. Analiza e diskursit te aktorëve kryesorë politikë në Shqipërinë e tranzicionit,
përfundimet kryesore.
Pas analizës së fushatave elektrorale në Shqipërinë e tranzicionit dhe efekteve që ato sollën,
në këtë pjesë do të mundohemi të paraqesim dhe të analizojmë se si Lulzim Basha, Edi Rama
dhe Ilir Meta, sjellin ligjërimin e tyre politik përballë elektoratit nga personaliteti, arritjet ose
ideologjinë. Përveç kësaj, do të mundohemi të zbulojmë se deri në çfarë mase diskursi i çdo
aktori, udhëheqësi politik përputhet me ideologjitë e tyre përkatëse.
Ligjërimet, retorika, eufemizmat dhe karaktersitkat e tjera të ligjerimit të aktorëve kryesorë
politikë.
Analiza e diskursit dhe figurës së Edi Ramës.
Do ta fillojmë analizën nga Edi Rama, duke u ndalur më gjatë për shkak dhe të vet pozicionit
të tij si kryemisintër aktual i Shqipërisë, për të kuptuar pak më mirë strategjitë e tij të
diskursit politik, marrëdhënies me median dhe strategjisë së tij në fushatat elektorale, dhe
arsyen pse fitoi elektoratin me dy mandate të njëpasnjëshme. Do të ndalemi gjatë në këtë rast,
duke u fokusuar dhe mbi rolin e medias. Në këtë mënyrë, sikurse thotë specialist shumë i
njohur i shkencave të komunikimit, francezi Jacques Ellul, politika nën ndikimin e mediave
bëhet disi sipërfaqësore, në kuptimin se nuk ka mundësi të shtjellojë analiza shkencore për të
ardhmen e vendit, dhe më shumë është e detyruar të marrë tiparet e një tele-realiteti, sesa të
një shkence, sikurse ajo konceptohej në shekullin e nëntëmbëdhjetë, ku politikanët ishin dhe
ligjvënës me një barrë dijesh juridike, ekonomike dhe institucionale.
Mediat janë në njëfare mënyre krijesa të politikanëve, por vetë politikanët janë edhe ata
krijesa të mediave. Rasti i zotit Edi Rama, që autorja merr përsipër përparësisht në shqyrtim,
është, për mirë a për keq, pa dyshim, më i spikatur se ai i të tjerëve. I përqafuar sot e gjithë
ditën nga kryetari i Bashkisë së Tiranës dhe lideri i Partisë Socialiste, Edi Rama, ky ligjërim
antipolitik kulmon me deklaratën e tij të fundit se ―Unë nuk jam politikan‖. Në fakt, që në
krye të herës, profili i Edi Ramës si artist dhe intelektual ishte servirur prej atij vetë si
antipolitik. Kritik i ashpër i partive politike, Rama që herët shkruante se nuk e kishte gjetur
veten brenda partive politike shqiptare, që nga ajo Demokratike, Republikane apo të
Gjelbërit, duke e përjashtuar atë socialiste krejtësisht si mundësi. Ende i papajtuar me
politikën, disa vjet më vonë ai shprehej se zgjedhja e intelektualit është për nga natyra e
papajtueshme dhe krejtësisht e ndryshme nga ajo e politikanit. Në çastin kur po përgatitej të
merrte detyrën e ministrit në qeveri, Rama shkruante se ―Të gjithë ne në Shqipëri i kemi parë
ngahera me zili e frikë përzier bashkë politikanët… Tërë jetën ata burra kanë mishëruar
mallkimin dhe turpin tonë…‖ Megjithatë në një intervistë të mëvonshme ai konfirmon sërish
se ―Vazhdoj të ndihem alien në politikë‖.
Me t‘u zgjedhur kryetar i Partisë Socialiste, në tetor të vitit 2005, Edi Rama e ndryshoi
diskurin e tij nga një sulm kundër politikës në përgjithësi, në një sulm kundër politikës së
vjetër në emër të një politike të re. ―Politika e vjetër e së kaluarës u ka shkaktuar shumë dëme
Shqipërisë dhe shqiptarëve…Ka helmuar gjakun e shoqërisë shqiptare, ka ndaluar atë dhe
zhvillimin e saj. Politika e re sjell politikën në duart e qytetarëve, duke vënë në qendër qenien
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
100
njerëzore dhe nevojën për më shumë liri, të drejta dhe mundësi‖319
. Brenda spektrit të
komenteve dhe analizës, një pjesë e interpretojnë diskurin e Politikës së Re të Edi Ramës si
version populist. Kritikë të tij shprehen se Edi Rama mbetet në stadin e një politikani
populist, të cilit i mungon më e rëndësishmja, platforma politike320
. Ka dhe nga ata që e
lexojnë diskurin gjithëpërfshirës të Ramës, në një kënd simpatizues, duke sugjeruar që,
nëpërmjet deklaratës së të qenit qytetar në radhë të parë, Rama po kërkon një bashkim përtej
politikës së majtë dhe të djathtë në frymën e Barak Obamës, dhe të Reganit. Sipas tyre,
pretendimet e Ramës bien, pasi ai nuk mund ta quajë veten qytetar duke evituar politikën për
sa kohë që dhe vetë qytetari është një kategori politike321
. Në hapësirën publike shqiptare, Edi
Rama ofroi modelin e Politikanit të Ri, për t‘i shfaqur më vonë ngjyrimet neopopuliste. Ai u
vëzhgua si ‗specie e re‟, që sillte kontributin e stilit në kulturën politike shqiptare që pas
rënies së regjimit diktatorial. Shtypi kishte rol të rëndësishëm në fabrikimin e imazhit, dhe
nisi fabrikimin e imazhit të tij si politikan jashtë kornizave partiake, duke e veçuar nga
politikanët tradicionalë. Ky vizibilitet i lartë i shërbeu Ramës për të ndërtuar të ashtuquajturin
‗familjaritet në distancë‟, që karakterizon marrëdhënien parasociale ndërmjet yjeve mediatikë
dhe audiencës së tyre. Gazetarët e njohur të kohës e cilësuan ‗simbol të një intelektuali të
pavarur dhe ekstravagant në vendin më të varfër të Europës‘, duke nënvizuar se përfshirja e
tij në politikë si minister kulture ishte një befasi, për faktin se ‗për një kohë të gjatë ai ishte
konsideruar rebeli, antikonformisti dhe provokuesi i pushtetmbajtësve‟322
. Gazetarë të tjerë e
quajtën një Don Kishot në politikë apo Njeri të Shpresës323
. Ata, madje, anonçuan në titujt e
artikujve kushtuar Ramës parabola të tilla, si ‗Fenomeni Rama‟ apo ‗Casus Rama‟. Edhe
spektri i intelektualëve dhe i njerëzve të shoqërisë civile e simpatizoi aktorin më të ri të
politikës shqiptare. Megjithëse nuk munguan zërat skeptikë dhe kritikët e hapur, mbështetësit
e dominuan opinionin mediatik, ndërsa superlativat nuk u kursyen. ‗E konsideroj emërimin e
Edi Ramës si shenjë emancipimi për politikën shqiptare‘324
. Duke imituar modele të tjera po
të suksesshme të politikanëve mediatikë në arenën në arenën ndërkombëtare, por duke
investuar edhe një lloj origjinaliteti dhe karizme personale, Edi Rama diti të tërhiqte
vëmendjen e mediave dhe ta ushqente vazhdimisht atë. Ai do të bëhej shumë shpejt trazovaçi
i dashur i mediave, duke fituar qendrën e vëmendjes dhe të debatit. Ky lloj transgesioni
kërkohej dhe prej vetë Ramës, i cili preferonte t‘i bënte gjërat ndryshe325
. Duke mbërritur nga
Parisi, ku kishte bërë jetën e një artisti bohem, për të marrë në vitin 1998 postin e ministrit të
Kulturës, Rama sillte profil jo thjesht të pazakontë, por edhe të pasur estetikisht. Ai vishej
ndryshe dhe bënte kontrast të dukshëm me politikanët e tjerë. Rama e projektoi kësisoj
estetikën si mënyrë të të bërit politikë, duke i paraprirë një procesi më të thellë stilizimi
emocional në sferën publike shqiptare, ku përmasat e stilit dhe personalitetit do të
riktheheshin si rrezatim i modelit të tij. Kjo do të thotë që, nëpërmjet akteve estetike, Rama
319
Rama, E., (2007). Fjalim i mbajtur në Kongresin e 11-te të Partisë Socialiste të Shqipërisë. 320
Lubonja, F. (2008). Intelektualë të përdorur dhe politikane hipokritë. Korrieri. 321
Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londer: UET Press. 322
Revista Klan. (1998). 323
Koha Jone. (1998). Edi Rama minister, asgjë për t'u çuditur. 324
Po aty, fq. 13. 325
Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londër: UET Press, fq. 7.
AULONA ZOTAJ
101
kërkon të fitojë vëmendjen emocionale të publikut, në një kohë kur ‗politikat e reja të
emocionit dhe të përfaqësimit estetik janë mjaft të përhapura në botën e sotme‘326
. Pra, kur
përdoret në mënyrë koshiente, stili në politikë shndërohet në një strategji për të ngritur një
urë përfaqësimi mes aktorit politik dhe publikut327
. Duke përdorur metodat e marketingut dhe
marrdhënieve publike, Ramës do t‟i shërbejnë edhe më mirë gazetat, televizionet, në kohën
kur po mbërrinte bumi i ofertës televizive në tregun mediatik shqiptar. Rama do ta shndërrojë
veten në politikanin pop-star që aspiron përmes përdorimit koshient të mediumit televiziv,
duke e kthyer Ramën në një ‗agjenci publicitare‘ të vetvetes. Marketingu i vetvetes, përbën
pra, strategjinë e tij kryesore të pushtetit328
. Një nga gazetarët e njohur Blendi Fevziu
shprehet : "Rigoroziteti i tij në lidhje me performancën televizive është i njohur. Nga të gjithë
ata që kam intervistuar, Rama, është padyshim, i vetmi që interesohej për pyetjet e gazetarit
po aq shumë sa edhe për përgjigjet e veta "329
. I obseduar pas aparencës Rama ishte
gjithashtu i pari politikan që pajtoi një këshilltar imazhi dhe një kompani PR- i për të ndërtuar
strategjinë e fushatës së tij elektorale për Bashkinë e Tiranës330
. Për një kohë të gjatë dhe
tendenca akoma vazhdon, asnjë edicion lajmesh në kanalet më të rëndësishme televizive në
vend nuk i mungonte kronika për punën e kryetarit të Bashkisë. Axhenda e tij e punëve ka
vizibilitetin më të lartë publik të mundshëm. Duke servirur ‗ Ramën‘, edicionet informative
në ekranet televizive instaluan kulturën e politikës së ditës si konsum duke e trajtuar kësisoj
audiencën si konsumatore331
. Rama ka pasur për një kohë të gjatë dhe programin e tij
radiofonik të quajtur ― Ditë të mbarë me Edi Ramën‖. Ky program kishte në qëndër të
skedulës bisedat telefonike mes qytetarëve të Tiranës dhe kryetarit të Bashkisë332
.
Një numër i madh artikujsh nga disa media prestigjioze, si ―The Guardian‖, ―New York
Times‖ apo revista ―Time‖ hapën rrugën për Ramën që të hynte në Listën e ‗Heronjve
Europianë‘ të revistës ―Time‖ në vitin 2005 apo të klasifikohej i pari në hitparadën e
Kryetarëve te Bashkisë për vitin 2004333
. Mediat ndërkombëtare në përgjithësi u fokusuan në
aspektin e ndryshimit të imazhit duke dalë me tituj të tillë si :‖ Edi Rama po përpiqet të
farkëtojë një imazh të ri për vendin e tij"334
. Guardian e citoi Ramën të shprehet tekstualisht:
―Unë jam një pop-star mes kryetarë bashkish dhe kryetar bashkie mes popstarësh‖335
.
Tipizimi si pop-star në sensin e të qenit popullor si yjet e kulturës ―pop‖ është një konvecion
stilistik i veçantë sipas të cilit politikanët duan të paraqesin veten. Të njëjtën gjë e ka bërë dhe
Tony Blair me Bonon. Megjithatë Rama guxon më tepër kur performon vetë me me një nga
grupet më të njohura të hip-hopit në Shqipëri, ―West Side Family‖. Kënga u shëndërrua në hit
326
Ankersmit, F. (2002). Political Representation. 327
Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londer: UET Press, fq. 8. 328
Po aty, fq. 9. 329
Fevziu, B. (1999). Para dhe pas kamerave. 330
Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londer: UET Press, fq. 10. 331
Po aty, fq. 11. 332
Po aty, fq. 12. 333
Po aty, fq. 13. 334
BBC News. (2000). Blowing up the bunkers in Albania; Edi Rama Rama is trying to forge the country a new
image. 335
The Guardian. (2003). Regeneration man; Tirana's pop-star mayor has cheered up Albanians by giving their
capital a facelift.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
102
dhe e vendosi Ramën në qëndër të vëmëndjes popullore. Nocionet e origjinalitetit të
autencitetit dhe të spektakolares që mpleksen në këtë lloj performance e pasuruan modelin e
tij me më tepër simpati publike.
Duke imituar praktika të tjera politikanësh në skenën politike botërore, Rama e përdori
‗markën‘ që e mishëron për të krijuar dhe evente publike masive siç janë ―Nata e Bardhë‖
apo ―Festa e Pezës‖336
. Sa i përket populizmit, si artikulim politik brenda Partisë Socialiste
nga ―i huaji‖ e gjeti veten si ―shpëtimtari‖ që do të shmangte mbytjen e anijes së vjetër.
Ndërsa në arenën mediatike edhe pas skandalit të fotove nudo, ai vazhdoi pretendimet për
popullaritet. Ky pretendim do të vijë i përforcuar dhe me termat e diskursit politik me
deklarata të tipit: "Do ta sjell politikën në duart e popullit‖337
. Përveç nëntekstit politik,
versioni i mësipërm populist i Edi Ramës përmban dhe një nëntekst mediatik. ―Ka një
përpjekje të qartë të Ramës për të importuar në postin e opozitarit gjithë arsenalin publicitar
që Rama ka përdorur deri më sot si mjet për të bërë politikë. Shihet qartë se kujdeset shumë
për planet që marrin kamerat, për pensionistin që do takojë, për batutat që do thot [...] Ai
shkon në mëngjes në Bashki duke endur në televizionin që do thërrasë apo gazetën që do
përdorë për të prodhuar lajm. I njëjti stil po shfaqet dhe në PS…”338
. Në raport me mediat,
―Dialog me Shqipërinë‖ i ngjan më tepër një eventi presidencial që ka në qëndër pikërisht
liderin socialist, Edi Ramën. Turi në fjalë mund të lexohet si përpjekje e Ramës për të
marketuar veten përmes mediave.
Spektri i masmediave në Shqipëri ofron një larmi qëndrimesh ndaj një lideri kontrovers si Edi
Rama. Ka dhe nga ato zëra që e akuzojnë hapur Ramën për blerje të mbështetjes
mediatike339
. Edi Rama si një nga aktorët kryesorë politikë fiton vizibilitet të lartë mediatik
dhe publik. Në thelb populizmi si instrument ligjërimi përbën taktikën e tij kryesore, si përsa i
përket platformës politike ashtu edhe performancës mediatike. Megjithatë roli i mediave në
lidhje me versionin e populizmit të Edi Ramës duhet shqyrtuar me sy kritik. Në të njëjtin
kontekst me atë të vendeve në zhvillim, studiues të tjerë i shpallin mediat më të prirura për tu
manipuluar për shkak të vakumeve të pushtetit dhe të mungesës së fuqisë institucionale340
.
Personalizimi, është shndërruar në një tipar themelor të media-politikës bashkëkohore dhe
pamja vizuale e liderëve politikë - mënyra sesi vishen, si krihen si e mbajnë veten, përbën një
aspekt të rëndësishëm të menaxhimit të vizibilitetit nga vetë politikanët341
. Politikanët më të
spikatur kanë fituar statusin e yjeve. Kjo edhe me ndihmën e gazetarëve të cilët janë të etur
për të paraqitur trangresionet e politikanëve. Kësisoj mediat kanë një kontribut të
konsiderueshëm në ndërtimin e imazheve ―mitike‖, duke u dhënë disa aktorëve të politikës
atributet e heronjve që frymëzojnë shpresë dhe besim342
. Marshall343
sugjeron që në analizën
e politikës duhet të llogaritet edhe irracionaliteti i emocioneve që frymëzojnë jetën politike.
336
Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londer: UET Press, fq. 17. 337
Po aty, fq. 18. 338
Baze, M. (2005). "Dyzimi i Edi Rames" në një forum me analistë shqiptarë, fq. 12. 339
Lubonja, F. (2008). Intelektuale të perdorur dhe politikanë hipokritë. Korrieri, fq. 9. 340
Voltmer, K. (2006). Mass Media and Political Communication in New Democracies. 341
Thompson, J. (2000). Political scandal: Power and Visibility in the Media Age. 342
Parry-Giles. (2002). Constructing Clinton Hyperreality and Presidential Image-Making In Postmodern
Politics. 343
Marshall, D. (1997). Celebrity and Power, Fame in Contemporary Culture.
AULONA ZOTAJ
103
Përmes projektimeve emocionale politikanët organizojnë emocionet që duan të shfaqin. Pra
emocionet shndërrohen në një strategji normale politike. Duke përdorur këtët lloj analogjie,
Street i përshkruan politikanët e sotëm si ―krijues simbolesh‖, si ―artistë‖ dhe ―performues të
sprovuar‖344
. Sa i përket karizmës së liderëve sipas Max Weber liderët karizmatik janë ato
pak figura që përmes talentit natyror ngrihen në nivelet më të larta brënda organizatave
politike dhe shtetit e nuk ofrohen si produkte të gatshme nga jashtë. Ndërsa të dhënat
sugjerojnë që strukturat organizative të partive politike po bëhen gjithnjë e më të dobëta,
mungesa e lidhjeve të forta ideologjike me votuesit po u krijon kësisoj mundësinë
politikanëve të personalizojnë politikën duke reflektuar një atomizëm të pushtetit.
Rrjedhimisht vetë partitë e shohin me nderim dhe magjepsje cilindo nga kandidatët që fiton
simpatinë e mediave. ―Partive nuk u mbetet pra veçse të vënë vulën e aprovimit për atë që
media në të vërtetë ka zgjedhur‘345
.
Qëllimi ynë siç e theksuam edhe më lartë është të analizojmë nëse narrativa komunikuese e
Edi Ramës, mesazhi ose e folura e tij politike kanë koherencën e brendshme dhe
besueshmërinë e nevojshme për të tingëlluar vërtetësisht dhe bindshëm. Për më tepër, kur
komunikimi shihet si rrëfim ose fabul edhe njerëzit e thjeshtë, pa ekspertizë ose arsyetim të
specializuar mund të gjykojnë nëse është i besueshëm apo jo. Publiku i marrë si tërësi
individësh të paspecializuar në çështjet e komunikimit mund të vlerësojë, kësisoj me
kompetencë, koherencën dhe besnikërinë e një historie346
. Gjatë kërkimit tonë rreth Edi
Ramës, fillimisht si publicist dhe kritik, mandej si minister kulure dhe kryetar bashkie dhe së
fundmi si Kryeministër, kanë spikatur tiparet e një qëndrueshmërie të lëkundur të mendimit,
të motiveve dhe të veprimit të tij paraqitur natyrshëm. Me të marrë kreun e Partisë Socialiste,
Rama bëri të tijin një diskurs të ri politik, doli me qëndrime të përmbajtura dhe me një folur
tjetër publike. Ripërtëriu madje dhe garderobën duke hequr dorë përfundimisht nga teprimet
me ngjyrat dhe format. Pamja e tij ishte në fund e një politikani tradicional. Hoqi dorë nga
snobizmi karakteristik për të folur jo më si etilist por në të kundërtën si antietilist347
.
Megjithatë Edi Rama, nuk arriti ta sillte ndryshimin me projektin e tij populist, arriti të
siguronte edhe një mundësi tjetër nga Partia Socialiste për ta vijuar kërkimin e ndryshimit që
nuk u bë dot historik në momentin e dhënë. Slogni i tij pas humbjes së zgjedhjeve ‗Shqipëria
është e shqipëtarëve‘, ka më tepër tingëllimën e retorikës së Ramës së vjetër. Ndërsa mënyra
e kërkuar e opozicionit pas mossuksesit për të ardhur në pushtet me bojkot parlamentar ka
shijen e thartuar të politikës shqiptare të pardjeshme me një rikthim në stilin radikal të bërjes
politikë.
Ne nuk po themi këtu se ligjërimit të Edi Ramës i mungojnë idealizmi dhe thirrja e atyre që
konsiderohen vlera njërëzore si e vërteta, ndershmëria, sinqeriteti, besnikëria dhe
dhembshuria. Po sa përçon ai vlera të tilla me aksionin e vet politik dhe njerëzor duke pasur
parasysh natyrën atipike që ka shoqëruar jetën e tij private dhe politike është e diskutueshme.
Së fundi, kursi i ri i Ramës pas zgjedhjeve të qershorit 2009 është një lëvizje in extremis që
344
Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londer: UET Press, fq. 19. 345
Meyer, S. (2002). Media Democracy: How the Media Colonize Politics: Polity Press. 346
Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londër: UET Press, fq. 20. 347
Po aty, fq.21.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
104
rrezikon koherencën, vërtetësinë dhe qëndrueshmërinë e tij më hapur se kurrë. Vështirësive të
tilla ka kohë që liderët e moderuar të botës moderne nuk u dalin më përballë duke e shpëtuar
faqen me aktin e dorëheqjes. Stili i tij i të folurit ndryshoi që ditën e parë pas njohjes me fatin
e zgjedhjeve. Në të folurën e tij janë rikthyer termat ―maskarenj‖ ―kriminel‖ ―mafioz‖. Por i
stërvitur me skandale politike me akuza të vazhdueshme për korrupsion si dhe për çudira nga
më të pabesueshmet në jetën private, versioni i mbijetesës nuk duket aspak i pamundur348
.
Një rrethanë tjetër që duhet shqyrtuar nga afër është ajo që lidhet me kushtet e reja të
kompeticionit politik në Shqipërinë e sotme. Kësaj rradhe Rama kishte përball një rival
qëndrestar politik të pashembullt. Ai jo vetëm që nuk mbetej mbrapa në teknologji dhe
instrumente mediatike dhe në amerikanizimin e mesazheve elektorale, në imazh dhe në formë
duke e konkurruar madje rivalin e tij pop-star edhe me një hit muzikor por kishte edhe
konkretësinë verbale që i mungonte kampit rozë. Përballë fushatës konkrete dhe pozitive të
kampit të djathtë , ai i udhëhequr nga Edi Rama rrrëshqiti në një lloj poezi politike në debatin
publik që nuk arriti të tingëllojë bindshëm. Njohës i mire i gramatikës së komunikimit
mediatik Rama e ka bërë qëkuri të tijën. Ai e ka pajtuar kohën e bërjes së politikës me kohën
e lajmeve pasi e di mirë që ajo nuk raportohet nuk ekziston. Marrëdhënia e Edi Ramës me
mediat është një simbiozë e hershme. Ai operon me mediat si ekspert. Me angazhimin e tij në
politikë media u bë qëndra e sistemit të tij. Prandaj ligjërimi i tij është gjithkaherët mediatik
dhe ka emocionet dhe shpejtësinë që kërkon televizioni. E njeh dhe përdor maninë e mediave
për tu marrë me atë që nuk është normë, të veçantën, shmangien dhe ka ditur të serviret për
një kohë të gjatë si i ndryshmi, që meriton pak më shumë vëmendje. Me gjithë konsumimin e
pashmangshëm që sjell qëndrimi i gjatë në pushtet, Edi Ramës nuk i mungon mbështetja
mediatike349
.
Në zgjedhjet e fundit, duke e personalizuar fushatën e PS-së deri në ekstrem te imazhi i tij,
duke shëtitur si një poster i lëvizshëm me bluzën e bardhë me numrin 2 dhe me brekushet e
zeza & atletet e bardha nga një studio në një tjetër, nga një qytet e fshat në një qytet a katund
tjetër, Edi Rama vuri një bast të madh me të gjithë, me PD-në, me të dashurin armik Ilir
Meta, me ―gazetarët e kazanit‖, siç i quajti ai publikisht një pjesë të analistëve dhe zgjodhi si
tema të ligjërimit elektoral jo temat klasike të debatit teorik që shtillen me pyetje për
programin dhe me debatet mes palëve në zgjedhje, por monologun folklorik që mbështetej
mbi një temë të vetme: kërkesën për të votuar vetëm atë dhe PS-në dhe paraqitjen e qeverisjes
me metaforat orientale që vijnë nga koha e Sulltanit ku qeverisja është një ―tepsi‖ dhe arti i të
qeverisurit është lufta për të rrëmbyer bakllavanë, pilafin, kabuninë, revaninë dhe gjithë
ëmbëlsirat më sherbet që në traditën shqiptare kanë ardhur nga kuzhina turke bashkë me fjalët
që i shenjojnë ato.Vetëm në fjalimin e fundit përmbyllës të fushatës elektorale në Vlorë, Edi
Rama ndërroi stilin dhe nga tepsija e revanisë së Stambollit u spostua te flamuri kuq e zi dhe
te imazhi nacional romantik i liderit patriot i cili e identifikon veten jo më me një
administrator, por me udhëheqësin, me prijësin që ka për amanet të çojë përpara idealin e
etërve të kombit dhe të ngrejë në një nivel të ri dinjitetin e Shqipërisë. Këtë model ai e forcoi
edhe në fjalën përmbyllëse në sheshin ―Skënderbej‖. Për gjithçka që manifestonte në fushatë,
348
Po aty, fq. 22. 349
Po aty, fq. 23.
AULONA ZOTAJ
105
Edi Rama u vu në qendër të kritikave pothuajse të të gjithë komentatorëve dhe analistëve. Në
të gjitha studiot televizive ai vihej me shpatulla për muri, sidomos për stilin e tij ―të shthurur‖
të fushatës dhe në të gjitha komentet anatemohej për përmbajtjen folklorike të bisedave që
bënte me zgjedhësit. Ai bëri kujdes që në këtë fushatë të gjithë prozhektorët të ishin drejt tij
dhe pothuajse asnjë drejtues tjetër i lartë i PS-së nuk u shfaq më shumë se ç‘kishte
parashikuar e urdhëruar Edi Rama. Sondazhet parashikonin fitore të PS-së, por askush nuk
kishte parashikuar fitoren e Edi Ramës dhe të PS-së të vetëm në masën mbi 50%. Mirëpo ai
fitoi dhe kundër dëshirës së të gjithëve atyre që nuk e besonin, ai arriti që fjalorin e rëndomtë
me tepsi e timon, bakllava e revani, ta kthejë në një mandat të fuqishëm qeverisës.
Konkluzioni i parë që më vjen ndërmend është se komentatorët e shtypit, analistët që e
paragjykuan dhe anatemuan Edi Ramën, studiot televizive që e vinin me shpatulla për muri
dhe i përmëndnin dështimet pa fund dhe stilin karagjoz, mesa duket nuk përfaqësojnë më
opinionin publik dhe nuk janë zëdhënës të tyre. Edhe në Shqipëri po vërtetohet ajo që po
ndodh edhe në vende të tjera të zhvilluara ku format e shumta të komunikimit përmes rrjeteve
sociale i kanë nxjerrë jashtë lojë mediat e mëdha gjeneraliste dhe show-men-ët e talk-show-
ve politikë janë kthyer në aktorë që zbavisin publikun dhe jo në opinionbërës. Ashtu si edhe
në vende të tjera, ndikimi i tyre mbi publikun është 0. Fb (Facebook) i Ramës dhe tv i tij nga
dritarja e këtij fb pati efekt më të madh te publiku se të gjitha mediet e mëdha gjeneraliste që
u reshtuan kundër tij. Komunikimi, përsosja e stilit të ligjërimit publik e ndihmuan Edi
Ramën që të arrinte këtë fitore350
.
Analiza e diskursit të Lulzim Bashës.
Në përgjithësi komunikimi në Shqipëri është i ashpër, agresiv, merret më shumë me individin
sesa me alternativat. Është komunikim agresiv dhe jo efikas. Mendoj që në momentin që
kemi një komunikim jo adekuat, krijohen modele jo të mira komunikimi dhe çojnë në një
shoqëri më agresive. Nëpërmjet ligjërimit vende të ndryshme kanë shkuar në luftë, si
Jugosllavia e Milosheviçit. Mendoj që e ka problemin tek tradita kulturore dhe politike. Ne
nuk jemi shoqëri me një kulture të madhe komunikimi, por në kulturën tonë nuk ka ekzistuar
fyerja. Fjala vlerësohej shumë dhe kishte pasoja. Mendohej shumë para se të lëshohej fjala.
Mendoj se do kemi një fushatë të ashpër dhe nuk do të sjellë ndonjë gjë të re. Forcat do të
përballen midis tyre me mjetet tradicionale351
. Lulzim Basha, duke u vendosur në krye të
protestës, kapërceu censurën në media, zuri vendin qendror në informacionet e përditshme, si
edhe krijoi figurën e një lideri politik që është vendosur në kontakt të drejtpërdrejt me masën
e elektoratit të tij. Vetëkuptohet që brenda lidershipit opozitar të demokratëve tanimë ai ka
staturën e figurës politike që paraqet partinë para masës së elektoratit. Duke ditur se është
grupi i ngushtë udhëheqës me kryetarin e partisë që në Shqipëri bën listat e deputetëve,
kuptohet sesa më shumë ditë kalojnë, aq më vendimtare bëhet përzgjedhja e deputetëve të
ardhshëm. Sigurisht me këtë sistem zgjedhor që kemi, nuk mund të kërkosh të jesh edhe
deputet i një partie dhe të kundërshtosh vijën politike të partisë. Do të ishte një kundërthënie.
Lulzim Basha e ka gjetur fabulën dhe sloganin e fushatës së tij elektorale. Mbi të gjitha ai
350
Yzeiri, I. (2017). Fenomeni Edi Rama. Gazeta Java News. 351
Marku, M. (2013). Gazeta Dita.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
106
kapi një trend, ndofta beson vërtet, se sot masat kudo në Europë dhe në Amerikë janë treguar
kritike ndaj lidershipit politik institucional. A nuk treguan këtë zgjedhjet në ShBA, në Itali,
në Greqi, Portugali, Angli, Spanjë, etj ? Kështu Lulzim Basha po shprehet kritik ndaj sistemit
të tanishëm, duke kërkuar një demokraci tjetër. Forca politike në pushtet, cilado të ishte nuk
do të kishte mundësi të hynte në këtë trend. Opozita hyn. Kështu Lulzim Basha duke i
qëndruar kësaj teknike, po mban në një farë distance edhe lidershipin politik të partisë së tij,
një pjesë e konsumuar para qytetarëve, dhe me siguri preferon një kontakt drejtpërdrejt me
shoqërinë civile ose masën elektorale të partisë së tij352
.
Lulzim Basha është inkurajimi qytetar i një profili të ri politik, me një perspektivë premtuese
brenda të djathtës shqiptare dhe në politikën shqiptare në përgjithësi. Lulzim Basha formësoi
me fushatën e tij një profil politik të klasit të parë, në përmbajtjen dhe formë, në qasjen e re
ndaj problemeve politike dhe në rrugët e zgjidhjeve të tyre, në ligjërimin publik dhe natyrën
moderne të përballjes me kundërshtarin, me publikun dhe me shoqërinë në tërësi.
Lulzim Basha manifestoi ide të reja duke elaboruar jo thjesht liberalizmin ekonomik, por dhe
qasjen e duhur ndaj problemeve komplekse që ka shoqëria jonë, të cilat në vështrimin e një
vendimmarrjeje e kapërcejnë ndarjen e majtë e djathtë, apo format klasike të ndarjes
politike353
.
Analiza e diskursit të Ilir Metës.
Në fillim, Meta, si anëtar i PS-së dhe kryeministër, kishte një imazh pozitiv, por që pati
luhatje në çastin kur ai u evidentua si lider për shkak të disa ngjarjeve politike ku u lakua
emri i tij. Ngjarja e parë lidhet me aleancën paszgjedhore që ai bëri me Partinë Demokratike
në zgjedhjet e vitit 2009, e cila u diskutua për mospërputhjen ideologjike mes dy partive. Nga
ana e LSI-së, kjo ‗martesë‘ u justifikua si një ndjenjë e përgjegjësi kombëtare për të mos e
çuar vendin në kolaps politik, në kushtet kur PD-ja e vetme nuk ishte në gjendje të krijonte
qeverinë e re. Kjo logjikë u mbështet jo vetëm nga kryetari i saj, por edhe nga anëtarësia e
partisë. Më tej, ngjarja tjetër, që shënjoi jo vetëm LSI-në, por më së shumti liderin e saj, ishte
incidenti i videos së korrupsionit që u publikua nga një anëtar i larguar, figurë kryesore e
partisë354
.Shpërthimi i aferës korruptive e dëmtoi rëndë imazhin e Metës dhe përforcoi
perceptimin që lidhej, më së shumti, me të si i korruptuar. Si një mjeshtër i komunikimit por
edhe i marrëdhënies me medien Meta, i rezervuar, aplikoi disa taktika që do ta ndihmonin të
ripoziciononte imazhin e tij publik. Për këtë ai rekrutoi një firmë ndërkombëtare në
menaxhimin e imazhit, Blue Star Strategies, e cila asistoi dhe këshilloi partinë dhe anëtarët e
saj në tejkalimin e kësaj situate. Afera që implikonte Metën nuk ishte vetëm një çështje
personale, por implikonte gjithë partinë dhe qeverinë ku ai bënte pjesë, kështu që, në
përpjekje për t‘u ripozicionuar, ai pati edhe ndihmën e kryeministrit të atëhershëm Sali
Berishës, me të cilin fotografohej ‗si rastësisht‘ duke pirë kafe apo duke darkuar në shtëpinë e
tij355
.
352
Fuga, A. (2017). Ju tregojarsyetpërseLulzim Basha ka shansetpolitikenëfavortëtij. 353
Cili, H. (2011). PseLulzim Basha duhetvotuarditën e diel. 354
Londo, E. (2015). Marketimi i Fushatave Elektorale Ne Median Shqiptare. Tirane: Universiteti i Tiranes, fq.8. 355
Po aty, fq. 9.
AULONA ZOTAJ
107
Pak mund të themi lidhur me figurën dhe diskurisin e Ilir Metës, shpresh qëndrimi i tij nuk
jep të kuptohet se ai nuk mban asnjë krah, por po prapë kaq shpesh e kemi parë të anojë nga e
majta ose e djathta për interesa të ndryshëm. Në vetëm një muaj rreth asaj që ka bërë Ilir
Meta është krijuar një amnezi kolektive. Ai u kujdes që të bënte një ndarje të butë me
Berishën, ndërkohë që mund të kishte gjetur me dhjetëra shkaqe për tu ndarë prej tij me
konflikt. Ai doli në fillim të prillit nga zyra e kryeministrit duke e paraqitur këtë si mbarimin
normal të një kontrate të suksesshme bashkëpunimi. Pikërisht në këto qëndrime duket
absurditeti dhe karakteri i fushatës së Ilir Metës. Nga njëra anë ajo është futur në zgjedhje
sikur të qe në qendër dhe e baraslarguar nga palët, në anën tjetër votat kërkon t'i mbledhë në
anën e majtës. Mbi të gjitha, kjo lloj strategjie e ka bërë fushatën e Metës disi të luhatur dhe
jo fort të kuptueshme nga pikëpamja ideologjike, ose në rastin më të mirë, atë të vërtetave të
thëna përgjysmë356
.
Ish-lideri i LSI-së, Ilir Meta e konsideron me rëndësi që forca që ai drejton t‘i shërbejë vendit
në drejtim të qeverisjes. Në diskursin e tij politik publik, kur ai ishte ende në krye të LSI,
shprehje si ―LSI-ja nuk është një forcë që duhet të jetë patjetër në pushtet dhe duhet të jetë
patjetër një herë me njërën dhe një herë me tjetrën apo ku di unë. LSI është një forcë që është
në funksion të interesit të vendit dhe të qytetarëve shqiptarë. Interesi i qytetarëve do të
prevalojë në vendimmarrjen e LSI-së‖, ku përpiqet të ti japi votuesit idenë se çdo veprim apo
idologji e tija, formohet dhe shformohet në bazë të intereseti të popullit apo votuesit, por
ndërkohë sjellja e tij tregon të kundërtën.
5.11.1. Konteksti i ndërtimit të sjelljes së aktorëve politikë.
Për të gjykuar mbi ligjërimin politiko-mediatik përgjatë krizës së gusht-shtatorit 1998, në
Shqipëri, nuk do të nisem dhe udhëhiqem nga ndonjë metodologji tërheqëse, por që nuk të
çon gjëkundi. Pra, nuk do të rrekem të gjej se nga cila anë do të anonte e drejta dhe e vërteta.
Në ndryshim nga kjo, më tepër do të kërkoja të zbuloja se si u ndërtuan aktorët politikë në
terren në atë kohë, pse u ndërtuan në atë mënyrë dhe jo në një mënyrë tjetër, pse praktika dhe
vijësjellja e tyre politike ka qenë konfliktuale, pse synonte provokimin e dhunës verbale etj.
Lidhur me këtë, do të ishte me interes të nxirreshin tri nivelet faktoriale që ndikuan në
vijësjelljen koniunkturale të aktorëve politikë në terren, në Shqipërinë e gusht - shtatorit
1998. Niveli i parë ka të bëjë me kuadrin historik koniunktural të shoqërisë shqiptare të
kohës, si dhe të faktorit ndërkombëtar, sidomos të atij rajonal. Në këtë nivel mund të nxirren
në pah dy elemente. Një element i brendshëm, më tepër me natyrë ekonomike dhe një
element i jashtëm, kësaj radhe me një natyrë më tepër gjeostrategjike. Faktori i dytë
koniunktural ka të bëjë me situatën gjeopolitike rajonale. Niveli i dytë ka të bëjë me
strukturimin e vetë politikës në Shqipëri, pas ardhjes në fuqi të Partisë Socialiste dhe aleatëve
të saj të koalicionit qeveritar më 29 qershor 1997.
Niveli i tretë ka të bëjë me përjetimin e këtyre prirjeve në një mënyrë të caktuar nga ana e
opinionit publik të vendit, strukturimi kritik i të cilit ka bërë që shteti të ndiejë dobësi të
ndryshme në ushtrimin e autoritetit të tij, të ndihet shpesh i vetmuar përballë shoqërisë.
Lidhur me këtë element të fundit faktorial, janë me rëndësi të dhënat e një sondazhi mbi
356
Bushati, A. (2013). Fushata amnezike e Metes.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
108
opinionin publik mbi vlerat, kryer përgjatë muajve maj, qershor e korrik 1998, organizuar si
një bashkëpunim midis departamentit të filozofisë dhe të sociologjisë të Universitetit të
Tiranës dhe Universitetit të Gjenevës. Të dhënat e këtij studimi japin mundësinë për të
kuptuar një sërë elementesh që kanë të bëjnë me konstituimin e aktorëve politikë në terren,
pikërisht pak përpara shpërthimit të krizës politike në fjalë. Ato na tregojnë qartë se, veç një
sërë faktorësh psikologjikë dhe tradicionalë që kanë ndikim mbi realitetin politiko-
administrativ në Shqipëri, janë edhe një sërë faktorësh të tjerë aktualë dhe sociologjikë, që
nuk duhen injoruar në asnjë mënyrë. Një problem i madh që lidhet me mënyrën e ndërtimit
dhe thelbin e institucioneve politike, me ndërtimin e mureve, pra, ka të bëjë edhe me
procedurat që ndiqen në këtë kuadër. Ёshtë për t'u sqaruar disi ky problem, sepse shpesh, në
pjesën më të madhe të shtypit shqiptar të tranzicionit, është quajtur me një nivel më të lartë
demokracie modeli që i prodhon institucionet e veta nëpërmjet zbatimit më radikal të parimit
"një njeri, një votë".
Në veprën e tij ―Demokracia dhe marrja e vendimeve‖, shkruan se ka së paku dy propozime
të ndryshme për ndërtimin e instancave që duhet të drejtojnë reformën dhe që përbëjnë, në
fakt, një dilemë të vjetër. Nga njëra anë propozohet të krijohen institucione që ndodhen
gjithnjë e më tepër nën trysninë e masave të gjera, të cilat përfitojnë nga regjimi i barazive
politike, por që nuk janë kompetente për të marrë vendime dhe institucioneve të kontrolluara
më nga afër nga elitat e kombit, që janë kompetente, por ndodhen në pozicion të pabarabartë
në krahasim me masat.
Për të qenë më të saktë në paraqitjen e mendimit të Alain Brossat, na duhet të themi se në
këtë pikë ai bën një ndarje metodologjike midis dy koncepteve që vë në përdorim357
.
5.11.2. Komunikimi politik i aktorëve politikë dhe mediat sociale.
Procesi i komunikimit politik shpeshherë dominohet jo nga projekte apo ide, por akuza dhe
thashetheme politike. Mjafton të sjellësh ndërmend prirjen ligjërimore që përpiqet të
zëvendësojë dikotominë e majtë – e të djathtë me komunistë – antikomunistë, liberal –
socialdemokrat me berishizëm–nanoizëm ose Basha – Rama. Kjo prirje, që gjallërohet
sidomos në prag zgjedhjesh, ndërton një debat pa thelbe doktrinare apo strukturore. Ndryshe
nga çfarë do të duhej të ndodhte, ku në rrafshin konceptual dikotomia e majtë – e djathtë të
organizohej mbi paradigmat e tipit: fitim – rishpërndarje, politika tregu – etatizëm, private –
publike, individualizëm – barazi sociale, koncesion – administrim publik etj., këtu kemi një
rrafsh konceptual dikotomik, si: komunist– antikomunist, kolaboracionist – antifashist, patriot
– tradhtar, berishist – nanoist, rilindas – prapambetje kulturore, verior – jugor, bllokmen –
rapsod etj.
Gjallërimi i këtij lloj ligjërimi në prag zgjedhjesh dëshmon më së miri se kemi të bëjmë me
strategji ligjërimore për të ndikuar tek elektorati jo aq në rrafshin e arsyes, sa në atë të
emocioneve dhe jo në orientimin drejt çështjeve por drejt personave. Me këtë lloj logjike,
―Tjetri‖ nuk është thjesht një kundërshtar politik, por një armik, duke vënë në dyshim
integritetin e tij dhe jo atë të alternativës që ai përfaqëson. Më këtë mendësi, Berisha e ka
etiketuar vazhdimisht Nano-n si ―padrino të krimit‖, ―Kreu i një sistemi korruptues‖,
357
Fuga, A. (2008). Media, politika, shoqëria (1990-2000), fq. 54.
AULONA ZOTAJ
109
―kumarxhi kazinosh‖, ―bashkëpjesëmarrës në tregti droge‖, ndërkohë që edhe Nano nuk ka
mbetur pas, me të njëjtën zhargon ku iu ka servirur Berishës dhe shqiptarëve ―si një të keqe
të madhe‖, ku ―diktatori i fundit‖, ishte “ i pandreqshmi‖ etj. Vazhdimisht, publiku është
gjendur nën ndikimin e antiberishizmit të Nanos apo antinanoizmit të Berishës, madje edhe
fushata elektorale për zgjedhjet parlamentare të viteve 1996, 1997, 2001 apo 2005 janë
konceptuar mbi këto baza. Kështu, Partia Demokratike në spotet e saj elektorale iu shtronte
pyetjen shqiptarëve: ―A doni një kryeministër apo një krim-ministër?‖. Ndërkohë, Partia
Socialiste në spotet elektorale vinte theksin tek ideja se e keqja që i kishte ndodhur
shqiptarëve në vitin 1997 dhe 1998 personifikohej me Sali Berishën.
Me të njëjtën logjikë, operoi edhe kryetari aktual i opozitës Rama, i cili duke patur
kundërshtar Berishën e bazoi fushatën e zgjedhjeve të përgjithshme të 2009-ës, në ngjarjet e
Gërdecit, ku mbetën shumë viktima të pafajshme dhe gjithashtu e bazoi dhe te vitet 1997-të
dhe 1998 -të. Madje, edhe në zgjedhjet lokale të 2011-ës dhe të 2013-ës, veproi me të njëjtën
strategji elektorale. Mjafton të kujtojmë sloganet ―Fajin e ka Saliu‖, ―Kurrë Më‖. ―Sali
Gërdeci‖, ―Sali 21 Janari‖, ―Plaku Mere‖ etj. Apo në krahun tjetër, të njëjtën personalizim të
fushatës bëri edhe kundërshtari i tij, Berisha gjatë zgjedhjeve lokale të 2007-ës, 2009-ës,
2013-ës. Të njëjtën gjë bëri kryetari i sapozgjedhur i PD-së, Lulzim Basha në 2015. Lideri i
PD-së shigjeton kundërshtarin Edvin Rama duke e akuzuar për jetën e tij personale dhe
familjare, etiketime të tilla si: ―bllokmeni‖, ―kryetari i 20 %‖, “aleanca e qelbësirave”,
―piktori‖, ―Ramë fasada‖ ―Ramë drogaxhiu‖ etj. Po ashtu, Rama me të njëjtën strategji që
etiketonte Berishën etiketon dhe Bashën, duke e quajtur ― kryetari kukull‖, ―miss
buzëqeshja‖, ―kryetari në hije‖, ―gjumashi‖, ―Ministri i 21 Janarit‖ etj.
Në përgjithësi, akuzat dhe kundërakuzat dominojnë pjesën më të madhe të ligjërimit politik.
Fjalitë e shkurtra, fyerjet, etiketimet, nënvlerësimet, përçmimet, sulmet personale, historitë
banale, akuza që bazohen mbi marrëdhëniet personale të udhëheqësve të partive me rrethet e
biznesit etj., mbizotërojnë debatet, fushatat, deklaratat për shtyp gjatë gjithë kohës së
komunikimit me publikun. Mjafton t‘i referohemi studimit të OSFA-së, i cili i referohet
fushatës së zgjedhjeve të 2009-ës dhe 2011-ës dhe studimit të kryer nga ne në zgjedhjet
lokale të 2015-ës, për ta konfirmuar këtë gjë. Sipas të dhënave në këto studime për periudhën
2009–2015, rezulton që ligjërimi i adresohet në masën 40% – 50% të karakterit dhe të
përkatësisë. Një e dhënë që tregon natyrën e ligjërimit të lidershipit politik, sidomos në kohë
fushatash elektorale.
Aktorët politikë në pamundësi për të ndërtuar një ―vizion të shoqërisë që niset nga grupe apo
shtresa të caktuara shoqërore, apo duke u bazuar te një univers ideologjik, e ndërtojnë
vizionin e shoqërisë në raport me një kërcënim, që simbolizohet nga liderët e partive
kundërshtare. Kundërshtari politik prezantohet në publik si negativisht, ashtu edhe kur nuk
lejon shoqërinë të bëhet ashtu siç e imagjinon apo e dëshiron ai. Në këtë lloj ligjërimi ―dy
antagonistët‖ (socialistët dhe demokratët), krijojnë idenë se synojnë asgjësimin total të njëri-
tjetrit‖. Kjo psikozë nuk prek vetëm nivelin e lidershipit, por përfshin të gjithë aktorët
politikë. Në këto kushte, i gjithë komunikimi politik përfshihet në një vorbull ―ku të gjithë
akuzojnë të gjithë‖. Pikërisht, këtu qëndrojnë nivelet e larta të polarizimit, konfliktualitetit
dhe përjashtimit në politikën shqiptare.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
110
Ky lloj diskursi i aktorëve politikë kryesorë në shqipëri, shpjegohet deri diku me efektet e
trashëgimisë totalitare358
, e cila vazhdon të ketë ndikim në mënyrën se si palët kundërshtare e
perceptojnë njëri-tjetrin. Fuga, është njëri prej tyre që problemin në fjalë e lidh me influencat
e regjimit të kaluar. Jo pa arsye ligjërimi dhe universi terminologjik funksionojnë sipas një
logjike ku përjashtimi tërësor i së kundërtës ishte rivale. Logjika përjashtuese bëhet
dominante. Të kundërtat duken sikur ndeshen për jetë a vdekje. Ndërsa Brossat dhunën
verbale e shikon si një faktor strukturimi dhe përqëndrimi i subjektit përpara rrëmujës dhe
shpërbërjes së strukturave sociale në një shoqëri që ndodhet në një periudhë tranzicioni. Sipas
tij, atje ku konceptet e mëparshme politike nuk mund të jenë më shpjeguese, atje ku kuptimi i
fjalëve të përdorura deri më tani mbetet prapa nevojave të realitetit, atje ku aktorët politikë të
terrenit kanë vështirësi të ndryshme për t‘u orientuar në situata të reja politike dhe shoqërore,
pikërisht në këto momente ndihet nevoja objektive dhe subjektive për strukturim, për të vënë
rregull në fushën e aksionit politik dhe të simbolikës përkatëse që e karakterizon.
Konfliktualiteti politik riprodhon vazhdimisht një univers terminologjik, i cili e dyzon
realitetin shoqëror shpjegon Bernstein. Në këto kushte sipas autorit në fjalë, vetë realiteti
shoqëror nis e dyzohet duke marrë vlera të kundërta për grupet shoqërore rivale. ―Konflikti
konceptual dhe konflikti shoqëror ushqejnë njëri-tjetrin. Grupet shoqërore që kanë kuptime
rrënjësh të kundërta me njëri–tjetrin nuk arrijnë të krijojnë hapësirë të mjaftueshme dialogu
midis tyre‖. Përjashtimi kthehet në parim gjykimi. Aq më shumë në kushtet e funksionimit të
dobët të institucioneve demokratike. E themi këtë pasi ―funksionimi i institucioneve
demokratike kërkon dhe bën të domosdoshëm pranimin e tjetrit si realitet dhe pol kategorial
për të ndërtuar një hapësirë demokratike mendimi‖. Mirëpo, në mungesë të këtyre
institucioneve realiteti dyzohet dhe kategoritë e kundërta predominojnë359
.
Kjo mënyrë perceptimi i ―Tjetrit‖ përveç klimës dypolare dhe konfliktuale në krahun tjetër
krijon edhe idenë e ngjashmërisë ndërmjet palëve të vendosura në pozicione diametralisht të
kundërta. Pasi palët duke vepruar më të njëjtën logjikë përjashtuese nuk arrijnë dot të
diferencohen nga njëra-tjetra, por përkundrazi janë identike. Jo më kot publiku shpeshherë në
ambiente informale shprehet ―se mos është më e mirë pala kundërshtare‖, ―njëlloj janë të
dyja palët‖ apo paradoksi tjetër sapo kritikon njërën palë, përkrahësit dhe mbështetësit e saj
të thonë se pala tjetër është më keq, dhe sapo kritikon pala tjetër, përkrahësit dhe mbështetësit
e saj të thonë se kundërshtarët e tyre janë edhe më keq se ata. Kështu, ―logjika e konfliktit,
lufta politike tejet e ashpërsuar midis forcave politike bëhet një instrument solidariteti midis
tyre‖. ―Votoni për Partinë Socialiste, sepse ndryshe do të vazhdojë të qeverisë pushteti i
babëzisë‖ , ose ―Votoni për Partinë Demokratike, sepse ndryshe duhet të pranoni pushtetin e
Partisë Socialiste‖. Të dyja palët shtrëngojnë radhët e anëtarëve dhe të militantëve, ku
përpiqen të zgjerojnë elektoratin e tyre vetëm duke trumbetuar me të madhe rrezikun e
marrjes së pushtetit nga forca politike rivale360
.
358
Danaj, R. L. (2017). Gazeta Mapo. Marrë nga https://gazeta mapo.al: https://gazeta mapo.al/kultura-e-
ligjërimit-konfliktual-në-politikë/ 359
Po aty. 360
Lami, R. (2017, 06 28). Gazeta Mapo. Marrë nga https://gazeta mapo.a: https://gazeta mapo.al/kultura-e-
ligjërimit-konfliktual-në-politikë/
AULONA ZOTAJ
111
Pikërisht përballë këtij kërcënimi ato artikulojnë dhe përfaqësojnë elektoratin. Emri i liderit
kthehet në shënjues. Çdo anëtar bashkohet rreth liderit të tij dhe kundër liderit të
kundërshtarit politik. Dy polet dominojnë fushën e ligjërimit duke përjashtuar ekzistencën e
poleve të tjera. Kjo formë ligjërimi në kushtet e mediatizimit të politikës amplifikohet akoma
më shumë. Etiketimet, batutat, sulmet e personalizuara preferohen më shumë nga media,
sidomos ajo e shkruar. Lajmi, sidomos ai politik, jo rrallë flirton me metaforën që, sipas
Jakobsonit, është karakteristike për ligjërimin artistik. Kujtojmë p.sh. titujt televizivë të tipit:
―Beteja për Tiranën‖, ―Kundërsulmi i Priftit‖, ―Monologu i Ramës‖, ―Përballja Rama-
Basha‖, ―Debati Rama-Fevziu‖, ―Barazim në pjesën e parë, fitore e Ramës në të dytën‖,
―Dueli Basha–Rama‖ etj. Nëse tituj të tillë i analizon në rrafsh semantik, të rezulton se lufta,
sporti dhe teatri janë veprimtari tipike që përqasen me politikën. Që të tria kanë në themel
ndeshjen, konfliktin, tensionin. Strukturimi i konfliktit politik jo si ndeshje programesh,
alternativash etj., por si duel personash e afron lajmin me krijimtarinë artistike, veçanërisht
me konvencionet e realizmit kritik. Reporterët, sipas Gjokutaj bëjnë edhe një hap më tej: jo
rrallë duelet e liderëve i paraqesin si bejleg folklorik. Kujtojmë p.sh. raportime fushatash
elektorale ku Berisha, megjithëse ka përpara banorët militantë të Beratit, i drejtohet liderit të
opozitës në trajtë provokative, sikur ta kish përballë me ―shqyt‖ dhe ―parzmore‖: ―Ti Edvin
Rama akuzon pa fakte dhe dëshmon se trillon. Ti akuzon 20 mijë komisionarë… Unë të
garantoj ty, se në 8 Maj do të fitojmë edhe Tiranën edhe Beratin…‖ Ose kujtojmë postimet
në Twitterin e Ramës, ku përdorte të njëjtin regjistër komunikimi: ―Për cilët të varfër e ke
fjalën, Sali!‖…, paçka se presupozohet që autori u drejtohet miqve të tij virtual dhe jo
armikut real. ―Liderët duan të ngrenë temperaturën emocionale të mbështetësve, ndaj
përdorin këtë trajtë retorike, paçka se është arkaike e folklorizante‖361
.
Ka mjaftueshëm arsye për të besuar se qytetari shqiptar, falë mundësive që ofron teknologjia
mund të ketë në të ardhmen një vizion më të qartë sesa sot për t‘u lehtësuar ndjeshëm nga
pesha e administratës dhe burokracisë. Aq më shumë, nëse qytetari ndërgjegjësohet me
kalimin e kohës se nëpërmjet hapësirave që i ofron teknologjia jo vetëm mund të njohë më
shumë e më mirë por edhe të vendos mbi disa aspekte që paraqesin interes për të, ka shumë
gjasa që rrjetet sociale të gjejnë një përdorim masiv. Sigurisht, kjo ndodh nëse edhe në
krahun tjetër aktorët politikë intensifikojnë komunikimin me ndjekësit e tyre. Ndryshojnë
mendësinë e përdorimit të rrjeteve sociale e cila në shumë raste është e ngjashme me atë të
mediave tradicionale. Aktualisht, media sociale tek ne më shumë përdoret për të shpërndarë
informacion sesa për të ndërvepruar me elektoratin. Ndërkohë, që praktika e vendeve më të
zhvilluar sesa ne, gjithnjë e më tepër i përdorin këto instrumente komunikimi për të
ndërvepruar me elektoratin e qëndrueshëm dhe atë potencial sesa thjeshtë për të shpërndarë
informacion362
.
5.12. Përfundim.
Vlen të theksohet, se nga analiza e fushatave në periudhën e tranzicionit në Shqipëri, një nga
gjetjet kryesore na ka treguar se ligjërimi politik i Shqipërisë postkomuniste, filloi pa një
361
Po aty. 362
Lami, R. (2015). IdentitetinIdeologjiktëPartivePolitikeShqiptare.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
112
diskurs të mirëfillt, kjo për shkak të pasojave idologjike komuniste, dhe mbërriti, në 2017, po
prapë me mungesë të diksursit politik, por kësaj radhe për shkak të pasojës të mandatit 8
vjeçar i dhënë për partitë politike. Arsyet janë të ndryshme, por përfundimi është i njëjtë.
Edhe atëherë kur fushatat përmbajnë një diskurs të qartë, duket se fushatat në Shqipëri kanë
marrë shume tendenca amerikanizimi, e cila bie në kontradiktë e para me kërkesën dhe
nevojën e votuesve dhe e dyta sepse amerikanizimi i fushatave nuk është i përshtatshëm për
Shqipërinë edhe në tranzicion.
Kjo prirje e bën problematike aspektin përmbajtësor të ligjërimit. Termat përgjithësues dhe
të zhveshur nga përmbajtja doktrinare dominojnë tekstet e fjalimeve, deklaratave për shtyp
dhe fushatave elektorale. Mirëpo, siç shprehen me të drejtë Orwell, gjuha dhe terminologjia
janë instrumente që i prodhojmë në funksion të qëllimeve tona, por edhe anasjelltas. Në këtë
kontekst, ―konceptet dhe bindjet tona janë produkt i termave dhe gjuhës që përdorim. Ashtu
sikur e prodhojmë atë, edhe ne prodhohemi prej gjuhës dhe shpesh mbetemi ‗skllevër‘ të
koncepteve dhe termave gjuhësor, që kushtëzojnë mënyrën tonë të të menduarit. Kështu, nëse
mendimi është i aftë të korruptojë gjuhën, gjuha gjithashtu është e aftë të korruptojë
mendimin. Partitë politike duke mos ndërtuar identitete të caktuara sociale dhe politike
(urbane apo rurale, liberale apo konservatore, kozmopolitane apo nacionaliste e kështu me
radhë), mobilizojnë elektoratin kryesisht duke i mëshuar personalizimit të debatit. Ndërthuret
personaliteti me performancën publike, brenda një konteksti të caktuar kulturor e politik. Në
një farë mënyre, jeta politike e personazhit politik fal mediave elektronike shkon ―live‖ në
ambientet familjare, duke u kthyer në një objekt komentesh. Janë pikërisht konvencionet
sociale që shërbejnë si kriter vlerësimi dhe në fund bëjnë diferencën ndërmjet dy figurave
kryesore politike ose formacioneve politike.
Problemi i ligjërimit ka sjellë si pasojë probleme në idologji. Këtu qëndron problemi i
instrumentalizimit të gjuhës në funksion të ndërtimit ideologjik, ―pasi terminologjitë,
kategoritë gjuhësore dhe konceptet që përdoren në debat, mitingje apo diskutimet tona
politike jo vetëm që nuk i garantojnë ndryshimet dhe diferencat doktrinare por në të kundërt i
eliminojnë ato‖. Shqiptarët nuk arrijnë dot më të dallojnë të majtën nga e djathta. Ligjërimi
politik i aktorëve është kthyer vetëm në kontradikta të njëri tjetrit. Ky model ligjërimi
mundëson sheshimin e diferencave duke mos arritur të mobilizoj grupet e ndryshme sociale.
Tensionin e mban permanent dhe ndarjen në dy grupe, në ―NE‖ dhe ―ATA‖ e riprodhon
vazhdimisht. Konflikti i personalizuar shndërrohet në mënyrë mobilizimi i grupeve të
ndryshme sociale, ndërsa akuzat dhe etiketat në diferencë. Kjo shpjegon dhe mungesën e
konfliktit substancial në Shqipërinë e tranzicionit që për shumë autorë konsiderohet i
rëndësishëm për funksionimin e pluralitetit politik.
AULONA ZOTAJ
113
KAPITULLI VI:METODA E ANALIZËS SË TË DHËNAVE PRIMARE
Hyrje
Ky kapitull do të përshkruajë dhe shpjegojë metodologjinë e studimit duke u ndalur me detaje
në të gjitha proçedurat e përdorura për realizimin e tij. Kapitulli është i ndarë në seksione, ku
në çdo seksion jepen arsyet dhe hapat e ndjekur për ngritjen e metodologjisë. Përgjatë këtij
kapitulli çështjet që do të trajtohen janë më konkretisht, shpjegimi i proçedurës
metodologjike e cila shërben për ti dhënë një përgjigje hipotezave dhe pyetjeve tona
kërkimore; diskutimi i metodave që kemi përdorur për të mbledhur dhe analizuar të dhënat;
diskutimi rreth mostrës së marrë në shqyrtim; diskutimi rreth mënyrës sesi është hartuar
pyetësori dhe si është ai i ndarë; diskutimi rreth metodës së analizimit të të dhënave, në fund
të këtij kapitulli, do të diskutohet një çështje e rëndësishme, siç është ajo e besueshmërisë dhe
vlefshmërisë së studimit tonë.
6.1. Proçedura metodologjike.
Metodologjia e studimit është në funksion të objektivave dhe qëllimeve të caktuara që në
fillim të studimit. Metodologjia e përdorur në këtë punim kombinon të dhënat primare me ato
sekondare. Fillimisht për këtë studim është siguruar literatura e nevojshme mbi çështjen e
ngritur në shqyrtim, në bazë të së cilës janë ngritur më pas hipotezat dhe pyetjet kërkimore.
Literatura e këtij studimi ka shërbyer si e dhënë primare pasi literatura na ka ndihmuar jo
vetëm për ngritjen e pyetjeve kërkimore dhe hipotezave, por duke parë problematikën e
trajtuar përgjatë literaturës, kemi mundur të hartojmë edhe pyetjet e pyetësorit për studimin
tonë. Nga shqyrtimi i literaturës mbi ligjërimin politik ka rezultuar se ekziston një literaturë e
zhvilluar mbi këtë çështje. Pasi grumbullohen të dhënat të mjaftueshme nëpërmjet literaturës,
të dhëna të tjera me rëndësi për studimin tonë, janë mbledhur nëpërmjet pyetësorit, i ndarë në
seksione të ndryshme dhe i cili përmbante 55 pyetje (nga ku 6 pyetje janë pyetje të
përgjithshme demografike). Të dhënat e grumbulluara janë në funksion të studimit dhe janë të
specifikuara në qëllimin e studimit. Për më tepër këto të dhëna janë të mbledhura me teknika
dhe proçedura të standardizuara për mbledhjen e të dhënave. Të dy tipet e të dhënave kanë
shërbyer në analizat e kryera në këtë studim, si dhe kanë ndihmuar metodologjinë e përdorur
për të parë se si është ndërtuar ligjërimi politik nga elita shqiptare përgjatë tranzicionit.
6. 2. Përshkrimi i mostrës, kampionimi.
Ky studimi ka përdorur të dhënat primare nga vrojtimi i realizuar në zona urbane dhe rurale të
vendit. Numri i pjesëmarrësve në këtë studim ishte 408, të gjinive, moshave dhe niveleve të
ndryshme arsimore. Mënyra sesi është bërë shpërndarja e grup-moshave të kampionimit të
analizuar do të shfaqet në tabelën e mëposhtme. Mosha e të anketuarve është e ndryshme
duke filluar që nga ajo e 18 vjeç dhe deri më shumë se 65 vjeç. Mosha më e lartë
pjesëmarrëse në studim ishte ajo e 26-35 vjeç me 32.5%, ndërsa mosha me pjesëmarrjen më
të ulët ishte ajo nga 56-65 vjeç, ndërkohë që mosha 65+ nuk kishte asnjë pjesëmarrës. Të
dhënat demografike paraqiten në shtojcat bashkangjitur punimit. Përsa i përket gjinisë, nga
një total prej 408 të anketuarish kishim 220 femra (54.9%), dhe 188 meshkuj të anketuar
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
114
(45.1). Edhe të dhënat më të detajuara të paraqitura me grafikë dhe tabelë, do ti paraqesim në
kapitullin e analizës së rezultateve. Të anketuarit i kemi pyetur gjithashtu rreth gjendjes së
tyre civile, nga ku 23.1% ishin beqarë dhe 76.9% ishin të martuar. Përsa i përket arsimit,
pjesa më e madhe e të anketuarve, 51.9% kishin mbaruar arsimin e mesëm, ndërsa pjesa më e
vogël kishin përfunduar arsimin 8/ 9 vjeçar. Në lidhje me zonën e tyre të banimit, 60.1% kanë
deklaruar se jetojnë në zona rurale dhe 39.9% jetojnë në zona urbane. Pyetja e fundit që u
është drejtuar të anketuarve përsa u përket të dhënave personale është ajo e anëtarësimit në
parti, ku 52.3% ishin pjesë e një partie politike dhe 47.7% nuk bënin pjesë në ndonjë parti
politike.
6. 3. Instrumenti i përdorur.
Pyetësori është i strukturuar në nëntë seksione të ndryshme, ku secili përbëhet nga një numër
i caktuar pyetjesh.
Seksioni i parë i pyetësorit përmban informacion të përgjithshëm për të anketuarit si:
gjinia, mosha, gjendja civile, arsimi, zona ku banojnë, janë apo jo pjesë e ndonjë
partie. Në këtë seksion pyetjet janë me alternative ose pyetje me 2 shkallë Likert (1 =
Jam aktivist, 2 = Jo, nuk jam aktivist).
Seksioni i dytë i pyetësorit jep informacion lidhur me aktivizimin politik të të
anketuarve, dhe përbëhet nga 5 pyetje, ku 5 pyetje janë me 3 shkallë Likert dhe 1
është me 2 shkallë Likert.
Seksioni i tretë i pyetësorit përmban 10 pyetje të shkallës Likert 5 nivele (Plotësisht
dakord, Dakord, Nuk e di, Kundër, Plotësisht kundër). Ky seksion ka të bëjë me
perceptimin që kanë të anketuarit për rolin e strategjive të marketingut në politik.
Atyre u janë drejtuar pyetje të ndryshme dhe në fund janë përllogaritur të dhënat me
programin SPSS versioni 25.
Seksioni i katërt i pyetësorit ka të bëjë me vlerësimin e strategjive të marketingut nga
ana e të anketuarve. Ky seksion gjithashtu përbëhet nga 10 pyetje të shkallës Likert
me 5 nivele.
Seksioni i pestë përbëhet nga 9 pyetje dhe trajton rolin e dimensioneve në strategjinë e
marketingut.
Seksioni i gjashtë i pyetësorit pëbëhet nga 5 pyetje të shkallës likert me 5 nivele dhe
trajton efektet e reformave dhe efekti i integrimit në be, në ligjërimin politik të elitës
shqiptare.
Seksioni i shtatë i pyetësorit ka të bëjë me rolin e elementëve socialë, historikë,
nacionalistë dhe politikë në ligjërimin politik. Ky pyetësor përbëhet nga 5 pyetje të
shkallës Likert me 5 nivele gjithashtu dhe trajjton çështje si nacionalizmi, mbrojtja e
minoriteteve, sigurimi i të drejtave të individëve etj.
Seksioni i tetë lidhet me rolin e medias në ligjërimin e partive politike dhe përbëhet
nga 6 pyetje. Ndryshe nga seksionet e sipër permendura, pyetjet e këtij seksioni janë
të gjitha pyetje të shkallës Likert, por të niveleve të ndryshme, të varësi të mundësive
të përzgjedhjes.
AULONA ZOTAJ
115
Seksioni i fundit i këtij pyetësori përbëhet nga 5 pyetje që kanë të bëjnë me 3 liderët
kryesorë të 3 partive kryesore të politikës shqiptare. Në këtë seksion, të anketuarve u
janë drejtuar edhe pyetje rreth asaj që ata i tërheq më tepër te një parti politike apo
pyetje rreth asaj se si perceptohet sot perfomanca e liderëve dhe e ligjërimit politik.
6.4. Dizajni i studimit
Dizajni i studimit i adoptuar për këtë studim ishte kryesisht metoda e anketimit. Kjo është një
proçedurë kërkimore për grumbullimin e një sasie të madhe të të dhënave të papërpunuara
duke përdorur formatet e pyetjeve dhe përgjigjeve363
. Metodat e studimit të anketës kanë
tendencë të jenë shtylla kryesore e studimit të marketingut në përgjithësi dhe janë të lidhura
me dhe të përshtatshme për situatat e studimit përshkrues dhe shkakësor364
. Zgjedhja e
anketës për këtë studim u informua nga zbatueshmëria e tij për mbledhjen e të dhënave të
standardizuara që i mundëson një kërkuesi të krijojë informata për t'u përgjigjur saktësisht se
si, kush, çfarë, ku dhe kur, pyetje kanë të bëjnë me faktorët dhe kushtet e tregut politik.
Përveç kësaj, strukturat e të dhënave të krijuara nga metodat e anketimit mund të rrisin
aftësinë e studiuesit për të bërë perceptime të përgjithshme rreth popullatës së synuar të
përcaktuar si një e tërë. Të dhënat e krijuara në një anketë gjithashtu mund të analizohen në
shumë mënyra të ndryshme sipas shumëllojshmërisë së variablave. Për më tepër, përdorimi i
anketës ofroi avantazhin e mbledhjes së të dhënave që janë të përshtatshme për teknika të
avancuara statistikore. Së dyti, është mundësuar prekja e faktorëve ose koncepteve që nuk
janë të dukshme drejtpërdrejtë, siç është perceptimi i rolit të strategjive të marketingut.
6.5. Metoda sasiore.
Një nga strategjitë e kërkimit të përdorura për realizimin e studimeve është ajo e përdorimit të
metodës sasiore e mbështetur në pyetësorë. Nga shumë autorë, kjo është konsideruar si një
teknikë efikase dhe tepër profesionale365
. Metoda sasiore konsiston në nxjerjen e të dhënave
të besueshme. Kjo metodë konsiston në përdorimin e pyetësorit si metodë për mbledhjen e të
dhënave ku u mbajtën parasysh dy elementë kryesorë si: besueshmëria e rezultatit dhe
vlefshmëria e pyetjeve të pyetësorit. Hartimi i pyetjeve të pyetësorit u bë me qëllim që ato të
ishin sa më të qarta dhe të lidhura me temën në shqyrtim. Pyetjet ishin të shkallës Likert, nga
ku të anektuarit duhet të zgjidhnin midis alternativave të parashikuara në pyetësorë duke
treguar shkallën e pajtimit ose të mospajtimit me secilën nga formulimet e dhëna. Përdorimi i
strategjisë së anketimit mundëson mbledhjen dhe analizën sasiore të të dhënave duke
përdorur statistikën përshkruese dhe padyshim kjo strategji është një mënyrë efikase e
rekomanduar nga literatura mbi metodologjinë e kërkimit. Gjithashtu të dhënat e mbledhura
nëpërmjet kësaj strategjie mund të përdoren për të sugjeruar arsye të mundshme për lidhje të
caktuara ndërmjet variablave dhe për të krijuar modele të këtyre lidhjeve. Zgjedhja e
metodologjisë kërkimore që do të përdorej në këtë punim ishte një sfidë më vete, aq më tepër
363
Hair.Jr., J. F., Black., W. C., Babin., B. J., Anderson., R. E., &L.Tatham., R. (2006). Multivariant Data
Analysis. New Jersey: Pearson International Edition. 364
Asika, N. (1991) Research Methodology in the Behavioral Sciences, Longman Publisher Ibadan, Nigeria. 39-
40. 365
Saunders, M., Lewis, P., Thornhill, A. (2009). Research Methods for Business Students.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
116
duke ditur rëndësinë e instrumenteve kërkimorë dhe lidhjen që kanë këto me cilësinë e
punimit. Sipas Khandwalla366
nuk ka një metodë kërkimi që mund të konsiderohet si më e
mirë. Secila nga metodat e përdorura shoqërohet me avantazhe dhe disavantazhe. Zgjedhja e
metodës mund të bëhet duke u mbështetur në disa kritere. Për shembull Khandwalla përdor si
kritere për të krahasuar metodat e kërkimit: kontrollin mbi variablat, përgjithësimin e të
dhënave, vlefshmërinë e matjes, shpejtësinë dhe lehtësinë për përdorimin të metodës.
Mundësia për të përgjithësuar të dhënat duke përdorur metodën e kërkimit me pyetësorë
vlerësohet e lartë në rastin e pyetësorëve. Si rezultat, përdorimi i pyetësorëve si metodë për
mbledhjen e të dhënave në këtë punim mundëson studimin e lidhjeve të mundshme ndërmjet
variablave të marrë në studim. Dhënia e kohës së mjaftueshme për plotësimin e pyetësorit ka
ndikuar në dhënien e përgjigjeve të sakta dhe të vlefshme.
6.6. Teknika analitike dhe interpretimi i të dhënave.
Sipas Durrheim367
qëllimi i analizës së të dhënave është të transformojë të dhënat në një
përgjigje në pyetjen origjinale të studimit ose të shprehë të dhënat në një mënyrë të
pranueshme, të qartë dhe të saktë. Të dhënat analizohen në dy forma: së pari, të dhënat
sasiore analizohen me anë të analizës statistikore ku të dhënat transformohen në numra,
përqindje, tabela dhe paraqitje diagramatike, dhe së dyti, të dhënat cilësore analizohen
përmes identifikimit të temave në të dhënat, dhe më pas marrëdhëniet ndërmjet temave,
proçesi ky i njohur si kodim. Të dhënat e mbledhura u analizuan me metodat manuale dhe
elektronike duke përdorur një rrjet të përgatitjes së të dhënave dhe SPSS. Përdorimi i rrjeteve
të strukturuara lejoi që përgjigjet specifike të gjendeshin me lehtësi relative dhe të lehtësonin
identifikimin e modeleve të reja. Analiza përshkruese u përdor në analizimin e të dhënave të
mbledhura. Duke përdorur analizën përshkruese, u bë e mundur llogaritja e mesatares,
frekuencës dhe përqindjes së përgjigjeve të të anketuarve. Pas përllogaritjes së të dhënave me
anë të programit SPSS, ato u paraqitën me tabela dhe grafikë nga ku u bë dhe interepretimi i
tyre.
6.7. Analiza faktoriale.
Analiza faktoriale përdoret për të grupuar variablat në bazë të variancës së përbashkët dhe
unike duke grupuar së bashku variablat që shpjegojnë të njëjtën variancë. Kjo metodë i
kërkon fillimisht studiuesit të ngrejë paraprakisht hipoteza mbi numri e faktorëve, nëse janë
apo jo këta faktorë të korreluar, dhe masat e ngarkesës që pasqyrojnë, variabla të cilët
përbëjnë faktor146 për kërkimin. Analiza Faktoriale përfshin analizën e komponentëve dhe
analizën e faktorëve të përbashkët. Analiza faktoriale aplikohet zakonisht në një matricë
korrelacionesh, por ka metoda të tjera që mund të aplikohen mbi çdo lloj matrice matjesh të
ngjashme. Por analiza faktoriale adreson disa veçori unike të matricave të korrelacioneve, si
për shembull refleksionet e variablave, gjë që nuk kryhet nga analiza të tjera. Refleksione të
tilla mund të ndryshojnë totalisht outputin e një analize cluster apo shkalle
multidimensionale, ndërsa në analizën faktoriale refleksionet do të ndryshonin shenjat e
366
Khandwalla, (1976). The Design of Effective Top Management Style. 367
Durrheim, K. (1999). Research design.
AULONA ZOTAJ
117
¨peshave të faktorëve¨ të variablave të reflektuar, por nuk do të ndryshonin asgjë tjetër në
rezultatet e analizës.
6.8. Regresioni.
Në modelimin statistikor, analiza e regresionit është një grup i proçeseve statistikore për
vlerësimin e marrëdhënieve midis variablave. Ai përfshin shumë teknika për modelimin dhe
analizimin e disa variablave, kur fokusi është në marrëdhëniet midis një variabli të varur dhe
një ose më shumë variablave të pavarur (ose 'parashikues'). Më konkretisht, analiza e
regresionit ndihmon të kuptohet se si ndryshon vlera tipike e ndryshores së varur (ose
'ndryshorja e kriterit'), kur ndryshon ndonjë nga variablat e pavarur, ndërsa variablat e tjerë
të pavarur mbahen fikse. Më së shpeshti, analiza e regresionit vlerëson pritshmërinë e
kushtëzuar të variablave të varur duke pasur parasysh variablat e pavarur, domethënë, vlera
mesatare e variablit të varur kur variablat e pavarur janë të fiksuara. Më pak e zakonshme,
fokusi është në një parametër quantile ose tjetër lokacioni të shpërndarjes së kushtëzuar të
variablave të varur duke pasur parasysh variablat e pavarur. Në të gjitha rastet, duhet të
vlerësohet një funksion i variablave të pavarur që quhen funksioni i regresionit. Në analizën e
regresionit, është gjithashtu me interes të karakterizohet variacioni i ―variabël i varur‖ rreth
parashikimit të funksionit të regresionit duke përdorur një shpërndarje probabiliteti. Një qasje
e lidhur por e dallueshme është analiza e domosdoshme e gjendjes (NCA), e cila vlerëson
vlerën maksimale (e jo mesatare), të variablave të varur për një vlerë të caktuar të ndryshores
së pavarur (vija e tavanit më tepër se vija qendrore), me qëllim identifikimin se cila vlerë e
variablave të pavarur është e nevojshme, por jo e mjaftueshme për një vlerë të caktuar të
variabël të varur.
6.9. Testi ANOVA
Një test ANOVA është një mënyrë për të gjetur nëse rezultatet e sondazhit ose eksperimentit
janë të rëndësishme. Me fjalë të tjera, ky test të ndihmon të kuptosh nëse është e nevojshme
të refuzoni hipotezën e pavlefshme ose të pranoni hipotezën alternative. Analiza e variancës
(ANOVA) teston hipotezën. ANOVA vlerëson rëndësinë e një ose më shumë faktorëve duke
krahasuar mjetet e ndryshueshme të reagimit në nivelet e ndryshme të faktorëve.
6.10. Besueshmëria dhe vlefshmëria
Vlefshmëria e një studimi rritet nga përdorimi i metodave të ndryshme për mbledhjen e të
dhënave. Në kuadër të këtij studimi është përdorur pyetësori si instrument. Gerring368
shpjegon kuptimin pas vlefshmërisë së brendshme dhe të jashtme. Ai thotë se vlefshmëria e
brendshme krahason pyetjet kërkimore që kanë të bëjnë me mostrën ose rastin. Vlefshmëria e
jashtme përbëhet nga vlerësimet e përfaqësimit të mostrës.Vlefshmëria tregon se sa mirë
funksionon instrumenti i përdorur në vlerësimin e asaj që ka për qëllim të masë. Në këtë
studim, të tre instrumentet janë para-testuar para se të përdoreshin për të vlerësuar
vlefshmërinë dhe besueshmërinë e nivelin e saktësisë së përgjigjeve për katër pyetjet
kërkimore bazuar në llogaritjet e koeficientëve statistikor, për matjen e qëndrueshmërisë së
368
Gerring, J., (2007). An Experimental Template for Case Study Research.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
118
brendshme të pyetsorit, u shqyrtuan variablat, vlera e të cilëve ishte 0.93, gjë që tregon për
një vlefshmëri të lartë të këtij studimi.
Tabela4. Tabela e vërtetësisë së studimit
Reliability Statistics
Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha bazuar në
elementët e standartizuar
Asnjë nga elementët
.910 .933 62
Për të arritur vlefshmërinë dhe cilësi të lartë të studimit, është e rëndësishme që në të gjitha
fazat e një studimi të bëhen përpjekje për të shmangur gabimet. Përpjekje të tilla janë bërë
gjatë studimit për të siguruar që informacioni i mbledhur dhe ruajtur me shkrim të ishte i
saktë. Cresswell dhe Plano Clark369
sugjerojnë pesë mënyrat në të cilat vlefshmëria duhet të
menaxhohet në një studim të metodave të kombinuara. Ata argumentojnë se vlefshmëria nuk
duhet të minimizohet në një nga metodat e kombinuara të studimit dhe se në të gjithë metodat
e kombinuara të studimit shprehja "të arrijmë cilësi" duhet të zbatohet për t'iu referuar
masave të vlefshmërisë. Ata shtojnë se mbledhja e të dhënave nëpërmjet metodës trekëndore
(duke përdorur të dy llojet e të dhënave sasiore dhe cilësore), shpesh mund të prodhojë
rezultate superiore. Së fundi, ata sugjerojnë se vlefshmëria e studimit me anë të metodave të
kombinuara mund të përmirësohet duke pranuar dhe adresuar çdo kërcënim që ndoshta mund
të zhvillohet në të gjithë procesin e studimit. Për të zvogëluar kërcënimet e mundshme në
këtë studim, të gjithë të anketuarit janë përzgjedhur nga e njëjta mostër. Për të shqyrtuar të
njëjtat pyetje dhe tema, janë përdorur teknika cilësore dhe sasiore të mbledhjes së të dhënave.
Për të kontrolluar besueshmërinë dhe vlefshmërinë kurndërmerret një studim cilësor, që
tregon se karakteristika të tilla si vërtetësia, besueshmëria dhe bartja e studimit duhet të
mbikëqyret. Ai thotë se një faktor i rëndësishëm që duhet të testohet për studimin cilësorë
është gjykimi i cilësisë së studimit (në aspektin e besueshmërisë, qëndrueshmërisë dhe
sigurisë).
Mbikëqyrja e vërtetësisë për të siguruar besueshmërinë është thelbësore për studimin cilësorë.
Për të bërë dallimin në mes studimit të shkëlqyer apo të dobët, është e domosdoshme që
vërtetësia, vlefshmëria, besueshmëria, cilësia dhe ashpërsia të vlerësohen dhe të shtohen gjatë
gjithë studimit, po ashtu propozojnë që në kuadër të studimit me metoda të kombinuara termi
"arritja e cilësisë" duhet të përdoret për vlefshmërinë. Ata thonë se termi "arritja e cilësisë"
ka një lidhje me elementet e mëposhtme të kërkimit: "cilësinë e projektimit dhe ashpërsinë
interpretuese". Këto terma shfaqen në metodologji dhe vlefshmërinë e konkluzioneve dhe
mënyrën, (duke përdorur cilësinë dhe rreptësinë), në të cilat ata janë të vlerësuar.
Johansson370
, argumenton se metodat e kombinuara të studimit arrijnë përparësitë pasuese
369
Creswell, J., & Plano Clark, V. (2007). Designing and Conducting Mixed Methods Research. Thousand
Oaks, CA: Sage 370
Johansson, V. (2010). Political Marketing and the 2008 U.s Presidental Primary Elections.
AULONA ZOTAJ
119
dhe dobësitë e ndryshme të metodave cilësore dhe sasiore të studimit. Ata sugjerojnë se fjala
"legjitimitet" përdoret kur diskutohet vlefshmëria e metodave të kombinuara të studimit, duke
vënë në dukje se legjitimiteti përfaqëson një proces të vazhdueshëm. Për metodat e
kombinuara të studimit, metodat cilësore dhe sasiore janë të kombinuara dhe pikat e forta apo
dobësitë e ndryshme të çdo metode konsiderohen dhe mbështeten nga një kornizë të
besueshmërisë, cilësisë dhe ashpërsisë.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
120
KAPITULLI VII
ANALIZA E REZULTATEVE
Në këtë kapitull, do të trajtohen të dhënat që kemi arritur të nxjerrim nga ky studim pasi kemi
përdorur programin SPSS, për llogaritjen e të dhënave dhe për nxjerrjen e rezultateve. Të
dhënat e ndryshme do të paraqiten me anë të grafikëve dhe kryesisht me anë të tabelave të
stilit APA të përftuara direkt nga analizimi i të dhënave në programin SPSS. Analiza e të
dhënave do të bëhet e ndarë në seksione të ndryshme, nga ku do të fillohet me seksionin e të
dhënave demografike për të kaluar më pas në seksionet e tjera, ai i analizës së rezultateteve
të pyetësorit.
7.1. Analiza e seksionit demografik
Ashtu siç u tha dhe në kapitullin e mëparshëm, në këtë kapitull do të trajtohen më të detajuara
me anë të grafikëve dhe tabelave të dhënat personale të të anketuarve të studimit. Siç dallohet
pjesa më e madhe e tyre janë femra, saktësisht 220 (54.9.1%) dhe 118 (45.1) janë meshkuj.
Të dhënat do ti paraqesim edhe me anë të grafikut të mëposhtën.
Grafiku 1. Gjinia
Mosha e të anketuarve tanë fillonte nga 18 vjeç, moshë nga ku lind e drejta për të votuar dhe
mbyllej me moshën mbi 65 vjeç. Pas përllogaritjes së të dhënave, mund të themi që mosha
26-35, përbënte pjesën më të madhe të të anketuarve tanë me 130 të anketuar ose 32.5%. Ajo
pasohej nga mosha 46-55 vjeç, me 114 të anketuar, ose 28.6%. Mosha me përqindjen më të
ulët pjesëmarrëse në studimin tonë ishte ajo e 56-65 vjeç me 20 të anketuar ose 5.8%. Këto të
dhëna do të na i paraqesë edhe grafiku i mëposhtëm.
45%
55%
Gjinia
Mashkull Femer
AULONA ZOTAJ
121
Grafiku 2. Mosha
Pyetja e tretë e seksionit të të dhënave demografike kishte të bënte me gjendjen civile të të
anketuarve, ku nga një total prej 408 të anketuarish pjesa më e madhe ishin të martuar,
saktësisht 314 të anketuar ose 76.9%, ndërsa gjendja civile e 94 të anketuarve ose 23.1%,
ishte beqare. Të dhënat e grumbulluara do të paraqiten edhe në grafikun e mëposhtëm.
Grafiku 3. Gjendja civile.
Të anketuarit u pyetën rreth nivelit të tyre arsimor dhe u dhanë një sërë alternativash, duke
filluar që nga niveli fillor dhe deri te studimet pas doktorature. Nisur nga kjo dolëm në këto
përfundime, 160 të anketuar ose 39.6%, kishin kryer studime universitare. 214 të anketuar
ose 51.9%, që ishte dhe përqindja më e madhe kishin një diplomë të shkollës së mesme dhe
vetëm 34 të anketuar ose 8.4%, kishin një diplomë 8/9 vjeçare. Grafiku i mëposhtëm na i
paraqet edhe një herë këto të dhëna me anë të përqindjeve.
11.00%
32.50%
22.10%
28.60%
5.80%
18-25 vjec
26-35 vjec
36-45 vjec
46-55 vjec
56-65 vjec
Mosha
23.10%
76.90%
Beqar I martuar
Gjendja civile
Sales
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
122
Grafiku 4. Niveli arsimor.
Duke qenë se nuk donim që studimi ynë të përqendrohej vetëm në kryeqytet por të kishte një
mostër gjithpërfshirëse, vendosëm që studimin tone ta shtrijmë edhe në zonat rurale, për të
grumbulluar në këtë mënyrë sa më shumë të dhëna. Të anketuarit u ndanë në këtë formë; 164
të aneketuar ose 39.9%, banonin në zona qendrore, ndërsa pjesa më e madhe, 244 të anketuar
ose 60.1%, banonin në zona rurale. Grafiku i mëposhtëm do të paraqesë me anë të
përqindjeve rezultatet sesi janë shpërndarë nëpërmjet zonave të tyre të banimit pjesëmarrësit
e hulumtimit tonë.
Grafiku 5. Zona e banimit.
8.40%
51.90%
39.60%
8/ 9 vjecar
I mesem
Universitar
Niveli arsimor
AULONA ZOTAJ
123
Pyetja e fundit e seksionit të të dhënave demografike kishte të bënte me anëtarësimin në
ndonjë parti politike. Të dhënat që arritëm të grumbullonim nuk ishin shumë të dallueshme,
diferenca midis atyre që ishin anëtarë të një parti dhe atyre që nuk bënin pjesë në parti ishte
shumë e vogël.
Saktësisht, 212 të anketuar ose 52.3%, ishin anëtarë të një partie të caktuar, por pa e
specifikuar atë. Ndërkohë, 196 të anketuar ose 47.7%, deklaruan se nuk ishin pjesë e ndonjë
partie politike. Këto të dhëna, do ti paraqesim edhe në grafikun e mëposhtëm, ku ashtu siç
edhe mund të dallohet, pak më tepër se gjysma dëshmojnë se janë pjesë e një partie.
Përzgjedhja e shumicës së votuesve nga zonat rurale vjen si pasojë e vet studimit dhe
analizave të tij, ku shumica e votuesve në shqipëri vjen pikërisht nga zona rurale, duke e bërë
atë si përcaktuese të partisë politike dhe udhëheqjes politike në Shqipëri.
Grafiku 6. Anëtarë partie.
39.90%
60.10%
0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%
60.00%
70.00%
Zona urbane Zona rurale
Zona e banimit
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
124
7.2. Analiza e aktivizmit politik të të anketuarve
Për kryerjen e kësaj analize, do të marrim në shqyrtim të gjithë seksionet e pyetësorit dhe do
t‘i trajtojmë në mënyrë të detajuar duke i paraqitur me tabelat dhe grafikët përkatës. Do të
përqëndrohemi në një ndër seksionet e pyetësorit tonë, që është seksioni i dytë, ai i lidhur me
aktivizimin politik. Ky seksion përbëhet nga 5 pyetje, të cilat janë me alternativa.
Ajo çfarë u saktësua në seksionin e mëparshëm, në atë të të dhënave demografike, ishte se
pjesa më e madhe e të anketuarve tanë, mbi gjysma ishin pjesë e një partie politike, por kjo jo
detyrimisht lidhet me aktivizimin në parti. Kjo është ajo çfarë kërkon të zbulojë ky seksion i
pyetësorit.
Seksioni i dytë.
Pyetja e parë e këtij seksioni të dytë, konsiston në faktin nëse ata janë të informuar për
imazhin e partive politike dhe këtu nuk bëhet fjalë vetëm për informimin në lidhje me partinë
që ata personalisht mbështesin, por kërkon të nxjerrë në përgjithësi se sa të informuar janë
pjesëmarrësit për imazhin e partive politike.
Grafiku 7. A jeni i informuar për imazhin e partive?
Po
Jo
52.30%
47.70%
Anëtarësimi në parti
AULONA ZOTAJ
125
Ashtu siç mund të dallohet edhe nga të dhënat e grafikut të mësipërm, të anketuarve u janë
paraqitur tre alternative (Shumë, Pak, Aspak), ku të anketuarit kanë vendosur kështu: Pjesa
më e madhe e tyre, 204 të anketuar ose 49.4%, pothuajse gjysma e tyre janë shprehur se ata
janë pak të informuar për imazhin e partive politike.
Pjesa tjetër, 122 të anketuar ose 30.8%, janë përgjigjur se ata janë shumë të interesuar për
imazhin e partive politike në vend, ndërsa pjesa më e ulët e pjesëmarrësve, 82 të anketuar ose
19.8%, kanë dëshmuar se nuk janë aspak të interesuar për imazhin e partive politike në vend.
Siç edhe mund të dallohet, edhe pse gjysma e të anketuarve tanë kanë dëshmuar se janë pjesë
e një partie politike, një pjesë e vogël e tyre janë të informuar për imazhin që një parti
mundohet ti paraqesë publikut, duke treguar në një fare mënyre interes të ulët nga ana e tyre.
Grafiku 8. A jeni i informuar për liderët e partive?
Shumë
Pak
Aspak
Total
30.8
49.4
19.8
100
A jeni i informuar për imazhin e partive?
Përqindja
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
126
Përsa i përket pyetjes së dytë të këtij seksioni, nëse të anketuarit janë të informuar për liderët
e partive politike, ne dolëm në këto përfundime: Në një total prej 408 të anketuarish, më
shumë se gjysma e tyre, 232 prej tyre ose 56.8%, u shprehën se në përgjithësi kanë pak
informacion për liderët e partive politike. 122 të anketuar ose 30.8%, kanë deklaruar se kanë
shumë informacion për liderët e partive politike në Shqipëri, ndërsa pjesa më e ulët, vetëm 54
të anketuar ose 12.3%, janë shprehur se nuk kanë aspak informacion për liderët e partive
politike në vend.
I kemi pyetur të anketuarit se ç‘mendim kanë ata për publicitetin e partive politike dhe u kemi
paraqitur tre alternativa, ku ata mund të zgjdhnin atë që ata e konsideronin si më të
përshtatshme, nisur nga eksperienca e tyre. Pas analizimit të të dhënave, arritëm të dilnim në
përfundimin se 200 të anketuar ose 49%, e vlerësojnë negativisht publicitetin e partive
politike në vend. Rezultat ky i pasur nga 188 të anketuar ose 46.4%, të cilët nuk kishin asnjë
vlerësim për publicitetin që partitë tona politike shfaqin. Eshtë vërejtur që përqindja e të
anketuarve që e vlerësojnë negativisht ose që nuk e vlerësojnë fare është e barabartë, duke e
lënë në një vlerë shumë të ulët përqindjen e atyre që mendojnë pozitivisht për imazhin e
partive politike, nga ku vetëm 4.5% mendojnë se imazhi që shfaqin partitë politike në vendin
tonë është pozitiv, përqindje shumë e ulët kjo, për të mos thënë aspak e përfillshme. Kjo
tregon që partitë politike shqiptare kanë ende shumë punë për të bërë përsa i përket
marketingut, duke u treguar të kujdesshme që të përcjellin atë që është e rëndësishme te
publiku, duke mos u ndalur në fjalë boshe, por duke u përqendruar të arrijnë sukses dhe të
krijojnë besimin e audiencës që ka zgjedhur ti ndjekë dhe ti votojë. Këto të dhëna do ti
paraqesim edhe në grafikun e mëposhtëm.
Shumë Pak Aspak Total
30.8
56.8
12.3
100
A jeni i informuar për liderët e partive?
Përqindja
AULONA ZOTAJ
127
Grafiku 9. Si e vlerësoni publicitetin e partive politike ?
Grafiku 10. A ka ndikuar publiciteti për përzgjedhjen e forcës politike që ju
mbështesni?
Besimi i ulët i publikut kundrejt publicitetit të partive politike, bën që votuesit mos ndikohen
nga publiciteti politik kur bëjnë përzgjedhjet e tyre. Më pak se gjysma e të anketuarve, 141
ose 45.8%, janë shprehur se nuk ndikohen aspak nga reklamat politike kur u duhet të
përzgjedhin partinë që ata vendosin të mbështesin apo votojnë. Sipas 150 të anketuarve ose
4.50%
49.00% 46.40%
Pozitiv Negativ Nuk kam asnje vleresim
Si e vlerësoni publicitetin e partive politike
ShumëPak
AspakTotal
17.5 36.7 45.8
100
A ka ndikuar publiciteti për përzgjedhjen e forcës politike që ju mbështesni?
Përqindja
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
128
36.7%, prej tyre, ata ndikohen pak nga reklamat politike për përzgjedhjen e tyre, ndërsa një
pjesë e vogël e tyre, vetëm 72 të anketuar ose 17.5%, deklaruan se ndikohen shumë nga
reklamat politike për përzgjedhjen e partisë që ata do mbështesin apo votojnë. Qartësisht
mund të dallohet se publiku ka shumë pak besim te reklamat apo publiciteti politik, gjë që
tregon që ata i bëjnë zgjedhjet e tyre qoftë për liderin partiak, qoftë për partinë bazuar në të
tjerë faktorë, të cilët ata i konsiderojnë si më të besueshëm apo vlefshëm. Grafiku i
mëposhtëm do të paraqesë edhe një herë vlerat e shfaqura në tabelën e mësipërme.
Grafiku11. A shfrytëzoni burime alternative (si media apo interneti), për të rejat e
fundit në lidhje me partitë politike.
Pyetja e fundit e këtij seksion ka të bëjë me shfrytëzimin e burimeve alternative nga ana e të
anketuarve për të marrë informacionet më të fundit në lidhje me partitë e tyre politike. Në
këtë rast, të anketuarve iu dhanë dy alternativa (Po, Jo), dhe përgjigjet e tyre ishin këto:
Pjesa më e madhe e të anketuarve, më shumë se gjysma e tyre, 240 të anketuar ose 59.1%,
deklaruan se ata i përdorin burimet alternative për të marrë lajme rreth partive politike, ndërsa
pjesa tjetër nga një total prej 408 të anketuarish deklaruan se nuk përdorin burime alternative
për të marrë informacion rreth partive politike shqiptare.
Seksioni i tretë.
Perceptimi i rolit të strategjive të marketingut.
Ky seksion ka të bëjë me perceptimin e rolit të strategjive nga pjesëmarrësit tanë. Përsa i
përket perceptimit të rolit të strategjive të marketingut, të anketuarve iu drejtuan 10 pyetje të
shkallës Likert (1- Plotësisht dakord, 2- Dakord, 3- Nuk e di, 4- Kundër, 5- Plotësisht
kundër), nga ku ata duhej të zgjidhnin alternativën që iu dukej më e përshtatshme.
Ashtu siç mund të vihet re edhe nga grafiku i mëposhtëm, të pyetur nëse strategjitë e
marketingut luajnë rol të rëndësishëm në politikë, të anketuarit kanë dhënë përgjigje të
59.1
40.9
A shfrytëzoni burime alternative për të rejat
e fundit në lidhje me partitë politike.
Po Jo
AULONA ZOTAJ
129
ndryshme, duke përfshirë pesë alternativat e dhëna. 138 të anketuar ose 33.8% deklaruan se
janë dakord që strategjitë e marketingut luajnë rol të rëndësishëm në politikë, po ashtu edhe
73 të anketuar apo ndryshe 18.2% e tyre janë absolutisht dakord që marketingu luan rol të
rëndësishëm në politikë. Nga ana tjetër, 81 të anketuar ose 19.8% janë kundër idesë, ndërsa
10.1% janë plotësisht kundër kësaj deklarate. Një tjetër përqindje jo të vogël zë edhe
alternativa nuk e di, me 18.2% të të anketuarve. Rezultatet e të anketuarve tanë rreth kësaj
pyetje janë pozitive pasi për një pjesë të mirë të të anketuarve strategjitë e marketingut janë të
rëndësishme në politikë dhe luajnë rol të rëndësishëm në ligjërimin politik të politikanëve.
Për më tepër, shohim dhe grafikun e mëposhtëm.
Grafiku 12. Strategjitë e marketingut luajnë rol të rëndësishëm në politikë.
Grafiku 13. Strategjitë e marketingut në politikë ndihmojnë për të promovuar
ideologjitë e nevojshme për të fituar besimin e popullit.
18.20%
33.80%
18.20% 19.80%
10.10%
Plotesisht dakord Dakord Nuk e di Kunder Plotesisht kunder
Strategjitë e marketingut luajnë rol të rëndësishëm në
politikë
18.8
37
14.6
19.8
Dakord Nuk e di Kundër Plotësisht kundër
Strategjitë e marketingut në politikë ndihmojnë për të promovuar
ideologjitë e nevojshme për të fituar besimin e popullit.
Përqindja
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
130
Strategjitë e marketingut shpeshherë shihen si një mënyrë për promovimin e ideologjive të
nevojshme për të fituar besimin e popullit. Për këtë arsye, ne i kemi pyetur të anketuarit tanë
sesi e konceptojnë ata rolin e strategjive të marketingut për të fituar besimin e popullit dhe ata
kanë dhënë këto përgjigje: Pjesa më e madhe e të anketuarve, 150 ose 37% janë dakord me
faktin se marketingu politik promovon ideologjitë e nevojshme për të fituar besimin e
popullit, 77 të anketuar ose 18.8%, janë plotësisht dakord. Një pjesë prej 19.8% janë kundër
këtij fakti, ndërsa pjesa më e vogël e të anketuarve, vetëm 9.7% janë plotësisht kundër.
Ndërkohë që 57 të anketuar apo 14.6% janë shprehur se nuk e dinë nëse strategjitë e
marketingut politik luajnë rol në promovimin e ideologjive të nevojshme për të fituar besimin
e popullit.
Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në krijimin e imazhit të një lideri të
besueshëm dhe të përgjegjshëm.
Për këtë arsye, i pyetëm të anketuarit se çfarë mendojnë ata në lidhje me këtë ide. 134 të
anketuar (33%), janë shprehur se janë dakord që krijimi i imazhit një lideri të besueshëm dhe
të suksesshëm partie është i lidhur me strategjitë e marketingut politik që lideri apo partia e tij
përdorin. 102 të anketuar ose 25.3% janë shprehur kundër. Një pjesë tjetër, 70 të anketuar apo
16.9% janë shprehur se janë plotësisht dakort me faktin, 8.1% e të anketuarve mendojnë
plotësisht të kundërtën, ndërsa 16.6% nuk kanë asnjë mendim pasi janë shprehur se nuk e
dinë.
Grafiku 14. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në krijimin e imazhit të një lideri
të besueshëm dhe të përgjegjshëm.
Grafiku 15. Strategjitë e partive politike ndikojnë në mobilizimin e njerëzve për
zhvillim dhe prosperitet.
0.00%
5.00%
10.00%
15.00%
20.00%
25.00%
30.00%
35.00%
Plotesishtdakord
Dakord Nuk e di Kunder Plotesishtkunder
Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në krijimin e
imazhit të një lideri të besueshëm dhe të përgjegjshëm.
AULONA ZOTAJ
131
Njerëzit kanë nevojë për strategjitë e duhura që të ndihen të motivuar dhe të ndërgjegjshëm
për zhvillimin e përgjithshëm të vendit. Ky konstatim perceptohet në forma të ndryshme nga
njerëz të ndryshëm. Sa më sipër, të anketuarit tanë janë shprehur në këtë formë: pjesa më e
madhe e tyre, 118 të anketuar ose 28.2%, mendojnë se strategjitë e partive politike ndikojnë
në mobilizimin e njerëzve për zhvillim dhe prosperitet dhe 20.8%, e tyre janë plotësisht
dakord, 23.7% e të anketuarve janë kundër këtij konstatimi, ndërsa 16.9% nuk kanë dhënë një
mendim të saktë për këtë pyetje. Pjesa më e vogël e të anketuarve, 10.4% janë shprehur se
janë plotësisht kundër faktit.
Ajo që partitë vazhdimisht kërkojnë të arrijnë është rritja e numrit të anëtarëve të tyre dhe kjo
mund të ndodhë vetëm nëpërmjet aplikimit të strategjive të duhura politike. Kur i pyetëm të
anketuarit tanë rreth kësaj, ata u përgjigjën në këtë mënyrë: pjesa më e madhe e tyre, 142 të
anketuar apo 35.1%, janë dakord me faktin se strategjitë e marketingut politik ndikojnë në
rritjen e numrit të anëtarësimeve në një parti. 21.4|% të të anketuarve tanë janë shprehur se
janë plotësisht dakord. Nga ana tjetër, 21.1%, e të anketuarve janë shprehur se nuk e dinë
nëse strategjitë e marketingut ndikojnë në rritjen e rritjen e numrit të anëtarësimeve në një
parti. 14.6% mendojnë se strategjitë e marketingut politik nuk ndikojnë në në rritjen e rritjen
e numrit të anëtarësimeve në një parti. 7.8% janë plotësisht kundër faktit.
Në fund, vlen të thuhet se opinioni i të anketuarve përsa i përket ndikimit që kanë strategjitë e
marketingut politik në rritjen e rritjen e numrit të anëtarësimeve në një parti, rezulton pozitiv
gjë që e tregon dhe tabela e mëposhtme.
Grafiku 16. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në rritjen e numrit të
anëtarësimeve në një parti.
Plotësishtdakord
Dakord Nuk e di Kundër Plotësishtkundër
20.8
28.2
16.9
23.7
10.4
Strategjitë e partive politike ndikojnë në mobilizimin e
njerëzve për zhvillim dhe prosperitet.
Përqindja
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
132
Grafiku 17. Strategjitë e partive politike shërbejnë për të menaxhuar krizën dhe
konfliktet që lindin brenda një partie politike.
Një pyetje interesante e këtij seksioni ishte nëse strategjitë e partive politike ndikojnë në
menaxhimin e krizës apo konflikteve që lindin brenda një partie politike. Kësaj pyetje të
anketuarit tanë i kanë dhënë përgjigje të ndryshme, ku 157 të anketuar apo 37.7% janë dakord
me faktin se ndikimi i strategjive të partive politike ndikon në menaxhimin e krizave dhe
konflikteve që lindin brenda një partie politike, po ashtu një pjesë e madhe e të anketuarve,
23.4% janë plotësisht dakord me këtë fakt, 75 të anketuar ose 18.2% nuk e dinë vërtet nëse
konfliktet apo krizat menaxhohen me anë të strategjive. Nga ana tjetër, përqindje të vogla të
të anketuarve mendojnë se strategjitë e partive politike nuk ndikojnë apo nuk ndikojnë
Plotesishtdakord
DakordNuk e di
KunderPlotesisht
kunder
21.40%
35.10%
21.10%
14.60%
7.80%
Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në
rritjen e numrit të anëtarësimeve të një partie.
Plotësishtdakord
Dakord Nuk e di Kundër Plotësishtkundër
23.4
37.7
18.2 15.3
5.5
Strategjitë e partive politike shërbejnë për të menaxhuar
krizën dhe konfliktet që lindin brenda një partie politike
Përqindja
AULONA ZOTAJ
133
absolutisht në menaxhimin e krizave apo konflikteve, konkretisht 15.3% dhe 5.5%. Mesa
duket edhe në këtë rast, të anketuatit janë pro aplikimit të strategjive të duhura të partive
politike në menaxhimin e krizave apo konflikteve.
Të anketuarit tanë i kemi pyetur nëse strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet pë
të krijuar emrin dhe pozicionin e partisë, dhe ata u përgjigjën në këtë formë: ashtu siç mund
të dallohet edhe nga tabela e mëposhtme, pjesa më e madhe e të anketuarve, 134 ose 33.8%
mendojnë se strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet pë të krijuar emrin dhe
pozicionin e partisë, dakord janë gjithashtu edhe 32.8% e të anketuarve. Nga ana tjetër, kemi
14.9% të të anketuarve që janë shprehur kundër dhe 7.5% që janë plotësisht kundër. Pjesa më
e vogël e të anketuarve tanë, 11% janë shprehur se nuk e dinë. Nisur nga të dhënat e tabelës
të cilat janë të shprehura me përqindje, mund të dallohet që të anketuarit tanë ndajnë opinonin
pozitiv që strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet pë të krijuar emrin dhe
pozicionin e partisë.
Grafiku 18. Strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet për të krijuar emrin
dhe pozicionimin e partisë.
Grafiku 19. Strategjitë e partive politike ndihmojnë për të krijuar stabilitetin e
nevojshëm në sistemin socio-politik të një vendi.
Ploteisht dakord
Dakord
Nuk e di
Kunder
Plotesisht kunder
33.80%
32.80%
11.00%
14.90%
7.50%
Strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet për
të krijuar emrin dhe pozicionimin e partisë.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
134
A ndihmojnë strategjitë e partive politike për të krijuar stabilitetin e nevojshëm në sistemin
socio-politik të një vendi? Këtë pyetje u kemi drejtuar të anketuarve tanë dhe ata janë
përgjigjur në këtë formë: 148 të anketuar ose 36%, janë dakord me faktin se strategjitë e
partive politike krijojnë stabilitetin e duhur në sistemin socio-politik të vendit, pozitivisht
janë përgjgjur edhe 20.5% e të anketuarve, ndërsa 9.7% janë shprehur se nuk e dinë. Pjesa
tjetër, 20.1% janë kundër dhe 13.6% janë plotësisht kundër faktit. Edhe në këtë rast, të
anketuarit tanë na kanë dhënë përgjigje pozitive, gjë që e përforcon edhe më tepër idenë se
strategjitë e duhura të partive politike ndihmojnë për të krijuar stabilitetin e nevojshëm në
sistemin socio-politik të një vendi.
Imazhi politik është tepër i rëndësishëm për një parti politike. Por a mendojnë të anketuarit se
strategjitë e partive politike ndikojnë në imazhin politik të një partie dhe a e ndihmojnë ato
inkurajimin e demokracisë? Referuar kësaj, pyetje të anketuarit tanë ndajnë opinone të
ndryshme. 163 të anketuar ose 40.9%, janë dakord me këtë konstatim dhe mendojnë se
strategjitë e partive politike ndikojnë në inkurajimin e demokracisë dhe imazhit politik të një
partie politike, po në të njëjtën formë mendojnë edhe 20.8% e të anketuarve. Ndërsa 15.3%
janë kundër dhe 14.9% janë plotësisht kundër. Vetëm 8.1% janë shprehur se nuk e dinë.
Grafiku 20. Strategjitë e partive politike & marketingut politik ndihmojnë në
inkurajimin e demokracisë dhe imazhit politik të një partie.
20.5
36
9.7
20.1
13.6
Plotësisht dakord Dakord Nuk e di Kundër Plotësisht kundër
Strategjitë e partive politike ndihmojnë për të krijuar stabilitetin
e nevojshëm në sistemin socio-politik të një vendi.
Përqindja
AULONA ZOTAJ
135
Pyetja e fundit e seksionit mbi përceptimin e rolit të strategjive të partive politike, ka të bëjë
me ndikimin e strategjive të partive politike në krijimin e institucioneve të pavarura,
demokratike dhe që janë kundër korrupsionit. Një përqindje shumë e vogël prej 3.2% janë
shprehur se nuk e dinë nëse strategjitë e partive politike ndikojnë në krijimin apo forcimin e
institucioneve. Një numër i lartë të anketuarish, 35.7% janë dakord me idenë se aplikimi i
strategjive të duhura të partive politike është i rëndësishëm për pavarësinë, demokratizimin e
insitucioneve, pozitivisht mendojnë edhe 17.2% e të anketuarve, të cilët janë shprehur se janë
plotësisht dakord, 25.3% e të anketuarve nuk mendojnë se strategjitë e marketingut politik
ndikojnë në promovimin e institucioneve të pavarura, demokratike dhe kundër korrupsionit,
po në këtë formë janë shprehur edhe 18.5% e të anketuarve, të cilët janë plotësisht kundër
këtij konstatimi.
Grafiku 21. Strategjitë e partive politike ndihmojnë në krijimin e institucioneve të
pavarura, demokratike dhe luftën kundër korrupsionit.
33%
8%
13%
24%
23%
Strategjitë e partive politike&marketingut politik
ndihmojnë në inkurajimin e demokracisë dhe imazhit
politik të një partie
Ploteisht dakord Dakord Nuk e di Kunder Plotesisht kunder
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
136
Siç shihet edhe nga grafiku, perceptimi i rolit të strategjive të marketingut është afër vlerës
mesatare, me rëndësi është që ajo nuk është afër vlerës minimale pasi kjo do të nënkuptonte
që perceptimi i rolit të strategjive të partive politike nuk është fort i bindshëm.
Seksioni i katërt
Vlerësimi i strategjive të marketingut
Ky seksion ka të bëjë me vlerësimin që i bëhet strategjive të marketingut nga të anketuarit.
Për të testuar vlerësimin e bërë kundrejt strategjive të marketingut politik, të anketuarve u
janë drejtuar 10 të shkallës Likert, ndër të cilave të anketuarit mund të zgjidhnin alternativën
më te përshtatshme që shprehte më së miri opinionin e tyre.
Ashtu si dallohet nga tabela e mësipërme, vlera mesatare e vlerësimit të strategjive të
marketingut është dikur brenda vlerës mesatare që nënkupton se vlerësimi që i bëhet
strategjive të marketingut është relativisht i mirë.
Grafiku 22. Si një reflektim i strategjive të tyre të marketingut, partitë ofrojnë
“produkte /shërbime” që gjerësisht perceptohen si unike nga elektorati.
17.20%
35.70%
3.20%
25.30%
18.50%
Strategjitë e partive politike ndihmojnë në krijimin e
institucioneve të pavarura, demokratike dhe luftën kundër
korrupsionit
Plotesisht dakord Dakord Nuk e di Kunder Plotesisht kunder
AULONA ZOTAJ
137
Pyetja e parë e këtij seksioni kërkon të kuptojë nëse si një reflektim i strategjive të tyre të
marketingut, partitë ofrojnë produkte dhe shërbime që gjerësisht perceptohen si unike nga
elektorati. Përsa i përket përgjigjeve që kemi arritur të grumbullojmë nga të anketuarit tanë,
pjesa më e madhe e tyre, 157 të anketuar ose 38% janë shprehur se nuk e dinë nëse partitë
ofrojnë produkte dhe shërbime që elektorati i percepton si unike. Një tjetër përqindje e lartë,
23.1% janë shprehur kundër, ndërsa 5.2% janë absolutisht kundër faktit se partitë i ofrojnë
shërbime dhe produkte unike elektoratit të tyre. Dakord me këtë konstatim janë vetëm 21.4%,
ndërsa plotësisht dakord janë 12.3% e të anketuarve.
Grafiku 23. Strategjia e marketingut e partive është unike në ofrimin e shërbimeve të
caktuara dhe të vlerësuara gjerësisht nga qytetarët.
Plotësishtdakord
Dakord Nuk e di Kundër Plotësishtkundër
12.3
21.4
38
23.1
5.2
Si një reflektim i strategjive të tyre të marketingut, partitë ofrojnë
"produkte /shërbime" që gjerësisht perceptohen si unike nga
elektorati.
Përqindja
Plotësisht dakord
Dakord
Nuk e di
Kundër
Plotësisht kundër
10.4
24
35.1
19.5
11
Strategjia e marketingut e partive është unike në ofrimin e
shërbimeve të caktuara dhe të vlerësuara gjerësisht nga qytetarët.
Përqindja
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
138
A janë strategjitë e marketingut të partive në Shqipëri unike në ofrimin e shërbimeve të
caktuara dhe të vlerësuar gjerësisht nga qytetarët? 144 të anketuar ose 35.1% janë shprehur se
nuk e dinë, 19.5% janë kundër dhe nuk mendojnë në këtë formë, ndërsa 11% janë plotësisht
kundër këtij konstatimi. Nga ana tjetër, kemi 98 të anketuar ose 24% që janë dakord me idenë
që strategjitë e marketingut të partive politike janë unike në ofrimin e shërbimeve dhe janë të
vlerësuara gjerësisht nga qytetarët dhe 41 të anketuar apo 10.4% janë plotësisht dakord me
këtë fakt.
Grafiku 24. Në strategjinë e marketingut, partitë synojnë “segmentin e veçantë të
tregut”.
Përsa i përket pyetjes së dytë tretë të këtij seksioni, 140 të anketuar apo 34.1% janë shprehur
se nuk e dinë nëse partirë politike synojnë segmentin e veçantë të tregut, 23.1% janë dakord
me këtë konstatim dhe 15.9% janë plotësisht dakord. Kundër kësaj janë 21.1%, e të
anketuarve dhe plotësisht kundër janë 5.8% e tyre.
Është diskutuar dhe ende vazhdon të diskutohet nëse objektivat e një partie politike dhe
strategjitë e saj janë të ndërtuara mbi njohuritë e nevojave të elektoratit. Kur janë pyetur rreth
kësaj, të anketuarit kanë dhënë këto përgjigje: 28.6% e tyre janë dakord, po ashtu 11% janë
plotësisht dakord me faktin se partitë politike i ndërtojnë objektivat dhe strategjitë e tyre
politike duke marrë për bazë nevojat e elektoratit të tyre. Nga ana tjetër, kemi 17.9%, të të
anketuarve që janë kundër, të cilët nuk mendojnë se partite politike i caktojnë objektivat në
bazë të nevojave të elektoratit, për më tepër edhe 15.6% e të anketuarve janë plotësisht
kundër. Një përqindje tjetër jo e vogël, 26.9% janë shprehur se nuk e dinë nëse objektivat dhe
strategjitë e marketingut të një partie ndërtohen në bazë të nevojave që elektorati ka.
Plotësishtdakord
DakordNuk e di
KundërPlotësisht
kundër
15.9 23.1 34.1
21.1
2.5
Në strategjinë e marketingut, partitë synojnë "segmentin e
veçantë të tregut".
Përqindja
AULONA ZOTAJ
139
Grafiku 25. Objektivat e përgjithshme të marketingut dhe strategjitë e partive janë
ndërtuar mbi njohuritë e forta të nevojave të elektoratit.
Ajo çfarë vlen vërtet për shumë votues është programi që një parti politike pasqyron për
kohën që ajo parti kërkon të qëndrojë në pushtet. Për këtë asrye, u është kërkuar të anketuarve
të shprehin mendimin e tyre në lidhje me konstatimin e paraqitur në tabelën e mëposhtme.
183 të anketuar ose 45.1%, njëkohësisht dhe përqindja më e lartë janë shprehur se nuk e dinë
nëse partitë vazhdimisht modifikojnë programet e tyre ekzistuese dhe prezantojnë kandidatë
të rinj për elektoratin e tyre. Pozitivisht janë përgjigjur 110 të anketuar apo 27.3%, të cilët
janë dakord me faktin që partitë prezantojnë vazhdimisht kandidatë të rinj për audiencën e
tyre dhe që i modifikojnë vazhdimisht programet e tyre ekzistuese, njëkohësisht pozitivisht
janë shprehur edhe 36 të anketuar ose 8.8% të cilët janë plotësisht dakord. Kundër këtij
konstatimit janë 57 të anketuar apo ndryshe 14.6%, dhe plotësisht kundër idesë se partitë
politike vazhdimisht modifikojnë programet e tyre ekzistuese dhe prezantojnë kandidatë të
rinj janë 4.2% e të anketuarve, pjesë e këtij studimi.
Grafiku 26. Partitë vazhdimisht modifikojnë programet e tyre ekzistuese dhe
prezantojnë kandidatët e rinj për audiencën e tyre.
0.00%
5.00%
10.00%
15.00%
20.00%
25.00%
30.00%
Plotesishtdakord Dakord
Nuk e diKunder
Plotesishtkunder
11.00%
28.60% 26.90%
17.90%
15.60%
Objektivat e përgjithshme të marketingut dhe strategjitë e
partive janë ndërtuar mbi njohuritë e forta të nevojave të
elektoratit
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
140
Grafiku 27. Në marrjen e vendimeve strategjike, qëllimi i partive është të krijojnë një
pikëmbështetje të fortë në arenën politike.
Shpesh ngrejmë pyetjen nëse me anë të marrjes së vendimeve, partitë kërkojnë të krijojnë
pikëmbështetje të fortë në arenën politike. Pyetjes sonë, 193 të anketuar apo 47.4% i janë
përgjigjur pozitivisht pasi ata janë dakord, plotësisht dakord janë 10.1% e të anketuarve,
ashtu siç mund të dallohet edhe nga tabela e mësipërme. Një pjesë shumë e vogël e të
8.80%
27.30%
45.10%
14.60%
4.20%
Plotesisht dakord Dakord Nuk e di Kunder Plotesisht kunder
Partitë vazhdimisht modifikojnë programet e tyre
ekzistuese dhe prezantojnë kandidatët e rinj për audiencën
e tyre.
Plotësisht dakord
Dakord
Nuk e di
Kundër
Plotësisht kundër
10.1
47.4
24.7
14.6
3.2
Në marrjen e vendimeve strategjike, qëllimi i partive është të
krijojnë një pikëmbështetje të fortë në arenën politike.
Përqindja
AULONA ZOTAJ
141
anketuarve, 3.2% janë plotësisht kundër faktit që partitë në marrjen e vendimeve strategjike
kërkojnë të krijojnë një pikëmbështetje të fortë në arenën politike, ndërsa 59 të anketuara apo
ndryshe 14.6% janë kundër kësaj ideje. Një përqindje jo pak të vogël, zë dhe alternativa ―nuk
e di‖ me 24.7% të përgjigjeve të marra.
Lind pyetja, nëse partitë politike e kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve dhe nëse ato
përpiqen që të ndërtojnë marrëdhënie afatgjata me votuesit e tyre. 180 të anketuar (44.2%)
janë shprehur se janë dakord që partitë e kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve, pozitiv
ishte dhe mendimi i 13.3% e të anketuarve të cilët ishin plotësisht dakord me këtë pyetje.
―Nuk e di‖ janë përgjigjur rreth 22.7% e të anketuarve, 15.9% janë shprehur kundër dhe
3.9%, fare pak mendojnë se partitë nuk e kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve, për më
tepër, ata mendojnë se partitë nuk përpiqen të krijojnë marrëdhënie afatgjata me elektoratin e
tyre.
Grafiku 28. Partitë vazhdimisht kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve dhe
përpiqen të ndërtojnë marrëdhënie afatgjata me elektoratin e tyre.
A mendojnë të anketuarit se strategjia e marketingut e partive e vë theksin tek kandidati
individual dhe jo partia? Kjo është një ndër pyetjet e këtij seksioni që i është drejtuar të
anketuarve për të zbuluar se çfarë mendojnë ata në lidhje me këtë. Sipas të dhënave të tabelës
së mësipërme, 39.6% e tyre janë dakord dhe mendojnë se strategjia e marketingut që partitë
13.30%
44.20%
22.70%
15.90%
3.90%
Plotesisht dakord Dakord Nuk e di Kunder Plotesisht kunder
Partitë vazhdimisht kanë përmirësuar cilësinë e jetës së
njerëzve dhe përpiqen të ndërtojnë marrëdhënie afatgjata
me elektoratin e tyre.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
142
përdorin e vë theksin tek kandidati individual dhe jo partia, po në të njëjtën formë, plotësisht
dakord janë shprehur edhe 8.8% e të anketuarve. Përsa i përket alternativës kundër, kjo
alternativë është përzgjedhur nga 16.9% e të anketuarve, ndërsa plotësisht kundër janë 4.2% e
të anketuarve, njëkohësisht dhe përqindja me e ulët për këtë pyetje, ndërsa 30.5% që është
dhe përqindja e dytë më e lartë e dhënë për këtë pyetje janë shprehur se nuk e dinë nëse
strategjitë e marketingut të partive e vënë theksin tek kandidati individual dhe jo partia.
Grafiku 29. Strategjia e marketingut e partive e vë theksin tek kandidati individual
dhe jo tek partia.
Grafiku 30. Partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me
besnikëri ekzistuese ndaj tyre.
Plotesishtdakord
DakordNuk e di
KunderPlotesisht
kunder
8.80%
39.60%
30.50%
16.90%
4.20%
Strategjia e marketingut e partive e vë theksin tek
kandidati individual dhe jo tek partia.
AULONA ZOTAJ
143
Përsa i përket pyetjes 9 të këtij seksioni, të anketuarit janë pyetur nëse partite vazhdimisht
ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me besnikëri ekzistuese ndaj tyre, dhe ne
dolën në këto përfundime: pjesa më e madhe e të anketuarve, 47.4% pothuajse gjysma e tyre
janë dakord me këtë konstatim. Plotësisht dakord janë 6.5%, ndërsa 26.3% nuk e dinë nëse
partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me besnikëri ekzistuese
ndaj tyre. Nga ana tjetër, kemi 49 të anketuar ose 12.7% që janë kundër idesë se partitë partitë
vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me besnikëri ekzistuese ndaj
tyre.
Grafiku 31. Angazhimi i partive ndaj elektoratit është i rëndësishëm, në mënyrë që
votuesit të mos pendohen që kanë votuar për ato parti
Kemi dëgjuar shpesh për votues të ndryshëm, të cilët pendohen të kenë votuar njërën apo
tjetrën parti. Për të parë se çfarë vërtet mendojnë të anketuarit rreth kësaj, kjo është vendosur
Plotësishtdakord
Dakord Nuk e di Kundër Plotësishtkundër
6.5
47.4
26.3
12.7 7.1
Partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe
rrethet me besnikëri ekzistuese ndaj tyre
Përqindja
Plotësishtdakord
DakordNuk e di
KundërPlotësisht
kundër
10.4
54.5
13.6 8.1 13.3
Angazhimi i partive ndaj elektoratit është i rëndësishëm, në
mënyrë që votuesit të mos pendohen që kanë votuar për ato parti
Përqindja
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
144
të përfshihet si një pyetje përmbyllëse e seksionit të vlerësimit të rolit të strategjive të
marketingut. Përsa i përket përgjigjeve që na kanë dhënë të anketuarit, ato mund të dallohen
edhe në tabelën mësipërme ku qartësisht dallohet se 222 të anketuar, më shumë se gjysma e
tyre janë shprehur se janë dakord, ndërsa plotësisht dakord janë 43 të anketuar ose 10.4%, e
tyre. 13.3% e të anketuarve janë plotësisht kundër, ata nuk mendojnë se partitë politike
angazhohen që votuesit të mos pendohen që i kanë votuar. Kundër janë edhe 34 të anketuar
apo 8.1%, e tyre që është njëkohësisht dhe përgjigja më pak e përzgjedhur nga të anketuarit.
Seksioni i pestë
Roli i dimensioneve në strategjitë e marketingut.
Për të konkurruar në mënyrë efikase në një demokraci të sapolindur, liderët e partive marrin
vendime strategjike, të cilat drejtojnë operacionet e tyre të brendshme dhe i vendosin partitë e
tyre në një pozicion të caktuar. Roli i dimensioneve, ashtu siç e tregon dhe tabela e
mësipërme është brenda vlerës mesatare (25.4448) dhe është i pranueshëm. Përmirësimi i
gjendjes ekonomike të vendit është një ndër detyrat kryesore të një partie në pushtet, prandaj
dhe angazhimi i tyre në këtë pjesë duhet të jetë maksimal, por a mendojnë vërtet qytetarët që
partitë angazhohen vërtet për ta realizuar këtë? Më shumë se gjysma e tyre, 58.1% mendojnë
se partia në pushtet angazhohet për ta realizuar këtë, 20.5% janë përgjigjur se nuk e dinë nëse
partia në pushtet angazhohet për përmirësimin e gjendjes ekonomike të vendit duke hartuar
strategjitë e duhura dhe duke ndërmarrë reformat e nevojshme. Një pjesë prej 4.5% janë
kundër faktit që partia në pushtet krahasuar me të tjerat angazhohet për të përmirësuar
gjendjen ekonomike aktuale dhe plotësisht kundër janë 16.9% e të anketuarve.
Grafiku 32. Krahasuar me partitë e tjera politike në Shqipëri, partia në pushtet e
harton strategjinë e saj në mënyrë që të përmirësojë gjendjen aktuale ekonomike të
vendit.
AULONA ZOTAJ
145
Grafiku 33. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton dhe zbaton
politikat e saj në funksion të rritjes së cilësisë së shërbimit ndaj elektoratit.
Referuar kësaj pyetje, ashtu siç mund të dallohet edhe nga përgjigjet e dhëna në tabelën e
mësipërme, 218 të anketuar janë dakord se partia në pushtet e zbaton sjelljen e saj në rritjen e
e cilësisë së shërbimit ndaj elektoratit, ndërsa 67 të anketuar janë kundër kësaj. Plotësisht
kundër janë 3.6% e të anketuarve, ashut si e tregon dhe tabela e mësipërme, 83 të anketuar
nuk e dinë.
Dakord
Nuk e di
Kunder
Plotesisht kunder
58.10%
20.50%
4.50%
16.90%
Krahasuar me partitë e tjera politike në Shqipëri,
partia në pushtet e harton strategjinë e saj në mënyrë
që të përmirësojë gjendjen aktuale ekonomike të
vendit
Plotësishtdakord
Dakord Nuk e di Kundër Plotësishtkundër
6.2
53.2
20.5 16.6
3.6
Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton
dhe zbaton politikat e saj në funksion të rritjes së cilësisë së
shërbimit ndaj elektoratit.
Përqindja
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
146
Grafiku 34. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet ka ndikuar në
rritjen e mirëqënies së shumë familjeve në vendin tonë.
Shqipëria është një vend që gjithmonë ka pasur një numër të lartë të familjeve që kanë
probleme ekonomike, për shkak të të ardhurave të ulëta. Të anketuarit janë pyetur nëse
krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet ka ndikuar në rritjen e mirëqënies së
shumë familjeve nga ku kemi marrë përgjigje të ndryshme. 31.5% e të anketuarve janë
përgjigjur se janë dakord që partia në pushtet ka bërë mjaftueshëm për të përmirësuar
mirëqënien e shumë familjeve në Shqipëri, plotësisht dakord janë 7.8% e të anketuarve,
ndërsa 27.6% e tyre janë përgjigjur se nuk e dinë nëse partia në pushtet ka ndikuar në rritjen e
mirëqënies së shumë familjeve në vendin tonë. Kundër janë përgjigjur 19.2% e të anketuarve
dhe plotësisht kundër janë përgjigjur 14% e tyre.
Grafiku 35. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si ajo që
ndërmerr hapat e nevojshëm për ti ardhur në ndihmë shtresave me probleme të
ndryshme sociale të popullsisë.
7.8
31.5
27.6
19.2
14
Plotësisht dakord
Dakord
Nuk e di
Kundër
Plotësisht kundër
Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet ka
ndikuar në rritjen e mirëqënies së shumë familjeve në vendin
tonë.
Përqindja
AULONA ZOTAJ
147
A ndërmerr partia në pushtet masa të nevojshme për ti ardhur në ndihmë familjeve me
probleme të ndryshme sociale të popullsisë? 134 të anketuarit tanë janë përgjigjur se janë
dakord se krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si ajo që ndërmerr
hapat e nevojshëm për ti ardhur në ndihmë shtresave me probleme të ndryshme sociale të
popullsisë. Ashtu siç vihet re edhe nga tabela e mësipërme, 11.7% e të anketuarve janë
përgjigjur se janë plotësisht dakord më këtë konstatim dhe 21.1% janë përgjigjur se nuk e
dinë. Nga ana tjetër, 22.7% e të anketuarve janë përgjigjur se janë kundër idesë se krahasuar
me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si ajo që ndërmerr hapat e nevojshëm për ti
ardhur në ndihmë shtresave me probleme të ndryshme sociale të popullsisë dhe 12% e tyre
janë përgjigjur se janë plotësisht kundër.
A harton partia qeverisëse politikat e duhura për t‘iu përgjigjur nevojave të elektoratit të saj?
24% e të anketuarve janë përgjigjur se janë plotësisht dakord, 24.4% janë përgjigjur dakord,
24% gjithashtu janë përgjigjur se nuk e dinë, kundër janë përgjigjur 7.8% dhe plotësisht
kundër janë përgjigjur 19.8% e të anketuarve.
Grafiku 36. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton politikat e
saj për t'iu përshtatur nevojave të elektoratit të saj.
Plotësisht dakord
Dakord
Nuk e di
Kundër
Plotësisht kundër
11.7
32.5
21.1
22.7
12
Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si
ajo që ndërmerr hapat e nevojshëm për ti ardhur në ndihmë
shtresave me probleme të ndryshme sociale të popullsisë.
Përqindja
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
148
Grafiku 37. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në
zhvillimin social dhe kulturor të vendit.
Lind pyetje, a angazhohet vërtet partia politike në pushtet në zhvillimin social dhe kulturor të
vendit? Pasi i kemi pyetur të anketuarit, më pak se gjysma, 46.1% janë përgjigjur se janë
dakord, 21.8% janë përgjigjur se janë plotësisht dakord, 15.9% janë përgjigjur se nuk e dinë.
Kundër janë përgjigjur 4.2% e të anketuarve, një pjese e vogël e tyre, 12% janë përgjigjur se
janë plotësisht kundër faktit që krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet
angazhohet në zhvillimin social dhe kulturor të vendit.
24.00%
24.40% 24.00%
7.80%
19.80%
Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet e
harton politikat e saj për t'iu përshtatur nevojave të
elektoratit të saj
Plotësishtdakord
Dakord Nuk e di Kundër Plotësishtkundër
21.8
46.1
15.9
4.2
12
Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet
angazhohet në zhvillimin social dhe kulturor të vendit.
Përqindja
AULONA ZOTAJ
149
Grafiku 38. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në
vendosjen e një komunikimi standart me elektoratin e saj.
Të pyetur nëse partia në pushtet angazhohet në vendosjen e një komunikimi standart me
elektoratin e saj, pothuajse gjysma e të anketuarve, rreth 49% janë përgjigjur se janë dakord,
8.8% janë plotësisht dakord, 20.1% janë përgjigjur se nuk e dinë partia në pushtet angazhohet
në vendosjen e një komunikimi standart me elektoratin e saj, kundër janë përgjigjur 11.7%
dhe plotësisht kundër janë përgjigjur 10.4% e të anketuarve.
Të pyetur nëse partia në pushtet angazhohet në sigurimin e tregtisë së lirë si një ndër efektet e
globalizimit, 36% e të anketuarve janë përgjigjur se janë dakord, plotësisht dakord janë
6.5%. Ashtu siç e tregon dhe tabela e mësipërme, 28.2% janë përgjigjur se nuk e dinë, 11%
janë përgjigjur se janë plotësisht kundër dhe 18.2% janë përgjigjur se janë kundër që
krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në sigurimin e tregtisë së
lirë, si një ndër efektet e globalizimit.
Grafiku39. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në
sigurimin e tregtisë së lirë, si një ndër efektet e globalizimit.
Plotësishtdakord
Dakord Nuk e di Kundër Plotësishtkundër
8.8
49
20.1
11.7 10.4
Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet
angazhohet në vendosjen e një komunikimi standart me
elektoratin e saj
Përqindja
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
150
Grafiku40 .Krahasuar me partitë e tjera politike, nëpërmjet strategjisë së saj politike,
partia në pushtet angazhohet në promovimin e forces së saj duke dëmtuar
kundërshtarin e saj.
Dihen tashmë debatet e shumta midis partive të ndryshme politike dhe çfarë bëjnë ato për të
dëmtuar njërën apo tjetrën forcë politike. Të pyetur, nëse krahasuar me partitë e tjera politike,
nëpërmjet strategjisë së saj politike, partia në pushtet angazhohet në promovimin e forcës së
saj duke dëmtuar kundërshtarin e saj, 4.5% e të anketuarve janë përgjigjur se janë plotësisht
kundër, kundër janë edhe 23.1% e tyre. Dakord me këtë konstatim janë 32.8% e të
6.50%
36.00%
28.20%
18.20%
11.00%
0.00%
5.00%
10.00%
15.00%
20.00%
25.00%
30.00%
35.00%
40.00%
Plotesishtdakord
Dakord Nuk e di Kunder Plotesishtkunder
Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet
angazhohet në sigurimin e tregtisë së lirë, si një ndër efektet e
globalizimit.
Plotësisht dakord
Dakord
Nuk e di
Kundër
Plotësisht kundër
8.1
32.8
31.5
23.1
4.5
Krahasuar me partitë e tjera politike, nëpërmjet strategjisë së saj
politike, partia në pushtet angazhohet në promovimin e forcës së
saj duke dëmtuar kundërshtarin e saj.
Përqindja
AULONA ZOTAJ
151
anketuarve, njëkohësisht dhe përgjigja me përqindjen më të lartë, plotësisht dakort janë 8.1%,
ndërsa 31.5%, janë përgjigjur se nuk e dinë.
Seksioni i gjashtë.
Efektet e reformave dhe efekti i integrimit në BE, në ligjërimin politik të elitës
shqiptare.
Edhe pse mesatarja e efekteve të reformave dhe efekti i integrimit në BE, në ligjërimin politik
të elitës shqiptare nuk paraqet vlera shumë të larta, ai është ende i kënaqshëm dhe i
pranueshëm statistikisht. Janë pyetur të anketuarit nëse ata mendojnë se partia aktuale në
pushtet është vërtet e angazhuar në hapjen e negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE
dhe më shumë se gjysma e tyre, 53.6% janë dakord se partia në pushtet po bën mjaftueshëm
për anëtarësimin e vendit në BE.
Plotësisht dakord janë edhe 130 të anketuar ose 31.8% e tyre, po ashtu 45 të anketuar apo
14.6% janë përgjigjur se nuk e dinë nëse partia në pushtet po bën apo ka bërë mjatueshëm për
hapjen e negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE.
Interesante në këtë rast është se nuk kemi marrë asnjë përgjigje kundër apo plotësisht kundër
nga të anketuarit, gjë që tregon se të anketuarit arrijnë ta vlerësojnë si pozitive punën e
qeverisë për anëtarësimin në BE.
Grafiku 41. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në
hapjen e negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE.
Grafiku 42. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në
zbatimin me përpikmëri të politikave rajonale të caktuara nga BE-ja.
Plotesisht dakordDakord
Nuk e di
31.80%
53.60%
14.60%
Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e
angazhuar në hapjen e negociatave për anëtarësimin e
Shqipërisë në BE.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
152
A mendojnë vërtet të anketuarit se partia në pushtet është e angazhuar në zbatimin me
përpikmëri të politikave rajonale të caktuara nga BE-ja? Përsa i përket kësaj pyetje, 193 të
anketuar ose 47.1% e tyre janë përgjigjur se janë dakord me pyetjen, 120 të anketuar ose
29.5% e të anketuarve janë plotësisht dakord se partia aktuale qeverisëse është e angazhuar
që të zbatojë me përpikmëri të gjitha politikat rajonale të caktuara nga BE-ja. Ndërkohë që
një përqindje jo pak e vogël, 23.4% mendojnë se nuk e dinë nëse krahasuar me partitë e tjera
politike, partia në pushtet angazhohet në zbatimin me përpikmëri të politikave rajonale të
caktuara nga BE-ja.
Grafiku 43. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është angazhuar më tepër
në përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të siguruar demokracinë në vend.
30%
47%
23%
Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet
angazhohet në zbatimin me përpikmëri të politikave
rajonale të caktuara nga BE-ja.
Plotësisht dakord Dakord Nuk e di
29%
49%
22%
Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është angazhuar më
tepër në përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të siguruar
demokracinë në vend.
Plotësisht dakord Dakord Nuk e di
AULONA ZOTAJ
153
Një ndër çështjet kryesore ditët e sotme është sigurimi i demokracisë në vend, prandaj i kemi
pyetur të anketuarit nëse partia në pushtet krahasuar me partitë e tjera është angazhuar më
tepër në përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të siguruar demokracinë në vend. Pro këtij
konstatimi janë pothuajse gjysma e të anketuarve, 49.4%, plotësisht dakord janë 120 të
anketuar ose 28.9%, ndërsa 21.8% janë përgjigjur se nuk e dinë nëse krahasuar me partitë e
tjera, partia në pushtet është angazhuar më tepër në përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të
siguruar demokracinë në vend. Edhe në këtë rast, ashtu si për pyetjen e parë, nuk morëm
asnjë përgjigje negative nga të anketuarit.
Çështjet ekonomike janë ndër çështjet më kryesore për stabilitetin ekonomik të një vendi,
prandaj lind pyetja nëse partia shqiptare në pushtet ka bërë mjaftueshëm për përmbushjen e
politikave ekonomike dhe monetare të caktuara nga BE-ja. Në këtë rast, kemi katër
alternativa të përfshira dhe të cilat kanë marrë përgjigje nga të anketuarit, konkretisht 216 të
anketuar apo 53.2%, dhe njëkohësisht më shumë se gjysma janë dakord që krahasuar me
partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në pëmbushjen e politikave ekonomike dhe
monetare të caktuara nga BE-ja, po ashtu edhe 20.5% e të anketuarve janë plotësisht dakord,
ndërsa 16.2% e të anketuarve nuk e dinë nëse partia në pushtet është e angazhuar në
pëmbushjen e politikave ekonomike dhe monetare të caktuara nga BE-ja. Ndërkohë që
kundër kësaj pyetje i janë përgjigjur 10.1% e të anketuarve.
Grafiku 44. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në
përmbushjen e politikave ekonomike dhe monetare të caktuara nga BE-ja.
Një çështje kryesore që lidhet dhe me zhvillimin e demokracisë apo me krijimin e
insititucioneve të pavarura është dhe lufta ndaj korrupsionit. A angazhohet partia në pushtet
në nivel kombëtar për të luftuar korrupsionin? I pyetëm të anketuarit dhe gjysma e tyre, 51%
janë dakord me faktin se partia qeverisëse është e angazhuar për të luftuar korrupsionin.
Plotesisht dakord 21%
Dakord 53%
Nuk e di 16%
Kunder 10%
Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e
angazhuar në përmbushjen e politikave ekonomike dhe
monetare të caktuara nga BE-ja.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
154
Plotësisht dakord janë një pjesë jo e vogël, rreth 26.9%, ndërsa përgjigja më e ulët që kemi
marrë nga të anketuarit është ‗dakord‘ me 2.3% e të anketuarve, plotësisht kundër janë 6.2%
e të anketuarve dhe 13.6% e tyre janë shprehur se nuk e dinë nëse partia në pushtet është e
angazhuar vërtet për të luftuar korrupsionin në nivel kombëtar. Ajo që vlen të theksohet në
këtë rast është në përgjithësi përgjgijet për luftën e qeverisë ndaj korrupsionit janë pozitive,
ata vërtet mendojnë se qeveria është e interesuar në nivel kombëtar për të luftuar
korrupsionin.
Grafiku 45. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet angazhohet në nivel
kombëtar për të luftuar korrupsionin.
Seksioni i shtatë.
Roli i elementëve socialë, historikë, nacionalistë dhe politikë në ligjërimin politik.
Ky seksion kërkon të trajtojë rolin e elementëve socialë, historik, nacionalistë dhe politikë në
ligjërimin politik të politikanëve të partive të ndryshme në të gjithë vendin. Kjo seksion
përbëhet nga 5 pyetje dhe të dhënat do të nxirren me anë të tabelave dhe grafikëve. Edhe roli
i elementëve socialë, historikë, nacionalistë dhe politikë në ligjërimin politik është brenda
vlerave dhe është i pranueshëm dhe pse nuk paraqitet në vlera shumë të larta.
A përdorin vërtet partitë politike në Shqipëri thirrje nacionaliste si një mënyrë për të tërhequr
votues? Nisur nga të dhënat që kemi arritur të grumbullojmë nga përgjigjet e të anketuarve,
146 të anketuar ose 36% mendojnë se partitë politike përdorin thirrje nacionaliste për të
tërhequr votues, 98 të anketuar ose 24% janë plotësisht dakord që partitë politike përdorin
thirrje nacionaliste. Kundër kësaj janë 18.5% e të anketuarve, ndërsa 5.5% e të anketuarve
nuk mendojnë aspak se partitë politike shqiptare përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr
elektoratin e tyre. Nga ana tjetër, kemi 15.9% e të anketuarve që nuk e dinë nëse partitë
politike në Shqipëri përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr elektoratin e tyre.
Plotesishtdakord
DakordNuk e di
KunderPlotesisht
kunder
26.90%
51.00%
13.60%
2.30% 6.20%
Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet angazhohet
në nivel kombëtar për të luftuar korrupsionin
AULONA ZOTAJ
155
Grafiku 46. Partitë përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr elektoratin e tyre
Grafiku 47. Partitë angazhohen në garantimin e demokracisë, shtetit të së drejtës, të
drejtave të njeriut si dhe respektimin apo mbrojtjen e minoriteteve.
Një ndër prioritetet kryesore për një parti politike është garantimi i demokracisë, i shtetit të së
drejtës, garantimi i të drejtave të individëve si dhe respektimi apo mbrojtja e minoriteteve.
189 të anketuar apo 46.4%, janë dakord me faktin se partitë angazhohen vërtet për të siguruar
demokracinë në vend, plotësisht dakord me idenë që partitë angazhohen janë 24.7% e të
anketuarve. Kundër kësaj janë 8.1%, ndërsa plotësisht kundër janë 6.5% e të anketuarve. Për
24.00%
36.00%
15.90% 18.50%
5.50%
Plotesisht dakord Dakord Nuk e di Kunder Plotesisht kunder
Partitë përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr
elektoratin e tyre
24.7
46.4
14.3
8.1
6.5
Plotësisht dakord
Dakord
Nuk e di
Kundër
Plotësisht kundër
Partitë angazhohen në garantimin e demokracisë, shtetit të së
drejtës, të drejtave të njeriut si dhe respektimin apo mbrojtjen e
minoriteteve.
Përqindja
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
156
më tepër, 14.3% e të anketuarve janë përgjigjur se nuk e dinë nëse partitë politike në vend
anagazhohen në garantimin e të drejtave të njeriut, në garantimin e demokracisë, garantimin e
shtetit të së drejtës apo mbrojtjen e minoriteteve.
A e bëjnë të mundur partitë shqiptare orientimin e politikave vendase drejt praktikave
demokratike të qeverisjes? Dakord me këtë janë 179 të anketuar ose 44.2% e tyre, plotësisht
dakord janë 18.5%, ndërsa 19.2%, janë përgjigjur se nuk e dinë nëse partitë bëjnë të mundur
orientimin e politikave vendase drejt praktikave demokratike të qeverisjes. Kundër këtij
konstatimi janë 16.2% e të anketuarve dhe plotësisht kundër janë 1.9% e tyre.
Grafiku 48. Partitë bëjnë të mundur orientimin e politikave vendase drejt praktikave
demokratike të qeverisjes.
Grafiku 49. Partitë kanë vullnetin e duhur për realizimin e reformave dhe proçeseve
demokratike
Plotesishtdakord
DakordNuk e di
KunderPlotesisht
kunder
18.50%
44.20%
19.20%
16.20%
1.90%
Partitë bëjnë të mundur orientimin e politikave vendase
drejt praktikave demokratike të qeverisjes.
AULONA ZOTAJ
157
Të pyetur nëse partitë politike shqiptare kanë vullnetin e duhur për realizimin e reformave
dhe proçeseve demokratike, të anketuarit kanë dhënë përgjigje të ndryshme. Gjysma e të
anketuarve janë përgjigjur se janë dakord që partitë kanë vullnet për të realizuar reformat dhe
proçeset demokratike në vend, 30.5% janë plotësisht dakord, 8.1% janë përgjigjur se nuk e
dinë nëse partitë kanë vullnet për të realizuar reformat dhe proçeset demokratike në vend.
Nga ana tjetër, kemi dhe nga ata të anketuar që nuk mendojnë se partitë kanë vullnet për të
realizuar reforma, konkretisht 8.1% e tyre, ndërsa plotësisht kundër këtij konstatimi janë një
pjesë fare e vogël e të anketuarve rreth 1.9%.
Grafiku 50. Partitë angazhohen në përfshirjen e një mase të madhe elektorati ku bëjnë
pjesë grupe të ndryshme kulturore apo etnike.
Plotësisht dakord
Dakord
Nuk e di
Kundër
Plotësisht kundër
30.5
51.3
8.1
8.1
1.9
Partitë kanë vullnetin e duhur për realizimin e reformave dhe
proçeseve demokratike.
Përqindja
28%
50%
16%
6%
Partitë angazhohen në përfshirjen e një mase të madhe
elektorati ku bëjnë pjesë grupe të ndryshme kulturore apo
etnike.
Plotësisht dakord Dakord Nuk e di Kundër
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
158
Ajo që është vënë re në periudha zgjedhjesh është që partitë angazhohen për të përfshirë
grupe të ndryshme etnike apo kulturore në fushatat e tyre elektorale. Por si e perceptojnë të
anketuarit këtë gjë ? Pothuajse gjysma e të anketuarve janë përgjigjur se janë dakord që
partitë politike shqiptare anagzhohen që të përfshijnë grupe të ndryshme etnike apo kulturore,
njëkohësisht, plotësisht dakord janë 28.2% e të anketuarve dhe 15.9% janë përgjigjur se nuk e
dinë nëse partitë politike anagzhohen që të përfshijnë një pjesë të madhe elektorati ku bënë
pjesë grupe të ndryshme kultutore apo etnike. Pjesa më e ulët e përgjigjeve shkojnë për
alternativën ‗kundër‘, me 6.2% të të anketuarve.
Seksioni i tetë.
Roli i medias në ligjërimin e partive politike.
Media shpesh është parë si një ndër aktorët kryesorë në krijimin e perceptimit të elektoratit
për partitë politike. Madje, shpeshherë, atë e kemi parë të luajë role të ndryshme në
mbështetje të partive të ndryshme politike, në bazë edhe të interesave të tyre politike.
Gjithsesi, për të kuptuar sesi përceptohet roli i medias sot, ne i kemi pyetur 408 të anketuarit,
duke i ofruar një seksion me 10 pyetje të ndryshme, të cilat janë renditur si më poshtë vijon:
Pyetja e parë e këtij seksioni, lidhet me llojin e medias që të anketuarit shfrytëzojnë për të
marrë informacion rreth partive politike, ku u janë dhënë një sërë alternativash, të cilat janë:
televizioni, interneti, gazetat apo radio. Ashtu siç mund të dallohet edhe nga përgjigjet e të
anketuarve të paraqitura me përqindje në grafikun e mësipërm, pjesa më e madhe e tyre, 195
të anketuar ose ndryshe 48.1% kanë deklaruar se informacion rreth çështjeve të ndryshme
politike, ata marrin nëpërmjet televizionit, gjë që e bën televizionin burimin më të
rëndësishëm të informacionit për t‘u informuar rreth politikës. Lloji i dytë i burimit, që të
anketuarit shfrytëzojnë për të marrë informacion rreth çështjeve politike është Interneti,
burim që nuk zë pak vend, por është pothuajse i barabartë me televizionin. Interneti
shfrytëzohet nga 167 të anketuar ose nga 41.9%, e të anketuarve tanë. Ndërkohë që media të
tjera, si gazetat apo radio janë fare pak të rendësishme në marrjen e informacionit rreth
çështjeve politike, nga ku më saktësisht vetëm 28 të anketuar ose 6.8%, kanë deklaruar se e
përdorin gazetën si burim për marrjen e informacionit, ndërsa vetëm 12 të anketuar nga një
total prej 408 ose 3.2% daklaruan se e përdorin radion si burim për të marrë të dhëna rreth
çështjeve politike shqiptare.
Grafiku 51. Informacionin rreth çështjeve politike, kryesisht rreth partisë politike që
unë përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave.
AULONA ZOTAJ
159
Përsa i përket kanaleve televizive që ata ndjekin për të marrë të dhëna rreth politikës
shqiptare, të anketuarve iu paraqitën 4 alternativa, të konsideruara si kanalet televizive më të
ndjekura. Media vizive më e ndjekur nga të anketuarit e studimit tonë ishte “TV Klan”, e
ndjekur nga 163 të anketuar ose nga 40.6%, gjë që detyrimisht e bën këtë kanal një burim të
mirë dhe të besueshëm për të grumbulluar të dhëna rreth partive dhe çështjeve politike.
Kanali televiziv i dytë më i ndjekur nga të anketuarit tanë ishte “Top Channel”, e
përzgjedhur nga 118 të anketuar ose nga 28.9% prej tyre. “News 24‖ është renditur si media e
tretë vizive më e ndjekur nga të anketuarit tanë, me 89 të anketuar ose 22.1%. Ndërsa media
si “Ora News” apo televizioni kombëtar shqiptar “Tvsh”, janë përzgjedhur si mediat vizive
më pak të shfrytëzuara nga të anketuarit për të marrë të dhëna rreth çështjeve politike, me nga
përkatësisht 3.9% për Tvsh dhe 4.5% për Ora News.
Grafiku 52. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë
përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave vizive.
TelevizioniInterneti
GazetatRadio
48.10%
41.90%
6.80%
3.20%
Informacionin rreth çështjeve politike, kryesisht rreth
partisë politike që unë përkrah, e marr gjithmonë
nëpërmjet mediave
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
160
Përpos mediave vizive, të anketuarit janë pyetur edhe rreth mediave online që ata
shfrytëzojnë për të marrë infomacione. Ndër mediat e përmendura këtu ishin Facebook,
Twitter, faqe të ndryshme web apo media të tjera online. Nisur nga përgjigjet e të anketuarve,
dolëm në këto konkluzione: Më shumë se gjysma, 252 të anketuar ose 62.3% thanë se
përdorin facebook-un si burim për të marrë të dhëna rreth çështjeve politike. Duke qenë se
është një ndër rrjetet sociale më të përdorura sot në novel global, nuk kishte sesi të mungonte
ky lloj burimi për t‘u informuar rreth çështjeve të ndryshme politike.
Web, faqe të ndryshme ishin mjeti i dytë më i shfrytëzuar nga të anketuarit për marrjen e
informacioneve rreth çështjeve politike, me 106 të anketuar ose 26.9%. Twitter u duk të ishte
pak i përdorur nga të anketuarit tanë, me vetëm 32 të anketuar ose 8.4%, ndërsa një pjesë fare
e vogël e të anketuarve të këtij studimi, 8 të anketuar ose 2.3% daklaruan se përdorin burime
të tjera informacioni për marrjen e të dhënave.
Grafiku 53. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë
përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave online.
28.90%
40.60%
3.90% 4.50%
22.10%
Top Channel Klan Tvsh Ora News News 24
Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë
politike që unë përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet
mediave vizive.
AULONA ZOTAJ
161
Grafiku 54. Media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë programin për çështjen
kombëtare të partive politike.
Kjo pyetje ka të bëjë me korrektësinë apo qartësinë që përdorin mediat për të pasqyruar
programin e partive politike për çështjet kombëtare. Kemi dëgjuar dhe parë shpesh që mediat
i përcjellin lajmet sipas interesave të tyre. Në këtë rast, të anketuarit tanë janë shprehur në
këtë formë përsa i përket kësaj pyetje: 263 të anketuar apo 64.3%, më shumë se gjysma, siç
mund të shihet edhe nga grafiku i mësipërm mendojnë se media “rrallë” e pasqyron në
formë korrekte dhe të qartë programin e partive politike për çështjet kombëtare. Një pjesë e të
anketuave, konkretisht 71 ose 16.9%, mendojnë se media e pasqyron “gjithmonë‖ në mënyrë
FacebookTwitter
Web faqe tendryshme lajmesh Tjeter
62.30%
8.40% 26.90%
2.30%
Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë
politike që unë përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet
mediave online.
16.9
64.3
8.4 10.4
Gjithmonë Rrallë Asnjeherë Se di
Media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë
programin për çështjen kombëtare të partive politike
Përqindja
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
162
korrekte dhe të saktë programin e partive politike për çëshjet kombëtare. 40 të anketuar ose
10.4% janë shprehur se “nuk e dinë” nëse media e pasqyron qartë dhe në mënyrë korrekte
progamin e partive për çështjet kombëtare. Ndërsa, një pjesë shumë e vogël, 34 të anketuar
ose 8.4% mendojnë se media nuk e pasqyron “asnjëherë” në mënyë korrekte dhe të qartë
programin e partive politike për çështjet kombëtare.
Një tjetër pyetje që ka të bëjë me rolin e medias në ligjërimin politik shqiptar, kërkon të
zbulojë si i vlerësojnë të anketuarit mesazhet politike që përcjellin partitë politike nëpërmjet
medias. Në këtë rast, të anketuarve u kemi paraqitur tre alternativa, nga ku ata mund të
zgjidhnin atë që ata e konsideronin si më të përshtatshme. Nisur nga të dhënat që kemi arritur
të mbledhim, pjesa më e madhe e të anketuarve, 208 në një total prej 408 të anketuarish ose
51% kanë deklaruar se nuk kanë asnjë vlerësim për mesazhet që përcjellin partitë politike në
Shqipëri.
Një pjesë tjetër, 126 të anketuar ose 31.2% mendojnë se mesazhet që përcjellin partitë
politike në Shqipëri janë pozitive, ndërsa përqindja më e ulët e të anketuarve, 17.9% ose 73 të
anketuar mendojnë se mediat përcjellin mesazh negativ.
Rezulatet përsa i përket kësaj pyetje janë disi interesante, pasi ashtu siç ka nga ata që nuk
kanë asnjë vlerësim, nga ana tjetër, kemi nga ata që kanë një vlerësim pozitiv.
Grafiku 55. Si i vlerësoni ju mesazhet që përcjellin partitë politike nëpërmjet medias.
Pyetja e fundit e këtij seksioni ka të bëjë me programin për çështjet ekonomiko-sociale nga
ana e partive dhe sa qartësisht apo korrektësisht mediat e pasqyrojnë këtë program. Edhe në
këtë seksion, të anketuarve u janë dhënë një sërë alternativash për të lehtësuar disi edhe
përgjigjet e tyre. Në këtë rast, pjesa më e madhe e të anketuarve, 216 ose 52.9%, mendojnë
se media e pasqyron “rrallë” në mënyrë korrekte dhe të qartë programin e partive politike
për çështjet ekonomiko-sociale. 85 të anketuar ose 21.4%, janë shprehur se nuk e dinë nëse
media e pasqyron në mënyrë të qartë dhe korrekte programin e partive politike për çështjet
ekonomiko-sociale. Sipas 57 të anketuarve ose 18.5% prej tyre, media nuk e pasqyron
31%
18%
51%
Si i vlerësoni ju mesazhet që përcjellin partitë politike
nëpërmjet medias
Pozitive Negative Nuk kam asnje vleresim
AULONA ZOTAJ
163
“asnjëherë” në mënyrë të qartë dhe korrekte programin e partive politike për çështjet
ekonomiko-sociale, ndërsa përqindja më e vogël, vetëm 7.1% kanë deklaruar se mediat e
pasqyrojnë “gjithmonë” në mënyrë të saktë dhe korrekte programin për çështjet ekonomiko-
sociale.
Grafiku 56. A mendoni ju se media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë
programin për çështjet ekonomiko-sociale të partive politike?
Seksioni i nëntë.
Perceptimi rreth liderve politikë.
Ky seksion i fundit i pyetësorit mbi marketingun politik dhe strategjitë e saj është
përqëndruar te roli i liderëve politikë në vend, që janë ndërkohë dhe liderët e tre forcave
politike më të mëdha në Shqipëri. Të anketuarve në këtë seksion u janë drejtuar 5 pyetje,
fillimisht ata janë pyetur se çfarë i tërheq ata më tepër te një parti, më pas u është kërkuar të
japin mendimin e tyre në lidhje me liderët politikë dhe në fund janë pyetur nëse është
përmirësuar ligjërimi politik dhe performanca e politikanëve përgjatë viteve të tranzicionit.
Të dhënat e grumbulluara janë paraqitur me anë të tabelave apo dhe me anë të grafikëve.
Një pyetje interesante drejtuar të anketuarve ishte se çfarë i tërheq ata më tepër te një parti
politike, nëse ishte vetë partia, lideri apo programi që kjo parti pasqyron te publiku.
Rezultatet kanë treguar se për të anketuarit është i rëndësishëm programi që shpalos një parti
politike, konkretisht 163 të anketuar ose 40.6%, janë të këtij mendimi. Përsa i përket partisë
si një mjet që i tërheq votuesit, 150 prej tyre ose 37%, janë shprehur se është pikërisht partia
ajo që vlen për ata, ndërsa vetëm 89 të anketuar ose 22.4%, shpreh se për ata ka rëndësi lideri
që një parti politike ka.
Përsa i përket liderëve, u kemi kërkuar të anketuarve të shprehin mendimet e tyre në lidhje
me tre liderë politikë të tre forcave më të mëdha politike.
Janë përzgjedhur Edi Rama, lideri i Partisë Socialiste, partisë më të madhe në pushtet, Lulzim
Basha, lideri i Partisë Demokratike, tashmë në opozitë dhe Ilir Meta, edhe pse në periudhën e
0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%
60.00%
Gjithmone Rralle Asnjehere Se di
A mendoni ju se media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe
të qartë programin për çështjet ekonomiko-sociale të partive
politike?
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
164
zgjedhjeve ai nuk ishte lideri i partisë Lëvizja Socaliste për Integrim, ai ka qenë gjithmonë
lideri kryesor i kësaj force të tretë politike në Shqipëri, me pak fjalë ka qenë ai që e ka
udhëhequr këtë parti ndër vite.
Grafiku 57. Çfarë ju tërheq më tepër te një parti?
Lideri i parë politik që kemi analizuar është Edi Rama, sot kryeministër i Shqipërisë.
Pjesëmarrësve të studimit u janë paraqitur një sërë cilësish në lidhje me këtë lider, nga ku ata
kanë pëzgjedhur alternativën që ata e kanë konsideruar si më të përshtatshme për këtë lider.
Të anketuarit i kemi pyetur nëse Edi Rama është:
- Lider me aftësi të mira;
- I korruptuar
- I besueshëm;
- I mirë në menaxhimin e krizave;
- I komunikueshëm me njerëzit;
- I kuptueshëm ndaj problemeve të vendit;
- Jo bashkëpunëtor;
- Pa ekperiencë;
- Jo I sinqertë.
0.00%10.00%
20.00%30.00%
40.00%
Partia
Lideri
Programi
Partia Lideri Programi
Sales 37.00% 22.40% 40.00%
Çfarë ju tërheq më tepër te një parti?
AULONA ZOTAJ
165
Grafiku 58. Sipas Jush, Edi Rama është një lider:
Nga analizimi i të dhënave, kemi arritur në këto konkluzione, 20% e të anketuarve mendojnë
se Edi Rama është lider me aftësi të mira. Edhe pse lider me aftësi të mira, 23.4% e cilësojnë
Edi Ramën si një lider jo bashkëpunues. Për 1.4% të të anketuarve, Edi Rama është një lider i
kuptueshëm ndaj problemeve të vendit, për 11.3% ai është një lider i besueshëm. Sipas një
përqindje të vogël, vetëm për 5.8%, Edi Rama është një lider i komunikueshëm me njerëzit,
ndërsa në mënyrë të barabartë, nga 7.8%, të anketuarit mendojnë se lideri i Partisë Socialiste
është jo i sinqertë dhe pa eksperiencë. Perceptimi i votuesve lidhur me figurën e Edi Ramës
tregon se votuesit e perceptojnë atë në masën 21% të korruptuar. Nga perceptimet e marra,
shihet se figura e Edi Ramës edhe pse perceptohet si një lider me aftësi të mira, në po të
njëjtën masë konsiderohet edhe si i korruptuar, jo bashkëpuntor dhe si një lider i cili nuk
është i kuptueshëm ndaj problemeve të vendit.
Të njëtjën pyetje, u kemi drejtuar të anketuarve edhe për liderin e Partisë Demokratike,
Lulzim Basha. Edhe në këtë pyetje, ashtu si edhe për Edi Ramën, u kemi ofruar një sërë
alternativash të anketuarve, të cilat i kemi analizuar për të dalë në këto përfundime. Sipas
28.2% e të anketuarve, Lulzim Basha është një lider pa eksperiencë, njëkohësisht dhe
përqindja më e lartë e përzgjedhur nga të anketuarit tanë. Për 24% të të anketuarve, Lulzim
Basha është një lider pa vizion, ndërsa 15.9% e tyre e cilësojnë atë si një lider të kuptueshëm
nga problemeve të vendit. Një pjesë shumë e vogël e të anketuarve e cilësojnë atë si një lider
me aftësi të mira dhe të besueshëm, konkretisht 2.6% dhe 2.3% e të anketuarve. Për 1.9% e të
20.00%
11.30%
1.90%
5.80%
1.40%
23.40%
7.80%
7.80%
21%
Me aftesi te mira
I besueshem
I mire ne menaxhimin e krizave
I komunikueshem me njerezit
I kutpueshem ndaj problemeve te vendit
Jo bashkepunetor
Pa eksperience
Jo i sinqerte
I korruptuar
Edi Rama
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
166
anketuarve, Lulzim Basha është një lider jo bashkëpunëtor, ndërsa për 5.2% të të anketuarve,
ai është një lider i korruptuar.
Grafiku 59. Sipas Jush, Lulzim Basha është një lider:
Të pyetur për Ilir Metën, si një lider kryesor i kësaj partie, u kemi paraqitur të anketuarve po
të njëjtat alternativa ashtu si dhe për liderët e tjerë dhe rezultatet që kemi mundur të arrijmë
janë: Pothuasje gjysma e të anketuarve, 46.1% e cilësojnë Ilir Metën si një lider të korruptuar,
27.3% mendojnë se ai është një lider jo i sinqertë, më pas në përqindje të vogla, të anketuarit
mendojnë se Ilir Meta është një lider me aftësi të mira, konkretisht 7.1%. Sipas 7.8%, ai është
një lider pa vizion, 5.2% mendojnë se Ilir Meta është një lider jo bashkëpunëtor dhe vetëm
4.2% shprehen se ai është një lider i komunikueshëm me njerëzit.
Grafiku 60. Sipas Jush, Ilir Meta është një lider:
2.60%
2.30%
10.40%
15.90%
1.90%
5.20%
28.20%
24.00%
9.40%
Me aftesi te mira
I besueshem
I komunikueshem me njerezit
I kutpueshem ndaj problemeve te vendit
Jo bashkepunetor
I korruptuar
Pa eksperience
Pa vizion
Jo i sinqerte
Lulzim Basha
AULONA ZOTAJ
167
Pyetja e fundit e pyetësorit kërkon të kuptojë nëse është përmirësuar ligjërimi dhe
performanca e politikanëve përgjatë viteve të trazicionit, dhe për këtë pyetje të anketuarve u
janë dhënë tre alternativa (Po, Jo, Se di) dhe të anketuarit janë përgjigjur kështu:
Grafiku 61. A mendoni se ligjërimi i politikanëve dhe perfomanca politike është
përmirësuar përgjatë viteve të tranzicionit ?
Gjysma e të anketuarve, 157 ose 21% mendojnë se ligjërimi politik dhe performanca e
politkanëve nuk është përmirësuar përgjatë viteve të tranzicionit. 30% e të anketuarve kanë
7.10%
4.20%
5.20%
46.10%
2.30%
7.80%
27.30%
Me aftesi te mira
I komunikueshem me njerezit
Jo bashkepunetor
I korruptuar
Pa eksperience
Pa vizion
Jo i sinqerte
Ilir Meta
30%
51%
19%
A mendoni se ligjërimi i politikanëve dhe perfomanca
politike është përmirësuar përgjatë viteve të
tranzicionit ?
Po Jo Se di
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
168
deklaruar se peformanca dhe ligjërimi politik i politikanëve është përmirësuar në këto vitet e
tranzicionit, ndërsa përqindja më e ulët, 18.5% janë shprehur se nuk e dinë nëse ligjërimi dhe
performanca e politikanëve janë përmirësuar.
7.3. Analizat faktoriale
Në këtë nënçështje do të trajtohet analiza e korrelacionit që ekziston midis variablave të
ndryshëm të këtij studimi me variablin e varur që është ai i ligjërimit politik. Fillimisht do të
shohim të shprehur korrelacionin që ekzsiton midis pyetjeve brenda të njëjtit seksion dhe
rëndësinë që vetë seksioni ka dhe nëse ai është i lidhur me ligjërimin politik. Analiza
faktoriale do të bëhet për secilin nga seksionet e këtij pyetësori, me përjashtim të seksionit të
të dhënave demografike.
Analiza e faktorëve për elementët e promovimit politik.
Ajo që mund të vihet re nga analiza e faktorëve për elementët e promovimit politik, është se
perceptimi i rolit të strategjive të marketingut politik është një variabël i rëndësishëm dhe
pyetjet lidhen me njëra tjetrën. Lidhja që ekziston midis tyre është shumë e fortë pasi kjo
vërehet edhe nga vlerat që paraqiten në tabelë. Lidhje tepër e fortë ose thënë ndryshe
korrelacion statistikisht i qëndrueshëm dhe në vlerë të lartë mund të dallohet midis pyetjes së
parë për rolin e rëndësishëm të strategjive të marketingut politik të partive politike dhe
pyetjes së dytë, asaj sesi strategjitë e marketingut politik ndihmojnë në promovimin e
ideologjive për të fituar besimin e popullit. Një vlerë tepër e mirë korrelacioni mund të vihet
re edhe midis pyetjes së tretë rreth krijimit të imazhit të liderit të besueshëm dhe të
suksesshëm të seksionit të tretë me pyetjen e parë dhe të dytë të këtij seksioni.
Nëse analizojmë vlerat e korrelacionit që ekziston midis pyetjeve të seksionit të katërt, mund
të dallojmë se pyetja e parë e këtij seksioni, ajo rreth ofrimit të produkteve dhe shërbimeve që
cilësohen si ―unike‖ nga elektorati është mjaft fortë e lidhur me pyetjen e dytë që ka të bëjë
me ofrimin e shërbimeve të caktuara dhe të vlerësuara gjerësisht nga publiku. Mund të
shohim gjithashtu se ekziston korrelacion midis pyetjes së parë me pyetjen e tretë, të katërt, të
shtatë dhe të tetë. Nga ana tjetër, shohim se kjo pyetje nuk është shumë e lidhur me pyetjen
pesë, gjashtë, nëntë dhe dhjetë të këtij seksioni pasi vlerat janë të ulëta krahasuar me vlerat e
tjera. Gjithsesi, ajo që vlen të thuhet është seksioni katër, rreth vlerësimit të strategjive të
marketingut është një seksion i rëndësishëm dhe me vlerë për studimin tonë. Përsa i përket
analizës së korrelacioni të seksionit të pestë, asaj rreth rolit të dimensioneve të strategjive të
marketingut, shohim se ekziston një korrelacion i fortë midis pyetjes së parë të seksionit dhe
të gjitha pyetjeve të tjera, me përjashtim të pyetjes së katërt që ka të bëjë me ndërmarrjen e
hapave të nevojshme nga ana e politikës për tu ardhur në ndihmë asaj pjese të popullsisë me
problem të ndryshme sociale. Për më tepër, shohim se po kjo pyetje nuk lidhet as me pyetjen
e dytë dhe të tretë të pyetësorit pasi vlera e korrelacionit midis tyre është fare e vogël. Në
përfundim të matricës së mësipërme, mund të thuhet se për shumicën e pyetjeve ekziston një
korrelacion i forte dhe statistikisht i qendrueshëm, ndërsa për një pjesë të vogël të pyetjeve,
korrelacioni nuk është shumë i rëndësishëm apo statistikisht i qëndrueshëm, por gjithsesi roli
i dimensioneve në strategjinë e marketingut mbetet një variabël me rëndësi dhe një seksion
me vlerë.
AULONA ZOTAJ
169
Analiza faktoriale mbi marketingun politik.
Sa i takon analizës lidhur me marketingun politik, ashtu siç mund të dallohet edhe nga tabela
shohim se korrelacioni midis seksionit të tretë, atij të rolit të strategjive të marketingut dhe
seksionit të katërt që kishte të bënte me vlerësimin e strategjive të marketingut është shumë i
fortë dhe i qëndrueshëm statistikisht krahasuar me seksionin e pestë rreth dimensioneve të
strategjive të marketingut. Për më tepër, një korrelacion me vlera të larta dhe të qëndrueshme
ekziston edhe midis seksionit të vlerësimit të strategjive të marketingut dhe seksionit rreth
dimensioneve të strategjive të marketingut. Në përfundim, vlen të thuhet se korrelacioni që
ekziston midis variablave të rolit, vlerësimit dhe dimensioneve të strategjive të marketingut
është tepër i lartë dhe në vlera shumë të kënaqshme.
Analiza faktoriale mbi integrimin në BE.
Sipas analizës së korrelacionit rreth rolit të reformave të BE-së në ligjërimin politik shqiptar
mund të dallohet korrelacioni që ekziston midis pyetjeve në vlera të forta dhe të
qëndrueshme.
Elementët e ligjërimit politik dhe ndikimi i tyre mbi votuesit dhe elektoratin.
Përsa i përket analizës së korrelacionit që ekziston midis elementëve të ligjërimit politik,
shohim një korrelacion të fortë dhe të qëndrueshëm midis angazhimit të partisë në pushtet për
përfshirjen e grupeve me përkatësi të ndryshme etnike apo kulturore dhe thirrjeve
nacionaliste të partive për të tërhequr elektoratin e tyre. Brenda këtij seksioni, korrelacion i
fortë ekziston midis angazhimit të partive për garantimin e demokracisë, shtetit të së drejtës,
të drejtave të njeriut etj dhe orientimit të politikave vendase drejt praktikave të demokracisë.
Diçka tjetër që vlen të thuhet është se nuk shihet ndonjë lidhje shumë e fortë midis
përmirësimit të ligjërimit politik dhe performancës së politikanëve përgjatë viteve të
tranzicionit me pyetjet e këtij seksioni. Siç mund të vihet re dhe nga tabela, ekziston
korrelacion midis variablave të këtij seksioni, gjë që e bën këtë pyetje një pyetje të
rëndësishme dhe që lidhet me ligjërimin politik.
Media dhe ndikimi i saj.
Sipas analizës faktoriale lidhur me median dhe ndikimin e saj, shihet se korrelacioni që
ekziston midis medias si koncept më vete dhe mesazheve që përcjellin partitë politike
nëpërmjet saj është i fortë dhe i qëndrueshëm. I qëndrueshëm statistikisht është dhe
korrelacioni që ekziston midis llojit të medias që përdorin partitë politike dhe mediave vizive
nëpërmjet të cilave merret informacioni. Në përfundim të analizës së këtij seksioni them se ai
është i rëndësishëm dhe i lidhur me ligjërimin politik.
Perceptimi i liderve dhe ligjërimi i tyre nga votuesit.
Ajo që mund të thuhet përsa i përket analizës për tabelën e mësipërme, është se perceptimi që
krijohet për liderët politik është me rëndësi për mënyrën sesi perceptohet ligjërimi politik,
prandaj dhe kjo është pyetje me vlerë dhe rëndësi. Në fund të kësaj analize faktoriale, dalim
në përfundim se të gjitha seksionet janë seksione me vlerë të lartë, përveç lidhjes së fortë që
ekzistonte brenda pyetjeve të të njëjtit seksion, pamë që korrelacion kishte edhe ndërmjet
seksionit rreth rolit, vlerësimit dhe dimensioneve të strategjive të marketingut.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
170
Një gjetje interesante e studimit, na tregon se ka një korrelacion midis strategjive të
marketingut dhe rolit të tyre, në ligjërimet politike të elitës të cilat lidhen me integrimin në
BE. Votuesit duket se i perceptojnë si të rëndësishme, dhe këto strategji të marketingut arrijnë
që të kapin votuesit. Nga gjetjet duket qartë dhe mund të diferencohet lehtë roli që ka
marketingu dhe mediat në ligjërimet politike të elitës. Strategjitë dhe dimensionet e
marketimit të fushatave janë statistikisht sinjifikative për ligjërimin e politikanëve, dhe për
votuesit, duket sa ka një rol të rëndësishëm ky marketing dhe strategjia përkatëse që çdo lider
i partisë përdor. Në rastin e Edi Ramës, korrelacioni është shumë sinjifikativ për strategjitë e
marketingut që ai përdor, dhe mediat sociale, por shohim se ligjërimi politik i Edi Ramës
sheh një zbritje në rëndësinë që ai paraqet për votuesin. Votuesit edhe pse janë të njohur me
strategjitë e tij të marketingut, ligjërimi i tij politik ka shënuar rëndësi statistikisht shumë të
ulët tek elektorati.
Ndërkohë, edhe për Lulzim Bashën shohim se ka një korrelacion që i përket strategjisë së
marketingut dhe përdorimin e mediave për përcjelljen e mesazheve të tij, po në këtë rast,
lidhja me median dhe ndikimi në të shënon më pak korrelim, pra është statistikisht më i ulët.
Një tjetër gjetje e studimit, lidhur me perceptimin e votuesve dhe ligjërimit politik të elitës,
tregon një korrelim të perceptimit pozitiv në rastin e Lulzim Bashës, ndërkohë që perceptimi
lidhur me Edi Ramën dhe Ilir Metën tregon një korrelacion negativ, percepetimi lidhur me
ligjërimin e këtyre dy politikanëve duhet se ka pësuar një rënie tek elektorati, ndërkohë që po
shënon rritje perceptimi pozitiv lidhur me ligjërimin e Lulzim Bashës.
Rezultatet tregojnë qartë se ka një korrelim statistikisht të rëndësishëm midis elementëve të
ligjërimit politik të politikanëve dhe perceptimit të liderve politikë.
Gjetjet e studimit tregojnë se roli i elementeve socialë, histotikë, politikë, nacionalistë në
ligjërim kanë treguar një ulje tek lideri Rama, dhe një ngritje tek Meta dhe Basha. Por roli i
medias rritet kur vjen fjala tek shpërndarja dhe përcjellja e këtyre elementëve nga media në
elektorat.
7.4. Analiza e regresionit dhe e testit ANOVA
Tabela e mëposhtme është një përmbledhje e modelit të regresionit e përdorur për këtë
studim.
Tabela 5. Tabela regresionit
Përmbledhje e modelit
Modeli R R R e rregulluar
Vlersimi i gabimit
standart
1 .820a .672 .649 1.92176
a. Predictors: (Constant), seksioniVI, zona, a është përmirësuar ligjërimi dhe
performanca e politikanëve përgjatë viteve të trazicionit, Pjesë partie, Lulzim
Basha, korrektësia e mediave, Seksioni VIII – roli i medias në ligjërimin e
partive politike, Mosha, media vizive, Arsimimi, seksioniV, Media online,
korrektësia e mesazheve, Gjinia, seksioniIV, Edi Rama, Ilir Meta, seksioni III,
Seksioni IX- perceptimi rreth liderve politikë, mesazhet nepërmjet medias.
AULONA ZOTAJ
171
Kjo tabelë përmbledhëse jep vlerat e R (Varianca në katror,) dhe R2 për modelin që është
përfituar. Për këto të dhëna, R ka një vlerë prej .820, tepër e lartë mund të thuhet, edhe pse ka
vetëm një parashikues, kjo vlerë paraqet korrelacionin ndërmjet një sërë variablash, si ato të
seksionit të V, zonës së banimit, ligjërimit politik dhe perfomancës së politikanëve përgjatë
viteve të tranzicionit, korrektësisë që tregojnë mediat në pasqyrimin e lajmit për partitë
politike, midis moshës për më tepër, midis gjinisë, arsimit, mediave vizive, mediave online,
dhe liderëve politikë, dhe disa variablave të tjera.
Tabela 6. Tabela testit ANOVA
ANOVAa
Model Shuma e R df Mesatarja R F Sig.
1 Regresion 2170.336 20 108.517 29.383 .000b
Residual 1059.933 287 3.693
Total 3230.269 307
a.Variablat e varur : seksioni VII
b. Predictors: (Constant), seksioni VI, Zona, a është përmirësuar ligjërimi dhe performanca e politikanëve
përgjatë viteve të trazicionit, Pjesë partie, Lulzim Basha, korrektësia e mediave, Seksioni VIII - roli i medias
në ligjërimin e partive politike, Mosha, media vizive, Arsimimi, seksioni V, Media online, korrektesia e
mesazheve, Gjinia, seksioni IV, Edi Rama, Ilir Meta, seksioni III, Seksioni IX- perceptimi rreth liderve
politike, mesazhet nëpermjet medias.
Pjesa më e rëndësishme e tabelës është F-ratio, i cili është llogaritur duke përdorur
ekuacionin F=MSM/MSR, dhe vlera e rëndësisë përkatëse e këtij F-ratio. Për këto të dhëna, F
është 29.383, e cila është e rëndësishme me p<.001 (sepse vlera në shtyllën e emërtuar Sig.
është më pak se 0,001). Ky rezultat na tregon se ka më pak se 0.1% mundësi që F-ratio kaq i
madh do të ndodhte. Prandaj, mund të nxjerrim përfundimin se modeli ynë i regresit rezulton
në një 29 ―parashikim të mirë‖.
7.5. Analiza dhe interpretimi i rezultateve.
Ashtu siç është theksuar dhe më parë, në kapitullin e hyrjes, për këtë rast studimor kemi
ngritur tre hipoteza që janë ngushtësisht të lidhura me seksionet që ne kemi arritur të ngrejmë
për pyetësoritn tonë. Hipotezat përmbajnë secila nga 1 deri në 3 implikime, në varësi dhe të
përmbajtjes së pyetjeve të pyetësorit.
Hipoteza e parë e këtij studimi është: Diskursi përcaktohet fort nga reformat standarte të
imponuara nga BE-ja, efektet globalizuese dhe në masë të madhe nga zhvillimet ekonomike,
sociale, politike në vend, dhe për më tepër egzistojnë ndryshime ndryshime thelbësore në
ligjërimin dhe strategjinë politike të elitës së politikanëve.
Hipoteza përbëhet nga tre implikime.
Implikimi 1: Efektet e reformave standarde të imponuara nga BE-ja, dhe efektet
globalizuese janë ndër faktorët kryesorë që ndikojnë në ligjërimin politik të elitës
shqiptare.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
172
Implikimi i parë ka të bëjë me efektet e reformave standarde të imponuara nga BE-ja, dhe
efektet globalizuese, të cilat janë ndër faktorët kryesorë që ndikojnë në ligjërimin politik të
elitës shqiptare. Sipas të anketuarve, detyrat e caktuara nga BE-ja kanë bërë që partitë,
kryesisht ajo që ndodhet në pushtet të angazhohet për ti përmbushur ato, pasi ajo është
angazhuar në hapjen e negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE, gjë që vërteton dhe
implikimin e parë të kësaj hipoteze.
Implikimi 2: Efektet ekonomike, sociale, politike dhe zhvillimet në vend janë ndër
faktorët kryesorë që ndikojnë në ligjërimin politik të elitës shqiptare.
Implikimi i dytë i kësaj hipoteze ka të bëjë me efektet ekonomike, sociale, politike dhe
zhvillimet në vend, të cilat janë ndër faktorët kryesorë që ndikojnë në ligjërimin politik të
elitës shqiptare. Sipas përgjigjeve të të anketuarve, efektet ekonomike, sociale, politike dhe
zhvillimet në vend janë ndër faktorët kryesorë që ndikojnë në ligjërimin politik të elitës
shqiptare dhe hartimin e strategjive nga ana e partisë në pushtet që të përmirësojë gjendjen
aktuale ekonomike të vendit, gjë që vërteton dhe implikimin e dytë të kësaj hipoteze.
Implikimi 3: Egzistojnë ndryshime ndryshime thelbësore në ligjërimin politik dhe
strategjinë politike të elitës së politikanëve.
Implikimi i tretë i kësaj hipoteze ka të bëjë me egzistencën e ndryshimeve thelbësore në
ligjërimin politik dhe strategjinë politike të elitës së politikanëve. Bazuar në njohuritë e
fituara, si dhe në të dhënat cilësore të qëmtuara kryesisht në libra, artikuj të ndryshëm, gazeta,
revista, burime interneti etj, duke përdorur metodën krahasuese dhe deduktive, por edhe duke
konsideruar të dhënat e mbledhura nga pyetesori, në këtë punim ne jemi përpjekur të
evidentojmë faktin se egzistojnë ndryshime ndryshime thelbësore në ligjërimin politik dhe
strategjinë politike të elitës së politikanëve. Këto ndryshime të evidentuara dhe pasqyruara
paraqesin fakte dhe statistika të fushatave të ndryshme elektorale, gjë që vërteton dhe
implikimin e tretë të kësaj hipoteze.
Sa më sipër dalim në përfundimin final se hipoteza e parë e këtij studimi vërtetohet, pasi të
dhënat janë të mjaftueshme dhe të bindshme për ta bërë hipotezën të vërtetueshme.
Hipoteza e dytë e këtij studimi, është: Ekziston një korrelacion midis rolit të strategjive të
hartuara nga partitë politike, (strategjitë politike, “plane strategjike”& strategjitë e
marketingut politik), të cilat së bashku promovojnë idealet e politikave demokratike, krijimin
e stabilitetit të nevojshëm në sistemin socio- politik të vendit”& ndihmojnë për krijimin e
imazhit politik të partive.
Kjo hipotezë përbëhet nga dy implikime.
Implikimi 1: Strategjitë politike të partive kanë impakt të rëndësishëm në
përmirësimin e jetës politike, ekonomike, sociale dhe atë demokratike të vendit.
Implikimi 2: Strategjitë e marketingut politik të partive ndihmojnë në krijimin e
imazhit & pozicionimit të partive politike në raport me elektoratin.
Janë dy seksione të pyetësorit që lidhen me këtë hipotezë, seksioni i tretë dhe i katërt.
AULONA ZOTAJ
173
Strategjitë e partive politike, të finalizuara në hartimin e planeve strategjike, sipas të
anketuarve ndihmojnë në krijimin e institucioneve të pavaruara dhe demokratike dhe për më
tepër, ato ndihmojnë për të rregulluar imazhin e një parti politike. Nisur nga të dhënat e këtij
seksioni, themi se implikimi i parë i kësaj hipoteza vërtetohet, pra themi se perceptimi i
elektoratit për rolin e strategjive politike në përmirësimin e jetës politike, ekonomike, sociale
dhe atë demokratike është pozitiv.
Sipas të dhënave që kemi arritur të grumbullojmë, të anketuarit kanë deklaruar se strategjitë e
marketingut luajnë rol në krijimin e imazhit & pozicionimit të partive politike në raport me
elektoratin, dhe se këto strategji ndihmojnë në zhvillimin e ideologjive të nevojshme për të
fituar besimin e popullit. Një e dhënë tjetër që kemi marrë nga të anketuarit është roli i
strategjive të marketingut në rritjen e madhësisë së antarësisë në një parti politike.
Përsa i përket seksionit të katërt të pyetësorit, ai rreth vlerësimit të strategjive të marketingut
nga elektorati, kemi një numër pyetjesh që kanë marrë përgjigje nga të anketuarit. Sipas
vlerësimit që kanë bërë të anketuarit për strategjitë e marketingut, ata kanë deklaruar se
strategjitë e marketingut e vënë theksin te individi, dhe jo te partia, pavarësisht problemeve.
Sipas të anketuarve përpjekjet e partive politike për të rritur marrëdhënien me elektoratin janë
pozitive. Një pjesë e vogël mendojnë se objektivat e strategjive të përgjithshme të një parti
politike janë të ndërtuara mbi nevojat e elektoratit. Në përfundim të analizës së këtij seksioni,
mund të thuhet se për atë që ne kërkojmë të zbulojmë morën përgjigje pozitive, gjë që na çon
drejt vërtetimit të implikimit të dytë të kësaj hipoteze, asaj rreth idesë se strategjitë e
marketingut partitë i përdorin për të pozicionuar veten në “tregun politik”. Një tjetër e
dhënë me vlerë që na çon drejt vërtetimit të hipotezës së dytë të këtij studimi është analiza
faktoriale e raportit që ekziston midis përceptimit të rolit dhe vlerësimit të strategjive politike
dhe të marketingut. Sipas analizës, ekziston korrelacion i fortë dhe statistikisht shumë i
qëndrueshëm midis këtyre dy varablave. Përpos vërtetimit të dy implikimeve të kësaj
hipoteza, ajo që e bën dhe më të vërtetueshme si hipotezë është ajo që sapo thamë në lidhje
me analizën faktoriale. Pra, në përfundim themi se hipoteza e dytë e këtij studimi, nëse
ekziston një korrelacion midis rolit të strategjive të hartuara nga partitë politike, (strategjitë
politike, “plane strategjike”& strategjitë e marketingut politik), të cilat së bashku
promovojnë idealet e politikave demokratike, krijimin e stabilitetit të nevojshëm në sistemin
socio- politik të vendit”& ndihmojnë për krijimin e imazhit politik të partive, vërtetohet pasi
të dhënat e analizuara na japin mjaftueshëm informacion sa për ta bërë këtë hipotezë të
pranueshme dhe të vërtetueshme.
Hipoteza e tretë e këtij studimi (Alternative): Elementët me përmbajtje historike, politike,
sociale, etnike, nacionaliste nuk shërbejnë si input për politikat e çdo qeverie, për më tepër
ato nuk kanë kushtëzuar as mediat apo ligjërimin politik, dhe nuk kanë ndonjë ndikim në
shoqërinë shqiptare në periudhën e tranzicionit.
Kjo hipotezë përbëhet nga një implikim.
Implikimi 1: Elementët socio-politik, nuk shërbejnë si input për politikat e çdo
qeverie, ato nuk kushtëzojnë as mediat apo ligjërimin politik, dhe nuk kanë ndonjë
ndikim në shoqërinë shqiptare në periudhën e tranzicionit.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
174
Kjo hipotezë e përbërë nga një implikim i vetëm është një hipotezë interestante për shkak të
përgjigjeve që ne kemi arritur të grumbullojmë nga seksioni i VII i pyetësorit që përmbante 5
pyetje. Nëse ndalemi në analizën e kryer për secilën nga pyetjet e këtij seksionit, atëherë do të
zbulojmë se sipas përgjigjeve të të anketuarve, rreth 36%, mendojnë se në të vërtetë partitë
politike përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr votues të ndryshëm.
Është diskutuar dhe ende vazhdon të diskutohet nëse objektivat e një partie politike dhe
strategjitë e saj janë të ndërtuara mbi njohuritë e nevojave të elektoratit. Kur janë pyetur rreth
kësaj, të anketuarit kanë dhënë këto përgjigje: 28.6% e tyre janë dakord, po ashtu 11% janë
plotësisht dakord me faktin se partitë politike i ndërtojnë objektivat dhe strategjitë e tyre
politike duke marrë për bazë nevojat e elektoratit të tyre. Objektivat e përgjithshme të
marketingut dhe strategjitë e partive janë ndërtuar mbi njohuritë e forta të nevojave të
elektoratit.
Me anë të përgjigjeve të tyre, të anketuarit, rreth 46.4%, më pak se gjysma kanë shprehur
gjithashtu bindjen se partitë politike shqiptare janë të angazhuara për të garantuar
demokracinë, shtetin e të drejtës, të drejtat e njeriut dhe respektimin apo mbrojtjen e
minoriteteve. Të anketuarit mendojnë gjithashtu se partitë politike bëjnë të mundur orientimin
e politikave vendase drejt praktikave demokratike të qeverisjes dhe gjysma e të anketuarve,
50% mendojnë se partitë politike shqiptare kanë vullnetin për të realizuar reformat dhe
proçeset demokratike. Po ashtu rreth 49.7% e të anketuarve, pothuasje gjysma mendojnë se
partia politike në pushtet është e angazhuar në përfshirjen e një mase të madhe elektorati ku
bëjnë pjesë grupe të ndryshme etnike apo kulturore.
Duke marrë në shqyrtim hipotezën tonë dhe të dhënat e grumbulluara nga rezultatet e këtij
seksioni, atëherë vlen të thuhet se nuk ekziston asnjë lidhje midis asaj që ne kemi ngritur si
hipotezë dhe atyre që ne kemi arritur të nxjerrim si rezultat, pasi sipas të dhënave tona
elementët me përmbajtje historike, politike, sociale, etnike, nacionaliste vërtet shërbejnë si
input për politikat e çdo qeverie, për më tepër këto elementë kanë kushtëzuar mediat apo
ligjërimin politik, dhe kanë ndikim në shoqërinë shqiptare në periudhën e tranzicionit.
Pas analizës së kryer të rezultateve, dalim në përfundimin se hipoteza: "Elementët me
përmbajtje historike, politike, sociale, etnike, nacionaliste nuk shërbejnë si input për politikat
e çdo qeverie, për më tepër ato nuk kanë kushtëzuar as mediat apo ligjërimin politik, dhe nuk
kanë ndonjë ndikim në shoqërinë shqiptare në periudhën e tranzicionit” nuk vërtetohet pasi
nuk ka asnjë të dhënë të mjaftueshme që e bën atë të vërtetueshme, pra kjo hipotezë bie
poshtë.
7.6. Diskutim.
Në këtë nënçështje do të diskutojmë të dhënat e studimit tonë duke i dhënë përgjigje pyetjeve
kërkimore të ngritura si dhe do të ballafaqojmë rezultatet tona me literaturën e shqyrtuar.
Ashtu siç u tha dhe te vërtetimi i hipotezave, nga tre hipoteza të ngritura, dy u vërtetuan,
përkatësisht ato që kishin të bënin me ndryshimet thelbësore në ligjërimin politik dhe
AULONA ZOTAJ
175
strategjinë politike të elitës së politikanëve, të cilat janë të fokusuara në dimensionin politik,
social, ekonomik, në efektet e reformave standarte të imponuara nga BE-ja dhe në efektet
globalizuese, si dhe me perceptimin e rolit dhe vlerësimit të strategjive nga ana e elektoratit
këto vitet e e fundit.
Hipotezat që nuk u vërtetua kishte të bënte me rolin e elementëve politikë, historikë,
ekonomikë, socialë, nacionalistë në ligjërimin politik, ndërkohë që elementët e sipërcituar
kanë ndikim thelbësor dhe kushtëzojnë diskursin.
Tani do të ndalemi te pyetjet kërkimore dhe të shohim nëse të dhënat e grumbulluara nga ne i
japin një përgjigje apo jo. Pyetja e parë kërkimore kishte të bënte me ndryshimet thelbësore
në ligjërimin politik dhe strategjinë politike të elitës së politikanëve përgjatë tranzicionit në
Shqipëri. Proçesi i tranzicionit provoi të ishte një përvojë traumatike, falë pjesës më të madhe
të sjelljes së papjekur politike të udhëheqjes. Një produkt institucional i një prej shoqërive më
autokratike totalitare, klasa e sapoformuar politike, pavarësisht nga edukimi, qëndrimi politik
dhe pozicionet e saj, ishte krejtësisht e papërgatitur për të trajtuar situatën dhe për të
udhëhequr Shqipërinë përmes këtij proçesi të vështirë. Elita politike në zhvillim dështoi të
mbrojë interesat e Shqipërisë në funksion të shtrirjes, së saj drejt tregjeve ndërkombëtare dhe
të bashkonte shqiptarët përgjatë idesë së kombit (Rama, 1997). Legjenda politike, kulturore,
psikologjike dhe sociale e komunizmit pengoi krijimin e një sistemi demokratik të vërtetë.
Faktorët ekonomikë ishin gjithashtu të një rëndësie kyçe. Shqipërisё, ashtu si edhe shumë
vende të tjera, i mungonte përvoja e nevojshme për të lehtësuar proçesin e kalimit nga një
ekonomi e centralizuar në një ekonomi tregu.
Për më tepër, në atë kohë Shqipëria trashëgoi nga periudha komuniste një ekonomi krejtësisht
të prapambetur dhe joefikase. Për këto arsye, tranzicioni shqiptar nuk mund ta etiketohet si
një dështim total dhe një zëvendësim i regjimit komunist. Sipas Janusz Bugajskit, pesë
faktorë duhet të merren parasysh në përcaktimin e arsyeve për vështirësitë e vazhdueshme:
autoritarizmi, demokratizimi i dobët, nacionalizmi, ngërҫi ekonomik dhe kriminaliteti. Ish-
komunistët miratuan ideologjitë dhe programet për të marrë mbështetje popullore përmes
proçesit zgjedhor dhe për të manipuluar opinionin publik, duke përdorur populizmin dhe
nacionalizmin etnik në ato vende kur ishin hasur me mbështetje. Ata llogaritën se një
demokraci formale mund të bashkëjetojë me një autoritarizëm joformal. Populizmi,
nacionalizmi dhe autoritarizmi janë përforcuar nga performanca e dobët ekonomike në rajon
dhe nga një valë gjithnjë e më e madhe e kriminalitetit të sponsorizuar e cila zyrtarisht ka
kontribuar në rrënimin e ekonomive të brishta të rajonit dhe institucioneve demokratike
politike 371
.
Shqipëria post-komuniste njëkohësisht është përballur me një konfliktualitet të lartë politik
gjatë gjithë viteve të tranzicionit. Komunikimi dhe ligjërimi politik kanë qenë të një niveli
mjaft të ulët: personal, ofendues dhe denigrues.
371
Bugajski, J. (1993). Nations in Turmoil: Conflict and Cooperation in Eastern Europe. Boulder: Westview
Press.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
176
Partia e parë opozitare, Partia Demokratike u formua më 12 dhjetor 1990, pesë ditë përpara se
Kuvendi Popullor të sanksiononte zyrtarisht krijimin e partive opozitare. Themeluesit e
partisë nuk kishin kohë për të përgatitur një program të detajuar për të pasqyruar jo vetëm
aspiratat për demokraci, por edhe reforma konkrete apo hapa drejt vendosjes së një sistemi
demokratik, sundimit të ligjit, respektimit të plotë të të drejtave të njeriut dhe një tregu
ekonomi. Në fillim, ideali i demokracisë u promovua si një kundër-ideal i ideologjisë
ekzistuese komuniste, duke synuar përmbysjen e regjimit të mëparshëm. Prandaj, Partia
Demokratike u zhvillua si një lëvizje masive e të gjitha segmenteve të shoqërisë shqiptare, të
cilat zakonisht kanë nevoja dhe kërkesa të ndryshme.
Ajo përfshinte të dyja anёt, si njerëzit të lidhur mirë me elitën qeverisëse, si dhe njerëzit që i
përkisnin elitës së margjinalizuar dhe armiqësore ndaj klasës sunduese, njerëz që toleronin
me ndërgjegje praninë e pozicioneve të parë dhe madje të lëna të lidershipit që kërkonin të
shpëtonin Shqipërinë nga një luftë e përgjakshme civile.
Me ndryshimin e sistemit, Partitë Komuniste tradicionale gjithashtu kanë nevojë për reforma,
duke u larguar nga ideologjia marksiste-leniniste. Prandaj, në Shqipëri, Partia Socialiste e re e
cila doli nga Partia e Punës e Shqipërisë, u shkëput zyrtarisht nga e kaluara komuniste, por
përmbajtja e saj, metodat e saj dhe mentaliteti i saj mbetën krejtësisht të parregulluara,
veçanërisht gjatë dekadës së parë.
Pra, koncepti i partisë dhe udhëheqësit të partisë është mjaft i lidhur me kulturën politike të
sistemit totalitar, pasi tipare të tilla nuk kanë vend me demokracinë dhe parimet e saj.
Mungesa e transparencës mbi vendimet dhe diskutimet partiake, mosbërja publike e formave
të marrjes së fondeve dhe financimit të partive, ndëshkimi i figurave që dalin kundër rrymës
së konformizmit në parti janë vetëm disa prej elementëve jodemokratikë që evidentohen në
organizimet partiake në Shqipëri.
Artan Fuga është shprehur për dimensionin e dypërmasësisë në Shqipërinë e tranzicionit.
Sipas Fugës, sistemi politik në demokraci bazohet në pranimin e tjetrit, në pluralitetin e
opsioneve politike për të zgjedhur dhe në pluralitetin e alternativave për ta shpjeguar
realitetin, paradoksalisht klasa politike jo vetëm që nuk ka arritur që të ndërtojë një
bashkëpunim normal dhe etik mes pozitës dhe opozitës, por këto dy palë e ushqejnë
shoqërinë me konflikte. Ligjërimi i tyre përmban vlera kuptimore radikalisht konfliktuale,
flasin për demokracinë, për liri dhe të drejtat e njeriut, për integrim në strukturat europiane
dhe nga ana tjetër bazohen në logjikën se njëri pol aksiomatik duhet të likuidojë tjetrin.
Përdorimi i logjikës konfliktuale nga aktorët politik ose vepruesit politik siç i referohet A.
Fuga ―përbën në fakt një nënvariant të logjikës autoritare‖. Pasi shteti ka funksionin më të
rëndësishëm në kontrollin e zhvillimeve shoqërore duke mos i lënë hapësirat e duhura
sindikatave, qytetarëve aktiv, individëve të pavarur, shoqërisë civile. Fuga përdor për këtë
gjendje termin ―demokracitotalitare‖ pasi vepruesit politikë përmes logjikës konfliktuale
krijojnë vlera përjashtuese.
Mangësia kryesore e elitës politike shqiptare është se kurrë nuk e kuptoi domethënien e
vërtetë të pluralizmit politik dhe konsensusit politik dhe kurrë nuk i respektoi këto standarde
themelore.
AULONA ZOTAJ
177
Elita politike e pati të pamundur të çlirohej nga mentaliteti autoritar dhe tregoi një paaftësi
për të vepruar në kushtet e pasigurisë dhe për të marrë vendime në mungesë të një praktike
rutinë të sanksionuar nga një autoritet karizmatik. Megjithëse Shqipëria me sa duket hyri në
rrugën drejt demokratizimit, çdo ditë u përball me sfidat e largimit nga e kaluara. Pavarësisht
nga programet e tyre, funksionimi i partive politike shqiptare pasqyronte prapavijën
komuniste të shoqërisë dhe mënyrën autoritare të të menduarit të liderëve të tyre, pavarësisht
pozicionimit të tyre në spektrin politik. Kjo u pa në tendencat për të përqëndruar
vendimmarrjen në duart e udhëheqësve të përhershëm të secilës parti politike. Një
karakteristikë e të gjitha partive politike shqiptare është vetë-identifikimi i liderëve me partitë
dhe proçesi i vendimmarrjes, pa marrë parasysh opinionin e anëtarëve të tjerë ose pranimin e
shkëmbimit të ideve të ndryshme brenda partisë. Në përgjithësi, mungesa e ndërtimit të
konsensusit brenda vetë partive u pasqyrua në mungesën e ndërtimit të konsensusit në sferën
politike, veçanërisht brenda institucioneve.
Prurjet kryesore në gjuhësinë kritike dhe analizën kritike të diskursit janë në formë artikujsh
shkencor, artikujsh me natyrë publicistike si dhe studime monografike.
Studime që i përkasin gjuhësisë kritike dhe analizës politike të diskursit janë një sërë
raportesh, të kryera nga Fondacioni ―Shoqëria e hapur për Shqipërinë‖, të botuara me titullin
―Analiza e ligjërimit politik‖.
Një studim i kryer nga Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë jep për herë të parë një
pasqyrë të përafërt, por të bazuar në metoda shkencore të mënyrës sesi liderët kryesorë të
politikës si dhe gazetat me lexueshmërinë më të lartë në vend formulojnë diskursin e tyre në
raport me disa çështje të rëndësishme për të cilat prej shumë kohësh zhvillohet në Shqipëri
një debat i ashpër.
Ligjërimi negativ i liderit të së majtës kundrejt kryeministrit aktual (njëkohësisht edhe lider i
së djathtës), ka ardhur në rritje nga viti 2009 në vitin 2011; kritikat mbi performancën – mbi
përmbushjen e funksioneve publike të tyre – përbëjnë vetëm rreth 50% të kritikave ndaj
kundërshtarit, ndërsa pjesa tjetër janë kritika personale të karakterit, apo krahasime të
përgjithshme me rezonanca negative; ligjërimi negativ ka ardhur në rritje në periudhën
menjëherë para dhe pas zgjedhjeve.
Për të analizuar përputhjen partiake me ideologjitë përkatëse (e djathta dhe e majta) në
Shqipëri, pikënisja e studimit ishte një fjalor ekzistues i përdorur nga dy studiuesit, të cilët e
ndërtojnë leksikun e djathtë dhe të majtë në kategori të tilla si: institucionet; ligji dhe rendi;
mjedisi; çështjet social-ekonomike, dhe vlerat. Si konkluzion i studimit del se me përjashtim
të çështjes së Mjedisit dhe disi asaj të institucioneve, ligjërimi i djathtë është më i pranishëm
se ai i majtë. Kjo nuk çon automatikisht në përfundimin se një ligjërues apo dokument është i
djathtë: mund të themi vetëm se ky dokument përmban një pjesë të madhe të leksikut të
djathtë që mund të jetë për dy arsye të mundshme: ose ky dokument është vertet i djathtë, ose
ky dokument përmban kritika ndaj ligjërimit të djathtë. Sidoqoftë, ligjërimi i majtë është
mjaft i pakët edhe në liderin e majtë edhe nëpër gazeta. Në rastin e Ramës, në bazë të numrit
relativisht të vogël të ligjërimit të majtë në krahasim me atë të djathtë tregon një ligjërim që
anon më tepër në kritika se sa në ofrimin e një alternative të majtë të matshme krahasimisht
në ligjërim.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
178
Pyetja e dytë kërkimore: Cila është strategjia e marketingut të politikanëve & impakti në
perceptimin e votuesve mbi strategjitë e marketingut politik në fushatat elektorale të viteve të
fundit?
Ajo që kemi arritur të nxjerrim në këtë rast është se edhe pse situata e ligjërimit politik nuk
është përmirësuar shumë, elektorati sërish mendon se strategjitë që kanë ndërmarrë partitë
politike kanë sjellë ndryshim dhe kanë përmirësuar gjendjen e vendit dhe pse ende ka punë
për të bërë. Strategjitë e partive politike për të përmbushur detyra dhe kushte të caktuara nga
ndërkombëtarët vlerësohen pozitivisht nga elektorati, po ashtu pozitivisht nga elektorati
vlerësohet edhe përpjekja e partive për të përfshirë grupe të ndryshme kulturore apo etnike.
Fushtatat e viteve të fundit kanë qënë të rëndësishme, kemi parë përfshirje të madhe dhe
strategji marketingu politik të përdorura me kujdes nga partitë. Përsa i përket zgjedhjeve të
vitit 2009, mund të shohim që partitë politike kryesore kanë përdorur strategjitë e tyre të
marketingut për të ndërtuar ligjërimin e tyre. Të dy partitë kanë përdorur mënyra për tu
afruar me publikun si, publikimi i këngëve, zhvillimi i takimeve me të rinjtë për të ndikuar
drejtpërdrejt në psikologjinë e votuesve. Në këto zgjedhje u përdor për herë të parë një kod
veshje nga kandidatët gjatë fushatave, por me ndryshimin e kohës, strategjia e udhëheqësve
ndryshoi. Ata filluan të ishin më praktik gjatë prezantimeve të tyre, në mënyrë që të ishin më
të njohur për publikun dhe të shiheshin si dikush që i kushtonte rëndësi interesit të publikut
dhe jo interesit të tyre372
.
Ndërsa në zgjedhjet e 2013, njëra ndër partitë, PS përdori një strategji strikte, duke pasur ide
të qarta dhe votuesit e tyre të synuar ishin brez i ri me një dëshirë për ndryshime më të mira
për vendin e tyre. Slogani: Në zgjedhjet e 2013 ishte një Shqiponjë me mbishkrimin fjalën
rilindje dhe me shkronja të vogla ku shkruhej viti i ndryshimit, që do të thoshte se Shqipëria
do të rilindë në 2013 nga Partia Socialiste. Me këtë slogan PS, linte të kuptonte se do të ishte
ajo që do sillte ndryshimin për Shqipërinë.
Pyetja e tretë kërkimore, që ka të bëjë me ndikimin që kanë karakteristikat e ligjërimit
politik të politikanëve përgjatë kohës së tranzicionit në Shqipëri tek votuesit, dhe ndikimin e
tyre në inkurajimin e demokracisë, është një pyetje interesante, pasi në materialin e
sipërcituar është evidentuar se kemi parë që partitë priren të bëjnë deklarata që kanë në thelb
garantimin e demokracisë, garantimin e shtetit të së drejtës dhe të lirive apo të drejtave të
qytetarëve. Përpos kësaj, janë rritur tepër thirrjet nacionaliste të partive nëpër fushata, partitë
tashmë janë të interesuara në përfshirjen e grupeve të ndryshme etnike që kanë dhe nevoja
specifike ekonomike.
Edhe pse është konstatuar se ligjërimi i politikanëve nuk është se ka ndryshuar shumë
përgjatë viteve të tranzicionit, votuesit sërish janë të prirur ti dëgjojnë politikanët, të marrin
informacion rreth çështjeve politike apo të bëjnë vlerësimin e tyre. Ndikimi i ligjërimit është
pikë kryesore për perceptimin që votuesit do të krijojnë për partinë, liderin apo edhe
programin, që ishte ajo që më së tepërmi i tërheq votuesit.
372
Tocila, M. (2009). Ngjyrat e Fushates. YllPress.
AULONA ZOTAJ
179
Politika dhe mediat në Shqipërinë post komuniste janë pjesë e një binomi të pandashëm
përbërësit e së cilës ndikojnë reciprokisht mbi njëri tjetrin. Është politika ajo që i çliroi
mediat dhe qarkullimin e informacioni nga tutela e shtetit. Nga kjo pikëpamje në krahasim
me më parë është realizuar liria e shprehjes dhe e opinionit publik.
Në Shqipëri partitë politike kanë kryer një funksion shumë të rëndësishëm të lidhjes së
lidershipit me qytetarët e thjeshtë, sidomos në vitet e para të tranzicionit, ato kanë qenë,
ashensori kryesor social nëpërmjet, të cilave çdo individ pavarësisht prejardhjes mund të
zinte një pozicion të mirë në shoqëri.
Diskutimi politik bëhet ligjërim mediatik dhe në këtë mënyrë ai fiton tipare të reja
përshtjellohet dhe rrjedh brenda një shtrati të përcaktuar nga statusi i tij i ri. Mesazhi mediatik
sikurse ligjërimi politiko mediatik noton e lëkundet midis realitetit dhe imagjinatës midis
riprodhimit të realitetit dhe zmbrapsjes se tij midis racionalitetit dhe delirit. Në qoftë se dikur
kjo vinte si rezultat i mbivendosjes së pushtetit mbi mediat tanimë vjen si pasojë e
nënvendosjes së elektoratit ndaj mediave. Është gjithmonë një fushë magnetike që zhvendos
e lëkund ligjërimin politik mediatik drejt joreales, drejt dëshirës, drejt manipulimit. Pushteti i
individualizuar i pushtetit zëvendësohet nga pushteti anonim i elektoratit. Mediat në
Shqipërinë e tranzicionit kanë përbërë një sistem të komplikuar që është luhatur mes
mungesës dhe bollëkut. Nga ana tjetër faza e tranzicionit e viteve 90 është ajo e rifshfaqjes së
individit në skenën shoqërore pas një periudhe prej disa dekadash kur ky individ ka qenë i
nënshtruar ndaj strukturave shtetërore. Individi i rishfaqur kërkonte pushtet mbi individët e
tjerë që identifikoheshin në struktura të tjera politiko mediatike. Ndarja me të kaluarën dhe
krijimi i së resë nuk janë e njëjta gjë. Mund të ndodhë që midis tyre të ketë një ndërprerje
përgjatë së cilës shoqëria lëkundet nga njëra anë në tjetrën.
Këtu e kanë burimin në një masë të konsiderueshme tiparet tranzitore të demokracisë
shqiptare: marrëdhëniet e ashpërsuara tej mase midis partisë në pushtet dhe opozitës, një
problematikë e tërë sociale lidhur me respektimin e të drejtave të njeriut sikurse dhe një
strukturë mediatike ende e pazhvilluar plotësisht. Në mënyrë të përmbledhur mund të thuhet
se ky realitet sjell me vete një aleancë të vështirë politike, sjell pengesa për atë që pushteti të
jetë një vend bosh i cili mund të zihet përkohësisht nga forca të caktuara politike. Në thellësi
sipas nivelit të parë gjithçka që shprehet në media dhe në ligjërimin politik të kohës, cilado
shprehje interpretim apo analizë e bërë mbivendoset në një kulture të caktuar tradicionalisht e
pranishme që e ka burimin në mentalitetin tradicional në një logjike të përcaktuar që ka
arritur të mbijetojë në Shqipërinë e tranzicionit të periudhës së parë. Terminologjia politike
që në vetë ndërtimin e saj ka në themel intolerancën semantike nuk mund të përdoret për të
dialoguar në mënyrë të hapur e demokratike në hapësirën shoqërore dhe politike, nuk mund
të përdoret për të krijuar marrëdhënie tolerance të ndërsjelltë në shoqëri. Në përmbajtjen e
mediave, mesazhi mediatik simbolet interpretimi i fakteve, ngjarjeve politike apo të çdo
natyre tjetër, qënia apo mos qënia e një realiteti të dhënë janë sa identike me vetveten në lloje
te ndryshme të mediave të shkruara, po aq kanë dhe natyrë të ndryshueshme, të turbullt në
bazë të tri logjikave e tipologjive kryesore të mediave dhe tri pozicionimeve kryesore në
spektrin politik le ti quajmë e majta e djathta qendra sipas etiketimit që ata përdorin për të
cilësuar pozicionin e tyre politik.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
180
Komunizmi në Shqipëri, si në shtetet e tjera të Ballkanit, pati forma specifike, duke adoptuar
stilin rus ndaj traditave historike dhe kulturave të ndryshme. Në fillim, gjithçka i referohej një
sistemi marksist leninis, i aplikuar në kushtet e shteteve dhe shoqërive shumëkombëshe që
ishin kryesisht rurale, dy aspekte kёto që i afruan këto shtete shumë me Rusinë bolshevike të
viteve 20.
Në një kohë kur tiparet e aktorëve kryesorë të shtetit në themele ishin të njëjta midis
militantëve, jeta e përditshme kombinonte traditat e lashta të paraardhësve me mrekullitë e
kohëve moderne në popullatat që kishin filluar proçesin e kalimit nga jeta rurale, për
urbanizimin e periferive të qyteteve. Lista e privilegjeve të vogla apo të mëdha që kishin
anëtarët e partisë ishte e gjatë. Këto privilegje u bazuan në solidaritetin e lidhjeve familjare
më shumë sesa në lidhjet ideologjike. Privilegjet dhe korrupsioni ishin ligësia ballkanike që
portreti moralizues i Marksit nuk mund t'i fshehti ështe i rëndësishёm ishte fakti se ndjenja e
shtetit nuk u zhvillua më tej. Partia pretendonte të mobilizonte masat që dëshironin të
krijonin një lëvizje solidare në një shkallë ndërkombëtare, por i shpërfilli kontradiktat e jetës
së përditshme që e mbanin partinë të lidhur me klanin apo grupin më të fuqishëm373
.
Formula kryesore politike e periudhës së tranzicionit në Shqipëri është ajo që i imagjinon
grupimet e ndryshme politiko mediatike si opozitarë dhe vëllezër njëkohësisht.
Kjo ideologji mitike është karakteristikë për një shoqëri në tranzicion. Ajo është përzierja
klaniko - familjares, patriarkales, ruralo – bujqësores, tradicionales dhe qytetares, politiko-
modernes, liberales, perëndimores.
Dyfishimi, thërrmimi i grupimeve politiko-mediatike që vihet re gjatë fazës së tranzicionit si
dhe kërkesa e tyre për unitet monolitik të rradhëve është krejtësisht e pajtueshme me
ndërtimin imagjinar të mitit klanor. Simbolika politike mbivendoset mbi një gjuhë
mitologjike që jep mesazhe koshiente ndaj politikës. Gjuha bëhet një fushë simbolike
imagjinare që krijon një realitet shumë të ndryshëm nga ai reali. Siç mund të shihet kjo
arrihet duke përdorur fjalë, emra ose mbiemra që e shkëpusin të folurit nga bota realo-
politike, për ta çuar drejt realitetesh të tjera zëvëndësuese. Sidoqoftë, sipas tij, me mbarimin e
viteve 90 një faqe tjetër e historisë së Shqipërisë është e mbyllur, ajo e tranzicionit
institucional postkomunist, dhe kjo është e pakontestueshme nga të gjithë. Ata kanë arritur të
krijojnë elementet intitucionalë dhe shoqërore që mund t‘i vënë eventualisht në rrugën e
integrimit kulturor dhe shoqëror europian.
Një gjetje interesante e studimit, na tregon se ka një korrelim statistikisht të rëndësishëm
midis strategjitve të marketingut dhe rolit të tyre, në ligjërimet politike të elitës të cilat lidhen
me integrimin në BE. Votuesit duket se i perceptojnë si të rëndësishme, dhe këto strategji të
marketingut arrijnë që ta kapin votuesit. Nga gjetjet duket qartë dhe mund të diferencohet
lehtë roli që ka marketingu dhe mediat në ligjërimin e politikëve. Strategjitë dhe dimensionet
e marketimit të fushatave janë statistikisht sinjifikative për ligjërimin e politikanëve, dhe për
votuesit, duket sa ka një rol të rëndësishëm ky marketing dhe strategjiia përkatëse që çdo
lider i partisë përdor. Në rastin e Edi Ramës, korrelimi është shumë sinjifikativ për strategjitë
e marketingut që ai përdor, dhe mediat sociale, por shohim se ligjërimi politik i Edi Ramës
373
Jelavich, B. (1983). History of the Balkans.
AULONA ZOTAJ
181
sheh një zbritje në rëndësinë që ai paraqet për votuesin. Votuesit edhe pse janë të njohur me
strategjitë e tij të marketingut, ligjërimi i tij politik ka shënuar rëndësi statistikisht shumë të
ulët tek elektorati. Ndërkohë, edhe për Lulzim Bashën shohim korrelim statistikisht të
rëndësishëm sa i përket strategjisë së marketingut dhe përdorimin e mediave për përcjelljen e
mesazheve të tij, po në këtë rast, lidhja me median dhe ndikimi në të shënon më pak korrelim,
pra është statistikisht më i ulët. Një tjetër gjetje e studimit, lidhur me perceptimin e votuesve
për ligjërimin politik të elitës, tregon një korrelim të perceptimit pozitiv në rastin e Lulzim
Bashës, ndërkohë që perceptimi lidhur me Edi Ramën dhe Ilir Metën tregon një korrelacion
negative, percpetimi lidhur me ligjërimin e këtyre dy politikanëve duhet se ka pësuar një
rënie tek elektorati, ndërkohë që po shënon rritje perceptimi pozitiv lidhur me ligjërimin e
Lulzim Bashës. Rezultatet tregojnë qartë se ka një korrelim statistikisht të rëndësishëm midis
elementëve të ligjërimit politik të politikanëve dhe perceptimit të liderve politikë. Gjetjet e
studimit tregojnë se roli i elementeve socile, historikë, politikë, nacionaliste në ligjërim kanë
treguar një ulje tek lideri Rama, dhe një ngritje tek Meta dhe Basha. Por roli i medias rritet
kur vjen fjala tek shpërndarja dhe përcjellja e këtyre elementëve nga media më ―afër‖
Ramës. Si përfundim mund të themi se gjetjet e studimit, janë paralelizuar në masë të madhe
me gjetjet paraprake mbi diskursin e aktorëve politikë shqiptar, dhe po ashtu janë në kuader
të gjetjeve edhe të studiuesve të tjerë mbi sjelljet e elektoratit dhe ndikimin e medias dhe
marketingut në tërësi.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
182
KAPITULLI VIII
PËRFUNDIME
8.1. Përfundime
Fushatat aktuale zgjedhore kanë rritur ndjeshëm aplikimin e elementëve të marketingut
politik. Aktualisht përdoren aspekte të ndryshme të marketingut në disa raste me shumë
finesë, por ato janë ende veprime të shkëputura nga njëra-tjetra, të cilat nuk krijojnë një cikël
të plotë me një strategji të qartë veprimi. Në pamje të parë, kanë ngjashmëri me veprimet e
partive apo politikanëve të vendeve ku ka lindur marketingu politik i mirëfilltë si SHBA-të
apo Britania e madhe, por dallimi me këto të fundit është pikërisht mungesa e një cikli të
plotë që ka një linjë të vazhdueshme logjike dhe ideologjike që të përshkojë çdo element dhe
aspekt të saj.
Partitë politike duke mos ndërtuar identitete të caktuara sociale dhe politike (urbane apo
rurale, liberale apo konservatore, kozmopolitane apo nacionaliste e kështu me radhë),
mobilizojnë elektoratin kryesisht duke u fokusuar tek personalizimi i debatit. Ndërthuret
personaliteti me performancën publike, brenda një konteksti të caktuar kulturor e politik. Në
një farë mënyre, jeta politike e personazhit politik fal mediave elektronike shkon ―live‖ në
ambientet familjare, duke u kthyer në një objekt komentesh. Janë pikërisht konvencionet
sociale që shërbejnë si kriter vlerësimi dhe në fund bëjnë diferencën ndërmjet dy figurave
kryesore politike ose formacioneve politike.
Në rrafshin e politikës përgjatë gjithë historisë së saj, ligjërimin e ndeshim si një ndër
mekanizmat më kryesorë që ajo posedon. Funksionet e ligjërimit në politikë tejkalojnë
komunikimin, prezantimin e aktualitetit dhe vizionit ndaj së ardhmes. Tek ky lloj ligjërimi
mbahet mënyra e të bërit politikë. Përtej tij gjejmë të fshehur subjektin ndaj të cilit
formulohet mënyra e të folurit si edhe skicën e pozicionimit në momentet e akteve politike.
Mbi të gjitha, me anë të ligjërimit politik nis të përcaktohet dhe të kategorizohet ndarja
sociale, më pas edhe të ruhet një rend i formuar qysh herët. Edhe në rastin e Shqipërisë
ligjërimi politik ende konsiderohet nga politika si një prej mekanizmave më të fortë të
përcaktimit social ose kategorizimit të palëve shoqërore.
Gjatë periudhës së sistemit komunist në Shqipëri edhe përgjatë viteve të demokracisë
emërtimi ―popull‖ ka qenë elementi justifikues me anë të të cilit pushtetarët kanë legjitimuar
pushtetin politik. Përdorimi i këtij termi në ligjërimin politik vërehet përgjithësisht në
periudha fushatash elektorale ose në spektrin e opozitës. Faktikisht rezulton se grupimit të
emërtuar popull realisht i është faturuar një paketë tiparesh imagjinare që nuk përkojnë me
thelbin e vërtetë të cilësive të tij. Ashtu si populli nuk është vërtet populli por të varfrit, të
varfrit nuk janë të varfrit. Ata janë veçse mbretëria e mungesës së cilësisë, realizimi i
diznjektimit të parë që mbart emrin bosh të lirisë, titulli i grindjes. Karakteristikat e ligjërimit
politik vazhdimisht formojnë kulturën politike të një populli, trajtat e ndërgjegjes politike,
AULONA ZOTAJ
183
mënyrën se si elektorati e kupton politikën dhe qeverisjen, pritshmëritë e tij nga klasa
politike, parashikimet e sjelljes dhe të strategjive politike, e të tjera.
Shqipëria e pas 28 viteve është më e pasur, më e hapur, më e shëndetshme, më e shëtitur, por
në raport me elitat dhe cilësinë e ligjërimit politik e publik është aty ku ka qenë, në vend
numëro dhe e marrë peng nga koha e revolucionit kulturor. Nuk ka ide të ndryshme, ka ide
armiqësore; nuk ka debat, ka denigrim e kërcënime; nuk ka dallim nga profesori e shitësi e
këpucari, secili bën garë në etiketimin e tjetrit deri tek mohimi i tij; nuk ka debat publik mbi
çështjet e mëdha të shoqërisë; ka grindje pafund me gjuhën e rrugës për gjërat e ditës374
.
Ligjërimi politik i viteve të tranzicionit vjen si ligjërim mohues (kundër komunizmit), ligjërim
etiketues (kundër kundërshtarëve politikë), ligjërim pohues (suksese dhe arritje personale),
ligjërim imitues (fjalime të liderit apo citate të huaja) dhe në thelb, si ligjërim ditor (pa
prespektivë, pa vizion për të ardhmen, pa përgjegjësinë e fjalës dhe kohës, pa peshën e
përgjegjësisë për atë që thuhet).
Kjo sepse ligjërimi dhe mendimi politik i sotëm në Shqipëri ka pak gjëra të përbashkëta me
ligjërimin dhe mendimin politik të këtyre shoqërive, shumë prej tyre ish komuniste. Tek ne
politika dhe oratorët publikë nuk dëshmojnë respektin minimal për fjalën e tyre publike.
Fjalimet e tyre vijnë si produkt i bashkimit të fjalorit të munguar politik me qëllimin populist;
janë fjalime që i destinohen një auditori amator, për të cilin, më e rëndësishme sesa fjalitë që
thonë liderët është vetë prezenca e liderit në mesin e tyre. Qytetarët dhe media e kanë më të
lehtë të gjejnë prej tyre batuta me gjuhë rrugësh, akuza verbale dhe spekullime elektorale sesa
një fjali, përmes të cilës të jenë në sinkron, fjala e thjeshtë, madhështia e ngjarjeve,
largpamësia e analizës dhe vizioni i të ardhmes.
Shumica e oratorëve të sotëm politikë reflektojnë tiparin negativ të madhështisë për shkak të
postit dhe pushtetit, cilësi e trashëguar nga periudha komuniste. Ata flasin për gjithçka, bëjnë
ekspertin e çdo fushe, bëjnë njëherësh gjyqtarin, mjekun, historianin, inxhinierin, shkrimtarin,
bëjnë mendimtarin dhe në ndonjë rast edhe magjistarin apo paralajmëruesin e fateve. Për
pasojë, shumica e tyre, kur flasin janë të bindur se çdo fjalë e tyre ka vlerë, se çdo fjalim ka
auditor, ndaj edhe marrin njëherësh poza shtetari dhe mendimtari, u përlqen vetja, u pëlqen
heshtja dhe brohoritja e auditorit, u pëlqen media vizive dhe e shkruar që transmeton gjithçka
që thuhet, pa seleksionim, pa u përpjekur të kërkojë një mesazh real në fjalime të tilla. Në
këtë traditë sasiore, imazhi, të ligjërimit politik pa trajtë dhe përmbajtje, hyjnë më pas të
gjitha institucionet dhe drejtuesit e tyre, të cilat, të gatshëm të imitojnë udhëheqësit, hartojnë
deklarata, fjalime e raporte me shumë fjalë, por pa asgjë thelbësore brenda tyre. Dhe kështu,
opinioni publik i kualifikuar, pavarësisht se i vogël në numër, mbahet nën presionin për tiu
përshtatur gjendjes, për të hequr dorë nga modele dhe mentalitete të fituara në shoqëri
perëndimore, të bashkohen me korin e zhurmës politike, të politikës pa mendim, të politikës
pa përmbajtje, të politikës pa vizion dhe kështu, pa mundësi reale për tu përballur me efektet
negative që ajo prodhon375
.
374
Krasniqi, A. (2018). Si po na dominon elita e Revolucionit Kulturor. Gazeta Tema. 375
Krasniqi, A. (2009). Zgjedhjet në Shqipëri 1991-2008. Tiranë.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
184
Fushatat zgjedhore 1991-2000.
Në vitin 1991, me një trashëgimi negative dhe të pakrahasueshme me vendet e tjera ish
komuniste, Shqipëria hyri në zgjedhjet e para politike shumëpartiake. Viti 1991, përfaqëson
një sistem të dyzuar politik, sjellje të dyzuar qytetare dhe politike. Sistemi elektoral i aplikuar
në zgjedhjet parlamentare të vitit 1996, është sërish një sistem miks por ndryshe nga viti
1992, jo më një sistem miks i varur, por i pavarur ku performanca në pjesën mazhoritare të
subjekteve politikë nuk korrigjohet nga performanca në rezultate e të njëjtave subjekteve në
pjesën proporcionale. Pra të dy pjesët e sistemit funksionojnë në mënyrë të pavarur. Rastin e
vitit 1997, sistemi zgjedhor i zbatuar ka pësuar modifikime në ligjin e aprovuar nga Kuvendi i
Shqipërisë me vendim të Gjykatës Kushtetuese. Sistemi elektoral i aplikuar në zgjedhjet
parlamentare të vitit 1996, është sërish një sistem miks, por ndryshe nga viti 1992, jo më një
sistem miks i varur, por i pavarur ku performanca në pjesën mazhoritare të subjekteve
politikë nuk korrigjohet nga performanca në rezultate e të njëjtave subjekteve në pjesën
proporcionale. Pra të dy pjesët e sistemit funksionojnë në mënyrë të pavarur. Rastin e vitit
1997, sistemi zgjedhor i zbatuar ka pësuar modifikime në ligjin e aprovuar nga Kuvendi i
Shqipërisë me vendim të Gjykatës Kushtetuese.
Fushata zgjedhore e vitit 2001
Strategjitë që partitë politike ndoqën gjatë proçesit zgjedhor synonin testimin e ligjit në
kufirin e tij dhe sigurimin e shumicës absolute të nevojshme në parlament për të siguruar
votat për zgjedhjen e presidentit. Rregulla relativisht komplekse, por standarde evropiane, të
nënkuptuara në formulën e ndarjes së vendeve, u keqpërdorën dhe abuzuan, megjithatë, për të
prodhuar spektakël të jashtëzakonshëm të tre balotazheve ose votive të përsëritura, duke çuar
në një rezultat që u kontestua nga pjesë të konsiderueshme të elektoratit dhe, sidomos nga
elita politike.
Fushata zgjedhore e vitit 2005
Zgjedhjet parlamentare të 3 korrikut 2005, përputheshin pjesërisht me angazhimet e OSBE
dhe standardet e tjera ndërkombëtare për zgjedhjet demokratike dhe shënuan progres në
zhvillimin e zgjedhjeve në Shqipëri. Megjithatë, proçesi ishte i zgjatur dhe ndonjëherë i
pasigurt. Partitë kryesore politike ende nuk kishin demonstruar vullnet politik dhe përgjegjësi
në përputhje me autoritetin e gjerë që u ishte dhënë atyre për proçesin zgjedhor. Kjo ishte
veçanërisht e dukshme në qasjen e partive në administratën zgjedhore, në respektimin e plotë
të lirive themelore të qytetarëve dhe zbatimin e strategjive zgjedhore për të maksimizuar
fitimet zgjedhore. Shpesh, rivaliteti i tyre ishte i fortë, bazuar në një mungesë të ndërsjellë të
besimit dhe në disa raste antagoniste. Siç e pamë, ky rivalitet shkaktoi bllokime politike,
shpesh të zgjidhura nëpërmjet lehtësimit nga institucionet ndërkombëtare, sidomos OSBE-ja.
Faza e dytë krijoi një sistem dypartiak mes PS-së dhe PD-së, i cili përcaktoi mjedisin e
përgjithshëm politik në të cilin vepronin të gjitha partitë. Duke pasur parasysh patologjitë e
sistemeve zgjedhore dhe pasojat e tyre në sistemin e partive politike, ndonëse partitë kryesore
shqiptare ende përfaqësonin disa elemente të qëndrueshme në sistemin partiak, aleancat rreth
tyre vazhdimisht ishin të përbëra nga paqëndrueshmëria dhe një prirje për copëzim.
AULONA ZOTAJ
185
Fushata zgjedhore e vitit 2009.
Zgjedhjet e 2009-ës, erdhën pas ndryshimeve kushtetuese dhe do të mbahen mend për
mazhorancën e brishtë, por edhe kalimin historik të Ilir Metës në kampin e djathtë. Koalicioni
i PD mori vetëm 70 mandate dhe e vetme nuk mund të qeveriste dot. Në këtë mënyrë Meta,
kaloi djathtas, një kalim që la gojë hapur shumë njerëz. Ndërkohë nga opozita këto zgjedhje u
kontestuan mjaft ashpër me bojkotim Parlamenti, greva nëpër qytete, etj. Këto zgjedhje u
vlerësuan negativisht edhe nga ndërkombëtarët. Slogani i Partisë, në 2009 ishte "Shqipëria
po ndryshon", njësoj si kënga që u lançua gjatë fushatës. Ata donin të transmetonin me këtë
që Shqipëria po ndryshon përmes Partisë Demokratike. Pjesa e kuqe e slloganit ka dizajnin e
flamurit dhe ngjyra e kuqe është ngjyra tradicionale dhe pjesa blu do të thotë energji. Gjatë
zhvillimit të fushatës iu dha përparësi shpalosjes së premtimeve, për reforma të ndryshme në
infrastrukture, krijimin e vendeve të punës, rolit të grave në shoqëri, e në mënyrë të veҫantë
integrimit të vendit në Bashkimin Europian. Në vitin 2009, Slogani i PS ishte "Bashkë për të
ardhmen". Partia Socialiste me anë të këtij slogani, dëshironte të tregonte se së bashku me
popullin, ata do të bënin ndryshimet për një të ardhme më të mirë për vendin e tyre. Pra,
kandidati në atë kohë kishte nevojë edhe për mbështetjen e njerëzve për të bërë këto
ndryshime. Në hapjen e fushatës nga Partia Socialiste, udhëheqësi i tij Edi Rama zgjodhi
"Qytetin Studenti", si vend organizimi. Ai zgjodhi ta niste fushatën nga të rinjtë, në vendin ku
dy dekadat e mëparshme filluan revolucionin e madh kundër regjimit të komunizmit. Gjatë
kësaj ngjarje, Z. Rama premtoi qeverisje me standarde më të larta dhe zhvillim më të madh
ekonomik dhe social të vendit. Lidhur me bashkëpunimet me kompanitë e huaja që do të
ndihmonin në organizimin e fushatës, PS zgjodhi kompaninë "Kidron Strategies", e cila
drejtohej nga një amerikano-izraelit, George Birnbaum. Qëllimi i kësaj kompanie është që të
merret drejtpërdrejt me menaxhimin dhe organizimin e fushatave të ndryshme dhe
aktiviteteve të tjera politike. George Birnbaum ishte CEO i kompanisë "Worldwide", e cila
ishte e njohur në SHBA dhe në Izrael. Ai ishte organizatori i fushatës së ish Presidentëve të
Amerikës: Richard Nixon, Ronald Reagan dhe ish-Kryeministrit të Izraelit, Benjamin
Netanjahu.
Udhëheqësit e të dy partive, në takimet publike u përqëndruan shumë në analizën e figurës së
kundërshtarit dhe u vu re një përpjekje për lartësimin e figurës vetjake, apo theksimit të faktit
që ‗unë‘ (politikani) jam ndryshe. Në këtë kohë jeta politike dhe fushatat zgjedhore
karakterizohen nga trazira dhe pasiguri të shumta. Kjo gjë u pasqyrua edhe nga mediat e
rëndësishme në Shqipëri, si Top Channel, Vizion Plus pas ditës së zgjedhjeve. Partia
Demokratike përdori një filozofi vërtetë të fortë, e cila u konsiderua si një avantazh për ta,
pasi ata tashmë ishin në pushtet për 4 vjet dhe kishin disa përmirësime gjatë kësaj periudhe.
Prandaj, votuesit nuk u duhej të japin votën e tyre palës tjetër, nëse ata tashmë e panë
përparimin me të tashmen (PD). Mediat kanë luajtur një rol të rëndësishëm gjatë periudhës së
zgjedhjeve. Nga sloganet mund të shohim se kuptimi është diçka në lidhje me të ardhmen.
Slogani i PD-së kuptohet si diçka e vazhdueshme, që do të thotë se PD-ja bëri ndryshime
gjatë qeverisjes së saj dhe se këto ndryshime do të vazhdonin të ndodhnin. Nga ana tjetër, PS
u përpoq të jepte një mesazh edhe në lidhje me të ardhmen, por kjo e ardhme do të mbante së
bashku pjesëmarrjen e publikut. PD ishte më e fokusuar drejt reklamimit përmes shpërndarjes
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
186
së bluzave dhe grupeve me logon e partisë, muzikën dhe përfshirjen e të rinjve në forumet e
saj. Partia tjetër, PS zgjodhi një mënyrë më të drejtpërdrejtë për të promovuar veten, duke
qenë më në kontakt me publikun, duke vizituar qytetarët, duke dëgjuar sugjerimet e tyre dhe
duke premtuar qeverisje më të mirë. Të dy partitë kanë përdorur mënyra për tu afruar me
publikun si, publikimi i këngëve, zhvillimi i takimeve me të rinjtë për të ndikuar drejtpërdrejt
në psikologjinë e votuesve. Në këto zgjedhje u përdor për herë të parë një kod veshje nga
kandidatët gjatë fushatave, por me ndryshimin e kohës, strategjia e udhëheqësve ndryshoi.
Ata filluan të ishin më praktik gjatë prezantimeve të tyre, në mënyrë që të ishin më të njohur
për publikun dhe të shiheshin si dikush që i kushtonte rëndësi interesit të publikut dhe jo
interesit të tyre.
Fushata Zgjedhore e vitit 2013.
Edhe pse të dhënat zyrtare të fushatës zgjedhore ishin në 24 maj të vitit 2013, shumë nga
kandidatët filluan më parë në mënyrë indirekte këtë fushatë. Ata u përpoqën të ishin shumë të
kujdesshëm me imazhin e tyre për publikun duke bërë disa ndryshime për një mënyrë jetese
më të mirë për votuesit. Gjatë muajit të fushatës zgjedhore, axhenda e kandidatëve do të ishte
shumë e zënë. Fushata zgjedhore e vitit 2013, shihet si një nga fushatat ku u investua më
shumë, krahasuar me ato të mëparshmet. Megjithëse kandidatët po përpiqeshin të merrnin
vëmendjen e votuesve duke komunikuar me ta përmes mediave sociale duke postuar gjithçka
që ata po bënin për njerëzit dhe përparimin e punës së tyre. Diçka e re që u pa në këtë fushatë
ishte përdorimi i "sallave të qytetit" që do të thoshte se kandidatët komunikonin drejtpërdrejt
me grupe qytetarësh. Në zgjedhjet e vitit 2013, Shqipëria pati testin më të rëndësishëm, përsa
i përket aspiratës së saj për të qenë pjesë e familjes Evropiane. Pasojat e rezultateve të këtij
testi, janë përjetuar dhe vuajtur padyshim nga vendi ynë. Në këto zgjedhje PS përdori një
strategji strikte, duke pasur ide të qarta dhe votuesit e tyre të synuar ishin brez i ri me një
dëshirë për ndryshime më të mira për vendin e tyre. Slogani: Në zgjedhjet e 2013 ishte një
Shqiponjë me mbishkrimin fjalën rilindje dhe me shkronja të vogla ku shkruhej viti i
ndryshimit, që do të thoshte se Shqipëria do të rilindë në 2013 nga Partia Socialiste. Me këtë
slogan PS linte të kuptonte se do të ishte ajo që do sillte ndryshimin për Shqipërinë. Mënyra
të tjera për marketimin e PS gjatë fushatës ishin përdorimi i banderolave e flamunjve të
mëdhenj, takimet me të rinjtë, shpërndarja e broshurave dhe byzylykëve me logon e PS. Ajo
ҫfarë kjo parti bëri gjatë fushatës së zgjedhjeve, ishte të përmendte gjëra negative për Partinë
Demokratike, duke thënë se me PD vendi ka pasur krizë financiare dhe korrupsion të lartë.
Edi Rama e shtriu fushatën e tij në qytete të ndryshme, duke biseduar me popullin dhe duke
shpalosur reformat që kishin parashikuar të ndërmerrnin. Gjatë fushatave ata bënë një listë
për popullin, me 100 arsye pse ata duhet t'i 'thonin jo' qeverisë së Partisë Demokratike.
Megjithëse, në pikën tjetër të rëndësishme të strategjisë së fushatës është takimi i Edi Rama
me zyrtarët evropian dhe amerikan. Qëllimi i tyre ishte ndërtimi i një Shqipërie më të mirë,
që nënkuptonte rritjen e PBB-në, eleminimin e korrupsionit, rritjen e nivelit të arsimit, etj.
Duke përmirësuar shumë prej këtyre pikave, Shqipëria mund të shtonte shanset për të qenë
pjesë e Bashkimit Evropian. Ajo që vihet re, është se në fushatën e vitit 2013, media sociale
ka qenë një element i rëndësishëm për strategjinë politike. Anëtarët e të dy partive kanë qënë
AULONA ZOTAJ
187
shumtë të angazhuar në postimet e të gjitha takimeve apo veprimeve të kryera gjatë fushatës
zgjedhore në llogaritë e tyre në mediat të ndryshme sociale. Për fushatën e 2013, kjo parti
bashkëpunoi me Tony Podest, një konsulent amerikan. Kompania amerikane përgatiti planin
e marketingut për fushatën. Sllogani për fushatën e vitit 2013 ishte 'Ne jemi ndryshimi,
përpara'. Partia Demokratike përdori dy ngjyra për fushatën tradicionale që ishin
karakterizimi i ngjyrës blu dhe të kuqe. Me këtë në nëkuptohej se ata kishin sjellë ndryshime
pozitive gjatë qeverisjes dhe do të vazhdonin më tej me këtë. Gjatë kohës së fushatës, në
rrugë apo në shtëpi të qytetarëve të cilët ishin simpatizantë të partisë u panë shumë flamuj
dhe banderola të Partisë Demokratike.
Strategjia e Partisë Demokratike: Në këto zgjedhje po ndiqej nga koncepti i bazuar në
udhëheqje. Gjatë fushatës së Sali Berishës, ishte e lehtë të shihje përvojën, energjinë dhe
aftësinë e tij për të komunikuar me njerëzit. Gjatë këtyre takimeve janë nënvizuar arritjet e
kësaj partie, siç është pjesa e NATO-s, infrastruktura e rrugës Tiranë-Elbasan, rritja e pagave,
investimi në arsim, liberalizimi i vizave etj. Në të dyja palët, një nga qëllimet e rëndësishme
është ta bëjë Shqipërinë pjesë të Bashkimit Evropian. Premtimet për 4 vitet e ardhshme do të
jenë, krijimi i vendeve të reja të punës, reformat tatimore dhe fiskale, dhe investimet në
sektorë të ndryshëm si bujqësia, turizmi dhe teknologjia, të cilat do të vazhdojnë të jenë
prioritet për partinë.
Fushata zgjedhore e vitit 2017.
Kjo fushatë elektorale, përveç mungesës së programeve, ideve e debateve mes kandidatëve
për kryeministër dhe deputetë, ka zbuluar përpara votuesve shqiptarë ―fjalorin‖ dhe
―imagjinatën‖ e pasur të liderëve politikë. Gjuha gjithnjë e më banale që po përdoret,
veçanërisht muajin e fundit, dhe metaforat, krahasimet e nofkat duket se janë kthyer në
argëtim për qytetarët, që gjithnjë e më shumë po i përdorin ato në bisedat e përditshme. Përsa
i përket sloganit të PD për fushatën, ai është i ndërlidhur me temën e emigracionit. Sipas tij,
slogani i fushatës, ―E nesërmja e sigurt‖, buron nga ekonomia e fortë, slogani është ndërtuar
si një përgjigje ndaj emigrimit. Largimi masiv i njerëzve për shkak të pasigurisë në këtë
vend, ndërtimi i së ardhmes. Kur themi ekonomi e fortë, e sigurt, domethënë që nuk ka pse të
ketë emigracion, që e ardhmja të ndërtohet në Shqipëri. Analisti shpreh rezerva përsa i përket
listës së kandidatëve për deputet e PD-së. Sipas Alibekaj, Basha përjashtoi zërat kundër dhe
me peshë në PD, duke e zëvendësuar atë me njerëz të panjohur dhe pas asnjë kontribut në
këtë parti. Sipas tij, lista në përgjithësi ishte një tregues i mungesës së koherencës së Bashës,
një lider që deri në 17 maj deklarohej për një republikë të re, zgjedhje të lira, respektim të
mendimit kundër brenda partisë, deklarohej për dekriminalizimin. Kryetari i PD-së është
komentuar dhe për kodin e veshjes që ai ka zgjedhur të përdorë gjatë fushatës. Nga vetë
Kryeministri ai është etiketuar si djali me pantallona doku. Komente të tjera rreth kryetarit të
PD-së kanë ardhur dhe nga Presidenti i zgjedhur i vendit, Ilir Meta duke i vënë nofkën
Lulushi. Gjatë kësaj fushate janë përdorur jo pak terma nga të dyja palët. Referuar termit
―timon‖ të përdorur nga Kryeministri Rama, lideri i PD-së Basha ka përdorur ―motorin‖, për
t‘iu referuar reformave në ekonomi që do të jenë motori i rimëkëmbjes së vendit. Ai thotë se
Rama e ka mendjen tek timoni, ndërsa ai e ka mendjen tek motori që është ekonomia.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
188
Komente të ndryshme rreth Partisë Socialiste vijnë nga qytetarët, duke u shprehur se u
pëlqente më shumë emocioni opozitar, duke kujtuar dhe fushatën e 2013-n që ishte një
emocion i madh, pas 8 vitesh në opozitë. Qytetarë të tjerë janë pyetur nëse i ishin bashkuar
PS për të gjetur një vend pune, duke u shprehur se për ta nuk ishte ky qëllimi kryesor sepse
për ata fryma e ekipit, duket ishte lajmotivi i forumit. Partia Socialiste ishte si orkestër, ku
secili luan melodinë e tij, dhe pa tingujt e njëri-tjetrit nuk mund të jenë të suksesshëm. Një
term i përdorur gjatë kësaj fushate nga LSI-ja është dhe termi ―marrëveshja e errësirës", term
me të cilin LSI i drejtohet marrëveshjes Rama-Basha e nënshkruar në mesnatën e 18 majit
dhe që i dha fund bojkotit të opozitës. Termat e përdorur kundrejt kësaj partie nuk kanë
munguar as nga dy paritë e mëdha, PS dhe PD. Ato kanë përdorur termin ―shpk‖ për të thënë
shoqëri me përgjegjësi të kufizuar. Ata shprehen se ashtu si një biznes familjar, LSI ofron
vende pune për votuesit e saj në administratën publike. Gjatë fushatës Ilir Meta, bëri vetëm
një pauzë pak javore më pas u shfaq tepër aktiv në fushatën elektorale të partisë së tij. Sepse
ja çfarë tha Meta, ndër të tjera, para deputetëve që ia besuan presidencën: -―Unë kam
zgjedhur dhe do zgjedh gjithmonë demokracinë në raport me pushtetin. Dhe kjo për një arsye
të thjeshtë, unë kam patur mundësinë të jem këtu vetëm përmes demokracisë‖. Dhe më pas i
ka ftuar të gjithë kolegët bashkëparlamentare nëpërmjet thirrjes: ―Të mbrojmë standardet e
demokracisë dhe t‟i çojmë ato më tej, duke realizuar zgjedhje të standardeve më të larta e
gjithëpërfshirëse, për të forcuar legjitimitetin e institucioneve dhe për të krijuar shanse për
një atdhe më frymëzues për të gjithë të rinjtë‖. Fjalë të vërteta dhe frymëzuese.
Mungesa e diskursit politik
Thirrjes publike të Lulzim Bashës për një debat televiz, Edi Rama iu përgjigj me një ―Jo‖ të
prerë. Shpjegoi se përballja publike, do t‘i shtonte pikët Lulzim Bashës në fushatë. Sipas
kësaj llogjike kryeministri del i humbur apriori në ballafaqim me Bashën. Filozofia që mbart
kjo përgjigje e ka udhëhequr Edi Ramën gjatë të gjithë fushatës. Rama bëri gjithçka për t‘iu
shmangur llogaridhënies për qeverisjen. Duke i qëndruar rolit të opozitarit të flaktë kundër
sistemit dhe Tepsisë, Rama shmangu në maksimum bilancin e qeverisë. Mohimi i debatit
Rama-Basha nuk ishte rastësi. Në këtë linjë u evitua gjatë fushatës edhe përballja e
kandidatëve të PS, PD apo LSI. Pati dy apo tre raste, kur kandidatët për deputetë të PD dhe
PS dolën në emisionin ―Dritare‖ në Vizion Plus. Veç kësaj, përballjet ishin sporadike, thuajse
inekzistente dhe u shfaqën në formë talljeje apo humori, siç mund të jetë debati mes vajzave
të reja, që kandidonin për herë të parë si deputete. Analistët ishin të ftuarit e përhershëm të
studiove televizive. Mungoi kërkesa e llogarisë, ballafaqimi, përballja dhe argumentimi i
premtimeve. Diskutimi mbeti në nivel analizash nëpër studio, apo batuta, barcaleta dhe
kërcënime nga mitingjet.
Fuqia e medias
Media ka fuqinë e ndryshimit të rotacionit të situatës. Për shkak të evolucionit të mediave dhe
efekteve që ka, shumë sektorë të ndryshëm po "bashkëpunojnë" me mediat për të ndikuar në
opinionin e njerëzve. Nëpërmjet mediave njerëzit mund të ndryshojnë stilin e tyre të jetesës,
mund të zgjerojnë horizontin e tyre përmes informacionit që jepet, mund të ndryshojnë
vendimin e tyre për partinë që ata duan të zgjedhin etj. Kjo pjesë kishte qëllim të analizonte
AULONA ZOTAJ
189
progresin e zgjedhjeve në një tjetër pikëpamje, duke analizuar marketingun e fushatës.
Megjithëse në media fushata konsiderohet si një nga elementët më të rëndësishëm për të
ndarë mesazhin tek njerëzit, nga mediat ata mund të marrin vëmendjen e njerëzve dhe t'i
bindin ata që të votojnë për partinë e tyre. Nëpërmjet reklamave, shfaqjeve, etj, ata përpiqen
të japin mesazhin e duhur për njerëzit. Ndërkohë njerëzit përpiqen të informohen edhe nga
rrjete të tjera sociale dhe të përpiqen të mendojnë më me kujdes rreth zgjedhjes që do të
bëjnë. Në zgjedhjet e 2009-2013, në Shqipëri shihet se Partia ka dhënë një hapësirë të
rëndësishme për mediat për marketingun e tyre politik në fushatat. Fondet e veçanta përdoren
vetëm për shpenzimet e medias (reklamat, orët e transmetimit, etj.). Në dekadat e fundit
shihet se marketingu politik në fushatat janë në progres. Ata i kushtojnë vëmendjen e duhur
fushatave dhe e marrin seriozisht pjesën e marketingut. Në vitin 2009, Partia Demokratike
përdori një filozofi të vërtetë të fortë, e cila u konsiderua si një avantazh për ta, pasi ata
tashmë ishin në pushtet për 4 vjet dhe kishin disa përmirësime gjatë kësaj periudhe. Prandaj,
votuesit nuk duhej ta kishin dhënë votën e tyre për palën tjetër, nëse ata do e kishin parë
përmirësimin në të tashmen. Mediat kanë luajtur një rol të rëndësishëm gjatë periudhës së
zgjedhjeve.
Tendenca e amerikanizimit të fushatave elektorale dhe kontraditat që ajo sjell për rastin
Shqiptar.
Vihet re se në marketingun politik rëndësi të madhe merr imazhi i partisë, personaliteti i
liderit të partisë dhe programi i partisë rreth problemeve ekonomike dhe sociale. Kurse në
segmentin e elektoratit të votuesve më pak besnikë, studimi tregon se ndikimin më të lartë e
kanë ideologjia e partisë, programi i partisë rreth problemeve ekonomike e sociale, si dhe
personaliteti i liderit të partisë, të cilët janë elemente të produktit apo ofertës politike. Ndikim
më të ulët në këtë grup të votuesve kanë billbordet. Kurse ideologjia e partisë, programi i
partisë rreth problemeve ekonomike dhe sociale, personaliteti i liderit të partisë, imazhi i
partisë, takimet personale, debatet televizive dhe lajmet në televizion, kanë një rëndësi
relative më të lartë për segmentin e elektoratit shumë besnik. Shqipëria është një shembull i
tipit të dytë të orientimit të votuesve partiake, pra sipas demokracisë të orientuar sipas liderit
partiak. Ndryshimet teknologjike kanë rezultuar gjithashtu në risi dhe procese të reja të
veprimit, tek forca e ndërmjetësve. Mund të konkludohet se mjedisi në të cilën veprojnë
marketingu dhe procesi politik ndahet në tre grupe kryesore: Elementët teknologjikë, duke
përfshirë postën elektronike, televizionin, internetin, si dhe çdo lloj mediumi komunikimi tek
votuesit; Elementët e ndryshimeve strukturorë që përfshijnë kufizimet ligjore, procedurat e
përzgjedhjes së kandidatëve, ligji për financimin partive politike dhe zhvillimi i debateve
politike; Forcat, që ndikojnë në zhvillimin e fushatës, duke përfshirë kandidatët, këshilltarët,
median, partitë politike, grupet e interesit, komitetet elektorale dhe politike, specialistët e
sondazheve si dhe votuesit. Secili nga këto elementë përfaqëson një zonë, në të cilën kanë
ndodhur ndryshime thelbësore gjatë dy dekadave të fundit sepse ndryshimet teknologjike
kanë revolucionalizuar kontaktin e drejtpërdrejtë të kandidatit me votuesin.
Karriera partiake zëvendësohet me karrierën mediatike. Fushata politike me fushatën e
marketingut mediatik. Takimet e lidershipit të partisë me elektoratin bëhen gjithnjë e më
tepër para kamerave, dhe gjithnjë e me pak me anëtarët e partisë jashtë tyre. Të gjitha këto
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
190
kushtojnë shumë, për pasojë rëndësi marrin edhe financuesit e fushatës elektorale. Prandaj
grupi themelor drejtues i partisë nuk është më as kryesia, as asambleja, as komiteti drejtues.
Këto kthehen në struktura thjesht formale që atrofizohen me kalimin e kohës. Ato pushojnë
së qeni forume pjesëmarrëse të anëtarëve ku ata shprehin pikëpamjet e tyre në lidhje me
drejtimin e partisë. Drejtimi real i partisë ngushtohet tek një dorë njerëzish, ku futet lideri dhe
stafi i tij i bindur si dhe përfaqësues të grupeve mediatike dhe të biznesit. Këshillat, idetë apo
nevojat e këtyre të fundit e përcaktojnë kursin e partisë shumë më tepër së dëshira e
përgjithshme e anëtarësisë, që në pamundësi për t‘u shprehur me kalimin e kohës humbasin
fare. Anëtarët e partisë kthehen në aksionarë, që ndjekin partinë në bursën politike në
televizor, ku informohen rreth saj nga gazetarët apo analistët, të cilët dinë shumë më tepër
rreth saj edhe sesa vetë anëtarët e kryesisë. Votuesit nga ana tjetër kthehen në një turmë
konsumatorësh që „blejnë‟ ofertën më të mirë në tregun politik.
Ndërkohë sa i takon perceptimit të votuesve, një gjetje interesante e studimit, na tregon se ka
një korrelim statistikisht të rëndësishëm midis strategjitve të marketingut dhe roli të tyre, në
ligjërimet politike të elitës të cilat lidhen me integrimin në BE. Votuesit duket se i
perceptojnë si të rëndësishme, dhe këto strategji të marketingut arrijnë që ta kapin votuesit.
Nga gjetjet duket qartë dhe mund te diferencohet lehtë roli që ka marketingu dhe mediat në
ligjërimin e politikëve. Strategjitë dhe dimensionet e marketimit të fushatave janë statistikisht
sinjifikative për ligjërimin e politikan, dhe për votuesit, duket sa ka një rol të rëndësishëm ky
marketing dhe strategjiia përkatëse që çdo lider i partisë përdor. Në rastin e Edi Ramës,
korrelimi është shumë sinjifikativ për strategjitë e marketingut që ai përdor, dhe mediat
sociale, por shohim se ligjërimi politik i Edi Ramës sheh një zbritje në rëndësinë që ai paraqet
për votuesin. Votuesit edhe pse janë të njohur me strategjitë e tij të marketingut, ligjërimi i tij
politik ka shënuar rëndësi statistikisht shumë të ulët tek elektorati. Ndërkohë, edhe për
Lulzim Bashën shohim korrelim statistikisht të rëndësishmëm sa i përket strategjisë së
marketingut dhe përdorimin e mediave për përcjelljen e mesazheve të tij, po në këtë rast,
lidhja me median dhe ndikimi në të shënon më pak korrelim, pra është statistikisht më i ulët.
Një tjetër gjetje e studimit, lidhur me perceptimin e votuesve nga ligjërimit politik të elitës,
tregon një korrelim të perceptimit pozitiv në rastin e Lulzim Bashës, ndërkohë që perceptimi
lidhur me Edi Ramën dhe Ilir Metën tregon një korrelacion negative, percpetimi lidhur me
ligjërimin e këtyre dy politikanëve duhet se ka pësuar një rënie tek elektorati, ndërkohë që
pos hënën rritje perceptimi pozitiv lidhur me ligjërimin e Lulzim Bashës. Rezultatet tregojnë
qartë se ka një korrelim statistikisht të rëndësishëm midis elementëve të ligjërimit politik të
politikanëve dhe perceptimit të liderve politikë. Gjetjet e studimit tregojnë se roli i
elementeve sociale, historike, politike, nacionaliste në ligjërim kanë treguar një ulje tek lideri
Rama, dhe një ngritje tek Meta dhe Basha. Problemi i ligjërimit ka sjellë si pasojë probleme
në idologji. Këtu qëndron problemi i instrumentalizimit të gjuhës në funksion të ndërtimit
ideologjik, ―pasi terminologjitë, kategoritë gjuhësore dhe konceptet që përdoren në debat,
mitingje apo diskutimet tona politike jo vetëm që nuk i garantojnë ndryshimet dhe diferencat
doktrinare por në të kundërt i eliminojnë ato‖. Shqiptarët nuk arrijnë dot më të dallojnë të
majtën nga e djathta. Ligjërimi politik i aktorëve është kthyer vetëm në kontradikta të njëri
tjetrit.
AULONA ZOTAJ
191
Përmes të dhënave, dolëm gjithashtu në përfundimin se strategjitë e marketingut luajnë
jashtëzakonisht rol të rëndësishëm në politikë dhe se ato janë të nevojshme për të promovuar
ideologjitë e nevojshme për të fituar besimin e popullit.
Sipas të dhënave të pjesëmarrësve, strategjitë politike janë një ndihmë e madhe në formimin e
imazhit të një lideri të suksesshëm dhe të besueshëm dhe për më tepër, këto strategji ndikojnë
në mobilizimin e përgjithshëm të vendit. Për më tepër, strategjitë politike promovojnë idealet
e politikës demokratike dhe krijojnë stabilitetin e nevojshëm në sistemin socio-ekonomik të
një vendi, dhe së fundmi është vërtetuar se strategjitë ndihmojnë në inkurajimin e
demokracisë dhe imazhit politik. Nga të dhënat që kemi dalë në përfundimin se roli i
dimensioneve në strategjitë e marketingut është i rëndësishëm në ndërtimin e ligjërimit
politik dhe ato perceptohen pozitivisht nga elektorati, pasi partitë angazhohen për të
ndërmarrë hapat e nevojshëm për të rritur mirëqënien e popullit. Një tjetër përfundim që
nxorrëm nga ky studim është ai i efekteve që kanë reformat e BE-së në ndërtimin e ligjërimit
politik shqiptar. Partitë, për më tepër, ajo që është në pushtet, angazhohen për të përmbushur
detyrat e caktuara dhe për t‘i zbatuar me përpikmëri politikat rajonale, kushtet për
përmirësimin ekonomik dhe social të vendit. Një tjetër konkluzion që nxorrëm nga ky studim
ishte se elementët sociale, historikë, nacionalistë apo politikë luajnë rol të madh në ndërtimin
e ligjërimit politik nga partitë politika shqiptare dhe se partitë i përdorin thirrjet e ndryshme
nacionaliste, kombëtare për të tërhequr elektoratin e tyre. Angazhimi i tyre për të siguruar
demokracinë, shtetin e së drejtës, respektimin e të drejtave të individëve është i lartë dhe
partitë orientohen drejt praktikave demokratike të qeverisjes.
Përsa i përket të dhënave për rolin e medias në ligjërimin e partive politike, dolëm në
përfundimin se elektorati nuk ka besim në media. Për më tepër, sipas të dhënave, mediat nuk
janë korrekte në përcjelljen e mesazheve që partitë politike kërkojnë të përcjellin dhe ato nuk
i pasqyrojnë ashtu si duhet programet e partive. Nga të dhënat, dolëm në përfundimin se
elektorati fillimisht tërhiqet nga programi i një partie politike, më pas nga vetë partia.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
192
BIBLIOGRAFIA
Literaturë shqiptare
1. Bicaku, A. (1998). Zogu Ahmet : jeta dhe puna e tij për Shqipërinë.
2. Biberaj, E. (1991). 'Albania at the Crossroads', Problems of Communism
3. Çeka, B. (2013). Marrëdhënia mes sistemeve zgjedhore, sistemit partiak dhe sjelljes
zgjedhore në Shqipëri. Tiranë: Universiteti I Tiranës.
4. Dervishi, K. (2006). Histori e shtetit shqiptar 1912-2005.
5. Fevziu, B. (1999). Para dhe pas kamerave.
6. Fjerza, O. (2014). Impakti i Marketingut Politik në Sjelljen e Elektoratit Rinor.
7. Fuga, A. (2004). Shtigë drejt guvës së gjarpërit. Tiranë: Ora botime.
8. Fuga, A. (2008). Media, politika, shoqëria (1990-2000).
9. Fuga, A. (2017). Ju tregoj arsyet përse Lulzim Basha ka shanset politike në favor të
tij.
10. Fusha, L. (2009).
11. Halo. (2012). Monitorim i deklaratave të figurave kryesore politike- Sali Berisha dhe
Edi Rama.
12. Kajsiu, B. (2009). Amerikanizimi i Politikës ose Rreziku i Politikës Mediatike.
POLIS.
13. Kajsiu, B. (2012). The Instrumentalization of Media in Albania. Media Landscapes.
14. Krasniqi, A. (2006). Partitë politike në Shqipëri 1920-2006. Tiranë: Eurorilindja.
15. Krasniqi, A. (2009). Zgjedhjet në Shqipëri 1991-2008. Tiranë.
16. Krasniqi, A. (2012). Sjellja zgjedhore dhe identifikimi i votës në Shqipëri.
17. Lami, R. (2015). Identiteti Ideologjik të Partive Politike Shqiptare.
18. Londo, E. (2015). Marketimi i fushatave elektorale në median shqiptare. Tiranë:
Universiteti I Tiranës.
19. Londo, E. (2009). Dinamika në ndryshim e marketingut politik gjatë dekadave të
fundit.
20. Mali, E. (2017). Përqasja populiste është e vonuar.
21. Muka, A. (2013). Sa ndikojnë mediat sociale në ato tradicionale në Shqipëri.
22. Rama, S. (2006). Probleme politike shqiptare: përmbledhje me analiza e materiale.
23. Rama, E., (2007). Fjalim i mbajtur ne Kongresin e 11-te të Partisë Socialiste të
Shqipërisë.
24. Tahiri, L., (2012). Lufta e Ideve.
25. Vehbiu, A., (2007). Shqipja Totalitare: Tipare të Ligjërimit Publik në Shqipërinë e
Viteve 1945-1990.
26. Vehbiu,A. (2016). Ne tanët.
27. Ziu, M. (2009). The effect of media on political media.
Literaturë e huaj
28. Ankersmit, F. (2002). Political Representation.
AULONA ZOTAJ
193
29. Andelman, D. (2013). Albania's clean vote may be fist step towards EU. Blouin
News, 1-2
30. Asika, N. (1991) Research Methodology in the Behavioral Sciences, Longman
Publisher Ibadan, Nigeria. 39-40.
31. Armakolas, I. (2013). Albanian Elections Observatory Brief.
32. Aron, R. (1962). Thinking politically.
33. Adam, S., & Maier, M. (2010). Personalization of politics: A Critical review and
agenda for research.‖ In Communication Yearbook 34. New York: Routledge.
34. Arceneaux, K. (2005). ‗Do Campaigns Help Voters Learn? A Cross-National
Analysis. British Journal of Political Science , 159-173.
35. American Sociological Association. (2001). An Introduction to Sociology.
36. Aronczyk, M. (2015). Understanding the Impact of the Transnational Promotional
Class on Political Communication. International Journal of Communication.
37. Akwanya, A. (1998). Discourse Analysis and Dramatic Literature.
38. Alkebayeva, D. (2014). Pragma-stylistics of the Kazakh language. Kazakh University:
Almaty
39. Alekseeva, M. V. (2001). Scientific text as polylogue (Monograph). Moscow: Signal.
40. Abdullahi-Idiagbon. (2010). Language use in selected Nigerian presidential election
campaign speeches: A critical discourse analysis perspective. Journal of the Nigeria
English Studies Association, 30-44.
41. Atkinson, J., & Heritage, J. (1984). Structures of social action: Studies in conversation
analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
42. Austin, J. (1962). How to Do Things with Words. Clarendon: Oxford.
43. Baranov, A., &Kazakevich, E. (1991). Parliamentary debates: traditions and
innovations, Modern political language. Moscow: Znanie.
44. Bavelas, J., Black, A., Bryson, L., & Mullet, J. (1988). Political equivocation: A
situational explanation. Journal of Language and Social Psychology 7.
45. Bavelas, J., & Smith, B. (1982). A method for scaling verbal disqualification. Human
Communication Research 8.
46. Benn, E. (1925). The Confessions of a Capitalist.
47. Beard, A. (2000). The Language of Politics. London/New York: Routledge.
48. Besley, T. (2005). Political Selection. Journal of Economic Perspectives—Volume 19,
Number 3.
49. Bloor, M., & Bloor, T. (2007). The Practice of Critical Discourse Analysis. An
Introduction. London: Hodder Arnold.
50. Boron, A. &. (2005). Politics and Social Movements in an Hegemonic World.
Lessons from Africa, Asia and Latin America.
51. Burns, G. (1990). The Politics of Ideology: The Papal Struggle with Liberalism.
American Journal of Sociology Vol. 95, No. 5.
52. Bugajski, J. (1993). Nations in Turmoil: Conflict and Cooperation in Eastern Europe.
Boulder: Westview Press.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
194
53. Bull, P. (2002). Communication under the Microscope: The Theory and Practice of
Microanalysis. London: Psychology Press.
54. Bull, P. (2000). Equivocation Theory and News Interviews. Journal of Language and
Social Psychology 17(1)
55. Bull, P., & Fetzer, A. (2006). Who are we and who are you? The strategic use of
forms of address in political intervieës. Text and Talk 26(1),, 1-35.
56. Bull, P., & Mayer, K. (1993). Interruptions in Political Interviews: A Reply to Beattie.
Journal of language and psychology.
57. Bull, P. (2003). The Microanalysis of Political Communication: Claptrap and
Ambiguity. London/NewYork: Routledge.
58. Carver, T., &Pikalo, J. (2008). Political Language and Metaphor: Interpreting and
Changing the World.
59. Creswell, J., & Plano Clark, V. (2007). Designing and Conducting Mixed Methods
Research. Thousand Oaks, CA: Sage
60. Caldas- Coulthrad, C., &Coulthrad, M. (1996). Texts and Practices: Readings in
Critical Discourse Analysis. London.
61. Campus, D. (2010). Mediatization and personalization of politics in Italy and France:
The cases of Berlusconi and Sarkozy. International Journal of Press/Politics 15.
62. Chilton. (2003). Analysing Political Discourse.
63. Chilton, P., &Ilyin, M. (1993). Metaphor in political discourse: The case of the
common European house. Discourse & Society 4(1).
64. Chudinov, P. (2007). Politcal linguistics: manual. Moscow: Flint: Science.
65. Demyankov, V. (2002). Political discourse as subject of political philology, Political
science. Political discourse: History and modern researche. Moscow: Inion of the
Russian Academy of Science.
66. Durrheim, K. (1999). Research design.
67. Ezeifeka, C. (2013). Analysis of Experiential Meaning in Selected Inaugural Political
Speeches in Nigeria. An International Journal of Language, Literature and Gender
Studies.
68. Estanque, E. (2009). Labour, Social Inequalities and Trade Unionism. Revista Crítica
de Ciências Sociais.
69. Fairclough. (2003). Analysing Discourse. Routledge.
70. Fairclough. (2001). Language and power. Harlo, England: Longman.
71. Farell, D. (1996). Designing Electoral Institutions: STV Systems and their
Consequences.
72. Farrell, D. &. (2000). Political Parties as Campaign Organizations.
73. Fetzer, A. (2006). Political discourse as mediated and public discourse. Journal of
Pragmatics Volume 38, Issue 2.
74. Firth, J. (1937). The tongues of men. Oxford University Press
75. Filonenko, T. A. (2005). Genre and stylistic characteristics of an English-speaking
scientific and methodical discourse.
AULONA ZOTAJ
195
76. Fournier, Patrick, Cutler, F., Stuart, S., & Lyle, G. (2004). Who Responds to Election
Campaigns?
77. Fournier. (2005). Who Responds to Election Campaigns? The Two-Mediator Model
Revisited. Annual Meeting of the Canadian Political Science Association.
78. Finkel, S. (1993). ‗Re-examining the ‗Minimal Effects‘ Model in Recent Presidential.
Journal of Politics 55, 1-21.
79. Gastil, J. (1992). Undemocratic discourse: A review of theory and research on
political discourse. Discourse & Society 3(4),, 469-500.
80. Graber, D. A. (2001). Processing politics: Learning from television in the Internet
age. Chicago: University of Chicago Press.
81. Greatbatch, D. (1986). Aspects of Topical Organization in Neës Intervieës: The Use
of Agenda-Shifting Procedures by Interviewees. Media, Culture, Society
82. Grice, P. (1989). Studies in the Way of Words. Cambridge Massachusetts: Harvard
University Press.
83. Goss, B., & Williams, L. (1973). The effects of equivocation on perceived source
credibility. Central states speech journal 24(3).
84. Gunnarsson, B. (2014). The Construction of Professional Discourse.
85. Halliday, M. A. K. (1994). An Introduction to Functional Grammar.
86. Hague, R., Harrop, M., & Breslin, S. (1998). Comparative Government and Politics:
An Introduction. Basingstoke: Macmillan.
87. Hair.Jr., J. F., Black., W. C., Babin., B. J., Anderson., R. E., &L.Tatham., R. (2006).
Multivariant Data Analysis. Neë Jersey: Pearson International Edition.
88. Haugen, E. (1962). Schizoglossia and the linguistic norm. Monograph Series on
Languages and Linguistics. Ëashington, D. C.: Georgetown University.
89. Hamilton, M., &Mineo, P. (1988). A framework for understanting equivocation.
Journal of Language and Social Psychology 17(1).
90. Harris, P. (1991). ‗Evasive action: how politicians respond to questions in political
intervieës. London: Sage
91. Hlevova, Y. A. (1999). Types of modal meanings. Bulletin of the Amur state
university.
92. Hollinden, C. (2017). The 5 Key Principles of Nonverbal Communication.
93. Helmbrecht, J. (2002). Grammar and function of ywe. Amsterdam: Benjamins.
94. Huckfeldt, R. (2004). Political Disagreement: The Survival of Diverse Opinions
Within Communication Networks.
95. Iyengar, S., & Simon, A. (2000). New perspectives and evidence on political
communication and campaign effects.
96. Issenberg, S. (2013). The Victory Lab: The Secret Science of Winning Campaigns.
97. Jelavich, B. (1983). History of the Balkans.
98. Johnstone, B. (2017). Discourse Analysis (3 ed.).
99. Johansson, V. (2010). Political Marketing and the 2008 U.s Presidental Primary
Elections.
100. Jones, J., & Peccei, J. (2004). Language and Politics. New York: Routledge.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
196
101. Karaisk, V. (2000). About types of discourse, Language personality:
institutional and personal discourse. Volgograd: Peremena.
102. Kasomo, D. (2011). Contemporary Method to Study Humanities and Social
Sciences. International Journal of Psychology and Behavioral Sciences, Vol. 1 No. 1.
103. Karvonen, L. (2010). The personalisation of politics. A study of parliamentary
democracies. Colchester: ECPR Press.
104. Kenzhekanova, K. (2015). Linguistic Features of Political Discourse.
105. Krasnyh, V. (1999). Structure of communication in the light of lingvo-
cognitive approach: communicative act, discourse, text. Moscow.
106. Kitschelt, Herbert, & Anthony, J. (2003). Die Dynamik der
schëeizerischenNeuenRechten in komparativer Perspektive. Bern: Paul.
107. Khandwalla, (1976). The Design of Effective Top Management Style.
108. Kriesi, H. (2005). Direct Democratic Choice: The Swiss Experience.
109. Kriesi. (2007). Political strategies in direct-democratic campaigns. National
Centre of Competence in Research (NCCR) Challenges to Democracy in the 21st
Century.
110. King, A. (2002). Leaders‘ personalities and the outcomes of democratic
elections. Oxford, NY: Oxford University Press
111. Konkov, V. (2011). Speech structure of the neëspaper text. St.-Petersburg.
112. Komarov, E. N. (2003). Value orientations in headings of French and Russian
mass media. Volgograd.
113. Kwvecses, Z. (2002). Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford
University Press.
114. Koopmans, R. (2004). Movements and media: Selection processes and
evolutionary dynamics in the public sphere. Theory and Society 33, 367-391.
115. Kotler, P. (1999). Marketing Management: Analysis, Planning,
Implementation and Control.
116. Lachat, R. a. (2002). When do election campaigns matter, and to whom?
Results from the 1999 Swiss election panel study . In D. M. Schmitt-Beck, Do
Political Campaigns Matter? (pp. 41-57). London: Routlege.
117. Lami, R. (2015). Identiteti Ideologjik të Partive Politike Shqiptare.
118. Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago:
University of Chicago Press.
119. Lakoff, R. (1990). Talking Power: The Politics of Language in Our Lives.
Glasgow: Harper Collins.
120. Langer. (2010). The politicization of private persona: Exceptional leaders or
the new rule? The case of the United Kingdom and Blair effect. International Journal
of Press/Politics 15.
121. Laver, M. (2000). Estimating policy positions from political texts. American
Journal of Political Sciences.
122. Lipsky, M. (1968). Protest as a Political Resource. The American Political
Science Revieë.
AULONA ZOTAJ
197
123. Livingstone, S. (1994). The mass media, democracy and the public sphere.
124. Mazayev, A. (2005). Political discourse: factor of addressee.
125. Matsumoto, D. (2011). Reading facial expressions of emotion. Psychological
Science Agenda.
126. Mazzoleni, G., & Schulz, W. (1999). ‗Mediatization of Politics: A Challenge
for Democracy? Political Communication 16, 247–261.
127. Marshall, D. (1997). Celebrity and Power, Fame in Contemporary Culture.
128. McGregor, S. (2016). Personalization, gender, and social media: Gubernatorial
candidates‘ social media strategies. Information, Communication & Society, 1–20.
129. McAllister, I. (2007). ―The personalization of politics‖. Oxford: Oxford
University Press.
130. Michael Halliday, themeluesi I gjuhësisë funksionale sistemike, I quan këto tri
funksione ideografike, ndërpersonale dhe tekstuale. Funksioni Ideativ ndahet më tej
në eksperiencial dhe logjik.
131. Meyerhoff, M. (2006). Sociolinguistics. Abingdon: Routledge.
132. Meyer, D. S. (2004). Protest and political opportunities.
133. Meyer, S. (2002). Media Democracy: How the Media Colonize Politics: Polity
Press.
134. Miller, D. (1991). Politics‘ in Blackwell Encyclopaedia of Political Thought.
Oxford: Blackwell.
135. Mill, J. S. (1863). Utilitarianism.
136. Mirdaim, A. &. (2012). Marketingu politik dhe sjellja e elektoratit.
137. Mendick, R. &. (2013). Tony Blair to advice next government of Albania.
138. Ndimele, O. (2001). Reading on Language. Port Harcourt: Enhs Books.
139. Neëman, M. (1996). Correctness and its conceptions. Journal of basic writing,
Vol. 15, No. 1.
140. Negrine, R. (2008). The transformation of political communication.
Hampshire: Palgrave Macmillan.
141. Negrine. (1996). The ―Americanization‖ of Political Communication: A
Critique.
142. Norris, P. (2000). A Virtuous Circle: Political Communications in Post-
Industrial Societies.
143. Norris, P. (2005). Political activism: New challenges, new opportunities.
Oxford Handbook of Comparative Politics.
144. Oktar, L. (2001). Discourse & Society Vol. 12, No. 3.
145. Orwell, G. (1954). Nineteen Eighty- Four. Harmondsworth: Penguin, fq. 43.
146. Omozuwa, V., &Ezejideaku, E. (2007). A stylistic analysis of the language of
political campaigns in Nigeria: Evidence from the 2007 general elections.
147. Opebi, B. (2004). Political discourse as social actions. Lagos Notes and
Records.
148. O' Rourke, P. (1992). Parliament of Whores: A Lone Humorist Attempts to
Explain the Entire U.S. Government.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
198
149. Pinker, S. (1994). The Language Instinct.
150. Pocheptsov, G. G. (2000). Information wars. Moscow.
151. Przeëorski, A. (1991). Democracy and the Market, Political and Economic
Reforms in Eastern Europe and Latin America. New York: Cambridge University
Press.
152. Prasad, W. &. (2009). Discourse Structure : Swings and Roundabouts.
153. Progni, L. (2015). Një Histori e shkurtër slloganesh e kandidatesh në 23 vjet.
Dita, fq. 3-4.
154. Parry-Giles. (2002). Constructing Clinton Hyperreality and Presidential
Image-Making In Postmodern Politics.
155. Przeworski, A. (1991). Transitions to democracy.
156. Projekt-Kushtetuta e Republikes së Shqipërisë, (1994).
157. Rahat, G., &Sheafer, T. (2007). The personalization(s) of politics: Israel 1949-
2003. Political Communication 24.
158. Reinemann, Carsten, Wilke, & Jurgen. (2007). It‘s the debates, stupid! Hoë
the introduction of televised debates changed the portrayal of chancellor candidates in
the German press, 1949-2005. The Harvard International Journal of Press/Politics 12
(4).
159. Ricoeur, P. (1976). Interpretation Theory: Discourse and the Surplus of
Meaning.
160. Romeijn, J. (2018). Do political parties listen to the(ir) public? Public
opinion–party linkage on specific policy issues. SAGE Journals.
161. Revista Klan. (1998).
162. Sartori, G. (1962). Democratic theory. Detroit: Wayne State University Press.
163. Samara, M. (2008). Rreth leksikut politik e shoqëror në gjuhën shqipe‖.
164. Saunders, M., Lewis, P., Thornhill, A. (2009). Research Methods for Business
Students.
165. Schmitt-Beck, &Rudiger. (2002). Studying political campaigns and their
effects. London: Routledge.
166. Scammell, M. (1995). Designer Politics - How Elections Are Won.
167. Sniderman, P., &Levendusky, M. (2007). ‗An institutional theory of political
choice‘.
168. Schudson, M. (1998). The Good Citizen: A History of American Civic Life.
Neë York.
169. Sheygal, E. I. (2004). Semiotics of a political discourse. Moscow, Gnozis.
170. Southern, R. &. (2016). The Changing Representation Interface: Democracy
and Direct Contact With Politicians. Journal of Civil Society. Volume 12, Issue 1 pp
101-120.
171. Sperber, D., & Wilson, D. (1986). Relevance: Communication and Cognition.
Oxford: Blackwell
172. Stets, J. (2003). A Sociological Approach to Self and Identity.
AULONA ZOTAJ
199
173. Stoddart, M. (2007). Ideology, Hegemony, Discourse: A critical review of
theories of knowledge and power. Social Thought & Research Vol. 28.
174. Stimson, J. (2004). Tides of Consent. How Public Opinion Shapes American
Politics. University of Cambridge Press.
175. Swanson, D., & Mancini, P. (1996). Politics, Media, and Modern Democracy:
An International Study of Innovations in Electoral Campaigning and Their
Consequences.
176. SocialBackers. (2013). Sali Berisha.
177. T-Hall, E. (1966). The Hidden Dimension.
178. Taagepera, R. (2007). Predicting Party Sizes: The Logic of Simple Electoral
Systems. Oxford: Oxford University Press.
179. Taran, S. (2000). Mythical thinking, Aristotelian logic, and metaphors in the
parliament of Ukraine. In a. O. De Landtsheer, Beyond Public Speech and Symbols:
Explorations in the Rhetoric of Politicians and the Media. Westport, CT: Praege.
180. Tresch, A. (2007). Wffentlichkeit und Sprachenviel falt. Medienver mittelte
Kommunikation.
181. Thompson, J. (2000). Political scandal: Power and Visibility in the Media
Age.
182. Valiverronen, E., &Kunelius, R. (2009). Politiika njournalismi medioitumi
senaikakaudella Political journalism in era of mediatization. Helsinki: Gaudeamus.
183. Van Dijk, T. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse and
Society, 4(2), fq. 249-283.
184. Van Dijk. (2004). Politics, ideology and discourse.
185. Van Dijk. (1998). Ideology, A Multidisciplinary Approach.
186. Van Dijk. (1999). Discourse and Racism. Discourse & Society.
187. Van Dijk. (2002). Ideology: political discourse and cognition.
188. Verba, Sidney, Kay, L., Brady, H., &Nie. (1993). Race, Ethnicity and Political
Resources: Participation in the United States. British Journal of Political Science 23.
189. Voltmer, K. (2006). Mass Media and Political Communication in New
Democracies.
190. Wodak, R. (1996). Disorders of discourse. London: Longman.
191. Wodak, R., & Meyer, M. (2001). Methods of Critical Discourse Analysis.
192. Weiss, G. &. (2003). Critical Discourse Analysis.
193. Wilson, J. (1990). Politically Speaking. Oxford: Blackwell.
194. Watzalwick, P., Bavelas, J., & Jackson, D. (1967). Pragmatics of Human
Communication: A Study of Interactional Patterns, Pathologies, and Paradoxes. New
York: W.W. Norton.
Artikuj
1. Baze, M. (2005). "Dyzimi i Edi Ramës" në një forum me analistë shqiptare
2. Bedalli, E. (2015). Fushata: Gara per Imazh. Dita.
3. Kajsiu, B. (2009). Amerikanizmi i politikës, ose rreziqet e fenomenit Rama. Gazeta
Panorama.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
200
4. Bushati, A. (2013). Fushata amnezike e Metës.
5. Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londer: UET Press.
6. Cili, H. (2011). Pse Lulzim Basha duhet votuar ditën e diel.
7. Gazeta Panorama. (2009). Amerikanizmi i politikës, ose rreziqet e fenomenit Rama.
8. Krasniqi, A. (2009). Ligjërimi politik dhe keqpërdorimi i fjalës. Shekulli.
9. Krasniqi, A. (2018). Si po na dominon elita e Revolucionit Kulturor. Gazeta Tema.
10. Koha Jone. (1998). Edi Rama minister, asgjë për t'u çuditur.
11. Lubonja, F. (2008). Intelektuale të përdorur dhe politikanë hipokritë. Korrieri.
12. Marku, M. (2013). Gazeta Dita.
13. Tema. (2013). PD me shumë shpenzime se PS në fushatën elektorale. Tema.
14. Tocila, M. (2009). Ngjyrat e Fushatës. Yll Press.
15. Yzeiri, I. (2017). Fenomeni Edi Rama. Gazeta Java News.
Artikuj të huaj
1. BBC News. (2000). Blowing up the bunkers in Albania; Edi Rama Rama is trying to
forge the country a new image.
2. The Guardian. (2003). Regeneration man; Tirana's pop-star mayor has cheered up
Albanians by giving their capital a facelift.
Raporte
1. CEC. (2013). Zgjedhjet per kuvend/ raport audit.
2. European University Institute. (2002). European Social Survey.
3. KQZ. (2013). Raporti i ekspertit kontabel të regjistruar. Për auditimin ligjor të
fondeve të përfituara për fushatën zgjedhore 2013.
4. OSFA. (2012). Raporti i ligjërimit politik.
5. OSCE. (2009). Misioni i OSBE/ODIHR-it për Vëzhgimin e Zgjedhjeve Raporti
Përfundimtar, Zgjedhjet Parlamentare 28 qershor 2009. Varshavë.
Burimeinterneti
1. Danaj, R. L. (2017). Gazeta Mapo. Marrë nga https://gazeta mapo.al: https://gazeta
mapo.al/kultura-e-ligjërimit-konfliktual-në-politikë/
2. Emiri, G. (2015). Marrë nga https://geriemiri. wordpress. Com /2015/05/27/
amerikanizimi-i-fushatave-elektorale-dhe-rasti-shqiptar/.
3. Lami, R. (2017, 06 28). Gazeta Mapo. Marrë nga https://gazetamapo.a:
https://gazetamapo.al/kultura-e-ligjërimit-konfliktual-në-politikë/
4. KQZ, Raport i zgjedhjeve vendore 2001. Marrë nga http://www 2.cec.org.al/sq-al/PE-
2001/nwsijkrticleid/8
AULONA ZOTAJ
201
SHTOJCA 1
PYETËSORI
I NDERUAR PJESEMARRËS,
Ky pyetësor i bazuar në një disertacion Ph.D, po studion ligjërimin politik gjatë periudhës së
tranzicionit në Shqipëri. Rezultati i studimit tonë pilot, tregon se ju jeni një aktivist politik.
Prandaj, ju jeni përzgjedhur për t'iu përgjigjur këtij pyetësori.
Studimi ka për qëllim përmirësimin e cilësisë së praktikave të marketingut politik dhe
ligjërimit politik në Shqipëri dhe përshpejtimin e demokracisë sonë të sapolindur. Përgjigjja
juaj në kohë do të shihet si një nga kontributet e shumta në zhvillimin tonë politik.
Ju mund të jeni të sigurt se reagimet tuaja ndaj këtij studimi do të trajtohen me
konfidencialitet maksimal.
Faleminderit.
(Aulona Zotaj)
SEKSIONI I - INFORMACION DEMOGRAFIK
1. Gjinia:
Mashkull
Femër
2. Mosha
18-25
26-35
36-45
46-55
56-65
65+
3. Gjendja civile:
Beqar/e
I/ e martuar
4. Arsimi
Fillor
8 vjeçar/ 9 vjeçar
I mesëm
Universitar
PhD
Tjetër
5. Zona ku ju banoni
Zonë urbane
Zonë rurale
6. A jeni pjesë e ndonjë partie ?
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
202
Po, jam aktivist
Jo, nuk jam
SEKSIONI II - AKTIZIVIMI POLITIK
1. Sa i informuar jeni ju për imazhin politik të partive?
1. Shumë
2. Pak
3. Aspak
2. Sa i informuar jeni ju për liderët e partive?
1. Shumë
2. Pak
3. Aspak
3. Si e vlerësoni publicitetin që i bëhet partive në media të ndryshme?
1. Pozitiv
2. Negativ
3. Nuk kam asnjë vlerësim
4. A ka ndikuar publiciteti në përzgjedhen e forcës politike që ju mbështesni?
1. Shumë
2. Pak
3. Aspak
5. A shfrytëzoni ju burime alternative (si media apo interneti) për të mësuar të rejat e
fundit rreth partive ?
1. Po
2. Jo
SEKSIONI III - PERCEPTIMI I ROLIT TË STRATEGJIVE POLITIKE DHE TË
MARKETINGUT.
Ky seksion i pyetësorit përqendrohet në perceptimin e rolit të strategjive politike dhe të
marketingut në një demokraci të sapolindur. Tregoni nëse deklaratat e mëposhtme
përfaqësojnë kuptimin tuaj të rolit të strategjive në politikën e vendit tuaj.
1 2 3 4 5
Plotësisht
dakord
Dakord Nuk e di Kundër Plotësisht
kundër
6. Strategjitë e marketingut luajnë rol të
rëndësishëm në politikë.
7. Strategjitë e marketingut në politikë
ndihmojnë për të promovuar ideologjitë e
nevojshme për të fituar besimin e popullit.
8. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë
në krijimin e imazhit të një lideri të
besueshëm dhe të përgjegjshëm.
9. Strategjitë e partive politike ndikojnë në
mobilizimin e njerëzve për zhvillim dhe
prosperitet.
AULONA ZOTAJ
203
10. Strategjitë e marketingut politik
ndikojnë në rritjen e numrit të
anëtarësimeve të një partie.
11. Strategjitë e partive politike shërbejnë
për të menaxhuar krizën dhe konfliktet që
lindin brenda një partie politike.
12. Strategjitë e marketingut politik
shërbejnë si një mjet për të krijuar emrin
dhe pozicionimin e partisë.
13. Strategjitë e partive politike ndihmojnë
për të krijuar stabilitetin e nevojshëm në
sistemin socio-politik të një vendi.
14. Strategjitë e partive politike &
marketingut politik ndihmojnë në
inkurajimin e demokracisë dhe imazhit
politik të një partie.
15. Strategjitë e partive politike ndihmojnë
në krijimin e institucioneve të pavarura,
demokratike dhe kundër korrupsionit.
SEKSIONI IV - VLERËSIMI I STRATEGJIVE TË MARKETINGUT
Më poshtë është dhënë një listë e disa strategjive të marketingut që një parti mund ta përdorë
për të pozicionuar veten në tregun politik. Në shkallën e dhënë tregoni masën në të cilën
partia juaj përdor çdo strategji.
1 2 3 4 5
Plotësisht
dakord
Dakord Nuk e di Kundër Plotësisht
kundër
16. Si një reflektim i strategjisë së saj të
marketingut, partitë ofrojnë ―produkte /
shërbime‖ që gjerësisht perceptohen si unike
nga elektorati.
17. Strategjia e marketingut e partive është
unike në ofrimin e shërbimeve të caktuara
dhe të vlerësuara gjerësisht nga qytetarët.
18. Në strategjinë e marketingut, partitë
synojnë ―segmentin e veçantë të tregut‖.
19. Objektivat e përgjithshme të
marketingut dhe strategjitë e partive janë
ndërtuar mbi njohuritë e forta të nevojave të
elektoratit.
20. Partitë vazhdimisht modifikojnë
programet e tyre ekzistuese dhe prezantojnë
kandidatët e rinj për audiencën e tyre.
21. Në marrjen e vendimeve strategjike
qëllimi i partive është të krijojnë një
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
204
pikëmbështetje të fortë në arenën politike.
22. Partitë vazhdimisht kanë përmirësuar
cilësinë e jetës së njerëzve dhe përpiqen të
ndërtojnë marrëdhënie afatgjata me
elektoratin e tyre.
23. Strategjia e marketingut e partive e vë
theksin tek kandidati individual dhe jo tek
partia.
24. Partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi
përfshirjeje në zonat dhe rrethet me
besnikëri ekzistuese ndaj tyre.
25. Angazhimi i partive ndaj elektoratit
është i rëndësishëm në mënyrë që votuesit
të mos pendohen që kanë votuar për ato
parti.
SEKSIONI V - ROLI I DIMENSIONEVE NË STRATEGJITË POLITIKE &
MARKETINGUT
Për të konkurruar në mënyrë efikase në një demokraci të sapolindur, liderët e partive marrin
vendime strategjike, të cilat drejtojnë operacionet e tyre të brendshme dhe i vendosin partitë e
tyre në një pozicion.
1 2 3 4 5
Plotësisht
dakord
Dakord Nuk e di Kundër Plotësisht
kundër
26. Krahasuar me partitë e tjera politike në
Shqipëri, partia në pushtet e harton
strategjinë e saj në mënyrë që të përmirësojë
gjendjen aktuale ekonomike të vendit.
27. Krahasuar me partitë e tjera politike,
partia në pushtet e harton dhe zbaton
strategjinë e saj në funksion të rritjes së
cilësisë së shëbimit ndaj elektoratit.
28. Krahasuar me partitë e tjera politike,
partia në pushtet ka ndikuar në rritjen e
mirëqënies së shumë familjeve në vendin
tonë.
29. Krahasuar me partitë e tjera politike,
partia në pushtet njihet si ajo që ndërmerr
hapat e nevojshëm për ti ardhur në ndihmë
shtresave me probleme të ndryshme sociale
të popullsisë.
30. Krahasuar me partitë e tjera politike,
partia në pushtet harton politikat e saj për
t'iu përshtatur nevojave të elektoratit të saj.
AULONA ZOTAJ
205
31. Krahasuar me partitë e tjera politike,
partia në pushtet angazhohet në zhvillimin
social dhe kulturor të vendit.
32. Krahasuar me partitë e tjera politike,
partia në pushtet angazhohet në vendosjen e
një komunikimi standart me elektoratin e
saj.
33. Krahasuar me partitë e tjera politike,
partia në pushtet angazhohet në sigurimin e
tregtisë së lirë, si një ndër efektet e
globalizimit.
34. Krahasuar me partitë e tjera politike,
nëpërmjet strategjisë së saj politike, partia
në pushtet angazhohet në promovimin e
forcës së saj duke dëmtuar kundërshtarin e
saj.
SEKSIONI VI - EFEKTET E REFORMAVE DHE EFEKTI I INTEGRIMIT NË BE,
NË LIGJËRIMIN POLITIK TË ELITËS SHQIPTARE
1 2 3 4 5
Plotësisht
dakord
Dakord Nuk e di Kundër Plotësisht
kundër
35. Krahasuar me partitë e tjera, partia në
pushtet është e angazhuar në hapjen e
negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë
në BE.
36. Krahasuar me partitë e tjera politik,
partia në pushtet angazhohet në zbatimin me
përpikmëri në zbatimin e politikave rajonale
të caktuara nga BE-ja.
37. Krahasuar me partitë e tjera, partia në
pushtet është angazhuar më tepër në
përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të
siguruar demokracinë në vend.
38. Krahasuar me partitë e tjera, partia në
pushtet është e angazhuar në pëmbushjen e
politikave ekonomike dhe monetare të
caktuara nga BE-ja.
39. Krahasuar me partitë e tjera, partia në
pushtet angazhohet në nivel kombëtar për të
luftuar korrupsionin.
SEKSIONI VII - ROLI I ELEMENTËVE SOCIALË, HISTORIKË, NACIONALISTË
DHE POLITIKË NË LIGJËRIMIN POLITIK
1 2 3 4 5
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
206
Plotësisht
dakord
Dakord Nuk e di Kundër Plotësisht
kundër
40. Partitë përdorin thirrje nacionaliste për
të tërhequr elektoratin e tyre.
41. Partitë angazhohen në garantimin e
demokracisë, shtetit të së drejtës, të drejtave
të njeriut si dhe respektimin apo mbrojtjen e
minoriteteve.
42. Partitë bëjnë të mundur orientimin e
politikave vendase drejt praktikave
demokratike të qeverisjes.
43. Partitë kanë vullnetin e duhur për
realizimin e reformave dhe proçeseve
demokratike.
44. Partitë angazhohen në përfshirjen e një
mase të madhe elektorati ku bëjnë pjesë
grupe të ndryshme kulturore apo etnike.
SEKSIONI VIII - ROLI I MEDIAS NË LIGJËRIMIN E PARTIVE POLITIKE
45. Informacionin rreth çështjeve politike, kryesisht rreth partisë politike që unë
përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave si :
1. Televizioni
2. Interneti
3. Gazetat
4. Radio
46. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë përkrah, e
marr gjithmonë nëpërmjet mediave vizive si:
1. Top Channel
2. Klan TV
3. TVSH
4. Oran News
5. News 24
6. Tjetër, ju lutem specifikoni ________________.
47. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë përkrah, e
marr gjithmonë nëpërmjet mediave online si:
1. Facebook
2. Twitter
3. Instagram
4. Web, faqe të ndryshme
5. Tjetër, ju lutem specifikoni ___________________.
48. Media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë programin për çështjen
kombëtare të partive politike.
1. Gjithmonë
AULONA ZOTAJ
207
2. Rrallë
3. Asnjëherë
4. Se di
49. Si i vlerësoni ju mesazhet që përcjellin partitë politike nëpërmjet medias:
1. Pozitive
2. Negative
3. Nuk kam asnjë vlerësim.
50. A mendoni ju se media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë programin për
çështjet ekonomiko-sociale të partive politike?
1. Gjthmonë
2. Rrallë
3. Asnjëherë
4. Se di
SEKSIONI IX - PERCEPTIMI RRETH LIDERVE POLITIKË
Ju lutem rrethoni atë shprehje që Ju e konsideroni si më të përshtatshme për figurat e
mëposhtme politike.
51. Cfarë ju tërheq më tepër te një parti?
Partia
Lideri
Politikat/ programi i saj
52. Sipas Jush, Edi Rama është një lider: (Mund të pëzgjidhni më shumë se një alternativë).
1. Me aftësi të mira,
2. I besueshëm,
3. I mirë në menaxhimin e krizave,
4. I komunikueshëm me njerëzit,
5. I kuptueshëm ndaj problemeve të vendit,
6. Jo bashkëpunëtor,
7. I korruptuar,
8. Pa eksperiencë,
9. Pa vizion,
10. I pasinqertë.
53. Sipas Jush, Lulzim Basha është një lider: (Mund të pëzgjidhni më shumë se një
alternativë).
1. Me aftësi të mira,
2. I besueshëm,
3. I mirë në menaxhimin e krizave,
4. I komunikueshëm me njerëzit,
5. I kuptueshëm ndaj problemeve të vendit,
6. Jo bashkëpunëtor,
7. I korruptuar,
8. Pa eksperiencë,
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
208
9. Pa vizion,
10. I pasinqertë.
54. Sipas Jush, Ilir Meta është një lider: (Mund të pëzgjidhni më shumë se një alternativë.
1. Me aftësi të mira,
2. I besueshëm,
3. I mirë në menaxhimin e krizave,
4. I komunikueshëm me njerëzit,
5. I kuptueshëm ndaj problemeve të vendit,
6. Jo bashkëpunëtor,
7. I korruptuar,
8. Pa eksperiencë,
9. Pa vizion,
10. I pasinqertë.
55. A mendoni se ligjërimi i politikanëve dhe perfomanca politike është përmirësuar
përgjatë viteve të tranzicionit ?
1. Po
2. Jo
3. Se di
AULONA ZOTAJ
209
SHTOJCA 2
LISTA E GRAFIKËVE DHE FIGURAVE
Grafiku 62. Gjeneratorët e aktivizimit të fushatës
Burimi:Sondazhi Social Evropian, 2002
Grafiku 63. Media e fushatës 2017
Grafiku 64: Orientimi i aktivizimit për kauza përgjatë viteve në rajone të ndryshme
38
39
40
41
42
43
44
45
Demostrata Protesta ilegale Rezultatet ebojkotit
Rezultatet earritura
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
PDPS
LSIPDIU
TVSH
TOP CHANNEL
TV KLAN
VIZION +
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
210
Burimi:Sondazhi Social Evropian, 2002
Grafiku 65: Kohor
Burimi:Sondazhi Social Evropian, 2002
Grafiku 66. Rastet e disa shteteve Europiane
AULONA ZOTAJ
211
Shënim: Shkalla e aktivizmit të fushatës përmbledh nëse i padituri ka bërë pesë akte gjatë 12
muajve të mëparshëm: votimi, anëtarët e partisë, puna për partinë, dhurimi i parave dhe
kanë kontaktimi i zyrtarëve. Grupet në grupin e të dhënave të grumbulluara janë klasifikuar
sipas dekadës së lindjes (2 = 1920-29; 3 = 1930-39; 4 = 1940-49; 5 = 1950-59; 6 = 1960-
69; 7 = 1970-79; 8 = 1980-1985). Pesha nga dweight.
Burimi: Sondazhi Social Evropian, 2002
Grafiku 67: Analiza e koherencës së aktivizmit të shkakut
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
212
Shënim: Shkalla e aktivizmit shkon në përmbledhje nëse i padituri ka bërë pesë akte gjatë 12
muajve të kaluar: ka nënshkruar peticionin, ka blerë mallra për arsye politike, ka bojkotuar
mallrat për arsye politike, ka demonstruar ligjërisht, ka protestuar në mënyrë të paligjshme.
Grupet në grupin e të dhënave të grumbulluara janë klasifikuar sipas dekadës së lindjes (2 =
1920-29; 3 = 1930-39; 4 = 1940-49; 5 = 1950-59; 6 = 1960-69; 7 = 1970-79; 8 = 1980-
1985).Pesha nga dweight.
Burimi: Sondazhi Social Evropian, 2002
Figura 1. Orari i transmetimit dedikuar temës zgjedhore
AULONA ZOTAJ
213
Figura 2. Mosha e mbështetësve të mediave sociale të Edi Ramës
Figura 3. Mbështetësit e përgjithshëm të Edi Ramës nga kombësi të ndryshme
Grafiku 68. Numri i njerëzve të cilët flisnin për Edi Rama
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
214
Figura 4. Totali i fondeve dhe shpenzimeve të PS
Figura 5. Burimet e të ardhurave për PS
Figura 6. Totali i orëve të transmetimit të PD
AULONA ZOTAJ
215
Figura 7.Shtetet mbështetëse të Sali Berishës
Figura 8. Aktiviteti i Sali Berishës në rrjetet sociale
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
216
Figura 9. Fondet dhe shpenzimet për PD në 2013
Figura 10. Burimet e fondeve të PD
Figura11: Slogani i PD (2009)
Figura12. Slogani i PS (2009)
AULONA ZOTAJ
217
Figura 13. Slogani i PS në 2013
Figura 14. Slogani i PD në 2013
Figura 15. Slogani i PD-së në 2017
Figura16. Kryetari i PD-së gjatë fushatës
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
218
Figura 17. Kryetari i , PS, LSI-së gjatë fushatës
Figura 18. Lulzim Basha, Barack Obama, Edi Rama.
Figura 19. Barack Obama, Edi Rama, Xhon Mekein
AULONA ZOTAJ
219
Figura 20. Sali Berisha në zgjedhjet e vitit 2013
Figura 21. Berisha në zgjedhjet e vitit 2013
Figura 22. Mitingu i Edi Ramës në zgjedhjet e vitit 2017
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
220
Figura 23. Ilir Meta gjat një eventi elektoral të LSI-së
Tabela 7. Përmbledhje e zgjedhjeve të vitit 2013 në Shqipëri
ZgjedhjetShqiptare 2013
Llojiizgjedhjeve Parlamentare
Data e zgjedhjeve 23 Qershor 2013
Fillimiifushatëszgjedhore 24 Maj 2013
Përfundimiifushatëszgjedhore 21 Qeshor 2013
Qarqezgjedhore 12
Vendeparlamentare 140
Kandidatë 7,127
Votues të përshtatshëm 3,271,885
Entitetet politike të çertifikuara
Parti politike
Kandidatë të pavarur
Koalicione
68
66
2
2
Administrata zgjedhore
Komisioni i zonave të administrimit zgjedhor
Qendrat e numërimit të votive
Komisionet e qendrave të votimit
89
89
AULONA ZOTAJ
221
Tabela 8.Gjinia
Frequenc
y Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Mashkul
l
188 45.1 45.1 45.1
Femer 220 54.9 54.9 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 9. Mosha
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid 18-25 44 11.0 11.0 11.0
26-35 132 32.5 32.5 43.5
36-45 92 22.1 22.1 65.6
46-55 116 28.6 28.6 94.2
56-65 24 5.8 5.8 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela10. Gjendja civile
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Beqar 94 23.1 23.1 23.1
I martuar 314 76.9 76.9 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela11.Arsimimi
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid 8vjecar/9vjecar 36 8.4 8.4 8.4
I mesem 208 51.9 51.9 60.4
Universitar 164 39.6 39.6 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela12. Zona e banimit
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Zone urbane 164 39.9 39.9 39.9
Zone rurale 244 60.1 60.1 100.0
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
222
Total 408 100.0 100.0
Tabela13. Anëtarë partie
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Po 212 52.3 52.3 52.3
Jo 196 47.7 47.7 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 14. A jeni i informuar për imazhin e partive?
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Shume 126 30.8 30.8 30.8
Pak 200 49.4 49.4 80.2
Aspak 82 19.8 19.8 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela15. A jeni i informuar për liderët e partive?
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Shume 122 30.8 30.8 30.8
Pak 228 56.8 56.8 87.7
Aspak 58 12.3 12.3 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela16. Si e vlerësoni publicitetin e partive politike ?
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindja
kumulative
Vlefs
hmëri
a
Pozitiv 16 4.5 4.5 4.5
Negativ 200 49.0 49.0 53.6
Nukkamasnjëvlerësim 192 46.4 46.4 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 17. A kanë ndikuar reklamat politike për përzgjedhjen tuaj?
Frekuenca Përqindja
Përqindja e
vlefshme
Përqindja
kumulative
Vlefs
hmëri
a
Shumë 72 17.5 17.5 17.5
Pak 150 36.7 36.7 54.2
Aspak 186 45.8 45.8 100.0
Total 408 100.0 100.0
AULONA ZOTAJ
223
Tabela 18. A shfrytëzoni burime alternative për të rejat e fundit në lidhje me partitë
politike.
Frekuenca Përqindja
Përqindja e
vlefshme
Përqindjak
umulative
Vlefshmëria P
o
240 59.1 59.1 59.8
J
o
168 40.9 40.9 93.5
T
o
t
a
l
408 100.0 100.0
Tabela19. Strategjitë e marketingut luajnë rol të rëndësishëm në politikë.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakord 73 18.2 18.2 18.2
Dakord 138 33.8 33.8 51.9
Nuk e di 73 18.2 18.2 70.1
Kundër 83 19.8 19.8 89.9
Plotësishtkundër 41 10.1 10.1 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 20. Strategjitë e marketingut në politikë ndihmojnë për të promovuar ideologjitë
e nevojshme për të fituar besimin e popullit.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 77 18.8 18.8 18.8
Dakort 150 37.0 37.0 55.8
Nuk e di 57 14.6 14.6 70.5
Kundër 84 19.8 19.8 90.3
Plotësishtkundër 40 9.7 9.7 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 21. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në krijimin e imazhit të një lideri
të besueshëm dhe të përgjegjshëm.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
224
Valid Plotesishtdakort 67 16.9 16.9 16.9
Dakort 136 33.1 33.1 50.0
Nuk e di 66 16.6 16.6 66.6
Kunder 105 25.3 25.3 91.9
Plotesishtkunder 34 8.1 8.1 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 22. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në mobilizimin e njerëzve për
zhvillim dhe prosperitet.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 88 20.8 20.8 20.8
Dakort 118 28.2 28.2 49.0
Nuk e di 69 16.9 16.9 65.9
Kundër 93 23.7 23.7 89.6
Plotësishtkundër 40 10.4 10.4 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 23. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në rritjen e numrit të
anëtarësimeve të një partie.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 87 21.4 21.4 21.4
Dakort 145 35.1 35.1 56.5
Nuk e di 86 21.1 21.1 77.6
Kunder 58 14.6 14.6 92.2
Plotesishtkunder 32 7.8 7.8 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 24. Strategjitë e partive politike shërbejnë për të menaxhuar krizën dhe
konfliktet që lindin brenda një partie politike.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmeri
a
Plotësishtdakort 93 23.4 23.4 23.4
Dakort 157 37.7 37.7 61.0
Nuk e di 75 18.2 18.2 79.2
Kundër 63 15.3 15.3 94.5
Plotësishtkundër 20 5.5 5.5 100.0
Total 408 100.0 100.0
AULONA ZOTAJ
225
Tabela 25. Strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet për të krijuar emrin
dhe pozicionimin e partisë.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 136 33.8 33.8 33.8
Dakort 134 32.8 32.8 66.6
Nuk e di 46 11.0 11.0 77.6
Kunder 63 14.9 14.9 92.5
Plotesishtkunder 29 7.5 7.5 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 26. Strategjitë e partive politike ndihmojnë për të krijuar stabilitetin e
nevojshëm në sistemin socio-politik të një vendi.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 84 20.5 20.5 20.5
Dakort 148 36.0 36.0 56.5
Nuk e di 39 9.7 9.7 66.2
Kundër 82 20.1 20.1 86.4
Plotësishtkundër 55 13.6 13.6 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 27. Strategjitë e partive politike & marketingut politik ndihmojnë në
inkurajimin e demokracisë dhe imazhit politik të një partie.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 86 20.8 20.8 20.8
Dakort 168 40.9 40.9 61.7
Nuk e di 33 8.1 8.1 69.8
Kunder 61 15.3 15.3 85.1
Plotesishtkunder 60 14.9 14.9 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 28. Strategjitë e partive politike ndihmojnë në krijimin e institucioneve të
pavarura, demokratike dhe kundër korrupsionit.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 71 17.2 17.2 17.2
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
226
Dakort 144 35.7 35.7 52.9
Nuk e di 14 3.2 3.2 56.2
Kunder 104 25.3 25.3 81.5
Plotesishtkunder 75 18.5 18.5 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 29. Mesatarja e perceptimit të rolit të strategjive politike dhe të marketingut
Statistika përshkruese
N
Minimu
m
Maksimu
m
Mesatarj
a
Devijimistan
dart
Seksioni III 408 10.00 50.00 26.2630 10.53236
Vlefshmëria N
(listëise)
408
Tabela 30. Si një reflektim i strategjive të tyre të marketingut, partitë ofrojnë
“produkte /shërbime” që gjerësisht perceptohen si unike nga elektorati
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmeri
a
Plotësishtdakort 49 12.3 12.3 12.3
Dakort 87 21.4 21.4 33.8
Nuk e di 157 38.0 38.0 71.8
Kundër 95 23.1 23.1 94.8
Plotësishtkundër 20 5.2 5.2 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 31. Strategjia e marketingut e partive është unike në ofrimin e shërbimeve të
caktuara dhe të vlerësuara gjerësisht nga qytetarët
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 41 10.4 10.4 10.4
Dakort 98 24.0 24.0 34.4
Nuk e di 144 35.1 35.1 69.5
Kundër 79 19.5 19.5 89.0
Plotësishtkundër 46 11.0 11.0 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela32. Në strategjinë e marketingut, partitë synojnë “segmentin e veçantë të tregut”
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
AULONA ZOTAJ
227
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 66 15.9 15.9 15.9
Dakort 95 23.1 23.1 39.0
Nuk e di 140 34.1 34.1 73.1
Kundër 87 21.1 21.1 94.2
Plotësishtkundër 20 5.8 5.8 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 33. Objektivat e përgjithshme të marketingut dhe strategjitë e partive janë
ndërtuar mbi njohuritë e forta të nevojave të elektoratit.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 46 11.0 11.0 11.0
Dakort 116 28.6 28.6 39.6
Nuk e di 108 26.9 26.9 66.6
Kunder 75 17.9 17.9 84.4
Plotesishtkunder 63 15.6 15.6 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 34. Partitë vazhdimisht modifikojë programet e tyre ekzistuese dhe prezantojnë
kandidatët e rinj për audiencën e tyre.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 34 8.8 8.8 8.8
Dakort 112 27.3 27.3 36.0
Nuk e di 185 45.1 45.1 81.2
Kunder 59 14.6 14.6 95.8
Plotesishtkunder 18 4.2 4.2 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 35. Në marrjen e vendimeve strategjike, qëllimi i partive është të krijojnë një
pikëmbështetje të fortë në arenën politike.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 43 10.1 10.1 10.1
Dakort 193 47.4 47.4 57.5
Nuk e di 98 24.7 24.7 82.1
Kundër 59 14.6 14.6 96.8
Plotësishtkundër 15 3.2 3.2 100.0
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
228
Total 408 100.0 100.0
Tabela 36. Partitë vazhdimisht kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve dhe
përpiqen të ndërtojnë marrëdhënie afatgjata me elektoratin e tyre.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 54 13.3 13.3 13.3
Dakort 186 44.2 44.2 57.5
Nuk e di 90 22.7 22.7 80.2
Kunder 62 15.9 15.9 96.1
Plotesishtkunder 16 3.9 3.9 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 37. Partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me
besnikëri ekzistuese ndaj tyre.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 25 6.5 6.5 6.5
Dakort 197 47.4 47.4 53.9
Nuk e di 108 26.3 26.3 80.2
Kundër 49 12.7 12.7 92.9
Plotësishtkundër 29 7.1 7.1 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 38. Strategjia e marketingut e partive e vë theksin tek kandidati individual dhe
jo tek partia.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 37 8.8 8.8 8.8
Dakort 165 39.6 39.6 48.4
Nuk e di 125 30.5 30.5 78.9
Kunder 65 16.9 16.9 95.8
Plotesishtkunder 16 4.2 4.2 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 39. Angazhimi i partive ndaj shërbimit është i tillë që votuesit të mos pendohen
që kanë votuar për ato parti
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
AULONA ZOTAJ
229
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 43 10.4 10.4 10.4
Dakort 222 54.5 54.5 64.9
Nuk e di 55 13.6 13.6 78.6
Kundër 34 8.1 8.1 86.7
Plotësishtkundër 54 13.3 13.3 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 40. Mesatarja e rolit të dimensioneve në strategjitë politike dhe të marketingut
Statistika përshkruese
N
Minimu
m
Maksimu
m
Mesatarj
a
Devijimistan
dart
seksioniV 408 13.00 42.00 25.4448 8.72005
Vlefshmëria
(listëise)
408
Tabela 41. Krahasuar me partitë e tjera politike në Shqipëri, partia në pushtet e harton
strategjinë e saj në mënyrë që të përmirësojë gjendjen aktuale ekonomike të vendit.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Dakort 238 58.1 58.1 58.1
Nuk e di 85 20.5 20.5 78.6
Kunder 18 4.5 4.5 83.1
Plotesishtkunder 69 16.9 16.9 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 42. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton dhe zbaton
strategjinë e saj në funksion të rritjes së cilësisë së shërbimit ndaj elektoratit.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 26 6.2 6.2 6.2
Dakort 218 53.2 53.2 59.4
Nuk e di 83 20.5 20.5 79.9
Kundër 67 16.6 16.6 96.4
Plotësishtkundër 14 3.6 3.6 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 43. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet ka ndikuar në rritjen
e mirëqënies së shumë familjeve në vendin tonë.
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
230
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefsh
mëria
Plotësishtdakort 32 7.8 7.8 7.8
Dakort 132 31.5 31.5 39.3
Nuk e di 110 27.6 27.6 66.9
Kundër 77 19.2 19.2 86.0
Plotësishtkundër 57 14.0 14.0 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 44. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si ajo që
ndërmerr hapat e nevojshëm për ti ardhur në ndihmë shtresave me probleme të
ndryshme sociale të popullsisë.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 46 11.7 11.7 11.7
Dakort 134 32.5 32.5 44.2
Nuk e di 87 21.1 21.1 65.3
Kundër 91 22.7 22.7 88.0
Plotësishtkundër 50 12.0 12.0 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 45. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton politikat e
saj për t'iu përshtatur nevojave të elektoratit.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 98 24.0 24.0 24.0
Dakort 99 24.4 24.4 48.4
Nuk e di 98 24.0 24.0 72.4
Kunder 34 7.8 7.8 80.2
Plotesishtkunder 79 19.8 19.8 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 46. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në
zhvillimin social dhe kulturor të vendit.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 88 21.8 21.8 21.8
Dakort 189 46.1 46.1 67.9
Nuk e di 63 15.9 15.9 83.8
Kundër 18 4.2 4.2 88.0
AULONA ZOTAJ
231
Plotësishtkundër 50 12.0 12.0 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 47. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në
vendosjen e një komunikimi standart me elektoratin e saj.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 35 8.8 8.8 8.8
Dakort 201 49.0 49.0 57.8
Nuk e di 83 20.1 20.1 77.9
Kundër 46 11.7 11.7 89.6
Plotësishtkundër 43 10.4 10.4 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 48. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në
sigurimin e tregtisë së lirë, si një ndër efektet e globalizimit.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 26 6.5 6.5 6.5
Dakort 148 36.0 36.0 42.5
Nuk e di 115 28.2 28.2 70.8
Kunder 74 18.2 18.2 89.0
Plotesishtkunder 45 11.0 11.0 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 49. Krahasuar me partitë e tjera politike, nëpërmjet strategjisë së saj politike,
partia në pushtet angazhohet në promovimin e forcës së saj duke dëmtuar
kundërshtarin e saj.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
Plotësishtdakort 32 8.1 8.1 8.1
Dakort 136 32.8 32.8 40.9
Nuk e di 128 31.5 31.5 72.4
Kundër 95 23.1 23.1 95.5
Plotësishtkundër 17 4.5 4.5 100.0
Total 408 100.0 100.0
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
232
Tabela 50. Mesatarja e efekteve të reformave dhe efekti i integrimit në BE, në ligjërimin
politik të elitës shqiptare
Statistika përshkruese
N
Minimu
m
Maksimu
m
Mesatarj
a
Devijimistan
dart
seksioniVI 408 6.00 21.00 11.9253 3.50118
Vlefshmëria N
(listëise)
408
Tabela 51. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në hapjen
e negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 132 31.8 31.8 31.8
Dakort 218 53.6 53.6 85.4
Nuk e di 58 14.6 14.6 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 52. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në
zbatimin me përpikmëri të politikave rajonale të caktuara nga BE-ja.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 120 29.5 29.5 29.5
Dakort 193 47.1 47.1 76.6
Nuk e di 95 23.4 23.4 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 53. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është angazhuar më tepër në
përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të siguruar demokracinë në vend.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotesishtdakort 120 28.9 28.9 28.9
Dakort 201 49.4 49.4 78.2
Nuk e di 87 21.8 21.8 100.0
Total 408 100.0 100.0
AULONA ZOTAJ
233
Tabela 54. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në
pëmbushjen e politikave ekonomike dhe monetare të caktuara nga BE-ja.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 81 20.5 20.5 20.5
Dakort 218 53.2 53.2 73.7
Nuk e di 68 16.2 16.2 89.9
Kunder 41 10.1 10.1 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 555. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet angazhohet në nivel
kombëtar për të luftuar korrupsionin.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 110 26.9 26.9 26.9
Dakort 210 51.0 51.0 77.9
Nuk e di 55 13.6 13.6 91.6
Kunder 8 2.3 2.3 93.8
Plotesishtkunder 25 6.2 6.2 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 56. Mesataja e rolit të elementëve socialë, historikë, nacionalistë dhe politikë në
ligjërimin politik.
Statistika përshkruese
N
Minimu
m
Maximu
m
Mesatarj
a
Devijimistan
dart
seksioniVII 408 5.00 19.00 11.0942 3.24377
Vlefshmëria N
(listëise)
408
Tabela 577. Partitë përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr elektoratin e tyre.
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid Plotesishtdakort 98 24.0 24.0 24.0
Dakort 149 36.0 36.0 60.1
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
234
Nuk e di 68 15.9 15.9 76.0
Kunder 73 18.5 18.5 94.5
Plotesishtkunder 20 5.5 5.5 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 58. Partitë angazhohen në garantimin e demokracisë, shtetit të së drejtës, të
drejtave të njeriut si dhe respektimin apo mbrojtjen e minoriteteve.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotesishtdakort 102 24.7 24.7 24.7
Dakort 189 46.4 46.4 71.1
Nuk e di 59 14.3 14.3 85.4
Kunder 34 8.1 8.1 93.5
Plotesishtkunder 24 6.5 6.5 100.0
Total 408 100.0 100.0
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid 10.00 20 4.2 4.2 4.2
13.00 6 1.6 1.6 5.8
15.00 60 17.2 17.2 23.1
16.00 9 2.3 2.3 25.3
17.00 22 4.5 4.5 29.9
18.00 6 1.6 1.6 31.5
19.00 5 1.3 1.3 32.8
21.00 6 1.6 1.6 34.4
22.00 8 1.9 1.9 36.4
23.00 12 2.9 2.9 39.3
24.00 52 12.0 12.0 51.3
25.00 32 7.5 7.5 58.8
26.00 6 1.6 1.6 60.4
28.00 10 2.3 2.3 62.7
29.00 6 1.6 1.6 64.3
30.00 6 1.6 1.6 65.9
31.00 14 3.6 3.6 69.5
32.00 22 4.5 4.5 74.0
33.00 15 3.9 3.9 77.9
35.00 5 1.3 1.3 79.2
37.00 8 1.9 1.9 81.2
38.00 9 2.3 2.3 83.4
AULONA ZOTAJ
235
40.00 9 2.3 2.3 85.7
41.00 20 4.2 4.2 89.9
43.00 9 2.3 2.3 92.2
44.00 9 2.3 2.3 94.5
45.00 8 1.9 1.9 96.4
50.00 14 3.6 3.6 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 59. Partitë bëjnë të mundur orientimin e politikave vendase drejt praktikave
demokratike të qeverisjes.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotesishtdakort 75 18.5 18.5 18.5
Dakort 180 44.2 44.2 62.7
Nuk e di 77 19.2 19.2 81.8
Kunder 68 16.2 16.2 98.1
Plotesishtkunder 8 1.9 1.9 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 60. Partitë kanë vullnetin e duhur për realizimin e reformave dhe proçeseve
demokratike.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 124 30.5 30.5 30.5
Dakort 208 51.3 51.3 81.8
Nuk e di 34 8.1 8.1 89.9
Kundër 34 8.1 8.1 98.1
Plotësishtkundër 8 1.9 1.9 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 591. Partitë angazhohen në përfshirjen e një mase të madhe elektorati ku bëjnë
pjesë grupe të ndryshme kulturore apo etnike.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Plotësishtdakort 117 28.2 28.2 28.2
Dakort 202 49.7 49.7 77.9
Nuk e di 63 15.9 15.9 93.8
Kundër 26 6.2 6.2 100.0
Total 408 100.0 100.0
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
236
Tabela 602. Informacionin rreth çështjeve politike, kryesisht rreth partisë politike që
unë përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjakum
ulative
Vlefs
hmëri
a
Televizioni 196 48.1 48.1 48.1
Interneti 171 41.9 41.9 89.9
Gazetat 29 6.8 6.8 96.8
Radio 12 3.2 3.2 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 613. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë
përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave vizive.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Top chanel 118 28.9 28.9 28.9
Klan 165 40.6 40.6 69.5
Tvsh 16 3.9 3.9 73.4
Ora neës 19 4.5 4.5 77.9
Neës 24 90 22.1 22.1 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 624.Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë
përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave online.
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Facebook 255 62.3 62.3 62.3
Tëitter 34 8.4 8.4 70.8
Ëeb
faqetëndrsyhmelajmesh
110 26.9 26.9 97.7
Tjetër 9 2.3 2.3 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 635. Si i vlerësoni ju mesazhet që përcjellin partitë politike nëpërmjet medias:
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
Pozitive 131 31.2 31.2 31.2
Negative 69 17.9 17.9 49.0
AULONA ZOTAJ
237
a Nukkamasnjëvlerësim 208 51.0 51.0 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 646. A mendoni ju se media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë
programin për çështjet ekonomiko-sociale të partive politike?
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmër
ia
Gjithmonë 28 7.1 7.1 7.1
Rrallë 220 52.9 52.9 60.1
Asnjëherë 73 18.5 18.5 78.6
Se di 87 21.4 21.4 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 657. Çfarë ju tërheq më tepër te një parti?
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlëfs
hmeri
a
Partia 151 37.0 37.0 37.0
Lideri 91 22.4 22.4 59.4
Programi 166 40.6 40.6 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela668. Sipas jush, Edi Rama është një lider:
Edi Rama
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Me aftësitëmira 124 29.5 29.5 29.5
I besueshëm 49 12.3 12.3 41.9
I mirë në menaxhimin e
krizave
8 1.9 1.9 43.8
I komunikueshëm me
njerëzit
23 5.8 5.8 49.7
I
kuptueshëmndajproble
mevetëvendit
45 11.4 11.4 61.0
Jo bashkëpunëtor 95 23.4 23.4 84.4
Pa eksperiencë 32 7.8 7.8 92.2
Jo isinqertë 32 7.8 7.8 100.0
Total 408 100.0 100.0
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
238
Tabela 69. Sipas Jush, Lulëzim Basha është një lider:
Lulëzim Basha
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefs
hmëri
a
Me aftësitëmira 10 2.6 2.6 2.6
I besueshëm 9 2.3 2.3 4.9
I komunikueshëm me
njerëzit
42 10.4 10.4 15.3
I
kuptueshëmndajproble
mevetëvendit
65 15.9 15.9 31.2
Jo bashkëpunëtor 8 1.9 1.9 33.1
I korruptuar 20 5.2 5.2 38.3
Pa eksperiencë 118 28.2 28.2 66.6
Pa vision 98 24.0 24.0 90.6
Jo isinqertë 38 9.4 9.4 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 70. Sipas Jush, Ilir Meta është një lider:
Ilir Meta
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
Vlefsh
mëria
Me aftësi të mira 28 7.1 7.1 7.1
I komunikueshëm me
njerëzit
16 4.2 4.2 11.4
Jo bashkëpunëtor 20 5.2 5.2 16.6
I korruptuar 188 46.1 46.1 62.7
Pa eksperiencë 9 2.3 2.3 64.9
Pa vision 32 7.8 7.8 72.7
Jo isinqertë 115 27.3 27.3 100.0
Total 408 100.0 100.0
Tabela 71 .A mendoni se ligjërimi i politikanëve dhe
perfomanca politike është përmirësuar përgjatë viteve të
tranzicionit ?
Frekuenca
Përqindj
a
Përqindja e
vlefshme
Përqindjaku
mulative
AULONA ZOTAJ
239
Vlefsh
mëria
Po 125 30.5 30.5 30.5
Jo 208 51.0 51.0 81.5
Se di 75 18.5 18.5 100.0
Total 408 100.0 100.0
SEKSIONI IV - VLERËSIMI I STRATEGJIVE TË MARKETINGUT
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid 13.00 10 2.3 2.3 2.3
14.00 20 4.5 4.5 6.8
15.00 6 1.6 1.6 8.4
16.00 25 5.5 5.5 14.0
17.00 13 2.9 2.9 16.9
20.00 33 7.8 7.8 24.7
22.00 17 4.2 4.2 28.9
23.00 12 3.9 3.9 32.8
24.00 30 6.8 6.8 39.6
25.00 6 1.9 1.9 41.6
26.00 13 4.2 4.2 45.8
27.00 12 3.9 3.9 49.7
28.00 31 7.1 7.1 56.8
29.00 10 2.3 2.3 59.1
30.00 17 4.2 4.2 63.3
31.00 10 2.3 2.3 65.6
32.00 10 2.3 2.3 67.9
33.00 24 5.8 5.8 73.7
34.00 12 3.9 3.9 77.6
35.00 22 4.9 4.9 82.5
36.00 10 2.3 2.3 84.7
37.00 10 2.3 2.3 87.0
38.00 11 2.6 2.6 89.6
39.00 8 1.9 1.9 91.6
40.00 22 4.9 4.9 96.4
41.00 8 1.9 1.9 98.4
44.00 6 1.6 1.6 100.0
Total 408 100.0 100.0
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
240
SEKSIONI V - ROLI I DIMENSIONEVE NË STRATEGJITË E MARKETINGUT
Frequency Percent
Valid
Percent
Cumulative
Percent
Valid 6.00 20 4.5 4.5 4.5
7.00 26 6.5 6.5 11.0
8.00 26 6.5 6.5 17.5
9.00 36 8.8 8.8 26.3
10.00 60 15.3 15.3 41.6
11.00 33 7.5 7.5 49.0
12.00 54 13.3 13.3 62.3
13.00 5 1.3 1.3 63.6
14.00 22 5.5 5.5 69.2
15.00 48 11.7 11.7 80.8
16.00 44 10.7 10.7 91.6
17.00 16 4.2 4.2 95.8
18.00 10 2.3 2.3 98.1
21.00 8 1.9 1.9 100.0
Total 408 100.0 100.0
AULONA ZOTAJ
241
SHTOJCA 3
ANALIZAT FAKTORIALE
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
242
Tabela672. Aktivizmi politik
Korrelimi
A jeni i informuar
per imazhin e
partise tuaj
A jeni i
informuar per
personalitetin e
lidertn
Si e
vleresonipublicit
etin e partisetuaj
a
kanendikuarrekla
matpolitike per
perzgjedhjentuaj
A shfrytezoni burime
alternative per te rejat
e fundit e partise suaj
A jeni i informuar për imazhin e
partive politike
Korrelimi Pearson 1
Sig. (2-tailed)
N 408
A jeni i informuar për
personalitetin e liderit
Korrelimi Pearson .877**
1
Sig. (2-tailed) .000
N 408 408
Si e vlerësonipublicitetin e
partive politike
Korrelimi Pearson .545**
.506**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000
N 408 408 408
A
kanëndikuarreklamatpolitikepërp
ërzgjedhjentuaj
Korrelimi Pearson .345**
.271**
.435**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000
N 408 408 408 408
A shfrytëzoni burime alternative
për të rejat e fundit te partive
politike
Korrelimi Pearson .355**
.365**
-.049 -.205**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .389 .000
N 408 408 408 408 408
**. Korrelacioniështëirëndësishëmnënivelin 0.01 (2-tailed).
AULONA ZOTAJ
243
Tabela683. Analiza e faktorëve për elementët e promovimit politik
Korrelimi
Seksioni
III -
perceptimi
i rolit te
strategjive
te
marketingu
t
Perceptimi
marketingu
t2
Perceptimi
marketingu
t3
Perceptimi
marketingu
t4
Perceptimi
marketingu
t5
Perceptimi
marketingu
t6
Perceptimi
marketingu
t7
Perceptimi
marketingu
t8
Perceptimi
marketingu
t9
Perceptimi
marketingu
t10
Seksioni III -
perceptimi i rolit te
strategjivetëmarketi
ngut
Korrelimi
Pearson
1
Sig. (2-tailed)
N 408
Perceptimi
marketingut2
Korrelimi
Pearson
.822**
1
Sig. (2-tailed) .000
N 408 408
Perceptimi
marketingut3
Korrelimi
Pearson
.714**
.762**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000
N 408 408 408
Perceptimi
marketingut4
Korrelimi
Pearson
.647**
.639**
.711**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000
N 408 408 408 408
Perceptimi
marketingut5
Korrelimi
Pearson
.735**
.707**
.520**
.543**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408
Perceptimi
marketingut6
Korrelimi
Pearson
.700**
.648**
.573**
.681**
.715**
1
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
244
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408
Percepti
mimarketingut7
Korrelimi
Pearson
.700**
.798**
.553**
.411**
.750**
.753**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408 408
Perceptimi
marketingut8
Korrelimi
Pearson
.772**
.724**
.709**
.811**
.468**
.594**
.469**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408 408 408
Perceptimi
marketingut9
Korrelimi
Pearson
.523**
.549**
.553**
.451**
.638**
.719**
.732**
.415**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000
N 304 304 304 304 304 304 304 304 304
Perceptim
imarketingut10
Korrelimi
Pearson
.584**
.587**
.740**
.789**
.561**
.595**
.405**
.662**
.646**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408 408 408 304 408
**. Korrelacioni është I rëndësishëm në nivelin 0.01 (2-tailed).
AULONA ZOTAJ
245
Tabela 694. Analiza e faktorëve për elementët e promovimit politik
Korrelimi
Vleresimi i
strategjive
te
marketingu
t
Vleresimii
strategjive
2
Vleresimii
strategjive
3
Vleresimii
strategjive
4
Vleresimii
strategjive
5
Vleresimii
strategjive
6
Vleresimii
strategjive
7
Vleresimii
strategjive
8
Vleresimii
strategjive
9
V
l
e
r
e
s
i
m
i
i
s
t
r
a
t
e
g
j
i
v
e
1
0
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
246
Seksioni IV -
vlerësimi i
strategjive të
marketingut
Korrelimi
Pearson
1
Sig. (2-tailed)
N 408
Vlerësimii
strategjive2
Korrelimi
Pearson
.867**
1
Sig. (2-tailed) .000
N 408 408
Vlerësimii
strategjive3
Korrelimi
Pearson
.743**
.811**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000
N 408 408 408
Vleresimii
strategjive4
Korrelimi
Pearson
.762**
.804**
.834**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000
N 408 408 408 408
Vleresimii
strategjive5
Korrelimi
Pearson
.374**
.444**
.530**
.640**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408
Vleresimii
strategjive6
Korrelimi
Pearson
.381**
.341**
.443**
.270**
.362**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408
Vlerësimii
strategjive7
Korrelimi
Pearson
.623**
.593**
.668**
.530**
.258**
.629**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408 408
Vlerësimii
strategjive8
Korrelimi
Pearson
.679**
.717**
.729**
.740**
.443**
.347**
.589**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408 408 408
AULONA ZOTAJ
247
Tabela 705. Analiza e faktorëve për elementet e promovimit politik
Korrelimet
Roli i
dimensione
ve te
strategjise
se
marketingut
Roliidimesi
oneve2
Roliidimesi
oneve3
Roliidimesi
oneve4
Roliidimesi
oneve5
Roliidimesi
oneve6
Roliidimesi
oneve7
Roliidimesi
oneve8
Roliidimesi
oneve9
Seksioni V - Roli i
dimensioneve të
strategjisë së
marketingut
Korrelimi
Pearson
1
Sig. (2-tailed)
N 408
Rolii dimesioneve2 Korrelimi
Pearson
.712**
1
Sig. (2-tailed) .000
N 408 408
Rolii dimesioneve3 Korrelimi
Pearson
.682**
.707**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000
N 408 408 408
Vlerësimii
strategjive9
Korrelimi
Pearson
.459**
.612**
.606**
.690**
.526**
-.072 .233**
.670**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .208 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408 408 408 408
Vlerësimii
strategjive10
Korrelimi
Pearson
.281**
.433**
.449**
.531**
.457**
-.192**
.109 .472**
.796**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .001 .056 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408 408 408 408 3
0
8
**. Korrelacioniështëirëndësishëmnënivelin 0.01(2-tailed).
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
248
Rolii dimesioneve4 Korrelimi
Pearson
.144* .145
* .144
* 1
Sig. (2-tailed) .011 .011 .011
N 408 408 408 408
Rolii dimesioneve5 Korrelimi
Pearson
.769**
.718**
.739**
.292**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408
Rolii dimesioneve6 Korrelimi
Pearson
.284**
.338**
.369**
.234**
.305**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408
Rolii dimesioneve7 Korrelimi
Pearson
.650**
.349**
.494**
.236**
.453**
.397**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408 408
Rolii dimesioneve8 Korrelimi
Pearson
.823**
.730**
.739**
.090 .801**
.229**
.515**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .113 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408 408 408
Rolii dimesioneve9 Korrelimi
Pearson
.723**
.625**
.644**
.037 .762**
-.050 .439**
.865**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .522 .000 .386 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408 408 408 408
**. Korrelacioniështëirëndësishëmnënivelin 0.01 (2-tailed).
*. Korrelacioniështëirëndësishëmnënivelin 0.05 (2-tailed).
AULONA ZOTAJ
249
Tabela716. Seksionet e marketingut politik
Korrelimet
SeksioniIII SeksioniIV SeksioniV
SeksioniIII Korrelimi Pearson 1 .743**
.439**
Sig. (2-tailed) .000 .000
N 408 408 408
SeksioniIV Korrelimi Pearson .743**
1 .621**
Sig. (2-tailed) .000 .000
N 408 408 408
SeksioniV Korrelimi Pearson .439**
.621**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000
N 408 408 408
**. Korrelacioni është I rëndësishëm në nivelin 0.01 (2-tailed).
Tabela727. Seksioni i BE-së
Korrelimet
Efektet e
reformave dhe
integrimit ne BE
ne ligjerimin
politik Efekti i BE2 Efektii BE3 Efektii BE4 Efektii BE5 Efektii BE6
Seksioni VI- Efektet e
reformave dhe integrimit në
BE në ligjërimin politik
Korrelimi Pearson 1
Sig. (2-tailed)
N 408
Efektii BE2 Korrelimi Pearson .610**
1
Sig. (2-tailed) .000
N 408 408
Efektii BE3 Korrelimi Pearson .523**
.624**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000
N 408 408 408
Efektii BE4 Korrelimi Pearson .391**
.286**
.481**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000
N 408 408 408 408
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
250
Efektii BE5 Korrelimi Pearson .452**
.303**
.543**
.576**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408
Efektii BE6 Korrelimi Pearson .445**
.451**
.293**
.624**
.284**
1
Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408
**. Korrelacioni është I rëndësishëm në nivelin 0.01 (2-tailed).
Tabela738. Elementet e ligjërimit politik
Korrelimet
Roli i elementeve
socile, histotike,
politike
nacionaliste ne
ligjerim
Elementeteligjeri
mit 2
Elementeteligjeri
mit 3
Elementeteligjeri
mit 4
Elementeteligjeri
mit 5
A eshte
permiresuar
ligjerimi dhe
performanca e
politikaneve
pergjate viteve te
trazicionit
Seksioni VII - roli i elemënteve
sociale, histotike, politike
nacionaliste ne ligjërim
Korrelimi Pearson 1
Sig. (2-tailed)
N 408
Elementët e ligjërimit 2 Korrelimi Pearson .155**
1
Sig. (2-tailed) .006
N 408 408
Elementët e ligjërimit 3 Korrelimi Pearson -.078 .561**
1
Sig. (2-tailed) .170 .000
N 408 408 408
Elementët e ligjërimit 4 Korrelimi Pearson .180**
-.015 .557**
1
Sig. (2-tailed) .002 .797 .000
N 408 408 408 408
Elementët e ligjërimit 5 Korrelimi Pearson .622**
.155**
.053 .412**
1
Sig. (2-tailed) .000 .006 .350 .000
N 408 408 408 408 408
A Korrelimi Pearson .074 .290**
.048 -.251**
.023 1
AULONA ZOTAJ
251
ështëpërmiresuarligjërimidhepe
rformanca e
politikanëvepërgjatëvitevetëtra
zicionit
Sig. (2-tailed) .195 .000 .403 .000 .692
N 408 408 408 408 408 408
Tabela79. Media
Korrelimet
Seksioni VIII -
roli i medias ne
ligjerimin e
partive politike Mediavizive Mediaonline
Korrektesiaemedi
ave
Mesazhetnepermj
etmedias
Korrektesiaemesa
zheve
Seksioni VIII - roli i medias në
ligjërimin e partive politike
Korrelimi Pearson 1
Sig. (2-tailed)
N 408
Media vizive Korrelimi Pearson .252**
1
Sig. (2-tailed) .000
N 408 408
Media online Korrelimi Pearson -.317**
.098 1
Sig. (2-tailed) .000 .085
N 408 408 408
Korrektesia e mediave Korrelimi Pearson .157**
.110 -.152**
1
Sig. (2-tailed) .006 .055 .007
N 408 408 408 408
Mesazhetnepermjetmedias Korrelimi Pearson .532**
.050 -.476**
.502**
1
Sig. (2-tailed) .000 .384 .000 .000
N 408 408 408 408 408
Korrektesia e mesazheve Korrelimi Pearson .173**
-.213**
-.196**
.379**
.361**
1
Sig. (2-tailed) .002 .000 .001 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408
**. Korrelacioniështëirëndësishëmnënivelin 0.01 (2-tailed).
Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit
252
Tabela 80. Perceptimi mbi ligjërimin e aktorëve kryesorë politik
Correlations
Edirama
Lulzimbas
ha Ilirmeta
Seksioni IX-
perceptimi
rreth liderve
politike
elementetne
ligjerim5
elementetn
eligjerim4
elementetneli
gjerim3
elementet
neligjerim
2
Seksioni VII -
roli i
elementeve
socile, histotike,
politike
nacionaliste ne
ligjerim
Seksioni
VIII - roli i
medias ne
ligjerimin
e partive
politike
Edirama Pearson
Correlation
1
Sig. (2-tailed)
N 408
Lulezimbasha Pearson
Correlation
.180** 1
Sig. (2-tailed) .000
N 408 408
Ilirmeta Pearson
Correlation
-.375** .509
** 1
Sig. (2-tailed) .000 .000
N 408 408 408
Seksioni IX-
perceptimi rreth
liderve politike
Pearson
Correlation
-.064 .116* -.074 1
Sig. (2-tailed) .197 .019 .134
N 408 408 408 408
elementetneligjerim5 Pearson
Correlation
-.033 .285** .152
** -.034 1
Sig. (2-tailed) .505 .000 .002 .498
N 408 408 408 408 408
AULONA ZOTAJ
253
elementetneligjerim4 Pearson
Correlation
.055 .178** -.006 .316
** .404
** 1
Sig. (2-tailed) .271 .000 .908 .000 .000
N 408 408 408 408 408 408
elementetneligjerim3 Pearson
Correlation
.166** -.124
* -.313
** .240
** .038 .553
** 1
Sig. (2-tailed) .001 .012 .000 .000 .441 .000
N 408 408 408 408 408 408 408
elementetneligjerim2 Pearson
Correlation
.105* -.203
** -.283
** -.100
* .142
** -.031 .550
** 1
Sig. (2-tailed) .034 .000 .000 .043 .004 .534 .000
N 408 408 408 408 408 408 408 408
Seksioni VII - roli i
elementeve socile,
histotike, politike
nacionaliste ne
ligjerim
Pearson
Correlation
-.055 .278** .146
** .051 .614
** .174
** -.085 .160
** 1
Sig. (2-tailed) .267 .000 .003 .300 .000 .000 .085 .001
N 408 408 408 408 408 408 408 408 408
Seksioni VIII - roli i
medias ne ligjerimin e
partive politike
Pearson
Correlation
.569** .110
* -.149
** .136
** .082 .099
* .171
** .159
** .123
* 1
Sig. (2-tailed) .000 .026 .003 .006 .097 .045 .001 .001 .013
N 408 408 408 408 408 408 408 408 408 408
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
*. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed).
top related