Transcript
The History and Development of CyberneticsSibernetiğin Tarihçesi ve Gelişimi
American Society for Cybernetics’in katkılarıylaGeorge Washington University sunar.
Sibernetiğin Tarihçesi ve Gelişimi
The History and Development of Cybernetics
History of Cybernetics
Çok yılar önce...
İnsanın yaşamla baş edebilmek için anlaması gereken şeyler pek karmaşık değildi.
Relative Complication
Sistem olarak nitelendirebileceğimiz her nesne ve süreç oldukça basitti.
Objects & Processes
Aslında son bir kaç yüzyıla varıncaya kadar, bazı insanların tek başlarına insanlığın o an için mevcut bilgi birikiminin önemli bir kısmına hakim olması mümkündü.
Knowledge Mastery
Leonardo DaVinci
Leonardo da Vinci, resim . . .
Da Vinci – Painting
. . . heykel . . .
Da Vinci, cont. – Sculpture
. . . anatomi . . .
Da Vinci, cont. – Anatomy
. . . mimarlık . . .
Da Vinci, cont. – Architecture
. . . silah mühendisliği ve. . .
Da Vinci, cont. – Weapons Engineering
. . . uçuş mühendisliği alanlarında liderdi. Resimde onun tarafından yapılmış, 16. yüzyıla ait uçan bir araç eskizi görülüyor . . .
Da Vinci, cont. – Aeronautical Engineering
. . . Burada ise, araç bozulduğunda kullanılacak paraşütün eskizi. . .
Da Vinci, cont. – Aeronautical Engineering, cont.
Zaman geçtikçe insanların uğraştığı sistemler . . .
Karmaşıklık
Systems Complexity
. . . giderek daha karmaşık hale geldi.
Systems Complexity, cont.
Yalnızca taşıma sistemlerine bile baksak, giderek daha karmaşık . . .
Systems Complexity, cont.
. . . ve daha karmaşık . . .
Systems Complexity, cont.
. . . ve daha karmaşık . . .
Systems Complexity, cont.
. . . ve daha karmaşık hale geldiklerini görüyoruz, . . .
Systems Complexity, cont.
. . . tıpkı enerji sistemleri gibi.
Systems Complexity, cont.
Bazılarının görüşüne göre, teknoloji . . .
Technology Advances
. . . öylesine hızlı ilerliyor ki . . .
Technology Advances, cont.
. . . onu denetleme yeteneğimiz geride kalıyor.
Technology Advances, cont.
Three Mile Island
Şurası açık ki, artık tek bir kişinin Leonardo da Vinci gibi tüm alanlardaki ilerlemeleri takip etmesi, hele hele birkaçında birden önder olması imkânsız.
Keeping up with Developments
Uzmanlık bir zorunluluk haline geldi. Öyleyse teknik olarak ilerlemiş bir toplumda nasıl yaşıyor ve etkin bir şekilde çalışmayı nasıl başarıyoruz?
How to Live and Work in a Technically Advanced Society?
Underlying Principles
Modern insan olarak, karmaşıklığı bir düzene koymanın, tüm sistemler için geçerli bir dizi prensip belirleyip içinde yaşadığınız dünyayı düzenleme
yeteneğinizi arttırmanın bir yolunu biliyor musunuz?
Sibernetik = Sistemlerin Yönetimi
Bu soru, Sibernetik adıyla anılan “sistem yönetme” biliminin 1940’lardaki öncüleri olan bir grup insanın ilgisini çekti.
Cybernetics = Regulation of Systems
Displinler-arası bir bilim olan sibernetik, moleküllerden. . .
Cybernetics – an Interdisciplinary Science
. . . galaksilere kadar tüm sistemleri, özellikle de makineleri, hayvanları ve toplumları ele alır.
What Cybernetics Looks at
Sibernetik sözcüğü, Grekçe “dümenci”, yani bir teknenin kontrol sistemi işlevini gören kişi anlamına gelen sözcükten türetilmiştir.
Derivation of Cybernetics
Bu sözcüğü ilk kez 1948’de ortaya atıp bir bilim olarak tanımlayan, 1894-1964 yılları arasında yaşamış olan Norbert Wiener’dir. Kendisi
Sibernetiğin Babası olarak bilinir.
Norbet Weiner
Wiener bir uygulamalı matematikçi, biyolog ve elektrik mühendisiydi. II. Dünya Savaşı sırasında radar-güdümlü uçaksavar üzerinde çalıştı.
Wiener – Radar
Özel bir radar bağlayarak bir topun otomatik olarak düşman uçaklarını hedef almasını sağladı. Top ateşlendikten sonra, radar uçağın değişen konumunu hızla belirleyip onu tekrar hedef almaktaydı. Ta ki uçak düşünceye dek...
Weiner – Radar, cont.
Sistem insanın işlevlerini taklit etmekte, üstelik de bunları insandan daha etkin bir biçimde yerine getirmekteydi.
Wiener – Radar and Human Factor Imitation
Geribesleme
Uçaksavar geribesleme denilen sibernetik prensibinin bir örneğini temsil ediyor. Bir prosesin sonuçlarına ilişkin bilgi olan geribesleme, o prosesi değiştirmekte
kullanılıyor. Radar düşman uçağının konumundaki değişikliğe ilişkin bilgiyi sağlamakta ve bu bilgi de silahın nişan almasında gerekli düzeltmeyi yapmak
için kullanılmaktaydı.
Feedback
Bir sistemin yönetiminde geribesleme kullanımına daha tanıdık bir örnek, oda ısıtmasında kullanılan sıradan bir termostattır.
Feedback – Thermostat
Oda Sıcaklığı 700’ye Çıkar
Isıtma sistemi, genelde yapıldığı üzere, en fazla 2 derecelik bir sapmaya izin
verecek şekilde ayarlandığında, eğer
termostat 68 dereceye ayarlanmışsa, termostattaki
bir sensör ısıtıcıyı kapatıncaya kadar . . .
Thermostat Feedback Example
Oda Sıcaklığı 700’ye Çıkar
Isıtıcı Kapanır
. . . sıcaklık 70 dereceye kadar çıkar.
Thermostat Feedback Example, cont.
Oda Sıcaklığı 700’ye Çıkar
Oda Sıcaklığı 660 ’ye Düşer
Isıtıcı KapanırIsıtıcı, oda sıcaklığı 66 dereceye düşünceye kadar kapalı kalır . . .
Thermostat Feedback Example, cont.
Isıtıcı Açılır
Oda Sıcaklığı 700’ye Çıkar
Isıtıcı Kapanır
Oda Sıcaklığı 660 ’ye Düşer
. . . sonra termostattaki sensör ısıtıcıyı tekrar açık duruma getirir.
Thermostat Feedback Example, cont.
Kendi Kendini Yöneten Sistem
Sensör, sistemin istenilen 68 derecelik sıcaklıktan sapma olduğunu belirleyip bu hatayı gidermek için bir düzeltme yapmasına olanak tanıyan bir geribeslenme döngüsü sağlar. Tıpkı uçaksavar ve uçak örneğinde olduğu gibi, -termostat, ısıtıcı ve odadan ibaret olan- bu sistemin de geribesleme sayesinde kendini yönettiğini, dolayısıyla kendi kendini yöneten bir sistem olduğunu söylemek
mümkündür.
Self Regulating System
İnsan vücudu, bir sistemin yönetimini sağlayan geribesleme örnekleri açısından en zengin kaynaklardan biridir. Örneğin; mideniz boşsa, bu bilgi beyne iletilir.
Human Body – Feedback Leading to System Regulation
Bir şeyler yiyerek düzeltici eylemi gerçekleştirdiğinizde, beyniniz bu sefer de midenin gereksiniminin karşılandığı konusunda bilgilendirilir.
Feedback – Corrective Action
Zaman
Mide Kendini Boş Hisseder
İnsan Yemek YerMide KendiniDolu Hisseder
Bir kaç saat içinde bu proses yeniden başlar. Bu geribesleme döngüsü ömür boyu sürer.
Feedback – Hunger Example
İnsan vücudu öylesine bir kendi kendini yönetim harikasıdır ki, ilk sibernetikçiler vücuttaki prosesleri inceleyip kendi kendini yöneten makineler tasarlarken onu model olarak kullandılar. 1940’larda İngiliz bilim adamı Ross Ashby, homeostat adlı ünlü makineyi imal etti.
Human Body and Cybernetics Studies
Tıpkı insan vücudunun 37°C’lik sıcaklığı koruduğu gibi, homeostat da, dışardan gelen farklı etkilere rağmen, aynı elektrik akımını sürdürebilmekteydi.
Homeostat
Homeostaz
Homeostat, insan ya da termostat; çeşitli türden geribesleme döngüleri aracılığıyla homeostazı ya da diğer bir deyişle denge durumunu korur. Önemli
olan, bilginin nasıl taşındığı değil, yalnızca regülatörün uyarlama davranışı gerektiren bir değişiklikten haberdar edilmesidir.
İnsan ve hayvanların kendi kendini yönetme özelliklerini taklit etme fikri üzerinde çalışan diğer bir bilim adamı da Grey Walter’di.
Grey Walter – Self Regulating Man and Animals
En gözde projesi, tıpkı canlı bir kaplumbağa gibi serbestçe dolaşacak, bağımsız bir varlığın belli özelliklerine sahip olacak mekanik bir kaplumbağa yapmaktı.
Grey Walter – Mechanical Tortoises
Resimde Walter, eşi Vivian, oğulları Timothy ve kaplumbağa Elsie ile görülüyor. Elsie’nin Timothy ile birçok ortak yanı var.Tıpkı Timothy’nin vücudunda yağ olarak depolanacak yiyecekleri istemesi gibi, Elsie de “besin” kaynağı olan ve içindeki akümülatöre yüklenen elektrik enerjisine dönüştürdüğü ışığın peşinde koşuyor. Sonra da, gene Timothy’nin yemeklerden sonra yaptığı gibi, yumuşak ışıklı bir yerde uyumaya hazır hale geliyor.
Grey Walter and Family
Elsie’nin davranışı insanınkini taklit etse de, anatomisi ondan çok farklı. Elsie’nin kabuğunun altındaki görüntü resimdeki gibi.
The Anatomy of Elsie
Elsie’nin içi, transistörlü bir radyonunkine benziyor, . . .
Simulating a Human’s Function
. . . insan vücudununkine değil. Ancak bir sibernetikçi olarak Walter’in ilgilendiği, bir insanın fiziksel yapısını değil, işlevlerini taklit etmekti.
Simulating a Human’s Function
“Bu nedir?”
“Bu ne yapar?”
Sibernetikçi . . .
. . . diye değil, . . .
Not What Is, but What Does it Do?
. . . diye sorar.
Grey Walter, bir heykeltraşın yaptığı gibi insanın fiziksel biçimini değil, işlevlerini taklit etmeye çalışmıştır.
Simulating Human Functions
nesne olarak değil,
süreç olarak
Diğer bir deyişle, insanı . . .
. . . ele almıştır.
Not Objects, but Processes
İnsanlar yüzyıllar boyunca, insanların yaptıkları işlere yardımcı olacak makineler tasarlamışlardır. Ve bu işler yalnızca kas gücü gerektiren görevlerden ibaret değildir.
Designs to Help with Human Tasks
Hareketli küçük insan figürleri ya da guguklu saatlerden ve müzik kutularından çıkan hayvancıklar gibi otomatlar, 1700’lerden beri popülerdi ve düşünme yeteneğine sahip makineler de elektronik bilgisayarların icadından çok daha evvel hayâl konusu olmaktaydı.
Automata
Macy Vakfı Toplantıları1946 - 1953
1946’dan 1953’e kadar yapılan bir dizi toplantıda, geribesleme döngüleri ve kendi kendini yöneten sistemlerdeki döngüsel nedensellik tartışılmıştır.
Josiah Macy, Jr. Vakfı’nın finanse ettiği ve mühendislerin, matematikçilerin, nörofizyologların ve diğerlerinin katıldığı bu toplantılar, son derece disiplinler-arası
bir yapıdaydı.
Macy Foundation Meetings
Toplantıların başkanlığını yapan Warren McCulloch, toplantıya katılan bilim insanlarının, herbiri farklı bir profesyonel dile sahip olduğu için, birbirlerini
anlamakta çok zorlandıklarını yazar.
Professionals Speak Different Languages
O kadar ateşli tartışmalar olmaktaydı ki, bir seferinde katılımcılardan Margaret Mead, dişinin kırıldığını ancak tartışma bittikten sonra farketmişti.
Margaret Mead Breaks A Tooth
Üyeler ortak bir takım deneyimler edindikçe, sonraki tartışmalar daha sakin geçmeye başladı.
Meetings Calm with Common Experiences
Bu toplantılar, 1948’de Norbert Wiener’in ‘Sibernetik’ adlı kitabının da yayınlanmasıyla birlikte, bugün bildiğimiz sibernetiğin gelişiminin temelini oluşturdu.
Laying the Groundwork for Cybernetics
1950’de çekilen fotoğrafta, erken dönemin şimdiye kadar karşılaşmış olduğunuz dört seçkin sibernetikçisi görülüyor. Soldan sağa: Homeostat’la ün kazanan
Ross Ashby; Macy Vakfı toplantılarını düzenleyen Warren McCulloch; kaplumbağa Elsie’nin yapımcısı Grey Walter; ve bu alanın ‘Sibernetik’ olarak
adlandırılmasını öneren Norbert Wiener.
Prominent Early Cyberneticians
Nörofizyoloji+
Matematik+
Felsefe
Warren McCulloch sibernetiğin kapsamını genişletme konusunda kilit isimlerden biriydi. Esas eğitimini psikiatrist olarak almış olsa da, McCulloch nörofizyoloji,
matematik ve felsefe alanlarındaki bilgilerini birleştirerek çok karmaşık bir sistemi, . . .
Neurophysiology, Mathematics, and Philosophy
. . . insanın sinir sistemini daha iyi anlamaya çalıştı.
The Human Nervous System
Sinir sisteminin işleyişinin, matematiğin kesin diliyle ifade edilebileceğine inanmaktaydı.
Human Nervous System and Mathematical Equations
Örneğin; buz parçası gibi soğuk bir nesne kısa süre için insan cildine değdiğinde, beklenenin aksine soğuk değil sıcakmış gibi bir algının oluşmasını
açıklayan bir denklem geliştirdi.
Cold = Hot
Nörofizyoloji+
Matematik+
Felsefe
McCulloch sinir sistemini anlamak için yalnızca matematik ve nörofizyoloji değil, oldukça ender bir kombinasyon olarak felsefeyi de kullandı. Genelde bilim
insanlarıyla felsefecilerin ilgi alanları birbirinden çok uzak olarak kabul edilir – bilim insanları gerçek, somut, . . .
Neurophysiology, Mathematics and Philosophy
. . . fiziksel nesneleri, mesela bitkileri, . . .
Plants
. . . hayvanları, . . .
Animals
. . . ve mineralleri incelerken, felsefeciler, . . .
Minerals
. . . düşünceler ve kavramlar gibi soyut nesnelerle ilgilenirler.
Abstract Ideas, Thoughts, and Concepts
Epistemoloji = Bilgi Bilimi
McCulloch, nörofizyoloji bilimi ile felsefenin epistemoloji adı verilen ve bilgiyi inceleyen dalı arasında bir bağlantı olduğunu görebiliyordu.
Epistemology = Study of Knowledge
Bilgi genelde görünmez ve soyut bir şey olarak kabul edilse de, McCulloch bilginin vücudun fiziksel bir organında, beyinde oluştuğunu farketti.
Knowledge – Formed in the Brain
Fiziksel Somut
Beyin Zihin Bilgi
Zihin aslında, beyinle düşüncenin, fizikselle somutun, bilimle felsefenin buluştuğu noktadır.
The Mind – The Meeting Place Between the Brain and an Idea
FelsefiFiziksel
Deneysel EpistemolojiMcCulloch, fiziksel olanla felsefi olanın kesiştiği bölgede yeni bir araştırma alanı
kurdu. Bu araştırma alanına ‘deneysel epistemoloji’ adını verdi, yani bilginin nörofizyoloji aracılığıyla incelenmesi. Amaç, bir sinir ağı etkinliğinin bizim duygu
ya da düşünce olarak deneyimlediğimiz şeye nasıl yol açtığını açıklamaktı.
Experimental Epistemology
Sibernetik = Sistemlerin Yönetimi
McCulloch‘un çalışması sibernetikçiler için neden bu kadar önem taşır? Sibernetiğin sistemlerin yönetim bilimi olduğunu hatırlayalım.
Cybernetics = Regulation of Systems
Hem insan vücudunu hem de çevresindeki çoğu sistemi yöneten beyin, belki de en dikkate değer yöneticidir. Beynin nasıl çalıştığını açıklayan bir teori, insanın tüm bilgisinin nasıl üretildiğini açıklayan bir teoridir.
Human Brain – The Most Remarkable Regulator of All
Uçaksavar ya da termostat bazı sistemleri yönetmek üzere insan tarafından yapılmış cihazlardır; halbuki zihin kendi kendini inşa eden ve yöneten bir
sistemdir. Birazdan bu olgu hakkında daha fazla şey söyleyeceğiz.
Mind – Regulates Itself
Sibernetiğin Diğer Kavramları
Bazı kilit insanlar, bunların ilgi alanları ve katkılarından bahsettikten sonra, şimdi de sibernetiğin bazı başka kavramlarına göz atacağız.
Other Cybernetic Concepts
Kaçınılmaz Çeşitlilik Yasası
Önemli kavramlardan biri kaçınılmaz çeşitlilik yasasıdır. Bu yasa, bir sistem karmaşıklaştıkça, düzenlenecek işlevlerin sayısı arttığından, sistemin
denetçisinin de daha karmaşık hale gelmesi gerektiğini söyler. Diğer bir deyişle, denetlenecek sistemin karmaşıklığı arttıkça, sistemin denetçisinin karmaşıklığı
da artmak zorundadır.
Law of Requisite Variety
Şimdi termostat örneğine geri dönelim.
Thermostat Example, Revisited
Eğer evde yalnızca bir kazan varsa, termostat oldukça basit olabilir – çünkü sadece bu kazanı kontrol edecektir.
Furnace = Simplicity
Ama eğer evde hem bir kazan hem de bir klima cihazı varsa, termostatın daha karmaşık – daha fazla sayıda anahtar ya da düğmeye sahip – olması gerekir, çünkü hem ısıtma hem soğutma olmak üzere iki prosesi birden kontrol etmesi gerekir.
Furnace + Air Conditioner = Complexity
Aynı prensip canlı organizmalar için de geçerlidir. İnsan, tüm hayvanlar arasında en karmaşık sinir sistemi ve beyne sahiptir. Bu, insanın çok farklı eylemler yapabilmesini ve karmaşık bir vücuda sahip olmasını sağlar.
Humans – Most Complex Nervous System
Aksine, deniz yıldızı, . . .
Starfish System
. . . deniz hıyarı, . . .
Sea Cucumber System
. . . ve deniz şakayığı gibi bazı hayvanların merkezi bir beyni olmayıp, bu deniz hayvanlarının görece basit vücutlarını ve işlevlerini yönetmek için yeterli, basit bir sinir ağı bulunur. Özetle, hayvan ne kadar karmaşıksa, beyni de o kadar
karmaşık olmak zorundadır.
More Complex the Animal, the More complex the Brain
Kaçınılmaz çeşitlilik yasası yalnızca makine ve insan vücudunun değil, sosyal sistemlerin denetimi için de geçerlidir. Örneğin; suç işlenmesini engellemek için
her yurtdaşa bir polis atamak ne gerekli ne de uygulanabilirdir, çünkü yurtdaşların tüm etkinlerini değil . . .
Social Systems
. . . yalnızca yasadışı olanlarını denetlemek gerekir. Bu nedenle, bin kişi başına bir ya da iki polis, genelde yasadışı etkinlikleri denetlemek için yeterli kapasiteyi
sağlar.
Capability to Regulate
Bu örnekte, denetleyicinin çeşitliliği ile denetlenen sistemin çeşitliliği arasındaki uyum, denetleyicinin karmaşıklığını arttırarak değil, denetlenen sistemin çeşitliliğini azaltarak sağlanmıştır. Yani çok sayıda polis çalıştırmak yerine, insan davranışlarının daha az bir kısmını denetlemeye karar veririz.
Regulation – Increase Complexity of Regulator and System being Regulated
Kendiliğinden Organize Olan Sistemler
Her gün örneklerini gördüğümüz diğer bir sibernetik kavramı da, kendiliğinden organize olan sistemdir. Kendiliğinden organize olan sistem, denge durumuna doğru ilerlerken giderek daha fazla organize olan bir sistemdir. Ross Ashby, iç
prosesleri ya da etkileşim kuralları değişmeyen her sistemin kendiliğinden organize olan bir sistem olduğunu gözlemledi.
Self Organizing Systems
Örneğin; düzensiz bir şekilde otobüs bekleyen bir grup insan . . .
Waiting in Line
. . . otobüs gelince kuyruğa girer, çünkü geçmiş deneyimleri bunun hizmet almanın daha pratik ve adil bir yolu olduğunu söyler. Bu insanlar kendiliğinden
organize olan bir sistem oluştururlar.
The Line – A Self-Organizing System
Yağ ile sirke karışımı bile kendiliğinden organize olan bir sistemdir. Karışım çalkalandığında, burada gösterildiği gibi bir süreliğine homojen bir sıvıya dönüşür.
Oil and Vinegar – a Self-Organizing System
Salata sosu denge durumuna geri dönmeye bırakıldığında, karışımın yapısı değişir ve yağ ile sirke otomatik olarak ayrışır. Karışımın kendiliğinden organize olduğunu söyleyebiliriz.
Oil and Vinegar - Equilibrium
Kendiliğinden organize olma düşüncesinden genel bir tasarım kuralı doğar. Bir nesneyi değiştirmek için, çevresiyle arasındaki etkileşimlerin onu istediğiniz yönde değiştireceği bir ortama koyun. Şimdi üç örneğe göz atalım . . .
Self Organization Leads to a General Design Rule
Demir cevherinden demir elde etmek için, onu önce eritme fırını denilen ortama koyarız. Fırında ısı üretmek üzere kok kömürü yanmaktadır. Eritme fırnının kimyasal ve termodinamik ortamında demir oksit saf demire dönüşür.
Self Organization Leads to a General Design Rule
İkinci bir örnek olarak bir çocuğun eğitim sürecini ele alalım. Çocuk bir okula yerleştirilir.
Educating Children
Okuldaki öğretmenler ve diğer öğrencilerle olan etkileşimi sonucunda, çocuk okuma yazmayı öğrenir.
Educating Children, cont.
Üçüncü bir örnek; iş yaşamının devlet tarafından denetlenmesi olsun. A.B.D. vatandaşları, işlerinin yönetimi için devleti üç erke ayıran bir Anayasa benimsemiştir. Kongre, yasalar çıkararak Yürütme erki tarafından uygulanan vergi teşvikleri ve yasal cezalardan oluşan bir ortam oluşturur.
Regulation of Business by Government
Mahkemelerce kararlaştırlan bu teşvik ve cezalar, iş adamlarının davranışlarını istenilen yönde değiştirmesini sağlar.
Regulation of Business by Government, cont.
Herbir örnek, demir eritme fırını . . .
Regulation of Business by Government, cont.
. . . öğretmeni ve öğrencileriyle birlikte okul . . .
Regulation of Business by Government, cont.
. . . ve devletin iş yaşamını denetimi, kendi kendini yöneten bir sistem olarak görülebilir. Bu sistemlerden herbiri, kararlı denge durumuna doğru kendiliğinden organize olur. Ve herbirinde sistemin bilinen etkileşim kuralları istenilen sonucu elde etmek için kullanılmıştır.
Regulation of Business by Government, cont.
Hücresel otomatlar, fraktal geometri ve karmaşıklık üzerine yakın zamanda yapılan çalışmalar, 1960’ların başında kendiliğinden organize olan sistemler
üzerine yapılan çalışmaların bir uzantısı olarak düşünülebilir.
Şu ana kadar genel olarak, sibernetiğin makine yapımında ve basit yönetim/denetim süreçlerini anlamada bize nasıl yarar sağlayacağından
bahsettik. Ancak sibernetik, bilginin kendisinin nasıl oluştuğunu anlamamıza da yardımcı olabilir.
Cybernetics – how Knowledge itself is Generated
Bu anlayış bize, daha büyük sistemlerin yönetimi için daha sağlam bir altyapı kazandırabilir, mesela şirketlerin, ulusların, . . .
A Firmer Foundation for Regulating Larger Systems
. . . ve hatta tüm dünyanın yönetimi için.
Firmer Foundation for Regulating the Whole World
Gözlemcinin Rolü
Role of the Observer
1960’ların sonlarına doğru A.B.D.’den Heinz von Foerster, . . .
Heinz Von Foerster
. . . Şili’den Humberto Maturana, . . .
Humberto Maturana
. . . İngiltere’den Gordon Pask ve . . .
Gordon Pask
. . . Stafford Beer gibi sibernetikçiler . . .
Stafford Beer
İkinci Dereceden Sibernetik
. . . sibernetik prensiplerinin uygulamasını, gözlemcinin rolünü anlamak amacıyla genişlettiler. Bu vurgulanan alana ‘ikinci dereceden sibernetik’ adı verildi.
Second Order Cybernetics
Birinci dereceden sibernetik denetlenen sistemlerle ilgilenirken, ikinci dereceden sibernetik otonom sistemleri inceler.
Dealing with Autonomous Systems
Sibernetik prensiplerin sosyal sistemlere uygulanması, . . .
. . . bir taraftan sosyal bir sistemi inceleyip anlamaya çalışırken, kendini sistemden ayrı tutamayan ya da onun üzerinde kaçınılmaz olarak bir etki
yaratan gözlemcinin rolüne dikkat çekti.
Separating Man from the System
Geleneksel görüşe göre, laboratuarda çalışan bir bilim insanı kendi eylemlerinin deney sonuçlarını etkilemesini engellemek için büyük zorluklara katlanır. Ancak bilim insanlarının laboratuarda üzerinde çalıştığı türden mekanik sistemlerden uzaklaşıp sosyal sistemlere yaklaştıkça, gözlemcinin rolünü göz ardı etmek
imkânsız hale gelir.
Separating Man from the System, cont.
Örneğin; halklar ve kültürleri üzerine çalışan Margaret Mead, incelediği insan toplulukları üzerinde bir etki yaratmaktan kaçınamamıştır.
Margaret Mead
İncelediği toplumların içinde yaşadığı için, toplumun üyeleri doğal olarak zaman zaman onu etkilemek, hoşnut etmek ya da belki kızdırmak istediler.
Mead – Separating Man from the System
Mead’in bir kültür içindeki varlığı o kültürü değiştirdi, dolayısıyla da Mead’in yaptığı gözlemi etkiledi.
Mead – Separating Man from the System, cont.
Bu ‘gözlemci etkisi’ Mead’in, kendisi orada olmadığı zaman toplumun nasıl olduğunu bilmesini olanaksız kılıyordu.
Mead – Separating Man from the System, cont.
Dürüst bir muhabir, her zaman eğitimi ve deneyimlerinin etkisinde olacak, dolayısıyla da sübjektif olmaktan kaçınamayacaktır. Ayrıca, karmaşık bir olay hakkında eksiksiz ve kusursuz bir haber hazırlamak için gereken tüm bilgileri tek bir muhabirin toplayıp anlaması mümkün değildir.
News Reporters – Affected by Background and Experience
Bu nedenle, karmaşık bir olayı ya da sistemi birden fazla insanın incelemesi daha doğru olur. Ancak birkaç gözlemcinin tasvirine kulak vererek, tasvirin ne kadarının gözlemciden, ne kadarının olayın kendinden kaynaklandığı hakkında bir kanı sahibi olunabilir.
Wise to Have Several People Study Complex Systems
Başlangıç döneminde genelde kendileri için belirlenmiş hedeflere ulaşmaya çalışan sistemlere uygulanan sibernetiğin aksine, ‘ikinci dereceden’ sibernetik kendi hedeflerini belirleyen sistemlerle ilgilenmekte.
Early Days – Cybernetics = Systems Seeking Pre-Defined Goals
Amaçların nasıl oluşturulduğu sorusu üzerinde yoğunlaşıyor. İnsan; kendisi için belirlenmiş amaçlara sahip olma durumundan kendi amaçlarını belirlemeye geçen sisteme ilginç bir örnek. Çocuklar çok küçükken ana-babaları onlara hedefler belirler. Örneğin; ana-babalar normalde çocuklarının yürümeyi, konuşmayı ve sofra kurallarına uymayı öğrenmesini ister.
Now – How Purposes are Constructed
Ancak çocuklar büyüdükçe, eğitim ve meslek hedeflerini belirlemek, . . .
Pursuing Goals and Purposes
. . . evlilik planları yapmak . . .
Pursuing Goals and Purposes, cont.
. . . ve bir aile kurmak gibi hedeflerini kendileri belirleyip kendi amaçları peşinde koşmayı öğrenirler.
Pursing Goals and Purposes, cont.
Öğrendiklerimizi tekrarlayacak olursak, sibernetik ilk olarak geribesleme kavramıyla ortaya çıkmıştı.
Cybernetics – 1st Noted for Feedback
Geribesleme sayesinde sistemlerin kendi kendilerini nasıl yönettiğine ilişkin örneklerden yana çok zengin olan insan vücudu, bilim insanlarının ilgisini . . .
Human Body – Rich Example of Feedback
. . . yürümeden düşünmeye kadar çeşitli insan ve hayvan etkinliklerini incelemeye ve taklit etmeye yöneltti.
Studying the Human Body – Walking, Thinking, etc.
Sibernetik, kendiliğinden organize edici özellikleri inceleyerek . . .
Cybernetics – Studies Self-Organizing Properties
. . . makinelere yönelik temel ilgi alanını . . .
Cybernetics – Moved from Primary Concern with Machines
. . . geniş sosyal sistemleri de içerecek şekilde genişletti.
Cybernetics includes Large Social Systems
Leonardo Da Vinci’nin devrine dönüp mevcut tüm bilgi alanlarına hakim olmamız söz konusu olmasa da, tüm sistemlerin davranışlarının altında yatan bir prensipler kümesi oluşturabiliriz.
Da Vinci – Can we Master all Fields and Existing Knowledge?
Öte yandan, kontrol etmek istediği sistemi belirleyen gözlemci olduğu için, sibernetik bize karmaşıklığın gözlemciye bağlı olduğunu da söylemektedir.
Complexity is Observer-Dependent
Karmaşıklık, tıpkı güzellik gibi, bakanın gözündedir.
Complexity is in the Eye of the Beholder
Sibernetiğin Tarihçesi ve Gelişimi
Translated by:Yagmur Denizhan
Yapımcı:Enrico Bermudez
Paul Williams
Yazan:Catherine BeckerMarcella Slabosky
Stuart Umpleby
© 2006 The George Washington University: umpleby@gwu.edu
Credits
top related